Duurzaamheidsverslag 2016
02
Alpenwatersalamander in waterwingebied Klotputten Eindhoven
Duurzaamheidsverslag 2016
Voorwoord Natuurlijk zorgt Brabant Water er allereerst voor dat we onze kerntaak goed uitvoeren. We leveren continu – altijd en overal – water van onberispelijke kwaliteit. Op dat bereikte fundament bouwen we verder. We willen daarbij nadrukkelijk meer doen dan de Drinkwaterwet van ons verlangt. Door de manier waarop we onze kerntaak uitvoeren, geven we extra betekenis en voegen we waarde toe aan de gehele keten van bron tot kraan. Dat doen we ook door bewust activiteiten uit te voeren die niet rechtstreeks samenhangen met die kerntaak, maar waarmee we – vanuit onze unieke kennis – wél een maatschappelijke, duurzame bijdrage leveren aan de samenleving. Biodiversiteitsbevordering op onze terreinen is daar een goed voorbeeld van. Evenals ons initiatief om de reststoffen van ons waterwinproces aantrekkelijk te maken voor de industrie, waardoor we meer en meer een circulair bedrijf worden.
Zo blijkt steeds vaker dat maatschappelijk verantwoorde keuzes ook economische meerwaarde hebben. Daarmee komen we dichter bij een optimale balans tussen people, planet en profit. Voor Brabant Water geldt dat duurzaamheid inmiddels integraal deel uitmaakt van onze bedrijfsvoering. We stellen ons actief op als maatschappelijk partner voor de Brabantse samenleving en iedereen binnen Brabant Water speelt daarin een belangrijke rol. In dit verslag staan we stil bij onze activiteiten in 2016 op het vlak van duurzaamheid. Bewust even reflecteren, om vervolgens vol energie verder te gaan met werkzaamheden waarbij onze kerntaak hand in hand gaat met zorg voor o.a. klimaatneutraliteit, biodiversiteit, zero waste en circulair handelen.
Guïljo van Nuland Algemeen Directeur
03
04
Duurzaamheid bij Brabant Water
Brabant Water wil bijdragen aan een leefbare wereld voor de huidige maar ook toekomstige generaties. Daarbij zijn we ons sterk bewust van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Onze zorg voor milieu, natuur en de bron waaruit we ons grondwater putten gaat nadrukkelijk verder dan onze kerntaak. Om toekomstbestendig te blijven, volgen we bij al onze activiteiten de ontwikkelingen in de maatschappij op de voet, stemmen we onze werkzaamheden af met andere organisaties en werken we zo goed mogelijk samen. Zo dragen we in de hele keten bij aan een duurzame watervoorziening.
Waterwingebied Nuland
Duurzaamheidsverslag 2016
Het jaar 2016 in cijfers Brabant Water levert drink- en industriewater aan 2,5 miljoen inwoners en aan bedrijven in Noord-Brabant. Wij winnen, zuiveren en distribueren water van uitstekende kwaliteit, tegen de laagst mogelijke kosten en met een hoge leveringsbetrouwbaarheid. In dat proces van bron tot kraan willen we altijd van toegevoegde waarde zijn. Daarom doen onze circa 800 medewerkers er alles aan om klantgericht, kostenbewust én met actieve zorg voor de omgeving te werken. In Europa is Brabant Water nog altijd het enige drinkwaterbedrijf dat het predicaat ‘Klimaatneutraal’ draagt. Ook omarmen we de Europese doelstelling 20-20-20: uiterlijk in 2020 willen we onze CO₂-uitstoot reduceren met 20 procent, 20 procent energie besparen en 20 procent duurzame energie opwekken in eigen beheer. Daarmee valt onze positie als klimaatneutraal bedrijf niet alleen als mijlpaal te bestempelen, maar vooral ook als het begin van een nieuw tijdperk.
Productie drinkwater
180 miljoen m3
Omvang leidingnet
18.000 km
Aantal klanten binnen het voorzieningsgebied
2,5 miljoen
Aantal aansluitingen binnen het voorzieningsgebied
1,1 miljoen
Aantal waterproductiebedrijven
30
Omzet in euro’s
200 miljoen
Aantal medewerkers
800
Speerwaterjuffer
05
06
Zorg voor
het milieu Consequent kiezen voor duurzame oplossingen zit in het Brabant Water-DNA. In onze beleidsvorming en bij activiteiten op het snijvlak van water en energie laten we bescherming, innovatie en ondernemerschap hand in hand gaan. Daarbij zoeken we continu naar kansen en mogelijkheden om meer te doen dan de Drinkwaterwet ons voorschrijft en een optimale balans te creĂŤren tussen people, planet en profit.
Waterwingebied Dorst
Duurzaamheidsverslag 2016
Klimaatneutraal Op 1 oktober 2013 kreeg Brabant Water als eerste drinkwaterbedrijf in Europa het predicaat ‘Klimaatneutraal’ en werd daarmee internationaal gecertificeerd volgens het Kyoto-protocol. De Climate Neutral Group stelde vast dat Brabant Water dankzij reducerende maatregelen, inkoop van groene stroom en compensatie van de CO₂-uitstoot netto geen CO₂ toevoegt aan de atmosfeer. Door deze lijn door te trekken en waar mogelijk te optimaliseren, was Brabant Water in 2016 nog steeds het enige drinkwaterbedrijf in Europa dat zich ‘Klimaatneutraal’ mag noemen.
Elektriciteitsverbruik In 2016 verbruikte Brabant Water circa 71,8 miljoen kWh elektriciteit voor de productie en distributie van drinkwater. Met een stijging van 0,1 procent is dat nagenoeg gelijk aan het verbruik in 2015. En dat terwijl Brabant Water op grote schaal bezig is met het ontharden van water. Daarnaast werd er 2,8 miljoen Kwh verbruikt op onze kantoren.
Elektriciteitsverbruik
Hoeveelheid (kWh)
Verbruik voor productie (onttrekking en zuivering) en distributie van 180,9 miljoen m3 drinkwater
71,8 miljoen
Verbruik productie en distributie per m3 drinkwater
0,369*
Overig elektriciteitsverbruik (kantoren e.d.) Totaal:
Hoofdkantoor ’s-Hertogenbosch: 1.385.870 Nevenvestiging Breda: 1.089.491 Kantoor Veghel: 242.770 Kantoor Eindhoven: 104.821 2.822.953
*exclusief activiteiten t.b.v. ontharding
07
08
20-20-20 Onze aspiraties op het gebied van klimaatneutraal presteren zijn uitgegroeid tot de stevige ambitie om uiterlijk in 2020 een energiebesparing van 20 procent te realiseren en onze CO₂-uitstoot te reduceren met 20 procent, beide ten opzichte van het peiljaar 1990. Daarnaast willen we via eigen duurzame opwekking in 20% van onze energiebehoefte voorzien.
20% energie besparen
20% CO₂-uitstoot reduceren
20% duurzaam opwekken
Als onderdeel van de 20-20-20-doelstelling vormt energiebesparing een belangrijk onderwerp binnen Brabant Water. Het Energieteam – gevormd door de sector Productie en het Adviesbureau Watervoorziening van de sector Distributie – jaagt energiereductie aan door het zichtbaar maken van kansen en het ontplooien van energiebesparende initiatieven.
Door het gebruik van groene energie verminderen we onze jaarlijkse uitstoot van CO2 met 28.000 ton. Daarnaast rijden onze medewerkers jaarlijks 25.000 km volledig elektrisch. Bij de selectie van leveranciers en gunning van opdrachten houden we waar mogelijk rekening met de milieubelasting (CO2-uitstoot) en met de bijdrage aan de circulaire economie.
Met de inzet van windturbines en de opwekking van zonne-energie gaan we een deel van onze energiebehoefte zelf invullen. Na inventarisatie bleek ruim 23 hectare aan daken en terreinen van Brabant Water geschikt voor plaatsing van zonnepanelen. De realisatie hiervan wordt gefaseerd doorgevoerd.
Resultaat 2016:
Resultaat 2016:
Resultaat 2016
We gebruiken 0,369 kWh / m3. Daarmee is 12,2% gerealiseerd.
De CO2 -footprint zakt met 30.000 ton CO2-equivalenten, met name door groene elektriciteit. Daarmee is de doelstelling op dit vlak nu al volledig gerealiseerd.
We produceren ruim 1 miljoen kWh / jaar. Daarmee is 1,3% gerealiseerd.
Duurzaamheidsverslag 2016
Energiebesparing Onderstaande grafiek laat zien dat er al hard wordt gewerkt aan energiebesparing:
kWh/m3
Elektriciteitsverbruik (kWh/m3) Brabant Water (exclusief activiteiten t.b.v. ontharding) 0,402 0,399 0,396 0,393 0,390 0,387 0,384 0,381 0,378 0,375 0,372 0,369 0,366 0,363 0,360 0,357 0,354 0,351 0,348 0,345 0,342 0,339 0,336
Elektriciteitsverbruik 20-20-20 doelstelling
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
0,395
0,392
0,387
0,384
0,381
0,378
0,378
0,369
2017
2018
2019
2020
0,361
0,352
0,344
0,336
Energieverbruik per afgezette m3 drinkwater
09
10
Hieronder een greep uit de stappen die in 2016 werden gezet ten behoeve van energiebesparing: 1
› Hostbesturing Intelligente besturing moet ervoor zorgen dat energie wordt bespaard in onze leidingnetten. Op dit moment leveren onze waterproductiebedrijven via een open leidingnet, waardoor meerdere waterproductiebedrijven samen een gebied voorzien van water. Soms komt het water in de leidingen elkaar tegen, wat energie kost. Een zogenoemde hostbesturing berekent hoeveel water ieder productiebedrijf in een cluster aan het leidingnet moet leveren en voorkomt het 'tegen elkaar in werken' zoveel mogelijk. Dat bespaart energie en vormt een essentieel onderdeel van een duurzaam bedrijfsproces.
2
› Prognosebesturing Voor het aansturen van het productieproces maken we op basis van historie en omstandigheden een inschatting van de watervraag. Het proces past zich automatisch op de vraag aan en verloopt daardoor efficiÍnter.
Pompen in waterproductiebedrijf Nuland
Duurzaamheidsverslag 2016
3
› Optimalisatie winputten Als de pompdruk van winputten wordt ingeregeld op basis van de grondwaterstand is er minder elektriciteit nodig om grondwater op te pompen. Op bijvoorbeeld de locatie Seppe zou zo 315.000 kWh per jaar bespaard kunnen worden. Voor die locatie werkt Brabant Water de mogelijkheden nu verder uit.
4
› Onderhoud en vervanging In Lith werden in 2016 de pompen van acht winputpompen vervangen door exemplaren met een lagere capaciteit. Het resultaat was een verlaging van het energieverbruik, optimalisatie van het zuiveringsproces en minder regeneraties van de winputten. In Kaatsheuvel en Dongen zorgden aanpassingen in 2016 voor een besparing van 70.000 kWh. In Seppe leidt de vervanging van luchtbehandelingskasten tot een forse energiebesparing in 2017. Een grote renovatie in Oirschot heeft een besparingspotentieel van 30.000 kWh/jaar bij een jaarafzet van 3 miljoen m3. Voor Bergen op Zoom is een grote renovatie voorbereid, die naar verwachting 10 tot 15 procent energiebesparing op deze locatie gaat opleveren.
5
› Uitgevoerde onderzoeken Voor de productiebedrijven in Genderen en Roosendaal wordt gekeken naar energiebesparing door (nacht)drukverlaging. Ook is in 2016 een onderzoek gestart naar verbetering van het ontwerp voor de hogedruksectie van waterproductiebedrijven, waardoor de drukpieken verlagen en het energieverbruik zal verbeteren.
11
12
CO₂-reductie De certificering voor klimaatneutraal ondernemen daagt ons ook uit om steeds minder CO₂ uit te stoten. In 2016 deden we dat onder meer door:
› Inzet op hergebruik en circulair gebruik Een hogedrukpomp en spoelpomp uit Budel hebben we hergebruikt in Lieshout en Oosterhout. In Nuland is een hogedrukpomp uit Tilburg geplaatst. Bij de renovatie in Oirschot gebruikten we sloopafval, werd de bestrating hergebruikt en is betonpuin van gesloopte reinwaterkelders gebruikt als fundering op onze terreinen. In alle onthardingsinstallaties werd entzand vervangen door calciet, waardoor een hoogwaardigere reststof ontstaat die volledig te hergebruiken is.
Monteursfiets In binnensteden zetten we steeds vaker een monteursfiets in: elektrische fietsen met een mini-aanhanger vol gereedschap. Op deze manier komen monteurs snel en gemakkelijk in de binnenstad zonder deze te vervuilen met uitlaatgassen.
› Duurzame dakbedekking De daken van de reinwaterkelders op de locaties Oosterhout, Dorst en Seppe zijn voorzien van ruim 3.200 zonnepanelen. Op deze locaties is tevens luchtzuiverende dakbedekking aangebracht die schadelijke stoffen uit de buitenlucht filtert.
Zonnepanelen op de reinwaterkelder van waterproductiebedrijf Eindhoven
13
Monteursbus, 100% elektrisch
› Gouden Barometer Op onze locaties in Tilburg en Lith kozen we voor toepassing van inrichtingsmaterialen die voldoen aan de eisen van de Barometer Duurzaam Terreinbeheer, niveau ‘goud’. › Klimaatinstallatie In Oirschot gaven we procesoptimalisatie vorm door de plaatsing van klimaatinstallaties met warmte-terugwinning en regeling op CO2. › Onderzoek methaanverwerking Grondwater bevat van nature een kleine hoeveelheid methaan die vrijkomt in het zuiveringsproces. Methaan is een sterk broeikasgas en daarom hebben we onderzocht of dit methaan biologisch afgebroken kan worden in plaats van uit te blazen. Het onderzoek dat in 2016 werd gedaan naar methaanverwerkende bacteriën gaf positieve resultaten. Op dit moment wordt gekeken hoe we een vervolg kunnen geven aan dit onderzoek en of alle partijen hier ook voor openstaan. › Verbetering kantooromgeving Ook in de kantoren was duurzaamheid in 2016 een actueel thema. Samen met onze leveranciers blijven we zoeken naar mogelijkheden om de uitstoot van CO2 te beperken. Bijvoorbeeld op het gebied van digitaal en papierloos werken, verpakkingen en transport, stroom, verlichting en cv-ketels.
› Duurzame mobiliteit Op verschillende manieren werken wij aan verduurzaming van ons wagenpark. Hiervoor delen we kennis en ervaring met alle andere waterleidingbedrijven in Nederland. Brabant Water heeft een nieuw systeem ontwikkeld om medewerkers beter en slimmer in te zetten, waardoor minder reiskilometers gemaakt worden. Daarnaast delen we samen met andere bedrijven en particulieren een 100% elektrisch wagenpark. Ook worden er monteursbussen ingezet die volledig elektrisch rijden. We stimuleren medewerkers om duurzaam te reizen door hen een NS Business Card te verschaffen die ook privé gebruikt kan worden. Daarnaast prolongeerden we het verstrekken van renteloze leningen aan medewerkers om een (elektrische) fiets aan te schaffen. Een tiental medewerkers maakte er in 2016 gebruik van.
Resultaten digitalisering klantprocessen 2016 Digitaal werken wordt steeds belangrijker binnen Brabant Water. Digitaal is inmiddels de norm en fysieke post de uitzondering. Dankzij digitalisering van klantprocessen worden 1,2 miljoen poststukken voortaan digitaal verstuurd. Dat is 64 procent van het totaal aantal poststukken.
14
Duurzaam opwekken
Duurzaamheid in de keten
In 2020 wil Brabant Water via duurzame opwekking in 20% van de eigen energiebehoefte voorzien. Daarbij wordt vooral ingezet op zon- en windenergie:
Brabant Water streeft niet alleen naar duurzaamheid in de eigen organisatie, maar ook daarbuiten. Er zijn in 2016 verschillende initiatieven op dit gebied ontplooid:
› Windturbines Voor de inzet van windturbines werkt Brabant Water samen met lokale partijen. In 2016 startte Brabant Water samen met de gemeente Waalwijk en Eneco een onderzoek naar de voorbereiding voor een windmolenpark ten noorden van de A59 binnen de gemeente Waalwijk. Ook wordt sinds 2016 geïnventariseerd of het mogelijk is windenergie op te wekken op de eigen terreinen van Brabant Water. Op verzoek Is Brabant Water ook aangehaakt bij het initiatief van meerdere onderwijsinstellingen om in Brabant windenergie te ontwikkelen op nog aan te wijzen locaties die een sterke link hebben met innovatie en onderwijs.
› BTO-themagroep Het bedrijfstakonderzoek van de Nederlandse drinkwaterbedrijven (BTO) is gericht op een gezonde, duurzame, efficiënte en innovatieve drinkwatervoorziening. Binnen BTO-verband ontwikkelt en deelt Brabant Water kennis op het gebied van verduurzaming en wisselt ervaringen uit met de andere waterleidingbedrijven.
› Zonne-energie Na inventarisatie bleek dat ruim 23 hectare van onze daken en terreinen geschikt is voor plaatsing van zonnepanelen. Onze waterproductielocaties in Eindhoven, Veghel, Lith, Tilburg, Lieshout, Seppe, Dorst en Oosterhout zijn al voorzien van zonnepanelen.
› Warmte- en Koude-opslag (WKO) Dochteronderneming Hydreco beheert WKO-installaties. Die installaties zijn energiezuiniger dan traditionele manieren om gebouwen te verwarmen en koelen. Op dit moment heeft Hydreco zo’n 25 WKOinstallaties in eigendom en exploitatie. Daarnaast loopt er een pilot om te bekijken of er thermische energie te winnen is uit het drinkwaterdistributienet van Brabant Water.
Meerwaarde voor bedrijven Onze manier van produceren helpt andere bedrijven hun duurzaamheid te verbeteren. Zo zijn de reststoffen van ons waterwinproces aantrekkelijk voor de industrie. Denk bijvoorbeeld aan ons ijzerslib-afval. Dit vervangt de inkoop van onder meer ijzerchloride, dat anders geproduceerd had moeten worden met een fors effect op het klimaat.
› Productie biogas Dochteronderneming HydroBusiness realiseert en exploiteert waterzuiveringsinstallaties voor de productie van industriewater, het zuiveren van afvalwater en waterhergebruik. Gedurende het zuiveringsproces wint HydroBusiness zoveel mogelijk water en grondstoffen terug voor hergebruik. Daarmee stelt zij klanten in staat om zowel het waterverbruik als het energie- en grondstoffenverbruik terug te dringen. In 2016 produceerde HydroBusiness 1 miljoen m3 biogas. › Zachter water Brabant Water zorgt ervoor dat in 2018 ons kraanwater nergens meer hard is. Op veel plaatsen is het water van nature al zacht(er) en is ontharden niet nodig. Daar waar het water wel hard is, bouwen we onthardingsinstallaties op onze waterproductielocaties. Afgelopen jaren maakten we het water in de omgeving van onze productielocaties in Veghel, Boxmeer, Budel, Loosbroek en Oosterhout al zachter. Sinds begin 2016 leveren we ook in de omgeving van Lieshout en Tilburg zachter water. De omgeving (Oss) volgt in 2017. Centraal ontharden kost ons extra energie en grondstoffen, maar voor onze klanten levert dit energiebesparing op. Bovendien brengt het een duurzaam restproduct (kalk) voort. De maatschappelijke baten wegen op dit punt veel zwaarder dan de kosten.
› Geothermie Geothermie (of aardwarmte) is een duurzame bron van energie. Deze duurzame vorm van energie maakt gebruikt van het warme water uit de diepere lagen van de ondergrond. Dochteronderneming Hydreco Geomec is landelijk kartrekker op het gebied van milieuvriendelijke innovaties bij aardwarmteprojecten. Denk hierbij aan materiaalkeuzes, energie-efficiënte bedrijfsvoering en afvalstromen. Als dochter van een drinkwaterbedrijf is Hydreco Geomec zich ervan bewust dat grondwater een belangrijke bron is voor de drinkwatervoorziening in Nederland. De bescherming van deze bron is essentieel. Tegelijk is het nodig dat de energievoorziening duurzamer wordt. Samen met diverse partners in Noord-Brabant is een green deal ondertekend om zo snel mogelijk geothermieprojecten te kunnen realiseren. Reden voor het sluiten van deze deal is met name het feit dat de ontwikkeling van geothermie te langzaam gaat om de doelstellingen van het Nationaal Energie Akkoord te realiseren.
Cradle-to-cradle Pure kalk is een restproduct uit ons drinkwater. Tapijtfabrikant Desso uit Waalwijk neemt deze kalk van ons af en gebruikt de pellets als onderlaag voor zijn producten. Voorheen liet Desso deze onmisbare grondstof van ver aanvoeren. Nu is de keten zo klein mogelijk gehouden: hergebruik vindt plaats in de directe omgeving. De samenwerking past perfect in het streven van Desso om een cradle-to-cradle productieproces in te richten.
15
16
Zorg voor
onze bron en de natuur Brabant Water beheert circa 1.600 hectare waterwingebied in bos- en natuurgebieden en gebruikt grondwater voor de productie van drinkwater voor 2,5 miljoen mensen in Brabant. Dat doen we met veel aandacht voor de kwaliteit en het behoud van de bronnen in die gebieden, maar we werken ook hard aan het verder verhogen van de natuurwaarden. Waar mogelijk haken we daarvoor aan bij lokale initiatieven en trekken we samen op met partners om nog meer van toegevoegde waarde te zijn voor de natuur. Waterwingebied Nuland
Duurzaam terreinbeheer In natuurgebieden komen geen bestrijdingsmiddelen of andere verontreinigingen in de bodem. Dat maakt ze ideale locaties voor de bescherming van onze grondwaterkwaliteit. Brabant Water is eigenaar van een veertigtal natuurgebieden, die fungeren als beschermd gebied voor de drinkwaterwinning. Omdat we onder andere extensief onderhoud plegen, zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen is Brabant Water al elf jaar op rij gecertificeerd conform de gouden Barometer Duurzaam Terreinbeheer. Dat waterwingebieden van Brabant Water chemievrij en ecologisch worden onderhouden, komt ten goede aan het grondwater en aan de biodiversiteit in onze bedrijfs- en natuurterreinen.
Duurzaamheidsverslag 2016
17
Daardoor is op veel van onze terreinen een mooie verweving ontstaan tussen onze infrastructuur en de flora en fauna. Voor de inrichting van onze terreinen kochten we in 2016 duurzaam hout in met PEFC-keurmerk en FSC-keurmerk: onafhankelijke keurmerken ter bevordering van duurzaam bosbeheer. Al het hout dat we inkopen voor terreinbeheer moet voldoen aan ĂŠĂŠn van deze keurmerken. Plantmateriaal kochten we onder teelt van SMK- en EKO-gecertificeerde kwekerijen. Bestrating van onze nieuwe onthardingslocaties is aangelegd met SMK-betonproducten.
Een veilig en duurzaam thuis Onze aandacht voor het verder verhogen van natuurwaarden heeft in sommige waterwingebieden geleid tot een prachtig, blijvend leefgebied voor bijzondere en bedreigde plant- en diersoorten. In onze gebieden vinden soorten zoals de kamsalamander, heikikker, levendbarende hagedis, speerwaterjuffer, grote wolfsklauw, sperwer, havik, wulp, grutto en het gentiaanblauwtje een veilig en duurzaam thuis.
Brabant Water streeft naar biodiversiteit op onze terreinen, met zowel bos als open vegetatie en droge en natte gebieden. Jaarlijks worden poel- en venoevers gemaaid, wetlands gehooid, bossen gedund of juist omgevormd naar heide. Bij dit onderhoud werken we nauw samen met boeren, vrijwilligers, imkers en andere natuurbeheerders.
Grijze zandbij in waterwingebeid Nuland
18
Rugstreeppad in waterwingebied Groote Heide
Stap voor stap door de natuur Doordat we de meeste van onze gebieden openstellen voor publiek laten we maatschappelijke partners, klanten en medewerkers ervaren dat onze waterwingebieden van betekenis zijn voor het drinkwater ĂŠn voor de natuur in Brabant. In Budel vind je bijvoorbeeld stepping stones waarmee recreanten het prachtige vernatte wingebied zelf kunnen ontdekken.
Bevordering biodiversiteit
Duurzaamheidsverslag 2016
Veel van onze waterwingebieden liggen midden in de natuur. Puur voor het drinkwater zou het voldoende zijn om deze natuurgebieden goed te beschermen en te onderhouden. Toch levert Brabant Water bewust extra inspanningen om nog meer van toegevoegde waarde te zijn voor de natuur. Hier enkele voorbeelden:
1
2
3
› In de buurt van Heeze bevindt zich ons waterwingebied Groote Heide. Hier liggen 21 kleine en grote vennen. Dankzij het kappen van bomen en herstelwerk op de oevers ontwikkelen zich allerlei zeldzame planten in en rond deze vennen. Eén van deze soorten is klein blaasjeskruid: een zeldzaam vleesetend plantje met tere, gele bloempjes. In 2005 stond het in drie vennen, nu al in negen. › In 2016 legden we in Lith 700 meter ecologische oever aan. Ook realiseerden we een hoogstamfruitboomgaard met Elstarappels, walnoten en kersen. De bloesem is goed voor bestuivende insecten en het fruit dat blijft liggen is geschikt voor allerlei andere dieren. Ook zijn er twee wandelbruggen geplaatst waardoor het gebied goed bereikbaar is voor recreanten. › In het vroege voorjaar is Schijndel één van de mooiste waterwingebieden. Vooral door ons maaibeheer bloeien hier elk jaar in april de slanke sleutelbloem en bosanemonen en vind je prachtige vlinders als het oranjetipje.
4
5
6
› Op onze terreinen vind je vleermuisverblijven, dassenburchten, bijenhotels en paddenpoelen. Extra bescherming is er voor gebieden waar kwetsbare dieren leven, zoals de heikikker. Deze gebieden stellen we dan ook niet open voor publiek. › Door aangepaste zuiveringstechnieken bij ons waterproductiebedrijf in Vessem nam de hoeveelheid kalkrijk spoelwater fors af. Dat klinkt goed, maar voor het Vessemse Groot Meer en het nabijgelegen Klein Meer was het kalkrijke spoelwater juist van grote ecologische waarde. Daarom blijven we kalkrijk water aanvoeren, ter bevordering van de groeiende populatie reptielen en amfibieën in dit gebied. › Bij een dunning van het bos in waterwingebied Loosbroek zijn veel Corsicaanse dennen gekapt, een 2 uitheemse boomsoort die – zoals de naam al doet vermoeden – van oorsprong niet in Nederland voorkomt. Na de kap zijn grote delen van het gebied aangeplant met duurzame inheemse boom- en struiksoorten waaronder winterlinde, fladderiep, zwarte bes en
7
8
hazelaar. De meeste aangeplante soorten bloeien voor bestuivende insecten en dragen bessen, noten of andere vruchten voor dassen die door het gebied wandelen. › In 2017 start een onderzoeksproject naar de bruine eikenpage, ter bevordering van het leefgebied van deze vlinder. De vlinderstichting voert dit onderzoek uit op terreinen van Brabant Water, Defensie, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Brabants Landschap. › In 2016 is er een nieuwe 'Natuurvisie Brabant Water' vastgesteld, waarin is vastgelegd dat we de stand van zaken en ontwikkelingen van de biodiversiteit en natuurwaarden volgens een gestandaardiseerde methode (SNL-kartering) gaan vastleggen.
19
20
Afvalstoffenbeleid
Zero waste
Bij de zuivering van grondwater komen reststoffen vrij, zoals ijzer- en kalkhoudend slib, kalkkorrels en gebruikt filterzand. Deze reststoffen lenen zich uitstekend voor hergebruik. We recyclen alle reststoffen (100%) die vrijkomen bij het drinkwaterproductieproces, in samenwerking met het bedrijf Aquaminerals (voorheen De Reststoffenunie). Duizenden tonnen 'afval' vindt zo jaarlijks zijn weg naar bedrijven die het goed weten te gebruiken. Daarbij streven we naar een zo hoog Kalkkorrels mogelijke vorm van hergebruik tegen zo laag mogelijke kosten.
Afvoer reststoffen 31 k ton
Brabant Water gooit niets weg wat nog op de een of andere manier bruikbaar te maken is. In 2020 willen we een zero waste-bedrijf zijn. Dat betekent dat we niet alleen inzetten op de reststoffen van onze waterwinning, maar dat we ook bij andere bedrijfsprocessen materialen opnieuw gebruiken, recyclen en upcyclen. Zo worden we meer en meer een circulair bedrijf. › Voor asbestcementleidingen zoeken we naar innovatieve technieken om meer bij te dragen aan de circulaire economie. › We onderzoeken of het mogelijk is eigen gemaakt entmateriaal in te zetten in het onthardingsproces in plaats van standaard kalk. Hierdoor ontstaat minder restmateriaal.
Toepassing reststoffen
Groenresten 2016 = 470 ton
3%
1069
13%
21%
6592
30%
9336
6%
3% 6%
14158
32%
72% 14%
Filterzand Kalkslib Kalkkorrels Ijzerslib
Betonindustrie Landbouw Woningisolatie Tapijtindustrie Biovergisting
Blad Gras Hout Slootmaaisel Overig
Afvoer van biomassa
Duurzaamheidsverslag 2016
21
Biomassa – een verzamelnaam voor organisch materiaal – kan worden omgezet in energie en daarmee op termijn brandstoffen en grondstoffen uit bijvoorbeeld aardolie gaan vervangen. In 2016 voerde Brabant Water 470 ton groenresten af. Deze biomassa was afkomstig van de bedrijfs- en natuurterreinen van Brabant Water en is verwerkt in centrales van groenrecyclingbedrijf Den Ouden. De houtige groenresten zijn gebruikt voor het opwekken van energie, de rest is gecomposteerd. Daarmee is 8,4 ton CO2-reductie bereikt. Mogelijkheden om ook gras te vergisten worden verkend en bieden perspectief voor de toekomst.
Waterwingebied Groote Heide (beschermd natuurgebied)
22
Natuurvisie: betrokkenheid en omgang met natuur Enerzijds biedt natuur de beste bescherming voor onze bronnen, anderzijds kan de winning van grondwater van invloed zijn op die natuur. Vanuit dat bewustzijn heeft Brabant Water in 2016 een natuurvisie gepresenteerd, waarin de betrokkenheid en omgang met natuur wordt beschreven. Hierin staat onder meer dat we op structurele basis gaan meten wat we werkelijk bijdragen aan het verhogen van de natuurwaarden en het vergroten van biodiversiteit. Ook ontplooien we meer initiatieven om samen met belanghebbenden uit de omgeving (beheerders van naastliggende natuurterreinen, gemeenten, waterschappen en agrariĂŤrs) onze gebieden te verrijken. De natuurvisie zet een nieuwe, meerjarige koers uit als basis voor de uitvoering van concrete duurzaamheidsprojecten. Vanuit de solide basis van ons huidige natuurbeheer ontwikkelen we onze omgang met natuur verder langs drie lijnen: onderzoeken, etaleren en uitbreiden.
Waterproductiebedrijf Vlierden
Duurzaamheidsverslag 2016
Onderzoeken We bouwen onze kennis over de natuurwaarden op onze terreinen verder uit en blijven onderzoeken hoe we natuur en waterwinning in de toekomst nog beter kunnen combineren. Door systematisch en methodisch te monitoren vergaren we data, die we beschikbaar stellen aan de Nationale Database Flora en Fauna. Daarnaast ondersteunen we natuuronderzoeken in BTO- of TKI-verband, bijvoorbeeld naar de toepassing van reststoffen als ijzerslib of kalkkorrels in het verbeteren van natuurkwaliteit.
Etaleren We haken aan bij passende, inspirerende regionale en/of landelijke initiatieven zoals ‘Bee Deals’, een project waarin Waterschap Aa en Maas, gemeente Oss, telers en Brabant Water samenwerken aan de verbetering van de leefomgeving van bijen. Ook vertellen we maatschappelijke partners, klanten en medewerkers over onze bijzondere gebieden en ons natuurbeheer. We laten het op een praktische manier zien, ervaren en beleven.
Uitbreiden Een aantal thema’s vraagt om uitbreiding. Afspraken van de Groene Tafel – waar stakeholders samen nadenken over bronbescherming en natuur – werken we uit in ons praktische natuurbeheer. Verder realiseren we in de looptijd van de visie plannen voor het Groot Huisven bij Groote Heide en willen we bij de winning in Tilburg de natuurwaarden verbeteren. Ook op productie- en kantoorlocaties maken we het belang van goed omgaan met natuur zichtbaar. Bijvoorbeeld door de aanleg van tuinen met insectenhotels.
23
Telefoon Internet Post
073 683 80 00 www.brabantwater.nl Brabant Water NV, Postbus 1068, 5200 BC ‘s-Hertogenbosch
Fotografie m.m.v. Joost Tuithof (CoĂśrdinator Terreinen en Reststoffen bij Brabant Water)