09 gyanamrit sep 14 by Gyanamrit

Dece=le-met®eer

mebpe³e keÀer keÀuece mes .. 

ceewle keÀes kewÀmes peerlee pee³es? efpe me keÀefue³egieer ueeskeÀ ceW Deye nce jn jns nQ, Gmes `ce=l³egueeskeÀ' keÀne peelee nw~ Fme ueeskeÀ keÀe keÀesF& Yeer HeéCeer Ssmee veneR pees ceewle kesÀ cegBn ceW ve Deelee nes~ neB, ceewle keÀe keÀejCe efYevve-efYevve nes mekeÀlee nw~ ³eneB ce=l³eg kesÀ mece³e keÀe keÀesF& Yejesmee veneR~ Je=× ceelee-efHelee kesÀ osKeles ner osKeles keÀeue GvekesÀ ye®®eeW keÀes ieéme yeveekeÀj ®euee peelee nw~ He´l³e#e nw efkeÀ ³eneB ceveg<³e keÀes ceewle Hej efJepe³e HeéHle veneR nw~ ³eneB nj-SkeÀ peerJe ceewle mes Ieyejelee nw Deewj Gmemes cegefkeÌle Heevee ®eenlee nw~ ³eneB Keevee-Heervee, meesvee-peeievee Fl³eeefo He´l³eskeÀ efke´À³ee peerJeve keÀes efmLej jKeves kesÀ efueS DeLee&led ce=l³eg mes ye®eves keÀer F®íe mes nesleer nw~ He´l³eskeÀ ceveg<³e ®eenlee nw, `ceQ Decej nes peeTB' ³ee ceQ efHeÀj keÀYeer `pevce-cejCe ceW ve DeeTB~' He´Mve ³en nw efkeÀ ceewle mes ceveg<³e Ye³eYeerle keÌ³eeW neslee nw? FmekesÀ keÀF& keÀejCe nQ, peerJevekeÀeue ceW efpeme ceveg<³e ves HeeHe-efJekeÀce& efkeÀ³es nQ, Jen GvekesÀ HeefjCeecemJeªHe oC[ (ogKe) mes Ye³eeefvJele neslee nw~ De%eeveer ceveg<³e keÀes Yeer Ye³e jnlee nw efkeÀ ceeuetce veneR cejves kesÀ HeM®eeled keÀneB peeTBiee, cesjer keÌ³ee ieefle nesieer? meeje peerJevekeÀeue efJe<e³eefJekeÀejeW keÀer ³eeo ceW J³eleerle keÀjves kesÀ

keÀceeX keÀe Keelee - 3 (mecHeeokeÀer³e).....................4

mJeCe& pe³evleer keÀer...............6  `He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece .........7  He´Mve nceejs, GÊej oeoer peer kesÀ..8  F&MJejer³e keÀejesyeej ceW .........10  efoueejece ves Keesues .............13  leerJe´ leHeve mes keÌ³ee meerKeW nce?.14  %eeveece=le (keÀefJelee) ............14  me®®eer megbojlee ................15  yesef]HeÀkeÀj yeeoMeen ............16  cesje lees Iej.. (keÀefJelee) ........17  yeeue ceveesefJe%eeve ..............18  veJejeef$e keÀe DeeO³eeeqlcekeÀ .....21  jbie Deueie uesefkeÀve jbiele SkeÀ..23  yevoj, ye®®ee Deewj ............25  npeejeW YegpeeDeeW Jeeues yeeyee ...26  %eeveece=le Heæ{keÀj..............27  meef®e$e mesJee mecee®eej .........28  meeJe&YeewefcekeÀ yebOeglJe...........30  meef®e$e mesJee mecee®eej .........32  ienjelee cetu³e mebkeÀì..........33  cesjs H³eejs Yeejle (keÀefJelee) .....34 

keÀejCe cejles mece³e ceveg<³e keÀe ceve lees efmLej neslee veneR Deleë Deelcee efJe<e³eefJekeÀejeW keÀer ³eeo ceW leæ[He-leæ[He keÀj HeéCe íesæ[leer nw~ Jen mees®elee nw efkeÀ DeYeer pees Oeve-oeje, Heg$e-Heew$e, megKemecHeefÊe, cenue-ceeefæ[³eeB nQ, efpevekeÀer HeéeqHle ceW ceQves peerJeve ueiee efo³ee, cejves Hej GvekeÀe GHe³eesie ve keÀj meketBÀiee, DecegkeÀ-DecegkeÀ JemlegSB mesJeve keÀj cegPes le=Hle nesvee Lee Hej cesjer ³en le=<Cee Deye HetCe& ve nes mekesÀieer~ DeYeer lees cegPes DecegkeÀ-DecegkeÀ J³eefkeÌle ³eeo keÀjles, H³eej osles leLee cesjer GHe³eesefielee mecePeles Les Hejvleg cejves kesÀ yeeo lees cesjer ³eeo Deewj cesje veece ner efceì pee³esiee~ FmeefueS ceveg<³e ceewle Deewj ceewle keÀer ³eeo MegukeÀ kesÀJeue `%eeveece=le' DeLeJee ò mes ogKeer neslee nw~ Jeu[& efjv³egDeue' kesÀ veece mes [êHeÌì ³ee ³eefo ceveg<³e keÀe yegef×³eesie efmLej nes, ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nwosn kesÀ DeveskeÀ mecyeefvOe³eeW Deewj efJe<e³eeW mebHeeokeÀ, DeesceMeeefvle efHe´befìbie He´sme, keÀer ³eeo ceW ve YeìkesÀ lees Gmes ceewle Deewj %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve- 307510 GmekeÀer ³eeo ogKeo veneR ueieWies~ ³eefo (Deeyet jes[) jepemLeeve~ ceveg<³eelcee osner-YeeJe ceW efìkeÀvee peeves MegukeÀ kesÀ efueS mecHeke&À keÀjsW 09414006904, 09414423949 lees Mejerj íesæ[les mece³e Gmes keÀ<ì veneR hindigyanamrit@gmail.com nesiee~ DeleSJe ceewle keÀes peerleves keÀe F&MJejer³e MeefkeÌle³eeW Deewj DeLe& ngDee peerJeve-cegkeÌle osJeHeo Heevee JejoeveeW mes YejHetj DeveskeÀ keÌ³eeWefkeÀ osJelee Decej iee³es peeles nQ, ceveYeeJeve jeefKe³eeB GvekeÀe pevce ogKece³e veneR neslee, Jes %eeveece=le keÀe³ee&ue³e ceW HeéHle F& nQ~ mvesner He´s<ekeÀ yenveeW mJeªHeefmLele nesles nQ Deewj GvekeÀes keÀesF& ngkeÀes neefo&keÀ DeeYeej Deewj Yeer Jemleg DeHeéHle veneR nesleer~  efoue keÀer ogDee³eW!

mecHeeokeÀer³e ..

 H$_m~ H$m ImVm - 3

keÀ ne ie³ee nw, ueesYe HeeHe keÀe

yeeHe~ Deepe kesÀ mece³e ceW ueesYeJeMe yengle HeeHe nes jns nQ~ GHeYeesie kesÀ veece Hej nce YeesieeW kesÀ iegueece yeveles pee jns nQ~ keÀnles nQ efkeÀ SkeÀ Oeveer jepekegÀceej cenelcee yeg× kesÀ Heeme HengB®ee Deewj He´Mve efkeÀ³ee, Yevles, ³en yeleeSB efkeÀ ceveg<³e keÀes meeOeveeW keÀe GHeYeesie kewÀmes keÀjvee ®eeefnS efpememes GmeceW mebień keÀer He´Je=efÊe Yeer ve HeveHes Deewj DeeJeM³ekeÀleeSB Yeer HetCe& nesleer jnW~ cenelcee yeg× yeesues, ceveg<³e keÀes DeuHe, megueYe Deewj efveoex<e ö Fve leerve Je´leeW keÀe Heeueve keÀjles ngS GHeYeesie keÀjvee ®eeefnS~ DeuHe keÀe DeLe& nw efpeleves keÀce ceW nceejer DeeJeM³ekeÀleeSB HetCe& nes peeSB, megueYe keÀe DeLe& nw, ogue&Ye Deewj Del³eefOekeÀ cetu³eJeeve keÀe GHeYeesie ve keÀjW, efveoes&<e keÀe DeLe& nw, GHeYeesie ceW ueeF& peeves Jeeueer Jemleg oes<eeW mes jefnle DeLee&led F&ceeveoejer, HeefjÞece Deewj meoe®eej mes HeéHle keÀer ieF& nes~ pees J³eefkeÌle Fve Je´leeW keÀe efve<þeHetJe&keÀ Heeueve keÀjlee nw Jen keÀceeX keÀes keÀjlee ngDee Yeer Gvemes v³eeje jn mekeÀlee nw~ keÀce& keÀer ueieece jKeW neLe ceW ceeveJe keÀce& keÀjles-keÀjles GmekesÀ HeÝeeJe ceW Dee peelee nw~ pewmes nce Ieesæ[s Hej ®eæ{les nQ, ueieece DeHeves neLe ceW jns lees þerkeÀ, veneR lees Ieesæ[e ner nceW peneB

®eens KeeR®e ues peelee nw~ Fmeer He´keÀej keÀce& Yeer SkeÀ He´keÀej keÀe Ieesæ[e nw, nce keÀce& ªHeer Ieesæ[s kesÀ ceeefuekeÀ nQ Hejvleg efHeÀj Yeer Jen nceW KeeR®e ues peelee nw~ yegjs keÀce& lees l³eep³e nQ ner, melkeÀce& keÀer ueieece Yeer DeHeves neLe ceW jnveer ®eeefnS veneR lees GmeceW DenbkeÀej, DeemeefkeÌle Deeefo Deeves keÀer mecYeeJevee nw~ kesÀJeue He´e³eefM®ele mes keÀce&-yevOeve veneR ítìlee~ ³en ¢æ{ mebkeÀuHe nes efkeÀ Ssmee yegje keÀce& ncemes efHeÀj keÀYeer vee nes~ pees yegje ngDee GmekesÀ yeoues 100 iegCee De®íe keÀce& keÀjvee nw~ ³eefo yegjs keÀe yegje HeefjCeece efvekeÀues lees Gmes meceYeeJe mes ®egkeÌlee keÀjvee nw~ Deew<eefOe keÀer lejn ie´nCe keÀjW keÀce&HeÀue keÀes ³eefo keÀce& keÀes DeveemekeÌle YeeJe mes, v³eejs Deewj mee#eer neskeÀj Yeesie efue³ee lees Jen Deeies Deewj HeÀue veneR osiee~ YeefJe<³e ceW efHeÀj veneR yeebOesiee~ veneR lees keÀce&HeÀue ceW DeemeefkeÌle mes Hegveë keÀce&yevOeve, Gme keÀce&yevOeve mes Hegveë keÀce&HeÀue Deewj Hegveë GmeceW DeemeefkeÌle mes Hegveë keÀce&yevOeve ö ³en og<®eke´À ®euelee jnsiee~ keÀF& ueesie cenefHeÀue ueieekeÀj MeewkeÀ mes Mejeye Heerles nQ Deewj otmeje J³eefkeÌle keÀæ[Jeer oJee keÀes [e@keÌìj keÀer je³e mes Heerlee nw~ oesveeW kesÀ Heerves ceW Devlej nw~ SkeÀ Heerves ceW DeemekeÌle

nw, yeej-yeej Heervee ®eenlee nw, otmeje jesie-efveJeejCe keÀer cepeyetjer mes, DeveemeefkeÌle mes Heerlee nw~ mecePeoej J³eefkeÌle keÀce&HeÀue keÀes DeeJeM³ekeÀ Deew<eefOe keÀer lejn ie´nCe keÀjlee nw, Jen ogKe-megKe keÀes Yeesielee veneR yeefukeÀ Gvemes v³eeje jnlee nw~ Jen jcelee veneR, mee#eer neskeÀj Heeme keÀjlee nw Deewj Yeej nuekeÀe keÀj ueslee nw~ keÀce&yevOeve kesÀ og<®eke´À mes yeenj Deeves keÀe ceeie& ³ener nw~ keÀce& keÀe HeÀue osvee, keÀce& keÀe meceeHeve nw keÀce& keÀe HeÀue meeceves Deevee SkeÀ He´keÀej mes efkeÀS ngS keÀce& keÀe meceeHevekeÀeue nw~ pewwmes ieesYeer keÀe HetÀue efvekeÀuee, GmekesÀ yeeo HeewOes keÀe #e³e nesvee efveefM®ele nw~ keÀce& lees meceeHeve keÀer Deesj nw Hej nce GmekeÀer jeKe ceW mes Jewmes ner ogKeoeF& veS DebkegÀj GHepeeves kesÀ efueS Gme keÀce&HeÀue ceW efueHle nes peeles nQ, Gme kesÀ He´keÀì nesves Hej megKeer ³ee ogKeer nes peeles nQ, ³en meyemes yeæ[e De%eeve nw~ pewmes Mejerj keÀes peye jesie Deelee nw leye Hejnspe mes jnWies lees peuoer jesie ®euee peeSiee Hej ³eefo mees®eWies efkeÀ oeue-jesìer Keeves keÀer F®íe veneR nes jner, kegÀí ®eìHeìe KeeTB lees jesie yewþ peeSiee~ Fefvê³eeW keÀes efve³ebv$eCe ceW jKee lees jesie ie³ee, Fefvê³eeW kesÀ efve³ebv$eCe ceW jns lees

4 DeHeceeve keÀjvee efkeÀmeer kesÀ mJeYeeJe ceW nes mekeÀlee nw Hej mecceeve keÀjvee nceejs mebmkeÀej ceW nesvee ®eeefnS Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

jesie yewþ ie³ee~ Fmeer He´keÀej keÀce&HeÀue kesÀ ³en %eeve nes peelee nw efkeÀ nceejs 63 lees ®eenles nQ Hejvleg nceejer nBmeer Gæ[eF& mece³e Fefvê³eeW keÀes JeMe ceW jKee lees pevceeW kesÀ keÀce& keÀì jns nQ lees ogKe keÀer peeleer nw, leeves megveves keÀes efceueles nQ, keÀce&, HeÀue oskeÀj ve<ì nes ie³ee~ ³eefo HeefjefmLeefle ceW Yeer, leerveeW keÀeueeW keÀe %eeve efkeÀmeer keÀe men³eesie veneR efceuelee, efHeÀj Fefvê³eeW kesÀ JeMe nes ieS lees keÀce&HeÀue ceW nesves kesÀ keÀejCe, nukeÀe nesves, keÀ]pe& Fve iegCeeW keÀes OeejCe keÀjves keÀe Gcebie mes veJeerve keÀce&yevOeve pegì pee³esiee~ Glejves keÀer KegMeer nesleer nw~ ³eefo nce HeÀerkeÀe Heæ[ peelee nw~ ceeve ueerefpeS, kesÀJeue SkeÀ keÀeue ceW peerles nQ DeLee&led nceves OetHe ceW iesntB metKeves kesÀ efueS [eues Yegielevee DeLee&led keÀceeX keÀe Jele&ceeve ceW peerles nQ lees Jele&ceeve kesÀ ogKe- Deewj Fleveer osj ceW yejmeele Dee ieF& lees Yegieleeve keÀjvee peye nce yee]peej mes keÀesF& ®eer]pe megKe kesÀ DeOeerve nes peeles nQ~ ³eefo nce iesntB mecesìles nQ vee~ ³en lees veneR keÀn Kejeroles nQ lees GmekeÀer keÀercele keÀe Deelcee kesÀ leerveeW keÀeueeW keÀer mce=efle ceW osles efkeÀ ceQ keÌ³ee keÀªB, yejmeele nes ieF&, Yegieleeve (Payment) keÀjles nQ~ jnles nQ lees Jele&ceeve keÀes mee#eer neskeÀj ceQ lees metKeevee ®eenlee Lee, cesjer keÌ³ee Yegieleeve keÀe DeLe& nw pees Jemleg Kejeroer osKeles nQ Deewj He´mevveef®eÊe jn Heeles nQ~ ieueleer nw, DeeHe yejmeele keÀes jeskeÀes~ ieF& Leer GmekeÀe efnmeeye ®egkeÌlee nes ie³ee DebkegÀMe Mejerj Hej veneR, ceve Hej nce Ssmee keÀYeer veneR keÀnWies~ nce peeveles keÀF& ueesie mees®eles nQ, keÀce& ner vee nQ, He´ke=Àefle Hej nceeje keÀesF& ]peesj veneR nw~ Yegieleeve Meyo keÀe ner efceueleepeguelee Meyo nce J³eJenej ceW Yeer He´³eesie keÀjW lees keÀce&yevOeve yeebOesiee kewÀmes? Hej ®euelee~ nce Gmes veneR yeoue mekeÀles nQ, keÀjles nQ~ ceeve ueerefpeS, keÀesF& J³eefkeÌle keÀce& keÀe l³eeie mecYeJe kewÀmes nesiee? neB, DeHeves keÀes yeoue mekeÀles nQ Deewj nj nceW HejsMeeve ³ee yeesefPeue ³ee ogKeer keÀj Keevee, Heervee, keÀceevee, megvevee, megveevee yeej DeHeves keÀes ner yeoueles nQ~ keÀæ[er OetHe jne nes lees cegKe mes efvekeÀuelee nw, Fmes yevo keÀj oWies Hej ceve keÀe J³eeHeej lees ceW íelee uesles nQ, þC[ ceW Meeue, mJesìj keÀye lekeÀ Yegielevee nw ³ee efHeÀj keÀnles nQ, efHeÀj Yeer ®euelee jnsiee~ JeemleefJekeÀ uesles nQ Deewj efkeÀleves ner Je<eeX mes Fme lejn ns YeieJeeve, Deye ³en Deewj veneR Yegielee keÀce&yevOeve lees ceve keÀer jpeesiegCeer Deewj mes DeHevee HeefjJele&ve keÀjles Dee jns nQ~ efpeme lejn yeenjer He´ke=Àefle nw Fmeer pee mekeÀlee, Fmemes Heeríe ígæ[eDees~ ³eneB leceesiegCeer mees®e mes ner yevelee nw~ FmeefueS Yegieleves keÀe DeLe& nw menve keÀjvee~ Mejerj Hej DebkegÀMe veneR, ceve keÀer He´keÀej ceeveJe keÀer DeevleefjkeÀ He´ke=Àefle menvee Yeer SkeÀ He´keÀej mes keÀeefce&keÀ leceesiegCeer Je=efÊe³eeW Hej DebkegÀMe ®eeefnS~ (mJeYeeJe) Yeer nw~ Gme He´ke=Àefle kesÀ JeMe efnmeeye-efkeÀleeye keÀes ®egkeÌlee keÀjves keÀe YeieJeeve efMeJe keÀnles nQ, DeHeveer Je=efÊe, ³eefo keÀesF& kegÀí ieuele keÀj jne nw lees lejerkeÀe nw~ keÀye lekeÀ Yegieleves keÀe DeLe& ¢ef<ì, ke=Àefle keÀes yesno keÀer yeveeDees~ keÌ³ee Gmemes nce DeHevee vegkeÀmeeve nesves DeelceeDeeW He´efle jnceefoue Deewj oelee yeve oW? ³ee pewmes nceves iesntB mecesì keÀj nw keÀye lekeÀ menvee nw? FmekeÀe GÊej nw, kegÀí ve kegÀí oes~ Deye no keÀer íesìerpeye lekeÀ keÀce& keÀe keÀ]pe& Glejs leye lekeÀ íesìer yeeleeW ceW, mJeYeeJe-mebmkeÀej ceW GvekeÀe ye®eeJe keÀj efue³ee Fmeer He´keÀej DeHeves keÀceeX Üeje GmekeÀe Yegieleeve mece³e veneR iebJeeDees~ ¢æ{ mebkeÀuHe keÀe nce DeHevee Yeer ye®eeJe keÀj ueW~ nce keÀjles peevee nw~ uesefkeÀve pewmes keÀesF& keÀ]pe& oerHe peueeDees~ Fefvê³eeW keÀe oceve veneR, otmejs keÀer He´ke=Àefle keÀes veneR yeoue mekeÀles Hej DeHeves mJeYeeJe keÀes lees yeoue mekeÀles Glejlee nw lees keÀ]pe&oej keÀes KegMeer nesleer Fefvê³eeW keÀe meb³ece meeOees~ nw efkeÀ cesje Yeej Glej jne nw~ Gmes %eeve efJeHejerle HeefjefmLeefle ceW iegCeeW keÀes nQ vee~ Deleë HeefjefmLeefle³eeW kesÀ PeeWkesÀ ®eens kewÀmes Yeer neW, nceW DeHeves keÀceeX keÀes keÀmekeÀj HekeÀæ[W jnlee nw efkeÀ Henues ueeKe ©He³es Les keÀpe& kesÀ, Deye cee$e 20 n]peej ye®es nQ, Fme keÀF& ueesie keÀnles nQ efkeÀ nce efyeieæ[ves mes ye®eeves keÀe meowJe O³eeve %eeve mes Gmes KegMeer nesleer nw~ nceW Yeer peye F&ceeveoej, me®®es Deewj cesnveleer yevevee jKevee nw~ ³en keÀe³e& nceW ner keÀjvee nw~ DeeHe mece³e keÀes veneR yeoueuesmekeÀles cenmet<³emece=keÀjW efkeÀ veneR ³en Heef[jlee jJele&ve keÀe mece³e nw Deelcee keÀes peeve ves mes, ceveg l³eg mes efmelebyej 2014 5

%eeveece=le

Dev³e keÀesF& nceejs efueS ³en veneR keÀj mekeÀlee~ pewmes lespe þC[er nJee Dee jner nes lees nce DeHeveer Deesæ{er ngF& ®eÎj keÀes veneR Gæ[ peeves osles, Gmes Deewj ]peesj mes keÀmekeÀj HekeÀæ[ uesles nQ, Fmeer He´keÀej HeefjefmLeefle³eeW keÀer DeebOeer Deeves Hej DeHeves DeevleefjkeÀ iegCeeW ªHeer ®eÎj keÀes Deewj p³eeoe keÀmekeÀj HekeÀæ[s jnes~ ³en veneR keÀnes efkeÀ keÀesF& men³eesie veneR oslee~

®eÎj keÀes Deesæ{s jnves ceW efkeÀmeer ves men³eesie efo³ee keÌ³ee? Kego ner keÀmekeÀj HekeÀæ[e vee~ iegCeeW keÀes Yeer keÀmekeÀj HekeÀæ[s jefnS~ ³eeo jefKeS ö keÀnvee veneR He´Yeg mes efkeÀ mecem³ee efJekeÀì nw~ keÀn oes mecem³ee mes efkeÀ He´Yeg cesjs efvekeÀì nw~~ ö ye´.kegÀ. Deelce He´keÀeMe

ñdU© O`ÝVr H$r ew^ H$m_Zm`| Fme Je<e& nce %eeveece=le Heef$ekeÀe keÀer mJeCe& pe³evleer cevee jns nQ~ efMeJeyeeyee ves ye´ïee yeeyee kesÀ Üeje mebkeÀuHe efkeÀ³ee efkeÀ Ssmeer Heef$ekeÀe mes ueeKeeW DeelceeDeeW keÀe keÀu³eeCe nesiee~ cesje Hejce meewYeei³e nw efkeÀ efouueer ke=À<Cee veiej ceW jnles Deelce YeeF& ves JeneR FmekeÀer íHeeF& keÀer ceMeerveW mLeeefHele keÀeR~ Heef$ekeÀe ves efove otveer jele ®eewiegveer Gvveefle keÀjles ngS Fve 50 Je<eeX ceW keÀjesæ[eW ceveg<³e DeelceeDeeW lekeÀ F&MJejer³e mebosMe HengB®ee³ee nw~ pewmes yeeHeoeoe keÀer ceefncee DeHejbHeej nw Jewmes %eeveece=le Heef$ekeÀe keÀer ceefncee Yeer DeHejbHeej nw~ Fme Heef$ekeÀe mes meYeer keÀes ueeYe neslee nw, HeśjCee efceueleer nw efpememes DeHeves peerJeve keÀe HeefjJele&ve keÀjles nQ~ pewmes Jeen yeeyee Jeen! keÀnles nQ, Jewmes Jeen %eeveece=le Jeen! keÀn mekeÀles nQ~ Fme meHeÀuelee kesÀ efueS Deelce He´keÀeMe YeeF&, Gefce&uee yenve leLee mecemle %eeveece=le HeefjJeej keÀes yengle-yengle cegyeejkeÀ nes, cegyeejkeÀ nes~ ö ye´.kegÀ. oeoer keÀceueceefCe, meyepeesve Fb®eepe&, ke=À<Cee veiej, efouueer

pewmes ner %eele ngDee efkeÀ ³en %eeveece=le Heef$ekeÀe keÀe mJeCe& pe³evleer Je<e& nw lees KegMeer keÀe efþkeÀevee veneR jne~ DeeBKeeW kesÀ meeceves efkeÀmeer ®eueef®e$e keÀer YeeBefle Deleerle kesÀ ¢M³e efoKeves ueies ceevees keÀue keÀer ner yeele nes~ èf$ecetefle&' veece mes DeejbYe ngF& ³en Heef$ekeÀe yeeo cesb %eeveece=le kesÀ veece mes efJeK³eele ngF&~ cesjs efueS ³en yengle ner cenlJeHetCe& nw~ pewmes ner HeéHle nesleer nw, Fmes Hetje Heæ{s efyevee ceve yes®ewve jnlee nw~ ceQ DevegYeJe kesÀ meeLe ³en keÀnvee ®eenBtieer efkeÀ ³en nj Iej ceW, nj J³eefkeÌle kesÀ Heeme HengB®eveer ®eeefnS keÌ³eeWefkeÀ FmeceW %eeve kesÀ meeLe-meeLe keÀce]peesefj³eeW Hej efJepe³e HeéHle keÀjves keÀer DeveesKeer MeefkeÌle meceeefnle nw Deewj ³en peerJeve peerves keÀer keÀuee Yeer efmeKeeleer nw~ Fmeer He´mebie ceW ceQ keÀnvee ®eentBieer efkeÀ %eeveece=le nj Yee<eeYee<eer keÀes efceues~ ³ener keÀejCe nw efkeÀ nceves Gefæ[³ee Yee<ee ceW `%eeve oHe&Ce' kesÀ veece mes Fmes He´keÀeefMele keÀjevee HeéjbYe efkeÀ³ee leeefkeÀ yeeyee keÀe F&MJejer³e mebosMe peve-peve lekeÀ HengB®e mekesÀ~ %eeveece=le keÀer mJeCe& pe³evleer Hej FmekeÀer DeodYegle mesJeeDeeW kesÀ efueS Deelce He´keÀeMe YeeF&, Gefce&uee yenve SJeb mecemle %eeveece=le HeefjJeej keÀes Ëo³e keÀer keÀesefìMeë yeOeeF³eeB osleer ntB Deewj MegYekeÀecevee keÀjleer ntB efkeÀ ³en Heef$ekeÀe efove otveer jele ®eewiegveer Heíeefle keÀjs~ ö ye´.kegÀ. keÀceuesMe, meyepeesve Fb®eepe&, keÀìkeÀ, Gæ[ermee

6 peerle Deewj nej DeeHekeÀer mees®e Hej ner efveYe&j keÀjles nQ, ceeve uees lees nej nesieer, þeve uees lees peerle

Je<e& 50/ DebkeÀ 3

`%eeveece=le' Deelcee keÀer efHeHeemee keÀes Meevle keÀjves keÀer Jen keÀæ[er nw efpememes nce Iej yewþs Meeefvle keÀe DevegYeJe keÀjles %eeveece=le kesÀ He´l³eskeÀ uesKe mes Deelceyeue nQ~ megvoj, %eeveJeOe&keÀ, meejieefYe&le Deewj peerJeve peerves keÀer keÀuee efceueleer nw~ uesKeeW Üeje Hees<ekeÀ Deenej keÀer He´eefHle ö ye´ïeekegÀceej pe³e He´keÀeMe iegHlee, nesleer nw~ Heef$ekeÀe ieeiej ceW meeiej Yejleer S[JeeskesÀì, G®®e v³ee³eeue³e, nw~ FmekeÀer He´Mebmee, jefJe keÀes oerHekeÀ Fueeneyeeo efoKeevee nw~

`He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece `%eeveece=le' Heæ{ves mes ef[He´sMeve mes Gyejves ceW yengle ceoo efceueleer nw, ceve keÀes lee]peieer keÀe Denmeeme neslee nw, Deelcee keÀer meg<egHle MeefkeÌle³eeB peeie=le nes peeleer nQ, ceve cepeyetle nes peelee nw efpememes mebmeej keÀer efkeÀmeer Yeer HeefjefmLeefle keÀe menpe meecevee keÀjves ceW meHeÀue nesles nQ~

ö Debpeueer He´HegÀuue Keues, jleueece

`%eeveece=le' keÀer efve³eefcele Heæ{eF& mes mketÀue ceW Yee<eCe keÀjves ceW ceoo efceueleer nw Deewj keÀF& He´MveeW kesÀ GÊej keÀF& DebkeÀeW mes efceueles nQ~ keÀesF& Deelcee ìsvMeve ceW efoKeleer nw lees Gmes %eeveece=le oskeÀj KegMeer keÀer uenj ceW ueelee ntB~

ceF& DebkeÀ ceW `keÀceer keÀes iegCe ceW yeouees' Heæ{keÀj ceve He´mevve ngDee~ keÀce]peesjer keÀes ®eeefnS menevegYetefle, ve efkeÀ veHeÀjle~ ceQ `efiejs ngS keÀes GþeDees Deewj ceoo keÀjes' kesÀ efme×eble Hej keÀe³e& keÀj jne ntB~ ``%eeveece=le mes efceuee nceW He´keÀeMe, yeeyee keÀe efceuee DeeMeerJee&o, ³en meHeÀj ®euelee jns efvejblej, K³eeefle nes efJeMJe ceW HeefjJele&ve keÀer, yeoue oW DeHeves efJe®eej meYeer''

ö keÀu³eeCekeÀj ceunejer yeeHet, He´Oeevee®ee³e&, yeveHegjer, meebieueer

ö megveerue kegÀceej oeOeer®e, Jeefj<þ DeO³eeHekeÀ, yegvoer (jepe.)

ceF& DebkeÀ keÀe Henuee ner uesKe mebpe³e keÀer keÀuece mes `ceOegj yevees' ceve keÀes ít ie³ee~ ceOegj yeveves keÀer Þeercele meYeer DeelceeDeeW kesÀ HejceefHelee Hejceelcee os jns nQ~ ³en ve peeveves kesÀ keÀejCe Deepe SkeÀ-otmejs mes veHeÀjle nw~ DeeojCeer³ee oeoer peevekeÀer peer ves keÀne, meoe SJejjs[er jnves Deewj `neB peer' kesÀ Heeì& kesÀ efueS meskesÀC[ ceW meeFuesvme ceW peeDees, ve yeerleer yeele, ve Deeves Jeeueer yeele, keÀesF& ef®evleve veneR, ceve Keeueer nw~

`%eeveece=le' keÀe nj uesKe owJeer yegef×Jeeve yeveeves Jeeuee nw~ jesie, MeeskeÀ, Ye³e, ef®evlee mes cegkeÌle keÀjves Jeeuee nw~ F&MJejer³e He´sce efmeKeeves Jeeuee nw~ jcesMe YeeF& keÀe uesKe ³e%e Fefleneme Deewj peevekeÀer oeoer keÀe uesKe F&MJejer³e ceeie& Hej ®eueves keÀer efJeefOe yeleeves Jeeuee nw~ mecHeeokeÀer³e uesKe ªneveer meewvo³e& yeveeves keÀe ceeie&oMe&keÀ nw~

ö ye´ïeekegÀceej Deefveue, ÞeerjeceHegj jes[, Meeniebpe

efmelebyej 2014

ö ye´ïeekegÀceej ye=peefyenejer, efìkewÀleiebpe, yeejeyebkeÀer (G.He´.)

`%eeveece=le' kesÀ Üeje DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW Je=ef× ngF& nw~ ceeveefmekeÀ Meeefvle He´eHle keÀjves keÀer efoMee ceW He´ieefle ngF& nw~ iegCeeW ceW Yeer Je=ef× ngF& nw~ ke´ÀesOe Deewj leveeJe vew ® eg j ue veneR nQ , Fme JeemleefJekeÀlee keÀe %eeve ngDee nw~ Deye peerJeve megKece³e nes ie³ee nw~ ö efJepesvê Heeue efmebn, S[JeeskesÀì, oewjeuee, cesjþ (G.He´.)

%eeve-³eesie kesÀ meeLe `%eeveece=le' kesÀ efve³eefcele Heþve-Heeþve mes cegPeceW Deìue keÀvì^esefuebie HeeJej keÀe me=peve nes ie³ee nw efpemekeÀer yeoewuele yegje mees®eves, yeesueves, osKeves leLee keÀjves keÀer Deeole ce=leHe´e³eë nes ie³eer nw~ pJeueble GoenjCeeW kesÀ uesKe HeeþkeÀeW ceW J³eeHle efJekeÀejeW keÀes otj keÀj owJeeriegCe DeHeveeves ceW DeeOeej keÀe keÀece keÀjles nQ~ efoJ³e yegef× mes efJeYetef<ele oeoer peevekeÀer peer kesÀ meìerkeÀ GÊej ceve keÀes mevlees<e mes Yej osles nQ~ mevlegefuele SJeb efceefÞele efJe<e³eeW kesÀ ®egveeJe kesÀ efueS mecHeeokeÀ ceC[ue Oev³eJeeo keÀe Hee$e nw~

ö ye´ïeekegÀceej Depeerle YeeF&, mesJeeefveJe=Êe DeefYe³evlee He´cegKe, Heìvee DeHeveer meYeer DeeMeeSB Hejceelcee Hej íesæ[ oW lees keÀYeer efkeÀmeer ®eer]pe mes efvejeMee veneR efceuesieer 7

He´Mveë- Dece=leJesuee De®íe nes GmekesÀ efueS keÌ³ee keÀjW? GÊejë- yeeyee kesÀ ceneJeekeÌ³eeW kesÀ

nesiee~ jele keÀes keÀesF& v³et]pe osKekesÀ ³ee DeKeyeej heæ{kesÀ mees³eWies lees keÌ³ee nesiee? FmeefueS jele keÀes yeeyee keÀes meye megveekesÀ, Deheves Thej o³ee, ke=Àhee, jnce keÀjkesÀ mees peevee nw~ Deheves Thej o³ee keÀjves mes yengleeW mes DeeMeerJee&o efceuesieer~ yeeyee keÀer ke=Àhee mes megKe Ievesjs hee³eWies~ Ssmes jnceefoue yeeyee keÀes yengle ³eeo keÀjvee nw, Deeheme ceW De®íer lejn mes efceuees, yeeyee keÀer De®íer-De®íer yeeleW megveeDees Deewj megvees~

Deewj ner Jesmì Lee@ì ®eueWies FmeefueS meye yengle De®ís nQ~ He´Mveë- DeeHeves ``efLebkeÀ uesme, [t ceesj (mees®ees keÀce, keÀjes p³eeoe)'' efJe<e³e Hej Yee<eCe ceW keÌ³ee megvee³ee? GÊejë- efkeÀmeer Yeer He´keÀej keÀer ]peje Yeer

Devegmeej ner ³en peerJeve-³ee$ee yeerles, keÀYeer Yeer keÀesF& Ieæ[er efve<HeÀue ve pee³es, veneR lees De®íer veneR jnsieer peerJevemees®e (ef®evlee) ceW neWies lees nceejer Je=efÊe, ³ee$ee~ ceQ ³eeo keÀer ³ee$ee hej ntB, Ssmeer ¢ef<ì yeeyee meceeve veneR nes mekeÀleer nw~ ³eeo nes pees heerís ve osKeW~ ³eeo keÀer ³ee$ee Flevee meye þerkeÀ nes ie³ee nw lees Deeies Yeer ceevee ³eeo ceW jnvee, ®eueles ®euevee, meye þerkeÀ nesiee ner, Devoj mes ³en heerís ve osKevee, HeÌ³et®ej keÀe efHeÀ¬eÀ veneR efJeMJeeme mees®eves veneR oslee nw~ yeeyee ceW keÀjvee~ SkeÀ yeue, SkeÀ Yejesmee ceevee Yejesmes mes yeue efceuelee nw~ nes pee³esiee, He´Mveë- Heg©<eeLeea peerJeve ceW meyemes yeæ[er efJeMJeeme, [^ecee keÀe nj ¢M³e keÀu³eeCekeÀejer nw, FmeceW efJeMJeeme nw~ yeeyee yew"e nw, ³en Yejesmee nw~ YeeJevee keÀceer keÀewve-meer nw? keÀe Yeeæ[e efceuelee nw, efve½e³e ceW efJepe³e GÊej:- efpemekeÀes HekeÌkeÀe ³eesieer yevevee nes meejs peerJeve ceW ceQves mece³e, Hewmee, MeefkeÌle nw~ yeehe kesÀ mebie mes ner nce Deeies ®eues nQ lees keÀYeer efkeÀmeer keÀer keÀesF& keÀceer ve osKes~ J³eLe& veneR iebJee³ee nw, lees YeieJeeve KegMe, Deewj nce ye®®eeW keÀe Yeer Deeheme ceW mebie Leesæ[er Yeer efkeÀmekeÀer keÀceer osKeer lees nceejer oeefo³eeB Yeer KegMe lees nceejs nw~ mesJee Yeer Deeheme ceW efceue keÀjkesÀ hekeÌkeÀe yeveves veneR osieer~ keÀceer osKevee mesJeemeeLeer Yeer KegMe, meye cesjs mes KegMe, keÀjles nQ lees GmekeÀe Yeer yengle yeue nw~ Deewj megvevee ³ee yeesuevee, ³en Deeole Jen MeefkeÌle keÀece keÀj jner nw~ efLebkeÀ mebie ceW jnvee nw mesJee kesÀ efveefceÊe, yeekeÀer ncekeÀes mechevvelee kesÀ meceerhe veneR ues pee uesme mes meesue Svepeea yeæ{leer nw~ p³eeoe meeje efove ceQ keÌ³ee keÀjleer ntB? cegPes heeme mekeÀleer nw~ DeYeer yeeyee ncekeÀes yeæ[e keÌ³ee mees®evee nw, DeeHeves keÀne, ceQves efJeo Dee@vej ceW Deevee nw, De®íer ceekeÌme& mvesn osles nQ FmeefueS mechevve yevevee F]peer ceevee, DeeHeme ceW mecceeve nw vee~ Deepe uesveer nQ, ³en O³eeve jKevee nw~ efoveYej ueielee nw~ keÀesF& ®eens lees yeeyee kesÀ mvesn ³eesie veneR ueiee, Deepe ³en keÀece veneR ceW pees kegÀí Yeer ngDee jele keÀes SkeÀoce keÀer MeefkeÌle mes, Deheves keÀes mechevve yevee ngDee, cegefMkeÀue nw, ³es Meyo cegKe mes mecesì kesÀ mees³eWies lees Dece=leJesuee De®íe mekeÀlee nw~ keÀceer osKeves mes nesiee keÌ³ee? efvekeÀueW, DeHeÀmeesme nw~ veneR, meye menpe 8 efpevneWves otmejeW keÀer jeneW ceW DebOesjs efyeíe³es nQ, GvnW keÀYeer Yeer Gpeeues veneR efceue Hee³es nQ Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

nw~ nce efpelevee yeeyee keÀer yeeleeW Hej DeìsvMeve jKeles nQ Glevee yeeyee Yeer nceeje O³eeve jKelee nw, Glevee Heew-yeeje nw~ Heew-yeeje ceevee De®ís mìt[svì yeve, De®íer mì[er keÀj ìer®ej keÀe O³eeve DeHeves THej efKeb®eJeevee, Heme&veue Ssmee nceeje peerJeve nes~ yeeyee osKeles nQ efkeÀ FmekeÀe O³eeve DeHeves THej De®íe nw~ lees yeeyee ®eejeW meyepeskeÌì ceW meeLe oslee nw~ %eeve yeeyee keÀe efo³ee ngDee nw, Deewj keÀneB mes uee³ee veneR~ ³en %eeve peye lekeÀ cebLeve ve keÀªB vee, lees ueiesiee pewmes ªKeer-metKeer jesìer Kee ueer~ %eeve Flevee De®íe nw efpememes ³eesie ueie peelee nw~ OeejCee peerJeve ceW DeeHesner Dee peeleer nw, mesJee nes peeleer nw~ lees %eeve cebLeve keÀer yengle Jewu³et nw~ cebLeve keÀjves ceW, mees®eves keÀer Leesæ[er Yeer ]peªjle veneR nw~ FmeceW meyekeÀe men³eesie De®íe efceue jne nw lees meye keÀece Deefle menpe nes jns nQ~ He´Mveë- keÀneR peevee neslee nw lees GmekesÀ efueS kegÀí lew³eejer lees keÀjveer Heæ[leer nw vee, lees GmeceW kewÀmes keÀn mekeÀles nQ efkeÀ [eWì efLebkeÀ? GÊejë- Deiej cesjs keÀes mees®eves keÀer

Deeole nesleer vee lees cesjs efpeleveer keÀesF& ³ee$ee keÀj ve mekesÀ~ mecesìves Deewj meceeves keÀer MeefkeÌle ve nesves kesÀ keÀejCe keÀnWies, cegPes lew³eejer keÀjveer nw, mece³e ®eeefnS~ ³en DeeJee]pe Ssmee neslee nw pewmes ie=nmLeer keÀe~ keÀF³eeW keÀer mees®eves keÀer Deeole nesleer nw~ nceW SkeÀ efceveì ceW Helee nw, ³en efmelebyej 2014

Iej keÀe keÀHeæ[e nw, ³en yeenj keÀe keÀHeæ[e Jee ®eHHeue nw~ yewpe Yeer nceeje keÀYeer iegce veneR ngDee nesiee, keÀYeer ìtìe veneR nesiee~ JeemleJe ceW nce meoe ner lew³eej nQ~ keÌ³ee keÀjvee nw, oes jesìer ues keÀjkesÀ peevee nw, yeme~ cegPes jesìer yeveeveer nw, cegPes Keeveer nw, ³en Deeole nw lees FmekeÀes meerOee ner keÀne peelee nw ie=nmLeer ves®ej~ pees SkeÀoce nukeÀe nw Gmes peuoer lew³eej nesves ceW men³eesie efceue peelee nw~ DeeJee]pe ceW Dee³eWies lees meeceves Jeeues Yeer keÀnWies, Flevee ìeFce ueiesiee keÌ³ee lew³eejer keÀjves ceW! uesefkeÀve ³en O³eeve jKees, pewmee keÀce& ceQ keÀªBieer cegPes osKe Deewj keÀjWies~ He´Mveë- keÀesF& Yetue nes peeS lees keÌ³ee keÀjW? GÊejë- kegÀí Yetue nesleer nw lees pees

Þeercele Hej ®eueves Jeeues nQ GvekeÀes megvee oes~ ³en lees peeveles nes vee, Þeercele Hej keÀewve ®eueles nQ? meekeÀej yeeyee keÀes keÀesF& He$e ceW me®e yeleelee Lee, lees yeeyee Ssmes He$e GþekesÀ Heæ{les Yeer veneR Les, meskesÀC[ ceW keÀnles Les, ye®®es, Yetue pee~ efHeÀj mes veneR keÀjvee~ Deiej DeYeer Yeer efHeÀj-efHeÀj Yetue keÀjles jnWies, yelee³eWies veneR lees Heo Yeer keÀce, me]pee³eW Yeer p³eeoe, mebiece³egie keÀe pees Decetu³e mece³e iebJee³ee lees HeM®eeleeHe yengle keÀjvee Heæ[siee~ Ssmeer Ieæ[er De®íer veneR, lees DeHeves THej cesnjyeeveer keÀjes, HeM®eeleeHe keÀer Ieæ[er ve DeeJes FmekesÀ efueS mesuHeÀ efj³eueeFpesMeve

mes efj³euìer keÀer je@³euìer ceW jnW~ DeHeves THej jnce YeeJevee mes, `³en De®íe veneR keÀjlee', ³en K³eeue Deeves veneR osleer ntB~ neB, ³en YeeJevee jKeleer ntB efkeÀ Deepe veneR lees keÀue De®íe keÀjsiee, Yeues mece³e ueiesiee~ otmeje, Deiej ceQ ³es keÀntB efkeÀ DeeHekesÀ meeLe veneR efveYee mekeÀleer ntB lees oes<e efkeÀmekeÀe? Fme He´keÀej keÀe pees K³eeue Deelee nw, Gmemes efnmeeyeefkeÀleeye yeve peelee nw~ DeepekeÀue %eeve ceesìs ªHe ceW meyekesÀ Heeme nw, Hej cenerve ªHe ceW `Fve kesÀ meeLe veneR ®eue mekeÀlee/mekeÀleer ntB', Leesæ[e mece³e meeFueWme ceW peekesÀ efJe®eej keÀjes, ³en Meyo efkeÀmekesÀ cegKe mes efvekeÀue jne nw? meyekeÀe oes<e FkeÀùe keÀjkesÀ, DeHeves keÀes mener mecePe keÀj keÀnvee, ceQ veneR ®eue mekeÀleer ntB~ `otmejs keÀes yeouevee ®eeefnS' keÌ³ee Fme He´keÀej keÀer efLebefkebÀie ³eesieer keÀer nw? DeewjeW keÀe oes<e osKeves mes DeHeves keÀes He´Àer keÀjes, lees pees yeeyee ves yeesuee, `Je=efÊe mes mesJee keÀjes' Jees nes mekesÀieer~ ÒeÍe>:- ®eejeW meyepeskeÌì ceW mes DeehekeÀe ceveHemevo meyepeskeÌì keÀewve-mee nw? GÊej:- ®eejeW ner~ ÒeÍe>:- DeehekeÀer Kego keÀer efJeMes<elee keÌ³ee nw? GÊej:- pees yeeyee ves efo³ee nw Jen meyekeÀes

efceues~ ÒeÍe>:- DeehekeÀe ceveHemevo iegCe keÀewvemee nw? GÊej:- os oeve, ítìs ûenCe~

DeeHe mece³e mekeÀlesJeeuee , cenmetnermemecHet keÀjW Cefke&eÀmJemLe ³en HeefjHe´Jele&eCeer ve keÀe MegYekeÀesSJebveneR Þes<yeoue þ efJe®eejeW nw mece³e nw

F&MJejer³e keÀejesyeej ceW DeeoMe& J³eJemLee mebHevve keÀjves keÀer ]peªjle ö 11 * ye´ïeekegÀceej jcesMe, cegbyeF& (ieeceosJeer)

efHe íues uesKe keÀer Deieueer keÀæ[er ceW Deeies yeæ{les ngS DeeoMe& J³eJemLee mLeeHeve keÀjves kesÀ SkeÀ Deewj iegCe kesÀ yeejs ceW efJe®eej keÀjles nQ~ YeeweflekeÀ ogefve³ee kesÀ keÀejesyeej kesÀ mebyebOe ceW efpevneWves efkeÀleeyeW efueKeer nQ, GvneWves SkeÀ Deewj iegCe kesÀ yeejs ceW efueKee nw efkeÀ keÀejesyeej keÀjves Jeeues desirable nesves ®eeefnSB efpemekeÀe dictionary DeLe& nw Jeebíveer³e, Ssmes F<ì J³eefkeÌle pees keÀejesyeej kesÀ ³eesi³e neW~ cewvespecesvì kesÀ yeejs ceW efueKeves Jeeues keÀes cewvespecesvì ieg© leLee jepeveerefle kesÀ yeejs ceW efueKeves Jeeues keÀes jepeveereflekeÀ ieg© ceeveles nQ~ Yeejle ceW ®eeCekeÌ³e keÀes jepeveerefle keÀe ieg© ceevee ie³ee nw~ ®eeCekeÌ³e ves meceéì ®evêiegHle ceew³e& kesÀ meeceép³e keÀes mLeeHeve keÀjves ceW cegK³e YetefcekeÀe Deoe keÀer Leer~ Ssmes ner FbiuewC[ ceW jep³eJ³eJemLee Deewj ueeskeÀleb$e J³eJemLee kesÀ yeejs ceW efueKeves Jeeues Professor A.V. Dicey SkeÀ yengle Heéfme× ceeie&oMe&keÀ ieg© ngS nQ~ GvneWves efueKee nw - Democracy rarely permits a country to be governed by its desirable and able persons. DeLee&led ueeskeÀleb$e kesÀ 10

keÀejesyeej ceW De®ís Deewj ³eesi³e J³eefkeÌle³eeW kesÀ Üeje keÀe³e& nesves keÀer mebYeeJevee yengle keÀce nw~ FmeefueS jep³eJ³eJemLee keÀes ceeveves Jeeues jepekeÀer³e meceeuees®ekeÀ (Political critics) keÀnles nQ efkeÀ Yeejle keÀer mebmeo ceW De®ís ueesie keÀce ®egveeJe peerlekeÀj Deeles nQ~ pees ueesie ®egvekeÀj Deeles nQ GveceW mes p³eeoelej DeHeveer peeefle, yeue, Hewmes leLee iegC[e lelJe kesÀ DeeOeej Hej ®egves peeles nQ Deewj Fme mece³e Deboepe nw efkeÀ 1/3 meebmeo SJeb efJeOee³ekeÀ oeieer nQ DeLee&led efpevekesÀ THej keÀesì& kesÀmes]pe ®eue jns nQ~ cesjs SkeÀ Heefjef®ele Hegefueme Dee@efHeÀmej ves cegPes keÀne efkeÀ Ssmes iegC[e lelJe Jeeuee SkeÀ J³eef k eÌ l e peye ®eg v eeJe peer l ekeÀj Sce.Sue.S. yevekeÀj Dee³ee leye nceejs efueS efJekeÀì HeefjefmLeefle GlHevve nes ieF& keÌ³eeWefkeÀ keÀue lekeÀ efpemes nceves pesue keÀer meueeKeeW kesÀ Heerís kewÀoer kesÀ ªHe ceW jKee Lee Gmes Deepe nceW meueece keÀjvee Heæ[ jne Lee~ efJeMJe kesÀ Fefleneme ceWW Yeer osKeves ceW Deelee nw efkeÀ keÀF& Ssmes jepee³eW ngS nQ efpevekeÀe jep³ekeÀejesyeej Flevee Ye´<ì Lee efkeÀ He´pee Gvemes meoe Demevleg<ì jnleer Leer FmeefueS He´pee ves GvekesÀ efJe©× ke´Àebefle

keÀer~ pewmes jefMe³ee ceW ]peej leLee GvekesÀ He´ c eg g K e meueenkeÀej jemeHeg e f l eve Del³eeefOekeÀ Ye´<ì SJeb ogje®eejer nesves kesÀ keÀejCe He´pee ves GvekesÀ efJe©× ke´Àebefle keÀer efpemeceW He´pee ves ]peej Je GmekesÀ HeefjJeej JeeueeW keÀes ceej [euee leLee jemeHegefleve keÀer Yeer nl³ee keÀer~ Ssmes ner efÜleer³e efJeMJe cene³eg× ceW S[e@uHeÀ efnìuej keÀes Ye´ebefle Leer efkeÀ kesÀJeue pece&ve ueesie ner Dee³e&ve nQ FmeefueS meejs efJeMJe Hej GvnW ner jep³e keÀjves keÀe nkeÀ nw FmeefueS Gmeves efÜleer³e efJeMJe cene³eg× keÀje³ee efpemeceW keÀjesæ[eW ueesieeW keÀer nl³ee ngF& SJeb DejyeesW ©He³eeW keÀe vegkeÀmeeve ngDee~ DecesefjkeÀe ceW Yeer He´smeer[svì efvekeÌmeve keÀes Ye´<ìe®eej kesÀ keÀejCe je<ì^eO³e#e Heo mes FmleerHeÀe osvee Heæ[e Deewj Dev³e SkeÀ JeeFme He´smeer[svì pees Henues SkeÀ jep³e kesÀ ieJeve&j Les, GvneWves Ye´<ìe®eej efkeÀ³ee SJeb JeeFme He´sefpe[svì yeveves kesÀ yeeo Yeer Ye´<ìe®eej keÀjles jns Deewj Ye´<ìe®eej kesÀ Hewmes ®ewkeÀ mes ueskeÀj DeHeves yeQkeÀ ceW pecee keÀjles jnss~ peye DeKeyeej JeeueeW keÀes GvekesÀ Ye´<ìe®eej kesÀ yeejs ceW ceeuetce Heæ[e lees GvekesÀ THej keÀevetveer keÀe³e&Jeener Megª keÀer Hejbleg Gvnebsves Kego DeHeves Heo mes FmleerHeÀe os efo³ee Deewj mecePeewlee nes ie³ee~

Meerleue ef®eÊe Deewj ceOegj JeeCeer keÀer JeerCee mes Hejceelce H³eej Pebke=Àle neslee nw

Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

Fme He´keÀej Deepe keÀer ogefve³ee ceW ³eesi³e J³eefkeÌle jep³ekeÀejesyeej keÀjves Jeeues yengle keÀce efceueles nQ~ Yeejle ceW Yeer Ssmes He´Oeeveceb$eer ngS nQ pees ³eesi³e veneR Les SJeb GvekesÀ mece³e ceW osMe ceW Ye´<ìe®eej yengle yeæ{ ie³ee Lee~ efJeosMe ceW lees ke´Àebefle nesleer nw uesefkeÀve Yeejle ceW lees ®egveeJe neslee nw efpememes ueesie osMe ceW HeefjJele&ve ueeles nQ Deewj ³eesi³e J³eefkeÌle keÀes ®egvekeÀj ueeles nw~ efMeJeyeeyee ves Yeer ³eesi³e J³eefkeÌle ®egveves kesÀ efueS leerve ceeHeob[ jKes nQ mJeHemebo, ueeskeÀHemebo Deewj He´YegHemebo~ mJeHemebo ceW lees DeeHe peeveles nQ efkeÀ njskeÀ keÀes efvepeer peerJeve ceW mel³elee, HeefJe$elee Deeefo owJeer iegCeeW keÀer OeejCee keÀjveer nw Deewj Fve iegCeeW kesÀ DeeOeej Hej ner Jes efMeJeyeeyee kesÀ Üeje mLeeefHele jep³e ceW jep³e keÀj mekeÀles nQ~ Fme Hej SkeÀ keÀneveer nw efkeÀ SkeÀ jepee Lee, Gmeves DeHeves peerJeve ceW Ssmes Ye´<ìe®eejer keÀe³e& efkeÀ³es efkeÀ He´pee Gmes Hemebo veneR keÀjleer Leer~ peye Jen ce=l³egMew³³ee Hej Lee leye Gmeves DeHeves jepekegÀceejeW keÀes yeguee³ee Deewj keÀne efkeÀ DeeHe Ssmes keÀe³e& keÀjes pees ueesie keÀnsb efkeÀ Fvemes lees FvekeÀe yeeHe ³eesi³e Lee, De®íe Lee~ yeeo ceW GvekesÀ yeæ[s yesìs ves Ssmes-Ssmes keÀevetve yevee³es efkeÀ ueesie HejsMeeve nes ie³es Deewj keÀnves ueies efkeÀ Fvemes lees FvekeÀe yeeHe De®íe Lee~ DecesefjkeÀe ceW Yeer peye J³eefkeÌle ®egveeJe ceW Keæ[s nesles nQ lees Jes ueesieeW keÀes yengle efmelebyej 2014

De®íe Keevee efKeueeles nQ Deewj DeHeves HeefjJeej mes efceueeles nQ Fmemes ueesie mecePeles nQ, Deiej FvekeÀe HeefjJeej megKeer nw lees ]peªj ³en ®egveeJe kesÀ yeeo nceW Yeer megKe oWies~ ueeskeÀHemebo ë - efMeJeyeeyee ves keÀne nw efkeÀ njskeÀ keÀes ueeskeÀHemebo yevevee ]peªjer nw keÌ³eeWefkeÀ pees ueeskeÀHemebo nesiee Jener YeefJe<³e ceW jepee yevesiee~ pees J³eefkeÌle efpelevee ceve-Je®eve-keÀce& Üeje meyekeÀes megKe, Meebefle keÀer DevegYetefle keÀje³esiee Glevee ner Jen ueeskeÀHemebo nesiee~ DeYeer yeeyee ueeskeÀHemebo kesÀ DeeOeej Hej ueesieeW keÀe ®egveeJe keÀj jns nQ~ meyekeÀes Deeies yeæ{ves keÀe Deewj Þes<þ Heo Heeves keÀe meceeve DeefOekeÀej SJeb ceewkeÀe osles nQ~ %eeve Yeer meyekeÀes meceeve osles nQ Hejbleg efHeÀj Yeer ye®®es vecyejJeej yeveles nQ~ vecyej njskeÀ DeHeves Heg©<eeLe& Devegmeej DeHeves DeeHe ner uesles nQ, yeeyee veneR osles nQ~ ogefve³ee ceW lees ®egveeJe kesÀ HeefjCeece kesÀ yeeo F&<³ee&-Üs<e Deeefo Dee peeles nQ Hejbleg yeeyee pees jepeeF& mLeeHeve keÀj jns nQ, GmeceW meYeer ye®®es DeHeves Jele&ceeve leLee YeefJe<³e kesÀ Heg©<eeLe& kesÀ Devegmeej TB®e Heo keÀer He´eefHle keÀjles nQ FmeefueS mele³egieer jep³e ceW keÀYeer Yeer efkeÀmeer ceW Yeer DeeHeme ceW celeYeso veneR nesles nQ~ ceQ peye Dee@mì^sefue³ee ceW Lee leye cegPes SkeÀ yenve ves Hetíe Lee efkeÀ mele³egie ceW ue#ceer-veeje³eCe Je Dev³e osJeer-osJelee³eW Fleves ienvess Deeefo keÌ³eeW Henveles nQ, Ssmes

ue#ceer-veeje³eCe keÀes nce kewÀmes efjiee[& oW? ceQves Gme yenve keÀes keÀne efkeÀ ³es cegkegÀì, pesJej Deeefo lees JeneB kesÀ SsMJe³e& kesÀ He´leerkeÀ nQ~ FmekeÀe celeueye ³en veneR efkeÀ Jes meeje mece³e Fve ]pesJejeW keÀes HenvekeÀj Ietceles jnles nQ~ pewmes FbiuewC[ keÀer cenejeveer kesÀ Heeme keÀjesæ[eW HeeGC[ kesÀ ]pesJej nQ~ GvekeÀe peye HeÀesìes íHelee nw ³ee Heesmìue mìwcHe Hej GvekeÀe pees HeÀesìes neslee nw GmeceW Jen jepecegkegÀì Henves nesleer nQ, FmekeÀe celeueye ³en veneR efkeÀ Jes meeje mece³e meYeer keÀerceleer ienvesb SJeb jepecegkegÀì HenvekeÀj ner jnleer nQ~ efHeÀj ceQves Gme yenve keÀes otmejer yeele yeleeF& efkeÀ Jele&ceeve ceW nceejer pees oeefo³eeB nQ GvneWves Jele&ceeve ceW Þes<þ Heg©<eeLe& keÀj meYeer keÀe efJeMJeeme Deefpe&le efkeÀ³ee nw Deewj Jener efHeÀj YeefJe<³e ceW jep³e DeefOekeÀejer yeveWieer~ leye ceQves yenve mes Hetíe efkeÀ keÌ³ee DeeHekeÀes GvekesÀ jep³e ceW Deevee Hemebo nw? Gme yenve ves keÀne, peªj Deevee Hemebo keÀªbieer~ Fme He´keÀej Jele&ceeve mece³e kesÀ Heg©<eeLe& SJeb ueeskeÀHemebo J³eJenej kesÀ DeeOeej Hej ner nce YeefJe<³e cebs efJeMJejep³e DeefOekeÀejer yeve mekeÀles nQ Fmemes nceeje DeeHeme ceW celeYeso Yeer veneR nesiee~ keÀF& yeej DeveskeÀ Deelcee³eW ueeskeÀHemebo yeveves keÀer yepee³e ueesieeW Hej DeHeveer efJe®eejOeeje ueeoles nQ HeefjCeecemJeªHe JeneB leeveeMeener nes peeleer nw Deewj Ssmes mece³e Hej peye ke´Àebefle nesleer nw leye leeveeMeen kesÀ HegleueeW keÀes

KegMevemeerye Jees veneR efpemekeÀe vemeerye De®íe nw, KegMevemeerye Jees nw pees DeHeves vemeerye mes KegMe nw 11

%eeveece=le

efiejekeÀj HeÀeBmeer osles nQ~ pewmes jefMe³ee ceW uesefveveieéo ceW JeneB kesÀ leeveeMeen uesefveve kesÀ Hegleues keÀes efieje³ee Deewj HeÀeBmeer Hej ®eæ{e³ee Deewj Gme Menj keÀe veece uesefveveieéo mes yeouekeÀj efHeÀj mes mesvì Heerìme&yeie& keÀj efo³ee~ Fme He´keÀej leeveeMeen keÀYeer ueeskeÀHemebo veneR yeve mekeÀles~ HeÝegHemeboë – HeÝeg Hemebo yevevee yengle ceg e f M keÀue nw ~ nce Deelcee³eW ef$ekeÀeueoMeea veneR nQ Hejbleg efMeJeyeeyee lees ef$ekeÀeueoMeea nQ~ Fme keÀejCe Jes nceeje Yetle-Jele&ceeve-YeefJe<³e meye peeveles nQ~ ceQ DeHevee DevegYeJe yelee jne ntB~ ³en cesje DevegYeJe ceQ DeHeves DenbkeÀej kesÀ keÀejCe veneR yelee jne ntB Hejbleg Hejceelcee kesÀ keÀe³e& kesÀ yeejs cebs yelee jne ntB~ veJecyej 1968 ceW Jeu[& efjv³egDeue efmHe´®egDeue ì^mì keÀer mLeeHevee ngF& Deewj GmeceW meYeer yeeleeW keÀe leLee ì^mìer]pe kesÀ veece keÀe efveCe&³e nes ®egkeÀe Lee, efmeHe&À cewvesefpebie ì^mìer keÀewve yevesiee ³en HeÀeFveue nesvee yeekeÀer Lee~ oeoer He´keÀeMeceefCe, oeroer ceveceesefnveer leLee oeoe DeeveboefkeÀMeesj keÀer je³e Leer efkeÀ ceQ (jcesMe YeeF&) Fme ì^mì keÀe cewvesefpebie ì^mìer yevettB Deewj Fme Hej nceejer DeeHeme ceW yengle ®e®ee& ngF& leLee Deble ceW ³en efveCe&³e nceves ye´ïee yeeyee Hej íesæ[ efo³ee~ peye yeeyee kesÀ Heeme Dee³es lees jeef$e keÌueeme ceW Yeer yengle ®e®ee& ngF& leLee ceQ Yeer 1/2 Iebìe Fmeer yeele keÀes ueskeÀj yeesuelee 12

jne efkeÀ ceQ cewvesefpebie ì^mìer veneR yevetBiee~ ye´ïee yeeyee ves cesjer meYeer yeeleeW keÀe KeC[ve efkeÀ³ee Deewj ef$ekeÀeueoMeea efMeJeyeeyee ves ye´ïee cegKe mes ceneJeekeÌ³e G®®eejs efkeÀ ye®®es, DeeHe veneR peeveles efkeÀ DeeHe YetlekeÀeue ceW DeLee&led 5000 Je<e& Henues Yeer Fme ì^mì kesÀ cewvesefpebie ì^mìer Les, Jele&ceeve ceW Yeer jnesies Deewj YeefJe<³e cesb Yeer DeeHe ner yeveWies Deewj ³ener [^ecee keÀer YeeJeer nw~ efHeÀj ceQves yeeyee keÀes keÀne efkeÀ ³en lees DeeHekeÀe ye´ïeeðe nw DeLee&led DeeHekeÀe ye´ïeJeekeÌ³e nw~ Meem$eeW ceW keÀne ie³ee nw efkeÀ ceneYeejle kesÀ ³eg× kesÀ mece³e peye DeMJelLeecee ves ye´ïeeðe íesæ[e Lee leye Þeerke=À<Ce ves meYeer HeeC[JeeW keÀes keÀne efkeÀ DeeHe Fme ye´ïeeðe kesÀ meeceves velecemlekeÀ nes peeDees lees ³en DeeHekeÀe kegÀí Deefnle veneR keÀjsiee~ Deiej DeeHe FmekesÀ efJe©× ³eg× keÀjWies lees ve<ì nes pee³eWies~ FmeefueS yeeyee, DeeHekesÀ ye´ïeeðe kesÀ meeceves ceQ kegÀí veneR keÀn mekeÀlee ntB Deewj velecemlekeÀ neslee ntB~ peye ceelesMJejer peer DeJ³ekeÌle ngS leye ³e%e keÀer cegK³e meb®eeefuekeÀe leLee cegK³e men-meb®eeefuekeÀe efkeÀmes yevee³ee pee³es, ³en ye´ïee yeeyee kesÀ meeceves yeæ[er mecem³ee Leer keÌ³eeWefkeÀ Gme mece³e GvekeÀer yesìer oeoer efvece&ueMeeblee peer, Heg$eJeOet oeoer ye=pesvêe peer leLee Yeleerpes keÀer Helveer oeoer meblejer peer Yeer Leer~ meeLe-meeLe oeoer peevekeÀer peer, oeoer ®evêceefCe peer SJeb oeoer ceveesnj Fvêe peer Deeefo meye

Les, Gve meYeer ceW mes Ssmes meJe&Þes<þ J³eefkeÌle keÀes ®egvevee yengle yeæ[e keÀece Lee~ H³eejs ye´ïee yeeyee ves Fve meyeceW mes oeoer He´keÀeMeceefCe peer leLee oeroer ceveceesefnveer peer keÀes ³e%e keÀer cegK³e meb®eeefuekeÀe leLee cegK³e men-meb®eeefuekeÀe efve³egkeÌle efkeÀ³ee~ ye´ïee yeeyee ves JebMe HejbHeje keÀer yeele keÀes mJeerkeÀej veneR efkeÀ³ee~ Fme He´keÀej yeeyee ves ³eesi³e J³eefkeÌle keÀes F<ì J³eefkeÌle yevee³ee~ DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe ves SkeÀ mueesieve efo³ee nw, F<ì mes De<ì yevees DeLee&led pees Jele&ceeve ceW F<ì yeveles Jen YeefJe<³e ceW F<ì osJelee yeveles Deewj Jener De<ì jlve ceW Deeles nQ~ F<ì yevevee DeLee&led Desirable yevevee yengle ]peªjer nw leYeer nce De<ì jlve ceW Dee mekeÀles nQ~ Fmeer meboYe& ceW nce meye peeveles nQ efkeÀ ceelesMJejer peer kesÀ %eeve ceW Deeves mes HetJe& keÀF& Deelcee³eW %eeve ceW DeeF¥ Deewj meceefHe&le Yeer ngF¥~ ceelesMJejer peer keÀes %eeve osves Jeeueer efkeÀkeÀveer yenve Leer Hejbleg ye´ïee yeeyee ves 18-19 Je<e& keÀer keÀv³ee keÀes ner ceelesMJejer kesÀ Heo Hej efve³egkeÌle efkeÀ³ee Deewj GvekesÀ neLe ceW Fme F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀe mecHetCe& keÀejesyeej meeQHe efo³ee~ Jen He´YegHemebo yeveves keÀer Hejer#ee ceW Henues vecyej ceW Heeme ngF& FmeefueS meJe&³eesi³e Deewj nce meyekeÀer F<ì yeveeR~  ®egveewefle³eeW keÀes DeJemejeW ceW yeouees

DeeHekeÀer íesìer meer ieueleHeÀnceer DeeHekesÀ De®ís mebyebOeeW ceW ojej Hewoe keÀj mekeÀleer nw

Je<e& 50/ DebkeÀ 3

efJeMJe Ëo³e efoJeme Hej efJeMes<e..

efoueejece ves Keesues efoue kesÀ Üej * ye´ïeekegÀceejer cebpet DeJemLeer, ueKeveT

ceQ efJeiele 12 Je<eeX mes Ëo³e jesie mes

ceevekeÀj Dee³es Les Deewj ³eneB DeekeÀj nce ueesieeW keÀes veece efceuee `efoueJeeues'~ [ekeÌìj iegHlee Deewj GvekeÀer Hetjer ìerce efveëmJeeLe& YeeJe mes, Hetjer ueieve mes, efoue keÀer Deelceer³elee mes yeele keÀjkesÀ, efoue SJeb efoueejece keÀe mHe<ì %eeve oskeÀj nj cejer]pe keÀes He´mevvelee keÀer ®eeyeer os osles nQ~ ³eneB DeekeÀj cejer]pe Yetue peelee nw efkeÀ Gmes keÀesF& yeerceejer Yeer nw~ ceve keÀes SkeÀoce J³emle keÀj osles nQ efpememes ef®evlee kesÀ efueS mece³e ner veneR ye®elee~ keÀe³e&ke´Àce kesÀ oewjeve nceW Deenej efve³ev$eCe, megyen-Meece keÀer mewj, jepe³eesie, F&MJejer³e ceneJeekeÌ³eeW kesÀ efve³eefcele ÞeJeCe mes nesves Jeeues ueeYe keÀer J³eeHekeÀ peevekeÀejer efceueer~ yeerceejer Deeves keÀe keÀejCe Je mJemLe jnves keÀer peerJeve Mewueer yeleeF& ie³eer efpemekeÀes nceves Het C e& l e³ee HeÀeuees ef k eÀ³ee~ Meg × MeekeÀenejer Yeespeve Iej Hej mJe³eb efMeJeyeeyee keÀer ³eeo ceW yeveeles nQ Deewj He´Yeg ef®evleve ceW Keeles nQ~ yeenj kesÀ leuesYegves HeoeLe&, Hes³e HeoeLe&, cemeeuesoej Yeespeve mes efkeÀveeje keÀj efue³ee nw~ jes]pe megyen-Meece ìnuevee Yeer efove®e³ee& ceW efveefM®ele nw ner~ megyen Dece=leJesues efoueejece Hejceelcee mes efoue keÀer yeeleW Deewj Meece keÀes GvekesÀ meeLe efoue keÀe

neue Mes³ej keÀjvee peerJeve keÀe meyemes cenlJeHetCe& Henuet yeve ie³ee nw~ Heéfleefove Heerefæ[le Leer efpemekeÀe ueieeleej Fueepe mes J eekes À vê Hej peekeÀj F& M Jejer ³ e ®eue jne Lee efkeÀvleg HeÀe³eoe nesves keÀer ceneJeekeÌ³e megvevee Je cegjueer kesÀ Deveceesue yepee³e mecem³ee efoveeWefove yeæ{leer pee jner HJeeFbìmed Hej ef®evleve Deewj ceveve keÀjvee Leer~ veJecyej, 2012 ceW cegPes Ëo³e ceW peerJeve keÀe DeefYevve Debie nes ie³ee nw~ keÀeHeÀer les]pe oo& ngDee efpemekesÀ keÀejCe Deye yeerceejer keÀer ceueervelee, KegefMe³eeW ueKeveT cesef[keÀue keÀeuespe kesÀ ueejer keÀer ®ecekeÀ mes efceìleer pee jner nw~ keÀeef[&³eesuee@peer mesvìj ceW oeefKeue efkeÀ³ee ie³ee~ Helee ®euee efkeÀ leerve Oeceefve³eeW ceW Mejerj kesÀ meeLe ceve Yeer KegMeneue yueekesÀpe ke´ÀceMeë 100%, 80% mJeemL³e ceW efvejvlej Heíeefle kesÀ leLee 70% nw~ [ekeÌìj ves cegPes Devleie&le kewÀ[ keÀe³e&ke´Àce ceW Hegveë Sbefpe³eesHueemìer keÀjeves keÀer meueen oer, ke´ÀceMeë Deiemle, 2013 SJeb veJecyej, efpemekeÀer leejerKe 07 HeÀjJejer, 2013 2013 ceW peeves keÀe megDeJemej HeéHle efveefM®ele nes ieF&~ Fmeer yeer®e nceW ngDee efpememes mJeemL³e megOeej ceW leerJe´lee peevekeÀerHegjce mesJeekesÀvê mes Deeyet ceW Deeleer ieF& Deewj mJemLe peerJeve Mewueer ner ®eueves Jeeues kewÀ[ (CAD) keÀe³e&ke´Àce Demeueer peerJeve Mewueer yeve ieF&~ Mejerj kesÀ yeejs ceW Helee ®euee~ nceves DeHeves Hetjs kesÀ meeLe ceve Yeer mJemLe SJeb KegMeneue HesHeme& [e.meleerMe iegHlee keÀes Deeyet Yespe neslee ie³ee~ Deepe ceQ efyeukegÀue mJemLe efoS~ GvneWves DeHe´wue, 2013 kesÀ kewÀ[ ntB~ leerveeW yueekesÀpe HetCe&ªHesCe Kelce nes kesÀ keÀe³e&ke´Àce ceW nceW Deecebef$ele efkeÀ³ee~ ie³es nQ~ ve efmeHe&À nceW yeefukeÀ Iej kesÀ KegMeer keÀer ®ecekeÀ mes efceìer Dev³e ueesieeW keÀes Yeer ³en ®ecelkeÀej ueie yeerceejer keÀer ceueervelee jne nw~ nceejs meeLe nceejs men³eesieer Deeyet kes À Meevle SJeb Heef J e$e yevekeÀj ³egieue Þeer Dees.Heer.DeJemLeer peer JeeleeJejCe ceW yee¿e peiele keÀer efkeÀmeer Yeer ie³es Les, GvekesÀ IegìveeW ceW keÀeHeÀer oo& ®eer ] p e mes , ef p emekeÀer nceW Keeme jnlee Lee~ GvneWves Yeer kewÀ[ keÀe³e&ke´Àce DeeJeM³ekeÀlee ve nes, cegkeÌle jKee ie³ee~ Deìsv[ efkeÀ³ee Deewj yeeo ceW Yeer ³ener keÀneB nce DeHeves keÀes efoue kesÀ cejer]pe peerJeve Mewueer DeHevee³eer, GvekeÀes Yeer efmelebyej 2014 peye ceve keÀes iegCeeW mes Yej efue³ee peelee nw lees ³es iegCe keÀceeX ceW Heíeì nesvee Megª keÀj osles nQ 13

%eeveece=le

yengle-yengle HeÀe³eoe nw Deewj Jes Yeer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efve³eefcele efJeÐeeLeea nQ~ peerJeve peerves keÀe Demeueer Deevevo lees Deye Dee jne nw~ nce lees ®eenles nQ efkeÀ ®eens keÀesF& efoue keÀe

cejer]pe nes ³ee veneR Hej KegMe jnves kesÀ efueS ³en peerJeve Mewueer ]peªj DeHevee³es~ [e.iegHlee SJeb GvekeÀer Hetjer ìerce keÀes efoue mes yengle-yengle DeeYeej efpevneWves Ssmeer KelejveekeÀ yeerceejer mes cegefkeÌle efouee³eer,

leerJe´ leHeve mes keÌ³ee meerKeW nce..? jepesMe iegHlee `Deveceesue ceefCe', je³eHegj

met³e& keÀe leeHeceeve yeenj kewÀmee Yeer nes, nce GmekeÀes yeoueves keÀer ef®eblee ve keÀjles ngS DeHevesDeHeves IejeW kesÀ leeHeceeve keÀes ³eLeeMeefkeÌle keÀce keÀjves keÀe Heg©<eeLe& keÀjles nQ~ ³ener He´efke´À³ee ³eefo nce DeHeves ceve kesÀ JeeleeJejCe keÀes yeoueves kesÀ efueS DeHevee³eW lees efveboe-mlegefle, ceeve-DeHeceeve, F&<³ee&Üs<e, Ie=Cee Deeefo DeveskeÀ og<He´Je=efÊe³eeW mes menpe ner cegkeÌle nes mekeÀles nQ~ F&<³ee&, Üs<e, Ie=Cee Deeefo 100 ef[ie´er leeHeceeve mes Yeer ]p³eeoe KelejveekeÀ nQ~ JeeleeJejCe ceW efkeÀleveer Yeer ieceea nes, nce S.meer. DeLeJee ketÀuej Deeefo meeOeveeW keÀe He´³eesie keÀjkesÀ Meerleuelee keÀe ner Deevevo uesles nQ, Gmeer He´keÀej ogefve³ee kesÀ ueesieeW ceW efkeÀleveer Yeer yegjeF& nes, GmekesÀ yeejs ceW efkeÀmeer Yeer He´keÀej keÀe efJe®eej ve keÀjkesÀ nce Meebefle, Deevevo, He´sce, HeefJe$elee, %eeve Deeefo cetue iegCe DeHeveekeÀj peerJeve keÀes megKeer Deewj Meevle yevee mekeÀles nQ~ Hejvleg ³en leYeer mecYeJe nw peye nce meowJe mJe³eb keÀer ienjeF& mes peeB®e keÀjles jnW Deewj mJe³eb keÀer met#ce keÀefce³eeW keÀes meceeHle keÀjves keÀe Heg©<eeLe& keÀjles jnW~ FmekesÀ meeLe-meeLe iegCeeW kesÀ YeC[ej HejceefHelee Hejceelcee mes ceve-yegef× keÀe mecyevOe peesæ[keÀj jKeW~ yeenj keÀer leerJe´ leHeve, JeemleJe ceW, nceW ³ener yeele mecePee jner nw~  14

Jen Yeer efyevee DeeHejsMeve kesÀ~ efoue keÀer nj Oeæ[keÀve mes efoueejece keÀes Oev³eJeeo efpevneWves yeerceejer kesÀ yeneves ner cegPes DeHeves efoue kesÀ Flevee keÀjerye ues efue³ee~ 

%eeveece=le ye´ïeekegÀceej Decej, F&oieen (Deeieje)

ieerlee %eeve He´JeenkeÀ, JeenkeÀ yeéïeCe kegÀue keÀer JeeCeer~ %eeve-³eesie keÀer efvece&ue Oeeje, peve-peve keÀer keÀu³eeCeer!! meeOeg-mevle ³ee efkeÀ ie=nmLe neW, %eeveer ³ee efJe%eeveer~ osMe-efJeosMeeW ceW HengB®eeleer meyekeÀes HeÝeg keÀer JeeCeer!! DevegYeJe-iec³e efJe®eejeW keÀe veJeveerle meoe ues Deeleer~ yeerleer DeeOeer meoer, Deepe Yeer meyekeÀe ceve n<ee&leer!! mJe³eb HeÝeg ves `%eeveece=le' keÀer ceefncee cegKe mes ieeF&~ nj Heue keÀjles He´leer#ee FmekeÀer, yenveW neW ³ee YeeF&!! Dee peeleer neLeeW ceW lees Ëo³e keÀceue-mece efKeuelee~ Heé³eë uegHle pees %eeve HeÝeg keÀe `%eeveece=le' mes efceuelee!! FmeceW efoJ³e ¢ef<ì `mebpe³e' keÀer, peies Ëo³e ceW `DeelceHe´keÀeMe'~ `%eeveece=le' Heæ{keÀj meye keÀjles, HeÝeg-efceueve keÀe ner DeeYeeme!! efvel³e ve³es DevegYeJe ye´ïee-JelmeeW kesÀ ueskeÀj Deeleer~ efpevekeÀes Heæ{keÀj efJekeÀì mecem³ee ít-cevlej nes peeleer!! HeÝeg-H³eej neslee nw kewÀmee? iej ®eenW DeefOekeÀejer yevevee~ keÀesF& DebkeÀ GþekeÀj Heæ{ ueW ``%eeveece=le'' keÀe Hevvee!! peerJeve ceW nes keÀefþve mecem³ee, ieéfvLe meguePe vee HeeF&~ lees efHeÀj mebiece Hej `%eeveece=le' Heææ{es-Heæ{eDees YeeF&!! HeÝeg-JelmeeW keÀer HeeJeve JeeCeer, cegKeefjle Fmemes nesleer~ veJe-meb®eej HeéCe keÀe neslee, peies Deelcee meesleer!! mJeCe& pe³evleer Je<e& meYeer efceue Ssmee efoJ³e cevee³eW~ `%eeveece=le' keÀer HeeJeve Heéfle Iej-Iej ceW HengB®ee³eW!!

cesnvele Fleveer KeeceesMeer mes keÀjes efkeÀ meHeÀuelee Meesj ce®ee os

Je<e& 50/ DebkeÀ 3

me®®eer mebgojlee * ye´ïeekegÀceej nsceble, MeeefvleJeve, Deeyetjes[

³ee oieej ie´bLe jecee³eCe ceW JeCe&ve

³ener meoekeÀeue keÀer DeefJeveeMeer megbojlee nw~ osn keÀe ªHe, jbie efkeÀlevee ner uegYeeJevee nes Hej ³eefo J³eJenej ceW Meeueervelee ³ee meY³elee vee nes, ogKeoeF& Je®eve yeesuelee nes, ¢ef<ì-Je=efÊe ®eb®eue nes, yeele-yeele ceW ke´ÀesOeeefive mes cegKeæ[s keÀes ueeue-Heeruee keÀjlee nes, lees owefnkeÀ megbojlee keÀe Oeveer Yeer yeometjle ueieves ueielee nw~ ceve ceW vekseÀ Je Yeues eJfe®eej ne,W JeeCeer ceW ceOemgece ecfeþeme ne,s keÀce& meKgeoeF& ne,W HeCg³ekeÀce& keÀs HeLe Hej evfejvlej Deieméj nes , l³eeie keÀer ef c emeeue nes , ueekseÀkeÀu³eeCe keÀs ³e%e ceW leve-ceve-Oeve keÀer Deeneglfe [eueer ne,s FM&Jeje³re %eeve keÀs ceveve ceW ceive ne,s H³eejs HeYég keÀer ³eeoeW ceW Kee³see jnlee ne,s Hejceelce ieCgeeW keÀer OeejCee ner epfemekeÀe Oece& ne,s meJsee ner epfemekeÀe MJeeme ne,s pees ³eeiseeeifve ceW leHekeÀj me®®es meevses pemwee Gpeuee yevee ne,s GmekeÀe leve eofKeves ceW ekfeÀlevee ner keÀgªHe ke³ÌeeW ve ne,s Jen DeekeÀ<eC&e keÀe keÀsvêeyfeobg yeve peelee n~w GmekeÀe DeeelfcekeÀ meeoQ³e& Ëo³e Hej Deecfeì íeHe íe[æslee n~w ceve-yegef× keÀes mel³eced efMeJeced megvojced ceW ueieeSb Deepe keÀeceg k eÀlee mes nes l es ceneefJeveeMe keÀe keÀewve mee#eer veneR? efHeÀj Yeer mebmeej Mejerj kesÀ meeQo³e& keÀer meeceieér

kesÀ mebień keÀe meceLe&ve keÀj jne nw~ ìsefueefJepeve, DeKeyeej Deeefo meb®eej Deelee nw efkeÀ SkeÀ yeej ceelee meerlee ves ceeO³eceeW ceW, owefnkeÀ DeekeÀ<e&Ce keÀer Deeie mJe³eb kesÀ megboj Hewj osKeles ngS Þeerjece peer ceW lesue [eueves Jeeues efJe%eeHeveeW keÀer mes Hetíe, `mJeeceer, DeeHekesÀ ®ejCe megboj Yejceej nesleer nw~ Ssmes ceenewue ceW nQ ³ee cesjs?' JeemleJe ceW meerlee peer kesÀ DeeJeM³ekeÀlee nw DeeeflcekeÀ peeie=efle Üeje ®ejCe lees Þeerjece peer mes Yeer yeæ{keÀj %eeve keÀer ueew mes DebleëkeÀjCe ceW mebgoj Les~ Þeerjece peer ves cegmekeÀjeles ngS Gefpe³eeje keÀjves keÀer~ peye Deelcee kesÀ ue#ceCe peer keÀes peJeeye osves keÀe FMeeje Demeueer meeQo³e& keÀe DevegYeJe nesiee lees efkeÀ³ee~ ue#ceCe peer kesÀ efueS peJeeye menpe ner yeveeJeìer mebgojlee mes ¢ef<ì ®egveewleerHetCe& Lee uesefkeÀve ³egefkeÌle mes nìsieer, efceL³ee cee³eeJeer ceveeskeÀeceveeSB ue#ceCe peer yeesues, `Yew³³ee, ®ejCe lees efceìWieer~ DeebleefjkeÀ megbojlee kesÀ efveKeej GmekesÀ megboj nQ efpemekeÀe Dee®ejCe megboj mes ner mJeefie&keÀ megKeeW keÀe meceboj efnueesjW nes~' me®e Hetíes lees Dee®ejCe keÀer ceejves ueiesiee~ Yeues ner DeeOegefvekeÀ megbojlee ner me®®eer megbojlee nw~ peye Fbefê³eueesuegHe megKeeW keÀer Deepe Yejceej nw ceeveJeelcee ceW efíHes efoJ³eiegCe Dee®ejCe Hejbleg DeuHekeÀeueerve megKe Demeueer kesÀ Üeje He´keÀì nesles nQ lees Jes ner ceeveJe DeeeflcekeÀ Deevebo keÀe mJeeo keÀneB osles keÀes me®®ee meeQo³e& Heóeve keÀjles nQ~ nQ? ef]peboieer keÀe Demeueer ce]pee lees Deefceì íeHe íesæ[lee nw mJe®ílee, meeoieer Deeefo meoiegCeeW keÀes DeeeflcekeÀ meeQo³e& OeejCe keÀj HegC³eHeóeF& keÀce& keÀjves ceW nw~ Keso keÀer yeele nw efkeÀ Deepe mece³e keÀer ceebie ³ener nw efkeÀ neæ[-ceebme MeejerefjkeÀ meeQo³e& keÀes ner Demeueer keÀer veMJej keÀe³ee keÀer íe³ee mes ceve keÀe megbojlee ceeve efue³ee ie³ee nw~ otmejs keÀes O³eeve nìe³eW, yegef× keÀes mel³eced efMeJeced DeHeveer Deesj DeekeÀef<e&le keÀjves kesÀ efueS megbojced kesÀ efJejeì iegCe®eefj$eeW ceW ueiee³eW yeveeJeìer meeQo³e& He´meeOeveeW mes mepevee, SJeb mJe³eb keÀes efMeJe meceeve meoiegCeeW mes DeekeÀ<e&keÀ Jeðe, DeeYet<eCe Henvevee, ³en Íe=bieejer yevee³eW~ leYeer Deelcee ceW me®®eer #eCeYebiegj megvojlee nw~ FmekeÀer YeWì ceW megbojlee keÀe efveKeej nesiee, ceeveJe keÀe %eeve-HeefJe$elee-Meeefvle-He´sce-DeeveboG×ej nesiee Je Oeje Hej me®®eer megbojlee MeefkeÌle Fl³eeefo cetue iegCeeW keÀes J³eJenej mes mJeefCe&ce me=ef<ì mepesieer~  Üeje efoKeevee ner DeebleefjkeÀ meeQo³e& nw~ efmelebyej 2014 ue#³e kesÀ efyevee peerJeve, efyevee Helee efueKes efueHeÀeHesÀ keÀer lejn nw pees efkeÀmeer cegkeÀece lekeÀ veneR HengB®elee 15

yesef]HeÀkeÀj yeeoMeen * ye´ïeekegÀceej [e@. Deej.Heer. meesveer, nceerjHegj (efn.He´.)

ceQ ves meved 1974 ceW He´Lece yeej

leue mes GBÀ®eeF& 14 npeej HeÀerì mes Yeer DeefOekeÀ nw~ ®eejeW lejHeÀ yeHe&À mes ueos GBÀ®es HeJe&le nQ~ Je=#e veneR nesles nQ~ oesleerve HeÀerì TB®eer ceewmeceer Peeefæ[³eeB nesleer nQ~ leeHeceeve efove ceW Yeer keÀF& yeej 1 ef[ie´er mewefume³eme mes veer®es ®euee peelee nw~ JeneB meejs efove ceW SkeÀ ner mejkeÀejer íesìer yeme peeleer Leer~ Jen yeme ceefuebie mLeeve Hej ©keÀ ieF& keÌ³eeWefkeÀ Deeies meæ[keÀ ìtì ®egkeÀer Leer~ otmejer yeme [sæ{ efkeÀueesceerìj otjer Hej efceueveer Leer~ cesjs Heeme SkeÀ efyemlej, SkeÀ yewie Je íesìe Deìw®eerkesÀme (ueieYeie 15 efkeÀuees meeceeve) Lee~ ceQves SkeÀ ³ee$eer mes efyemlej Gþeves keÀer mene³elee ceebieer~ Gmeves SkeÀ meew ©He³es ceebies Hejvleg Jen DeHevee meeceeve GþekeÀj ®euee ie³ee~ efHeÀj otmejs Deeoceer mes yeele keÀer, Gmeves efyemlej ues peeves kesÀ 500 ©He³es ceebies Hejvleg GmekesÀ meeLeer ves FvkeÀej keÀj efo³ee efkeÀ nce DeeHe kesÀ veewkeÀj veneR nQ~ ceve ner ceve yeeyee mes yeele lespe þC[er nJee ®eue jner Leer~ íesìs-íesìs HelLej nJee mes efnuekeÀj Deeies-Heerís efiej jns Les~ Deeyeeoer keÀneR ve]pej veneR Dee jner Leer~ mebkeÀuHe Dee³ee efkeÀ ³eneb mes Iej JeeefHeme ®euee peeGBÀ, mejkeÀejer mesJee veneR keÀjveer nw~ Hejvleg

yeme JeneB mes JeeefHeme efMeceuee pee ®egkeÀer Leer~ efMeJe yeeyee kesÀ efmeJee³e JeneB cesje keÀesF& meeLeer veneR Lee~ `ceQ p³eesefle efyevog mJeªHe Deelcee MeeefvleOeece efveJeemeer HejceefHelee Hejceelcee efMeJe keÀer mebleeve nBt', ceve ceW Fmeer SkeÀ HebefbkeÌle keÀe efmecejCe ®eue jne Lee~ meeceeve Gþeves Hej meebme HetÀue jne Lee~ ceQves Henues DeHevee efyemlej 100 iepe lekeÀ jKee, efHeÀj yewie Je Deìw®eer kesÀme ues ie³ee~ Fme He´keÀej SkeÀSkeÀ veie Deeies lekeÀ ues pee jne Lee~ ceve-ner-ceve yeeyee mes yeeleW Yeer keÀj jne Lee efkeÀ efMeJe yeeyee, peneB yeæ[er Deeyeeoer nesleer nw JeneB lees DeeHe DeHeves ye®®eeW keÀer ceoo keÀjles nQ Hejvleg Fme yeHeÀeaues HeJe&leer³e ce©mLeue ceW DeeHe mes cegPe Hej SkeÀ Yeer MeefkeÌle keÀer efkeÀjCe veneR Dee jner nw~ MeefkeÌle keÀer leerve efkeÀjCeW ef®evleve keÀj ner jne Lee, leYeer JeneB leerve Deeoceer HengB®e ieS~ GvekesÀ Heeme ve keÀesF& meeceeve Lee, ve iece& keÀHeæ[s Les~ GvekeÀer Dee³eg 20 mes 30 Je<e& kesÀ yeer®e Leer~ Jes efyevee oeæ{er-ceBtí Jeeues Les, meeOeejCe meHesÀo Hee³epeecee-keÀceer]pe Henves Les~ ceQves Gvemes yeme lekeÀ efyemlej ues peeves kesÀ efueS He´eLe&vee keÀer~ Gve leerveeW ves cesjs leerveeW veie GþeS Deewj ®eue Heæ[s~ ceQ

He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e Üeje Dee³eesefpele He´oMe&veer osKeer~ efvejekeÀej Hejceelcee efMeJe Oejleer Hej ³egie yeoueves kesÀ efueS Dee ®egkesÀ nQ, ³en yeele De®íer ueieer~ efMeJe Deewj MebkeÀj kesÀ Deueie-Deueie ef®e$e Yeer osKes~ mece³e kesÀ DeYeeJe Deewj mLeeveer³e mesJeekesÀvê keÀe mener Helee ve nesves kesÀ keÀejCe osKeer ieF& He´oMe&veer keÀe %eeve ceve ceW ner jn ie³ee~ meved 1994 ceW cesjs ieeBJe ceW ye´ïeekegÀceejer yenveW %eeve mecePeeves DeeF¥~ ³en mecee®eej efceueles ner ceQ mece³e efvekeÀeuekeÀj JeneB HengB®ee~ yenveeW mes F&MJejer³e %eeve mecePekeÀj me=ef<ì-®eke´À leLee Hejceelcee kesÀ keÀe³e& Hej Hetje efJeMJeeme nes ie³ee~ efomecyej, 1996 ceW cegPes efMeJeyeeyee mes meccegKe efceueves keÀe meewYeei³e efceuee~ [e³eceC[ ne@ue yeve jne Lee~ efMeJeyeeyee kesÀ yeesues ngS Meyo Deepe Yeer cesjs keÀeveeW ceW ietbpeles nQ efkeÀ ceQ Gve meye keÀejeriejeW keÀer ceeefueMe keÀjlee ntB, cegyeejkeÀ oslee ntB efpevneWves efJeMeeue [e³eceC[ ne@ue yevee³ee~ mene³elee veneR efceue jner Leer cee®e&, 1997 ceW mejkeÀejer mesJee keÀjves nsleg cesje lenmeerue mHeerefle-keÀepee (efn.He´.) ceW peevee ngDee, peneB efkeÀ mecegê 16 p³eeoe yeesueves mes efoceeie keÀer Svepeea keÀce nes peeleer nw FmeefueS Meeì& Deewj mJeerì yeesueW

Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

Keeueer neLe GvekesÀ Heerís-Heerís ®euelee jne~ nce yeme lekeÀ HengB®e ieS~ yeme ®eeuet nes ®egkeÀer Leer Hejvleg SkeÀ ³ee$eer ves yeme keÀes ©keÀJee³ee~ ³en ³ee$eer cesjs meeLe Heerís mes ner Dee³ee Lee~ Gve leerveeW ceW mes SkeÀ YeeF& ves yewie cegPes HekeÀæ[ekeÀj, cegPes yeme ceW yewþves keÀe FMeeje efkeÀ³ee~ otmeje YeeF& efyevee yeesues ner yeme Hej ®eæ{ ie³ee Deewj cesje efyemlej Je Deìw®eer kesÀme GÀHej jKe keÀj [^eF&Jej keÀes ®eueves keÀe FMeeje keÀj efo³ee~ GvneWves cegPe mes keÀesF& yeele veneR keÀer~ Jes keÀewve Les, keÀneB mes DeeS Deewj keÀneB pee jns Les, cegPes veneR ceeuetce~ ceQ ³ener mees®elee jne efkeÀ ³es leerveeW yeme ceW yewþWies lees ceQ GvekeÀe Oev³eJeeo keÀj efkeÀje³ee os otBiee Hej Jes ®egHekesÀ mes ®eues ieS~ Fme He´keÀej efMeJe yeeyee ves SkeÀ veneR, MeefkeÌle keÀer leerve efkeÀjCeW Yespe keÀj cesjer mene³elee keÀer~ ceQ efMeJe yeeyee keÀe keÀuHe-keÀuHe kesÀ efueS $eÝCeer ntB Deewj keÀesefì-keÀesefì Oev³eJeeo keÀjlee nBt~ He$e mes efceueer meeJeOeeveer petve cenerves lekeÀ yeHe&À meæ[keÀ mes nìe oer ie³eer~ leye ceQ keÀepee keÀer Debeflece Heb®ee³ele ceW DeHeves mesJee mLeeve Hej HengB®e ie³ee~ JeneB keÀer Yee<ee Deueie Leer~ cegPes meerefæ{³eeB ®eæ{ves Hej Yeer meeBme HetÀue peelee Lee~ JeneB ye®®es mes yetæ{s lekeÀ meYeer Mejeye Je ceebme keÀe He´³eesie keÀjles Les~ MeekeÀenejer Meyo peeveles Yeer veneR Les~ cekeÀeve-ceeefuekeÀ ves mecePee³ee efkeÀ ³eneB kesÀ þC[s ceewmece ceW H³eepe-uenmegve kesÀ efyevee peerefJele jnvee DemecYeJe nw~ otmejs ner efove mesJeekesÀvê keÀer yenve keÀe He$e He´eHle ngDee~ meeLe ceW kegÀí cegjefue³eeB efceueeR~ He$e ceW meeJeOeeve efkeÀ³ee ie³ee Lee efkeÀ H³eepe cele Keevee Yeues ceewmece efkeÀlevee Yeer þC[e nes~ yeeoece, keÀepet Je Kepetj Keeles jnvee~ yeeyee ves keÀj jKes Les meye meceeOeeve kegÀí efoveeWs lekeÀ JeneB SkeÀ Ssmes DeO³eeHekeÀ keÀe mLeeveevlejCe nes ie³ee pees F&MJejer³e %eeve ceW ®euelee Lee~ Jen cesjs ner meeLe jne Deewj Iej keÀe meeje keÀece mJe³eb keÀjlee Lee~ cesje jkeÌle®eeHe 200/120 kesÀ ueieYeie jnlee Lee keÌ³eeWefkeÀ JeneB DeekeÌmeerpeve keÀer yengle keÀceer Leer, LekeÀeJeì keÀe yengle efmelebyej 2014

DevegYeJe neslee Lee~ Hejvleg DeO³eeHekeÀ YeeF& kesÀ meeLe jn keÀj JeneB keÀe mece³e yengle De®íe J³eleerle nes ie³ee~ cesjs mejkeÀejer mesJeemLeeve Hej [ekeÀ cenerves ceW oes yeej peeleer Leer~ Gme mece³e ceesyeeFue HeÀesve keÀer megefJeOee veneR Leer~ HeÀesve keÀjves kesÀ efueS 60 efkeÀueesceerìj keÀe jemlee le³e keÀjkesÀ peevee Heæ[lee Lee~ Iej ceW keÀesF& efHe´³e ³ee DeefHe´³e Ieìvee nesleer lees GmekeÀe DeeYeeme nes peelee Lee~ ceQ Gme Ieìvee keÀer peevekeÀejer Iej JeeueeW keÀes oslee lees Jes nwjeve nes peeles Les~ efMeJe yeeyee ves Gme yeHeÀe&veer ce©mLeeve ceW cegPe Hej Deeves Jeeueer cegmeeryeleeW keÀe Henues mes ner meceeOeeve keÀj jKee Lee~ nce ogefve³ee kesÀ efkeÀmeer Yeer keÀesves ceW DeHevee peerJeve J³eleerle keÀjW, Hejceelcee keÀer ¢ef<ì meoe nce Hej jnleer nw~ FmeefueS efMeJe yeeyee nceW ef®evleeDeeW mes cegkeÌle keÀj yesef]HeÀkeÀj yeeoMeen yevee jns nQ~ 

_{am Vm{ Ka _Yw]Z

ye´ïeekegÀceej efJeveeso efmebn iegpe&j, cent (Fvoewj)

cesje lees Iej ceOegyeve nw, ceOegyeve nw, ceOegyeve nw, ³eneB Hej keÀeMeer kesÀ efMeJe nQ, cekeÌkeÀe, keÀeyee kesÀ jye nQ~ cesje lees Iej................................. mJeie& keÀer DeeYee nw, DejeJeueer MeerMe PegkeÀelee nw~ metjpe DeekeÀj Heg<He ®eæ{elee, ®eboe oerHe peueelee nw~ keÀCe-keÀCe ³eneB keÀe HeeJeve nw, ceeìer Yeer ®ebove nw~ cesje lees Iej................................. efJeIve efJeveeMekeÀ, Fbêpeerle osJeeW keÀer veiejer nw, mejueef®eÊe, menpeOeejer, %eeveece=le ieiejer nw, He´Yeg efceueve keÀe mebiece ³eneB Hej ªneW keÀe mHebove nw~ cesje lees Iej.................................

H³eej-ogueej Deewj Heeuevee yeeyee osles nQ, pevce-pevce keÀer Heeflele Deelcee HeeJeve keÀj osles nQ, KegefMe³eeW mes DeeB®eue Yejles, Ssmes ogKeYebpeve nQ~ cesje lees Iej................................. 17 Deiej ceQ DeewjeW keÀer keÀefce³eeB ceve ceW jKelee ntB lees Jes MeerIe´ ner cesjer yeve pee³eWieer

yeeue-ceveesefJe%eeve * ye´ïeekegÀceejer Gefce&uee, meb³egkeÌle mebHeeefokeÀe

Deepe

kesÀ mece³e ceW yengle-mes ®etbefkeÀ Jen Devoj mes Keeueer nw FmeefueS ceelee-efHelee ye®®eeW kesÀ J³eJenej mes ®eejeW Deesj keÀer yeeleeW keÀes DeHeves ceW Yej HejsMeeve Deewj ef®eefvlele jnles nQ~ Jes ueslee nw~ DeHeves mes yeæ[eW keÀer nj yeele keÀes peevevee ®eenles nQ efkeÀ ye®®ee GvekesÀ þer k eÀ mecePelee nw Deew j meyekeÀe ceveesvegketÀue J³eJenej keÀjs, GmekeÀe DevegkeÀjCe keÀjves keÀer keÀesefMeMe keÀjlee lejerkeÀe keÌ³ee nw? peye ye®®ee pevce ueslee nw~ efHeÀj Jen mketÀue peelee nw, ³eefo nw, Jen MeejerefjkeÀ-ceeveefmekeÀ oesveeW GmekeÀer keÀ#ee mes meerOes pegæ[s ngS HeeB®e ªHeeW mes DeefJekeÀefmele jnlee nw~ ceeve efMe#ekeÀ Deewj 50 efJeÐeeLeea Yeer nQ lees ueerefpeS, efHelee keÀer 25 Je<e& keÀer Dee³eg ceW He´efleefove Jen Fve 55 ueesieeW kesÀ yeer®e 8 ye®®es keÀe Deeieceve ngDee~ peye ye®®ee Ievìs jnlee nw Deewj Heæ{eF& kesÀ meeLeSkeÀ efove keÀe Lee lees GmekeÀe efHelee Gmemes meeLe DeHeves meeef L e³eeW mes Yeer (25 Je<e& ƒ 365) 9125 iegCee efove peevekeÀeefj³eeB neefmeue keÀjlee nw, Fmemes yeæ[e Lee~ peye ye®®ee oes efove keÀe ngDee GmekeÀe ceeveefmekeÀ-yeewef×keÀ efJekeÀeme lees efHelee kesÀJeue 4563 iegCee efove ner leerJe´ieefle mes neslee nw~ ©keÀ peelee nw ceelee-efHelee keÀe yeæ[e jne~ peye ye®®ee 100 efove keÀe yeewef×keÀ efJekeÀeme ngDee lees efHelee cee$e 92 iegCee efove yeæ[e otmejer lejHeÀ ceelee-efHelee keÀe jn ie³ee Deewj peye ye®®ee 8 Je<e& keÀe ngDee lees efHelee Dee³eg ceW ueieYeie 4 iegCee ceeveefmekeÀ-yeewef×keÀ efJekeÀeme Fme mees®e yeæ[e ner jn ie³ee~ Fme He´keÀej Heg$e keÀer kesÀ meeLe ©keÀ ®egkeÀe neslee nw efkeÀ nce lees MeejerefjkeÀ Je=ef× kesÀ meeLe-meeLe efHelee yengle kegÀí peeve ®egkesÀ nQ~ yengle meejs keÀe MeejerefjkeÀ yeæ[eHeve ke´ÀceMeë Ieìlee ocHeefle lees `yevo efKeæ[keÀer Deewj yevo ojJee]pes' keÀer mebmke=Àefle peerles nQ~ keÀF³eeW peelee nw~ leerJe´ ceeveefmekeÀ-yeewef×keÀ efJekeÀeme keÀer meejs efove ceW J³eeHeej ³ee veewkeÀjer mes Mejerj kesÀ meeLe-meeLe ye®®ee pegæ[s ®evo ueesieeW keÀes íesæ[keÀj efkeÀmeer mes ceeveefmekeÀ Deewj yeewef×keÀ ªHe mes Yeer keÀesF& yeele veneR nes Heeleer~ veelesefJekeÀefmele neslee peelee nw~ peye Jen efjMlesoejeW mes otefj³eeB nes ®egkeÀer nesleer nQ pevcee, kegÀí veneR peevelee Lee Hej Oeerjs- Deewj cesnceeveeW keÀe Deevee-peevee vee kesÀ Oeerjs JeeleeJejCe mes, efce$e-mecyeefvOe³eeW yejeyej neslee nw~ Ssmes ceW ye®®ee Deewj DeeHemes kegÀí-kegÀí meerKelee ie³ee~ Heæ[esefme³eeW kesÀ Iej keÀer ®enue-Henue 18 ceve keÀer DeJemLee Ssmeer nes pees nj HeefjefmLeefle ceW Meerleue jns

Deewj oesmleeW kesÀ ceelee-efHelee kesÀ meesMeue J³eJenej keÀes efíHe-efíHe keÀj osKelee nw Deewj DeHeves Iej ceW Ssmes cesue-peesue kesÀ DeYeeJe mes kegÀæ{lee Yeer nw~ Jele&ceeve kesÀ v³etkeÌueer³ej HeefjJeejeW ceW Heefle kesÀ ogkeÀeve ³ee keÀe³ee&ue³e peeves kesÀ yeeo ye®®es keÀer ceelee (Deece ie=efnCeer) leerveeW mece³e kesÀ Yeespeve, keÀHeæ[s, meHeÀeF& ³ee Iej kesÀ Dev³e keÀe³eeX kesÀ oe³ejs ceW yevOeer-yevOeer ueieYeie SkeÀ pewmeer efove®e³ee& J³eleerle keÀjleer nw~ GmekesÀ Heeme Yeues ner Sce.S., yeer.S.³ee Fvemes Yeer GBÀ®eer ef[ie´er nw Hej Jen lees keÀeie]peeW kesÀ yeer®e SkeÀ keÀeie]pe yeve keÀj jn ieF& nw~ Jen mees®eleer nw, Meeoer nes ieF&, ceeB yeve ieF&, Heefle þerkeÀ mes keÀceelee nw, Ke®e& ®eue jne nw, cegPes keÀesF& veewkeÀjer lees keÀjveer veneR, pees Heæ{e Lee Jees He³ee&Hle nw~ GlHeeoeW kesÀ uesyeue Heæ{ves mes ueskeÀj jespeceje& kesÀ Dev³e Yee<eeF& %eeve keÀer ]peªjle GmekeÀer menpe Hetjer nes jner nesleer nw~ HegÀme&le kesÀ #eCeeW ceW keÀesF& Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

ìer.Jeer.keÀe ceveesjbpekeÀ keÀe³e&ke´Àce osKe HegmlekeÀeW kesÀ meeLe-meeLe Deeves-peeves kesÀ keÀne, cesje lees YeeF& nw Hejvleg legcneje uesleer nw ³ee ceveesjbpeve keÀer HegmlekeÀ Heæ{ efueS yeme keÀe HeýevOe keÀj efo³ee~ megyen keÀesF& YeeF& veneR nw, ueielee nw, legcneje uesleer nw, Fmemes p³eeoe kegÀí veneR~ ³eefo lew³eej keÀjkesÀ mketÀue Yespevee Deewj Meece Yeei³e De®íe veneR nw ~ Jen ceeB ye®®ee DeHeves oesmle keÀer ceeB keÀes DeefOekeÀ keÀes ueewìves Hej nesceJeke&À keÀje osvee, ye´ïeekegÀceejer]pe kesÀ kesÀvê Hej Deeleer nw~ %eevece³eer Deewj He´scece³eer HeekeÀj GmekeÀer Fleveer ef]peccesJeejer ceeB mecYeeues ngS nw~ Gmeves Goeme ®esnjs mes yenveeW mes lejHeÀ DeekeÀef<e&le neslee nw ³ee DeHeveer ceeB Fme He´keÀej oesveeW efveefM®evle jnles nQ efkeÀ meceeOeeve Hetíe~ yenveeW ves keÀne, YeeF& lees kesÀ Deeies GmekesÀ iegCeeW keÀer He´Mebmee keÀjlee meye kegÀí þerkeÀ-þekeÀ ®eue jne nw~ Yeejle keÀer HetJe& HeÓeevecev$eer Fefvoje ieebOeer nw lees ceeB keÀes Ssmes Yeer ueieves ueielee nw efkeÀ Hejvleg leerJeíeefle mes yeoueles mece³e ceW keÀes Yeer veneR Lee, ye´ïeekegÀceejer]pe keÀer ye®®ee efyeieæ[ jne nw, otmejeW kesÀ IejeW keÀer efvel³e veF& met®eveeDeeW, peevekeÀeefj³eeW keÀe He´Lece cegK³e He´MeeefmekeÀe peieocyee Deesj efKeb®ekeÀj DeHeveer Heæ{eF& Hej O³eeve Deeiee]pe nes jne nw~ ceeref[³ee kesÀ mejmJeleer keÀes Yeer veneR Lee, efÜleer³e cegK³e veneR os jne nw Hej Jen ³en veneR mecePe KeguesHeve mes, veeìkeÀeW, OeejeJeeefnkeÀeW, He´ M eeef m ekeÀe jepe³ees e f i eveer oeoer Heeleer efkeÀ GmekesÀ Iej kesÀ `SkeÀ pewmeer efHeÀuceeW, keÀneefve³eeW, mecee®eejeW kesÀ He´keÀeMeceefCe keÀes Yeer veneR Lee, ceoe&veer Heìjer Hej ®eueles peerJeve kesÀ' Jes lees Deeoer ceeO³ece mes Jele&ceeve meceepe ceW Meeve, jeveer Peebmeer keÀes Yeer veneR Lee~ DeHeveer Heg$eer nes ®egkesÀ nQ Hej mebmeej kesÀ nj megKe Hej MeewkeÀle Deewj ieJe& keÀer yeele mecePeer peeves keÀes keÀnvee, legcneje Yeei³e Gve meyekeÀer DeHeves nmlee#ej keÀj Heeves keÀer ®een Jeeueer ®eer]peeW mes ye®®es yengle peuoer lejn yengle GBÀ®ee nw Deewj DeeO³eeeflcekeÀ Jeeuee ye®®ee veJeervelee Deewj yeewef×keÀ JeeefkeÀHeÀ nes peeles nQ~ meeefLe³eeW keÀer YeWì %eeve keÀer OeejCee mes Jen Deewj DeefOekeÀ efJekeÀeme keÀes le=Hle keÀjves Jeeues ceenewue ceW DeHeves HeefjJeej Deewj HeéefHle³eeW keÀer TB®ee yeve mekeÀlee nw~ keÀesF& YeeF& efkeÀmeer keÀer lejHeÀ DeekeÀef<e&le neslee nw ö ³en Meeve-MeewkeÀle ³ee ieJe& keÀe Heueæ[e Leesæ[e yenve keÀe Yeei³eefJeOeelee veneR neslee~ mJeeYeeefJekeÀ yeeue megueYe He´Je=efÊe nw, Yeer nukeÀe cenmetme nesves Hej Jes nerve Yeei³eefJeOeelee lees SkeÀ Hejceelcee ner nw~ FmeceW kegÀí Yeer DemJeeYeeefJekeÀ veneR nw~ YeeJevee mes ieéfmele nes peeles nQ~ ceelee- Deepe kesÀ mece³e ceW lees DeefOekeÀlej efHelee keÀes ye®®es kesÀ Yeerlej mece³e mes HetJe& ceeceueeW ceW yenveW, YeeF³eeW keÀes meneje efvele veF& peevekeÀeefj³eeW keÀe Deeiee]pe Yejves Jeeueer Fve DeveeJeM³ekeÀ efoS ngS nQ~ ³en megvekeÀj ceeB kesÀ ®esnjs efHelee keÀe Yeer keÀceesyesMe ³ener neue peevekeÀeefj³eeW keÀe Denmeeme keÀce ner Hej cegmekeÀeve Dee ieF&~ DeJeM³e ner ceeB nw~ efpeme OevOes ceW Jen ueiee nw GmeceW 8 jnlee nw~ GvekesÀ neLeeW kesÀ leesles lees leye keÀe mJeceeve peeiee lees Gmeves Heg$eer keÀe Yeer ³ee 10 ³ee 12 Ievìs KeHe peeles nQ~ Gæ[les nQ peye ®eejeW Deesj osKeer-megveer peiee efo³ee~ ef v el³ekeÀceeX keÀe ef v eHeìeje, keg À í yeele Hej ye®®ee ¢æ{ neskeÀj ceelee-efHelee TB®es efJe®eej yeveles nQ DeeJeM³ekeÀ HeeefjJeeefjkeÀ keÀe³eeX keÀer keÀe Yeer meecevee keÀjves ³ee DeJe%ee keÀjves mJe³eb keÀer HeefJe$e cesnvele mes Ssmes ner `meeoe peerJeve G®®e efJe®eej' Hetefle&, efkeÀmeer efHe´³e efce$e-mecyevOeer mes Hej Gleeª nes peelee nw ³ee nerve efJe®eejeW Gþ-yewþ, ìer.Jeer., DeKeyeej, vesì mes ie´ e f m ele nes cevees y eue Deew j Jeeueer peerJeve Mewueer Jeeues SkeÀ jepe³eesieer efHelee, mketÀue kesÀ efJeMes<e keÀe³e&ke´ÀceeW ceW Deeefo keÀer peevekeÀejer ceW mece³e ie]gpej DeelceefJeMJeeme Keesves ueielee nw~ meHesÀo kegÀlee&-Hee³epeecee HenvekeÀj peelee nw~ ye®®es kesÀ Heéfle Jes DeHevee Flevee YeeF& Yeei³eefJeOeelee veneR nesles ner keÀÊe&J³e mecePeles nQ efkeÀ nceves Gmes SkeÀ keÀv³ee (8 Je<e&) ves Iej ceW ceeB keÀes Meeefceue nesles~ GmekeÀer ye®®eer (10 Je<e&) De®ís mketÀue ceW [eue efo³ee, Jeoea Deewj jesles-jesles keÀne, Deepe cesjer meKeer ves keÀer meefKe³eeB keÀnleeR, DeeHekesÀ efHelee yetæ{s efmelebyej 2014 mekeÀejelcekeÀ mees®e Jeeuee J³eefkeÌle meoe leveeJecegkeÌle jnkeÀj He´mevveef®eÊe jnlee nw 19

%eeveece=le

vee keÀnW, Heæ{s lees nce Yeer Les, Hej Deepe nes ieS nQ keÌ³ee, pees Ssmes keÀHeæ[s Henveles megKe-®ewve íerve ueslee nw~ pewmeer jes]pe-jes]pe keÀer veF&-veF& yeeleW nQ, peeRme keÌ³eeW veneR Henveles? yeele peye ceeB nw He´Lece ieg© ³es meye GoenjCe osves kesÀ Heerís nceejs Heeme lees Leer veneR~ GvnW yeoueles nce lekeÀ DeeF& lees nceves keÀne, ³en lees Yeejle kesÀ yeæ[s-yeæ[s vesleeDeeW keÀe GÎsM³e ³en nw efkeÀ ye®®es kesÀ Mejerj Deewj mece³e keÀes O³eeve ceW jKevee Heæ[siee~ keÀne peelee nw, peerJeve meoe meerKeves HenveeJee jne nw~ ye®®eer keÀes ³en ieJe& Heæ{eF& kesÀ opex ceW Je=ef× nesves kesÀ meeLekeÀjvee nw ef k eÀ ces j s ef H elee SkeÀ meeLe GmekesÀ Decetle& ceve ceW Yeer lees yengle- kesÀ efueS nw~ meerKeves, efmeKeeves, Devoj DeeO³eeeflcekeÀ veslee nQ pees Iej ceW jnles meer yeeleW Yej jner nQ pees Devoj PeebkeÀves, ye®®eeW keÀer YeeJeveeDeeW keÀes Gme DeeO³eeeflcekeÀ DevegMeemeve keÀe Keueyeueer Hewoe keÀjleer nQ~ ceelee-efHelee mecePeves ceW ye´ïeekegÀceejer]pe keÀe %eeve Heeueve keÀjles nQ pees yeæ[s-yeæ[s mebv³eeefme³eeW keÀer J³emlelee kesÀ keÀejCe yeæ[s nesles ye®®es keÀeHeÀer ceooieej meeefyele neslee nw~ Fve keÀes Yeer ogue&Ye nw~ peeRme lees keÀesF& keÀcHeveer keÀe ceeveefmekeÀ Henuet GHesef#ele nw~ ³eefo MeeKeeDeeW ceW F&MJejer³e %eeve kesÀ meeLeyeveeleer nw, Gmes HewmeeW ceW Kejeroe pee ye®®ee mketÀue ceW osKeer-megveer yeele, meeLe yeeue ceveesefJe%eeve Yeer efmeKee³ee mekeÀlee nw Deewj Jen Hewmee lees ieuele Ieìvee, ®eer]pe (ceesyeeFue, kewÀceje, peelee nw~ pees ceelee-efHelee Fve MeeKeeDeeW lejerkesÀ mes Yeer Dee mekeÀlee nw Hej TB®es ieeæ[er, cenbiee Hesve, ®eMcee) Deeefo keÀe ceW Deeles nQ Jes DeHeves ye®®eeW kesÀ He´MveeW keÀes Deewj keÀu³eeCekeÀejer efJe®eej lees mJe³eb efpeke´À keÀjlee nw lees ceeB keÀe GÊej neslee menpe mecePeles nQ Deew j GvekeÀer keÀer HeefJe$e cesnvele mes yeveles nQ, GvnW nw, keÀjves os GvnW, let DeHeveer Heæ{eF& Hej efpe%eemeeDeeW keÀes Meevle keÀj Heeles nQ~ Kejeroe veneR pee mekeÀlee~ ³en megvekeÀj O³eeve os~ uesefkeÀve osKeles ngS Yeer vee SkeÀ lees GvekeÀe DeHevee ¢ef<ìkeÀesCe osKeves keÀer MeefkeÌle, jerme vee keÀjves keÀer %eeve³egkeÌle nes peelee nw, meceeOeeve keÀes ceelee Deewj ye®®eer DeeMJemle nes ieF&~ [ieceiee peelee nw DeelceefJeMJeeme MeefkeÌle, efkeÀmeer yeele ceW nerve cenmetme vee HekeÀæ[lee nw Deewj efHeÀj DevegYeJeer yenveeW SkeÀ keÀv³ee (12 Je<e&) ves jesles ngS keÀjves keÀer MeefkeÌle Jen keÀneB mes ueeS~ ceeB keÀe ceeie& o Me& v e Yeer ef c euelee nw ~ yelee³ee efkeÀ cesjer ceelee nj mece³e otmejs leke&À kesÀ meeLe, GoenjCe kesÀ meeLe lees DeeO³eeeflcekeÀ mvesn kesÀ JeeleeJejCe ceW ye®®eeW mes leguevee keÀjles ngS cesjer keÀefce³eeB mecePeeleer veneR efkeÀ jerme keÀes kewÀmes jeskeWÀ, ye®®es keÀer SkeÀeie´lee yeæ{leer nw, Jen DeHeves efvekeÀeueleer jnleer nw~ neueebefkeÀ Jen He´sce ke´ÀesOe keÀes kewÀmes cevespe keÀjW, DeekeÀ<e&Ce keÀes J³eLe& yeeleeW mes nukeÀe cenmetme Yeer keÀjleer nw Hejvleg peye leguevee keÀjleer mes kewÀmes ye®eW~ ceeB ye®®es keÀer Henueer ieg© keÀjlee nw~ FmeefueS ³en vee keÀnW efkeÀ yetæ{s nw lees cesje DeelceefJeMJeeme [ieceiee nw, lees ieg© kesÀ Heeme lees GmekesÀ nj He´Mve leesles Deye keÌ³ee Heæ{Wies, ye®®eeW keÀer peelee nw, ceQ Kego Yeer DeHeves keÀes vekeÀeje keÀe meceeOeeve Deewj mevleg<ì keÀjves keÀer mebmkeÀej³egkeÌle Heeuevee kesÀ efueS, yeæ[s Deewj De³eesi³e mecePeves ueieleer ntB~ peye MeefkeÌle nesveer ®eeefnS, leYeer Jen De®íer nesles ye®®es keÀes Deewj mJe³eb keÀes ³en yeele GmekeÀer ceeB keÀes yeleeF& ieF& lees ieg© efme× nesieer~ Deleë meHeÀue ceele=lJe mecem³eeDeeW, He´MveeW mes Heej ues peeves kesÀ Jen jesves ueieer Deewj keÀnves ueieer efkeÀ cegPes Deewj efHele=lJe keÀe efveJee&n keÀjves kesÀ efueS efueS ceelee-efHelee oesveeW He´efleefove SkeÀ lees DeHeveer Heg$eer mes yengle He´sce nw~ He´sce lees DeeJeM³ekeÀ nw efkeÀ ceelee-efHelee DeHeves Ievìe F& M Jejer ³ e %eeve meer K eves nw Hej pewmes Dece=le kesÀ Ieæ[s ceW Heæ[er efJe<e yeewef×keÀ Deewj DeeO³eeeflcekeÀ efJekeÀeme ye´ïeekegÀceejer]pe keÀer ve]peoerkeÀer MeeKee ceW keÀer SkeÀ yetbo ner Gmes efJe<ewuee yevee osleer keÀes ©keÀves ve oW~ Jes Jele&ceeve HeefjefmLeefle ]peªj peeSB~ yeeue ceveesefJe%eeve keÀes nw Fmeer He´keÀej ceelee-efHelee keÀe ]peje-mee pev³e mketÀueer JeeleeJejCe, meeceeefpekeÀ mecePeves Deewj Gvemes meecevpem³e efyeþeves vekeÀejelcekeÀ jJew³ee Yeer ye®®eeW keÀe JeeleeJejCe keÀe DeekeÀueve keÀjW~ Jes ³en keÀe ³en efveëMegukeÀ mejuelece GHee³e nw~ 20 Je<e& 50/ DebkeÀ 3 Hejceelce mebie kesÀ yebOeve ceW yebOeves mes Deelcee kesÀ megKe, Meebefle, HeefJe$elee keÀer j#ee nesleer nw

%eeveece=le kesÀ Hegjeves HevveeW mes..

ZdamoÍm H$m AmÜ`moË_H$ ahñ`

o Menjs mes Henues ueieeleej veew

efoveeW lekeÀ (veJejeef$e ceW) YeejleJeemeer MeefkeÌle³eeW keÀer Hetpee keÀjles nQ~ Fve MeefkeÌle³eeW kesÀ 108 veeceeW keÀe iee³eve nw efpeveceW mes kegÀí Heéfme× veece ö Þeer mejmJeleer, yeéïeer (ye´ïee keÀer %eeveHeg$eer), Deeefo osJeer, peieocyee, Meerleuee, ogiee& Deeefo-Deeefo nQ~ veJejeef$e ceW YekeÌle ueesie jeleYej SkeÀ oerHekeÀ peueeles nQ leLee MeejerefjkeÀ, ceeveefmekeÀ Deewj DeeO³eeeflcekeÀ HeefJe$elee leLee ye´ïe®e³e& Je´le keÀe Heeueve keÀjves keÀe He´³elve keÀjles nQ~ FvneR efoveeW ceW Jes mebmke=Àle kesÀ MueeskeÀ G®®eeefjle keÀjles ngS megves peeles nQ efpevekeÀe YeeJeeLe& Fme He´keÀej neslee nw ë``ns Hetp³e ceeB, De%eeve-DevOesjs ves Fme mece³e cegPes ®eejeW lejHeÀ mes Iesj jKee nw~ DeeHe cegPes %eeve Heóeve keÀjes efpememes efkeÀ cesjs Devoj Deewj yeenj ®eejeW Deesj keÀe DevOesje otj nes pee³es~ Fve efJekeÀejeW ves cesjer yegef× keÀes Gmeer He´keÀej otef<ele keÀj jKee nw pewmes efkeÀ keÀeues yeeoue DeekeÀeMe keÀes Iesjs jnles nQ~ DeeHe cesjs ceeveefmekeÀ efJe®eejeW keÀes Meevle keÀj cegPes HeefJe$elee, megvojlee, Meeefvle Deewj Deevevo keÀe Jejoeve oerefpeS~'' Megef× kesÀJeue veew efove ner keÌ³eeW? YeeJe yengle megvoj nw Hejvleg He´Mve efmelebyej 2014

Gþlee nw efkeÀ ³eefo ceeB peieocyee keÀes ceve, Je®eve, keÀce& keÀer HeefJe$elee Deewj ye´ïe®e³e& yengle efHe´³e nw Deewj ³eefo Megef× me®eceg®e De®íer Jemleg nw Deewj mel³e %eeve mes ner nceW mLee³eer megKe Deewj Meeefvle efceue mekeÀleer nw lees keÌ³eeW ve nce FvnW kesÀJeue veew efoveeW keÀer yepee³e meowJe ner OeejCe efkeÀS jKeW leeefkeÀ ncemes keÀesF& efJekeÀce& ve nes? ³en SkeÀ O³eeve osves ³eesi³e yeele nw efkeÀ mebmeej ceW ceveg<³e keÀer cenevelee GmekeÀer HeefJe$elee keÀer MeefkeÌle kesÀ Devegmeej ner nesleer nw~ HeefJe$elee keÀer MeefkeÌle mel³e %eeve mes ner He´eHle nesleer nw Deewj mel³e %eeve leLee F&MJejer³e ³eesie ner Jen lespe leueJeej nw pees ceeveefmekeÀ efJekeÀejeW keÀes mecetue ve<ì keÀj osleer nw~ veJeje$eeW ceW jele Yej pees oerHekeÀ peuee³es peeles nQ, OetHe-DeiejyeÊeer Deeefo megueiee³es peeles nQ, GvekeÀe YeeJeeLe& Yeer ³ener nw efkeÀ nce Deelcee keÀe oerHekeÀ meowJe peuee ngDee jKeW leeefkeÀ efJekeÀej nceejs Heeme Dee ner ve mekeWÀ~ nce owJeer iegCeeW keÀer megieefvOe keÀjkesÀ DeHeves J³eefkeÌlelJe SJeb JeeleeJejCe keÀes meowJe KegMeyetoej Deewj DeeO³eeeflcekeÀ yevee³es jKeW~ kesÀJeue veJejeef$e kesÀ veew efoveeW ceW ner Iej keÀes mee]HeÀ Deewj megieefvOele jKeves mes mejmJeleer ³ee ogiee& nce Hej He´mevve veneR

neWieer, JeemleefJekeÀ veJejeef$e ceveeves kesÀ efueS HejceefHelee Hejceelcee efMeJe Üeje efmeKee³es pee jns menpe %eeve Deewj jepe³eesie Üeje peerJeve keÀes HeefJe$e Deewj MeefkeÌleMeeueer yevee³eW~ MeefkeÌle³eeW keÀes MeefkeÌle efkeÀmemes Deewj kewÀmes HeéHle ngF&? YekeÌleeW keÀe Heé³eë Ssmee Yeer efJeMJeeme nw efkeÀ ogiee& leLee Decyee ceW DeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe HeéogYee&Je ye´ïee, efJe<Ceg Deewj MebkeÀj ³ee efJeMes<e leewj mes mJe³eb Hejceelcee p³eesefleefue¥iece èfMeJe' mes ner ngDee~ Deleë Fve MeefkeÌle³eeW keÀe otmeje veece `èfMeJece³eer MeefkeÌle³eeB'' Yeer nw~ MeefkeÌle³eeW kesÀ pees yeéïeer, kegÀceejer, efJeÐee, %eevee Deeefo cegK³e veece nQ Gvemes efme× nw efkeÀ MeefkeÌle³eeW keÀe DeeO³eeeflcekeÀ pevce Gme mece³e ngDee Lee peyeefkeÀ

peye ke´ÀesOe efmebnemeve Hej Dee yewþlee nw lees yegef× JeneB mes ®egHe®eeHe efKemekeÀ peeleer nw

%eeveece=le

Hejceelcee efMeJe ves GvnW %eeve-He´keÀeMe J³eJenej keÀjves mes Deewj ®eefj$e keÀes þerkeÀ mejmJeleer ceeB ves %eeveece=le keÀer ceOegj efo³ee Lee Deewj peyeefkeÀ HeefJe$e owJeer me=ef<ì yeveeves mes ner Jen GvekeÀer mecHeefÊe keÀe JeeCeer megveekeÀj DeMeevle SJeb ogKeer keÀe efvecee&Ce nes jne Lee~ Deleë Deeefo DeefOekeÀejer yevelee nw, þerkeÀ Fmeer He´keÀej ceveg<³eeW keÀes DeeOee keÀuHe kesÀ efueS mecHetCe& osJeer keÀes ner Dee³ee&, Þes<þe ³ee osJe-ceelee F&MJejer³e Ke]peevee (DeeO³eeeflcekeÀ megKe-Meeefvle Heóeve keÀer Leer~ pewmes nbme Yeer keÀnles nQ~ GvekesÀ Dev³e veece MeefkeÌle) Yeer GvneR ceveg<³eelceeDeeW keÀes #eerj-veerj keÀes Deueie keÀjves keÀer #ecelee leHeefmJeveer, meJe&-Meeðece³eer (meJe&MeeðeeW efceue mekeÀlee nw pees Hejceelcee keÀes ³eLeeLe& jKelee nw Jewmes ner mejmJeleer peer keÀes Yeer kesÀ jnm³e keÀes peeveves Jeeueer), ef$eves$eer, peevekeÀj GvekesÀ meeLe efvejvlej ³eesie- meodefJeJeskeÀ HeéHle Lee Deewj Jes Yeer %eeveefJeceuee, mel³ee Deeefo Yeer nQ~ Fve ³egkeÌle jnles nQ~ pewmes ye®®ee DeHeves yeeHe iegCe ªHeer ceesleer ner ®egieves Jeeueer SJeb MeefkeÌle³eeW keÀe keÀu³eeCekeÀejer Hejceelcee keÀer Dee%eevegmeej ®euekeÀj Jemee& ueslee nw, GÊece efmLeefle Jeeueer LeeR~ Jes keÀefue³egieer efMeJe kesÀ meeLe efvejvlej Deewj ienje ve efkeÀ GvekeÀer Hetpee keÀjkesÀ, Fmeer He´keÀej efJekeÀejer mebmeej ceW jnles ngS Yeer HeefJe$e DeeeflcekeÀ He´sce Deewj ³eesie Lee Deewj nceW Yeer HejceefHelee Hejceelcee keÀer LeeR, Fme keÀejCe GvnW MJesle keÀceue Hej GvneW v es Hejceelcee keÀe peie- Dee%eevegmeej HeefJe$e Deewj iegCeJeeve yeveves Keæ[e ngDee Yeer ef®eef$ele efkeÀ³ee peelee nw~ keÀu³eeCekeÀejer ``HeefJe$e Deewj ³eesieer'' mes ner GvekeÀer F&MJejer³e mecHeefÊe efceuesieer, GvneWves Hejceelcee efMeJe mes HeéHle %eeve yeveves keÀe mevosMe meejs peiele ceW HewÀuee³ee ve efkeÀ GvekeÀer Hetpee-De®e&vee keÀjves mes~ Deewj iegCeeW kesÀ DeeOeej Hej Dev³e Lee~ Fmeer keÀejCe FvnW `YeJe efHe´³ee' ceveg<³eelceeDeeW keÀes Yeer keÀceue Heg<He kesÀ mejmJeleer peer keÀes `peieocyee' (efMeJe keÀes H³eejer) Deewj efMeJeotlee (efMeJe meceeve HeefJe$e DeLeJee nbme kesÀ meceeve keÀnves keÀe keÀejCe keÀe mevosMe osves Jeeueer) Deeefo-Deeefo mele³egie kesÀ Deeefo Deewj keÀefue³egie kesÀ meodefJeJeskeÀer yevee³ee Lee~ veeceeW mes Yeer ³eeo efkeÀ³ee peelee nw~ YekeÌle ueesie MeefkeÌle³eeW (ogiee&, keÀeueer Devle kesÀ megneves mebiece mece³e ceW Hejceelcee F&MJejer³e Jemee& efceuelee nw F&MJej efMeJe %eeve Üeje Deeefo osJe ye´ïee Deewj Deeefo) kesÀ neLe ceW leueJeej, Keæ[ie, mes mecyevOe peesæ[ves mes Deeefo osJeer mejmJeleer keÀer GlHeefÊe leerj, keÀceeve Deeefo-Deeefo Deðe-Meðe ³en lees mel³e nw efkeÀ Deepe Yeer (j®evee) keÀjles nQ~ ceelesMJejer mejmJeleer Yeer ef o Keeles nQ ef p evekeÀe ef k eÀ DeveskeÀ YekeÌle mejmJeleer Deewj ogiee& kesÀ efJekeÀejer ceveg<³eeW keÀes efveefJe&keÀejer yeveeves DeeO³eeeflcekeÀ YeeJeeLe& nw~ JeemleJe ceW Heéfle DeHeves Ëo³e ceW Deìtì Þe×e jKeles nQ keÀe Heg©<eeLe& keÀjleer nQ Deewj Fme He´keÀej MeefkeÌle³eeW ves MeðeeW mes keÀesF& efnbmekeÀ Deewj peye Jes ``Decyee'' Meyo keÀe GvnW ve³ee DeeO³eeeflcekeÀ pevce osleer nQ~ ueæ[eF& veneR ueæ[er Leer yeefukeÀ F&MJejer³e G®®eejCe keÀjles nQ lees GvekeÀe Ëo³e Fmeer YeeJe mes mejmJeleer keÀes, keÀv³ee nesles %eeve keÀer leueJeej, ceOegj JeeCeer keÀer Þe×e Deewj He´sce mes êefJele nes Gþlee nw~ ngS Yeer, `peieocyee' (peiele keÀer ceelee) keÀceeve, mel³elee kesÀ leerj leLee ³eesie Je efveefM®evle efmLeefle keÀer {eue Deeefo Üeje Hejvleg DeeM®e³e& keÀer yeele nw efkeÀ kegÀceejer keÀnles nQ~ ceneyeueJeeve DemegjeW (HeeB®e efJekeÀejeW) nesles ngS Yeer mejmJeleer keÀes ``peieocyee'' mejmJeleer peer kesÀ DeuebkeÀej keÌ³eeW keÀnles nQ leLee GvekeÀer JeemleefJekeÀ mejmJeleer peer kesÀ neLe ceW JeerCee keÀes Kelce efkeÀ³ee Lee leLee Dev³e ueesieeW peerJeve keÀLee keÌ³ee nw, Deepe Fme jnm³e efoKeeves keÀe leLee GvekeÀer nbme keÀer keÀes Yeer Fve efJekeÀejeW Hej peerle Heeves keÀer keÀes keÀesF& veneR peevelee~ SkeÀ ye®®es kesÀ meJeejer efoKeeves keÀe Yeer DeeO³eeeflcekeÀ He´sjCee oer Leer~ Deleë Fve ceveesefJekeÀejeW efueS DeHeves ceelee-efHelee keÀes peevevee DeLe& nw~ pewmes JeerCee keÀer ceOegj PebkeÀej keÀes peerleves keÀe Heg©<eeLe& keÀjvee ner me®®es DeeJeM³ekeÀ nw~ GvekesÀ meeLe Þe×eHetJe&keÀ megvekeÀj ceve yenueeJe neslee nw Ssmes ner DeLeeX ceW veJejeef$e ceveevee nw~  22 Je<e& 50/ DebkeÀ 3 pees otmejeW mes efceuepeguekeÀj ®euelee nw Jener peerves keÀer keÀuee peevelee nw

jbie Deueie uesefkeÀve jbiele SkeÀ * ye´ïeekegÀceej Deelce He´keÀeMe, Deeyet HeJe&le

ce F&-petve 2014 ceW yeeyee keÀer mesJee DeLe& cegPes oef#eCe DeHe´ÀerkeÀer osMeeW ö FLeesefHe³ee, veeFpeerefj³ee, Ieevee, DeeFJejer keÀesmì, yesefveve, ìesiees leLee yeeeq u ìkeÀ os M eeW ö ueeleef J e³ee, Fmìesefve³ee Deewj efueLegDeeefve³ee (kegÀue 9 osMe) ceW peeves keÀe meewYeei³e He´eHle ngDee~ Ssmee cenmetme ngDee efkeÀ yeeyee kesÀ %eeve keÀer H³eemeer DeelceeSB ³eneB-JeneB DeYeer Yeer efíHeer ngF& nQ~ Yeues ®eceæ[er kesÀ jbie meYeer kesÀ efYevve-efYevve nQ uesefkeÀve YeeJeveeSB meyekeÀer SkeÀ ner nQ~ meYeer osMeeW ceW HeeqyuekeÀ keÀe³e&ke´Àce, js e f [ ³ees Je ìer . Jeer . FCìjJ³et , meb i ees e q < þ³eeB , keÀe³e& M eeueeSB Deeef o Dee³eesefpele ngF¥ Deewj He´MveesÊej Yeer jKes ie³es~ He´mlegle nQ kegÀí ®egves ngS He´Mve Deewj GvekesÀ GÊej ö

ceeveW lees njskeÀ keÀe DeHevee-DeHevee Heeì& nw~ [^ecee kesÀ jnm³e keÀes mecePevee nw efkeÀ He´l³eskeÀ J³eefkeÌle DeHevee-DeHevee Heeì& SkeÌ³etjsì yepee jne nw~ MegYeYeeJevee jKeves, efJeMes<eleeDeeW keÀes osKeves, men³eesieer yeveves mes keÀæ[Jeenì otj nes peeleer nw, Deelceer³elee yeæ{ peeleer nw efpememes nce SkeÀ-otmejs kesÀ efvekeÀì Dee peeles nQ~ Fmemes Iej keÀe JeeleeJejCe Yeer De®íe nesiee Deewj ye®®eeW keÀe mJeYeeJe Yeer ce=og nes pee³esiee~ He´Mveë- veeFpeerefj³ee ceW SkeÀ ceefnuee ves Hetíe efkeÀ meebmeeefjkeÀ He´eeqHle³eeW kesÀ DeeOeej Hej cegPes #eefCekeÀ KegMeer lees efceueleer nw uesefkeÀve meoe He´mevve jnves keÀe keÀesF& GHee³e yelee³eW? GÊejë- KegMeer cebef]peue veneR nw DeefHeleg

DevegYeJe nesves ueieleer nw~ jepe³eesie keÀe DeY³eeme nceW DeeeqlcekeÀ DevegYetefle keÀjelee nw efpememes nceeje peerJeve meoekeÀeefuekeÀ KegefMe³eeW mes Yej peelee nw~ He´Mveë- DeeFJejer keÀesmì kesÀ J³eeHeejer ves Hetíe, leveeJe Deewj Deefveêe mes ye®eves kesÀ GHee³e yeleeF³es? GÊejë- leve ceW Deevee ceevee leveeJe ceW

Deevee~ Deefveêe keÀe keÀejCe nw efmej Hej vekeÀejelcekeÀlee keÀe yeesPe~ keÀjskeÌMeve, keÀe@cHeerìerMeve Deewj keÀcHesefjpeve (otmejeW keÀes megOeejvee, ieuee-keÀeì He´efle³eesefielee ceW Deevee Deewj otmejeW mes leguevee keÀjvee) Yeer leveeJe kesÀ yeæ[s keÀejCe nQ~ DevegYeJe keÀnlee nw efkeÀ nce otmejeW keÀes yeoueves kesÀ yepee³e mJe³eb keÀes HeefjJele&ve keÀjW~ mJe³eb keÀes meowJe efJeMes<e mecePeW~ DeHeveer leguevee keÀYeer Yeer otmejeW mes ve keÀjW~ leveeJe mes ye®eves keÀe menpe ef®evleve nw ö ceQ ®ewlev³e MeefkeÌle Deelcee ntB, ³en Mejerj cesje ceeO³ece cee$e nw ~ ceQ ì^ m ìer nt B , keÀjeJevenej Hejceelcee nw~ ceesyeeFue, vewì, ìer.Jeer. Deeefo meesves mes 10-15 efceveì HetJe& yebo keÀj oW leLee mJe³eb-nermJe³eb mes yeeleW keÀjW~ meejer yeele efHelee Hejceelcee keÀes yelee keÀj nukesÀ neskeÀj mees pee³eW lees ienjer veeRo Dee³esieer~

SkeÀ ³ee$ee nw~ He´mevvelee keÀe mecyevOe Deeceoveer, Heo, JewYeJe Je yeenjer meeOeveeW He´Mveë- FLeesefHe³ee ceW SkeÀ DeOesæ[ Gce´ kesÀ J³eefkeÌle ves Hetíe, DeepekeÀue HeefjJeej ceW Deeefo mes veneR nw~ meowJe KegMe jnves kesÀ mecyevOe De®ís veneR nQ, Iej ceW SkeÀ-otmejs efueS otmejeW keÀer efoue mes mesJee keÀjvee keÀer keÀefce³eeB osKevee Deewj yeele-yeele ceW DeeJeM³ekeÀ nw~ ogDeeSB nceW meoe KegMe veeWkeÀ-PeeWkeÀ nesvee Deece yeele nes ieF& nw~ jKeleer nQ~ Hegjeves ]peceeves ceW ueesie SkeÀIej keÀe JeeleeJejCe Yeejer jnlee nw Deewj otmejs keÀer ceoo keÀjles Les, DeHeveer yeeleW nceeje ye®®ee Yeer yengle ef®eæ[ef®eæ[e nes otmejeW kesÀ meeLe meePee keÀjles Les~ ie³ee nw, ke=ÀHe³ee meceeOeeve megPee³eW? HeefjCeecemJeªHe Jes yengle He´mevve jnles GÊejë- SkeÀ-otmejs keÀer keÀefce³eeW keÀes Les~ JeemleefJekeÀlee ³en nw efkeÀ He´mevvelee osKeves mes Deewj DeHeveer yeele otmejeW Hej Deelcee keÀe cetue iegCe nw~ nce pewmes ner He´Mveë- Ieevee ceW SkeÀ ceefnuee ves Hetíe efkeÀ LeesHeves mes keÀìglee yeæ{leer nw~ je³e ]peªj DeeeqlcekeÀ-mJeªHe ceW eqmLele nes peeles nQ Deepe ®eeefjef$ekeÀ efiejeJeì ®ejce meercee oW, mecePee³eW Yeer, ceeveW lees De®íe, veneR lees DeebleefjkeÀ KegMeer mJeeYeeefJekeÀ ªHe mes Hej nw~ efpeve ueesieeW keÀe ®eefj$e efieje ngDee efmelebyej 2014 HeÀue keÀer He´eefHle leye mebYeJe nw peye keÀceeX keÀe yeerpe yees³ee pee³es, kesÀJeue mees®eves mes HeÀue veneR efceuelee 23

%eeveece=le

veeFpeerefj³ee (ueeieesme) - `efJe<ece HeefjeqmLeefle ceW mJe³eb keÀes SkeÀjme jKeves keÀer efJeefOe' efJe<e³e Hej He´Je®eve kesÀ yeeo ye´ïeekegÀceej Deelce He´keÀeMe YeeF&, ye´ïeekegÀceejer jsJee yenve SJeb Dev³e ie´gHe HeÀesìes ceW~ nw, Jener Gvveefle keÀjles ve]pej Deeles nQ, GvnW meyekeÀe meceLe&ve Yeer menpe efceue peelee nw~ ®eefj$eJeeve J³eefkeÌle peerJeve keÀer oewæ[ ceW Heerís jn peeles nQ, ke=ÀHe³ee keÀesF& meceeOeeve megPee³eW? GÊejë- ®eeefjef$ekeÀ Heleve keÀe He´cegKe

meeceeefpekeÀ ªHe mes nceW ®eefj$e keÀer cenÊee Gpeeiej keÀjves keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw~ ®eefj$e peerJeve keÀer meyemes yeæ[er HetBpeer nw~ ³eefo ®eefj$e ie³ee lees meye kegÀí ®euee ie³ee, peye ³en mebosMe ®eejeW Deesj pee³esiee lees ®eeefjef$ekeÀ GlLeeve ve nes, Ssmee nes veneR mekeÀlee!

keÀejCe osnYeeve nw~ Deepe nj ®eer]pe efyekeÀeT nw~ efpelevee YeÎe efJe%eeHeve He´Mveë- ìesiees ceW SkeÀ ³egJeleer ves Hetíe, nesiee, Gmes Glevee ner DeefOekeÀ ueesie FCìjvesì, HesÀmeyegkeÀ, Jneìme DeHe osKeWies uesefkeÀve ³en lees mecem³ee keÀe SkeÀ Deeefo Hej yengle mece³e ®euee peelee nw, Henuet nw~ JeemleefJekeÀlee ³en nw efkeÀ Guìs ke=ÀHe³ee ítìves keÀe GHee³e yelee³eW? keÀe³e& keÀjkesÀ nes mekeÀlee nw keÀesF& GÊejë- efJe%eeve kesÀ meeOeveeW kesÀ GHe³eesie #eefCekeÀ He´eeqHle³eeB keÀj Yeer ues uesefkeÀve mes nceejs mece³e Deewj HeefjÞece keÀer keÀeHeÀer meoekeÀeefuekeÀ GHeueeqyOe³eeW kesÀ efueS ye®ele nes ieF& nw uesefkeÀve meeOeveeW Hej keÀesF& Yeer Mee@ì&keÀì veneR nw~ nceW Del³eefOekeÀ efveYe&jlee ves nceW Hebieg yevee cesnvelekeÀMe yevevee ner nw, FmekesÀ efueS efo³ee nw~ DeeBKeW keÀce]peesj nes peeleer nQ, nceW ®eefj$e Þes<þ yeveevee ner nesiee~ efoceeie Yeer keÀce]peesj nes peelee nw~ Ssmes efpelevee Deelce-DeefYeceeveer neskeÀj ueesieeW keÀes ve HeefjJeej mes keÀesF& uesveejnWies, Glevee ner ®eefj$e Þes<þ nesiee~ osvee, ve keÀesF& Deewj ef]peccesJeejer~ ceQ De®íe meeefnl³e, De®ís J³eefkeÌle³eeW keÀe mecePelee ntB, nce DeHeves peerJeve keÀes mebie leLee Yeespeve keÀer Megef× mes meblegefuele yevee³eW Deewj SkeÀ ue#ceCe jsKee ®eeefjef$ekeÀ Gvveefle nesleer nw~ Deepe KeeR®e ueW efkeÀ Fmemes DeefOekeÀ cegPes Fve 24 otmejeW kesÀ iegCe ®eesj yevees lees meye ®eesj Yeeie pee³eWies

meeOeveeW keÀe GHe³eesie veneR keÀjvee nw~ nce meeOeveeW keÀe He´³eesie keÀjW Deewj ceveg<³eeW keÀes H³eej keÀjW~ meeOeve efkeÀmeer Yeer neue ceW meeOevee keÀes keÀce ve keÀj oW, ³en O³eeve DeJeM³e jKevee nw~ He´Mveë- yesefveve ceW SkeÀ J³eefkeÌle ves Hetíe efkeÀ ye®eHeve ceW megvee Lee, YeieJeeve kesÀ yelee³es jemles Hej ve ®eueves mes Jen me]pee oslee nw, ceQ Ye³eJeMe YeieJeeve keÀes ³eeo keÀjlee ntB~ DeeHe keÀnles nQ, He´Yeg keÀes He´sce mes ³eeo keÀjes~ Ye³e íesæ[ Hejceelcee keÀes He´sce mes ³eeo keÀjves keÀer efJeefOe yelee³eW? GÊejë- nceves ye´ïeekegÀceejer]pe ceW DeekeÀj

³en peevee nw efkeÀ F&MJej lees nceeje efHelee nw~ keÀesF& Yeer yeeHe DeHeveer mebleefle keÀes oC[ veneR oslee~ neB, keÀceeX keÀer ieefle keÀe efme×eble Ssmee nw efkeÀ pewmee keÀce& ceQ keÀjlee ntB, GmekeÀe Jewmee ner HeÀue cegPes efceuelee nw~ Deleë nce Ye³e keÀes íesæ[ Hejceelcee keÀes He´sce mes ³eeo keÀjW, Gmes DeHevee efoueyej-jnyej yevee ueW~ ceve ceW keÀesF& Yeer GuePeve nes lees F&MJej kesÀ meeLe meePee Je<e& 50/ DebkeÀ 3

keÀjW~ keÀnves ceW Deelee nw efkeÀ me®®es efoue Hej meenye je]peer~ lees meenye Hejceelcee efHelee keÀes KegMe keÀjves keÀer SkeÀcee$e efJeefOe nw ö me®®es ceve mes GmekeÀe mcejCe Deewj mecyevOe meefnle GmekeÀer ³eeo~ He´Mveë- efueLegDeeefve³ee ceW SkeÀ keÀce&®eejer ves Hetíe efkeÀ cesjer yee@me kesÀ meeLe yeveleer veneR nw~ Jen ®eeHeuetmeer Hemevo keÀjles nQ peyeefkeÀ ceQ F&ceeveoejer mes keÀe³e& keÀjves ceW efJeMJeeme keÀjlee ntB~ efHeíues Je<e& cesjer He´ceesMeve Yeer ©keÀ ieF&, Fmemes cegPes YeefJe<³e kesÀ efJe<e³e ceW Ye³e-mee jnves ueiee nw, ke=ÀHe³ee keÀesF& GHee³e yelee³eW? GÊejë- nceW ³en peevevee nesiee efkeÀ njskeÀ

Deelcee Fme efJeMJe jbieceb®e ceW Heeì&Oeejer nw~ ceQ efkeÀmeer otmejs kesÀ Heeì& keÀes yeoue veneR mekeÀlee ntB, neB DeHeves Heeì& keÀes yeKetyeer yepeevee cesjs DeHeves neLe ceW nw~ keÀnles nQ, yee@me meowJe þerkeÀ neslee nw~ Deleë meyemes Henues DeHeves ceve mes Fme yeele keÀes efvekeÀeue oW efkeÀ cesje yee@me Kejeye nw~ nj efove ³en ef®evleve keÀjW efkeÀ cesje yee@me yengle De®íe J³eefkeÌle nw~ GmekeÀer De®íeF³eeW keÀes ncesMee O³eeve ceW jKeW Deewj GvekeÀe ner JeCe&ve keÀjW~ nceves yee@me keÀes peeve efue³ee Deye GvekesÀ meeLe Gmeer lejn mes HesMe Deevee nw~ ³eeo jKeW, cesje keÀesF& keÀceeX keÀe efnmeeye-efkeÀleeye nw pees ®egkeÌlee nes jne nw~ Leesæ[s mece³e ceW meye kegÀí þerkeÀ nes pee³esiee~ He´Mveë- veeFpeerefj³ee ceW SkeÀ J³eefkeÌle ves Hetíe efkeÀ ceQ He´eFJesì keÀcHeveer ceW pee@ye keÀjlee ntB, keÀcejleesæ[ cenbieeF& kesÀ keÀejCe HeefjJeej keÀe Ke®ee& yengle nw~

efmelebyej 2014

%eeveece=le cegPes yeQkeÀ mes keÀ]pe& uesvee Heæ[e, Hewmes keÀer Deoe³eieer veneR keÀj Hee³ee lees yeQkeÀ ves cesje Iej peyle keÀj efue³ee nw, yengle HejsMeeve ntB, Fme efJekeÀì mecem³ee mes efveHeìves keÀer keÀesF& jen yelee³eW? GÊejë- cenbieeF& Deepe efJeMJeJ³eeHeer nw~

cenbieeF& ceW Yeer HeefjJeej keÀe meblegueve yevee jns FmekesÀ efueS nceW efJeÊeer³e He´yevOeve meerKeves keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw~ Yeejle ceW SkeÀ keÀneJele nw, Gleves Hewj Hemeeefj³es efpeleveer uecyeer Keesj DeLee&led meowJe nceejer Dee³e Deewj J³e³e keÀe meblegueve yevee jns~ keÀF& Ssmes Ke®ex nesles nQ pees keÀce efkeÀ³es pee mekeÀles nQ uesefkeÀve efoKeeJes kesÀ JeMe DeLeJee meeceeefpekeÀ mejeskeÀej keÀe

Jeemlee oskeÀj nce GvnW keÀce veneR keÀjvee ®eenles nQ~ ceQ mecePelee ntB efkeÀ DeeHe efnccele ve nejW~ HeefjJeej kesÀ Dev³e meom³e Yeer keÀece keÀjW leeefkeÀ Dee³e yeæ{s~ DeeHe Henues yeQkeÀ $eÝCe keÀer Deoe³eieer keÀjW leeefkeÀ DeeHekeÀe Iej DeeHekeÀes JeeefHeme efceue pee³es~ O³eeve jKeW, njskeÀ keÀefþveeF& kegÀí ve kegÀí efmeKeeves kesÀ efueS ner Deeleer nw~ ³en DeeHekeÀe Hejer#ee keÀeue ®eue jne nw~ keÀesF& Yeer Feqcleneve efpeboieer Yej veneR ®eue mekeÀlee nw~ ³eefo Deepe keÀesF& mebkeÀì keÀer Ieæ[er nw lees keÀue De®ís efove Deeves ner nQ~ nceejer MegYekeÀeceveeSB DeeHekesÀ meeLe nQ~ 

]ÝXa, ] m Am¡a ]m]m ye´ïeekegÀceej DeMeeskeÀ kegÀceej, ce[ueew[e

De He´wue, 2012 keÀer SkeÀ mee³ebkeÀeue kesÀ 5 yepes kegÀí ye®®es Iej keÀer íle Hej Kesue jns Les~ JeneB yevoj Dee ie³es, cesjs ye®®es (10 Je<eea³e DebefkeÀle kegÀceej) keÀes íesæ[keÀj yeekeÀer meejs ye®®es meerefæ{³eeW mes veer®es Glej Dee³es~ yebojeW ves Gmes Iesj efue³ee~ Gmeves oes cebefpeue TB®eer íle mes íueebie ueiee oer, veer®es HekeÌkeÀe HeÀMe& Lee, Jen HeÀMe& Hej Guìe efieje~ GmekesÀ THej kesÀ oeble ìtì ie³es, cegBn mes Ketve keÀer ieebþW efiejves ueieer~ legjble HeeveerHele ceW neefmHeìue ceW ueskeÀj ie³es~ yeeyee keÀer MeefkeÌle osKees, oeBleeW kesÀ oes mepe&ve, n[d[er keÀe mepe&ve, veekeÀ keÀe mepe&ve, yesnesMe keÀjves Jeeuee [ekeÌìj ö meejs JeneB Henues mes ner ceewpeto Les~ peuoerpeuoer meer.ìer.mkewÀve, Sce.Deej.DeeF&. Deeefo keÀjkesÀ GmekeÀes Dee@HejsMeve efLeSìj ues pee³ee ie³ee~ ye®®es kesÀ oesveeW neLe ìtì ie³es Les, SkeÀ Hewj Hebpes kesÀ Heeme mes ìtì ie³ee Lee~ Jen DeeHejsMeve lekeÀ efyeukegÀue nesMe ceW jne~ FkeÌkeÀerme efove DeeF&.meer.³et.ceW jne~ leerve cenerves ceW Hewj veer®es jKee~ DeeÞece kesÀ meejs YeeF&-yenveeW leLee efveefceÊe yenve kesÀ ³eesie Üeje ye®®ee efyeukegÀue þerkeÀ nes ie³ee~ Deepe Jen meeFefkeÀue ®eueelee nw~ oeble GmekesÀ yeeo ceW ®eæ{Wies~ yeeyee ves ceevees ye®®es keÀes DeHeveer ieeso ceW efyeþe efue³ee Lee~ 

DebOesjs keÀes keÀesmeves mes yesnlej nw efkeÀ SkeÀ oer³ee peuee³ee pee³es

npeejeW YegpeeDeeW Jeeues yeeyee yeves ceooieej * ye´ïeekegÀceejer Hetvece, iegjeJeæ[e (jsJeeæ[er)

ceg Pes ye®eHeve mes ner Hetpee-Heeþ, Je´le Deeefo keÀe yengle MeewkeÀ Lee Deewj YeieJeeve ceW yengle DeemLee Leer, pees 18 ceF&, 2009 keÀes Hetjer ngF&~ cegPes Helee ®euee efkeÀ He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer yenveW F&MJejer³e %eeve megveekeÀj YeieJeeve mes Yeer efceuee osleer nQ~ DeefOekeÀ GlmegkeÀlee ngF& lees ceQ ve]peoerkeÀ kesÀ mesJeekesÀvê Hej HengB®e ieF& peneB mes ceQves 7 efove keÀe keÀesme& Hetje efkeÀ³ee~ Deye cesjs ner ieebJe ceW ieerlee HeeþMeeuee Keesueer ieF& nw peneB 30 mes 50 lekeÀ efve³eefcele YeeF&-yenveeW keÀer keÌueeme ®eueleer nw Deewj ceQ Deelcee efveefceÊe yeve JeneB mesJee keÀjleer ntB~ yeerme DekeÌìtyej, 2012 keÀes cesjs ³egieue efMeJece kegÀceej, pees Jele&ceeve mece³e Jeeìj meHueeF& efJeYeeie, jsJeeæ[er ceW keÀe³e&jle nQ, De®eevekeÀ [d³etìer kesÀ oewjeve ]peceerve Hej efiej Heæ[s~ Gme mece³e GvnW Denmeeme veneR ngDee efkeÀ Mejerj ceW keÀesF& DeevleefjkeÀ iecYeerj ®eesì ueieer nw~ peye Meece keÀes Iej Dee³es lees keÀeHeÀer lekeÀueerHeÀ cenmetme nesves ueieer~ ceQ legjvle GvnW jsJeeæ[er kesÀ mejkeÀejer DemHeleeue ceW ues ieF& uesefkeÀve Jeneb kesÀ [ekeÌìjeW ves ®eskeÀ keÀjkesÀ peJeeye os efo³ee efkeÀ FvnW Ssmeer yeerceejer nw efpemekeÀe Fueepe Fme 26

DemHeleeue ceW veneR neslee Deewj meeLe ceW ³en Yeer yelee efo³ee efkeÀ ³eefo 24 Ievìs kesÀ Devoj DeeHejsMeve veneR ngDee lees yengle cegeqMkeÀueW yeæ{ pee³eWieer~ GvneWves JeneB mes Heer.peer.DeeF&. jesnlekeÀ kesÀ efueS jwHeÀj keÀj efo³ee~ Gme efove mes Deeies ueieeleej leerve efove keÀer mejkeÀejer ígefÆ³eeB Heæ[ ieF& LeeR~ efHeÀj Yeer ceQ yeeyee keÀes ³eeo keÀjkesÀ, efnccele yeebOe keÀj GvnW Heer.peer.DeeF&. jesnlekeÀ ues DeeF&~ [ekeÌìjeW ves keÀne, DeeHejsMeve ]peªjer nw uesefkeÀve leerve efove kesÀ yeeo nesiee Deewj Ke®ee& Yeer keÀeHeÀer Dee³esiee~ yeesPe yeeyee kesÀ nJeeues keÀj efo³ee cegPes keÀesF& jemlee ve]pej veneR Dee jne Lee uesefkeÀve ueielee Lee, n]peejeW YegpeeDeeW Jeeuee mepe&veeW keÀe mepe&ve yeeyee cesjs meeLe nw~ K³eeue Dee³ee efkeÀ ³eneB leerve efove kegÀí Yeer nesves Jeeuee veneR, Hewmes Yeer Heeme veneR Deewj DeeHejsMeve kesÀ efueS efveOee&efjle mece³e Yeer efvekeÀuee pee jne nw FmeefueS ceQ DeHeves Heefle keÀes JeeefHeme jsJeeæ[er ues DeeF&~ ceQ DeHevee meeje yeesPe yeeyee kesÀ nJeeues keÀj efmeHe&À efveefceÊe yevekeÀj ®eue jner Leer~ mejkeÀejer DemHeleeue kesÀ [ekeÌìj mes ceQves keÀne efkeÀ DeeHe ner mejkeÀejer Ke®ex Hej cesjs Heefle keÀe DeeHejsMeve keÀje oes, jesnlekeÀ DeeHeves Yespee Lee Hej leerve efove keÀer

ígefÆ³eeB Heæ[ ieF& nQ FmeefueS JeeefHeme Dee ieF& ntB~ [ekeÌìj ves keÀne, ceQ Henues ner keÀn ®egkeÀe ntB, ³eneB Fme lejn kesÀ kesÀme keÀe Fueepe veneR neslee, efpelevee peuoer nes mekesÀ FvnW [ekeÌìj jekesÀMe veLeeveer, pees He´eFJesì DemHeleeue ceW v³etjesueesefpemì nQ, kesÀ Heeme ues peeDees~ JeneR DeeHejsMeve nesiee Hejvleg SkeÀ yeele Deewj yelee otB efkeÀ [ekeÌìj veLeeveer keÀesF& ieejvìer veneR uesiee keÌ³eeWefkeÀ Fme lejn kesÀ cejer]pe keÀe DeeHejsMeve Deepe lekeÀ GvekesÀ DemHeleeue ceW Yeer meHeÀue ngDee veneR nw~ Dees.ìer.kesÀ keÀesves ceW ³eesie³egkeÌle nes ieF& GHejeskeÌle yeeleeW mes ceQ efvejeMe ]peªj ng F & Hej ef n ccele veneR nejer ~ v³etjesueesefpemì ves keÀne, nceejs Heeme efmeHe&À meele IeCìs keÀe ner mece³e ye®ee nw FmeefueS cejer]pe keÀes Yeleea keÀjeDees leLee Hewmes Yeer pecee keÀje oes~ SkeÀ Ievìe yeerle

Yeei³eMeeueer Jen nw pees otmejeW keÀes osKe GvekeÀer efJeMes<eleeDeeW mes meerKelee nw, peuelee veneR

Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

peeves kesÀ yeeo meies-mecyevOeer HengB®eves ueies Deewj HewmeeW keÀe Fvle]peece nesves ueiee~ FmekesÀ yeeo [e@.veLeeveer ves cesjs Heefle keÀes DeeHejsMeve efLeSìj (Dees.ìer.) ceW peeves keÀes keÀne~ Jes Dees.ìer. ìsyeue Hej peekeÀj uesì ie³es~ ceQves legjvle yeeyee keÀe ueekesÀì, pees cesjs ieues ceW Lee, Heefle keÀer HeekesÀì ceW [eue efo³ee Deewj keÀne, yeeyee, peye lekeÀ FvekeÀe DeeHejsMeve ®eues leye lekeÀ keÀesF& Ieyejenì veneR Deeveer ®eeefnS Deewj DeeHejsMeve meHeÀue nesvee ®eeefnS~ ceQ JeneR Dees.ìer. ceW SkeÀ keÀesves ceW ceewve jnkeÀj yeeyee mes ³eesie ueieeves ueieer, [ekeÌìme& veneR ®eenles Les efkeÀ ceQ JeneB yewþBt~ DeeHejsMeve meHeÀue ngDee peye lekeÀ DeeHejsMeve ®euelee jne, ceQ Dees.ìer. ceW yeeyee mes ³eesie ueieeleer jner~ keÀeHeÀer osj yeeo SkeÀ [ekeÌìj DeekeÀj yeesues, yenve peer DeeHekesÀ Heefle keÀe meHeÀue DeeHejsMeve nes ie³ee nw~ Deye FvnW Deejece nes pee³esiee Deewj keÀce mes keÀce 6 cenerves Deejece keÀjvee nesiee~ ceQves ceve ner ceve efMeJeyeeyee keÀe Megefke´À³ee efkeÀ³ee Deewj keÀne, yeeyee, DeeHekeÀe ³en Denmeeve keÀYeer veneR Yeguee³ee pee mekeÀlee~ efMeJeyeeyee kesÀ DeeMeerJee&o Je H³eej mes Deye cesjs Heefle þerkeÀ nes ieS~ jepe³eesie ves efkeÀ³ee ®ecelkeÀej DemHeleeue mes Iej ®eueves kesÀ efove Heefle ves [ekeÌìj meenye mes keÀne, DeeHe cesjs efueS YeieJeeve nQ, pees cegPes ceewle kesÀ cegBn mes efvekeÀeue keÀj ues Dee³es~ leye efmelebyej 2014

[ekeÌìj ves keÀne, YeieJeeve ceQ veneR, DeeHekeÀer Helveer YeieJeeve mes pegæ[er ngF& nQ~ FvneWves DekesÀues ner Fleveer cegmeeryeleeW keÀe meecevee keÀjkesÀ mece³e Hej DeeHejsMeve keÀje efue³ee Deewj ceQves osKee, Hetjs mece³e Jen YeieJeeve mes ner ³eesie ueieeleer jner, ³en ®ecelkeÀej FvneWves efkeÀ³ee nw~ GvneWves Deeies keÀne, Deepe lekeÀ kesÀ cesjs 25-30 meeue kesÀ DevegYeJe ceW Fme yeerceejer keÀe

keÀesF& cejer]pe efpevoe veneR ye®e Hee³ee~ DeeHe Yeei³eMeeueer nQ, Fme lejn keÀer yeerceejer keÀe ³en cesje Henuee meHeÀue DeeHejsMeve nw~ Deye cesjer KegefMe³eeB JeeefHeme ueewì DeeF& nQ~ cesjs Je cesjs HeefjJeej keÀe peerJeve, H³eejs yeeyee kesÀ %eeve ves Oev³e-Oev³e keÀj efo³ee nw~ yeeyee Deewj mecemle owJeer HeefjJeej keÀer meoe DeeYeejer jntBieer~ 

%eeveece=le Heæ{keÀj ueewì DeeF& KegMeer ye´ïeekegÀceejer ceervee yenve, ®eeueermeieeBJe

yeele He®®eerme Je<e& Hegjeveer nw, nce efpeuee Yeb[eje kesÀ HeJeveer ieeBJe ceW jnles Les~ yengle ner efvekeÀì mebyebOeer Üeje keÀns ie³es keÀìg Je®eveeW Üeje ceve yeæ[e Deenle Lee~ ve efove ceW ®ewve Lee, ve jele ceW veeRo DeeleeR Leer~ cesjs Heæ[esme ceW jnves Jeeueer yenve kesÀ ³eneB SkeÀ ye´ïeekegÀceejer yenve Dee³eer, Gmeves cegPes %eeveece=le Heef$ekeÀe Heæ{ves kesÀ efueS oer~ Heef$ekeÀe kesÀ uesKe Heæ{keÀj yeæ[er Meeefvle Deewj megketÀve efceuee, jele ceW veeRo Yeer Deeves ueieer~ uesKe Les, ``[^ecee keÀe je]pe'', ``keÀceeX keÀer ieg¿e ieefle'' Deeefo~ FvnW Heæ{keÀj ceve yeæ[e efveefM®eble nes ie³ee, KegMeer ueewì Dee³eer~ leye mes ceQ %eeveece=le keÀer efve³eefcele HeeþkeÀ yeve ieF& Deewj kegÀí Je<eeX yeeo yeeyee keÀer me®®eer ye®®eer yeve ieF&, efve³eefcele %eeve ceW ®eueves ueieer~ Deye lees DeHeveer meYeer mecem³eeSB yeeyee Hej íesæ[ osleer ntB, yeeyee meye mebYeeue uesles nQ~ keÀF& yeej yeeyee mes efceueve Yeer cevee ®egkeÀer ntB Deewj Jen meye kegÀí Hee ®egkeÀer ntB pees yeeyee mes nj efjMles ceW ®eeefnS Lee~ Heevee Lee mees Hee efue³ee, Deye ve kegÀí yeekeÀer jne~ meYeer HeeþkeÀeW mes efveJesove nw efkeÀ ³en Heef$ekeÀe mebyebOe, mecHeke&À, peeves, Devepeeves pees Yeer efceueW, meYeer keÀes Heæ{ves kesÀ efueS ossles jnW~ efpeme lejn cesjer KegMeer ueewì Dee³eer, cegPes KegefMe³eeW Yeje peerJeve efceuee, peerJeve ceW efoJ³elee Dee ieF&, Fmeer lejn ve peeves keÀye, keÀneB, efkeÀme keÀer KegMeer Fmes Heæ{keÀj ueewì Dee³es Deewj Jes yeeyee kesÀ yeve pee³eW~ 

Oew³e& Jen jmmeer nw pees peerJeve keÀes ogëKeeW kesÀ meeiej ceW [tyeves mes ye®ee uesleer nw

ieleebkeÀ mes Deeies...

meeJe&YeewefcekeÀ yebOeglJe keÀe DeeOeej efce$elee * ye´ïeekegÀceej vejsMe, cegpeHeÌHeÀjveiej

Yeer æ[ Yejs yee]peej ceW hejsMeeve

efvevoe ceW Yeer efíHee nw keÀu³eeCe keÀne ie³ee nw, efvevoe nceejer pees keÀjs, efce$e nceeje mees~ efvevoe ceW Yeer keÀu³eeCe efíhee nw keÌ³eeWefkeÀ Fmemes menveMeefÊeÀ yeæ{leer nw, Deheves DeJeiegCeeW ³ee keÀefce³eeW hej ve]pej heæ[leer nw, keÀe³e& keÀer iegCeJeÊee ceW F]peeHeÀe neslee nw Deewj helee ®euelee nw efkeÀ nceejs keÀewve-mes Ssmes efJejesOeer efce$e nQ, efpevnW DeefleefjÊeÀ mvesn efo³ee peevee nw~ efpevekesÀ efvevokeÀ nesles nQ GveceW mekeÀejelcekeÀ heefjJele&ve keÀer mebYeeJevee p³eeoe nesleer nw~ ohe&Ce cee$e meeceves keÀe cegKe efoKeueelee nw, heerþ veneR hejvleg efvevoe lees heerþ-heerís nesleer nw Deewj ³en efoKeueeleer nw efkeÀ Deelcee kewÀmeer nw~ efvevoe, efvevokeÀ Deewj efpemekeÀer Jen efvevoe keÀjlee nw, oesveeW keÀer ner keÀefce³eeb efoKeueeleer nw~ efveeqvole J³eefÊeÀ ceW Fleveer lees met#ce keÀceer nesieer ner efkeÀ Jen F&éej he´oÊe he´sce kesÀ iegCe kesÀ nesles ngS Yeer efvevoe keÀjves Jeeues kesÀ efoue keÀes peerle ve mekeÀe~ efce$e Jees, pees efveKejs Deewj efveKeejs ³eefo keÀesF& ®eenlee nw efkeÀ GmekesÀ efce$eeW keÀer mebK³ee yeæ{s, lees Gmes ®eeefnS efkeÀ Dev³e ueesieeW keÀes Jen Deheves mes Deeies efvekeÀue peeves os~ Fmemes he´l³e#e ªhe ceW lees otmejs Gmemes Deeies efoKeWies hejvleg Dehe´l³e#e ªhe ceW Jen DeewjeW mes Deeies

nesiee~ F&éejer³e %eeve keÀnlee nw efkeÀ J³eefÊeÀ keÀes ³eefo otj mes efce$e Deelee efoKe DeewjeW keÀes Deeies yeæ{evee ner Deeies yeæ{vee peeS lees nesþeW hej cegmekeÀeve Dee peeleer nw nw ³ee osvee ner uesvee nw~ Deepe DeewjeW mes Deewj ³eefo efkeÀmeer meceejesn ceW nbmeles ngS Deeies efvekeÀuevee, F&<³ee&uegDeeW (Me$egDeeW) J³eefÊeÀ keÀes Me$eg efoKeeF& heæ[ peeS lees keÀer mebK³ee kesÀ yeæ{ves keÀe keÀejCe yevelee nbmeer iee³eye nes peeleer nw~ efce$e keÀer nw~ lees Þesÿ ³ener nw efkeÀ otmejeW keÀes Deeies ceewpetoieer, meYee ceW yewþs J³eefÊeÀ keÀe O³eeve efkeÀ³ee peeS~ me®®ee megKe peerleves ceW veneR Glevee veneR KeeR®eleer efpelevee efkeÀ Me$eg yeequkeÀ efpeleeves ceW nw, uesves ceW veneR yeequkeÀ keÀer ceewpetoieer O³eeve KeeR®eleer nw~ ³eefo osves ceW nw~ ³eefo otmejeW keÀes efJekeÀej cegÊeÀ Devlece&ve ceW meJe& kesÀ he´efle efce$elee keÀe yeveeves keÀer ªneveer mesJee keÀer peeS, lees YeeJe mecee³ee nes lees ceveëeqmLeefle meowJe otmejeW kesÀ heefjJele&ve nesles ner efveefceÊe cegmekeÀeve Yejer nesieer~ mele³egie ceW efpeOej J³eefÊeÀ kesÀ J³eefÊeÀlJe ceW Deewj Yeer efveKeej osKees meYeer efce$e (yebOeg) ner efoKeeF& osles Deelee nw Deewj efkeÀmeer keÀes yegje Yeer veneR nQ~ jepe³eesie kesÀ %eeve Je he´³eesie mes ueielee~ Keej (peueve, Jewj) Deewj mele³egieer ceveëeqmLeefle Jele&ceeve kesÀ ef v eKeej (ef v ece& u elee, mJe®ílee) keÀefue³egie ceW Yeer OeejCe keÀer pee mekeÀleer J³eefÊeÀlJe kesÀ oes efJehejerle henuet nQ~ efce$e nw~ pees mele³egie henues efce$e³egie Lee, Jen Jees, pees efveKejs Deewj efveKeejs~ efiejeJeì ceW Deeles-Deeles Deye ceevees Yeevee Deewj efveYeevee Me$eg³egie nes ie³ee nw~ Deepe efce$elee osKeves oes MeyoeW keÀe keÀeHeÀer he´®eueve nw, pees ceW lees Deeleer nw hejvleg ³en nw J³eefYe®eejer nQ Yeevee Je efveYeevee~ Yeevee DeLee&led pees efce$elee efpemeceW efce$eeW kesÀ yeer®e ceW mJeeLe& ceve keÀes De®íe ueies, Gmes DeekeÀe|<ele Je ueeYe uesves keÀe YeeJe Devlece&ve ceW keÀjs~ efveYeevee DeLee&led ceve kesÀ ve ®eenles mecee³ee jnlee nw~ Deepe efce$elee kesÀ ngS Yeer, ³ee efJekeÀ<e&Ce nesles ngS Yeer DeeJejCe ceW SkeÀ mJeeLeea ceveg<³e otmejs efkeÀmeer mes meeceev³e mecyevOeeW keÀer keÀe oesnve keÀjlee nw, Gmemes pewmes-lewmes Deewhe®eeefjkeÀlee yeveeS jKevee~ ì^sve ceW HeÀe³eoe Gþeves keÀer pegiele ceW jnlee nw men³ee$eer DevegketÀue ve nes, lees Yeer Deewj efce$elee kesÀ efjMles keÀes yeoveece DeehekeÀes GmekesÀ meeLe yewþvee, efveYeevee keÀjlee nw~ neslee nw~ heæ[esmeer keÀes yeouee veneR pee 30 efJeHejerle HeefjeqmLeeffle ceW mJe³eb keÀes KegMe jKeves kesÀ efueS mekeÀejelcekeÀ yeeleeW keÀe Ke]peevee meeLe jKeW Je<e& 50/ DebkeÀ 3

%eeveece=le

mekeÀlee Deleë Jen pewmee Yeer nw, Gmemes mebyebOe efveYeevee neslee nw~ FmeceW yegef× keÀer meeeqlJekeÀlee, ceve keÀer efvece&uelee Deewj hej-keÀu³eeCe keÀer YeeJevee met#ce keÀe³e& keÀjleer nw~ Þesÿ I.Q. (Intelligence Quotient) mes mebyebOe yeveles nQ, hejer#eeDeeW ceW meHeÀue nes peeles nQ Je veewkeÀjer efceue peeleer nw hejvleg Þesÿ E.Q. (Emotional Quotient) mes mebyebOe efveYeeS peeles nQ Deewj veewkeÀjer yeveer jnleer nw~ men³eesie efce$elee keÀe he´eCe nw~ men³eesie DeLee&led efce$eeW keÀer Deheveer Deueie-Deueie ef J eMes < eleeSb ³ee keÀce]peesefj³eeB nesles ngS Yeer SkeÀ meeLe Deeies yeæ{ keÀj peerJeve ceW GheueeqyOe³eeb neefmeue keÀjvee ~ oes efce$e Les, efpeveceW SkeÀ uebieæ[e Lee Deewj otmeje DebOee~ peye keÀneR peevee neslee Lee, lees DebOee Deheves uebieæ[s efce$e keÀes kebÀOes hej yewþe ueslee Lee Deewj efHeÀj uebieæ[e Deheves DebOes efce$e keÀes meeceves keÀe jemlee efoKeelee jnlee Lee~ Fme he´keÀej GvekeÀer efce$elee ves Deehemeer men³eesie mes MeejerefjkeÀ Dehebielee keÀes ©keÀeJeì veneR yeveves efo³ee~ yeæ[s-yeæ[s keÀe³e& men³eesie keÀer MeefÊeÀ mes hetjs efkeÀS peeles nQ~ F&MJej keÀes Hemebo nw yesno keÀe cew$eerYeeJe henues hesve He´QÀ[ yeveeves keÀe ®eueve ngDee keÀjlee Lee~ Deye HesÀmeyegkeÀ kesÀ Üeje ³ee Fvìjvesì kesÀ Üeje efce$elee keÀer efmelebyej 2014

peeleer nw~ hejvleg ³en efce$elee veneR yeequkeÀ mece³e keÀer efHeÀpetueKe®eea ³ee efce$elee kesÀ veece hej þieer keÀjvee nw~ FmekesÀ efJehejerle, mebmeej kesÀ mecemle heéefCe³eeW kesÀ heéfle MegYe YeeJevee, MegYe keÀecevee Je efce$elee kesÀ he´kebÀheveeW keÀe mebhe´s<eCe keÀjvee keÀu³eeCekeÀejer keÀce& nw ef p ememes keÀu³eeCekeÀejer F&éej keÀer efce$elee mJeleë heéhle nes peeleer nw~ Ssmes J³eefÊeÀ kesÀ ceve ceW SkeÀ mes yeæ{ keÀj SkeÀ megvoj mebkeÀuhe Je DeevleefjkeÀ KegMeer efnueesjWs ceejleer jnleer nw keÌ³eeWefkeÀ Gmes F&éej kesÀ he´scece³e he´kebÀheve heéhle nesles jnles nQ~ nce Deheves meeceL³e& Devegmeej Deheves Deeme-heeme kesÀ heéefCe³eeW keÀe keÀu³eeCe keÀjles jnW, lees F&éej keÀer ve]pej nce hej Fme YeeJe mes heæ[leer nw efkeÀ cesjs keÀu³eeCe kesÀ keÀe³e& ceW men³eesieer ³en ye®®ee efkeÀlevee h³eeje nw~ F&éej nceW Deeme-heeme cenmetme nesiee~ yeme F&éej keÀer ve]pej ceW Deeves kesÀ efueS yesno keÀe cew$eerYeeJe ®eeefnS~ me®®eer efce$elee nw JeìJe=#e keÀer lejn Petþer efce$elee keÀÎt (gourd) keÀer yesue keÀer lejn nesleer nw, pees Gme oerJeej keÀes ner keÀce]peesj keÀj osleer nw efpeme hej Jen HeÀueleer-HetÀueleer nw~ hejvleg me®®eer efce$elee lees Gme JeìJe=#e keÀer lejn nesleer nw efpemekesÀ veer®es Gmes jesheves Jeeues keÀer keÀF& heerefæ{³eeb íe³ee Je heveen heeleer nQ~ JeìJe=#e hej meeqype³eeW keÀer yesue HewÀue peeS lees Fmes keÀesF& HeÀke&À veneR heæ[lee~ Gmeer

he´keÀej JemegOewJe kegÀìgbyekeÀced keÀer ceveesJe=efÊe Jeeues mesJeeOeejer kesÀ ®eens efkeÀleves Yeer F&<³ee&ueg Je efJejesOeer heerís heæ[ peeSb, Gmes HeÀke&À veneR heæ[lee~ efMeJe yeeyee keÀer iueeefve efkeÀS peeves hej Yeer GvekeÀe keÀu³eeCekeÀejer keÀe³e& meYeer keÀes TB®ee Gþelee nw~ efmekebÀoj keÀer efJeMJe-efJepe³e veneR, efJeMJe-Hejepe³e Deee|LekeÀ eqmLeefle ceW meceevelee ve nesves hej Yeer Þeerke=À<Ce Deewj megoecee keÀer efce$elee keÀer efcemeeue Deepe Yeer oer peeleer nw~ megieérJe Deewj Þeerjece keÀer efce$elee keÀe DeeOeej meePee efce$e nvegceeve Deewj meePee Me$eg jeJeCe Lee~ Me$eg DeLee&led meele $egefì³eeb DeLee&led Deelcee ceW efveefnle meele ceewefuekeÀ iegCeeW keÀe keÀe³e&jle ve nesvee~ ³eefo ³es keÀe³e& keÀjves ueieW, lees meYeer efce$e efoKeeF& oWies~ efce$elee Jees, pees ceve keÀes YeeS~ efmekeÀvoj efJeée efJepe³e hej veneR yeequkeÀ efJeée-hejepe³e hej efvekeÀuee Lee keÌ³eeWefkeÀ Jees lees efJeée ceW Me$eglee keÀe meeceép³e HewÀueelee pee jne Lee~ peye otmejs Gmes efJepe³eer ceeveles, leye ner Jen efJepeslee keÀnueelee hejvleg Gmes meYeer ceve mes Me$eg ceeveves ueies Les~ meYeer kesÀ efoue keÀes peerlevee ner efJepe³e heéhle keÀjvee nw, pees efkeÀ efmekeÀvoj veneR keÀj mekeÀe~ GmekeÀer DekeÀeues ce=l³eg keÀjesæ[eW meleeS ieS ceveg<³eeW kesÀ efoue mes efvekeÀueer yeodogDeeDeeW kesÀ keÀejCe ngF& Leer~ (ke´ÀceMeë)

efoJ³e iegCe YeieJeeve kesÀ vepeoerkeÀ ueeles nQ uesefkeÀve DeJeiegCe YeieJeeve mes otj keÀj osles nQ 31

efMe#ekeÀ efoJeme Hej efJeMes<e...

ienjelee cetu³e-mebkeÀì leLee Jele&ceeve efMe#ee He´Ceeueer * [e.Depeerle efmebn jeCee, jesnlekeÀ

SkeÀ meY³e Je DeeoMe& meceepe ceW

mes YeìkeÀ peeles nQ leLee Smsee peeJreve peevree mlecYe cetu³e efMe#ee keÀes leLee ®eewLee ceeveJeer³e, veweflekeÀ leLee DeeO³eeeqlcekeÀ SkeÀ Ieeìs keÀe meeowe yeve peelee n~w mlebYe DeeO³eeeqlcekeÀ efMe#ee keÀes He´keÀì cetu³eeW keÀes mejene leLee DeHevee³ee peelee Jele&ceeve efMe#ee HeĆeeueer leLee cetu³e keÀjles nQ~ nceejer Jele&ceeve efMe#ee nw~ cetu³e ceeveJeer³e J³eJenej kesÀ Ssmes cetu³eeW kesÀ Fleves GBÀ®es cenÊJe keÀes HeĆeeueer He´Lece oes mlecYeeW Hej Keæ[er nw~ efme×evle ³ee ceeHeoC[ nesles nQ pees Þes<þ osKeles ngS FvekeÀes efMe#ee HeĆeeueer ceW FmekeÀes mecHetCe& ªHe osves kesÀ efueS mketÀue peerJeve peerves kesÀ efueS ceeie&oMe&ve keÀe Meeefceue efkeÀ³ee peevee ®eeefnS leeefkeÀ leLee keÀeuespe keÀer keÀ#eeDeeW kesÀ keÀesme& kesÀ keÀe³e& keÀjles nQ~ pees J³eefkeÌle FvnW DeeoMe& meceepe keÀe efvecee&Ce nes mekesÀ~ ueieYeie DeeOes efJe<e³e, cetu³e efMe#ee leLee DeHeveeles nQ Jes DeHeves peerJeve mes mevleg<ì mJelev$elee HeéeqHle kesÀ yeeo efMe#ee HeĆeeueer DeeO³eeeqlcekeÀ efMe#ee Hej DeeOeeefjle nesves Deewj He´mevve jnles nQ leLee meceepe keÀe ceW megOeej ueeves kesÀ efueS Yeejle mejkeÀej ®eeefnSB~ Ssmee veneR efkeÀ³ee peeves kesÀ Ëo³e Yeer peerle uesles nQ~ Fme He´keÀej ³es Üeje ieefþle DeveskeÀ Dee³eesieeW leLee keÀejCe meceepe keÀes ienjeles cetu³e mebkeÀì cetu³e J³eefkeÌle kesÀ ®eefj$e keÀe efvecee&Ce meefceefle³eeW keÀer efmeHeÀeefjMeW jner nQ efkeÀ keÀe meecevee keÀjvee Heæ[ jne nw~ leLee efJekeÀeme keÀjles nQ~ FvekeÀes DeHeveeves kegÀí ceeveJeer³e leLee JeweqMJekeÀ cetu³e pewmes ienjelee cetu³e mebkeÀì Jeeues ueesie Dev³e ueesieeW kesÀ efueS DeeoMe& mel³e, Meeeqvle, He´sce, men³eesie, v³ee³e yeæ[er efJe[cyevee keÀer yeele nw efkeÀ Heg©<e yeve peeles nQ pewmes Þeerke=À<Ce, Deeefo keÀes efMe#ee HeĆeeueer ceW Meeefceue efJeMJe mlej Hej met®evee leLee meb®eej, Þeerjece, cenelcee yeg×, cenelcee ieebOeer, efkeÀ³ee pee³es uesefkeÀve Ssmee veneR nes mekeÀe mepe&jer, oJeeF³eeB Deeefo DeveskeÀ #es$eeW ceW ueeue yeneogj Meeðeer Deeefo~ ³ee DeeJeM³ekeÀlee keÀer leguevee ceW veececee$e efove ogieveer, jele ®eewiegveer Gvveefle ngF& nw FmekeÀs eJfeHejelre pees ueeise ceut³eeW keÀes ner ngDee~ Hejvleg Fme Heíeefle keÀe ueeYe efJeMJe kesÀ peeJreve ceW veneR DeHeveeles Jes eJfeeYfevve HekéÀej keg À í Je<e& Het J e& ³et v es m keÀes 40 HeéfleMele mes keÀce ueesieeW lekeÀ ner keÀs Ye<´ì keÀce& keÀjles ner jnles nQ leLee (UNESCO) ves pewkeÌJesMe [uewme& HengB®ee nw~ ueieYeie 60 HeéfleMele ueesie keÀce-&Ye<´ì, Oece-&Ye<´ì Je J³eJenej-Ye<´ì keÀer DeO³e#elee ceW efMe#ee HeĆeeueer ceW ]peªjle kesÀ Devegmeej Yeespeve-Heeveer, meceepe keÀe evfeceeC&e keÀj jns nelses n~Q Smses megOeej ueeves kesÀ efueS ieefþle SkeÀ Jeðe leLee cekeÀeve mes Deepe Yeer Jebef®ele J³eekfelÌe³eeW Hej meoe Ye³e, e®fevlee, MeekseÀ, Devleje&<ìêr³e Dee³eesie keÀer efmeHeÀeefjMeW nQ~ cetu³eeW keÀer keÀceer kesÀ keÀejCe ner jeise, mep]ee Deeeof keÀs yeeoue ce[bjeles ®eej mlecYeeW ceW efJeYeeefpele keÀer ö DeveskeÀ meeceeefpekeÀ yegjeF³eeB Yeer les]peer mes jnles nQ leLee oKgeeW keÀs Hene[æ ììtles jnles 1.peeveves kesÀ efueS efMe#ee, 2.keÀjves kesÀ yeæ{leer pee jner nQ~ Ye´<ìe®eej Yeejle ceW n~Q Jes meKtes keÀeìbeW keÀer lejn nelses n,Q Keog efueS efMe#ee, 3.yeveves kesÀ efueS efMe#ee, Delegueveer³e ieefle mes yeæ{ jne nw, Yeer oKgeer jnles nQ leLee omtejeW keÀes Yeer 4.meeLe-meeLe peerves keÀer efMe#ee~ FveceW Deew m eleve nj 29JeW ef c eveì ceW meoe oKgeer keÀjles jnles n~Q Smses ueeise mes He´Lece mlecYe Mew#eefCekeÀ ³eesi³elee keÀes, yeueelkeÀej, meecetefnkeÀ yeueelkeÀej, ceve<g³e-peeJreve keÀs ue#³e (oJse Heo HeeéHfle) otmeje lekeÀveerkeÀer efMe#ee keÀes, leermeje efnbmeelcekeÀ ogIe&ìveeSB nes jner nQ~ He´ke=Àefle DeeHe mece³e yeoueDeelcee mekeÀleskeÀes , cenmet keÀjWB®eelee efkeÀ ³en efmelebyej 2014 me®®ee megKe keÀes JenerveneR nw pees megKme eHeng nw, HeefvejefJele& keÀvkese ÀkeÀe Jeuemece³e Mejernwj keÀes 33

%eeveece=le

efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ ceeO³ece mes yeleeF& nw~ Fme DeY³eeme keÀes ye®®es, efJeÐeeLeea, yeæ[s Je yetæ{s meYeer keÀj mekeÀles nQ~ megPeeJe eJfeÐeeLeea Jeie& Dev³e JeieeX keÀer leugevee ceW meyemes DeeOfekeÀ meJbeosveMeeure, ienĆeMeeure leLee Glmeeenfle nelses n~Q FmeeufeS ceut³e eMfe#ee leLee DeO³eelce keÀs eJfe<e³eeW keÀes íþer keÀ#ee mes eMfe#ee HeCéeueer keÀe Deììt Deibe yevee eof³ee peevee ®eeenfS leeekfeÀ Deeves Jeeues mece³e ceW meY³e, DeeoMe& leLee Þe<sþ meceepe keÀer j®evee nes mekeÀs~ Fmes J³eJeneejfkeÀ ªHe ovses keÀs eufeS HepéeeHfelee yeïéekeÀgceejer FM&Jeje³re eJfeMJe eJfeÐeeue³e mes ceoo ueer pee mekeÀleer n~w 

keÀe Del³eefOekeÀ oesnve, veejer keÀe Mees<eCe, nj J³eefkeÌle ceW Ye³e, ef®evlee leLee Demegj#ee keÀer YeeJevee yeæ{leer pee jner nw~ yeæ{les DeeefLe&keÀ DeHejeOeeW, meeceeefpekeÀ yegjeF³eeW Je peguceeW keÀe SkeÀcee$e keÀejCe cetu³eeW kesÀ Heéfle DeveefYe%elee leLee peeieªkeÀlee keÀe ve nesvee nw~ cetu³eeW kesÀ DeYeeJe ceW J³eefkeÌle menerieuele keÀe efveCe&³e veneR keÀj Heeles~ ³eefo efveCe&³e keÀj Yeer uesles nQ lees Jes cetu³e-efJenerve nesves kesÀ keÀejCe efkeÀmeer íesìs-ceesìs ueeue®e kesÀ JeMe nes þerkeÀ keÀe³e& Hej ¢æ{ veneR jn Heeles nQ~ Ssmes ueesie Del³eefOekeÀ YeeweflekeÀJeeoer leLee yee¿e HeÝeeJe ceW Deeves kesÀ keÀejCe DeHeveer DeebleefjkeÀ MeefkeÌle Kees yewþles nQ leLee vekeÀejelcekeÀlee kesÀ efMekeÀej nes peeles nQ~ He´Mve Gþlee nw efkeÀ Fve cetu³eeW keÀes ueesieeW ceW Hegveë kewÀmes DeejesefHele leLee efJekeÀefmele efkeÀ³ee peeS? cetu³eeW kesÀ ñeesle J³eefkeÌle³eeW ceW cetu³eeW keÀes DeejesefHele leLee efJekeÀefmele keÀjves kesÀ efueS FvekesÀ ðeesleeW keÀes peevevee Deefle DeeJeM³ekeÀ yeve peelee nw~ cetu³eeW kesÀ HećegKe ñeesle oes nQ ö He´Lece nw Deelcee, pees efkeÀmeer mebkeÀuHe, yeesue Je keÀce& kesÀ ieuele ³ee þerkeÀ nesves keÀe efveCe&³e keÀjleer nw~ otmejs nQ HejceefHelee Hejceelcee, pees meJe& mekeÀejelcekeÀ cetu³eeW kesÀ SkeÀcee$e ñeesle nQ~ Gvemes yegef×³eesie ueieeves mes Deelcee ceW cetu³eeW keÀe meceeJesMe neslee peelee nw~ Hejceelcee mes yegef×³eesie ueieeves keÀes ner jepe³eesie (cesef[ìsMeve) keÀne peelee nw~ FmekesÀ efueS DeHeves Hejce H³eejs efHelee Hejceelcee keÀes HejceOeece ceW efoJ³e, ®esleve cenep³eesefle kesÀ meceeve mecePe keÀj DeHeves yegef× ªHeer ves$e mes GvnW osKevee nw leLee Gvemes efoue keÀer yeeleW keÀjveer nQ~ yegjeF³eeW keÀes íesæ[ves leLee Deelcee kesÀ cetue iegCeeW, efoJ³e iegCeeW Je F&MJejer³e MeefkeÌle³eeW keÀes OeejCe keÀjves kesÀ mebkeÀuHe keÀjles ngS FvnW ®esleve Deelcee ceW megyen-Meece efJeMes<e ªHe mes Yejvee nw~ Fme efoJ³e ¢M³e keÀes Fcepe& keÀjves mes J³eefkeÌle kesÀ mebkeÀuHeeW Je efJe®eejeW keÀe Megef×keÀjCe neslee peelee nw~ Deelcee leceesHeÓeeve mes meleesHeÓeeve, Ye´<ìe®eejer mes Þes<þe®eejer leLee Heeflele mes HeeJeve yeveleer peeleer nw~ SkeÀ efme×eble nw efkeÀ pewmee nce mees®eles nQ Jewmee nce yeveles peeles nQ~ ³en efJeefOe mJe³eb Hejceelcee efMeJe ves ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e

e _{a{ ß`ma{ ^maV

ye´ïeekegÀceej ceove ceesnve, Dees.Deej.meer., iegæ[ieeBJe

mele³egie mes keÀefue³egie lekeÀ, yeme lesjer ner keÀneveer nw~ cesjs H³eejs Yeejle lesjer me®®eer ³ener efveMeeveer nw~~ meeje efJeMJe Deepe Yeer ieelee, lesjer ieewjJe ieeLee nw~ efJeMJe-ieg© keÀer HeoJeer keÀe, mejleepe let ner keÀnueelee nw~~ meerlee, meeefJe$eer, ceerje Deewj ue#ceeryeeF& efvejeueer Leer~ lesjer ner ceeìer Hej pevceer, FvekeÀer ie]peye keÀneveer Leer~~ jece, ke=À<Ce keÀer Fme Oejleer Hej, ieeBOeer keÀer kegÀyee&veer Leer~ DeeoMeeX mes ieæ{er ngF& Jees cetjle yeæ[er megneveer Leer~~ keÀuee, mebmke=Àefle keÀe letves efJeMJe keÀes Heeþ Heæ{e³ee nw~ meY³elee keÀe jes]pe ve³ee DeO³ee³e Yeer oesnje³ee nw~~ letves ner ceelee keÀe Yeer DeodYegle ieewjJe Hee³ee nw~ lesjer ner ceeìer ceW nceves peerJeve meHeÀue yevee³ee nw~~ lesjer ceeìer ceW KegMeyet nw, kegÀyee&veer nw JeerjeW keÀer~ lesjer ner ceeìer ceW KeeveW meesves, ®eeBoer, nerjeW keÀer~~ keÀuHe-keÀuHe mebiece³egie Hej, YeieJeeve mJe³eb Yeer Dee³es nQ~ lesjs ner DeeB®eue ceW DeekeÀj, jlve %eeve kesÀ uegìeS nQ~~ lesjer ner Keeeflej peerJeve ³es, nceves ceve ceW þeveer nw~ cesjs H³eejs Yeejle lesjer me®®eer ³ener efveMeeveer nw~~

ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHe´efvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org

Ph. No. : (02974) - 228125

gyanamritpatrika@bkivv.org