01 gyanamrit jan 16 by Gyanamrit

Dece=le-met®eer

veJe Je<e& kesÀ Heéfle oeoer peevekeÀer peer keÀe MegYe mebosMe meg Ke-Meeeqvle-HeefJe$elee mes mecHevve owJeer efJeMJe kesÀ j®eef³elee, Hejcemeodieg© YeesuesveeLe efMeJe kesÀ Deefle mvesner, Deefle efHe´³e mevleeve YeeF³ees Deewj yenvees, Hegjeves Deewj veS Je<e& kesÀ mebiece keÀer MegYe Jesuee ceW, veJe³egie keÀer mce=efle³eeW keÀes leepee keÀjves Jeeues veJeJe<e& keÀer, DeeHe meYeer yesoeie nerje yeveves JeeueeW keÀes yengleyengle yeOeeF³eeB neW~ mece³e keÀer ceebie nw efkeÀ nce DeHeves efueS yengle De®íe mees®eW~ DeHeves keÀes KegMeer ceW jKeves kesÀ efueS Devoj ner Devoj MeefkeÌleMeeueer efJe®eejeW ceW jceCe keÀjW~ H³eejs yeeyee keÀer GcceeroW HetCe& keÀjves keÀer Oegve ceW jnW~ yeeyee keÀes meeceves osKeles ngS, meyemes efceuepegue keÀjkesÀ, SkeÀ-oes keÀer efJeMes<eleeDeeW keÀes osKeles ngS iegCeeW keÀer ceeuee DeHeves ieues ceW [eueW~ keÀce& keÀjles v³eejs jnW, HejceefHelee Hejceelcee kesÀ ueJe ceW meoe ueerve jnkeÀj Jeen-Jeen yeveW, efveye&vOeve, HeejoMeea, mevleg<ìceefCe, mce=efle mJeªHe yevekeÀj meceeOeeve keÀjW~ jnceefoue yeve meJe& Heéfle MegYe YeeJeveeSB HewÀueeSB~ ¢æ{ mebkeÀuHe keÀer MeefkeÌle mes DemebYeJe efoKeves Jeeues keÀe³eeX keÀes meekeÀej keÀj efoKeeSB~ SkeÀ-oes kesÀ meeLe YeeJe-mJeYeeJe keÀe efceueve keÀjles ngS DeueewefkeÀkeÀ He´sce keÀer KegMeyet HewÀueeSB~ efnccele Deewj Guueeme kesÀ HebKe oskeÀj MeefkeÌle³eeW kesÀ oeve keÀe DeefJeveeMeer uebiej ueieeSB~ keÀue efkeÀmeves osKee nw, meHeÀue keÀj meHeÀuelee keÀes Hee ueW~ SkeÀ yeue SkeÀ Yejesmes kesÀ DeeOeej Hej Þes<þ keÀce& Üeje Þes<þ mebmkeÀej yeveeSB~ Hegjeveer Deewj HejeF& yeeleeW keÀes efJeoeF& oskeÀj efvece&ue YeeJeeW kesÀ meeLe veJeJe<e& keÀe mJeeiele keÀjW~ mJeemL³e, KegMeer, mece=ef× kesÀ JejoeveeW kesÀ meeLe èfJepe³eer YeJe' kesÀ Jejoeve keÀes meekeÀej keÀjves keÀer Devevle yeOeeF³eeB DeeHe meye mJeerkeÀej keÀjW~ meJe& YeeF&-yenveeW keÀes veS Je<e& Deewj veS ³egie keÀer yengle-yengle cegyeejkeÀ nes! cegyeejkeÀ nes! DeeHekeÀer owJeer yenve yeer.kesÀ.peevekeÀer



efHeleeÞeer keÀe DeveesKee peerJeve (mebpe³e keÀer keÀuece mes) ..............4

ueeue De#ejeW Jeeuee (keÀefJelee) .....5  efHeleeÞeer Üeje yeeue-keÀu³eeCe (mebHeeokeÀer³e) ....................6  `He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece ..........9  Þe×ebpeefue.......................9  Jeen [^ecee Jeen! ...............10  yeeyee keÀnles Les, jlve ye®®eer .....13  Þe×ebpeefue .....................15  yeeyee ves met#ceJeleve mes Yespee .....16  yeeyee ves efKeuee³ee Ieer Deewj .....20  H³eejs ye´ïee yeeyee (keÀefJelee) ......22  yeeyee keÀe keÀceje met#ceJeleve ....23  pees 16 Je<e& ceW ve efceuee.........24  yeeyee ves keÀne, yengle ceerþer .....25  Debiegueer HekeÀæ[keÀj ®euee jns ....26  yeerles ngS uecneW keÀer ceOegj ³eeoW ..28  meef®e$e mesJee mecee®eej ..........30  Henueer cegueekeÀele ceW ner .........32  yeeyee mes meerKeer ngF& leerve yeeleW ...34 meom³elee MegukeÀ 

Yeejle %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue efJeosMe %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue

Jeeef<e&keÀ DeepeerJeve 100 /- 2,000/100/- 2,000/1,000 /- 10,000/1,000/- 10,000/-

MegukeÀ kesÀJeue `%eeveece=le' DeLeJee `o Jeu[& efjv³egDeue' kesÀ veece mes [^eHeÌì ³ee ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nw- mebHeeokeÀ, DeesceMeeefvle efHe´befìbie He´sme, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve- 307510 (Deeyet jes[) jepemLeeve~ MegukeÀ kesÀ efueS mecHeke&À keÀjsW 09414006904, 09414423949 hindigyanamrit@gmail.com

mebpe³e keÀer keÀuece mes

efHeleeÞeer keÀe DeveesKee peerJeve efHe leeÞeer ye´ïeeyeeyee

nesves Hej Yeer Jes SkeÀ HeÀefjMles keÀer lejn mHetÀefle& mes keÀe³e& ceW ueies jnles~ Fleves efpe%eemegDeeW keÀes Jes Heéfleefove mvesn Deewj %eeve mes DeHeves neLeeW mes He$e efueKeles efkeÀ nce ueesie nwjeve jn peeles efkeÀ keÌ³ee ³es keÀesceue neLe LekeÀles ve neWies! veneR, Jes lees DeelceeDeeW kesÀ mvesn ceW DeekeÀj GvekeÀer ceeie&-HeóMe&vee kesÀ nsleg meesles lekeÀ Yeer ve Les Deewj nce JelmeeW keÀes Yeer ³ener keÀnles efkeÀ Deye meesves keÀe mece³e veneR nw, Deye lees meYeer DeelceeDeeW keÀes cegefkeÌlepeerJevecegefkeÌle kesÀ oelee, Heeflele-HeeJeve Hejceelcee efMeJe keÀe mevosMe osves keÀe mece³e nw~ efceueves Jeeues GvekesÀ DeHeej mvesn mes efHeIeue peeles JeemleJe ceW GvekeÀe nj keÀce&, GvekeÀe nj keÀoce ueeskeÀmesJeeLe& Lee~ GvekeÀer ceOegj cegmkeÀeve keÀes osKekeÀj GuePeve ceW Heæ[s ngS ceveg<³e keÀer GuePeveW legjvle Yeeie peeleeR, GvekeÀer DeueewefkeÀkeÀ DeeYee keÀes osKekeÀj ueesieeW kesÀ ceve kesÀ He´Mve mJeleë nue nes peeles, GvekeÀer yewþkeÀ keÀes osKekeÀj Ssmee ueielee efkeÀ Deye efJekeÀejeW Hej nceejer efJepe³e ngF& efkeÀ ngF&~ efceueves Jeeues GvekeÀer DeeeqlcekeÀ eqmLeefle, GvekesÀ Jeelmeu³e, GvekesÀ DeueewefkeÀkeÀ efHelee-legu³e J³eJenej, GvekesÀ DeHeej mvesn mes efHeIeue peeles Deewj GvekesÀ cegKe mes mJeeYeeefJekeÀ jerefle mes `yeeyee' Meyo mecyeesOeve kesÀ ªHe ceW efvekeÀue Heæ[lee~ GvekesÀ efvece&ue peerJeve, efoJ³eiegCe-mecHevve Dee®ejCe, ceOegjlee, mesJee-YeeJe keÀes osKekeÀj He´l³e#e HećeeCe efceue peelee efkeÀ Deye mele³egie Dee³ee efkeÀ Dee³ee~ GvekeÀe J³eefkeÌlelJe HeejmeceefCe keÀer lejn Lee pees ueesns keÀes meesvee yevee oslee~ GveceW HejceefHelee efMeJe kesÀ iegCeeW keÀes J³ekeÌle nesles osKe keÀj veeeqmlekeÀ Yeer DeeeqmlekeÀ nes peeles, cee³ee mes yeves HelLej mece efoue Yeer efHeIeue peeles DeLeJee Fme mebmeej-meeiej mes lewjves keÀe meenme keÀj uesles~ Jes SkeÀ peeieleer p³eesle Les, GvekesÀ mecHeke&À ceW Deeves mes yegPes oerHekeÀ peie Gþles Les Deewj leeceme ceW YeìkeÀles ³eeef$e³eeW keÀe peerJeveHeLe DeeueesefkeÀle nes Gþlee~ Jes SkeÀ Ssmes HeeJej neGme Les efkeÀ peneB meJe&MeefkeÌleceeve efMeJe DeekeÀj efveye&ue DeelceeDeeW keÀes yeue osles~

18 peveJejer, 1969 keÀer jeef$e keÀes J³ekeÌle osn l³eeie keÀj DeJ³ekeÌle-ueeskeÀ kesÀ Jeemeer ngS Les~ efHeleeÞeer ves efoJebiele ye´ïeekegÀceej DeveskeÀ ceveg<³eelceeDeeW keÀes peieoerMe ®evê F&MJejer³e %eeve SJeb efoJ³e (mebpe³e) iegCeeW keÀe Deveceesue Ke]peevee efo³ee~ kewÀmee GÊece peerJeve Lee GvekeÀe! efkeÀleves jnceefoue Les Jes, nce pewmeeW Hej ke=Àhee-o=eq<ì keÀjkesÀ nceejs peerJeve keÀes efkeÀlevee TB®ee yevee³ee! efkeÀmeer J³eefkeÌle ceW efkeÀlevee Yeer yeæ[e DeJeiegCe keÌ³eeW ve nes, efHeleeÞeer GmekeÀes F&MJejer³e He´sce mes meeR®ekeÀj Jen DeJeiegCe efvekeÀeueves keÀer nj keÀesefMeMe keÀjles Les~ efkeÀleves Goejef®eÊe Deewj menveMeerue Les Jes! efHeleeÞeer, 1936-37 ceW peye He´Yeg keÀer ueieve ceW ceieve ngS lees GvnW HejceefHelee Hejceelcee efMeJe keÀe, efJe<Ceg ®elegYeg&pe keÀe Deewj me=eq<ì kesÀ ceneefJeveeMe keÀe mee#eelkeÀej ngDee Lee~ He´Yeg-HeśjCee keÀes ueskeÀj GvneWves DeHevee meeje peerJeve Deewj meejer mecHeefÊe F&MJejer³e %eeve Üeje DeelceeDeeW kesÀ keÀu³eeCe kesÀ efueS ueiee oer~ GvneWves efJeMes<ekeÀj ceeleeDeeW-keÀv³eeDeeW keÀes %eeve-MeefkeÌle, ³eesie-MeefkeÌle, HeefJe$elee-MeefkeÌle mes mecHevve keÀjkesÀ MeefkeÌleªHee yeveeves Deewj Yeejle keÀes HeeJeve keÀjves kesÀ efueS DeHevee meJe&mJe ueiee efo³ee~ efkeÀleves Goejef®eÊe Deewj menveMeerue Les Jes! DeHevee leve-ceve-Oeve Fme DeueewefkeÀkeÀ mesJee ceW ueieeves kesÀ yeeo GvnW efkeÀlevee menve keÀjvee Heæ[e! mebmeej kesÀ ueseie ³en Hen®eeve Yeer ve mekesÀ efkeÀ efHeleeÞeer mJe³eb HejceefHelee Hejceelcee efMeJe kesÀ meekeÀej ceeO³ece nQ Deewj efkeÀ Jes Fleves G®®e keÀe³e& kesÀ efueS efveefceÊe nQ efkeÀ efpemekeÀe megKe ªHeer HeÀue SkeÀ efove meejs mebmeej keÀes efceuesiee Deewj efpememes 21 Heerefæ{³eeB HeeJeve neWieer~ mesJee nsleg Jes meesles lekeÀ ve Les efkeÀleves DeLekeÀ Les efHeleeÞeer! veyyes Je<e& mes Yeer DeefOekeÀ Dee³eg 4 yeæ[e J³eefkeÌle Gmes keÀne peelee nw pees íesìs kesÀ meeLe íesìe yeve mekesÀ

peveJejer 2016

%eeveece=le GvekesÀ keÀceue cegKe mes efMeJe yeeyee keÀer peye %eeve-cegjueer yepeleer lees efJekeÀejeW mes leHle Deelcee Meerleuelee keÀe DevegYeJe keÀjleer Deewj HeÝegefceueve keÀe DeueewefkeÀkeÀ megKe HeekeÀj efHelee Hejceelcee mes HeefJe$elee keÀe Jejoeve menpe ner HeéHle keÀj uesleer~ neLe oskeÀj nce meYeer keÀes KeeR®e jns nQ Deepe Jes ³en keÀÊe&J³e DeJ³ekeÌle ueeskeÀ mes keÀj jns nQ~ Jes ³eneB meekeÀej ceeO³ece ceW Dee keÀj Yeer nceeje ceeie&-HeóMe&ve keÀj peeles nQ Deewj DeJ³ekeÌle ªHe ceW lees nceW HeeJeve yeveeves leLee mele³egieer me=eq<ì keÀer mLeeHevee keÀe keÀe³e& keÀj ner jns nQ~ pewmes keÀesF& Thej ®eæ{ keÀj veer®es JeeueeW keÀes DeHevee neLe oskeÀj GvnW Yeer Thej KeeR®e ueslee nw, Jewmes ner nceW osn-DeefYeceeve keÀer KeeF& mes efvekeÀeueves kesÀ efueS Deewj ³eeo keÀer cebef]peue Hej HengB®eeves kesÀ efueS ner Jes Thej DeJ³ekeÌle ueeskeÀ ceW ie³es nQ Deewj Deye DeJ³ekeÌle yeveeves Jeeueer efMe#eeDeeW kesÀ ªHe ceW neLe oskeÀj nce meYeer keÀes KeeR®e jns nQ~ ceneHeefjJele&ve ceW mece³e nw keÀce mJeeYeeefJekeÀ nw efkeÀ GvneWves nceW HeeJeve SJeb efoJ³eiegCe mecHevve yeveeves kesÀ efue³es pees cesnvele keÀer, Jen yeej-yeej nceejs ceve keÀes GvekeÀer Deesj KeeR®eleer nw Deewj HejceefHelee Hejceelcee efMeJe keÀer Deesj DeekeÀef<e&le keÀjleer nw, efpevnW efvejvlej ³eeo keÀjves kesÀ efue³es Jes nceW meoe keÀne keÀjles Les~ Deye peye Jes DeJ³ekeÌle osMe mes DeekeÀj nceW efceueles nQ ³ee nce DeJ³ekeÌle eqmLeefle ceW eqmLele neskeÀj Gvemes efceueles nQ lees ceve ceW Glmeen Gceæ[ Heæ[lee nw Deewj ³ener MegYe Gcebie Deeleer nw efkeÀ Deye nce mebmeej keÀes efMeJe yeeyee keÀe MegYe mevosMe yeæ[er leerJe´ ieefle mes oWies keÌ³eeWefkeÀ Deye mece³e yengle keÀce jn ie³ee nw~ Deye me=eq<ì keÀe ceneHeefjJele&ve yengle ner efvekeÀì Dee HengB®ee nw~ Jes meeLe ner nQ efHeleeÞeer keÀe keÀÊe&J³e Deye Deewj Yeer lespe nes ie³ee nw keÌ³eeWefkeÀ DeJ³ekeÌle eqmLeefle ceW J³ekeÌle keÀer leguevee ceW DeefOekeÀ DeyeeOe jerefle mes keÀe³e& nes mekeÀlee nw~ Deleë nce Gvemes Deewj Yeer DeefOekeÀ Glmeen HeéHle keÀjles nQ~ nceejs lees Jes meeLe ner nQ keÌ³eeWefkeÀ veece GvekeÀe Jener `ye´ïee' ner nw, ªHe Yeer GvekeÀe Jener nw (kesÀJeue J³ekeÌle keÀer yepee³e DeJ³ekeÌle ngDee nw), keÀÊe&J³e GvekeÀe ö peveJejer 2016

HeefleleeW keÀes HeeJeve yeveevee nw, mecyevOe GvekeÀe Jener nw, kesÀJeue GvekeÀe Oeece ner yeouee nw Hejvleg yegef×-yeue mes nce Yeer Gme Oeece ceW pee mekeÀles nQ keÌ³eeWefkeÀ nce Gme Oeece keÀes peeveles nQ Deewj Jes Yeer lees Fme meekeÀej me=eq<ì ceW, meekeÀej ceeO³ece ceW DeekeÀj ncemes efceueles nQ~ Hejvleg Fve %eeve-³egkeÌle yeeleeW keÀes Jener mecePe mekeÀles nQ efpevekesÀ Heeme %eeve-®e#eg nw ³ee efpevekeÀe %eeve-®e#eg Keguee nw~ 

ueeue De#ejeW Jeeuee Jees He$e keÀneB nw? ye´ïeekegÀceej DeJeveerMe, ogyeF& efyevog keÀes peye ³eeo keÀªB lees ye´ïee Yeer ³eeo Deeles nQ, keÀeMe! legcnW osKee neslee ³es mees®e-mees®e ueue®eeles nQ~ meekeÀej Heeuevee keÀe yeeyee, Jees me$e keÀneB nw? ueeue De#ejeW Jeeuee Jees He$e keÀneB nw? pewmes meyekeÀes efueKeles Les, yeme SkeÀ cegPes Yeer efueKe Yespees, FmekesÀ yeoues ceW mele³egie keÀer meejer HeoJeer ues uees~ ceesyeeFue Hes Peieæ[s nQ, vee H³eej ³eneB nw, ueeue De#ejeW Jeeuee Jees He$e keÀneB nw? mele³egie mes p³eeoe megKe legcemes efceueves ceW Deelee nesiee! efvepe neLeeW mes ìesueer Heevee efkeÀlevee ceve keÀes Yeelee nesiee! Heeme yeguee uees ncekeÀes Yeer DeeHe peneB nQ, ueeue De#ejeW Jeeuee Jees He$e keÀneB nw? Oev³e-Oev³e Jees ªnW nQ efpeveves legcekeÀes osKee nw, meekeÀej ³eeo GvekesÀ peerJeve keÀer Deìue-Deefceì jsKee nw~ efJemleej yengle nw ogefve³ee ceW, meej keÀneB nw, ueeue De#ejeW Jeeuee Jees He$e keÀneB nw? nceves Yeer þevee nw legce mebie peerJeve Hetje keÀjves keÀe, pees Yeer nesiee osKeWies, GÊejeOe& mes keÌ³ee [jves keÀe? legce efyeve peerJeve keÀer DeeMee, Dev³e$e keÀneB nw? ueeue De#ejeW Jeeuee Jees He$e keÀneB nw?

Ketyemetjle ueesie ncesMee De®ís veneR nesles uesefkeÀve De®ís ueesie ncesMee Ketyemetjle nesles nQ

mecHeeokeÀer³e ..



efHeleeÞeer Üeje yeeue-keÀu³eeCe efHe leeÞeer He´peeefHelee ye´ïee %eeve, HeefJe$elee SJeb ³eesie keÀer mee#eeled ®ewlev³e cetefle& Les Deewj meekeÀej peerJeve ceW GvekesÀ meeceves ®eens pewmeer Yeer keÀefþve HeefjeqmLeefle³eeB DeeF¥, GvekeÀe nue keÀjves kesÀ efueS GvneWves meoe ³eesieyeue, HeefJe$elee-yeue Deewj %eeve-yeue ner keÀe He´³eesie efkeÀ³ee, osn DeefYeceeve ³egkeÌle lejerkeÀeW keÀes GvneWves cenlJe veneR efo³ee~ efHeleeÞeer ves cee³ee, DeHeefJe$elee DeLeJee keÀece, ke´ÀesOe, ueesYe, ceesn, DenbkeÀej leLee Deeuem³e kesÀ met#ce ªHeeW keÀes yengle De®íer lejn mes mHe<ì efkeÀ³ee Deewj cee³ee keÀes peerle keÀj peielepeerle yeveves kesÀ efueS He´wefkeÌìkeÀue ceeie&-HeóMe&vee Deewj Heýeue He´sjCee oer~ GvneWves DeHeves ke=Àl³eeW Üeje DeHekeÀejer kesÀ Heéfle Yeer GhekeÀej, Ie=Cee keÀjves Jeeues kesÀ Heéfle Yeer He´sce, efvevoe keÀjves Jeeues kesÀ Heéfle Yeer mesJee keÀe ner Heeþ Heæ{e³ee~ DeHeveer me®®eefj$elee Üeje l³eeie Deewj leHem³eece³e peerJeve keÀer efMe#ee meoe oer~ `Deye Iej peevee nw, ³en mebmeej SkeÀ [êcee nw, meoe efMeJe yeeyee keÀes ³eeo keÀjles ngS ner nj keÀe³e& keÀjvee nw' ö ³en mce=efle meoe ner GvekesÀ ve³eveeW, Je®eveeW leLee keÀe³eeX mes nceW efceueleer Leer~ DeieeOe F&MJejer³e H³eej HeefJe$elee efHeleeÞeer kesÀ mJeYeeJe ceW Ssmes meceeF& ngF& Leer pewmes ®evove ceW megieeqvOe meceeF& ngF& nesleer nw Deewj efMeJe yeeyee mes GvekeÀe Flevee mvesn Lee efkeÀ met³e&-cegKeer HetÀue keÀe met³e& mes Deewj ®ekeÀesj keÀes ®eeBo mes Yeer Flevee veneR neslee~ Jes meoe keÀne keÀjles, ``peye ceQ Yeespeve keÀjlee ntB lees Yeer mJe³eb keÀes efMeJe keÀer mepeveer ceevekeÀj DeHeves meepeve (Hejceelcee efMeJe) kesÀ meeLe ner Yeespeve keÀjlee ntB, peye ceQ mveeve keÀjlee ntB lees Yeer Ssmee cenmetme keÀjlee ntB efkeÀ GvekesÀ `jLe' keÀes venuee jne ntB, peye meeslee ntB lees Yeer GvekeÀe meeLe yevee jnlee nw~ ceQ GvekeÀe jLe ntB, GvekesÀ Debiemebie jnlee ntB~'' keÀF& yeej otmejeW keÀes efmeKeeves kesÀ efueS peye Jes 6

keÌueeme ceW ³en yelee³ee keÀjles efkeÀ Jes efMeJe yeeyee mes kewÀmes yeeleW keÀjles nQ lees Gme mece³e GvekesÀ cegKeejefJevo Hej efMeJe yeeyee kesÀ mvesn keÀer pees jsKee³eW GYejleeR, ves$eeW ceW pees H³eej PeuekeÀlee Deewj GvekesÀ MeyoeW ceW pewmeer Heérefle Yejer nesleer, Gmemes keÀesF& keÀþesjlece Ëo³e Jeeuee J³eefkeÌle Yeer He´sce-HueeefJele ngS efyevee ve jn mekeÀlee~ meYeer keÀe ceve He´sce-efJeYeesj nes Gþlee keÌ³eeWefkeÀ yeeyee pees kegÀí keÀn jns nesles Jees GvekesÀ Ëo³e keÀer ienjeF& mes Gþlee~ Jees Ssmee HeeJeve ðeesle neslee efkeÀ He´l³eskeÀ kesÀ ceve kesÀ cewue keÀes Oees [euelee~ meceepe kesÀ nj #es$e ceW megOeej efHeleeÞeer yengcegKeer HeéfleYee mecHevve Les~ efMeJe yeeyee kesÀ meeLe, efHeleeÞeer ves DeHeves Je®eveeW Deewj keÀe³eeX Üeje peerJeve kesÀ nj Henuet Hej He´keÀeMe [euee Deewj meceepe kesÀ nj #es$e ceW megOeej efkeÀ³ee~ meceepe kesÀ vesleeDeeW keÀe efpeme Deesj Deepe O³eeve ie³ee nw, efMeJe yeeyee Deewj efHeleeÞeer ves Gve-Gve #es$eeW ceW yengle keÀeue Henues mes ner Jen keÀe³e& efoJ³e jerefle mes HeéjcYe keÀj efo³ee Lee~ GoenjCe kesÀ leewj Hej yeeuekeÀeW kesÀ peerJeve keÀes ner ueerefpeS~ ye®®es lees DeHeves YeesuesHeve leLee ceemetefce³ele kesÀ keÀejCe meYeer keÀes H³eejs ueieles ner nQ~ GvekeÀer mejuelee Deewj HeefJe$elee lees meYeer keÀes DeHeveer Deesj DeekeÀef<e&le keÀjleer nw Hejvleg efHeleeÞeer keÀe Gvemes

peerJeve ceW keÀYeer efkeÀmeer mes DeHeveer leguevee cele keÀjes, DeeHe pewmes nQ meJe&Þes<þ nQ

peveJejer 2016

%eeveece=le efJeMes<e mvesn Lee Deewj FmekeÀe meyetle nw efHeleeÞeer kesÀ Jes keÀe³e& pees GvneWves ye®®eeW kesÀ efue³es efkeÀ³es Deewj GvekesÀ neefo&keÀ Godieej pees GvneWves ye®®eeW kesÀ efue³es J³ekeÌle efkeÀS~ ye®®eeW kesÀ He´efle ¢eq<ìkeÀesCe efHeleeÞeer ye®®eeW keÀes keÀesceue keÀefue³eeW DeLeJee vevns HeewOeeW kesÀ ªHe ceW osKeles Les Deewj keÀnles Les efkeÀ Fvemes yengle keÀesceuelee Deewj ceOegjlee mes J³eJenej keÀjves keÀer peªjle nw~ yeeyee meekeÀej ªHe ceW Yeer GvnW `íesìe' mecePe keÀj GvekeÀer Ghes#ee veneR keÀjles Les yeequkeÀ GvnW yengle ner cenlJe osles Les~ Jes keÀnles Les efkeÀ íesìs ye®®eeW keÀe ceve meeHeÀ muesì keÀer lejn neslee nw efpeme Hej `%eeve' De®íer lejn efueKee pee mekeÀlee nw~ FvekesÀ mebmkeÀejeW keÀes DeYeer ceesæ[vee menpe nw~ Jes keÀnles efkeÀ Fve ye®®eeW keÀes efoJ³e mee#eelkeÀej Yeer nes mekeÀles nQ Deewj ³eefo ³es menpe ³eesie keÀes meerKe pee³eW lees otmejeW keÀes Yeer Fme ceeie& Hej ueiee mekeÀles nQ keÌ³eeWefkeÀ ³es `HeefJe$e HeewOes' nQ~ yeeyee GvnW Deelcee keÀer ¢eq<ì mes osKeles ngS keÀu³eeCe kesÀ efueS nj keÀesefMeMe keÀjles~ ceelee ceoeuemee keÀe GoenjCe osles ngS Jes keÀne keÀjles Les efkeÀ ye®®eeW keÀes %eeve keÀer ueesjer osveer ®eeefnS~ yeeyee GvnW `cenelcee' keÀer meb%ee osles Les Deewj keÀnles Les efkeÀ mebv³eemeer, efpevnW ueesie `cenelcee' ceeveles nQ, GvnW keÀece efJekeÀej keÀe %eeve lees neslee ner nw Hejvleg ³es íesìs-íesìs ye®®es lees Fme efJe<e³e ceW efveoes&<e nQ Deewj Fme efJekeÀej mes DeHeefjef®ele nQ~ Jes lees Meerleueebieer nQ~ Deleë ³eefo Fme DeJemLee ceW FvnW %eeve efo³ee peeves ueies lees De®íe nesiee, Fmemes FvekeÀer HeefJe$elee keÀer veeRJe ner meg¢æ{ nes peeSieer~ Fme ¢eq<ìkeÀesCe keÀes ueskeÀj Fme F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e ceW SkeÀ efjJeepe-mee nes ie³ee nw efkeÀ ³eefo efkeÀmeer meYee ceW He®eeme ye®®es neW lees keÀne peelee nw efkeÀ Deepe keÀer meYee ceW He®eeme `cenelcee' Yeer Dee³es Les~ ye®®es yeeyee keÀes íesæ[ves keÀes lew³eej ve nesles pewmes yeeyee keÀes ye®®eeW mes DeLeen H³eej Lee, Jewmes ner ye®®eeW keÀes Yeer yeeyee kesÀ mecHeke&À ceW Deeves mes neefo&keÀ H³eej nes peelee Lee~ peye ceOegyeve mes ueewìves keÀer Ieæ[er Deeleer lees Jes DeHeveer keÀesceuepeveJejer 2016

keÀesceue YegpeeDeeW mes yeeyee keÀes efueHeì peeles Deewj GvnW efkeÀmeer Yeer keÀercele Hej íesæ[ves keÀes lew³eej ve nesles~ FOej yeme ítìves keÀe mece³e Dee HengB®elee Deewj GvekesÀ ceelee-efHelee Fme efHeÀke´À ceW nesles efkeÀ keÀneR yeme ve ítì pee³es~ Hejvleg ye®®es GvnW keÀn efo³ee keÀjles, ``DeeHe Yeues ner ®eues pee³eW, nce lees ³eneR yeeyee kesÀ Heeme jnWies~'' DeeBKeeW ceW DeeBmet YejkeÀj, Yeesueer-meer metjle mes yeeyee keÀer Deesj osKeles Deewj DeHeves HeeBJe He=LJeer Hej ceejles ngS HewÀmeuee os osles,``nce lees Gme vejkeÀ keÀer ogefve³ee ceW Deye efyeukegÀue veneR pee³eWies~'' Ssmee Yeer veneR efkeÀ ye®®es kesÀJeue yeeyee keÀer efvel³e veF& `ìesueer' kesÀ DeekeÀ<e&Ce ceW DeLeJee GvekesÀ H³eej, ogueej Deewj Heg®ekeÀej kesÀ keÀejCe ner Oejvee [eue osles yeequkeÀ ³eefo DeeHe Gvemes HetíW, `Deelcee' keÀe keÌ³ee mJeªHe nw, Jen Mejerj ceW keÀneB jnleer nw DeLeJee efMeJe yeeyee keÀe Oeece keÀewve-mee nw? lees Jes He´e³eë þerkeÀ ner GÊej osles~ leye meesef®e³es lees Fme HeefJe$e SJeb megKeo HeeC[Je YeJeve kesÀ JeeleeJejCe ceW peye Jes ¢æ{leeHetJe&keÀ Deemeve pecee uesles leye GvnW keÀewve efnuee mekeÀlee Lee?

megKe osvee ner megKe uesvee nw

%eeveece=le mebmkeÀej yeoue peeles yeeyee kesÀ mvesn mes DeeefKej yeeyee ner GvnW DeHeves keÀesceue nmleeW mes LeHeLeHeeles ngS Deewj DeueewefkeÀkeÀ H³eej keÀjles ngS keÀnles, ``ceerþs ye®®es, keÌ³ee yeeyee keÀer meefJe&me keÀjves veneR peeDeesies? legcnejs pees menHeeþer DeLeJee DeO³eeHekeÀ nQ, keÌ³ee GvnW efMeJe yeeyee keÀe Heefj®e³e veneR oesies? legce lees yengle ner De®ís nes~ peye legce GvekeÀes efMeJe yeeyee keÀe Heefj®e³e yeleeDeesies Deewj DeHevee DevegYeJe megveeDeesies Deewj ceve, Je®eve, keÀce& mes ®eb®euelee veneR keÀjesies lees legce yeæ[eW mes Yeer DeefOekeÀ %eeve-mesJee keÀj mekeÀesies~ ye®®es, DeeHe pewmes ceerþs ye®®eeW keÀes Yespeves kesÀ efueS lees yeeyee keÀe ceve veneR keÀjlee Hejvleg peye yeeyee ner ³en mesJee keÀjves Dee³es nQ lees DeeHe ye®®eeW keÀes Yeer lees ³en mesJee keÀjveer ner nw vee~ Deleë Yeues ner DeYeer DeeHe peeDees, Iej ceW Heéfleefove ³eesie ueieeDees Deewj DeHeves Dee®ejCe mes ceelee-efHelee Je Heæ[esefme³eeW keÀes HeÝeeefJele keÀjes efpememes efkeÀ legcnejs ceelee-efHelee DeHeves He$e ceW legcnW meefì&efHeÀkesÀì (HećeeCe He$e) oW Deewj efHeÀj legce yengle-mes ye®®eeW keÀes DeHevesmeceeve yeveekeÀj, ieeæ[er Yej keÀj, GvekeÀe HeC[e yevekeÀj, GvnW ³eneB ues DeeDees~'' yeeyee keÀer Ssmeer-Ssmeer He´sjCeeHeó yeeleW megvekeÀj ye®®es JeneB mes ®eue Heæ[les Deewj peeles-peeles cegæ[cegæ[keÀj Fme DeueewefkeÀkeÀ yeeyee keÀer Deesj osKeles Deewj yeeHeoeoe keÀer ³eeo ceW leuueerve-mes jnles~ yeeyee mes GvekeÀer Fleveer lees Heérefle pegì peeleer efkeÀ JeneB mes peeves kesÀ yeeo Jes yeeyee keÀes Fme He´keÀej mes He$e efueKee keÀjles ö ``yeeyee, Deye ceQ De®íe ye®®ee yeve ie³ee ntB~ Deye ceQ yee]peej keÀer ®eerpeW veneR Keelee Deewj ceQves ueæ[vee Deewj iegmmee keÀjvee Yeer íesæ[ efo³ee nw~ yeeyee, cegPes pees pesye Ke®e& kesÀ efueS Hewmes efceues nQ, Jees ceQ ieguuekeÀ ceW FkeÀùs keÀjlee pee jne ntB keÌ³eeWefkeÀ Jees lees efMeJe yeeyee keÀer F&MJejer³e mesJee ceW ueieeves nQ~ yeeyee, cesjs He$e keÀe GÊej peuoer osvee...~'' Fme He´keÀej ye®®es kesÀ pees mebmkeÀej npeej keÀesefMeMe keÀjves Hej Yeer veneR efceìles Les, Jes yeeyee kesÀ mvesn ceW ³eeW ner þerkeÀ nes peeles Les, ³eneB lekeÀ efkeÀ mJe³eb GvekesÀ ceelee-efHelee Yeer peye Yeer keÀesF& Yetue keÀjles lees ye®®es keÀnles efkeÀ osKees yeeyee ves lees Ssmee keÀjves kesÀ efueS efve<esOe efkeÀ³ee 8

Lee~ Fme He´keÀej, `íesìs efce³eeB megyeneve Deuueen' nes peeles Les~ ye®®eeW keÀer Gvveefle kesÀ efueS keÀoce eHfeleeÞeer ves meekeÀej ªHe ceW ye®®eeW keÀs keÀu³eeCe keÀs eufeS epfelevee HeejfÞece ekfeÀ³ee Glevee Mee³eo ner Deepe lekeÀ ekfeÀmeer ves ekfeÀ³ee neisee~ GvnevWes ve keÀsJeue JeCec&eeuee keÀes DeeO³eeelqcekeÀ %eeve keÀer Heìg oer yeeuqkeÀ ye®®eeW keÀs eufeS %eeve-³ekgelÌe meJbeeo Yeer yevee³e~s peye Fme FM&Jeje³re eJfeMJe eJfeÐeeue³e keÀer mLeeHevee nevses ueieer lees Yeer GvnevWes ye®®eeW Deejw yee®q®e³eeW keÀs eufeS mkeÀtue Keeuses pees nj Hek´eÀej mes DeveHgece Le~s GveceW ve keÀsJeue Yee<ee Deejw ieeCfele Fl³eeeof keÀe %eeve keÀje³ee peelee Lee yeeuqkeÀ ye®®eeW keÀes veewlfekeÀ SJeb mejue DeeO³eeelqcekeÀ eMfe#ee Yeer oer peeleer Lee~r JeneB ye®®eeW keÀes ceejvee-Heeìrvee cevee Lee, GvnW mecePee³ee peelee Lee Deejw GvnW SkeÀ-omtejs mes DeeelqcekeÀ veeles mes J³eJenej keÀjves keÀer meeKre oer peeleer Lee~r GvekeÀs Gþve-syeþwve,s Keeve-sHeevre,s yeeuseve-s®eueves Deejw meevses keÀs lejekreÀeW ceW eofJ³elee ueeF& peeleer Lee~r ekfeÀleves ner eMfe#ee-eJfeMe<se%eeW ves JeneB mJe®ílee, Meeevqle, DeveMgeemeve, veewlfekeÀlee, men³eeise Fl³eeeof keÀes oKse Yeetjf-Yeetjf HeM´embee keÀer Lee~r GmeceW HeJteea Deejw HeeMq®eceer He×elfe³eeW keÀe meceeJeMse Lee Deejw ye®®es JeneB SkeÀ keÀgue keÀer lejn jnles Le~s He{æeF& keÀe peeJreve keÀs meeLe mecyevOe Lee Deejw He{æeves Jeeues Yeer Deelce-evfe<þe keÀs DeY³eemeer leLee HeeJfe$elee-HeLe keÀs Deveigeeceer Le~s DeHeves peeJreve keÀer keÀceeF& keÀe SkeÀ ye[æe Yeeie eHfeleeÞeer ves ye®®eeW keÀs yeeew× f keÀ, veewlfekeÀ SJeb DeeO³eeelqcekeÀ eJfekeÀeme keÀs eufeS ueiee eof³ee~ ö ye´.kegÀ. Deelce He´keÀeMe

%eeveece=le kesÀ meJe& HeeþkeÀeW keÀes veJeJe<e& 2016 keÀer keÀesefì-keÀesefì MegYe yeOeeF³eeB

nBmecegKe J³eefkeÌle Jen HegÀnej nw efpemekesÀ íeRìs meyekesÀ ceve keÀes þb[e keÀjles nQ

peveJejer 2016

`He$e'

j mebHeeokeÀ kesÀ veece ceQ efHeíues kegÀí mece³e mes ner He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer MeeKee jeJeleYeeìe mes pegæ[e ntB~ meele efoJemeer³e jepe³eesie keÀesme& keÀjves kesÀ yeeo cegPes pees Yeer DevegYeJe ngDee Jen ®ecelkeÀeefjkeÀ nw~ Fme keÀesme& ves cesjer DeeBKeW Keesue oeR~ nce efkeÀlevee J³eLe& Yeej ceeqmle<keÀ Hej [eue keÀj Fmes ©iCe yevee jns nQ~ ³en Ssmeer HeefJe$e mebmLee ueieer peneB efkeÀmeer Oece& keÀer yeele veneR, efkeÀmeer cev$e efJeMes<e keÀer yeele veneR, yeele nesleer nw efmeHe&À meb³eceHetJe&keÀ peerJeve peerves keÀer, pees Deepe kesÀ Fme keÀefue³egie ceW yengle ner DeeJeM³ekeÀ nw~ ceQ DeHeves keÀes nukeÀe cenmetme keÀj jne ntB Fme efJeMJe efJeÐeeue³e mes pegæ[keÀj~ ³eneB keÀe JeeleeJejCe Hejce megKeoe³eer nw~ meeLe ner efveefceÊe yenveeW keÀe J³eJenej Je %eeve KetyeKetye De®íe nw~ HejceefHelee Hejceelcee efMeJe yeeyee keÀe meleled O³eeve jKevee nw, jKeJeevee nw, ³ener O³es³e nw~ JeemleJe ceW, peerJeve ceW nce Meerue (®eefj$e) keÀe O³eeve jKeWies lees yesæ[e Heej nw~ ö ye´.kegÀ.De©Ce kegÀceej, jeJeleYeeìe

veJecyej, 2015 kesÀ DebkeÀ ceW èfMe#ekeÀ ves efoKeeF& jen' ceW nleeMe efJeÐeeLeea keÀer yegPeer oerHeefMeKee keÀes Hegveë He´pJeefuele keÀjves keÀe Hegveerle keÀÊe&J³e efoue keÀes ít ie³ee~ `Mejerj keÀer Je=ef× Je jKejKeeJe' ceW `meJeeue Hesì keÀe' GheMeer<e&keÀ ceW pewmes ner Heæ{e efkeÀ `met³eexo³e mes Henues iejerye keÀe Iej mes yeenj efvekeÀuevee pewmes ]peªjer nw Jewmes ner Deceerj keÀe Yeer Iej mes efvekeÀuevee ]peªjer nw' ö He´sjCeeHeó ueiee leLee leguevee kesÀ Heéfle Devoj mes ke=Àle%elee YeeJe Gíuee~ jcesMe YeeF& keÀe uesKe He´MveelcekeÀ Mewueer keÀe Deewj MebkeÀemeceeOeeve keÀjves Jeeuee nw~ mecHeeokeÀer³e `DeevleefjkeÀ Deewj yeenjer He´ke=Àefle' kesÀ Üeje ³en meerKeves keÀes efceuee efkeÀ `DeHeves SkeÀ' keÀes keÀce& Üeje megOeejes lees ogefve³ee megOej pee³esieer~ keÀu³eeCekeÀejer mebiece³egie keÀer uesKeceeuee kesÀ GhejeskeÌle meYeer KegMeyetoej ceCekeÀeW keÀes {sj meejer yeOeeF³eeB~ peveJejer 2016

Þe×ebpeefue yeeHeoeoe kesÀ Deefle mvesner ye´ïeekegÀceej jecemJeªHe Yeìveeiej ves S³ejHeÀesme& ceW veewkeÀjer keÀjles ngS meved 1958 ceW keÀeveHeg j ceW ³eg i eue (efoJebiele mejespe yenve) meefnle F&MJejer³e %eeve efue³ee~ meekeÀej yeeHeoeoe mes DeeHeves yengle Heeuevee ueer Deewj veewkeÀjer kesÀ oewjeve Hetvee, Fìejmeer Deeefo mLeeveeW Hej F&MJejer³e mesJee kesÀ efveefceÊe yeves~ DeeHe Debie´speer Yee<ee keÀer ceeefmekeÀ Heef$ekeÀe Jeu[& efjv³etJeue kesÀ men-mecHeeokeÀ Les~ DeeHekeÀer Dee³eg 84 Je<e& Leer~ DeeHe Meevle, iecYeerj, veceéf®eÊe Deewj F&MJejer³e HeefjJeej kesÀ mvesner Les~ DeeHeves 19 veJecyej, yegOeJeej keÀes Dece=leJesues Hegjevee Mejerj íesæ[ yeeHeoeoe keÀer ieeso ueer~ Ssmeer mvesner, ceneve Deelcee keÀes Hetje owJeer HeefjJeej yengle mvesn mes Þe×e megceve DeefHe&le keÀjlee nw~ ye´.kegÀ.Yeélee nefjke=À<Ce keÀes F&MJejer³e %eeve meved 1956 ceW Decyeeuee kewÀvì ceW HeéHle ngDee~ DeeHeves meekeÀej ceccee-yeeyee keÀer yengle Heeuevee ueer~ ceveesnj oeoer, O³eeveer oeoer, kegÀvpe oeoer Deeefo keÀe meeefvveO³e Yeer DeeHekeÀes HeéHle ngDee~ DeeHe mJe®ílee efHe´³e, meoe efveeqM®eble, Goejefoue Deewj HeekeÀ keÀuee ceW efveHegCe Les~ YeesueeHeve leLee cegmkeÀeve DeeHekesÀ ®esnjs Hej PeuekeÀles jnles Les~ DeeHe 83 Je<e& keÀer Dee³eg ceW Yeer mJemLe Deewj HegÀle& Les~ Deeqvlece MJeeme lekeÀ mesJeejle jns~ DeeHekeÀer oes megHegef$e³eeB HeéfleYee yenve (MeepeeHegj) leLee cebpet yenve (yewlegue) ³e%e ceW meceefHe&le nQ~ DeeHeves 30 DekeÌìtyej, megyen 8 yepes veMJej osn keÀe l³eeie keÀj yeeHeoeoe keÀer ieeso ueer~ Ssmeer mvesner, ceneve Deelcee keÀes Hetje owJeer HeefjJeej yengle mvesn mes Þe×e megceve DeefHe&le keÀjlee nw~

ö MecYet He´meeo, mees[euee, pe³eHegj Meebefle meJe& OeceeX keÀe cetue lelJe nw

Jeen [^ecee Jeen! Jeen yeeyee Jeen! * ye´ïeekegÀceej jcesMe Meen, cegcyeF& (ieeceosJeer)

yee yee keÀnles nQ, Jeen yeeyee Jeen! Jeen [êcee Jeen! Ssmes yeeyee mes efceueves kesÀ efueS yeeyee kesÀ ye®®es yengle otj-otj mes Deeles nQ uesefkeÀve ³eneB Deeves kesÀ yeeo peye yelee³ee peelee nw efkeÀ efkeÀmeer keÀejCeJeMe Deepe yeeyee-efceueve veneR nesiee, leye efkeÀmeer kesÀ ceve ceW ³en mebkeÀuHe Dee³ee efkeÀ Jeen yeeyee Jeen, Jeen [êcee Jeen? yeeyee veneR Yeer Deeles, lees Yeer ³en Godieej efkeÀmeer kesÀ ceve ceW Dee³es efkeÀ Jeen [êcee Jeen, Jeen yeeyee Jeen! iegpejeleer ye´ïee yeeyee kesÀ meeLe jcesMe YeeF& Deewj T<ee yenve kesÀ keÀefJe vejmeer cesnlee keÀer Helveer ves peye Mejerj íesæ[e lees GvneWves keÀne efkeÀ De®íe HeefjHekeÌJe veneR yeveer nw~ [êceevegmeej pees Yeer neslee nw GmekeÀes ngDee pees mecem³ee ieF&~ Fme He´keÀej mekeÀejelcekeÀ Je Gmeer ªHe ceW mJeerkeÀej keÀjves kesÀ efueS nce lew³eej nQ? ³es yengle vekeÀejelcekeÀ ¢eq<ìkeÀesCe nes mekeÀlee nw~ Ssmeer HeefjeqmLeefle ceW ieg¿e yeeleW nQ~ Jeen [êcee keÀnWies lees Jen mekeÀejelcekeÀ efJe®eej nw Deewj Why ceQ Deepe yeeyee kesÀ ueewefkeÀkeÀ peerJeve keÀer yeeleW yelee jne Drama? Dejs keÌ³eeW ngDee, kewÀmes ngDee, ³en keÀnvee DeLee&led ntB~ yeeyee kesÀ peerJeve ceW [êceevegmeej yengle-meer HeefjeqmLeefle³eeB Jen vekeÀejelcekeÀ efJe®eej nw~ yeeyee veneR Yeer Deeles nQ leye Yeer DeeF¥~ De®íer Yeer DeeF¥, yegjer Yeer DeeF¥, THej-veer®es Jeeueer Yeer keÀnvee efkeÀ Jeen [êcee Jeen~ nkeÀerkeÀle ceW peye nce osKeles nQ lees DeeF¥ Hejvleg yeeyee ves Gve HeefjeqmLeefle³eeW ceW Yeer DeHeveer eqmLeefle Hee³ee peelee nw efkeÀ `Jeen [êcee Jeen' ³en kesÀJeue L³eesjer ceW yeveeF&~ HeefjeqmLeefle kesÀ Devoj DeHeveer eqmLeefle keÀes mecYeeuevee jnlee nw, HewéfkeÌìkeÀue ceW veneR neslee nw~ keÀesF& mìt[svì meeje yengle yeæ[er yeele nw~ njskeÀ kesÀ meeceves HeefjeqmLeefle³eeB lees Dee³eWieer meeue Heæ{eF& Heæ{s Deewj Deiej Hejer#ee kesÀ mece³e Hej HesÀue nes pee³es ner Hejbleg GveceW DeHeveer eqmLeefle mecYeeuevee, SkeÀjme jKevee leLee lees Gmes keÌ³ee keÀnWies? iegpejeleer ceW keÀnles nQ efkeÀ meeje mece³e eqmLeleHe´%e DeJemLee yevee³es jKevee Fmes ner `Jeen [êcee Jeen' Ieesæ[e De®ís mes ®euelee nw Hej oewæ[ kesÀ mece³e ner veneR ®euelee lees keÀer eqmLeefle keÀnWies~ Gme He´keÀej keÀer eqmLeefle Deiej DeYeer lekeÀ Fmes keÌ³ee keÀnWies? Fme He´keÀej yeeyee kesÀ nj keÀe³e& keÀes osKeles ngS Yeer nceejer veneR yeveer lees %eeve keÀes megveves keÀe leLee mecePeves keÀe ³ee [êcee keÀer nj meerve osKeles ngS nceejs ceve mes ³en efvekeÀuelee keÌ³ee DeLe& nw? SkeÀ yeej ceQves efMeJeyeeyee keÀes keÀne, ``yeeyee, nw efkeÀ Jeen [êcee Jeen ³ee He´Mve Deelee nw efkeÀ ³en keÌ³ee nes DeeHeves yengle yeæ[er ieueleer keÀj oer~'' lees yeeyee ves keÀne efkeÀ ie³ee? Deiej nceejs ceve mes ³en veneR efvekeÀuelee efkeÀ Jeen [êcee ye®®es DeeHe cesjer ieueleer efvekeÀeueles nes? ceQves keÀne, ``neB yeeyee, Jeen, FmekeÀe DeLe& nw, nceejer DeJemLee DeYeer lekeÀ Gleveer DeeHeves oes keÀeve efo³es nQ FmeefueS SkeÀ keÀeve mes pees %eeve megvee 10

nj HeefjeqmLeeffme ceW Meeble jnves Jeeuee efveeqM®ele ner efMeKej keÀes ítlee nw

peveJejer 2016

%eeveece=le peelee nw Jen meerOee otmejs keÀeve mes yen cenejepeeDeeW kesÀ mecHeke&À ceW Dee³es, [êcee peelee nw Deewj otmejs keÀeve mes pees %eeve ves ³en SkeÀ ìve& efue³ee pees yengle De®íe peelee nw Jen Henues keÀeve mes efvekeÀue Lee~ peelee nw, yegef× ceW peelee ner veneR~ Deiej yeeyee kesÀ ueewefkeÀkeÀ ceW 2 yesìs Deewj SkeÀ keÀeve neslee lees %eeve Devoj peelee 3 yesefì³eeB Leer~ yeeyee kesÀ yeæ[s yesìs Deewj nce HeeffjHekeÌJe yeve peeles~ nce efkeÀMeve®ebo keÀer Meeoer keÀer yeele DeeF&~ HeefjHekeÌJe yeveles ner veneR, Deeies yeæ{les ner yeeyee ye=peFbêe oeoer kesÀ ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej veneR lees nce keÀesunt kesÀ yewue kesÀ keÀes peeveles Les~ ye=peFvêe oeoer keÀe veece cegDeeefHeÀkeÀ Ietceles ner jnles nQ~ keÀesunt kesÀ jeefOekeÀe Lee~ yeeyee DeHeves yesìs keÀer Meeoer yewue keÀes HegÀme&le ner veneR jnleer, Jen JeneR jeefOekeÀe mes keÀjevee ®eenles Les FmeefueS keÀe JeneR Ietcelee ner jnlee nw~ Gmeer yeeyee ves jeefOekeÀe kesÀ YeeF& keÀes keÀuekeÀÊes ner j e J³eeHeejer kes À ªHe ceW He´keÀej nce Yeer ueewefkeÀkeÀ He´Je=efÊe ceW ner ceW DeHeveer ogkeÀeve Hej yeguee³ee Deewj GvnW ye´ïee yeeyee HeBÀmes jnles nQ, HeefjHekeÌJe yeveles veneR, meye pJewuejer efoKeeF& efkeÀ ³en Gme jepee HeefjJele&ve veneR keÀjles, HeÀuemJeªHe Gvveefle veneR keÀj Heeles nQ~ kesÀ efueS yeveeF&, ³en Gme jeveer kesÀ efueS yeveeF&~ Fme He´keÀej lees efHeÀj %eeve keÀe DeLe& keÌ³ee ngDee? FmeefueS ceQ ye´ïee yeeyee kesÀ ye=peFvêe oeoer kesÀ YeeF& keÀes yeeyee ves HeÝeeefJele efkeÀ³ee~ yeeyee ueewefkeÀkeÀ peerJeve keÀer yeeleW megvee jne ntB~ [e³eceC[ Kejerolee Lee Deewj [e³eceC[ kesÀ Hewmes 6 cenerves mes DeeHeves Yeer yeeyee keÀer peerJeve keÀneveer Heæ{er ner nesieer~ SkeÀ Je<e& ceW Gme J³eeHeejer keÀes osves nesles Les~ yeeyee keÀer pJewuejer ye´ïee yeeyee keÀe ueewefkeÀkeÀ pevce DeefJeYeeefpele Yeejle kesÀ yengle De®íer nesleer Leer pees yeveves mes Henues ner efyekeÀ peeleer Leer~ nwojeyeeo-efmebOe (Deye HeeefkeÀmleeve) ceW ngDee~ meyemes Henuee efHeÀj yeeyee Gme Hewmes keÀes y³eepe Hej osles Les~ Fme He´keÀej J³eeHeejer HeefjJele&ve keÌ³ee ngDee? yeeyee keÀes nwojeyeeo íesæ[vee Heæ[e, meke&Àue ceW yeeyee keÀer Fppele yengle yeæ{ ieF& Leer~ ³en meye keÀje®eer Dee³es Deewj keÀejesyeej meerKeves kesÀ efueS GvnW cegcyeF& osKekeÀj GvekeÀe YeeF& KegMe ngDee Deewj Gmeves DeHeves efHeleepeer peevee Heæ[e~ JeneB mes Heefjef®ele ueesieeW kesÀ mecHeke&&À mes Jes keÀuekeÀÊee JeM³eeceue Deemegceue pees efmebOe-nwojeyeeo kesÀ yengle veeceerieéceer ie³es, JeneB GvneWves veewkeÀjer Megª keÀer~ lees Henuee HeefjJele&ve ngDee J³eefkeÌle Les, keÀes keÀne efkeÀ cesjer yenve keÀer Meeoer nesieer lees oeoe efkeÀ DeHeveer pevceYetefce keÀes íesæ[vee Heæ[e~ yeeyee ves keÀuekeÀÊes ceW uesKejepe kesÀ yesìs efkeÀMeve®ebo mes ner nesieer~ ³en Yeer De®íe [e³eceC[ ce®exvì kesÀ Heeme mesumecewve kesÀ ªHe ceW veewkeÀjer Megª HeefjJele&ve ngDee~ keÀer efpemeceW yeeyee keÀe Heieej 17 ©. Lee Deewj pees Yeer yes®eles Les GmekesÀ yeeo yeeyee kesÀ leve ceW efMeJeyeeyee keÀer He´JesMelee Gme Hej GvnW 2… keÀceerMeve efceuelee Lee~ yeeyee keÀe SJejspe ngF&~ GmekesÀ keÀejCe yeeyee efHeÀj yeveejme ie³es, JeneB mes efmebOe Heieej 23 ©. Lee~ meejs meeue keÀe keÀceerMeve yeeyee keÀes 72 ©. nwojeyeeo Dee³es Deewj %eeve osvee Megª efkeÀ³ee~ yeeyee ves Henues efceuee Lee~ yeeyee kesÀ peerJeve keÀer MegªDeele 23 ©. keÀer DeHeves Iej ceW DeLee&led peMeesoe YeJeve kesÀ 10 yeeF& 10 kesÀ keÀcejs ceW Deeceoveer mes ngF& Leer~ Gme ogkeÀeve kesÀ ceeefuekeÀ keÀe cegveerce %eeve osvee Megª efkeÀ³ee~ efHeÀj Jen keÀceje íesìe Heæ[ ie³ee lees SkeÀ mesJekeÀjece Lee~ yeeyee Deewj mesJekeÀjece ves efceuekeÀj nerjs keÀe oerJeej leesæ[keÀj 20 yeeF& 10 kesÀ keÀcejs ceW melmebie Megª efkeÀ³ee, J³eeHeej Megª efkeÀ³ee~ Fme keÀejCe yeeyee keÀF& jepee- melmebie keÀer Je=ef× nesves ueieer lees efHeÀj SkeÀ oerJeej leesæ[er Deewj 30 peveJejer 2016 keÀewve keÌ³ee keÀj jne nw, keÌ³eeW keÀj jne nw, Fve meyemes DeeHe efpelevee otj jnWies, Glevee KegMe jnWies 11

%eeveece=le yeeF& 10 kesÀ yeæ[s keÀcejs ceW %eeve osves keÀe keÀe³e& Megª efkeÀ³ee Deewj efHeÀj ken Yeer íesìe Heæ[ ie³ee lees efHeÀj keÀbHeeGC[ ceW keÌueeme keÀjevee Meggª efkeÀ³ee~ efHeÀj yeeyee ves DeHeves Heeì&vej keÀes efueKe efo³ee efkeÀ ceQ DeYeer keÀuekeÀÊee JeeefHeme veneR DeeGbÀiee FmeefueS legcekeÀes nceejs efyepevesme ceW mes pees cegPes osvee nw Jen os oes~ Fme Hej mesJekeÀjece ves yeeyee keÀes efueKee efkeÀ OevOes ceW pees kewÀMe nw Deewj pees pesJej efyekeÀ ie³es nQ, GvekeÀe Hewmee ceQ ues uetbiee Deewj ogkeÀeve ceW pees Yeer nerjs, meesvee ³ee pesJej nQ ³ee ®eeboer nw Jen meye ceQ DeeHekeÀes os oslee ntB~ Fme He´keÀej Gmeves yeeyee kesÀ meeLe OeesKee efkeÀ³ee~ yeeyee ves keÀce oece Jeeueer pJewuejer ues ueer Deewj Gmeves Kego p³eeoe Hewmee efue³ee Deewj Fme He´keÀej yeeyee ves [êcee keÀnkeÀj íesæ[ efo³ee~ DeepekeÀue nceejs pewmes ueesie keÀesì& ceW peekeÀj kesÀme keÀjles nQ efkeÀ Fmeves Flevee efue³ee, cegPes Flevee ner efo³ee Hejbleg yeeyee ves Ssmee veneR efkeÀ³ee, [êcee keÀnkeÀj efveeqM®eble nes ie³es DeLee&led yeeyee ves [êcee keÀes mJeerkeÀej efkeÀ³ee~ GmekeÀe HeÀe³eoe keÌ³ee ngDee? yeeyee ves [e³eceC[ jKe efue³es Deewj pewmes-pewmes peªjle Heæ[leer ieF&, yeeyee efJeMJeefkeÀMeesj YeeGÀ keÀes keÀuekeÀÊes Yespeles jns Deewj nerjs efyekeÀJeeles jns~ efove-Heéfleefove GvekeÀer keÀercele yeæ{leer ner ieF¥~ Gme mece³e SkeÀ efievveer keÀer keÀercele 9 ©. Leer efpemekeÀer Deepe keÀer keÀercele 20-25 npeej nw~ peye efyepevesme keÀe yeBìJeeje ngDee leye yeeyee kesÀ efnmmes ceW keÀce oece kesÀ pesJej Dee³es Hej pesJejeW keÀe oece yeæ{lee ie³ee~ mesJekeÀjece keÀe kewÀMe, kewÀMe ner jn ie³ee DeLee&led GmekeÀes vegkeÀmeeve ngDee~ yeeyee kesÀ Fme Oeve kesÀ DeeOeej Hej ner ³e%e keÀer mLeeHevee Yeer ngF& Deewj 300-400 ye®®eeW keÀer Heeuevee Yeer~ yeeyee Hej keÀesì& kesÀme efkeÀ³es ie³es~ ceccee keÀes Yeer keÀesì& kesÀme kesÀ efueS peevee Heæ[e~ GmeceW keÀF& kesÀme peerless Deewj keÀF& nejs~ Deþejn Je<e& mes keÀce Gce´ Jeeueer kegÀceeefj³eeW keÀes DeHeves ueewefkeÀkeÀ Iej ceW JeeefHeme peevee Heæ[e Deewj 18 Je<e& mes THej Jeeueer keÀv³eeDeeW keÀes ³e%e ceW jnves keÀes efceuee~ Fme He´keÀej mes keÀesì& ceW keÀF& KeÆer-ceerþer yeeleW ngF&~ [êcee keÀe Kesue ®euelee jne~ ceelesMJejer keÀes peye yeeyee ves Henueer yeej osKee lees yeeyee ves GvnW HejKe efue³ee Deewj ceelesMJejer peer Yeer mecHetCe& efveM®e³e 12

yegef× neskeÀj ³e%e ceW meceefHe&le nes ieF&~ Fme He´keÀej ³e%e yeæ{lee jne~ nwojeyeeo keÀer efmebOeer keÀc³etefveìer kesÀ ueesie yengle lebie keÀjles Les uesefkeÀve [êcee keÀes mJeerkeÀej keÀjles ngS yeeyee keÀje®eer ceW ®eues ie³es~ [êceevegmeej yeeyee ves keÀje®eer ceW keÀesF& Yeer cekeÀeve Kejeroe veneR, kesÀJeue efkeÀje³es Hej jns~ [êcee ves yeeyee keÀes ceoo keÀer~ peye HeeefkeÀmleeve mes Yeejle Dee³es lees GvnW efkeÀje³es kesÀ cekeÀeve íesæ[ves menpe ngS~ keÀje®eer ceW Deevee [êcee keÀe SkeÀ ìve& Lee~ keÀje®eer ceW DeHevee cekeÀeve neslee lees vegkeÀmeeve nes peelee~ HeeefkeÀmleeve mejkeÀej ves yeeyee keÀes keÀne efkeÀ DeeHe ³eneB ner jnes keÌ³eeWefkeÀ DeeHe HeÀefjMles nes~ Hejbleg pees yenveW-ceelee³eW Leer GvekesÀ efjMlesoejeW ves keÀne efkeÀ DeeHekeÀes Yeejle Deevee ner Heæ[siee~ ceveceesefnveer oeroer kesÀ ®ee®ee cetue®evo peer ves yeeyee keÀes Dee@HeÀj efkeÀ³ee efkeÀ mìercej mes keÀje®eer mes DeesKee lekeÀ Deeves keÀe Deewj ì^sve mes Deeyet Deeves keÀe DeeHekeÀe Hetje Ke®ee& ceQ keÀªBiee uesefkeÀve Deeyet Deeves kesÀ yeeo cetue®evo peer ves keÀne efkeÀ ceQ DeeHekeÀes Ke®ee& veneR otbiee~ ³en lees ceQves DeeHekeÀes Yeejle ueeves kesÀ efueS keÀne Lee~ yeeyee ves [êcee kesÀ Devegmeej ³en yeele Yeer mJeerkeÀej keÀer~ Deeyet ceW þb[ yengle Leer, ³eneB keÀe Heeveer Yeer yengle Yeejer Lee FmeefueS meyekeÀer leyeer³ele yengle Kejeye ngF& uesefkeÀve yeeyee ves meYeer keÀer De®íer mes De®íer Heeuevee keÀer~ yengle Hejer#ee³eW DeeF&~ ye=pekeÀesþer Yeer peye mejkeÀej keÀer ngF& lees Jen Yeer íesæ[veer Heæ[er~ efHeÀj YejleHegj keÀesþer Deewj efHeÀj keÀesìe neGme ceW jns, Fme He´keÀej Hejer#ee³eW Yeer [êceevegmeej Deeleer jner Deewj yeeyee [êcee Hej Deìue efveM®e³e yegef× yevekeÀj GvnW Heej keÀjles ie³es~ H³eejs yeeyee kesÀ peerJeve kesÀ Fleves DevegYeJe peevekeÀj, Gvemes Flevee %eeve megveves leLee ³eesie ueieeves kesÀ yeeo Yeer Deiej nce [êcee keÀer meerve osKeles ngS efnue peeles nQ, nceejer efmLeefle [eBJeeB[esue nes peeleer nw lees keÌ³ee HeÀe³eoe? Deleë nce %eeveer let Deelcee, ³eesieer let Deelcee ye®®eeW keÀes [êcee kesÀ nj meerve keÀes osKeles ngS DeHeveer DeJemLee De®eue, De[esue, mee#eerê<ìe Deewj efmLeleHe´%e yeveeves keÀe Heg©<eeLe& keÀjvee nw~ (ke´ÀceMeë)

efpemekeÀe ceve Meg× veneR, Jen keÀYeer Yeer ceneve veneR yeve mekeÀlee

peveJejer 2016

yeeyee keÀnles Les, jlve ye®®eer nw %eeve-jlveeW keÀer Keeve jepe³eesefieveer oeoer jlveceesefnveer peer He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer meb³egkeÌle cegK³e He´MeeefmekeÀe nQ~ DeeHe jepe³eesiee Sp³etkesÀMeve Sb[ efjme®e& HeÀeGv[sMeve kesÀ Devleie&le ³egJee He´Yeeie keÀer DeO³e#ee Deewj jepemLeeve ]peesve He´Yeejer Yeer nQ~ DeeHekeÀer DeO³e#elee ceW ner mecemle ìer®eme& ì^sefvebie keÀe³e&ke´ÀceeW keÀe meb®eeueve neslee nw~ veyyes Je<e& keÀer Dee³eg ceW Yeer DeeHekeÀe leve-ceve ³egJeeDeeW pewmes Deespe Deewj lespe mes oerHle nw~ DeeHe nBmecegKe, yesno efceuevemeej, meJe& kesÀ efoueeW keÀer yeele megveves Jeeueer, meceeOeeve osves Jeeueer leLee #eCe-#eCe F&MJejer³e mesJee ceW meHeÀue keÀjleer nQ~ neue ner ceW iegueyeiee& ³etefveJeefme&ìer leLee mesvì Heerìme&yeie& (jefMe³ee) keÀer SkeÀ ³etefveJeefme&ìer ves DeeHekeÀes [er.efueì mes veJee]pee nw~ Yeejle kesÀ keÀesves-keÀesves ceW F&MJejer³e mevosMe osves kesÀ meeLe-meeLe DeeHeves efJeMJe kesÀ DeveskeÀ osMeeW ceW DeHeveer DeeO³eeeqlcekeÀ jesMeveer HewÀueeF& nw~ H³eejs ye´ïee yeeyee Deewj efMeJeyeeyee kesÀ efoJ³e keÀÊe&J³eeW keÀes meekeÀej ves$eeW mes yeeu³ekeÀeue mes efvenejves Jeeueer DeeHe HeodceeHeodce Yeei³eMeeueer oeoer nQ~ DeHeveer efoJ³e mce=efle³eeW kesÀ Kepeeves ceW mes kegÀí DevegHece ceesleer HeeþkeÀeW kesÀ ueeYeeLe& He´mlegle keÀj jner nQ .... ö mecHeeokeÀ

cesje pevce meved 1925 ceW nwojeyeeo-efmevOe kesÀ SkeÀ mecHevve Oeeefce&keÀ HeefjJeej ceW ngDee~ ceelee-efHelee kesÀ YeefkeÌle kesÀ mebmkeÀej kesÀ He´YeeJe mes ye®eHeve mes ner cegPes YeefkeÌle-Hetpee keÀe MeewkeÀ Lee~ peye ceQ 10 Je<e& keÀer Leer lees De®eevekeÀ cesjs ueewefkeÀkeÀ efHelee keÀe osnevle ngDee efpememes ceeleepeer Del³evle ogKeer LeeR~ Iej ceW DeMeevle JeeleeJejCe J³eeHekeÀ Lee~ mee#eelkeÀej Üeje efoJ³e pevce SkeÀ efove oeroer ceveceesefnveer peer keÀer ueewefkeÀkeÀ ceeB keÌJeerve ceoj, pees cesjer ®ee®eer ueieleer Leer, nceejs Iej ceeleepeer mes efceueves Dee³eeR~ ceeleepeer kesÀ ogKeer Deewj DeMeevle peerJeve keÀes osKekeÀj keÌJeerve ceoj ves keÀne efkeÀ ³eneB Heæ[esme ceW oeoe kesÀ Iej yengle De®íe melmebie ®euelee nw, JeneB pees peelee nw, ogefve³ee kesÀ meye ogKe Yetue peelee nw~ keÌJeerve ceoj kesÀ Deeie´n mes otmejs ner efove ceQ Deewj ueewefkeÀkeÀ ceeleepeer oeoe kesÀ Iej melmebie keÀjves ieF¥~ JeneB peeles ner peye ceQves oeoe DeLee&led ye´ïee yeeyee keÀes osKee lees yeeyee keÀe Mejerj iegce neskeÀj efJe<Ceg keÀe mee#eelkeÀej ngDee~ cegPes ueiee efkeÀ ceQ mJeHve lees veneR osKe jner ntB uesefkeÀve Jees mJeHve veneR Lee JeemleJe ceW yeeyee mee#eeled efJe<Ceg ªHe efoKeeF& efoS Les~ Gmeer

peveJejer 2016

mece³e mes cesje PegkeÀeJe Deesceceb[ueer keÀer lejHeÀ nes ie³ee~ cesjer ueieve efveefMeefove ®eæ{leer keÀuee ceW Leer~ ceQ ueewefkeÀkeÀ Heæ{eF& íesæ[vee ®eenleer Leer uesefkeÀve yeæ[s YeeF& keÀer leerJe´ F®íe Leer efkeÀ Heæ{eF& ceW Deeies yeæ{keÀj keÀesF& De®íer ef[ie´er He´eHle keÀªB~ melmebie ceW ©ef®e yeæ{ves kesÀ keÀejCe ceQves veJeeR keÀ#ee keÀer Hejer#ee kesÀ yeeo ef]peÎ keÀer efkeÀ cegPes Heæ{vee ner veneR nw~ efHeÀj Yeer YeeF& ves yeveejme ³etefveJeefme&ìer ceW He´JesMe efoueeves kesÀ efueS yengle He´³eeme efkeÀ³ee uesefkeÀve He´JesMe veneR efceuee~ ceQ KegMeer ceW vee®eleer Leer efkeÀ me®eceg®e cegPes F&MJej ves ceoo keÀer~ Jewmes ceQ Heæ{eF& ceW yengle nesefMe³eej Leer efpememes meoe keÌueeme ceW cesje vecyej Deeies jnlee Lee~ F&MJejer³e %eeve efceueves kesÀ yeeo cegPes DevegYeJe nesves ueiee Lee efkeÀ ceQ DeYeer ueewefkeÀkeÀ Iej keÀer veneR jner uesefkeÀve F&MJej keÀer ner nes ieF& ntB~ kegÀí ner mece³e yeeo ceQves DeHevee peerJeve F&MJejer³e mesJeeLe& DeefHe&le keÀj efo³ee Deewj meceefHe&le peerJeve efyeleeves ueieer~ yeeyee ves nceW efMe#eeDeeW mes mepee³ee yeeyee nce íesìs ye®®eeW keÀes nj yeele yeæ[s H³eej mes efmeKeeles Les~ cegPes ³eeo nw efkeÀ ieueleer nesves Hej Yeer yeeyee ves nceW keÀYeer [eBìe veneR~ H³eej kesÀ meeiej yeeHe ves yeæ[s H³eej mes jepekegÀceejer

DeHeves Deboj kesÀ DenbkeÀej keÀes efvekeÀeue mJe³eb keÀes nukeÀe keÀjW keÌ³eeWefkeÀ TB®ee Jener Gþlee nw pees nukeÀe neslee nw

%eeveece=le Les efpememes HeÀefjMlesHeve keÀer eqmLeefle keÀe leLee MeefkeÌleMeeueer eqmLeefle keÀe DevegYeJe neslee Lee~ ceQ Jees ner MeefkeÌle ntB efpemekeÀer ceeqvojeW ceW Hetpee nesleer nw, Ssmee mJe³eb keÀes DevegYeJe neslee Lee~ yeeyee nceW YeefJe<³e ceW Deeves Jeeueer IeìveeSB megveeles Les efkeÀ kewÀmes efJeveeMe nesiee, kewÀmeer Ye³eevekeÀ HeefjeqmLeefle³eeB HesHej kesÀ ªHe ceW meeceves Dee³eWieer Deewj kewÀmes Gme mece³e DeeHekeÀes MeefkeÌleMeeueer De®eue-De[esue eqmLeefle jKeveer nesieer~ nce ³eesie keÀer Yeùer ceW efJeMes<e ceewve Yeer jKeles Les efpememes nceW keÀer lejn nceW Heeuevee oer~ efMe#eeSB Yeer yengle H³eej mes mecePeeles Les efpevnW nce men<e& mJeerkeÀej keÀjles Les~ ceQ meoe DeHeves Hej ³eesieeY³eeme ceW megvoj DevegYetefle³eeB nesleer LeeR~ Yeùer ceW mJeefie&keÀ O³eeve jKeleer Leer efkeÀ cegPemes keÀYeer Yeer Ssmee keÀece ve nes pees peerJeve kesÀ DeveesKes ¢M³e Yeer efoKeeF& osles Les efpememes yegef×³eesie yeeyee keÀes Hemebo ve nes~ ³e%e keÀer nj He´keÀej keÀer mesJee yeeyee Kego Hegjeveer ogefve³ee mes mJeleë ner nìlee peelee Lee~ yeeyee ves 14 Je<e& keÀjkesÀ efmeKeeles Les~ yeeyee keÀes osKekeÀj nce Yeer ®eens keÀce&Cee, keÀer keÀeueeJeefOe ceW pees leHem³ee keÀjeF&, peerJeve ceW ceooieej yeve ®eens Jee®ee, íesìer-yeæ[er mesJee yeæ[s H³eej mes keÀjles Les~ cesje ieF&, Gmemes ³eesie nceW Deefle mejue DevegYeJe nesves ueiee~ legce MeefkeÌle DeJeleej nes meoe ue#³e jnlee Lee efkeÀ cegPes Fme yesno kesÀ DeefJeveeMeer ©ê ³eesieeY³eeme keÀjeles mece³e yeeyee nceW DeHeveer MeefkeÌle³eeW keÀer ieerlee %eeve ³e%e ceW mecHetCe&le³ee mJeene nesvee nw~ Hen®eeve osles Les~ yeeyee keÀnles Les, ``legce efMeJe MeefkeÌle³eeB nes... %eeve meeiej mes ceesleer ®egievee yeeyee Heéleë keÌueeme ceW peye cegjueer megveeles Les lees ceQ ®ee$ekeÀ legce efMeJe MeefkeÌle DeJeleej nes... legcnejs ceW Demeerce MeefkeÌle³eeB keÀer lejn SkeÀ-SkeÀ %eeve jlve yegef× ªHeer Peesueer ceW pecee keÀjleer nQ....legce ner Demegj mebneefjCeer osefJe³eeB nes... legcnW Fme Leer~ peye ³e%e mesJee mes efveJe=Êe nesleer Leer lees yeieer®es ceW keÀefue³egieer Heeflele ceveg<³eeW keÀer Deemegjer Je=efÊe³eeW keÀe mebnej SkeÀevleJeemeer yevekeÀj %eeve jlveeW keÀer ienjeF& ceW peekeÀj ceveve keÀjvee nw Deewj efJeMJe ceW veF& ke´Àebefle ueeveer nw...~'' Ssmes keÀe Deevevo uesleer Leer~ Gme ceveve kesÀ Deevevo ceW ceive DeJemLee MeefkeÌleMeeueer ceneJeekeÌ³e G®®eejCe keÀj efJeefYevve MeefkeÌle³eeW keÀe DevegYeJe keÀjkesÀ yeeyee keÀer ³eeo ªHeer Petues ceW Petueleer Leer~ ceveve DevegYeJe keÀjekesÀ yeeyee ves MeefkeÌleMeeueer yevee³ee~ keÀYeer nce keÀjves mes cesjer %eeve ceW ©ef®e yeæ{leer ieF&~ keÀF& yeej lees yeeyee mecegê efkeÀveejs SkeÀevle ceW peekeÀj jsle kesÀ {sj Hej `mJe³eb keÀes efJeMJe kesÀ ceeefuekeÀ ³ee yesno kesÀ ceeefuekeÀ mecePe Fme Hegjeveer keÀnles Les, ``jlve ye®®eer, let lees nw ner jlveeW keÀer Keeve~'' keÀefþve leHem³ee me=eq<ì keÀes nceW ner mJeie& yeveevee nw', Ssmeer ªneveer cemleer ceW uecyes nce DeelceeDeeW keÀes MeefkeÌle³eeW mes leLee iegCeeW mes mecHevve mece³e lekeÀ yewþles Les~ yeveeves kesÀ ue#³e mes Keeme Jeleve mes efMeJe yeeyee ves leHem³ee DeLee&led Yeejle kesÀ efJeYeepeve kesÀ yeeo meved 1950 ceW nce meYeer Yeùer keÀe Heésieéce Yespee~ Yeùer ceW nce efove-jele ³eesieeY³eeme YeeF&-yenveW Yeejle ceW Dee³es~ meved 1952 ceW yeeyee ves Dev³e keÀjles Les~ keÀYeer-keÀYeer 4-4 ³ee 8-8 Iebìs Yeer leHem³ee keÀjles DeelceeDeeW keÀe peerJeve efoJ³e yeveeves keÀer mesJee kesÀ efueS Yeejle kesÀ 14 ue#³e kesÀ efyevee peerJeve efyevee Helee efueKes efueHeÀeHesÀ keÀer lejn nw pees keÀneR veneR HengB®elee peveJejer 2016

%eeveece=le Dev³e mLeeveeW Hej peeves kesÀ efueS nceW Heéslmeeefnle efkeÀ³ee~ keÀuHe Je=#e kesÀ megvoj ef®e$e íHeJeekeÀj efo³es Les efpevnW Yeejle ceW yeeyee ves %eeve jlveeW keÀe oeve keÀjvee efmeKee³ee mesJeeLe& uee³es~ peeHeeve mes nce neBiekeÀeBie, efmebieeHegj Deewj Hesveeve yeeyee meowJe keÀnles Les, ye®®es, SkeÀ-SkeÀ %eeve jlve Decetu³e ceW efveceb$eCe Hej ie³es~ JeneB Yeer yeeyee keÀe mebosMe oskeÀj npeejeW nw, pees FvnW OeejCe keÀjsiee, keÀewæ[er mes nerjs legu³e yeve peeSiee~ DeelceeDeeW keÀer mesJee keÀer~ peye nce efJeosMe mesJee mes Yeejle efpelevee legce ceneoeveer yevekeÀj DeveskeÀeW keÀes ³es Kepeevee yeeBìesies JeeHeme Dee³es lees yeeyee ves yeæ[s H³eej mes, yengle ner Gcebie-Guueeme Glevee ner ³es Je=ef× keÀes Hee³esiee Deewj DeveskeÀeW keÀer ogDeeSB legcnW mes mJeeiele efkeÀ³ee Lee~ yeeo ceW meved 1972 mes 1974 lekeÀ ceQ Deeies yeæ{e³eWieer~ Ssmee mecePeeles ngS yeeyee nceW `kewÀmes uebove mesJeekesÀvê keÀer meb®eeefuekeÀe jner~ DeYeer ceOegyeve leHeesYetefce meHeÀueleeHetJe&keÀ mesJee keÀjW' FmekeÀer efJeMes<e ì^sefvebie osles Les~ Hej yeeyee keÀer mesJee ceW GheeqmLele ntB~ Yeejle ceW efJeMes<e cegPes efouueer, Fueeneyeeo, keÀesuekeÀelee, Heìvee Deye lekeÀ keÀer meejer peeJreve-³ee$ee FM&Jej keÀer í$eíe³ee ceW Fl³eeefo mLeeveesW Hej yeæ[s-yeæ[s meccesueveeW, HeóMe&efve³eeW, cesueeW J³eleelre nFg& n~w nceW DeHeves Yeei³e keÀes evfenej keÀj n<e& nelsee nw ekfeÀ Deeefo keÀe Dee³eespeve keÀjves keÀer mesJee keÀe meewYeei³e HeéHle ngDee~ YeekfelÌekeÀeue ceW ekfeÀ³es ie³es HeCg³e keÀceeX keÀe Hel´³e#e HeÀue ³en ecfeuee yesiejer Heeì& ves efveM®e³e keÀer veeRJe cepeyetle keÀer ekfeÀ nce Fme Deevqlece pevce ceW YeieJeeve keÀs meeLe jn~s GvekeÀer Þe<sþ meoe nj HeefjeqmLeefle ceW nceeje efveM®e³e cepeyetle jns, Heeuevee ceW Heue,s GvekeÀer ner ceeieo&Mev&ee ceW nceeje peeJreve Deeies FmekesÀ efueS yeeyee nceW He´sjCee osles Les~ yesiejer Heeì& kesÀ oewjeve nceW ye{æe Deejw Deye Yeer evfeeMfeeofve GvneR keÀer ner HejsĆeeDeeW Devemgeej kegÀí Yeer Depeerye veneR ueiee keÌ³eeWefkeÀ yeeyee mJe³eb nceejs meeLe Gvveelfe keÀes Hee jns n~Q Deye lees ceve ceW ³ener MeYgekeÀecevee nw ekfeÀ Les~ Jen mece³e Yeer yeeyee keÀer í$eíe³ee ceW megKeHetJe&keÀ yeerle peuoer mes peuoer DeHeveer mecHevve emqLeelfe keÀes Hee´Hle keÀjkeÀs Oejleer ie³ee~ yeeyee nce ye®®eeW keÀes meoe KegMe jKeles Les leeefkeÀ efkeÀmeer Hej Dee³es YeieJeeve keÀes Hel´³e#e keÀjW leeekfeÀ DevOekeÀej ceW YeìkeÀleer Yeer HeefjeqmLeefle keÀe nce Hej HeÝeeJe ve Heæ[s~ yeeyee nce ye®®eeW keÀes nFg& keÀje[æseW DeelceeSB DeHeves HeeĆe H³eejs HeYég mes ecfeue mekeÀW~  Ssmes efKeueeles-efHeueeles jns efpememes nceW yesiejer Heeì& keÀe Helee Yeer veneR ®euee~ yeeyee kesÀ ®esnjs Hej keÀYeer Yeer ef®evlee veneR efoKeeF& Þe×ebpeefue oer~ DeeefLe&keÀ DeYeeJe nesves Hej Yeer 350 ye®®eeW keÀes kewÀmes h³eejs yeeheoeoe keÀer uee[ueer, efKeueeTB, ³en yeeyee ves mees®ee ner veneR~ SkeÀ ner efveM®e³e Hej ceOegyeve Jejoeve Yetefce ceW keÀjerye 40 ye´ïee yeeyee Deìue Les efkeÀ ³e%e efMeJe yeeyee keÀe nw, mJe³eb ner Jees Je<eeX mes mecee|hele ªhe mes efveJeeme keÀjves DeHeves ye®®eeW keÀes mecYeeuesiee~ JeemleJe ceW lees ³en yesiejer Heeì& Jeeueer megosMe yenve, pees henues ceOegyeve veneR Lee yeequkeÀ nce MeefkeÌle³eeW keÀes yeueJeeve yeveeves keÀe meeOeve keÀer ef[meheWmejer ceW Deheveer mesJee³eW osleer Lee, Gmemes nce DeefOekeÀ MeefkeÌleMeeueer yeves~ nceW keÀYeer Yeer jner, efJeMes<e Deeheves oeroer ceveceesefnveer K³eeue veneR ®euee efkeÀ Deye keÌ³ee nesiee! peer keÀer heeuevee ueer~ efHeÀj keÀeHeÀer mece³e lekeÀ DeescedMeeefvle efJeosMe mesJee keÀer Oetce YeJeve ceW ieeF[ ªhe ceW mesJee³eW osleer jner~ kegÀí mece³e mes meved 1954 ceW, ceQ, oeoer He´keÀeMeceefCe peer Deewj Deevevo DeehekeÀe mJeemL³e "erkeÀ veneR Lee~ efoveebkeÀ 3-12-2015 efkeÀMeesj oeoe, peeHeeve ceW nesves Jeeues èfJeMJe Meeeqvle meccesueve' keÀes meJesjs 6.00 yepes Deehe hegjevee Mejerj íesæ[ yeeheoeoe keÀer ceW efvecev$eCe Hej mesJeeLe& ie³es Les~ JeneB keÀF& YeejleJeemeer YeeF&- ieeso ceW ®eueer ieF&~ Ssmeer mvesner, ceneve Deelcee keÀes Hetje owJeer yenveeW keÀes efMeJe yeeyee keÀe mevosMe oskeÀj OetceOeece mes mesJee HeefjJeej yengle mvesn mes Þe×e megceve DeefHe&le keÀjlee nw~ keÀer~ mesJee keÀer mejenvee keÀjles ngS SkeÀ mebmLee ves 2000 15 keÀefþve mece³e ceW mecePeoej J³eefkeÌle jemlee Keespelee nw Deewj keÀe³ej yenevee peveJejer 2016

yeeyee ves met#ceJeleve mes Yespee efveceb$eCe * ye´ïeekegÀceejer efJeÐee, keÀeveHegj

GÊej

He´ o s M e kes À HewÀpeeyeeo efpeues ceW De³eesO³ee kesÀ efvekeÀì SkeÀ íesìs-mes ieeBJe ceW meved 1942 ceW cesje pevce ng D ee~ ef H eleepeer Dee³e&meceepeer efJe®eejOeeje kesÀ Les, cetefle&Hetpee kesÀ efJejesOeer Les~ oeoer peer TB®es opex keÀer YeefkeÌleve Leer Deewj nce ye®®es Yeer oeoer mes efceues mebmkeÀejeW kesÀ Devegmeej cetefle&HetpekeÀ Les~ efHeleepeer lejn-lejn kesÀ leke&À oskeÀj nceW mecePeeles Hej efHeÀj Yeer nceejer YeeJevee ceW keÀesF& Devlej veneR Deelee Lee~ ueKeveT ceW cesjs SkeÀ ®ee®ee, ye´.kegÀ.jepesMJej YeeF& kesÀ meeLe ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Hej peeles Les~ meved 1959 ceW SkeÀ yeej Jes efHeleepeer keÀes Yeer JeneB ues ieS~ oeoer MeevleeceefCe ves GvnW %eeve keÀe keÀesme& keÀjJee³ee Deewj GvnW efveM®e³e nes ie³ee efkeÀ YeieJeeve Oejleer Hej DeeS ngS nQ~ Gme mece³e ye´ïeekegÀceejerpe kesÀ kesÀJeue 9 mesJeekesÀvê Les~ Iej ceW ®eeuet nes ieF& keÌueeme GvneR efoveeW ceccee ueKeveT ceW DeeF& Deewj nceejs efHeleepeer keÀes Gvemes efceueves keÀe meewYeei³e efceuee~ ceccee ves keÌueeme ceW neLe GþJee³ee efkeÀ yeeyee keÀe %eeve HewÀueeves kesÀ efueS keÀewve ye®®ee mesJee kesÀ efueS efvekeÀuesiee? yengle Leesæ[s YeeF&-yenveeW kesÀ yeer®e efHeleepeer ves neLe Gþe³ee~ ceccee ves GvnW keÌueeme kesÀ yeeo efceueves keÀes keÀne~ efceueves Hej ceccee ves HeefjJeej kesÀ yeejs ceW meejer peevekeÀejer ueer~ efHeleepeer ves meye me®e yelee³ee~ meejer eqmLeefle keÀes peevekeÀj ceccee ves keÀne, ``DeYeer lees DeeHekesÀ ye®®es íesìs-íesìs nQ, DeeHe yeenj veneR efvekeÀuees, DeHeves ye®®eeW keÀes %eeve megveeDees~ ye®®es ner yeenj efvekeÀue keÀj mesJee keÀjWies~'' efHeleepeer yeesues, ``ceQ %eeve 16

kewÀmes megveeTB?'' ceccee ves Peeæ[ Deewj ef$ecetefle& kesÀ oes ef®e$e efo³es leLee SkeÀ ceeme keÀer cegjueer Yeer meeLe ceW os oer Hejvleg cegjueer Heæ{ uesves Hej Hegveë veF& cegjueer uesveer nQ, ueKeveT mesvìj mes keÀveskeÌMeve jKevee nw Deeefo kegÀí Yeer ve GvnW yelee³ee ie³ee, ve GvneWves Hetíe~ efHeleepeer Iej HengB®es Deewj nceW yelee³ee efkeÀ `YeieJeeve Dee ie³es nQ Deewj Jes me=eq<ì keÀes mJeie& yevee jns nQ~' Gme mece³e efpelevee %eeve GvekeÀes ceeuetce Lee, meye ncekeÀes yelee efo³ee Deewj efHeÀj Hetíe, ``peieocyee mejmJeleer ves keÀne nw efkeÀ DeHeves Iej ceW %eeve megveeDees lees yeleeDees keÀewve %eeve megvesiee?'' nce meye ye®®eeW ves neB Yej oer~ nceves Iej ceW SkeÀ keÀceje Keeueer keÀjkesÀ GmekeÀes yeeyee keÀe keÀceje yevee efo³ee~ ceccee kesÀ efo³es ngS oes ef®e$e ueiee efo³es, veer®es ®eeoj efyeíe oer Deewj JeneB yewþkeÀj nce meye nj jes]pe cegjueer megveves ueies~ Fme He´keÀej keÌueeme ®eeuet nes ie³eer~ met#ceJeleve mes yeeyee ves efo³ee mevosMe cenerves yeeo cegjueer Kelce nesves Hej cegK³eeue³e kesÀ Heles (HeeskeÀjve neGme, HeeC[Je YeJeve, Deeyet HeJe&le) Hej yeeyee keÀes He$e efueKe efo³ee efpemeceW cegjueer megveves-megveeves keÀer Hetjer peevekeÀejer kesÀ meeLe cegjueer Kelce nesves kesÀ yeejs ceW Yeer efueKee~ yeeyee ves legjvle cegjueer keÀe HewkesÀì Kele kesÀ meeLe Yespee~ Jeen js Jeen! nce yeve ieS yeeyee kesÀ Deewj yeeyee nes ie³ee nceeje!! yeme, Deewj keÌ³ee ®eeefnS? SkeÀoce ceve ceW KegMeer íe ieF&~ nceejer íesìer yenve ®eewon meeue keÀer Leer, GmekeÀe ìêvme (O³eeve ceW peeves) keÀe Heeì& Kegue ie³ee~ Jees efoJ³e ¢eq<ì mes osKeer ngF& met#ceJeleve keÀer yeeleW yeleeves ueieer efpeveceW ceccee keÀe, meekeÀej yeeyee keÀe, DeJ³ekeÌle yeeyee keÀe, mJeie& keÀe JeCe&ve neslee Lee~ SkeÀ meeue kesÀ yeeo yeeyee keÀe keÀeveHegj ceW Deeves keÀe Heésieéce yevee~ ®etbefkeÀ nceeje efkeÀmeer Yeer vepeoerkeÀer mesJeekesÀvê mes keÀveskeÌMeve veneR Lee FmeefueS met#ceJeleve mes ner yeeyee ves ncekeÀes yelee³ee, ``meekeÀej ceW cegPe mes efceuevee nw lees keÀeveHegj ceW Dee

YeieJeeve effpemes me®®es ceve mes H³eej keÀjles nQ, Gmes Deeqive Hejer#eeDeeW mes iegpeejles nQ

peveJejer 2016

%eeveece=le peeDees''~ yeeyee ves Helee (Address) Yeer yelee³ee efkeÀ ueKeveT DeeS~ ueKeveT mes nceves ®ee®eepeer keÀes meeLe efue³ee, keÀeveHegj ceW keÀneB Deevee nw~ nce meye yeeyee keÀes meekeÀej ceW efHeÀj keÀeveHegj HengB®es~ JeneB nceW keÀesF& Yeer Hen®eevelee ner veneR Lee Deleë yeeyee mes meekeÀej ceW efceueve yeæ[e cegeqMkeÀue He´leerle nesves efceueves kesÀ efueS lew³eej nes ie³es~ ueiee Lee~ nce ceW mes SkeÀ-SkeÀ mes Hetíleeí nesves ueieer efkeÀ DeeHe yeeyee ves mevosMeer keÀes jemlee yelee³ee ve³ee %eeve Deewj GmekeÀer veF& OeejCeeSB osKe ieeBJe JeeueeW ves ueesie keÀewve nQ, keÀneB mes Dee³es nQ, efkeÀmeefueS Dee³es nQ~ nce lesjn efJejesOe keÀjvee Megª keÀj efo³ee Lee~ keÌueeme ceW Deeves Jeeues keÀF& ueesie Les~ peye nceves yelee³ee efkeÀ yeeyee mes efceueves Dee³es nQ lees YeeF&-yenveW Yeer yeeyee mes efceueves keÀes lew³eej nes ieS~ nceeje lees Hetíe ie³ee, ``legcekeÀes efkeÀmeves yelee³ee efkeÀ ³eneB yeeyee Dee³es ngS Hetje HeefjJeej %eeve ceW Lee Hej otmejeW kesÀ efueS Hejer#ee keÀer Ieæ[er nQ?'' nceves keÀne, ``THej mes, ìêBme mes yeeyee ves yelee³ee nw~''], Leer~ keÀeveHegj peeves kesÀ efueS ieeBJe mes yeenj kewÀmes efvekeÀueW, ³en Fme yeele Hej keÀesF& efJeMJeeme ner ve keÀjs~ YeieJeeve ves oyeeS Les êewHeoer kesÀ Hewj meJeeue Lee~ ieeBJe mes leerve efkeÀueesceerìj otjer mes SkeÀ yeme peneB yeeyee-ceccee þnjs Les JeneB keÀesþer kesÀ yeenj uee@ve ceW efceueleer Leer~ yeme lekeÀ peeves kesÀ efueS yewueieeæ[er keÀjveer nesleer Leer~ DeeefKej le³e ngDee efkeÀ O³eeve ceW peekeÀj yeeyee mes Hetíe nceeje meeje efove yeerle ie³ee~ yeeyee mes efceueves Hej keÀæ[er peeS~ FmekesÀ efueS mevosMeer (efveefceÊe yenve) O³eeve ceW ieF&~ yeeyee efveiejeveer Leer~ nce yeeyee keÀer ieefleefJeefOe³eeB otj mes osKeles jns, ves yelee³ee, ``meyekeÀes ues ®euees~ lew³eejer Hetjer jKees, jele keÀes veew keÌueeme megveles jns uesefkeÀve Devoj HeeBJe veneR jKe Hee³es~ meYeer yepes otj Jeeues mìsMeve mes ì^sve HekeÀæ[keÀj efvekeÀuees~'' yeeyee ves nceW JeeefHeme peeves kesÀ efueS keÀnves ueies uesefkeÀve nce ¢æ{ jns efkeÀ pees jemlee yelee³ee Jees uecyee leLee KelejeW mes Keeueer veneR Lee~ ``ncekeÀes lees yeeyee ves yeguee³ee nw, Deiej yeeyee keÀn oWies efkeÀ nce peveJejer cenerves keÀer meoea kesÀ efove, Gme Hej nukeÀer-nukeÀer yetBoW veneR efceueWies lees nce ®eues pee³eWies~'' Flevee ¢æ{ efveM®e³e Lee Yeer Heæ[ pee³ee keÀjleer Leer~ uesefkeÀve Gcebie-Glmeen mes meyeves yeeyee Hej pees megyen ome yepes kesÀ HengB®es nce jele kesÀ ome yepes [yeue-[yeue keÀHeæ[s Henve efue³es Deewj kegÀí keÀHeæ[s LewueeW ceW lekeÀ yewþs jns! Yeespeve pewmes meye Kee jns Les, nceves Yeer Kee YejkeÀj meeFefkeÀue kesÀ nwC[ue Hej ìebie efue³es leeefkeÀ þerkeÀ mes efue³ee~ peye yeeyee-ceccee jele keÀer keÌueeme kesÀ efueS yewþs leye Hewoue ®eue mekeWÀ~ nceW yeeyee ves pees jemlee yelee³ee Lee GmeceW yeæ[er oeroer ves GvnW yelee³ee efkeÀ ``yeeyee, SkeÀ ie´gHe Dee³ee nw, Jees HeQleerme efkeÀueesceerìj Hewoue ®eueves kesÀ yeeo ì^sve HekeÀæ[veer Leer~ keÀnlee nw efkeÀ DeeHeves O³eeve cesb GvnW DeHevee keÀeveHegj Deeves keÀe yeeyee ves Fme mìsMeve mes Deeves keÀes FmeefueS keÀne leeefkeÀ JeneB Heésieéce efo³ee nw~'' yeeyee ves HeÀewjve keÀne, ``neB, yegueeDees GvneW keÀes~'' efHeÀj efkeÀmeer ves ncekeÀes DeekeÀj keÀne, ``®euees, ®euees, DeekeÀj {tBæ{ves keÀer yeele ieeBJe Jeeues mees®e Yeer veneR mekeWÀ~ yeeyee yeguee jns nQ~'' nce meye ueesie yeeyee kesÀ keÀcejs ceW peekeÀj SkeÀ-SkeÀ mes Hetíleeí Gve efoveeW ieeBJe ceW osJeer kesÀ cebefoj ceW YeeieJele keÀe Heþve nes yewþ ie³es, Deye nceejer meejer LekeÀeve Glejves ueieer~ yeeyee ves jne Lee~ jeef$e veew yepes Deejleer keÀer meceeeqHle keÀe mece³e Lee mecee®eej Hetíe, cegjueer keÀer Heæ{eF& kesÀ efueS Hetíe~ leye F&Met oeoer FmeefueS meye GmeceW J³emle Les~ yeeyee ves Gmeer mece³e efvekeÀueves cegjueer Yespeves keÀer Fv®eepe& Leer, GvneWves yeeyee keÀes yelee³ee, keÀes keÀne Lee FmeefueS keÀesF& Yeer nceW peeles ngS osKe ve mekeÀe~ ``yeeyee, FvekesÀ efueS cegjueer Yeer peeleer nw Deewj He$e Yeer peelee megyen keÀesF& yeme mìsMeve Hej lees keÀesF& jsueJes mìsMeve Hej {tBæ{ves nw~'' efHeÀj yeeyee ves Hetíe, ``kewÀmes DeeS?'' nceves DeHeves Deeves ieS~ nceejs Iej Hej leeuee osKe kegÀískeÀ ves ³en Yeer Devegceeve keÀer keÀneveer efJemleej mes yelee³eer~ yeeyee ves keÀne, ``ye®®es, Hewj ueiee³ee efkeÀ nce ner meyekeÀes keÀneR ueskeÀj ieS nQ~ Hetjer jele effoKeeDees~'' nceves metpes ngS Hewj efoKeeS~ yeeyee ves Hetíe, ®eueles-®eueles, yeeyee kesÀ yelee³es mìsMeve mes ì^sve HekeÀæ[keÀj nce ``ye®®es, efkeÀleves efkeÀueesceerìj ®eues?'' nceves yelee³ee efkeÀ peveJejer 2016 efkeÀmeer Yeer ue#³e keÀes Heeves kesÀ efueS leerve yeeleeW keÀe nesvee DeefveJee³e& nw ö F®íe, efJeMJeeme Deewj cesnvele 17

%eeveece=le HeQleerme efkeÀueesceerìj ®eues~ leye yeeyee ves ``YeieJeeve ves êewHeoer kesÀ Hewj oyeeS Les vee!'' Ssmes keÀnkeÀj nceejs HewjeW keÀes menuee³ee, nceejer meejer LekeÀeve otj nes ieF&~ Þeerke=À<Ce Deewj megoecee keÀe efceueve Gve efoveeW ieebOeerJeeo peesjeW Hej Lee, ceQves ®ejKee He´eflemHeOee& ceW Yeeie ueskeÀj ieueer®ee Fveece ceW Hee³ee Lee~ ceQ yeeyee kesÀ efueS Gmes meeLe ues DeeF& Leer~ peye yeeyee keÀes efo³ee, lees yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, legceves lees cegPes keÀpe&oej yevee efo³ee, ceQ legcekeÀes legjvle efjìve& keÀªBiee~'' yeeyee ves ue®ít oeoer keÀes Mee@ue ues Deeves keÀes keÀne~ ®etbefkeÀ yengle osj nes ®egkeÀer Leer, GvneWves ìeueles ngS, ``yeeyee, keÀue'' Ssmes keÀne~ yeeyee ves keÀne, ``veneR ye®®eer, keÀue keÀe efove lees keÀeue keÀe neslee nw~ efHeleepeer ves keÀne, ``DeeHekeÀer nw lees nce keÀewve nesles nQ kegÀí DeYeer Fme ye®®eer ves efo³ee nw, DeYeer ner FmekeÀes ceQ osvee ®eenlee keÀnves Jeeues?'' yeeyee oes keÀoce Deeies Dee³es, cesje neLe HekeÀæ[e nBt~'' efHeÀj yeeyee ves Kego GþkeÀj yeæ[er Hesìer ceW mes Mee@ue ueekeÀj Deewj keÀne, ``ye®®eer legcekeÀes veneR peevee nw~'' yeekeÀer meejs cegPes Deesæ{e³ee Deewj FvkeÀce ìwkeÌme keÀefceMvej (yeeyetpeer) kesÀ ueesie ®eues ie³es~ Gme efove kesÀ yeeo Deepe lekeÀ ceQ keÀYeer yebieues ceW nceeje þnjves keÀe Fvlepeece keÀjJee³ee~ GvekeÀer keÀej ueewefkeÀkeÀ Iej ceW ueewì kesÀ SkeÀ yeej Yeer veneR ieF&~ peye nceejs mes ner ncekeÀes yebieues lekeÀ ígæ[Jee³ee Yeer~ meJesjs nce keÀesþer Hej efHeleepeer ves Mejerj íesæ[e (45 meeue kesÀ yeeo) leye FmeefueS ieF& yeeyee keÀer cegjueer megveves JeeefHeme Dee ieS~ yeme, Deye lees pewmes leeefkeÀ keÀesF& ³en ve keÀns efkeÀ Mejerj íesæ[ves Hej Yeer veneR DeeF&~ nce JeneB jnves ueie ieS, Heerís keÀe meye Yetue ie³es, YeieJeeve pees efouueer Deewj Dece=lemej ceW kegÀí efove jnves kesÀ yeeo yeeyee ves efceue ie³ee~ yeeyee mes nceeje efceueve pewmes megoecee Deewj Þeer cegPes ceOegyeve yeguee efue³ee~ JeneB yeeyee ves Hetíe, ``yesìer, legcekeÀes ke=À<Ce keÀe efceueve Lee efpemes osKe meye ueesie DeeM®e³e&®eefkeÀle Les~ meye kegÀí Deelee nw?'' nceves DeHeveer yegef× Devegmeej neB keÀn ³en yesìer lees cesjer nw efo³ee~ yeeyee ves ncekeÀes `leLeemleg' keÀne~ ³en Henuee Jejoeve nce leerve efove JeneB Hej jns~ SkeÀ efove keÌueeme kesÀ yeeo cegPes yeeyee mes [e³ejskeÌì efceuee~ Gme efove mes ueskeÀj Deepe veeMlee keÀjkesÀ yeeyee iee[&ve ceW Keæ[s Les, leye nceves keÀne, lekeÀ, ³e%e keÀe keÀesF& Yeer keÀece nes, ®eens mejkeÀejer, ®eens ``yeeyee, nce pee jns nQ~'' yeeyee ves meyekeÀes ¢eq<ì oer, o=eq<ì osles Iejsuet, cegPes keÀesF& ©keÀeJeì veneR Deeleer ~ ngS cesjs keÀes leerve yeej osKee, THej mes veer®es Deewj veer®es mes THej ceelee, efHelee Deewj efMe#ekeÀ kesÀ ªHe ceW yeeyee lekeÀ, efHeÀj keÀne, ``ye®®eer, legce keÌ³eeW peeleer nes? legcekeÀes lees yeeyee keÀe ceeB keÀe ªHe ë SkeÀ yeej cegPes ieceea mes ef®ekeÀveHeeskeÌme yeeyee kesÀ Heeme jnvee nw~'' efHeÀj ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer mes keÀne, (®es®ekeÀ) efvekeÀue DeeF&~ yeeyee ves mJe³eb ner cesjer Deesj megyen``³en yesìer lees cesjer nw~ legcneje keÌ³ee K³eeue nw?'' ueewefkeÀkeÀ Meece O³eeve efo³ee~ efJeMJejleve oeoe keÀes oJeeF& osves keÀes leLee 18 Fbmeeve DeHeves Mejerj keÀer Megiej lees ®eskeÀ keÀjelee jnlee nw uesefkeÀve pegyeeve keÀer keÀæ[Jeenì veneR peveJejer 2016

%eeveece=le Dev³e efkeÀmeer keÀes FvHesÀkeÌMeve vee ueies, GmekeÀe O³eeve jKeves keÀes efueS keÀne, ``FvekeÀes Deewj ì^sefvebie oes~'' efHeÀj yeeyee ves cegPes Yeer keÀne~ iee³e keÀe otOe Deewj iegueeye peue [euekeÀj cegPekeÀes keÀne, ``pees ceQ megyen cegjueer ®eueeGBÀ, Jees Meece keÀes legce mveeve keÀje³ee ie³ee, efHeÀj ceQ þerkeÀ nes ieF&~ ®eueeDees lees ceQ megvetBiee efkeÀ legcekeÀes efkeÀlevee ³eeo jnlee nw~'' yeeyee keÀe yeeHe keÀe ªHe ë SkeÀ yeej nce Ietceves ieS, lees yeeyee keÀe megvee³ee ngDee cegPes meye ³eeo jnlee Lee, ceQ meye yeeyee keÀjesvoe ueskeÀj DeeS Deewj DeeHeme ceW efceuekeÀj Kee efue³ee~ keÀes megveeleer Leer~ efHeÀj yeeyee ves ì^sefvebie oer, efove Yej mesJee Yeer yeeyee ves Hetíe, ``ye®®es, yeeyee keÀes efoKee³ee, yeeyee keÀes keÀjes Deewj mees®ees efkeÀ ceQ mketÀue ceW Keæ[er ntB, cegPes `efMe#ee' efKeuee³ee?'' yeeyee ves otmejs efove efHeÀj Ietceves Yespee~ efHeÀj nceves efJe<e³e Hej keÌ³ee-keÌ³ee yeesuevee nw~ efHeÀj lees ®eueles-efHeÀjles ³ener keÀjesvoe ueekeÀj yeeyee keÀes efo³ee~ leye yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, mees®eles jns efkeÀ nce Yee<eCe keÀj jns nQ~ yegef× ceWs ³ener jnlee Lee pees Iej kesÀ yeæ[s nQ GvekeÀer ve]pej ceW meye yeeleW Deeveer ®eeefnSB, efkeÀ Deepe nce Ssmes mecePee jns nQ, Deepe nce Ssmes mecePee jns Yeues ner Jees keÀjesvoe ner keÌ³eeW ve nes~'' Gme efove mes nceves nj nQ~ Ssmes ìer®ej yevekeÀj yeeyee ves lew³eej efkeÀ³ee~ Gmeer keÀe He´YeeJe nw efkeÀ Deepe kewÀmeer Yeer eqmLeefle Dee³es, nce keÀneR Yeer Heerís veneR ®ee]rpe yeæ[eW keÀer ve]pej ceW ueevee Megª keÀj efo³ee~ yeeyee keÀe efMe#ekeÀ keÀe ªHe ë cegPes %eeve keÀe keÀesme& keÀjevee jnles~ ve<ìesceesne veneR Deelee Lee~ yeeyee ves jleveceesefnveer oeoer keÀes cegPes efmeKeeves SkeÀ yeej ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer yeerceej Heæ[s Deewj iueesyeue keÀes keÀne~ oeoer ves, peneB efpe%eemeg Deeles Les, Gmeer ìsvì kesÀ Heerís kegÀmeea [euekeÀj yewþkeÀj megveves keÀes keÀne~ yeeyee keÀnles ne@eqmHeìue ceW Yeleea ngS ~ Fueeneyeeo keÀer ceveesjcee yenve ves cegPes Les, ``ye®®eer, legce peeDees osKees, oeoer keÌ³ee megveeleer nw, efpe%eemeg keÀne, ``®euees, DeeHekesÀ efHeleepeer Yeleea ngS nQ, osKekeÀj Deeles keÌ³ee He´Mve keÀjlee nw Deewj oeoer keÌ³ee GÊej osleer nw, meye nQ~'' Jees Yeer Gvemes Heefjef®ele Leer FmeefueS nce meeLe ie³es~ megvees~'' ìsvì kesÀ Heerís yewþkeÀj ceQ yeæ[er ueieve mes megveleer Leer, efHeleepeer mes efceues, yeele®eerle keÀer~ ceveesjcee yenve ves efHeleepeer mes Hetíe, `` FvekeÀes Hen®eeveles nes?'' efHeleepeer yeesues, ``neB, Fme He´keÀej keÀesme& keÀjevee meerKe ieF&~ ceOegyeve ceW osKee nw~'' ceveesjcee yenve ves keÀne, ``³en lees efJeÐee keÀue veece keÀeue keÀe SkeÀ efove nce SkeÀ Keefì³ee Hej yewþs Les, GmekeÀer efveJeej nw, DeeHekeÀer yesìer~'' efHeleepeer ves MekeÌue ner veneR osKeer Leer lees {erueer nes ieF& Leer~ Leesæ[er osj yeeo yeeyee peye JeneB mes efvekeÀues lees Hen®eeveWies kewÀmes? keÀYeer Deeceves-meeceves ner veneR Heæ[s Les~ keÀne, ``³en Keefì³ee {erueer nes ieF& nw~'' nceves keÀne, ``neB GvekeÀe ceOegyeve Deeves keÀe DeHevee mece³e Deewj nceeje Deeves keÀe yeeyee, keÀue keÀme ueWies~'' yeeyee ves legjvle mecePeeves kesÀ YeeJe mes DeHevee mece³e neslee Lee~ keÀYeer efceues ner veneR 45 meeueeW ceW~ Ssmeer ueieve nceW DeHeves HeejueewefkeÀkeÀ efHelee keÀer ueieer efkeÀ keÀne, ``veneR ye®®eer, keÀue keÀe efove keÀeue keÀe nw~ DeYeer keÀmeWies~'' yeeyee ves nceW Keefì³ee mes Gleej keÀj, efveJeej keÀes nce megOe-yegOe ner Kees ®egkesÀ nQ~ efkeÀmeer ves þerkeÀ ner keÀne nw efkeÀ KeeR®ekeÀj keÀmevee Megª keÀj efo³ee~ efHeÀj nce Yeer yeeyee kesÀ meeLe keÀevne keÀer cegjueer kesÀ efueS ieesefHe³eeB Ssmeer oerJeeveer nesleer LeeRr efkeÀ ueie ieS~ Gme efove mes ceQves HekeÌkeÀe keÀj efue³ee efkeÀ cegPes keÀue Hej DeeBKe keÀe keÀepeue ieeue Hej ueiee³es cegjueer kesÀ Heerís Yeeieleer kegÀí keÀece veneR [euevee nw, Deepe ner keÀjvee nw, DeYeer keÀjvee LeeR! ³ekeÀerveve ³en nceejs efueS ner iee³eve nw, Ssmee ceQ Hetjs nw~ leye mes ves®ej yeve ieF& nw efkeÀ Deepe keÀe keÀesF& keÀece Deepe ner DeelceefJeMJeeme kesÀ meeLe keÀn mekeÀleer ntB~ Devle ceW HeeþkeÀeW keÀes Flevee ner keÀntBieer, Dee%eekeÀejer, F&ceeveoej, JeHeÀeoej Deewj keÀjvee nw ®eens jele kesÀ yeejn keÌ³eeW ve yepe peeSB~ DeLekeÀ neskeÀj mesJee keÀjveer nw, keÀYeer LekeÀvee veneR nw~ yeeyee ves ef®evleve keÀjvee efmeKee³ee  peye peieoerMe YeeF& peer efouueer mes Dee³es lees yeeyee ves cesjs 19 JeeCeer keÀes JeerCee yevee³eW, JeeCeer keÀes yeeCe ve yevee³eW peveJejer 2016

yeeyee ves efKeuee³ee Ieer Deewj cesJee * ye´ïeekegÀceej efveefleve, mee³eve (cegbyeF&)

yeele meved 1962 keÀer n,w ceQ

yebOeve [eueves Megª keÀj efoS Fmeer yeer®e cesje Sme.Sme.meer.(cewefì^keÀ) keÀe Hejer#ee ceybgeF& ceW jnlee Lee~ nceejs #e$se keÀs meYeer ueeise ecfeuekeÀj meeue ceW HeefjCeece Dee ie³ee~ ceQves oeoer keÀes keÀne efkeÀ Deye ceQ jespe veneR SkeÀ efove SkeÀ meeLe Keevee Dee meketBÀiee keÌ³eeWefkeÀ cegPes yeer.keÀe@ce. keÀjvee nw~ GvneWves keÀne, (meeceetnfkeÀ Yeepse) Kee³ee keÀjles legce mee³eve ceW pee³ee keÀjes, Jees legcekeÀes ve]peoerkeÀ Heæ[siee~ JeneB Le~s ueeskfeÀve Yeejle-®eevre ³e× g keÀs ye=pesvêe oeoer efveefceÊe Leer~ peye ceQ JeneB jespe keÌueeme keÀjves ®eueles FkeÀùs Keevee Keeves keÀer ueiee lees cesjs yeæ[s YeeF& cesjs efJe©× nes ie³es keÌ³eeWefkeÀ GvnW ueiee cevee Lee~r nceejs HeyéObeve mecent efkeÀ ³en mebv³eemeer nes pee³esiee Deewj Oeerjs-Oeerjs yebOeve [eueves keÀe pees ye[æe Lee Jen yeïéekeÀgceeejf³eeW keÀs yeejs ceW peevelee Lee~ Megª keÀj efoS~ Henues lees cegPes, pees 5 ©He³es pesyeKe®e& efceuelee Gmeves keÀne, nce meeceetnfkeÀ Yeepse lees veneR keÀj mekeÀles ueeskfeÀve Lee, Jen yebo keÀj efo³ee~ ceQves oeoer peer keÀes yelee³ee lees GvneWves yeïéekeÀgceeejf³eeW keÀes yeugeekeÀj %eeve lees mevge mekeÀles n~Q Gme mece³e keÀne, ef®eblee veneR keÀjes, legce ncemes 5 ©He³es efue³ee keÀjes, yeeyee ye.´keÀg.jceMse YeeF,& ye.´keÀg.T<ee yenve leLee ye.´keÀg.veeufeveer yenve yewþe nw~ GvneWves Gmeer mece³e Heme& cebiee³ee Deewj 5 ©He³es GvekeÀs evfece$beCe Hej HeOeej~s veeufeveer yenve ves DeHeves HeJé®eve ceW 3 efvekeÀeuekeÀj cegPes os efo³es~ yeeyee Henues mes yelee osles Les yeobjeW keÀe GoenjCe okseÀj keÀne ekfeÀ Hejceelcee meJeJ&³eeHeer nw ³en Gve efoveeW mesJeekesÀvê peeves keÀe 10 Hewmes efkeÀje³ee ueielee yeele keÀeveeW mes mevgees cele, ceKge mes yeeusees cele Deejw DeeKBeeW mes He{æes Yeer cele~ cePges ³en meye yeeleW yenlge De®íer ueiee~rR HeJé®eve keÀs yeeo Lee~ cesjs ceve ceW Dee³ee, ceQ ³e%e keÀe Hewmee kewÀmes Ke®e& keÀj mekeÀlee GvnevWes Jeeìjuet cevsMeve emqLele yeïéekeÀgceejer meJseekeÀsvê keÀe Helee ntB, ³e%e ceW lees osvee neslee nw, uesvee veneR~ FmeefueS ceQves Hewoue eof³ee~ Deieues eofve ceQ Deejw cejss eHfeleepeer oevseeW FkeÀùs meJseekeÀsvê Deevee-peevee Megª efkeÀ³ee~ Hewoue peeves ceW 35 efceveì ueieves Hej ie³es Deejw GmekeÀs yeeo ceQ DekeÀsuee jepse 10 ekfeÀ.cee.rmeHeÀj ueies~ Fve 35 efceveì ceW ceQ yeeyee mes yeeleW keÀjlee Lee~ ceQves yeeyee keÀjkeÀs peeves ueiee~ leye cejser Dee³eg 17 Je<e& Lee~r oeoer yep=eMeelbee keÀes Kegoe oesmle yevee efue³ee Lee~ peye mesJeekesÀvê mes Iej ueewìlee Lee lees ªnefjneve ceW yeeyee cegPes yelee osles Les efkeÀ ye®®es, Deepe ves cePges keÀemse& keÀje³ee~ Yeespeve ceW H³eepe Deewj uenmegve [euee ie³ee nw Deleë Keevee veneR~ jes]pe keÀe Heeþ jespe efueKelee Lee Henues eofve cePges Deelcee keÀe Heeþ He{æe³ee ie³ee, cevQes Iej ceQ ceeB keÀes keÀnlee Lee, ceeB cesjer leefye³ele þerkeÀ veneR nw, ceQ onerpeekeÀj Jen pemwes keÀe lemwee eufeKee, Deieues eofve oeoer keÀes ®eeJeue KeeGBÀiee~ ceelee-efHelee lees kegÀí veneR keÀnles Les~ yeæ[s eofKee³ee~ Fme HekéÀej ceQ jep]se keÀe Heeþ jepse eufeKelee jne ke³ÌeeeWkfeÀ YeeF& ves keÀYeer meesves ceW yeeOee [eueer, keÀYeer Yeespeve ceW yeeOee cePges ³en meye yeeleW yenlge De®íer ueiee~r Gve eofveeW leevre ner e®fe$e [eueer, keÀYeer neLe Yeer Gþe³ee uesefkeÀve yeeyee cegPes Henues mes yelee nDgee keÀjles Les ö e$feceetlfe,& Pee[æ Deejw ieeusee Deejw ³ener leevre e®fe$e osles Les lees ceQ ceeveefmekeÀ ªHe mes lew³eej nes peelee Lee~ peye keÀYeer mecePekeÀj keÀemse& Hejte nes peelee Lee~ cejse keÀemse& Hejte nelse-snelses oes Iej ceW Yeespeve keÀer mecem³ee Deeleer Leer lees oeoer ye=pesvêe cegPes ve³es meJseekeÀsvê Keuge ie³e,s SkeÀ keÀeuseeyee ceW Deejw omteje ieeceoJseer mesJeekesÀvê Hej Keevee efKeuee osleer Leer~ Fme He´keÀej yebOeve keÀe ce~W eHfeÀj ceQ ieeceoJseer meJseekeÀsvê Hej jepse cejgueer mevgeves peeves ueiee~ cesje ³en Heeì& leerve meeue ®euee~ Fve leerve meeueeW ceW yeer.keÀe@ce. 20 peveJejer 2016 ³eefo DeeHekeÀes Henueer yeej ceW meHeÀuelee veneR efceueleer nw lees efHeÀj mes keÀæ[er cesnvele keÀjW

%eeveece=le Heeme keÀj efue³ee~ ceQ íle Hej yewþkeÀj 18 Iebìs Heæ{eF& keÀjlee Lee, DeeÞece ceW peeves kesÀ keÀejCe cesjer SkeÀeie´lee Deewj mce=efle yeæ{ ieF& Leer~ keÀe@uespe ceW meJee Iebìe Keeueer mece³e efceuelee Lee, peye Iej Hej yevOeve yengle yeæ{e lees ceQ Gme Keeueer mece³e ceW mesJeekesÀvê peekeÀj cegjueer Heæ{keÀj Deeves ueiee~ peneB lekeÀ Heæ{ ®egkeÀe neslee Lee GmekeÀer Hen®eeve kesÀ efueS efkeÀleeye ceW yeeyee keÀe HeÀesìes ³ee cegjueer [eue oslee Lee uesefkeÀve SkeÀ efove peye cesjer efkeÀleeye ceW yeeyee keÀe HeÀesìes Deewj cegjueer efceueer lees YeeF& efHeÀj veejepe nes ieS efkeÀ ³en lees DeYeer Yeer peelee nw~ Deeqvlece Meðe eHfeÀj GvnevWes Deevqlece Meðe Gþe³ee Deejw keÀne ekfeÀ Deye mes Deeies lecge JeneB ie³es lees JeeHeme Iej cele Deevee~ cevQes ³en yeele oeoer keÀes yeleeF& lees oeoer ves keÀne, lecge ³eneB ner Dee peeDee~s SkeÀ YeeF& keÀs Iej cejss meevses keÀe Hey´eObe keÀj eof³ee ie³ee Deejw oeoer ves cejser veekweÀjer Yeer ueieJee oe~r oeoer ves 100 ©He³es Yeer eofS Deejw keÀne, DeHeves eufe³es keÀHe[æs ues DeeDee~s Fme Hek´eÀej oeoer peer mes keÀocekeÀoce Hej mvens, men³eeise, ceeieo&Mev&e Deejw Heeuevee ecfeuee~r leerve MeleX ngF& cevpetj kegÀí mece³e yeeo cesjs yeæ[s YeeF& keÀer Meeoer le³e nes ieF&~ HeefjJeej JeeueeW ves mees®ee, nceves GmekeÀes Iej mes efvekeÀeue efo³ee, Deye Meeoer ceW Yeer Meeefceue veneR nesiee lees efce$e-mebyebOeer peye HetíWies efkeÀ DeeHekeÀe íesìe ye®®ee keÀneB nw, lees nce GvnW keÌ³ee peJeeye oWies FmeefueS GvneWves mesJeekesÀvê Hej HeÀesve efkeÀ³ee efkeÀ efveefleve keÀes Iej Yespees~ oeoer peer ves keÀne, Gmes Iej mes DeeHeves ner efvekeÀeuee nw, Jen Iej Deeves keÀes lew³eej nw~ efHeÀj oeoer peer ves cegPes keÀne, Deye legcneje He#e Yeejer nes ie³ee nw FmeefueS Iej peeDees Hej ojJeepes Hej Keæ[s neskeÀj keÀnvee, cesjer 3 MeleX nQ, Deiej cebpetj nQ lees ceQ Iej ceW Devoj DeeTB? leerve MeleX Leer ö 1.Keeves ceW H³eepe-uenmegve veneR [eueesies, 2.mesJeekesÀvê Hej peeves kesÀ efueS cevee veneR keÀjesies Deewj 3.veewkeÀjer mes pees efceuesiee Gme ceW mes Iej keÀe efnmmee os otBiee yeekeÀer ³eefo ³e%e ceW Ke®e& keÀªB lees cevee veneR keÀjesies~ IejJeeueeW ves leerveeW MeleX cebpetj keÀj ueeR~ GmekesÀ yeeo Iej ceW efveefJe&Ive ªHe mes jnves ueiee Deewj Deye lekeÀ JeneR jn jne ntB~

peveJejer 2016

efveleve DeLee&led efyevee leve mesJeekesÀvê kesÀ Deeme-Heeme keÀF& yeej Heeveer Yej peelee Lee, Gme ievos Heeveer keÀes Heej keÀjkesÀ Yeer mesJeekesÀvê Hej cegjueer megveves HengB®e peelee Lee~ oeoer ye=pesvêe keÀnleer Leer, Fleves ievos Heeveer ceW mes Deeves keÀer keÌ³ee peªjle Leer? Iej ceW cegjueer Heæ{ mekeÀles Les~ ceQ keÀnlee Lee, ceeveuees Fmeer efyeequ[bie ceW ceQ Thej kesÀ efkeÀmeer ceeues Hej jn jne neslee lees DeHeves Iej lees Deelee vee! yesMekeÀ ievoe Heeveer Yeje neslee, lees mesJeekesÀvê Yeer lees cesje Iej ner nw~ ceQves Deepe lekeÀ megyen, Meece keÀer cegjueer efceme veneR keÀer~ cesje ueewefkeÀkeÀ veece efveefleve nw~ oeoer ye=pesvêe cegPes efveleve keÀnleer Leer efpemekeÀe DeLe& nw efyevee leve~ oeoer ye=pesvêe DeJ³ekeÌle nes ieF& lees oeoer He´keÀeMeceefCe cegcyeF& ceW cegPemes mHesMeue efceueer Deewj keÀne, efveleve, legce ef®evlee veneR keÀjvee, ³en oeoer yewþer nw, keÀesF& Yeer yeele nes, oeoer keÀes DeekeÀj keÀn mekeÀles nes~ ef®eHekeÀ ie³ee yeeyee mes ceQ veJecyej, meved 1962 ceW %eeve ceW Dee³ee, meved 1963 ceW Henueer yeej oeoer ye=pesvêe cegPes ceOegyeve ueskeÀj DeeF& Leer~ cesjs Heeme Hewmes veneR Les, oeoer ves ner efìefkeÀì yeveJeekeÀj oer Leer~ Gve efoveeW ³e%e ceW Flevee Oeve veneR Lee~ oeoer ves jemles kesÀ efueS Gyeues Deeuet efueS, vecekeÀ, keÀeueer efce®e& [euekeÀj jesìer kesÀ meeLe Henues cegPes efKeueeS, efHeÀj Kego Yeer KeeS, Fme He´keÀej oeoer keÀe peerJeve yengle meeoe Deewj leHem³eece³e Lee~ yeeyee keÀnles nQ, ceQ cewievesì ntB~ Henueer yeej peye yeeyee keÀes osKee, cegPes Helee ner veneR Heæ[e, ceQ keÀye yeeyee keÀes ef®eHekeÀ ie³ee~ HeeB®e efceveì Ssmes ner ef®eHekeÀe jne, leye yeeyee ves LeHeLeHeekesÀ Gþe³ee~ jcesMe YeeF& kesÀ neLe cegPes yeeyee jespe HeÀue Yespeles Les~ SkeÀ yeej Heneæ[er Hej ®eæ{ves kesÀ keÀejCe cesjer vekeÀmetjer (veekeÀ ceW mes Ketve efvekeÀuevee) HetÀìer Leer~ oeoer ves cegPes keÀne, Deejece keÀjes~ ceQ Deejece keÀjves ®euee ie³ee~ Gme efove efnmì^er ne@ue keÀer íle Hej yeeyee ves efHekeÀefvekeÀ jKeer Leer~ GmeceW meceesmee, ®ee³e Deeefo keÀe He´yevOe Lee~ yeeyee ves Hetíe, Jees ye®®ee keÀneB nw? oeoer ves yelee³ee, lees yeeyee yeesues, ³e%e ceW ye®®es ves Ketve efo³ee nw, yeeyee npeej iegCee osiee~ efHeÀj yeeyee ves mevlejer oeoer keÀes keÀne, Ieer ceW metKee cesJee Heerme keÀj [eue osvee, megyen

`ceQ Þes<þ ntB', ³en DeelceefJeMJeeme nw uesefkeÀve `ceQ ner Þes<þ ntB' ³en DenbkeÀej nw

%eeveece=le SkeÌmesue ceW cesjer ceemìjer nes ieF& Leer~ peye efjìe³e[& ngDee, yee@me ves keÀne, DeYeer lekeÀ ceQ DeeHekeÀe yee@me Lee, Hej Deye DeeHe cesjs mìeHeÀ veneR jns, efjìe³ej nes ieS nes FmeefueS ceQ neLe veneR efceueeGBÀiee, Gme uee³ekeÀ ceQ veneR ntB, DeeHekeÀer mìspe cesjs mes keÀF& iegCee TB®eer nw, DeeHekeÀes He´Ceece keÀjlee nttB~ mìeHeÀ keÀer yenveeW ves HeeBJe HekeÀæ[s Deewj vecemkeÀej efkeÀ³ee, Jes jesF¥ Deewj keÀne, Deye nceeje O³eeve keÀewve jKesiee? ceQves keÀne, yee@me nw vee~ GvneWves keÀne, yee@me DeHeveer peien nw, DeeHe DeHeveer peien~ GvnW kegÀí Yeer ®eeefnS neslee Lee lees cesjs meeFve mes meye Heeme nes peelee Lee~ ³eesie kesÀ yeeo yeeyee ye®®es keÀes efKeueeSiee~ yeeyee ves keÀne, ye®®es, jespe ³eesie kesÀ yeeo yeeyee kesÀ Heeme Deevee~ oeoer yeveekeÀj jKeleer Leer~ efpeleves efove jne, yeeyee ves jespe Ieer Deewj cesJee efKeuee³ee~ Gmemes yengle leekeÀle Yej ieF&~ meebeqK³ekeÀer ceW ngDee nesefMe³eej H³eejs yeeyee kesÀ %eeve ceW Deeves mes pees SkeÀeie´lee keÀer MeefkeÌle DeeF& Gme keÀejCe cesje meebefK³ekeÀer (efnmeeye-efkeÀleeye) yengle De®íe Lee~ cegPes DeefOekeÀejer kesÀ Heo kesÀ efueS 10 yeej Dee@HeÀj DeeF& uesefkeÀve ceQves cevee keÀj efo³ee keÌ³eeWefkeÀ yevOeve Dee peeSiee, mìeHeÀ mecYeeuevee Heæ[siee~ SkeÀeGvìWì kesÀ Heo Hej jnles ngS ceQ DeHeves keÀe³eeX keÀes leerve IeCìs ceW Hetjs keÀj Dee@efHeÀme ceW yee@me kesÀ meeceves ner ³e%e keÀer HegmlekeWÀ Heæ{lee Lee~ ceQves keÀYeer DeesJej ìeFce ueskeÀj keÀece veneR efkeÀ³ee, cesjs mes Henues Jeeuee SkeÀeGvìWì 8 IeCìs keÀece keÀjkesÀ Yeer DeesJej ìeFce keÀjlee Lee Deewj efHeÀj Yeer keÀece yeekeÀer Heæ[e jnlee Lee~ cesje yee@me cesjs efnmeeye-efkeÀleeye Hej efyevee osKes meeFve keÀj oslee Lee~ Dee@efHeÀme ceW keÀesF& efJejesOeer veneR Dee@efHeÀme ceW nj jespe oes mece³e 10-10 efceveì ceQ mìeHeÀ keÀes MegYe YeeJeveeDeeW keÀe ³eesieoeve oslee Lee efpeme keÀejCe keÀesF& Yeer cesje efJejesOeer keÀYeer veneR ngDee~ Gve efoveeW keÀcH³etìj veS-veS DeeS Les, GmekeÀer ì^sefvebie 5.30 kesÀ yeeo nesleer Leer~ ceQves keÀne, ceQ 5.30 kesÀ yeeo ©ketBÀiee veneR~ efkeÀleeyeW Heæ{keÀj ceQves keÀcH³etìj meerKee Deewj meeje efnmeeye keÀcH³etìj ceW keÀveJeì& keÀj efo³ee~ 22

H³eejs ye´ïee yeeyee ye´ïeekegÀceej ceove ceesnve, Dees.Deej.meer., iegæ[ieeBJe H³eejs ye´ïee yeeyee DeeHe nes, meyekesÀ Yeei³eefJeOeelee YeeieerjLe yeve efueKeer DeeHeves, melkeÀceeX keÀer ieeLee l³eeie-leHem³ee Deewj mesJee mes, nw peerJeve keÀes meeR®ee veJe mebmeej j®eeves keÀes, megvoj KeekeÀe nw KeeR®ee leve-ceve-Oeve mJeene keÀj, yeme He´Yeg mes ienje veelee YeeieerjLe yeve ........................... efvevoe keÀer efpemeves Yeer, GmekeÀes efce$e DeHevee ceevee mvesn, l³eeie, leHe mes meyeves, DeeHekeÀes nw Hen®eevee Leer Goejlee Fleveer, keÀesF& keÀneB DeeHe mece oelee YeeieerjLe yeve ........................... yeve GoenjCecetle& meoe, mecceeve meYeer keÀe keÀjles YeeJeeW ceW Fleveer megvojlee, iegCeieeve meYeer keÀe keÀjles cegPes osKekeÀj keÀjW meYeer, nj keÀce& ³ener efmeKeueelee YeeieerjLe yeve ........................... efvecee&ve meoe Fleves, Kego keÀes mesJekeÀ ner keÀnuee³ee ye®®eeW keÀes Deeies jKee meoe, ceefncee ³eesi³e yevee³ee osKe DeeHekeÀes ue#³e menpe, mHe<ì ve]pej Dee peelee YeeieerjLe yeve ........................... yevekeÀj HeefJe$e, HeefJe$elee keÀer oer Þes<þ Hen®eeve ceve-JeeCeer Deewj keÀce& mes, efo³ee meoe meod%eeve nj keÀce& DeeHekeÀe DeeoMeeX keÀe cetle& ªHe oMee&lee YeeieerjLe yeve ...........................

kegÀí Yeer ve³ee keÀjves ceW mebkeÀes®e cele keÀjes, nej keÀYeer nesleer veneR, ³ee lees peerle efceueleer nw ³ee meerKe efceueleer nw

peveJejer 2016

yeeyee keÀe keÀceje met#ceJeleve ueielee Lee * ye´ïeekegÀceejer Jeervee, GOeceHegj (peccet-keÀMceerj)

ceQ ves meved 1958 ceW ye´ïee yeeyee keÀes efouueer jepeewjer iee[&ve ceW Henueer yeej osKee~ Gme mece³e cesjs Mejerj keÀer Dee³eg efmeHe&À Deeþ Je<e& Leer~ ceQ DeHeves ceelee-efHelee kesÀ meeLe ieF& Leer ~ ces j s ef H eleepeer ye´ ï eekeg À ceejer meb m Lee kes À vepeoerkeÀ mecHeke&À ceW Deewj men³eesieer Les~ Jes Deeceea ceW DeefOekeÀejer Les Deewj nwojeyeeo keÀer kegÀueoerHe yenve kesÀ efHeleepeer ye´.kegÀ.censvê YeeF& GvnW DeHeves meeLe ues ieS Les~ SkeÀ Je<e& lekeÀ ceQ GvekesÀ meeLe mesJeekesÀvê Hej peeleer jner~ Fme oewjeve yeeyee keÀer ieeso ceW peeves keÀe meewYeei³e Yeer efceuee~ yeeyee nceW ìe@HeÀer osles Les~ SkeÀ Je<e& kesÀ yeeo ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀer ìêvmeHeÀj kesÀ keÀejCe nce Dece=lemej ceW Dee ieS Deewj mesJeekesÀvê otj nesves kesÀ keÀejCe ceelee-efHelee JeneB efve³eefcele veneR pee HeeS, Leesæ[e-Leesæ[e mecHeke&À jne~ ceQves Dece=lemej ceW oes yeej ceccee keÀes osKee, Gvemes efceueer, yengle De®íe HeÝeeJe Heæ[e Hej ceQ DeHeveer Heæ{eF& ceW J³emle jner~ FmekesÀ yeeo nceejer ìêvmeHeÀj Hetvee ceW nes ieF& Deewj JeneB ceQ mesvì ceerje keÀe@uespe (St. Mira's College) ceW Heæ{ves ueie ieF&~ cegPes kesÀJeue yeeyee keÀe DeekeÀ<e&Ce Lee meved 1967 ceW SkeÀ efove ceQves keÀe@uespe kesÀ yeenj ef$ecetefle& kesÀ ef®e$e Jeeuee SkeÀ Heesmìj ueiee osKee~ GmeceW ye´ïee yeeyee kesÀ ef®e$e keÀes osKe ceve ceW mees®ee, FvekeÀes lees ceQves ye®eHeve ceW osKee nw~ Gme Heesmìj ceW mesJeekesÀvê Hej Deeves keÀe efvecev$eCe Lee~ Deieues efove Leesæ[e peuoer DeekeÀj ceQves Jees Heesmìj Gleej efue³ee~ GmeceW mes mesJeekesÀvê keÀe Helee efue³ee Deewj HengB®e ieF&~ JeneB cegPes

peveJejer 2016

ye=peMeevlee oeoer efceueer~ GvneWves cegPes yengle H³eej mes Yeespeve efKeuee³ee Deewj jespe Deeves kesÀ efueS He´sefjle efkeÀ³ee~ efHeÀj ceQ keÀe@uespe kesÀ Keeueer mece³e ceW mesJeekesÀvê peeves ueieer~ cegPes kesÀJeue yeeyee keÀe DeekeÀ<e&Ce Lee, ceQ nj neue ceW yeeyee mes meccegKe efceuevee ®eenleer Leer~ mesJeekesÀvê Hej cegPes cenmetme neslee Lee, ceQ Gæ[ jner ntB, yengle nukeÀer nes ieF& ntB~ nj lejHeÀ ueeFì ner ueeFì cenmetme keÀjleer Leer Deewj ogefve³ee mes Hetjer lejn Jewjeieer yeve ieF& Leer~ yeeyee keÀes keÀcejs kesÀ ojJeepes Hej osKee ceelee-efHelee keÀes Helee Heæ[e lees GvneWves mesJeekesÀvê Hej peeves mes cevee efkeÀ³ee Hejvleg cesjs peerJeve keÀe ue#³e ¢æ{ nes ie³ee Lee~ meved 1968 ceW ye=peMeevlee oeoer Heeìea ueskeÀj ceOegyeve pee jner Leer, ceQves Yeer peeves kesÀ efueS Deeień efkeÀ³ee~ Jes cegPes DeHeves meeLe ues DeeF&~ Gve efoveeW ceOegyeve ceW Heeìea keÀeHeÀer mece³e ©keÀleer Leer~ ceQ 25 efove yeeyee kesÀ meeLe ceOegyeve ceW jner~ leye cesjer Dee³eg 18 Je<e& keÀer Leer Deewj ceQves efoJ³e ves$e kesÀ Üeje DevegYeJe efkeÀ³ee efkeÀ kewÀmes efMeJe yeeyee, ye´ïee kesÀ leve ceW He´JesMe keÀj cegjueer ®eueeles nQ~ efpeme efove ceQ ceOegyeve HengB®eer Gmemes Deieueer megyen Heewves ®eej yepes cegPes cenmetme ngDee efkeÀ yeeyee cesjs keÀcejs kesÀ ojJeepes Hej Keæ[s nQ~ ceQ ienjer veeRo ceW Leer, ®eeQkeÀkeÀj Gþer, ceQves mees®ee yeeyee keÀcejs ceW Dee ieS nQ~ GþkeÀj cegBn Oees³ee, efHeÀj osKee, ojJeepes Hej keÀesF& veneR Lee~ efnmìêr ne@ue ceW ieF& lees osKee, yeeyee ieÎer Hej yewþs Les~ FmekesÀ yeeo Heéfleefove Heewves ®eej yepes DeHeves DeeHe ne@ue ceW HengB®eves ueieer~ Fme He´keÀej yeeyee ves Dece=leJesues Gþves keÀe cesje DeY³eeme HekeÌkeÀe keÀj efo³ee~ yeeyee keÀer DeeJeepe ueieleer Leer DeekeÀeMeJeeCeer peye ceQ yeeyee mes efceueer lees cegPes ueiee efkeÀ yeeyee keÀe keÀceje GÀHej met#ceJeleve ceW ®euee ie³ee nw Deewj JeneB yengle lespe He´keÀeMe

meoe Deelce-DeefYeceeveer jnves Jeeuee ner meyemes yeæ[e %eeveer nw

%eeveece=le nw~ cegPes ueiee, yeeyee keÀer DeeBKeeW ceW yengle yeæ[eryeæ[er ìîetye ueeFì efHeÀì keÀer ngF& nQ Deewj yeeyee pees yeesue jns nQ Jen DeeJeepe THej mes DeekeÀeMeJeeCeer nes jner nw~ Gve 25 efoveeW ceW ceQ p³eeoe mece³e yeeyee kesÀ keÀcejs kesÀ yeenj Keæ[er jnleer Leer~ yeæ[er yenveW cegPes keÀnleer Leer, DeHeves keÀcejs ceW peeDees lees cegPes yengle jesvee Deelee Lee efkeÀ ³es cegPes yeeyee mes otj keÌ³eeW keÀj jner nQ~ keÀesF& Yeer yenve-YeeF& peye yeeyee kesÀ Heeme peeles Les lees GvekesÀ meeLe ceQ efHeÀj yeeyee kesÀ Heeme ®eueer peeleer Leer~ yeeyee keÀYeer cevee veneR keÀjles Les Deewj meeje efove ìesueer efKeueeles jnles Les~ cegPes DevegYeJe nesves ueiee efkeÀ efpemeves YeieJeeve DeLee&led efJeMJe keÀer meJeex®®e meÊee keÀes Hee efue³ee GmekeÀes Heæ{eF&-veewkeÀjer ³ee ogefve³ee keÀer efkeÀmeer Yeer Jemleg keÀe DeekeÀ<e&Ce veneR jnlee nw~ SkeÀ YeieJeeve ceW meeje efJeMJe mecee³ee ngDee nw FmeefueS ceQves yeeyee keÀes keÀn efo³ee efkeÀ ceQ JeeefHeme Iej veneR peeTBieer Hejvleg yeeyee ves keÀne efkeÀ Heæ{eF& Hetjer keÀjkesÀ JeeHeme Dee peevee~ cegPes keÌ³ee ceeuetce Lee efkeÀ Heæ{eF& Hetjer keÀjves lekeÀ yeeyee veneR jnWies~ meved 1969, peveJejer keÀes peye ceQves yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves keÀe mecee®eej megvee lees OekeÌkeÀe ueiee efkeÀ yeeyee ncekeÀes íesæ[keÀj keÌ³eeW ®eues ie³es~ efHeÀj efMeJeyeeyee ves cegjueer ®eueekeÀj meye ye®®eeW keÀes Meevle keÀj efo³ee Deewj efJeMJe mesJee keÀer He´sjCee oer efkeÀ yeeHe keÀes He´l³e#e keÀjvee nw~ yeeo ceW ceQ 1 Je<e& ceOegyeve ceW oeefo³eeW kesÀ meeLe jner Deewj efHeÀj ³e%e ceW meceefHe&le nes ieF&~ Jele&ceeve mece³e yeeyee ves peccetkeÀMceerj ceW GOeceHegj mesJeekesÀvê kesÀ efveefceÊe yevee³ee ngDee nw~  24

pees 16 Je<e& ceW ve efceuee, Jees {eF& cenerves ceW efceuee ye´ïeekegÀceej ceeveefmebn, kegÀkeÀ[esue, Kejieesve (ce.He´.)

%eeveece=le Heef$ekeÀe Jen megOee nw efpemes Heerves kesÀ yeeo ceveg<³e kesÀ peerJeve keÀer meejer efJeHeefÊe³eeB otj ®eueer peeleer nQ Deewj peerJeve mejue SJeb megyeesOe yeve peelee nw~ HesMes mes ceQ peve mJeemL³e j#ekeÀ ntB, He´eLeefcekeÀ Ghe®eej Üeje ueesieeW keÀer mJeemL³e mesJee keÀjlee ntB uesefkeÀve peerJeve ceW Flevee keÀefþve mece³e Dee³ee efkeÀ peerves keÀer Gcceero Hetjer lejn meceeHle nes ieF&~ cegPes SkeÀ jesie ueiee, ueieYeie 16 ceen lekeÀ ceQ Gmemes ueæ[lee jne, Hetjer lejn ef[Hes´Meve ceW ®euee ie³ee~ ueieYeie 8 [e@keÌìjeW keÀe Fueepe cegPe Hej DemeHeÀue jne~ efkeÀmeer keÀer oJeeF&, ieesueer keÀece veneR keÀj jner Leer~ cesjs efJe®eej Deefle vekeÀejelcekeÀ nes ieS~ ceQ keÀF& osJeer-osJeleeDeeW kesÀ Heeme ie³ee, keÀF& peien mveeve efkeÀ³ee, meYeer peien mes Leesæ[e-yengle HeÀe³eoe neslee, SkeÀ Gcceero yeveleer Deewj ìtì peeleer~ Ssmes ®eæ{eJe-Gleej keÀer efpevoieer mes nwjeve-HejsMeeve Lee~ SkeÀ efove cesjer SkeÀ mecyevOeer yenve ves cegPes %eeveece=le Heef$ekeÀe oer, keÀne, Fmes Heæ{vee, Mee³eo keÀesF& ke=Àhee nes pee³es~ i³eejn pegueeF&, 2015 keÀes %eeveece=le Heef$ekeÀe Heæ{er SJeb 14 pegueeF&, 2015 keÀes F&MJejer³e keÌueeme ceW Meeefceue nes ie³ee~ efHeÀj meele jespe keÀe keÀesme& Hetje efkeÀ³ee~ nj jespe yeeyee keÀer cegjueer megveves ueiee~ cesjs efveJeeme mLeeve kesÀ meceerHe ner Deesce Meeeqvle keÀe kesÀvê Kegue ie³ee~ JeneB mes 10-12 Hegjeveer %eeveece=le Heef$ekeÀe³eW cebieJee ueer~ Gvemes ceQves peerJeve peerves keÀe lejerkeÀe meerKe efue³ee~ efMeJe Hejceelcee keÀer ke=Àhee SJeb %eeveece=le kesÀ Heþve-Heeþve mes ceve kesÀ meejs yegjs efJe®eej Oegue ie³es, yeerceejer ®eueer ieF&~ Deye ceQves yeerceejer mes efvepeele Hee ueer nw~ Hejceelcee efHelee ves DeHeveer He´efle%ee ceW keÀne nw, ``let cesjer jen Hej ®eue keÀjkesÀ lees osKe, lesjs efue³es o³ee kesÀ meye Üej ve Keesue otB lees keÀnvee~'' ³en me®eceg®e mel³e nw~ Deepe cesje newmeuee yeguebo nw, cesjs efJe®eej Hetjer lejn mekeÀejelcekeÀ SJeb me#ece nQ keÌ³eeWefkeÀ cesjs meeLe nj mece³e cesjs efMeJe yeeyee nQ~ Jeen, yeeyee Jeen! lens efoue mes DeeHekeÀe Megefke´À³ee~ pees cebef]peue cegPes 16 ceen ceW veneR efceueer, Jen DeeHemes 2½ cenerves ceW efceue ieF&~ ceQ He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀe DeeYeej ceevelee ntB efpemekesÀ Üeje %eeveece=le Heef$ekeÀeDeeW keÀe He´keÀeMeve neskeÀj peve-peve lekeÀ HengB®elee nw~ Deye ceQ efMeJeyeeyee (Hejceelcee) keÀe yeve ie³ee ntB~ 

Kego keÀer Gvveefle ceW Flevee mece³e ueiee oes efkeÀ efkeÀmeer keÀer efveboe keÀjves keÀe mece³e ner vee ye®es peveJejer 2016

]m]m Z{ H$hm, ]hwV _rR>r ] r h¡ * ye´ïeekegÀceejer meewYeei³e, keÀesuekeÀelee (keÀesVeiej)

me ved 1963 mes ceQ F&MJejer³e ceeie& Hej ®eue jner ntB~ leye efmeHe&À ef M eJeyeeyee keÀer ueeFì ner mesJeekesÀvê Hej ueieer ngF& nesleer Leer~ ye´ïee yeeyee keÀe ef®e$e veneR ueiee³ee peelee Lee~ cenmetme neslee Lee, me®e ceW YeieJeeve nceW efceue ie³es nQ~ keÀeHeejer veMee ®eæ{ ie³ee Lee~ mesJeekesÀvê, cegjueer Deewj %eeveece=le kesÀ efmeJee³e kegÀí metPelee ner veneR Lee~ ye´ïee yeeyee mes efceueves keÀer He´yeue F®íe peeie Gþer Leer~ me=eq<ì Hej Dee³es ngS YeieJeeve mes nce kewÀmes efceueW, efove-He´efleefove ³en leæ[Heve yeæ{leer peeleer Leer~ H³eej ceW DeebmegDeeW keÀer Oeeje yenleer jnleer Leer~ ceQ ³eesie ceW yewþkeÀj efMeJeyeeyee mes keÀnleer, ³eefo Fme me=eq<ì Hej DeeHe Dee³es nQ lees ceQ DeeHekeÀer keÀjeceele leye ceevetBieer peye ceQ ye´ïee yeeyee mes meccegKe efceuetBieer~ ³eefo ceQ ye´ïee yeeyee mes veneR efceue HeeF& lees FmekeÀe celeueye nw efkeÀ DeeHe Fme Oeje Hej Dee³es ner veneR~ DeeefKej Jen efove Dee³ee peye ceQ jepemLeeve ieF&~ SkeÀ HeesmìkeÀe[& efueKee ye´ïee yeeyee kesÀ veece mes, yeeyee, DeeHe efkeÀmeer YeeF& keÀes mìsMeve Hej cegPes uesves Yespe osvee~ ye´ïee yeeyee mes ceeGbì Deeyet ceW efceueve ngDee~ efceuekeÀj nce Oev³e-Oev³e nes ie³es~ veevee-oeoe pewmes ueieles Les ye´ïeeyeeyee ceQ ceve ceW efJe®eej keÀjleer Leer efkeÀ ye´ïee yeeyee keÀesF& iesªS JeðeOeejer meeOeg-mebv³eemeer pewmes neWies uesefkeÀve ye´ïee yeeyee lees pewmes Iej ceW veevee-oeoe nesles nQ Ssmes ieesjs-ieesjs mesþ keÀer lejn ueieles Les~ ceQ SkeÀ meHleen JeneB Hej jner, ye´ïee yeeyee kesÀ meeLe veeMlee efkeÀ³ee, Keevee Kee³ee, Petues ceW Petues~ peye keÀYeer ceQ ye´ïee yeeyee kesÀ meeceves peeleer Leer, yeeyee SkeÀ ner Meyo yeesueles Les,

peveJejer 2016

yengle De®íer, ceerþer ye®®eer nw~ ceQ lees iegyyeejs keÀer lejn HetÀue peeleer Leer~ ye´ïee yeeyee yejieo kesÀ Hesæ[ kesÀ Heeme íesæ[ves kesÀ efueS Dee³es~ cesjer DeeBKeeW mes DeemegDeeW keÀer Oeeje yen jner Leer uesefkeÀve ye´ïee yeeyee ves legjble cegBn Iegcee efue³ee~ DeHeves yeuye keÀer HeeJej osKeer nw? meved 1966 ceW efvece&ueMeevlee oeoer Hegveë nceW DeHeves meeLe Deeyet ueskeÀj ieF&~ JeneB leerve cenerves Keevee efKeueeves keÀer mesJee keÀer~ ceQ jespe yeeHeoeoe keÀer cegjueer meeceves yewþkeÀj megveleer Leer Deewj efMeJeyeeyee keÀe Debieg<þekeÀej p³eesefle mJeªHe ye´ïee yeeyee kesÀ cemlekeÀ Hej osKeleer Leer~ SkeÀ yeej oeroer ves Hetíe, meewYeei³e, legce Fleveer ceesìer kewÀmes ngF&? ceQves keÀne, oeroer, cegjueer megve-megve keÀj ceQ yengle KegMe jnleer ntB FmeefueS ceesìer nes ieF&~ peye yeeyee DeJ³ekeÌle ngS, ceQ vesHeeue ceW efJejeì veiej ceW Leer~ Yeesie ueiee leye yeeyee ves DeHeves yeoues ngS Heeì& kesÀ meye je]pe Keesues~ yeeo ceW SkeÀ oes-efove yeeo yeeyee Deeles Les~ jele keÀes ceQ 10 yepes DeJ³ekeÌle cegjueer efueKeves yewþleer Leer~ DeJ³ekeÌle cegjueer ceW Ssmes Kees peeles Les, Helee veneR Heæ[lee Lee, SkeÀ yepee ³ee oes yepes~ SkeÀ yeej efnmì^er ne@ue ceW efove ceW i³eejn yepes DeJ³ekeÌle yeeyee Dee³es ngS Les~ ceQ DevegYeJe keÀj jner Leer, ceQ Metv³e HeeJej keÀe yeuye, yeeyee npeej HeeJej kesÀ yeuye nQ~ yeeyee kesÀ cegKe mes Henuee DeJ³ekeÌle ceneJeekeÌ³e G®®eejCe ngDee, DeHeves yeuye keÀer HeeJej osKeer nw, efkeÀleves HeeJej keÀe yeuye nw? efHeÀj lees meye cegjueer ceW Kees ie³es~ JejoeveeW keÀer Heeuevee mes Heue jns nQ~ DeJ³ekeÌle yeeyee, oeoer, oeroer keÀer í$eíe³ee ceW Þeercele Hej nce DeHevee keÀoce Deeies yeæ{eles nQ~ Deepe Yeer cesje Deewj keÀeveve yenve keÀe Flevee H³eej nw efkeÀ pewmes SkeÀ ceeB mes Hewoe ngS nQ~ neB, nceejer DeueewefkeÀkeÀ ceeB lees efvece&ueMeevlee oeoer Leer~ 

Devle%ee&ve kesÀ HeefJe$e mejesJej ceW peerJeve keÀe Hejce Deevevo efveefnle nw

* ye´ïeekegÀceejer Meerue, peesOeHegj (jepemLeeve)

cesje ueewefkeÀkeÀ pevce meved 1950 ceW SkeÀ Hebpeeyeer HeefjJeej ceW ngDee~ ueewefkeÀkeÀ ceelee peer (GvekeÀe veece ieesefyevoer nw, He$e ceW yeeyee ves efyevoer efueKee nw) yengle YeefkeÌle YeeJevee Jeeueer nQ, ye®eHeve mes ner Hetpee-Heeþ kesÀ mebmkeÀej nceW Yeer Gvemes efceues~ ceQ DeveskeÀ Je´le jKeleer Leer, HeefJe$e mveeve keÀjvee Deewj cebefojeW ceW oMe&ve keÀjves peevee ö yengle De®íe ueielee Lee~ ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀe nesuemesue keÀHeæ[s keÀe J³eeHeej Lee, Jes Dee³e& meceepeer Les, meceepe mesJee keÀer YeeJevee Jeeues Les uesefkeÀve Keeve-Heeve Meg× veneR Lee Fme keÀejCe ceeleepeer Je efHeleepeer keÀe efJeJeeo ®euelee jnlee Lee~ ueewefkeÀkeÀ ceeleepeer nceW efmeKeeleer Leer efkeÀ peye legcnejs efHeleepeer ogkeÀeve mes DeeSB lees legce ueesie efkeÀleeye mes, peesj-peesj mes Heæ{vee efkeÀ Mejeye Heerves mes ³es-³es neefve³eeB nesleer nQ~ GvekeÀer MegYe YeeJevee Leer efkeÀ efkeÀmeer He´keÀej efHeleepeer keÀe Mejeye Deewj ceebmeenej keÀe J³emeve meceeHle nes peeS Hejvleg efHeleepeer keÀe HeefjJele&ve lees %eeve-³eesie mes ner ngDee~ yeeyee ves KeeR®ee ®egcyekeÀ keÀer lejn meved 1960 ceW cesjs ueewefkeÀkeÀ leeT Meeceueeue peer pe³eHegj ceW ye´ïeekegÀceejer DeeÞece kesÀ mecHeke&À ceW DeeS Deewj GvekesÀ peerJeve ceW legjvle HeefjJele&ve Dee³ee~ GvekesÀ ceebmeenej-Mejeye Deeefo kesÀ J³emeve meceeHle nes ieS~ SkeÀ efove GvneWves cegPes Yeer keÀne efkeÀ ®euees, DeeHekeÀes yengle De®íer peien ues ®euelee ntB, De®íe ueiesiee lees meeFefkeÀue ueskeÀj otBiee efHeÀj jespe pee³ee keÀjvee~ FmekesÀ HeM®eeled ceQ Deewj GvekeÀer megHeg$eer He´sce yenve (pe³eHegj, ceeueJeer³e veiej keÀer efveefceÊe, 21 cee®e&, 2015 keÀes Mejerj íesæ[e) nce oesveeW mesJeekesÀvê Hej ieS~ JeneB keÀe Meevle Deewj 26

Debiegueer HekeÀæ[keÀj ®euee jns nQ YeieJeeve HeefJe$e JeeleeJejCe yengle De®íe ueiee~ %eeve lees Flevee mecePe ceW veneR Dee³ee uesefkeÀve yenveeW kesÀ mvesn Yejs J³eJenej ves Deewj yeeyee ves nceW ®egcyekeÀ keÀer lejn KeeR®ee~ efHeÀj nce Heéfleefove peeves ueies~ yeeyee ves yengle De®ís-De®ís DevegYeJe keÀjeS, mee#eelkeÀej Yeer keÀje³ee~ peye jespe peeves ueies lees ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀes Helee ®eue ie³ee, GvneWves efJejesOe efkeÀ³ee Deewj keÀne, legce peeDeesieer lees ìebieW leesæ[ otBiee~ meeFefkeÀue keÀes leeuee ueiee efo³ee uesefkeÀve ceeleepeer kesÀ men³eesie mes ceQ efHeÀj Yeer peeleer jner~ efHeleepeer keÀer %eeve-mesJee keÀe DeeosMe peye cesjs leeT peer leLee leeF& peer ceOegyeve yeeyee mes efceueves peeves ueies lees ceQves Yeer efHeleepeer mes peeves keÀer ígÆer ceebieer leye ceQ 9JeeR keÀ#ee ceW Leer, Ietceves-efHeÀjves kesÀ efnmeeye mes efHeleepeer ves ítÆer os oer~ ceOegyeve ceW meekeÀej yeeyee mes efceueve, ªn keÀes yengle jenle osves Jeeuee Lee~ peye yeeyee keÀer ieeso ceW ieS, Ssmes ueiee, yeeyee keÀe n∙er-ceeBme keÀe Mejerj nw ner veneR, ªF& keÀe, HeÀefjMles keÀe Mejerj nw~ yeeyee mes efceuekeÀj cenmetme ngDee, meye kegÀí efceue ie³ee~ SkeÀ efove yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, legce YeieJeeve ueeue keÀer yesìer nes (ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀe veece YeieJeeve oeme Lee Hej yeeyee òeme' Meyo nìe osles Les, keÀnles Les, òeme' veneR

ke´ÀesOe Deewj DeebOeer oesveeW yejeyej nQ, Meeble nesves kesÀ yeeo ner Helee ®euelee efkeÀ efkeÀlevee vegkeÀmeeve ngDee peveJejer 2016

%eeveece=le yevevee nw)?'' ceQves keÀne, ``peer yeeyee, ceQ YeieJeeve ueeue keÀer yesìer ntB~' yeeyee ves keÀne, `legcnW efHeleepeer keÀer %eeve-mesJee keÀjveer nw~'' efHeleepeer keÀe KeeveHeeve ngDee Meg× peye pe³eHegj Jeeef H eme Dee³eer lees DeeojCeer³ee efvece&uee yenve peer (pe³eHegj ye´ïee yeeyee keÀe He$e jepeeHeeke&À peesve keÀer yeeyee mes 5-6 yeej efceues~ yeeyee mes GvekeÀes yengle H³eej nes ie³ee evfeecfeÊe) ves keÀne ekfeÀ yeeyee ves Lee~ Jes ueieeleej megyen keÀer keÌueeme ceW mesJeekesÀvê Hej peeles jns~ ye´ïee yeeyee kesÀ meeLe Meerue yenve legcekeÀes mesJee keÀe Jejoeve Mejerj íesæ[ves kesÀ efove Yeer megyen keÀer keÌueeme keÀer Leer~ eof³ee n,w lecge meJsee keÀje~s yenve peer keÀs MeekfelÌe Yejs yeeuse mevgekeÀj yeeyee ves nceejs Hejts HeejfJeej keÀes yenlge H³eej eof³ee~ yeeyee keÀe cevQes ueeewkfeÀkeÀ eHfeleepeer keÀes keÀne, ``cejss meeLe meJseekeÀsvê ®euee,s JeneB keÀeFs& yejgeF& eofKes lees Deeies mes veneR peevee, ceQ Yeer veneR Jejoeveer neLe meoe meeLe jne~ meved 1969 ceW peye yeïée yeeyee peeTiBee~r'' cejss yeej-yeej keÀnves me,s cejse eofue jKeves keÀs eufeS DeJ³ekelÌe nSg leye ceQ pe³eHejg ceW cenejeveer keÀeu@epse ceW He{æ jner Lee~r Jes meJseekeÀsvê Hej ieS Deejw JeneB keÀer HeeJfe$elee mes yenlge HeYéeeJfele cePges He{æeF& mes Deejw oegvfe³ee mes Yeer yenlge Jejwei³e Dee³ee~ yeeyee ves nSg~ FmekeÀs yeeo cePges keÀYeer cevee veneR ekfeÀ³ee~ eHfeÀj GvnevWes meved Fleveer MeekfelÌe Yejer ekfeÀ B.A. (Hons), First Div., 1965 ceW evfeceu&ee yenve peer mes %eeve keÀe 7 eofve keÀe keÀemse& ekfeÀ³ee, Second Position jepemLeeve ³eetvfeJeemfeì&er mes Hee´Hle keÀe,r FvneR meele eofveeW ceW GvekeÀe Keeve-Heeve Me× g nes ie³ee, GvnW jpele HeokeÀ Yeer ecfeuee! eHfeÀj yeeyee keÀer meJseeDeeW ceW meceeHfel&e nes DeveYgeJe nDgee ekfeÀ ³es yenveW HeeJfe$e oesJfe³eeB nQ Deejw eHfeÀj Hee´lfeeofve ie³ee~r keÀgí mece³e yekQeÀ ceW veekweÀjer Yeer keÀer Hej oeoer HekéÀeMeceeCfe ceelee-eHfelee oevseeW cejgueer mevgeves peeves ueie~s eHfeÀj lees nceeje ceeie& peer keÀer HejsĆee mes veekweÀjer íe[æskeÀj Hejter lejn meJseeDeeW ceW ueie ie³ee~r jepemLeeve ceW DevekseÀ mLeeveeW Hej meJsee keÀe~r Jelec&eeve mece³e Hejter lejn menpe nes ie³ee~ yeeyee peeOseHejg ceW meJsee keÀje jns n~Q ueeewkfeÀkeÀ ceW nce leevre yenveW Mejerj íesæ[ves kesÀ efove Yeer megveer megyen keÀer keÌueeme ceeleepeer-efHeleepeer peye ceOegyeve ieS lees GvnW ³en DevegYeJe meceeHfel&e nFg& epfeveceW mes ce,Q ueeewkfeÀkeÀ yenve HeÀtue peeOseHejg ceW ngDee efkeÀ ye´ïee yeeyee keÀesF& meeOeejCe nmleer veneR nQ~ yeeyee ves meJseejle nQ Deejw Hecsé yenve keÀe Heejf®e³e Henues eof³ee pee ®ekgeÀe n~w GvnW yengle H³eej efo³ee Deewj efHeleepeer keÀes keÀne, ``peye pe³eHegj meekeÀej yeeyee mes ecfeueves ieF& Leer lees yeeyee ves cejser Gibeueer HekeÀ[æer mes Denceoeyeeo J³eeHeej kesÀ efueS Deeles-peeles nes lees jemles ceW Leer (e®fe$e ceW mHe<ì n)w~ DeYeer Yeer Jener DeveYgeJe nes jne nw ekfeÀ yeeyee mes efceuekeÀj Dee³ee-pee³ee keÀjes~'' Fme He´keÀej efHeleepeer yeeyee Gibeueer HekeÀ[ækeÀj ®euee jns n~Q  peveJejer 2016 yegjs kesÀ meeLe yegje cele yevees keÌ³eeWefkeÀ keÀer®eæ[ mes keÀer®eæ[ keÀes meeHeÀ veneR efkeÀ³ee pee mekeÀlee 27

yeerles ngS uecneW keÀer ceOegj ³eeoW * ye´ïeekegÀceejer ieerlee, veJemeejer (iegpejele)

H ³eejs meekeÀej yeeyee keÀer Heeuevee Deewj H³eej keÀer ienjer íeHe cegPe Deelcee kesÀ ceeveme Heìue Hej íHeer ngF& nw FmeefueS efoue ieelee nw ö Dee jner nQ DeeHekeÀer mce=efle³eeB ceve ceW nes jner DeeHe mes yeefle³eeB, efceue peeDees DeekeÀj SkeÀ yeej efHeÀj mes, yeeyee, lejme jner ye®®eeW keÀer DeefKe³eeB~

ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej ceW 4 Heeræ{er mes keÀesF& keÀv³ee veneR Leer~ nceejs efHeleepeer, oeoepeer, Hejoeoepeer keÀer keÀesF& yenve veneR Leer Deewj ceQ Yeer leerve YeeF³eeW keÀer FkeÀueewleer yenve jner~ nceejer oeoer keÀne keÀjleer Leer efkeÀ efkeÀmeer keÀe ÞeeHe ueie ie³ee nw pees nceejs Keeveoeve ceW keÀv³ee veneR nw~ jele-efove Hetpee keÀjleer Leer, ns YeieJeeve, nceW SkeÀ keÀv³ee oes, veneR lees nceejer [snueer (Gceje) kegBÀJeejer ner jn pee³esieer~ meb³eesie mes SkeÀ lejHeÀ ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀes %eeve efceuee Deewj otmejer lejHeÀ cesje pevce ngDee lees HeefjJeej ceW pewmes yengle ner KegefMe³eeB ceveeF& ieF&~ ³e%e mes ieF& ngF& Deelcee SkeÀ yeej peye meekeÀej yeeyee efouueer ceW Dee³es lees ceeleepeerefHeleepeer (keÀuee ceelee-l³eeieer peer) cegPes Yeer ieeso ceW ueskeÀj ie³es~ yeeyee meyemes efceue jns Les~ peye ceelee peer keÀer yeejer Dee³eer lees Henues yeeyee ves cegPes ieeso ceW efue³ee~ yeeyee ves cesjer ceeleepeer keÀes keÀne, ``ye®®eer, ³es ye®®eer lees ³e%e mes ieF& ngF& Deelcee nw, DeeHekesÀ Heeme yeeyee keÀer Deceevele nw, yeæ[er neskeÀj ³e%e keÀer ner mesJee keÀjsieer~'' peeveerpeevevenej yeeyee ves Ssmeer Yeei³e keÀer jsKee KeeR®e oer pees ye®eHeve mes ner yenveeW kesÀ meeLe mesJeekesÀvê Hej ner jnkeÀj Heæ{eF& keÀer Deewj %eeve Jejoeve ªHe ceW menpe ner He´eHle ngDee~ Heæ{eF& kesÀ HeM®eeled ³e%e ceW meceefHe&le ngF&~ DeueewefkeÀkeÀ efHelee keÀe H³eej SkeÀ yeej Heeìea kesÀ meeLe ceOegyeve ie³es~ nce 5-6 ye®®es 28

oesHenj ceW Heneefæ[³eeW Hej Ietceves efvekeÀue ie³es~ ®esjer leesæ[-leesæ[ Keeles ie³es Deewj Heneefæ[³eeW Hej ®eæ{les ie³es~ De®eevekeÀ keÀeues Ieves yeeoue íe ie³es lees nce HeeC[Je YeJeve keÀer Deesj JeeefHeme ®eue efo³es uesefkeÀve jemles ceW ner Ketye peesjoej yejmeele Megª nes ie³eer Deewj nce Yeerie ie³es~ nce meye Ieyeje jns Les efkeÀ Fme neuele ceW ceeleepeer ncekeÀes osKesieer lees [ebì Heæ[sieer~ nce [jles-[jles pewmes ner HeeC[Je YeJeve kesÀ iesì mes (Heerís keÀe iesì ngDee keÀjlee Lee) Devoj Dee³es lees ®eewkeÀ ceW yeeyee, Heerís neLe efkeÀS ìnue jns Les~ yeeyee keÀer vepej nce Hej Heæ[er~ yeeyee ves Fleves H³eej mes nce meyekeÀes yeguee³ee efkeÀ nceeje [j Kelce nes ie³ee~ yeeyee nce meYeer keÀes keÀcejs ceW ues ie³es Deewj SkeÀ yenve keÀes keÀne, Henues Fve ye®®eeW kesÀ keÀHeæ[s yeoueJeeDees, þb[er ueie pee³esieer~ yenve (cegPes veece ³eeo veneR nw) ves nceejs ceeHe kesÀ He´ÀekeÀ efo³es, nceves keÀHeæ[s yeoues, yeeyee ves nceejs efueS iece& otOe cebieJee³ee Deewj otOe efHeueekeÀj JeneB ner jpeeF& Deeæs{e keÀj meguee efo³ee~ keÀneB ueewefkeÀkeÀ ceele-efHelee keÀe [j, keÀneb DeueewefkeÀkeÀ efHelee keÀe H³eej~ Deepe Yeer ³eeo keÀjles efoue ieodieod nes peelee nw, ve³eve mepeue nes peeles nQ~ ®egcyekeÀer³e DeekeÀ<e&Ce peye Yeer ceOeygeve peevee nelsee Lee lees yeeyee keÀs Heeme peeves keÀer yeej-yeej Kee®Re nelseer Leer Hejlbeg ue®ít oeoer nceW jekseÀleer Leer ekfeÀ yeeyee Deejece keÀj jns n,Q Devoj veneR peevee~ nce veeoeve Le,s ceve ceW Smsee YeeJe peeielee Lee, nceeje Yeer lees yeeyee n,w ncekeÀes vee ke³ÌeeW yeeuseles n~Q eHfeÀj Yeer yeeyee keÀs Hee´lfe yenlge DeekeÀ<eC&e nelsee Lee Deejw nce ue®ít oeoer mes vepej ye®ee keÀj ®eHge®eeHe oyes HeeJbe yeeyee keÀs keÀcejs ceW Iemge peeles Le~s íeìss nelses Yeer Fleveer mecePe peªj Leer ekfeÀ yeeyee keÀes e[fmìye& veneR keÀjvee n~w yeeyee keÀs eJfeÞeece ceW Keueue ve Hen®Bges Fme yeele keÀe O³eeve jKeles nSg epfeme ®eejHeeF& Hej yeeyee eJfeÞeece keÀjles Les (yeeyee keÀs keÀcejs ceW DeYeer Yeer n)w, GmekeÀs vee®res yeþw peeles Le,s DeeJeepe veneR keÀjles Le~s JeneB SkeÀ DeoYdelge

Meg× mebkeÀuHeeW keÀes DeHeves peerJeve keÀe Deveceesue Ke]peevee yevee uees lees ceeueeceeue yeve pee³eWies

peveJejer 2016

%eeveece=le Meebefle efceueleer Leer~ nceejer ekfeÀmeer Hek´eÀej keÀer Yeer Deenì ve nevses Hej Yee,r yeeyee keÀer DeeKbeW yeob nelses nSg Yee,r vee peeves keÀwmes yeeyee peeve peeles Le,s Lee[æser ojs HeM®eeled ner Keeìf³ee keÀs vee®res neLe keÀjkesÀ keÀnles Les, neB ye®®eer , Dee ie³eer , nce DeeM®e³ee&cfeeÞfele KeMgeer mes yeeyee keÀe neLe HekeÀ[æ uelses Les Deejw yeeyee nceW DeHeveer Keeìf³ee Hej GÀHej DeHeveer jpeeF& Dee{æse keÀj meugee olses Le~s ye®eHeve mes ner efkeÀmeer ueewefkeÀkeÀ mebyebOeer kesÀ ³eneB ³ee efkeÀmeer Meeoer Deeefo kesÀ keÀe³e&ke´Àce ceW nce veneR peeles Les Hejbleg ígefÆ³eeW ceW meerOes ceOegyeve peeves keÀer lew³eejer jnleer Leer~ jsueJes ceW efJeÐeeefLe&³eeW keÀes efìefkeÀì Hej ítì efceueleer Leer lees mketÀue mes efueKeJee keÀj ues Deeles Les~ efmeHe&À 10-12 ©He³es ueieles Les Deeyet lekeÀ~ keÀjsues keÀer meypeer yeve ieF& ceerþer SkeÀ yeej ceOegyeve kesÀ He´ebieCe ceW yeeyee ves cegPes yeguee³ee, keÀne, ye®®eer, Deepe oesHenj keÀes 12 yepes Yeespeve Hej Deevee~ nce KegMeer-KegMeer mes ceeleepeer kesÀ Heeme keÀcejs ceW ie³es Deewj yelee³ee, Deepe yeeyee ves 12 yepes yeguee³ee nw~ ve³eer He´ÀekeÀ Henveer~ Gme mece³e cegPes Ieæ[er ceW mece³e Yeer þerkeÀ mes osKevee veneR Deelee Lee FmeefueS yeej-yeej meyemes Hetíleer Leer, 12 yepe ie³es keÌ³ee? Flevee ªneveer DeekeÀ<e&Ce Lee yeeyee ceW pees íesìs ye®®eeW keÀes Yeer KeeR®e nesleer Leer~ DeeefKej 12 yepes Deewj nce yeeyee kesÀ Heeme HengB®e ie³eer~ yeeyee Heìues Hej yewþ Yeespeve keÀjles Les~ yeeyee ves cegPes yeæ[s H³eej mes DeHeves Heeme efyeþe³ee Deewj Yeespeve keÀer Leeueer HejesmeJee³eer~ GmeceW meypeer Leer keÀjsues keÀer pees cegPes efyeuekegÀue ner Hemebo veneR Leer Hejbleg Fleveer mecePe Leer efkeÀ yeeyee kesÀ Heeme mes GþkeÀj Yeeievee veneR nw ³ee veKeje veneR keÀjvee nw~ H³eejs yeeyee ves yeæ[s H³eej mes keÀne efkeÀ ye®®eer keÀes yeeyee DeHeves neLe mes efieÆer efKeuee³esiee Deewj yeeyee ves cegPes keÀjsues kesÀ meeLe jesìer efKeuee³eer~ me®e, cegPes Jen efove ³eeo nw, Jen keÀjsues keÀer keÀæ[Jeenì YeieJeeve

kesÀ neLeeW mes efceþeme ceW yeoue ie³eer Deewj Gme efove mes keÀjsues keÀer meypeer cesjer ceveHemevo meypeer nes ie³eer~ veneR metKeles Les DeeBKeeW kesÀ DeeBmet keÀYeer 15 efove, keÀYeer cenervee Yej ceOegyeve ceW jnves kesÀ HeM®eeled efpeme efove ueewefkeÀkeÀ Iej ueewìvee neslee Lee lees ceve keÀes De®íe veneR ueielee Lee FmeefueS nce keÀneR Yeer efíHe peeles Les~ ceelee-efHelee nceW {tbæ{ keÀj yeeyee kesÀ Heeme ues peeles Les keÌ³eeWefkeÀ nce jesles Les Deewj efpeÎ keÀjles Les efkeÀ ncekeÀes Iej JeeefHeme veneR peevee nw, ³eneB ner yeeyee kesÀ Heeme jnvee nw~ yeeyee yengle H³eej mes ogueej osles ngS mecePeeles Les, ye®®es, legcnW yeæ[s neskeÀj yeeyee keÀer mesJee keÀjveer nw~ nce keÀnles Les, peer yeeyee~ yeeyee keÀnles Les, ye®®es, Heæ{esies-efueKeesies lees yeæ[eW-yeæ[eW keÀes %eeve megveeDeesies FmeefueS mesJee keÀjves kesÀ efue³es legcnW DeYeer Heæ{vee nw~ yeeyee legcnW Heæ{ves kesÀ efue³es nesmìue ceW Yespe jne nw~ ígefÆ³eeB neWieer lees ³eneB DeHeves Iej yeeyee kesÀ Heeme legjble Dee peevee~ Ssmes H³eej-H³eej mes mecePeekeÀj yeeyee nceW Yespeles Les Hejbleg yeeyee keÀe Jen ªneveer H³eej efoue keÀes Flevee mHeMe& keÀjlee efkeÀ efouueer lekeÀ Yeer nceejer DeeBKeeW kesÀ DeeBmet veneR metKeles Les~ efoue mes Deepe Yeer efvekeÀuelee nw, efpelevee legceves H³eej efkeÀ³ee nw, Flevee H³eej keÀjsiee keÀewve? efpelevee legceves ogueej efo³ee nw, Flevee ogueej osiee keÀewve?

Deble ceW Flevee ner keÀntBieer, 5000 Je<e& kesÀ yeeo efmeHe&À SkeÀ ner ye´ïee ngDee keÀjles nQ efpevekeÀer cegmekeÀeve nj ceeveJe Hej DeHevee HeÝeeJe íesæ[ peeleer nw, pees nj ceeveJe keÀes osJe yeveves keÀe ieewjJe Heóeve keÀjles nQ~ efoue kesÀ efJeMeeue, leefye³ele kesÀ KegMeneue, mebiece³egie keÀer ³ee$ee keÀes meceeHle keÀjves Hej Yeer Jes peeieleer p³eesefle keÀer lejn HeLe HeóMe&keÀ yeve mecemle efJeMJe keÀes He´keÀeMeceeve keÀj jns nQ~ Ssmeer ceneve efJeYetefle He´peeefHelee ye´ïee yeeyee keÀes Mele Mele HeĆeece, keÀesefì-keÀesefì Þe×e megceve DeefHe&le~

peveJejer 2016 F$e mes keÀHeæ[eW keÀes cenkeÀevee yeæ[er yeele veneR, ce]pee lees leye nw peye KegMeyet DeeHekesÀ efkeÀjoej mes Dee³es

Henueer cegueekeÀele ceW ner yeeyee ves DeHevee yevee efue³ee * ye´ïeekegÀceej yemeJejepe jepe$eÝef<e, ngyeueer (keÀvee&ìkeÀ)

ceg Pes efJeÐeeLeea peerJeve mes ner YeieJeeve keÀer yengle Keespe jner~ FmekesÀ efueS keÀF& ieg© efkeÀ³es, mesJee keÀer, Je´le efkeÀ³es Hej keÀneR Yeer YeieJeeve veneR efceues~ efMeJe keÀe YekeÌle Lee Deleë efMeJe keÀer ceefncee megveves kesÀ efueS He´Je®eveeW ceW, YepeveeW ceW, ³ee$eeDeeW Hej peelee jnlee Lee~ SkeÀ yeej DeKeyeej ceW Heæ{e efkeÀ ye´ïeekegÀceejer]pe keÀer lejHeÀ mes SkeÀ keÀe³e&ke´Àce keÀe Dee³eespeve nw efpemekeÀe efJe<e³e nw, `kewÀmes YeieJeeve keÀes Hee mekeÀles nQ?' ceQves mees®ee, ³en lees cesjs keÀece keÀe efJe<e³e nw FmeefueS peevee ®eeefnS~ jele keÀes 8 yepes DeKeyeej ceW Heæ{e Deewj jele ome yepes HengB®e ie³ee~ osj nesves kesÀ keÀejCe He´Je®eve Hetje nes ie³ee Lee~ JeneB keÀer efveefceÊe oeoer Ëo³eHeg<Hee peer ves Deieueer Meece Deeves keÀes keÀne~ Deieueer Meece efveeqM®ele mece³e Hej HengB®e ie³ee Hej cegPes ³es meye efke´ÀeqM®e³eve efceMeve Jeeues ueesie ueies keÌ³eeWefkeÀ efnvogDeeW keÀer lejn efleuekeÀ yenveeW ves veneR ueiee jKee Lee Deewj meHesÀo HenveeJee Yeer efke´ÀefM®e³eve ueesieeW keÀer lejn ueiee~ ceQves oeoer kesÀ meeceves, ``DeeHe efkeÀmekeÀe He´®eej keÀjles nes? DeeHekeÀes cekeÀeve keÀe efkeÀje³ee keÀewve oslee nw? mecYeeue keÀewve keÀjlee nw?'' Deeefo DeveskeÀ meJeeueeW keÀer Peæ[er ueiee oer~ `meele efove DeekeÀj meeje %eeve mecePees yeeo ceW meye kegÀí yelee³eWies', oeoer ves Ssmee keÀne~ Oeerjs-Oeerjs meele efove keÀe keÀesme& Hetje nesles-nesles efveM®e³e HekeÌkeÀe nes ie³ee efkeÀ YeieJeeve me=eq<ì Hej Dee ie³es nQ~ Fme F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e ceW mJe³eb YeieJeeve %eeve osles nQ, ³en mel³e yegef× ceW yewþ ie³ee~ ye´ïee yeeyee kesÀ leve ceW ner keÌ³eeW? F&MJejer³e %eeve ceW efveM®e³e nesves kesÀ yeeJepeto cegPes ³en meJeeue yengle yegjer lejn HejsMeeve keÀj jne Lee efkeÀ HejceefHelee Hejceelcee efMeJe, ye´ïee yeeyee kesÀ leve ceW ner keÌ³eeW DeJeleefjle ngS? keÀvee&ìkeÀ ceW lees yengle cenelcee nQ, l³eeieer, ceþeOeerMe, 32

HeerþsMJej nQ peyeefkeÀ ye´ïee yeeyee lees Jew<CeJe Les~ peieleieg© lees ye´ïe®eejer neslee nw Hej ye´ïee yeeyee lees ie=nmLeer Les~ ieg© ueesie MewJe nesles nQ, F&MJej kesÀ YekeÌle nesles nQ Hejvleg ye´ïee yeeyee lees J³eeHeejer Les~ mebv³eemeer lees l³eeieer-leHemJeer nesles nQ peyeefkeÀ ye´ïee yeeyee lees HeefjJeej Jeeues Les~ cegPe ye´ïe®eejer Deelcee keÀes íesæ[keÀj Fme Deelcee kesÀ leve ceW YeieJeeve keÌ³eeW Dee³es? ³en yengle yeæ[e He´Mve ceve keÀes yengle keÀ®eesì jne Lee~ FmekeÀe keÀneR nue veneR efceue jne Lee~ yenveeW mes Yeer kegÀí Hetí veneR Hee jne Lee, Ye³e Lee efkeÀ keÀneR cesje mesJeekesÀvê Hej Deevee-peevee ner yebo ve keÀjJee oW~ FmeefueS ceQ kegÀí ner efoveeW kesÀ yeeo ceeGCì Deeyet ie³ee~ kegÀceej nesves kesÀ veeles cegPes MeerIe´ ³en ceewkeÀe efceuee, Ssmee cegPes yeeo ceW Helee ®euee~ cegjueer Üeje efceues meYeer He´MveeW kesÀ GÊej ceeGCì Deeyet jele keÀes osjer mes HengB®ee FmeefueS Gmeer mece³e yeeyee mes ªyeª cegueekeÀele veneR ngF&~ He´eleë cegjueer keÌueeme ceW cegjueer megveer~ ceQves Jen efleefLe [e³ejer ceW veesì keÀj jKeer nw keÌ³eeWefkeÀ cegPes pees Hetíves Les Gve meye meJeeueeW kesÀ peJeeye Gme efove keÀer cegjueer ceW ner Dee ie³es~ cegPes DeeM®e³e& ueiee, meYeer He´keÀej kesÀ mebMe³e Gme efove keÀer cegjueer megvekeÀj efceì ieS~ cegjueer ceW Dee³ee, ®etBefkeÀ ³en %eeve He´Je=efÊe ceeie& kesÀ efueS nw FmeefueS efMeJeyeeyee keÀes ie=nmLeer leLee JeeveHe´mLe DeJemLee Jeeues leve keÀe ner DeeOeej uesvee nw~ ³en megvekeÀj ceve ceW legjvle He´Mve Dee³ee efkeÀ HeefjJeej Jeeues kesÀ leve keÀe DeeOeej keÌ³eeW efue³ee? efHeÀj cegjueer ceW Deeies Dee³ee, Jener veeje³eCe yeveves Jeeuee nw~ YeieJeeve

F&MJejer³e mesJee ceW mJe³eb keÀes Dee@HeÀj keÀjes lees DeeHeÀjerve efceueleer jnsieer

peveJejer 2016

%eeveece=le efkeÀmeer ceeveJe keÀes HetíkeÀj efkeÀmeer kesÀ leve ceW Dee³eWies keÌ³ee? Deiej efMeJe yeeyee efkeÀmeer mebv³eemeer kesÀ leve ceW DeJeleefjle nesles lees legjvle %eeve keÀes HeÀe@uees keÀjves Jeeues Yeer lees ®eeefnSB, pebieue ceW keÌ³ee keÀesF& HeÀe@uees keÀjsiee? cegjueer megvekeÀj ef®evleve ®euee efkeÀ efyevee Hetís ner nj meJeeue keÀe peJeeye os oW, Ssmee keÀece efmeHe&À Deewj efmeHe&À YeieJeeve ner keÀj mekeÀles nQ~ Deeceleewj Hej ceeB Yeer Ssmee keÀj mekeÀleer nw uesefkeÀve Jees kesÀJeue mJe³eb kesÀ ye®®es kesÀ efueS ner keÀj mekeÀleer nw, njskeÀ kesÀ efueS veneR~ yeeyee ves Hetíe, `keÌ³ee ®eeefnS?' yeeyee kesÀ keÀcejs ceW yeeyee mes meccegKe efceueve ngDee leye ³es meye meJeeue Deewj ceve keÀer GuePeveW GvnW yelee³eer, lees Hejceelcee efMeJe kesÀ jLe DeLee&led ye´ïee yeeyee Yeer Kegues efoue mes nbmes~ ye´ïee yeeyee ves cegPemes Hetíe, ``keÌ³ee ®eeefnS?'' ceQ efnvoer Deewj FbeqiueMe DeLee&led efnvoefueMe yeesuelee Lee~ Yee<ee keÀes ve mecePevee Yeer SkeÀ yengle yeæ[er mecem³ee nw~ efHeÀj Yeer yeeyee keÀes yeesuee, ``pees F®íe Leer Jees lees efceue ie³ee, yeeyee, Deye kegÀí veneR ®eeefnS~'' Henueer cegueekeÀele ceW ner yeeyee ves cegPes DeHevee yevee efue³ee~ efHeÀj lees ceQ YeefkeÌle mes mecyeeqvOele efJeefYevve meJeeue yeeyee keÀes Kele ceW efueKelee Deewj meHleen ceW ner He´l³egÊej Heelee~ %eeve Deewj ³eesie ceW efveM®e³e nesves kesÀ meeLe-meeLe cegPes ye´ïee yeeyee keÀer keÀe³e&He´Ceeueer ves yengle DeekeÀef<e&le efkeÀ³ee~ keÀjesæ[Heefle nesves kesÀ yeeJepeto yeeyee keÀe Peì mes Oeve keÀe l³eeie, F&MJej mes He´sce nesves kesÀ keÀejCe yeeyee keÀer leHem³ee, F&MJej kesÀ He´efle GvekeÀer ueieve, HeefjJeej Jeeuee nesles Yeer Hegjeveer ogefve³ee keÀe l³eeie, ceeveJelee keÀer mesJee keÀer ueieve, yebOeg, ieg©, meeceeefpekeÀ ieewjJe keÀe l³eeie ö ³es meye yeeleW yengle He´sjCeeoeF& ueieeRr~ ceQ mees®eves ueiee, kegÀceej nesves kesÀ yeeJepeto ceQ Ssmee keÌ³eeW ve yevee? l³eeie-leHem³ee keÀe efcemeeue Keæ[e keÀjves keÀer ueieve ueieer ``SkeÀ yeeHe otmeje ve keÀesF&'' cegPes yeeyee keÀer ³en efMe#ee yengle Hemevo DeeF&~ yeme, yeeyee ner cesje peerJeve nw~ ye´ïee yeeyee kesÀ l³eeie Deewj leHem³ee keÀes osKe ef®evleve ®euelee Lee efkeÀ kegÀceej

peveJejer 2016

neskeÀj Yeer l³eeie-leHem³ee keÀe keÀesF& efcemeeue Keæ[e ve keÀªB lees Hejceelcee kesÀ Heéfle cesjer leæ[He kesÀ cee³eves ner keÌ³ee? pees keÀece SkeÀ ie=nmLeer keÀj mekeÀlee nw, Jees ceQ kegÀceej keÌ³eeW veneR keÀj mekeÀlee? Heæ{eF& Hetjer nesves kesÀ yeeo SveJee³ejcesvìue meeFeqvìmì keÀer yengle De®íer veewkeÀjer ueie ieF&, leveKJeen Yeer yengle De®íer Leer~ cesjer Hemebo Yeer kegÀí Ssmeer ner veewkeÀjer keÀer Leer Deleë mJeerkeÀej keÀj ueer~ yeeyee ves Yeer ³ener megPeeJe efo³ee Lee~ ceQ yeeyee keÀer lejn keÀjesæ[Heefle lees Lee veneR FmeefueS Fmeer Hetjer keÀer Hetjer leveKJeen keÀes jepemJe DeMJecesOe ³e%e ceW meHeÀue keÀjkesÀ efMeJeyeeyee keÀer efuemì ceW Deeies mes Deeies vecyej uesves keÀe YejHetj He´³eeme efkeÀ³ee~ ³en Yeer HekeÌkeÀe efkeÀ³ee efkeÀ Mejerj keÀer n∙er-n∙er ³e%e ceW meHeÀue keÀjvee, efmeHe&À oOeeref®e $eÝef<e keÀe ner iee³eve veneR nw, cesje Yeer nw~ Fmeer mesJee ke´Àce ceW YeieJeeve kesÀ veece Hej p³eeoe mes p³eeoe peceerve mejkeÀej mes Kejeroer~ ³esuueeHegj ceW efmeHe&À SkeÀ npeej ©He³es ceW ome SkeÀæ[ peceerve KejerokeÀj JeneB Hej yeeyee keÀe meyemes Henuee leHem³eeOeece yeveJee³ee~ JeneB ner meJe&He´Lece cetu³e efMe#ee mesJeekesÀvê yevee peneB Deepe lekeÀ efvejblej mesJeeSB ®eue jner nQ~ Oeeefce&keÀ meccesueve ceW SkeÀ peieleieg© kesÀ meeLe DecesefjkeÀe peevee ngDee~ v³et³eeke&À, yeesmìve, cewjerueQ[ Deeefo mLeeveeW Hej yeeyee keÀe PeC[e uenje³ee~ meyemes Henues cesjs Üeje ner efJeMJe veJe-efvecee&Ce Heef$ekeÀe yeeyee ves efvekeÀueJeeF&~ yeeyee DeYeer Yeer yengle mesJee keÀjJeeles nQ~ mJeie& keÀes HeóefMe&le keÀjleer SkeÀ YeJ³e HeÀesìes Jeeueer efkeÀleeye Yeer yeeyee ves yeveJeeF&~ mHeesì&me efJebie ceW #es$eer³e meb³eespekeÀ keÀer nwefme³ele mes meyekeÀes meeLe jKekeÀj mesJee³eW oslee ntB~ cesje ³en ¢æ{ efveM®e³e nw efkeÀ yeeyee ves pees yeesuee Jen keÀjvee ner nw~ yeeyee keÀes DeLee&led yeeyee keÀer cegjueer keÀes Mele HeéfleMele HeÀe@uees keÀjes lees Yeei³eefJeOeelee mJe³eb ner yeve pee³eWies~ `SkeÀ yeeHe otmeje ve keÀesF&' ³en Oegve ueie peeves mes keÀuHe-keÀuHe keÀer keÀceeF& pecee nes ner pee³esieer uesefkeÀve `Deye veneR lees keÀye veneR' ³en ]peªj ³eeo jKevee nw~ 

yegjs JekeÌle ceW kegÀí ueesie ìtì peeles nQ lees kegÀí ueesie efjkeÀe@[& leesæ[ osles nQ

yeeyee mes meerKeer ngF& leerve yeeleW

n ceejs Iej mes meyemes Henues ieesHeer yenve (pees HeþevekeÀesì ceW mesJeejle Leer) Deesce ceC[ueer ceW peeves ueieer~ ceQ Yeer yeeyee ves pees mketÀue Keesuee Lee GmeceW Heæ{er Leer Hej efHeleepeer keÀe yevOeve nesves kesÀ keÀejCe cegPes JeeHeme Iej ceW Deevee Heæ[e~ nce ®eej yenveW LeeR, ieesHeer, HejcesMJejer, ueeruee (ceQ) leLee ue#ceer~ nce ®eejeW ner %eeve ceW ®eueer~ YeeF& leerve Les~ GveceW mes ieesHeeue oeoe (ieerlee yenve Dees.Deej.meer.kesÀ ³egieue) HeefjJeej meefnle %eeve ceW ®eues~ efJeYeepeve kesÀ yeeo nceeje meeje HeefjJeej cegcyeF& ceW Dee ie³ee~ ceQ peneB jnleer Leer Jen yeæ[er meesmee³eìer Leer~ Gve efoveeW ueesieeW ceW Ye´eefvle³eeB yengle LeeRr efkeÀ ye´ïeekegÀceejer Jeeues peeot keÀjles nQ, megjcee [eueles nQ Deeefo~ ceQ meyekeÀes mecePeeleer Leer efkeÀ peeot Deeefo kegÀí veneR nw Deewj ieeceosJeer mesvìj ueskeÀj peeleer Leer~ yeeyee ves ieeceosJeer mesvìj keÀe mJe³eb GodIeeìve efkeÀ³ee Lee, HeÌuewì jcesMe YeeF& ves efo³ee Lee~ yeeyee meeue ceW oes yeej cegcyeF& Deeles Les~ SkeÀ efove yeeyee keÀes Leesæ[e yegKeej Lee~ yeeyee uesìs ngS Les~ ceQ efceueves ieF&, yeeyee keÀes ³e%e-mesJee osves ueieer lees yeeyee kesÀ neLe keÀes neLe ueie ie³ee~ ceQves keÀne, yeeyee DeeHekeÀes lees yegKeej nw, keÌueeme ceW DeeSbies? yeeyee ves keÀne, ye®®eer, ceQ SkeÀ yeej veneR DeeGBÀiee lees ³es meye ueesie yenevee keÀjWies efkeÀ yeeyee Yeer lees veneR DeeS Les, ceQ veneR Dee³ee lees keÀewve-meer yeæ[er yeele nw~ peye keÌueeme ®eue jner nesleer Leer, lees keÀesF& Deelcee Ssmeer nesleer Leer pees keÌueeme kesÀ meejs YeeF&-yenveeW kesÀ Heeme mes ieg]pejkeÀj Deeies DeekeÀj yewþleer Leer~ leye yeeyee keÀnles Les, legcnejs Deeies Deeves ceW

* ye´ïeekegÀceejer ueeruee yenve, ®esvveF& efkeÀleveeW keÀes lekeÀueerHeÀ ngF&, efkeÀmeer keÀes HeebJe ueiee, efkeÀmeer keÀes neLe ueiee~ ye®®eer, Deeies Deevee nes lees peuoer DeekeÀj yewþ peeDees~ keÀnles nQ, nvegceeve pegefÊe³eeW ceW DeekeÀj yewþlee Lee~ FmekeÀe DeLe& keÌ³ee nw? peneB peien efceues JeneB yewþ peeDees~ peye yeeyee cegcyeF& ceW Deeles Les lees meyekeÀes ye´ïeeYeespeve efKeueeles Les~ peye lekeÀ meyekeÀes Yeespeve keÀer Leeueer vee efceue peeS, yeeyee Yeespeve Megª veneR keÀjles Les~ H³eejs yeeyee keÀer YeeJevee nesleer Leer efkeÀ SkeÀ Yeer cesje ye®®ee jn ve peeS~ SkeÀSkeÀ ye®®es keÀes yeeo ceW cegKe ceW efieÆer efKeueeles Les~ ceQves Yeer keÀF& yeej efieÆer KeeF&~ yeeyee mes meerKeer ngF& leerve yeeleW cegPes HekeÌkeÀer nQ, FOej keÀer yeele GOej veneR keÀjes, Devve keÀer Megef× Deewj ye´ïe®e³e& keÀer OeejCee~  KegMeKeyejer %eeveece=le Heef$ekeÀe kesÀ Hegjeves DebkeÀeW keÀe DeO³e³eve keÀjves kesÀ F®íg k eÀ YeeF& - yenveeW kes À ef u eS Keg M eKeyejer nw ef k eÀ gyanamrit.bkinfo.in efuebkeÀ mes peveJejer, 1980 mes efomecyej, 1980 lekeÀ keÀer Heef$ekeÀeSB vesì Hej GheueyOe nQ~ Fmemes Deeies kesÀ DebkeÀ Yeer Oeerjs-Oeerjs GheueyOe efkeÀS peeles jnWies.. ö mecHeeokeÀ

IegìveeW Je ketÀuneW keÀer He´l³eejesHeCe mepe&jer efve³eefcele nj cenerves kesÀ Debeflece meHleen ceW keÀer peeleer nw~ mepe&jer ³et.kesÀ., Dee@mì^sefue³ee Deewj pece&veer mes HeéfMeef#ele, cegcyeF& kesÀ kegÀMeue SJeb DevegYeJeer mepe&ve [e@. veeje³eCe KeC[sueJeeue Üeje keÀer peeleer nw~ Deefieće ®eskeÀDeHe leLee mepe&jer keÀer leejerKe peeveves kesÀ F®ígkeÀ cejerpe mebHeke&À keÀjWë [e@. cegjueerOej Mecee&, iueesyeue ne@efmHeìue, ceeGbì Deeyet, jepemLeeve~ ceesyeeFueë 09413240131 HeÀesveë (02974) 238347/48/49 JesyemeeFìë www.ghrc-abu.com HewÀkeÌmeë (02974) 238570 F&-cesueë drmurlidharsharma@gmail.com ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHeéfvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org, gyanamritpatrika@bkivv.org

Ph. No. : (02974) - 228125