Brochure t&t def nl light

inTeresseerT t&t u een ZIR*? (*) ZIR = Zone d’Intérêt Régional = Gebied van Gewestelijk Belang = GGB

een bundel van Bral vzw Brusselse Raad voor het Leefmilieu

thurn&taxis om een lang verhaal kort te maken... en er samen een vervolg aan te breien...

Deze synthesebundel kadert binnen de werking van Bral m.b.t. de ontwikkelingen van Thurn & Taxis. Het illustrerend kaartmateriaal is een eigen bewerking van Bral. Met de steun van het Stedenfonds van de Vlaamse Gemeenschapscommissie

samenstelling: Ann De Cannière & Mirjam Amar wettelijk depot: D/1969/2004/4 v.u. Albert Martens, Zaterdagplein 13 – 1000 Brussel copyright: overname van artikels wordt aanbevolen, mits bronvermelding. oktober 2004

vzw Brusselse Raad voor het Leefmilieu Zaterdagplein 13 (1ste) • 1000 Brussel 02 217 56 33 • fax 02 217 06 11 www.bralvzw.be bral@bralvzw.be 2

inleiding

Oktober 2004. De voorbije zomer keurde de nieuwe Brusselse gewestregering het basisdossier BBP voor Thurn & Taxis af (23 augustus 2004). De motivatie voor deze beslissing bevat verschillende elementen die een breed platform van verenigingen en bewonerscomités had aangekaart tijdens de overlegcommissie over dat plan (17 februari 2004). De nieuwe regering stuurt positieve signalen om de ontwikkeling van de site van Thurn & Taxis anders aan te pakken, met meer aandacht voor participatie en overleg, voor coördinatie tussen de verschillende overheden en voor samenwerking met partners uit de privé-sector. Tijd dus om een balans op te maken als basis voor dat overleg. Deze publicatie bundelt kort en schematisch de feitelijke gegevens, randvoorwaarden, belangen en uitdagingen waarmee de toekomstige ontwikkelingen op Thurn & Taxis rekening moeten houden. Een eerste deel – situering en beschrijving T&T – situeert de site binnen de Brusselse grootstedelijke context. Een tweede deel – T&T gisteren – schetst de historiek van de site alsook de wilde plannen uit de jaren 1990. Een derde deel – T&T vandaag – beschrijft de actuele stand van zaken. Een vierde en laatste deel – T&T morgen – reikt denkpistes en basisprincipes aan voor de toekomstige ontwikkeling van de Thurn & Taxis-site. Deze bundel vormt geen afgewerkt verhaal maar een instrument met basisdocumentatie om met kennis van zaken mee na te denken over een duurzame toekomst voor Thurn & Taxis.

inhoudstafel

inleiding

.....................................................................................................

1. situering en beschrijving thurn&taxis

...................................................

............................................................................

..............................................................................

2. thurn & taxis gisteren 2.1 historiek tot 1993

.................................................................

2.2.A. wettelijk kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plannen: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eigendomssituatie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.B. feitelijk kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1993 – 1999 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2001 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 9 9 10 10 11 11

2.2 situatie van 1993 tot 2003

3. thurn & taxis vandaag

...........................................................................

...................................................................................

3.1.A. plannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • GewOP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • GBP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • GGB nr. 1 – Helihaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • GGB nr. 2 – Gaucheret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • GGB nr. 6A – T&T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • GGB nr. 6B – T&T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • BBP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 12 12 13 13 13 13 14

3.1 wettelijk kader

3.1.B. regeringsbesluiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Besluit – GGB nr. 1 – Helihaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Besluit – GGB nr. 2 – Gaucheret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Besluit – GGB nr. 6 – Thurn & Taxis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare ruimten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Interactie met de omliggende wijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groene ruimten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zonering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inrichting van de constructies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herbestemming van de 3 grote pakhuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebied voor havenactiviteiten en vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stedenbouwkundige lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 feitelijk kader

14 14 14 15 15 15 16 16 17 18 18 18 18

....................................................................................

3.2.A. projecten en ideeën voor T&T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Pakhuizen A en B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Douanegebouw: Museum van de Immigratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Goederenstation: Circusschool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Goederenstation: Huis van de Mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Terreinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Haven van Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Centrum van Kennis en Wetenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.B. projecten en ideeën voor de omgeving van T&T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Picardstraat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Havenlaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Picardbrug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kanaalzone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maritiemwijk – Molenbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noordwijk – Brussel Stad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maria-Christina wijk – Laken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19 19 20 20 20 20 21 21 22 22 22 22 23 24 24 24

4. thurn & taxis morgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 1. Brainstorm en reflectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 2. Basisprincipes verfijnen en standpunt innemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 3. Acties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 4.1 thematische reflecties

........................................................................

4.1.A. BEGELEIDENDE MAATREGELEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Financieel draagvlak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Coördinatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Participatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Overkoepelend thema voor de site . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.B. PROGRAMMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Linken met de wijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Groene zone – park . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Huisvesting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Functievermenging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Tewerkstelling en sociaal-economische ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28 28 28 28 28 29 29 29 29 30 30 30

4.2 bezwaarschrift en manifest

.................................................................

4.2.A. BEZWAARSCHRIFT – 17 februari 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Bewonerscomités en verenigingen willen participeren aan GGB . . . . . . . . a. de procedures van openbaarmaking en overleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. de begeleiding van het project . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. de functiegemengdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. het wervend pilootproject . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Bewonerscomités en verenigingen analyseren basisdossier BBP T&T 1. Integratie van de site in het bestaande stedelijke weefsel . . . . . . . . . . . . . . 2. Mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Huisvesting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Bereikbaarheid en relaties met de omliggende wijken . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Tewerkstelling en economische ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Park en groen netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Architectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.B. MANIFEST – 9 juni 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 31 31 32 32 32 33 33 34 35 36 36 37 37 38

lijst van afkortingen met dank aan

...................................................................................

.............................................................................................

1. situering en beschrijving thurn&taxis

T&T ligt ten noordwesten van het Brusselse stadscentrum binnen de dichtbebouwde 19de eeuwse gordel, op het grondgebied van de Stad Brussel, vlak bij de grens met de gemeente St-Jans-Molenbeek. Tussen 1902 en 1910 wordt T&T uitgebouwd als havenstation en douanecentrum.

Situering T&T op macro-schaal

Situering T&T op meso-schaal

Enkele zeer opmerkelijke industriĂŤle gebouwen behoren tot het oorspronkelijke patrimonium: Goederenstation, Postgebouw, Pakhuis A (Magazijnen), Pakhuis B (Koninklijk Pakhuis), Douanegebouw, Voormalige elektriciteitscentrale, Voormalig station, Loods voor gevaarlijke producten.

Interessant erfgoed op T&T

elektriciteitscentrale

ca. 18 ha

loods gevaarlijke producten goederenstation

ca. 15 ha postgebouw

ca. 9 ha

douanegebouw

Oppervlakte

pakhuis A pakhuis B

station

2. thurn & taxis gisteren

2.1 historiek tot 1993 tot eind 19de eeuw groot deel van de terreinen in eigendom van de prinselijke familie von Thurn und Tassis (Italiaanse afkomst, 1490: oprichter van de eerste officiële Europese postdienst tussen Brussel en Wenen) vanaf 1890 handelsknooppunt havenactiviteiten 1904 – 1907 bouw Douanegebouw, Koninklijk Pakhuis en Magazijnen door architect Van Humbeek in opdracht van de Maatschappij van het Kanaal en de Haveninstallatie 1902 – 1910 bouw Postgebouw en Goederenstation door architecten C. Bosmans en H. Vandeveld en ingenieur Bruneel in opdracht van de NMBS jaren 1960 hoogdagen: meer dan 3000 arbeiders tewerkgesteld op T&T eind jaren 1980 stilvallen van de oorspronkelijke activiteiten (redenen: opheffing Europese binnengrenzen, inkorting opslagtijden voor goederen, toenemende concurrentie van het vrachtvervoer) desaffectatie van de gebouwen jaren 1990 1993: definitieve einde van de uitbating van het terrein occasioneel gebruik voor culturele manifestaties diverse plannen ; geen structurele en duurzame bestemming De archieven en publicaties van het informatie- en documentatiecentrum voor de economische en sociale geschiedenis van Brussel La Fonderie bevatten zeer grondige en gedetailleerde historische documenten over T&T. Deze zijn gebundeld in de overzichtstentoonstelling over T&T die loopt van 25.06.2004 tot 21.11.2004 in de Ransfortstraat. Expo T&T – La Fonderie

CONTACT

La Fonderie – Ransfortstraat 27 – 1080 Molenbeek – 02 410 99 50 www.lafonderie.be 8

2.2 situatie van 1993 tot 2003 2.2.A. wettelijk kader Plannen: GBP van kracht sinds juni 2001. Het standpunt van Bral hierover kan je nalezen in de Leeswijzer over het Gewestelijk BestemmingsPlan, een bijlage bij Alert nummer 246 van begin oktober 2001. Eigendomssituatie: Van de ca. 45 ha van de volledige site van T&T blijven er momenteel ca. 15 ha in gebruik door de Haven van Brussel. De overige ca. 30 ha zijn sinds 1993 buiten gebruik. Het kleinste deel, ca. 9 ha, behoorde tot 2000 aan de Haven van Brussel toe; de overige ca. 18 ha behoorden tot 2000 aan de Belgische Spoorwegen toe, de NMBS. In 2001 hebben de private ondernemingen Leaseinvest en Robelco de joint venture nv Project T&T opgericht, waarin elk van de oorspronkelijke vastgoedontwikkelaars 50% van de aandelen bezit. Deze nv Project T&T bezit de zakelijke rechten op de ca. 30 ha van T&T. Het Douanegebouw is hierin niet inbegrepen en behoort nog steeds toe aan Sopima, de federale vastgoedmaatschappij.

1. Sopima 2. NMBS 3. Haven 4. Haven

3 1

Eigendomssituatie T&T tot 2000

2.2.B. feitelijk kader 1993 – 1999 – Music City van nv Language of Forms betreft enkel de ca. 9 ha van T&T die toebehoren aan de Haven van Brussel Enorme concertzaal van 12 000 plaatsen + aanverwante muzikale activiteiten (studio’s, winkels, hotels...) en een groot aantal parkeerplaatsen – afbraak patrimonium. – Felle kritiek van bewonerscomités en verenigingen: verschillende verenigingen en wijkcomités – o.a. verenigd in de Stichting T&T 21 – waaronder het Maritiemcomité, La Fonderie, IEB en Bral hebben over de opeenvolgende Music City-projecten talrijke bezwaarschriften en persberichten geformuleerd. Deze zijn terug te vinden in de archieven bij Bral. – Ook de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen gaat in 1998 in beroep bij de Raad van State om te verhinderen dat waardevol patrimonium zou verdwijnen Begin van een bijna 10 jaar durende strijd tot in 2000 blijven varianten van Music City elkaar opvolgen – projecten winnen aan respect voor de patrimoniumwaarde van T&T maar bieden geen antwoord op geluids- en verkeersoverlast en bieden geen meerwaarde aan de wijk op sociaal en economisch vlak – algemene financiële haalbaarheid werd nooit bewezen. CONTACT

Inter-Environnement Bruxelles, IEB – Zuidstraat 165 – 1000 Brussel 02 203 01 01 – www.ieb.be La Fonderie: zie p. 8 Comité Le Maritime, zie p. 25 Bral: zie p. 2

Reeds in 1993 stelde La Fonderie een piste voor m.b.t. de herbestemming van T&T

2000 laatste variant van Music City door promotoren Ackermans Van Haeren / Leasinvest Robelco komt met de NMBS tot een akkoord om voor de ca. 18 ongebruikte ha van T&T een masterplan te maken 2001 Leasinvest & Robelco richten de joint venture nv Project T&T op. Deze joint venture kondigt het einde aan van de Music City-projecten en besluit om een masterplan voor de volledige 30 ha te ontwerpen. Het intussen goedgekeurd wettelijk kader (GBP: zie verder) laat toe om T&T als 2 deelgebieden te ontwikkelen: het GBP kleurt de bestemming van T&T in als 2 Gebieden van Gewestelijk Belang (GGB) (zie kaart p. 13) GGB 6B: te ontwikkelen mits globale stedenbouwkundige vergunning en openbaar onderzoek GGB 6A: te ontwikkelen mits BBP

In 1997 organiseerde de Stichting T&T 21 een campagne voor het behoud en de herbestemming van de site van T&T.

3. thurn & taxis vandaag

3.1 wettelijk kader 3.1.A. plannen • GewOP van kracht sinds 29.10.2002 concepten: – hefboomgebieden

Situering van de hefboomgebieden (kaart 2 uit het GewOP)

Doel? Beter organiseren van gewestelijke initiatieven en beter coördineren van initiatieven van andere actoren. Waar? In stadsruimten die ofwel mogelijkheden bieden voor de gewestelijke ontwikkeling ofwel geconcentreerde inspanning vergen om komaf te maken met een problematische situatie. Gebied van gewestelijk belang (GGB) als centraal element. Richtschema als basisinstrument, niet bindend en verordenend. Een ontwerper, aangesteld door de regering, werkt het richtschema uit. Dit richtschema bepaalt de precieze omtrek van het hefboomgebied, de voornaamste interventieopties, de vereiste middelen en de stedenbouwkundige instrumenten die nodig zijn voor de uitwerking ervan (BBP’s, vergunningen, onteigeningen…) Een begeleidingscomité, ook aangesteld door de regering, volgt de opmaak van het richtschema op. Het richtschema wordt onderworpen aan een openbaar onderzoek, waarna de Gewestelijke OntwikkelingsCommissie haar advies formuleert en het schema wordt onderworpen aan de goedkeuring van de regering. In de hefboomgebieden kunnen de middelen van alle gewestelijke beleidslijnen worden geconcentreerd.

– ruimten voor de versterkte ontwikkeling van de huisvesting en de stadsvernieuwing – www.gewop.irisnet.be

Ruimten voor versterkte ontwikkeling van de huisvesting en de stadsvernieuwing (kaart 3 uit het GewOP)

• GBP Gebied van Gewestelijk Belang (GGB) nr. 1 – Helihaven, nr. 2 – Gaucheret, nr. 6 – Thurn & Taxis = GGB 6A + GGB 6B: – inrichting vastgesteld in een BBP – zolang er geen BBP is, zijn enkel werken en handelingen in overeenstemming met het door de regering vastgelegd programma en met de voorschriften van het sterk gemengd gebied toegelaten na OO – www.gbp.irisnet.be 12

• GGB nr. 1 – Helihaven – bestemming: huisvesting, handelszaken, kantoren (max. 150 000 m&? extra na inwerkingtreding GBP), productieactiviteiten, voorzieningen van collectief belang,of van openbare diensten, hotelinrichtingen, groene ruimten (8 ha zonder kanaaloevers) – Inrichting: gemengde wijk met centrum tussen Willebroekkaai en Antwerpsesteenweg • GGB nr. 2 – Gaucheret – Bestemming: huisvesting, handelszaken, kantoren (max. 40 000 m2 extra na inwerkingtreding GBP), productieactiviteiten, voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten, groene ruimten (min. 2,2 ha zonder Albert II-laan)

6A 6B 2

• GGB nr. 6A – T&T – bestemd voor huisvesting, handelszaken, kantoren, productieactiviteiten, hotelinrichtingen, logistieke en vervoersactiviteiten, voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten, groene ruimten – oppervlakte voor openbare groene ruimten moet groter zijn dan 1 ha (de bij de wegen horende groene ruimten niet inbegrepen) – vloeroppervlakte voor huisvesting moet groter zijn dan 25% van de totale vloeroppervlakte (vloeroppervlakte voor voorzieningen van collectief belang niet inbegrepen) – strook van 60 meter langs gebied voor havenactiviteiten en vervoer moet bestemd worden voor: – een begroende achteruitbouwstrook – een openbare weg die bereikbaar is vanaf GGB 6A, GGB 6B en gebied voor havenactiviteiten en vervoer • GGB nr. 6B – T&T – bestemd voor voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten, handelszaken, productieactiviteiten, kantoren – bevat het Koninklijk Pakhuis, de Magazijnen en de Loods voor Gevaarlijke Producten

Uittreksel uit het GBP – GGB’s 1,2, 6A & 6B (kaart 3 uit het GBP)

• BBP Het regeringsbesluit van 9 januari 2003 is van kracht sinds 8 mei 2003. Vanaf die datum heeft de gemeenteraad van de Stad Brussel 3 jaar om een Bijzonder BestemmingsPlan (BBP) uit te werken voor volgende gebieden op het GBP: – GGB nr. 6 – Aangrenzend gebied voor havenactiviteiten en vervoer – Ingesloten sterk gemengd gebied langs de Picardstraat – Ingesloten sterk gemengd gebied langs de Lefèvrestraat Voor het basisdossier van dit BBP liep van 8 januari tot en met 7 februari 2004 een openbaar onderzoek. Tijdens de overlegcommissie over dit basisdossier BBP op 17 februari 2004 klonk vanuit verschillende actoren grondig protest tegen dit plan. Het collectieve bezwaarschrift komt in het vierde deel van deze bundel – T&T morgen – uitgebreid aan bod. De nieuwe Brusselse gewestregering heeft het basisdossier BBP op basis van de vele reacties dan ook afgekeurd op 23 augustus 2004.

3.1.B. regeringsbesluiten Perimeter BBP T&T (kaart 3 uit het GBP)

• Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 18 juli 2002 over het programma van het GGB nr. 1 – Helihaven. Dit regeringsbesluit kan nagelezen worden op de website van het Belgisch Staatsblad: www.staatsblad.be (gepubliceerd op 24.10.2002). RisoBrussel, Bewonerscomités Harmonie & Oude Noordwijk, Huurdersunie Noordwijk, Sint-Rochusschool en Bral hebben tijdens de overlegcommissie van 16 december 2003 over het basisdossier BBP Helihaven een gemeenschappelijk bezwaarschrift geformuleerd. • Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 12 juni 2003 over het programma van het GGB nr. 2 – Gaucheret. Dit regeringsbesluit kan nagelezen worden op de website van het Belgisch Staatsblad: www.staatsblad.be (gepubliceerd op 07.07.2003).

• Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 9 januari 2003 over het programma van het GGB nr. 6 – Thurn & Taxis. Dit regeringsbesluit kan nagelezen worden op de website van het Belgisch Staatsblad: www.staatsblad.be (gepubliceerd op 08.05.2003). Wat volgt, is een samenvatting van dit programma, geïllustreerd met kaarten die een eigen bewerking zijn van Bral. Openbare ruimten toekomstige inrichting moet gerealiseerd worden rond minstens 3 kwalitatieve openbare ruimten: – voor de noordelijke gevel van pakhuis B – voor de noordelijke gevel van het Goederenstation – iets lager dan de plaats in het verlengde van de Rotterdamstraat Mobiliteit – bediening van het binnengedeelte van de site met openbaar vervoer moet gegarandeerd worden – aanleg parkeergelegenheid volgens omzendbrief nr. 18 van 12 december 2002 (op 11.02.2003 in Belgisch Staatsblad) mbt de beperking van het aantal parkeerplaatsen – de nodige reserveringen voor de eventuele spooraansluitingen met de installaties van het gebied voor havenactiviteiten en transport moeten verzekerd worden

Visuele voorstelling van het programma van het regeringsbesluit van 9 januari 2003: overzicht

Regeringsbesluit van 9 januari 2003 over openbare ruimten

Interactie met de omliggende wijken realisatie van verbindingen met de omliggende wegen: – een interne bedienings-stadslaan met bomen die minstens de 3 kwalitatieve openbare ruimten verbindt – een weg vanaf de Havenlaan die zowel het GGB als het gebied voor havenactiviteiten en vervoer bedient – 1 of meer wegen die de site verbinden met de wijken ten noorden ervan – een verbinding met de Bockstaelbrug die minstens voor de zwakke weggebruikers (voetgangers, fietsers, personen met beperkte mobiliteit) toegang tot de site geeft (hoogteverschil moet overbrugd kunnen worden en de vergezichten moeten optimaal tot hun recht komen) – 1 of meer aansluitingen op de Picardstraat Regeringsbesluit van 9 januari 2003 over de interactie met de omliggende wijken

Regeringsbesluit van 9 januari 2003 over groene ruimten

Groene ruimten – groen netwerk: groen snoer dat de site doorkruist van de Redersbrug tot de Bockstaelbrug – groene long: in totaal ca. 4 ha groene ruimte waarvan minstens 3 ha die samen één groene ruimte (nieuw park) vormt – voorwaarden voor ligging en inrichting vannieuw park van minstens 3 ha: – toegankelijk voor de gebruikers en inwoners van de site + voor de inwoners van de randgebieden – gemakkelijk bereikbaar en zichtbaar vanaf de kwalitatieve openbare ruimten: – voor de noordelijke gevel van het Goederenstation – iets lager dan de plaats in het verlengde van de Rotterdamstraat – verenigbaar met de eventuele spooraansluitingen met de installaties van het gebied voor havenactiviteiten en transport – strategisch element van het groen netwerk, aan weerszijden verlengd door groene inrichtingen: – aan één kant de interne bedieningsweg – aan de andere kant de oude spoorweglijn (tot achter de Bockstaelbrug) – uitzicht op de noordelijke gevel van het Goederenstation – sociale controle door de woonfunctie – geen bouwwerken 16

Zonering Ruimte van ca. 6 ha tussen de 3 grote pakhuizen en het gebied voor havenactiviteiten en vervoer nieuwe gebouwen bestemd voor: – kantoren – voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten – handel horend bij de hoofdbestemming van het gebied – productieactiviteiten – hotels Ruimte van ca. 4 ha in het noordwesten van de site – algemene terreinbezettingsgraad (bovengrondse oppervlakte van de constructies / terreinoppervlakte) < 0,5 – voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten (bvb hogescholen) – als ‘centrum van wetenschap en kennis’ dan behoeften: – ca. 140 000 m2 voor dit centrum waarvan maximaal 10% voor bijhorende productieactiviteiten of handel – collectieve woningen – als geen ‘centrum van wetenschap en kennis’ dan ca. 100 000 m2 voor: – voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten – kantoren en woningen en bijhorende productieactiviteiten of handel (woningen minstens 25% van de kantoren, productieactiviteiten of handel) – voorwaarden inrichting: – wegwerken ‘littekens’ aan de achterkant van de bestaande huizenblokken van de Samberstraat en de Lefèvrestraat – integratie van het groen snoer (oude spoorweg tussen het aan te leggen park en Bockstaelbrug) – verenigbaarheid waarborgen met eventuele spooraansluitingen met de installaties van het gebied voor havenactiviteiten en transport – optimale benutting nabijheid park

Regeringsbesluit van 9 januari 2003 over de zonering

Ruimte ten westen en ten noorden van het Goederenstation – woningen: meer dan 25% van de totale vloeroppervlakte (vloeroppervlakte voor voorzieningen van collectief belang niet inbegrepen) – aangevuld met kantoren, handelszaken, voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten, productieactiviteiten die samenhangen met de woonfunctie – voorwaarden ligging en ontwerp: – wegwerken ‘littekens’ van de omliggende bebouwde huizenblokken van de Scheldestraat en de Laekenveldstraat – versterking van het residentiële karakter van de Picardstraat – openheid naar openbare ruimte en sociale controle op het nieuwe park – omvang, comfortniveau en afwerkingsgraad zoals ‘geconventioneerde’ woningen – aantal studio’s (geen gescheiden woonvertrekken) maximaal 25% van het totaal aantal woningen – overgang tussen woonfunctie en andere bestemmingen op de site door complementaire bestemmingen verenigbaar met de woonfunctie: kantoren, hotels, immateriële goederen, handelszaken, buurtvoorzieningen Inrichting van de constructies – de V/G-verhouding voor GGB 6 moet van dezelfde grootte-orde zijn als die van de omliggende wijken – algemene terreinbezettingsgraad (bovengrondse oppervlakte van de constructies / terreinoppervlakte) = 0,5

Herbestemming van de 3 grote pakhuizen in combinatie met de opwaardering van hun erfgoedwaarde – pakhuis A (+ loods voor gevaarlijke producten) voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten - handel mogelijk op maximaal 50% van de vloeroppervlakte – pakhuis B kantoren en/of activiteiten voor de vervaardiging van immateriële goederen en/of handelszaken – Goederenstation ( + postgebouw) voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten - handel en/of hotels mogelijk op maximaal 50% van de vloeroppervlakte

Gebied voor havenactiviteiten en vervoer – overgangsarchitectuur: aandacht voor kwalitatieve architectuur en stedelijk karakter Stedenbouwkundige lasten – behoud, renovatie en herbestemming van het aanwezige erfgoed zonder klassering – aanleg van kwaliteitsvolle openbare ruimten, openbaar park, technische infrastructuren – realisatie van woningen ter compensatie van activiteiten uitgezonderd de voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten

3.2 feitelijk kader 3.2.A. projecten en ideeën voor T&T

wijkcontracten enschap centrum van kennis en wet

wijkcontracten

heraanleg Picardstraat

• Pakhuizen A en B – Stedenbouwkundige- en milieuvergunning verleend in december 2002 – Vergunning voor: – Pakhuis A (Magazijnen): collectieve voorzieningen (type expo en beurzen) – Pakhuis B (Koninklijk Pakhuis): gemengde commerciële bestemming: kantoren, handelsruimten en productieactiviteiten – 195 ondergrondse parkeerplaatsen en 172 parkeerplaatsen in open lucht – Stedenbouwkundige lasten: – 2,96 miljoen euro (berekend op basis van de oppervlakte aan kantoren en productieactiviteiten) – met de helft verminderd door de renovatie van de pakhuizen A en B volgens de voorschriften van de KCML – zullen waarschijnlijk besteed worden aan de aanleg van straten en routes op de site zelf – Bouwpromotor: nv Project T&T – Architect: Wilmotte en Archi 2000 – Uitvoeringstermijn: renovatie gebouw B afgerond, afronding renovatie gebouw A tegen eind 2004 – Gebruik: in september 2004 zijn 12 000 m2 van de 40 000 m2 kantoren in gebouw B verhuurd aan o.a. Disney, Group Falke, Touring Verzekeringen

museum mobiliteit

uitbreiding haven

circusschool

expo ruimte handel & kantoren

museum immigratie heraanleg Havenlaan

Picardbrug

Projecten en ideeën voor T&T en omgeving

• Douanegebouw: Museum van de Immigratie – Project van voormalige staatssecretarissen Hutchinson en Delathouwer, gelanceerd in oktober 2001 – Gebouw behoort niet tot het GGB, eigendom Sopima (federale vastgoedmaatschappij) – Inhoudelijk: – Interactief ecomuseum met tentoonstellingen en animaties – Wetenschappelijk comité werkt aan inhoudelijk concept – Geen duidelijkheid over link met de rest van T&T – Stand van zaken: volgens Le Soir van 27.09.2004 zou dit project afgevoerd zijn bij gebrek aan politieke wil en financiële middelen. • Goederenstation: Circusschool – Maart 2002: circusschool vestigt zich voor min. 3 jaar in een deel van het gebouw – Na herbestemming T&T zou de circusschool elders op de site permanent een circustent kunnen optrekken • Goederenstation: Huis van de Mobiliteit – Project van voormalig federaal minister van mobiliteit Durant voor een deel van het Maritiemstation – Haalbaarheidsstudie gevoerd in 2002 • Terreinen – Masterplan van nv Project T&T – www.tour-taxis.com – Architecten: Amerikaanse bureaus Hellmuth, Obata & Kassabaum (HOK) met de Belgische partner Altiplan – Persconferentie op 21 januari 2003 – Visie op de ontwikkeling van de site samengevat in een charter en uitgewerkt in een masterplan

Masterplan T&T – bron: www.tour-taxis.be

• Haven van Brussel Juli 2001: – Nood uitbreiding haveninfrastructuur (opgenomen in het GBP): 40 000 m2 opslagruimte – Haven koop 8,6 ha grond van de NMBS – Architecturaal onderzoek naar goede integratie met omgeving – Circulatiestudie ivm belasting omliggende wijken door zwaar vrachtvervoer Februari2004: – Haven bevestigt haar uitbreidingsplannen op de overlegcommissie over het basisdossier BBP voor T&T Juni 2004: – De Haven van Brussel leidt een aantal verenigingen en comités rond op haar grondgebied en geeft toelichting bij haar uitbreidingsplannen.

• Centrum van Kennis en Wetenschap – Project van voormalig minister-president de Donnea en voormalig staatssecretaris Draps – Wetenschappelijke pool van Europese allure, die samenwerkingsverbanden creëert tussen de verschillende sleutelactoren van de economie – Het doen ontstaan van kennis, het beheer en de verspreiding ervan

– Concreet: – Hergroepering van de faculteiten toegepaste wetenschappen van de universiteiten en industriële hogescholen van het BHG – Een wetenschapscentrum – Andere activiteiten van algemeen belang – Huisvestingsfaciliteiten waaronder een studentencampus – Studie ULB in opdracht van voormalig minister-president de Donnea: – 13 februari 2003: brainstorm alle verschillende partijen – Algemene consensus over grote principes: – De link tussen de site en de wijken errond – Aandacht voor toegankelijkheid van de site en duurzame mobiliteit – Functiegemengdheid op de site en aandacht voor huisvesting – Transversaal thema dat het project onderbouwt (zoals onderwijs) – Stand van zaken: – Geen concrete financiering – Geen effectieve timing – Totaal gebrek aan een overkoepelende coördinatiestructuur – Het project blijft opgenomen in het regeringsbesluit van 9 januari 2003 en in het basisdossier BBP van januari 2004

3.2.B. projecten en ideeën voor de omgeving van T&T • Picardstraat – 22.09.2002, 21.09.2003, 19.09.2004 – actie ‘Permis de Traverser’ door Maritiemcomité + overleg met kabinet van voormalig minister Chabert over mogelijke heraanleg – 03.2003 - gewestelijke studie over de heraanleg van de Picardstraat wordt gepland – 09.2004: werken aan kruispunt Picardstraat – Scheldestraat zijn gestart; volledige heraanleg van de straat nog onduidelijk • Havenlaan – Gewestelijke studie over de heraanleg van de Havenlaan zou bezig zijn

Permis de Traverser: actie van het Maritiemcomité – www.maritim.be

• Picardbrug – Project van voormalig minister Chabert (vermeld in het GewOP) – Verbinding tussen de Picardstraat en de Simon Bolivarlaan – Voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer – Aanvraag stedenbouwkundig attest onderworpen aan effectenstudie – 15.10.2002: advies overlegcommissie mbt ontwerp bestek effectenstudie: – Alternatief mbt bestaande brug moet eveneens bestudeerd worden (brug Redersplein) – Plaats voor bewoner in het begeleidingscomité voor de effectenstudie

• Kanaalzone – Akenkaai volledig heraangelegd – Canaletto: op initiatief van het Kaaitheater – met de steun van het SIF/Stedenfonds van de Vlaamse Gemeenschapscommissie – worden tijdens de zomermaanden 2003 en 2004 op de heraangelegde Akenkaai activiteiten georganiseerd met de bedoeling aan een nieuwe publieke ontmoetingsplaats een gebruik te geven – Brussel Bad op de Akenkaai tijdens zomer 2003 en zomer 2004 – Studiebureau BOB.361 heeft in opdracht van het federale ministerie van mobiliteit (voormalig minister Durant) een studie uitgevoerd over de heraanleg van de westelijke kleine ring tussen het Saincteletteplein en de Ninoofse Poort – Economische studie ivm bedrijven in de kanaalzone van BGDA

www.canaletto.be

• Maritiemwijk – Molenbeek – Acties & projecten Maritiemcomité – Wijkcontract Maritiem 2003-2007/9 – Wijkcontract Schelde-Maas 2004-2008/10 CONTACT

Maritiemcomité – Ourthestraat 15 – 1080 Molenbeek Syvie Eyberg – sylvie.eyberg@skynet.be Sarah Hollander – 0475 36 55 96

• Noordwijk – Brussel Stad – Acties & projecten Riso-Noordwijk en bewonerscomités – Wijkcontract Harmonie-Noordwijk 1999-2003/5 CONTACT

De Maritiemwijk in kaart gebracht. Het wijkcomité en Bral maakten de inventaris op van de leegstaande gebouwen en ongebruikte terreinen in de wijk: een collectieve wijkdiagnose.

Riso-Noordwijk – Antwerpsesteenweg 60 – 1000 Brussel – 02 201 62 72 noordwijk@risobrussel.be

• Maria-Christina wijk – Laken – Acties & projecten Comité Marie-Christine / Koningin / Stefanie – Wijkcontract Marie-Christine 1997-2001/3 – Wijkcontract Paleizen over de brug 2002-2006/8 CONTACT

Maria-Christina Comité – Maria-Christinastraat 131 – 1020 Laken Didier Wauters – 02 428 42 94 Philippe Cruyt – 02 420 20 62

Een krantje om te communiceren met de wijk: een samenwerking tussen het MaritiemcomitĂŠ en enkele scholen uit de wijk.

De NordGazet: een krant voor en door bewoners.

Het bewonerscomitĂŠ Maria-Christina maakt zelf een ontwikkelingsplan voor de wijk.

4. thurn & taxis morgen

De Thurn & Taxis-saga heeft al een hele evolutie achter de rug: sinds grootse projecten zoals Music City definitief van tafel zijn geveegd, denken verschillende actoren (promotoren, openbare besturen, verenigingen en comités…) geleidelijk aan op een meer globale manier na over een toekomst voor T&T: wat kan en moet de toekomstige ontwikkeling van T&T betekenen voor de omliggende wijken en voor Brussel? Met welke instrumenten bereiken we dat? Dit vierde en laatste deel licht het denkproces toe dat een breed platform van verenigingen en bewonerscomités de voorbije twee jaar (2003 – 2004) heeft gevoerd. We gaan uitgebreid in op dit proces omdat het onze overtuiging is dat een grondig georganiseerd planningsproces, waarin communicatie en overleg een belangrijke rol spelen, de noodzakelijke voorwaarde is voor een stadsproject voor T&T dat een breed maatschappelijk draagvlak heeft en bijgevolg duurzaam is. In het denkproces onderscheiden we 3 elementen.

Variantes op GGB: illustratie bij het bezwaarschrift van 17 februari 2004.

1. Brainstorm en reflectie Op 13 februari 2003 organiseerde de onderzoekscel IGEAT van de ULB, in het kader van een studie in opdracht van toenmalig minister-president de Donnéa, een brainstormdag over de toekomstige ontwikkeling van T&T. Onder alle betrokken actoren bleek een soort ‘consensus’ te bestaan over enkele basisprincipes: de toekomstige ontwikkeling voor T&T moet aandacht hebben voor: – relaties tussen de site en de omliggende wijken; – toegankelijkheid van de site en duurzame mobiliteit; – functiegemengdheid op de site; – verspreide huisvesting van verschillende types; – een transversaal thema dat het project onderbouwt en de link legt met de omliggende wijken (bijv. onderwijs). Vanuit de ideeën en de consensus die tijdens die brainstormdag opborrelden, heeft Bral de essentiële thema’s en bijhorende vragen gedistilleerd van waaruit volgens ons een ambitieus maar duurzaam stadsproject voor T&T moet ontwikkeld worden. Om tijdens de verdere reflectie op een gestructureerde manier tot resultaten te komen, bundelden we de vele ideeën thematisch. Een eerste reeks betreft de begeleidende maatregelen die nodig zijn om de planning en realisatie van T&T tot een goed einde te brengen. Een tweede reeks gaat over het programma voor T&T. Punt 4.1. – thematische reflecties – toont de resultaten van de uitdieping van deze thema’s tijdens 26

een aantal vergaderingen met de 3 bewonerscomités uit de omliggende wijken (Comité Noordwijk, Comité Maritiem en Comité Maria-Christine) en door gesprekken met enkele experten en gespecialiseerde verenigingen vanaf het voorjaar 2003. 2. Basisprincipes verfijnen en standpunt innemen Van 9 januari tot 8 februari 2004 liep het openbaar onderzoek over het basisdossier BBP voor T&T. Naar aanleiding van dit concrete voorstel hebben we de krachten gebundeld om zoveel mogelijk actieve Brusselaars, bewonerscomités en verenigingen te mobiliseren. Tijdens verschillende, zeer geanimeerde vergaderingen werden het voorliggende plan en een sneuvel-bezwaarschrift besproken, geanalyseerd, geëvalueerd en bijgestuurd. Op de overlegcommissie van 17 februari 2004 hebben 11 verenigingen en bewonerscomités* een collectief standpunt ondertekend en verdedigd. Punt 4.2.A. geeft dit zeer uitgebreid collectief bezwaarschrift weer. In de loop van het voorjaar 2004 werd dit collectieve standpunt verfijnd tot een MANIFEST MET 13 BASISPRINCIPES VOOR DE ONTWIKKELING VAN T&T. Dit manifest dateert van 9 juni 2004 en werd door het platform* verdedigd in de aanloop naar de gewestverkiezingen van juni 2004. Onder punt 4.2.B. kan je dit manifest lezen. 3. Acties Parallel aan de formeel juridische procedure en de informele reflectie en standpuntvorming hebben verschillende actoren acties ondernomen m.b.t. de problematiek rond T&T. Een greep uit die vele activiteiten. 22 maart 2004: Als vervolg op de overlegcommissie van 17 februari 2004 organiseert de Stad Brussel een ronde tafel-bijeenkomst met alle betrokken actoren. Iedereen krijgt er de kans om zijn standpunt over het voorliggende basisdossier BBP te ventileren. 19 juni 2004: De Haven van Brussel leidt een aantal verenigingen en comités rond op haar grondgebied en geeft toelichting bij haar uitbreidingsplannen. 29 augustus en 5 september 2004: In het kader van PleinOpenAir organiseert Bral, in partnerschap* met 7 verenigingen, de Toer déZIR. Deze bustoer en rondvaart m.b.t. de problematiek van de gebieden van gewestelijk belang focust op de historiek, de verschillen en overeenkomsten tussen 4 van die gebieden, gaat in op de stedenbouwkundige visie en planningsinstrumenten of het gebrek eraan, en getuigt van de verwachingen van bewoners en actiegroepen. 20 oktober 2004: Bral organiseert, met de steun van Project T&T, een uitwisselingsavond waarop de actoren rond inspirerende reconversieprojecten in Antwerpen en Amsterdam het planningsproces aldaar toelichten. * zie p. 41 Uitnodiging voor de Toer déZIR

4.1 thematische reflecties 4.1.A. BEGELEIDENDE MAATREGELEN 1. Financieel draagvlak – Veel projectideeën maar wie zal wat financieren? – Het Gewest zoekt naar Europese financiële steun voor het grote ‘Wijk van de Kennis’project. – De Stad Brussel stelt dat ze geen middelen kan vrijmaken. – De promotoren vinden dat de Stad moet rekening houden met de (toekomstige) inkomsten van kantoor- en andere belastingen. – Welke actoren hebben effectief financiële middelen vrijgemaakt voor de ontwikkeling van T&T? – Er moet duidelijkheid komen over de financiering van T&T door financiële haalbaarheidsstudies op te maken op basis van publieke en private inbreng. – ... 2. Coördinatie – Hoe kan een (nog steeds ontbrekende) coördinatiestructuur eruit zien? Er is grote nood aan duidelijkheid en een transparante overlegstructuur. – Wie zijn de betrokken actoren? Overheden van verschillende niveaus (Federale Regering, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Vlaamse en Franstalige Gemeenschap, Stad Brussel, Gemeente Molenbeek), promotoren, universiteiten, hogescholen, NMBS & Haven, MIVB, lokale bedrijven, bewoners... – Welke actoren engageren zich effectief en op welke manier (financiële inbreng, ondertekenen van princiepsakkoorden...)? – ...

3. Participatie – Wat verwachten bewoners en gebruikers hier zelf van? – Wat is hierin de rol van de overheid, van de studiebureaus, van de verenigingen...? – De bestaande procedure van openbaar onderzoek (over het BBP, over vergunningsaanvragen voor concrete projecten...) voldoet niet om bewoners, gebruikers, verenigingen... te laten participeren aan T&T, zeker niet gezien de omvang van de ontwikkeling. We pleiten voor een ‘planningsplatform’waarin alle betrokken een stem hebben, van bij het begin van het proces. We willen dat er een participatie- en overlegprocedure op lange termijn wordt uitgewerkt en baseren ons hierbij op inspirerende positieve voorbeelden (Spoor Noord in Antwerpen – www.spoornoord.be & www.emplacement.be –, Westergasfabriek in Amsterdam – www.westergasfabriek.nl –...). – ... 4. Overkoepelend thema voor de site – Vanuit welk overkoepelend thema, dat beantwoordt aan een Brusselse nood of kwaliteit en zowel op gewestelijke als lokale schaal een meerwaarde betekent, kan de ontwikkeling van T&T gedacht worden? Onderwijs? Communicatie? Cultuur? – Op welke manier kan dit thema concreet gemaakt worden en kan de werkelijke meerwaarde ervan gerealiseerd worden (zonder van T&T een thematisch pretpark te maken dus)? – De bundeling van verschillende onderwijsinstellingen op de site (Wijk van de Kennis) kan tegemoet komen aan de nood aan kwaliteitsvol onderwijs voor de vele laaggeschoolde jongeren uit de omliggende wijken. Hieraan zijn voorwaarden gekoppeld: de nieuwe instellingen organiseren zich niet als een op zichzelf staande campus en het onderwijs dat wordt aangeboden doelt o.a. op de buurtbewoners. Ook bedrijven als spinoff kunnen een meerwaarde betekenen voor de buurt. – De piste om de ontwikkeling van T&T te enten op een overkoepelend thema is interessant als globaal project om een ruimer gebied dan enkel de site (bvb. het hefboomgebied T&T) op verschillende domeinen te herwaarderen. De kern van het thema moet wel voldoende realistisch en operationeel zijn (partners, financiële middelen...). – ...

4.1.B. PROGRAMMA 1. Linken met de wijk – Wat betekent dit? Waarmee moet worden rekening gehouden? Linken via huisvesting / handel / park / Picardstraat? – Hoe de positieve en negatieve impact van de ontwikkeling van T&T op de omliggende wijken inschatten? – Wat verwachten de verschillende wijken rond de site hiervan? – Een site die gelinkt is met de wijk is een geïntegreerde site, die open en in contact staat met de omliggende wijken en de rest van de stad. Bijzondere aandacht moet gaan naar de scharniergebieden tussen T&T en de aangrenzende buurten: Picardstraat (scharnier met Maritiemwijk), havenzone en niveauverschil (scharnier met Marie-Christinawijk), beide kanaaloevers (scharnier met Oude Noordwijk en Harmoniebuurt). Elk van deze scharnierpunten vraagt een specifieke aanpak die het best aansluit bij de specificiteit van die plek. – We streven naar een geïntegreerde ontwikkeling van T&T, met aandacht voor de herwaardering van de omliggende wijk. Hiertoe moeten er maatregelen komen waardoor de omliggende wijken mee kunnen genieten van het positieve investeringsklimaat. – T&T moet een levende wijk worden: niet zoals de monofunctionele administratieve gebieden zoals de Noordwijk en de Europawijk die er ’s avonds verlaten bij liggen. – ... 2. Groene zone – park – We vragen een park dat toegankelijk is voor iedereen, met bijzondere aandacht voor de contactzone tussen het park en de verschillende wijken. – ...

3. Huisvesting – Welk type huisvesting? Voor welke doelgroepen? In welke verhouding? Waar op de site? Houding t.o.v. studentenwoningen? – Wat zijn de standpunten van de GOMB en de BGHM hierover? Welke rol nemen zij hierin op? – Nog al te vaak wordt aan de toekomstige bewoners de rol van sociale controle toegemeten. Is dit aanvaardbaar? – Een menging van verschillende soorten huisvesting moet zoveel mogelijk worden nagestreefd: T&T mag geen ghetto worden, noch van sociale noch van luxe-woningen. – De sociale woningen mogen niet in grote blokken geconcentreerd worden maar moeten goed geïntegreerd en verspreid op de site ingeplant worden. – Er moet aandacht gaan naar begeleidende maatregelen (hoofdzakelijk via de realisatie van aan sociale woningen gelijkgestelde huisvesting) die het onvermijdelijke effect van ‘gentrification’ zoveel mogelijk beperken – De gelijkwaardigheid van publieke en private belangen moet veruitwendigd worden in de volgorde van de realisatie. We aanvaarden niet dat de lucratieve activiteiten (kantoren, handel..) eerst worden gebouwd voordat woningen en collectieve voorzieningen (zoals het park) worden gerealiseerd (met het risico dat ze er nooit komen). – De BBRoW bepleit de realisatie van zoveel mogelijk sociale huur- en koopwoningen, aangepast aan het profiel en de gezinsgrootte van de wijkbewoners: – huurwoningen, beheerd door een Openbare Vastgoedmaatschappij (bijvoorbeeld de Molenbeekse Haard) – huurwoningen beheerd door het Brusselse Woningfonds – koopwoningen die door de GOMB worden verkocht, in eerste instantie aan wijkbewoners – ...

4. Functievermenging – Hoe functiegemengdheid organiseren? – Bestaat er een ideale verhouding tussen de verschillende functies op de site? – Hoe moeten de nieuwe functies zich idealiter verhouden t.o.v. de bestaande en noodzakelijke functies in de omliggende wijken? – Waaraan moeten stedenbouwkundige lasten prioritair besteed worden: openbare ruimte / huisvesting? – We wensen geen opdeling van T&T in monofunctionele zones. – Het is belangrijk dat de toekomstige invulling voor T&T streeft naar een leefbaar evenwicht tussen de schaal waarop de nieuwe grootschaliger functies functioneren (grootstedelijk, regionaal) en de lokale schaal. – ... 5. Mobiliteit – Wat betekent ‘duurzame mobiliteit’? – Wie is hierbij betrokken? – Ontsluiting d.m.v. openbaar vervoer: rond T&T, doorheen T&T? In gebruikname metro Sainctelette? – Toegankelijkheid van de site met de wagen? Organisatie van het parkeren? – In welke mate verbetert de toekomstige Picardbrug effectief de relatie tussen de Noorden de Maritiemwijk? Zal deze brug niet vooral ten dienste staan van de pendelaars tussen Noordstation en de kantoren langs het kanaal? Wat is het risico dat deze brug op termijn zal worden opengesteld voor alle (auto)verkeer? – T&T is slecht toegankelijk vanuit de woongebieden in de Noordwijk: de tussenliggende kantoorzone vormt een moeilijk doorkruisbaar gebied. – Belangrijk dat alle betrokken actoren inzake mobiliteit - overheden, openbaar vervoersmaatschappijen... - zo vlug mogelijk rond de tafel zitten. De garantie op een vlotte bereikbaarheid van T&T, via alle vervoersmodi, is prioritair voor de duurzame ontwikkeling van de site. – ...

6. Tewerkstelling en sociaal-economische ontwikkeling – Wat verwachten de wijken rond de site op dit vlak? Vanuit de omliggende wijken is er nood aan bepaalde lokale kleinhandel. – Welk type tewerkstelling biedt de site? Beantwoordt dit aan de noden van de omliggende wijken, die met een hoge werkloosheid kampen? – Betekent T&T concurrentie voor de lokale handel en zelfstandigen? Of wordt er gezorgd voor een interactie die de lokale dynamiek versterkt? De bestaande lokale handel en bedrijven mogen niet weggeconcurenceerd worden door nieuwe groothandelszaken. – Biedt T&T plaats aan lokale intitiatieven (markt...)? – Bij de renovatie- en bouwprojecten op T&T moeten sociale clausules voorzien worden. Daarbij dient zoveel mogelijk aandacht te gaan naar de versterking van de lokale economie en tewerkstelling, bvb. door beroep te doen op erkende verenigingen uit de omliggende wijken (l’Oranger...). – T&T moet duurzame tewerkstelling betekenen voor de buurtbewoners , niet enkel tijdens de constructiefase dus. – ...

4.2 bezwaarschrift en manifest Naar aanleiding van het openbaar onderzoek over het basisdossier BBP voor T&T (januari – februari 2004) heeft een breed platform van verenigingen en bewonerscomités hun collectieve standpunten gebundeld tot een bezwaarschrift. Dit bezwaarschrift werd publiek gemaakt tijdens een persconferentie en op de overlegcommissie over het basisdossier BBP voor T&T in februari 2004. In de loop van het voorjaar 2004 werd dit collectieve standpunt verfijnd tot een manifest met 13 basisprincipes voor de ontwikkeling van T&T. Dit manifest dateert van juni 2004 en werd door het platform verdedigd in de aanloop naar de gewestverkiezingen van juni 2004. Hieronder volgen de teksten van het uitgebreide bezwaarschrift en het meer gebalde manifest.

4.2.A. BEZWAARSCHRIFT – 17 februari 2004 Bewonerscomités en verenigingen* willen participeren aan de realisatie van de GGB’s Betekent het basisdossier van het BBP (Bijzonder BestemmingsPlan) voor de invulling van Thurn & Taxis een zoveelste gemiste kans? De bewonerscomités en de verenigingen die dit bezwaarschrift ondertekenen zijn van mening dat dit middelmatige plan het uitzonderlijk karakter van de site helemaal niet opwaardeert. Voor Thurn & Taxis en voor de 13 andere GGB (Gebieden van Gewestelijk Belang) pleiten de bewonerscomités en de verenigingen voor een globale en geïntegreerde ontwikkeling. Aangezien de basisvoorwaarden voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in dit plan niet zijn voldaan, aanvaarden zij het voorgestelde BBP niet. Verder herhalen zij het belang van de procedures voor openbaarmaking en overleg. * zie p. 41

De bewonerscomités en de verenigingen willen participeren aan de realisatie van de GGB De bewonerscomités en de verenigingen zijn bezorgd over de toekomst van de GGB. Deze bezorgdheid geldt zowel voor Thurn & Taxis als voor de overige 13 GGB (zoals Helihaven, Gaucheret, Rijksadministatief Centrum, Josaphat). Het bestaande beslissingsproces, het gebrek aan participatie en de zeer bedenkelijke stedenbouwkundige kwaliteit riskeren op een negatieve manier zeer zwaar en lang door te wegen op de ontwikkeling van deze gebieden. Het gaat over de grootste en strategisch belangrijkste Brusselse terreinen die het GBP (Gewestelijk BestemmingsPlan) ontsluit voor herstructurering of invulling.

a. de procedures van openbaarmaking en overleg Thurn & Taxis is één van de grootste hefboomgebieden binnen het Brussels gewest. Het GewOP (Gewestelijk OntwikskelingsPlan) schrijft in die gebieden een bevordering van de residentiële aantrekkingskracht voor omdat die «kwalitatieve residentiële structuur behouden of versterkt moet worden”. Dit zou, verder volgens het GewOP, «de andere vectoren van de ontwikkeling versterken en de globale aantrekkelijkheid van die gebieden verhogen”. Een richtschema zou uitgewerkt worden om de «diverse belangen en actoren zo goed mogelijk met elkaar te verzoenen om de eventuele concurrentiële logica te overstijgen». De bewonerscomités en de verenigingen wachten nog altijd op dat richtschema dat overleg tussen de verschillende actoren en een versterking van de woonfunctie moet mogelijk maken. Thurn & Taxis is ook één van de grootste GGB. Het GBP bevat algemene bepalingen m.b.t de GGB. De gewestregering moet deze preciseren in een regeringsbesluit dat de betrokken gemeente belast met de opmaak van een BBP. Vervolgens onderwerpt de gemeente het basisdossier aan een openbaar onderzoek ; vertrouwt ze, indien nodig, de effectenstudie toe aan een studiebureau en onderwerpt ze tenslotte het ontwerp-BBP opnieuw aan een openbaar onderzoek. Vandaag garandeert het systeem geen correcte informatie- en participatie-mogelijkheid voor de bewoners. Meer nog, de betekenis van de procedures van openbaarmaking en overleg is totaal uitgehold bij BBP.,

De regering stelt in het beginstadium van het proces veel te gedetailleerde besluiten op waardoor de rest van het proces volledig gehypothekeerd wordt. Voor die besluiten heeft de regering geen enkele verplichting tot raadpleging, noch van publieke - en private actoren, noch van de bewoners. Die regeringsbesluiten leggen de verschillende functies, hun aandeel en zelfd hun situering op de site heel stringent vast. Voor Thurn & Taxis zonder enige functiemenging: een park van 3 ha vormt de grens tussen een kantoorzone van 375.000 m2 en een woonzone van 70.000 m2 plus 30.000 m2 woningen die worden versnipperd over de site. De teneur van het regeringsbesluit is duidelijk juridsch en niet planologisch. Het regeringsbesluit had richtlijnen en principes voor de herinriching moeten bepalen zonder de details vast te leggen. Nu kunnen noch de gemeente, noch de resultaten van de openbare onderzoeken en de milieueffectenstudie afwijkingen van het veel te stringent karakter van het regeringsbesluit. In de toekomst zullen de informatie- en overlegkansen nog verminderd worden. De 14de wijziging van de stedenbouwordonnantie die vorige week werd goedgekeurd door de Gewestraad schaft namelijk het openbaar onderzoek over het basisdossier voor BBP af. b. de begeleiding van het project De ervaring met eerdere BBP’s toont de lage kans op realisatie van deze plannen aan. Heel vaak wordt er van afgeweken, worden ze deels of niet gerealiseerd, of op zo een lange termijn dat de uiteindelijke ontwikkeling niet meer of slecht beantwoordt aan de intussen gewijzigde stedelijke realiteit. Gezien de oppervlakte en de complexiteit van de betrokken zones, zou het programma van een BBP flexibeler moeten kunnen inspelen op de evoluties van de realiteit. Dit zou kunnen verzekerd worden door de oprichting van een werkcel die omkaderd wordt door een begeleidingscomité dat een echt coördinatie- en overlegorgaan moet zijn met een juridisch statuut. Alle betrokken partijen moeten hierin een stem hebben: de verschillende overheidsniveaus (federaal indien nodig, Brussels gewest, gemeenten, vertegenwoordigers van publieke programma’s voor stedelijke herwaardering), de bedrijven met een publiek belang (NMBS, Haven van Brussel, MIVB...), de eigenaars of de projectontwikkelaas en zeker ook de bewoners en gebruikers van de omliggende wijken. Binnen dit overlegplatform moeten de programma’s opgesteld worden en de uitvoering ervan opgevolgd worden.

c. de functiegemengdheid De uitvoering van de programma’s voor de GGB moet gepaard gaan met een financiële injectie vanwege de overheid voor de economisch zwakke functies. Zoniet, kunnen deze gebieden niet ontwikkeld worden en dienen ze als grondreserve. De BBP’s zouden ook een gefaseerde ontwikkeling moeten voorzien. Verder moeten rendabele alternatieven voor kantoren aandachtiger bestudeerd worden. De economische ontwikkeling van Brussel mag zich niet beperken tot kantoren. Tenslotte kan een echte functiemenging alleen gerealiseerd worden als de oppervlakte voor woningen minstens een derde bedraagt van de oppervlakte voor de andere functies. d. het wervend pilootproject Het Gewest heeft al veel gedroomd over pilootprojecten zonder dat ze erin geslaagd is het begrip pilootproject te definiëren. Veeleer dan binnen de specificiteiten en kwaliteiten van de Brusselse realiteit kaderen deze projectideeën binnen de ‘bench marketing’-strategie die zich in vele Europese steden aan het voltrekken is. Ook de ‘Wijk van de Kennis’ blijkt niet meer te zijn dan de lancering van een wild idee met de bedoeling een sneeuwbaleffect teweeg te brengen dat tot investeerders voor de ontwikkeling van de site en bij uitbreiding voor het hele gewest zou leiden. De bewonerscomités en de verenigingen vragen dat de regeringsbesluiten over de GGB enkel

de principes vastleggen en dat de mogelijkheid blijft om de resultaten van de milieueffectenstudie en het openbaar onderzoek over het basisdossier hierin te integreren. Ze vragen dus ook de raadpleging over het basisdossier en de participatie van bewoners in een begeleidingscomité tijdens de volledige ontwikkelingsperiode van Thurn & Taxis*. Tenslotte vragen ze de oprichting van een werkcel voor de realisatie van de grote GGB. *

Deze eis is enigszins achterhaald aangezien het BWRO het basisdossier voor een BBP heeft afgeschaft. Enkel het OO op het einde van de procedure blijf bestaan. Hierdoor zijn er nog minder inspraakmogelijkheden dan totnogtoe het geval was.

II. De bewonerscomités en de verenigingen analyseren het basisdossier van het BBP voor Thurn & Taxis 1. Integratie van de site in het bestaande stedelijke weefsel door een consequente mixité Het basisdossier BBP voorziet:

duidelijk afgebakende en gescheiden monofunctionele zones: – een administratieve zone voor 180.000 m2 nieuwe kantoren van het Redersplein tot achter het goederenstation – 70.000 m2 huisvesting waarvan 5.000 m2 voor lokale functies in het westen en grenzend aan de Maritiemwijk – ‘Wijk van de Kennis’: 150.000 m2 collectieve infrastructuur. Als dit project wordt afgeblazen: 50.000 m2 kantoren, 30.000 m2 woningen en 20.000 m2 handel – goederenstation: collectieve voorzieningen en openbare diensten met de mogelijkheid om tot 50% te besteden aan de handels- en hotelfunctie De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

integratie betekent een doorgedreven en consequente mixité, op alle vlakken: – Eerst en vooral een evenwichtige verdeling van alle functies en geen overaanbod aan kantoren. Een verhouding die een echte mixité garandeert is 1 op 3, woningen t.o.v. andere functies. Deze verhouding wordt in dit BBP maar zeer nipt gehaald. (107.000 m2 woningen t.o.v. 362.000 m2 andere functies)

Visuele weergave van het BBP voor T&T

We vragen dat volgende zaken worden bestudeerd in de milieueffectenstudie: – Wat is de objectieve behoefte aan bijkomende kantooroppervlakte in het Brussels gewest en hoe past het aantal m2 kantoren dat in dit BBP wordt voorgesteld hierin? We vragen dat hierbij wordt rekening gehouden met volgende gegevens: – De Maritiemwijk wordt aan de Havenlaan en de Leopold II-laan ingesloten door grote kantoorontwikkelingen waardoor de wijk in het verleden al erg heeft te lijden gehad onder speculatie. – In de Noordwijk en het stadscentrum komen nog grote oppervlaktes kantoren op de markt die de leegstandsgraad zullen beïnvloeden. – Het Gewestelijk Ontwikkelingsplan waarschuwt voor een overconcentratie van kantoren in Brussel: “De Brusselse economie specialiseert zich sterk in administratieve functies, of het nu gaat om overheidsbesturen, Europese instellingen of zetels van grote banken en verzekeringsmaatschappijen. Deze verregaande specialisatie houdt een risico in voor de diversiteit van de economische structuur van het gewest en voor de goede integratie van de economische en residentiële functies’’. – Wij vragen dat er een grondige motivatie en definitie wordt gegeven van het begrip mixité? Welke verhoudingen moeten worden gerespecteerd t.o.v. andere functies? – Verder een mixité op alle schalen. Niet alleen een evenwichtige verdeling van alle functies op schaal van de site maar ook binnen elke wijk op de site. Geen functionele zonering maar een indeling in gemengde wijken. Voor de bepaling van het type wijken is een publiek debat nodig. Deze aanpak vergt bijzondere aandacht voor de aanleg van kwalitatieve stedelijke openbare ruimtes: lanen, pleinen, straten en pleintjes. Dit maakt fasering van de ontwikkeling mogelijk en bovendien kunnen deze straten en pleinen het visitekaartje van de site worden en samen met het uitzonderlijk patrimonium de motor voor verdere ontwikkeling. – Het BBP stelt een invulling voor alsof het om een vlak terrein gaat terwijl de T&T-site een hellend terrein is met grote hoogteverschillen, vooral aan de randen.

2. Mobiliteit Het basisdossier voor BBP voorziet:

– Autoverkeer: Auto’s zullen de site enkel kunnen bereiken via de toegangen aan de Picardstraat en de Havenlaan. Van daaruit kunnen ze 2 eenrichtingslussen volgen: een langs de westkant en de andere langs de noordkant. – Openbaar vervoer: Het openbaar vervoer zal de site doorkruisen in een eigen bedding op de toekomstige Parklaan. Het BBP geeft de voorkeur aan openbaar vervoer via het Redersplein en niet via de geplande Picardbrug (waarvan de milieueffectenstudie nog loopt). Het BBP hoopt ook op de opening van het metrostation Sainctelette. De spoorlijn ter hoogte van de Bockstaelbrug blijft behouden voor eventueel gebruik in functie van de TIR-zone. De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

– Enkel een ambitieus verkeerssysteem kan een duurzame toekomst voor T&T garanderen. Een zeer vlotte bereikbaarheid en leefbare openbare ruimtes dus. De site moet zo goed mogelijk bediend worden door openbaar vervoer. Wij steunen dus het voorstel van het BBP om de site te doorkruisen met openbaar vervoer in het verlengde van de Redersbrug. We zijn er voorstander van om de openbaar vervoerslijn centraal op de site te ontdubbelen: enerzijds richting Picardstraat, anderzijds richting Pannenhuys. We vragen om hierbij de bestaande sporen zo veel mogelijk te benutten. De MIVB, die hiervoor de belangrijkste partner is, heeft totnogtoe een weinig constructieve houding ingenomen door halsstarrig vast te houden aan een tramlijn door de Picardstraat en over de eventuele Picardbrug. Dat terwijl een bestaand alternatief via de Redersbrug direct toegang geeft tot het hart van de site. Bijkomende vrees is dat een Picardbrug waar openbaar vervoer over kan, op termijn ook kan opengesteld worden voor autoverkeer. We benadrukken ook het belang van de opening van metrohalte Sainctelette. – De beslissing en uitvoering van een optimale bediening van de site met openbaar vervoer is prioritiar. Zo wordt de site geklasseerd als zone A (door de parkeeromzendbrief nr. 18) en wordt de bouw van parkeerplaatsen begrensd tot 1 parkeerplaats per 200 m2 kantoren.

3. Huisvesting Het basisdossier voor BBP voorziet:

– in de westelijke zone van de site 70.000 m2 geconventioneerde woningen – in de noordwestelijke zone: – Als het project ‘Wijk van de Kennis’, dat beschouwd wordt als een uitrusting van collectief belang, doorgaat, zal ze niet meer dan 10.000 m2 studentenwoningen (6,6 % van de voorziene 150.000 m2) bevatten. – Als het project ‘Wijk van de Kennis’ niet doorgaat, gaat nog eens 1/4 van de voorziene 150.000 m2 voor andere functies of 37.500 m2 naar woningen. Van deze laatste wordt het type niet bepaald. We kunnen er dus van uit gaan dat die 37.500 m2 woningen bestemd zijn voor vrije verkoop en verhuur. De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

Een echte sociale mixité vraagt een gediversifieerd woningaanbod. Dit BBP voorziet enkel de bouw van geconventioneerde woningen en woningen voor vrije verkoop en verhuur. De bouw van 1/3 sociale woningen is de minimale eis om een gemengde buurt te garanderen. Wij vragen: – dat 1/3 van de woningen die op T&T worden gebouwd sociale woningen zijn ; – dat de vloeroppervlakte voor woningen niet in verhouding tot de vloeroppervlakte voor andere functies wordt berekend, maar in absolute cijfers. Dit absoluut cijfer moet minstens 1/4 zijn van de vloeroppervlakte voor ALLE andere functies ; – dat er vooral woningen voor grote gezinnen worden gebouwd. Wij vragen dat de milieueffectenstudie rekening houdt met volgende opmerkingen en antwoord geeft op de bijhorende vragen: – De berekening van de verplicht te realiseren woningoppervlakte is pervers. Deze wordt namelijk berekend in verhouding (minstens 25%) tot de vloeroppervlakte van kantoren, handel en productieactiviteiten. De voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten worden hiervan uitgesloten. Welke motivatie geven zowel het GBP als het regeringsbesluit met het programma van T&T voor deze redenering anders dan puur financieel, nl. dat de kantoren via hun stedenbouwkundige lasten de woningen moeten betalen? Wij vragen dat hiervoor een grondige stedenbouwkundige motivatie wordt gegeven: in functie van densiteiten, graad van gemengdheid...

Ter verduidelijking: als het project ‘Wijk van de Kennis’ wordt gerealiseerd, zal dit gaan om 150.000 m2, waarvan maar 6,6 % studentenwoningen moeten worden gebouwd. Ook al gaat het om een functie van collectief belang, het blijft een grote monofunctionele zone waarin geen evenwichtige mixité wordt gegarandeerd. – Herhaling i.v.m. mixité: Welke definitie wordt van dit begrip wordt gehanteerd? Welke verhoudingen moeten worden gerespecteerd t.o.v. andere functies? Hoe worden die andere functies (in het bijzonder voorzieningen van collectief belang of van openbare diensten) gedefinieerd en in welke mate mogen die in 1 monofunctionele zone aanwezig zijn om een mixité te kunnen garanderen? Welke zijn de maximumlimieten? – Van de voorziene 70.000 m2 geconventioneerde woningen: Wat zal de verhouding zijn tussen woningen bestemd voor verkoop en woningen bestemd voor verhuur? Verder lanceren wij enkele ideeën en vragen: – Wat zijn de mogelijkheden om een verkaveling voor eengezinswoningen te realiseren, als alternatief voor de nu voorgestelde lage collectieve gebouwen? – Wat zijn de mogelijkheden om als particulieren collectief woningen te bouwen? – De woningen op de voormalige Daillykazerne kunnen dienen ter inspiratie voor een mixité aan woningklassen. – De projecten voor de Europan-wedstrijden kunnen dienen ter inspiratie voor een mixité aan woningtypes. – Ten voordele van gemengde wijken: – Aankoop en renovatie van verwaarloosde en leegstaande woningen in de omliggende wijken door de gemeenten om ze te verhuren als sociale woningen, aan sociale woningen gelijkgestelde woningen of geconventioneerde woningen. Mogelijkheden zijn er: – via wijkcontracten – via de oprichting van een gemeentelijke grondregie die met gewestsubsidies leegstaande woningen kan onteigenen – Zelfde werk door de openbare vastgoedmaatschappijen.

4. Bereikbaarheid en relaties met de omliggende wijken

5. Tewerkstelling en economische ontwikkeling

Het basisdossier voor BBP voorziet:

Toegang vanaf het Redersplein via de centrale Parklaan. De bestaande toegangen worden geoptimaliseerd en enkele nieuwe linken gecreëerd (bv. trap aan het Laekenveldsquare). De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

Maritiemwijk – In het GGB nr. 6B worden de toegangen momenteel, tijdens de renovatiewerken, streng bewaakt en is de vrije toegang tot de site niet mogelijk. Het BBP legt op de ruimtes tussen de gebouwen in deze zone een erfdienstbaarheid van doorgang, ook al betreft het privéterreinen. We vragen dat een garantie dat deze toegangen inderdaad publiek toegankelijk worden gemaakt, ook buiten de werkuren. – Wat is de stand van zaken van de gewestelijke studie voor de heraanleg van de Picardstraat die de verbinding tussen de Maritiemwijk en de T&T-site moet verbeteren? Idem voor het eerste concrete heraanlegproject dat was gepland nl. de heraanleg van het kruispunt Picardstraat – Scheldestraat, ten gevolge van de actie ‘Permis de Traverser’ van het wijkcomité Maritiem (september 2004: de werf is bezig). De Picardstraat moet dringend heraangelegd worden om het juridisch statuut ervan (lokale weg en geen interwijkenweg) ook in realiteit om te zetten. – De trap tussen de Scheldestraat en de T&T-site komt in het gedrang doordat er een project is voor het gebouw Ferunion dat volgens dit BBP moet afgebroken worden. – Wat zal er gebeuren met het speelpleintje voor kinderen op het Laekenveldsquare door de aanleg van de trap tussen het Laekenveldsquare en de T&T-site? Noordwijk – In de bestaande situatie bestaat er geen functionele verbinding tussen de Noordwijk en de T&T-site. Een definitieve breuk tussen beide zijden van het kanaal wordt extra bewerkstelligd door de locatie van de kantoorzones in de BBP’s Helihaven en T&T. Deze barrière kan niet worden teniet gedaan door de eventuele bouw van een Picardbrug! Maria-Christinawijk – De TIR-zone en de treinsporen creëren een moelijk oversteekbare barrière. We vragen dat er blijvend wordt gezocht naar mogelijke pistes om de verbinding tussen de MariaChristinawijk en de T&T-site te verbeteren.

zoals hoger vermeld: zeer gezoneerde aanpak met vooral kantoren De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

– Het belangrijkste kenmerk van de stad en meer in het bijzonder van de omliggende wijken is de mixité. De tewerkstelling op de site of gegenereerd door de site moet dat ook zijn. Een beperking tot kantooractiviteiten is dat niet. Er is vraag naar andere economische activiteiten zoals: manufacture, artisanal ou semi-industriel tout en restant attentif à la cohabitation avec le logmement. – Geen van de wijken rond Thurn & Taxis bevat handelslinten op het GBP: bestaande systeem van handelskerncontracten baseert zich op het versterken van bestaande handelskernen ‘in nood’ (waar op het GBP bestaande handelslinten ingetekend staan). Dit uitgangspunt herdenken in de richting van het opwaarderen van een handelskern waar momenteel niet veel handelzaken (en dus geen handelslint op het GBP) zijn maar wel een belangrijk klantenpotentieel. – Dat er zeer gerichte vorming (training on the job, socio-professioneel inschakeling) voor niet- of laaggeschoolde mensen wordt voorzien. Mogelijkheden zijn er via de cel tewerkstelling van de OCMW’s van de gemeente Molenbeek en de stad Brussel. – plaats voor lokale initiatieven zoals een markt – haven: diversiteit in overslag: – distributie van goederen bestemd voor detailhandel vanuit T&T: goederen tot daar via trein – distributie van goederen bestemd voor groothandel (bouwmaterialen,...) vanuit een site dichterbij de Ring. Wij vragen dat de milieueffectenstudie de ontwikkeling van de handelsactiviteiten preciseert en dat hierbij rekening wordt gehouden met de instandhouding en opwaardering van de bestaande handelszaken in de omliggende wijken (Maria-Christinastraat, Ribaucourtstraat).

6. Park en groen netwerk

7. Architectuur

Het basisdossier voor BBP voorziet:

De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

4 ha groene ruimte waarvan 3 ha een aaneensluitend park vormt voor de gebruikers en bewoners van de site en de wijken errond. De centrale Parklaan die de site vanaf het Redersplein doorkruist, biedt het overige groen als een groene wandeling die zich verderzet langs de spoorlijn. De bewonerscomités en de verenigingen vragen:

– We vrezen dat het park zijn doelstelling voorbij zal schieten en vooral een mooi grasperk voor de kantoren wordt en minder een park voor de gebruikers en bewoners van de site en de wijken errond. – We vragen dat de milieueffectenstudie volgende elementen bestudeert en beantwoordt: – een analyse en evaluatie van het type park: wild, gedifferentieerd beheer, grasperk...? – een analyse en evaluatie van de beste situering van het park in verhouding tot de natuurlijke vegetatie van het terrein: eerder tegen het talud dan centraal op de site? – een analyse en evaluatie van de verdeling van het groen op de site: een park in 1 grote groenzone of verschillende groenzones verspreid over de site met verschillende types van gebruik: groot park, wijktuin, buurtplein? – Wat is de behoefte aan groen van de bewoners en gebruikers van de omliggende wijken? Volstaat een park van 3 ha hiervoor? – Enkele vragen en bedenkingen: – Het is schandalig dat alle vegetatie op de site, die een interessante zone vormde m.b.t. haar biodiversiteit, de laatste maanden werd verwijderd: wie heeft dit gedaan en was hiervoor een vergunning? – Nu al beginnen met de aanplanting van het park zodat het groen al wat opgeschoten is op het ogenblik dat de bebouwing komt en het park zo als aantrekkingspool kan fungeren. – Wie zal het park beheren? – De Picardstraat maakt deel uit van het groen netwerk: wat wordt er voorzien om dit concreet te realiseren?

Het BBP besteedt bijzonder weinig aandacht aan architecturale kwaliteit, terwijl dit van cruciaal belang is gezien de hoogkwalitatieve architectuur van het bestaande patrimonium op de site. We vragen dat het debat over kwalitatieve architectuur en architectuurwedstrijden wordt gevoerd en we zullen niet gediend zijn met de typische GOMB-architectuur voor woningen en KBC-architectuur voor kantoren. III.Ter conclusie...

De bewonerscomités en de verenigingen aanvaarden dit basisdossier voor BBP niet. Ze zijn van mening dat het veel te sterk gezoneerde plan geen enkele meerwaarde biedt en een veel te groot risico inhoudt om enkel kantoren aan te trekken. De basisvoorwaarden voor een duurzame stedelijke ontwikkeling zijn niet voldaan. Met name de integratie in het bestaande stedelijke weefsel, een doorgedreven functiemenging inbegrepen, en een sturend mobiliteitssysteem. De coördinatie tussen het Gewest, de Stad Brussel, de MIVB, de NMBS en de Haven van Brussel laat totnogtoe te wensen over. De bewonerscomités en de verenigingen vragen met nadruk dat alle publieke actoren een gemeenschappelijk project verdedigen dat uitgaat van het uitzonderlijke karakter van de site en zijn patrimonium.

4.2.B. MANIFEST – 9 juni 2004 Verenigingen, organisaties en wijkcomités* richten een begeleidingscomité op Na de vele herbestemmings- en afbraakscenario’s is er eindelijk een bestemmingsplan in de maak voor de site van Thurn & Taxis. Het gaat om een overheidsplan dat momenteel wordt onderworpen aan een effectenstudie. De wijkcomités, verenigingen en organisaties onderlijnen het belang van deze site in de ontwikkeling van de stad. Ze vragen een globale en geïntegreerde aanpak. De manier waarop momenteel beslissingen worden genomen, het gebrek aan participatie en de slechte stedenbouwkundige kwaliteit van het plan riskeren echter op lange termijn een zware impact te hebben op deze terreinen. Een groot aantal wijkcomités, verenigingen en organisaties vestigen de aandacht op een aantal basisprincipes voor de ontwikkeling van de site van Thurn & Taxis: 1. De herwaardering van de site moet vertrekken van wat er is en moet de bestaande kwaliteiten van de site versterken, zowel wat het patrimonium als wat de vergezichten betreft. De heraanleg moet zich inspireren op het tracé van de sporen die de site van een bepaalde structuur voorzien en van de perspectieven die bewaard moeten blijven zoals het zicht vanop de Laekenveldbrug of op de historische gebouwen. Verder moeten de fysieke en sociale linken met het stadscentrum en met de omliggende wijken hersteld worden. 2. De perimeter van de effectenstudie moet heel de hefboomzone omvatten zoals deze gedefinieerd is in het GeWOP. Zo worden de BBP’s ‘Helihaven’ en ‘Gaucheret’ mee in rekening genomen, meer bepaald wat betreft de kantoordruk in deze zone. De effectenstudie moet enerzijds rekening houden met de impact van de ontwikkeling van T&T op de wijken errond. Anderzijds moet de studie nagaan hoe bepaalde functies die in de wijken ontbreken een plaats kunnen vinden op T&T. *zie p. 41

3. De site van Thurn & Taxis moet een volledig gemengde site worden. Dit betekent zowel een sociale gemengdheid als gemengdheid van functies (ook vertikale gemengdheid). De site moet voor iedereen toegankelijk zijn. Ze moet plaats bieden aan ondernemingen die zorgen voor tewerkstelling. Wat betreft de woningen moet een verhouding van 1 op 3 worden voorzien. 4. De effectenstudie moet aantonen dat zowel de Haven als de andere voorgestelde functies een economische meerwaarde bieden aan de wijken. De verschillende overheden moeten ervoor zorgen dat de economische actoren zich integreren in het lokaal economisch weefsel, van een zekere tewerkstelling voorzien en zich engageren om onderling te communiceren en informatie uit te wisselen. 5. Er moet een stadsstructuur komen die de continuïteit met het aangrenzend stadsweefsel verzekert, zowel langs de kant van de Picardstraat als de Claessensstraat. 6. Er moet meer huisvesting komen dan voorgesteld in het basisdossier, verspreid over de hele site en van verschillende types: geconventioneerde, sociale woningen en woningen aan de marktprijs. 7. De ontwikkeling van de site moet in fasen gebeuren om te vermijden dat er een grote onbeheersbare werf komt die een bron van onveiligheid zou betekenen. Een permanent begeleidingscomité moet deze progressieve ontwikkeling begeleiden, naar het voorbeeld van wat in andere Europese steden gebeurt, en waarover ook sprake in het Ombudsplan voor de Europese wijk. 8. De site van Thurn & Taxis moet ontsloten worden dankzij een beter beheer van de mobiliteit erop en errond. Een spoorverbinding (trein of tram) met de rest van de stad zou optimaal zijn. Openbaar vervoer naar Pannenhuis of Belgica moet voorzien worden. De opening van het metro-station Sainctelette moet worden bestudeerd. De MIVB moet zich effectief engageren in het project voor T&T. Het aantal parkeerplaatsen moet beperkt blijven en het openbaar vervoer aangemoedigd. Dit is de gelegenheid om na te denken over een autoloze site. 38

9. Het project voor een brug over het kanaal in het verlengde van de Picardstraat is overbodig. Het Redersplein volstaat. Bovendien zou een nieuwe brug de activiteiten van de bedrijven van de Haven van Brussel kunnen hinderen. 10. Zowel voor de nieuwe constructies (gescheiden opvang van regenwater, zonnepanelen enz) als voor de renovaties (duurzame materialen) moeten de principes van duurzame ontwikkeling in acht genomen worden. De mogelijkheid van een collectieve verwarmingscentrale moet onderzocht worden. Duurzame ontwikkeling betekent ook dat de Maritiemwijk, de Maria-Christina wijk en de Noordwijk betrokken worden bij de reflectie. Sociale gelijkheid is van belang, zowel wat betreft de toegang tot huisvesting als tot de openbare ruimte en tot de infrastructuur. De site moet zowel fysiek toegankelijk zijn als wat de functies betreft. 11. Het groenplan van T&T moet rekening houden met 3 aspecten: integratie in de bestaande site, toegankelijkheid (open voor iedereen) en integratie in het groen netwerk voorzien in het GeWOP. Het groenplan moet betrekking hebben op de volledige site. Deze openbare ruimte moet een zekere afstand bewaren tegenover het patrimonium. 12. Het bestemmingsplan moet ook het wegennet binnenin de activiteitenzone van de Haven van Brussel opnemen om zo haar integratie in de site te bevorderen. De aanwezigheid van de Haven is een historisch feit. De Haven is ook een noodzakelijke factor om een evenwicht te bewaren tegenover een ontwikkeling die te erg gericht is op kantoren en ontspanningsdoeleinden. Het plan moet ook meer zichtbaarheid geven aan de projecten van zowel de Haven als de andere ondernemingen (inplanting van Ziegler in vraag gesteld in het basisdossier van het bestemmingsplan). De Haven moet de rand van de site langs de Dieudonné Lefèvrestraat, onder de brug, inrichten en hierbij zorgen voor een kwaliteitsvolle architecturale integratie.

13. Het type uitrusting moet gepreciseerd worden: lokaal belang (nabijheid, handel, creches..), gewestelijk en boven-gewestelijk belang. Een lijst van voorstellen moet worden opgemaakt. De partners vragen dat het regeringsbesluit van 9 januari 2003 wordt herzien volgens boven-

genoemde punten. Gezien het belang van de site, de tijd die nodig zal zijn om hem te ontwikkelen en het groot aantal betrokken actoren, willen de verenigingen, organisaties en wijkcomités deel uitmaken van een permanent begeleidingscomité voor de ontwikkeling van de site en de hefboomzone. Dit comité moet een echt coördinatie- en overlegplatform zijn en moet genieten van een institutionele erkenning. De verenigingen, organisaties en wijkcomités kondigen vandaag officieel de oprichting van het begeleidingscomité aan.

lijst van afkortingen

BBP:

Bijzonder BestemmingsPlan: bestemmingsplan met wettelijke kracht opgemaakt door de gemeente, binnen het kader van het GBP. De oppervlakte kan variëren van één huizenblok tot meerdere buurten. De bestemming van de verschillende panden en percelen wordt nauwkeurig vastgelegd met bijhorende dwingende bouwvoorschriften die zeer gedetailleerd kunnen zijn. BBRoW: Brusselse Bond voor het Recht op Wonen: een overlegorgaan van Brusselse verenigingen die actief zijn rond het thema huisvesting. BGHM: Brusselse Gewestelijke HuisvestingsMaatschappij BHR: Brusselse Hoofdstedelijke Raad BWRO: Brussels Wetboek voor Ruimtelijke Ordening GBP: Gewestelijk BestemmingsPlan: bestemmingsplan voor het hele gewest. Het GBP bestaat uit verschillende kaarten en bijhorende voorschriften en heeft kracht van wet. Het GBP is het algemeen kader voor BBP’s. Alle stedenbouwkundige vergunningen en bestemmingswijzigingen moeten getoetst worden aan het GBP. Het Brussels GBP is van kracht sinds juli 2001 en vervangt het oude gewestplan. Het blijft van kracht tot het door een nieuw plan wordt vervangen. Er is geen vaste ‘vervaldag’. GewOP: Gewestelijk OntwikkelingsPlan: beleidsplan van de Brusselse gewestregering waarin ze de krachtlijnen en doelstellingen van haar beleid voor het volledige gewest vastlegt. Alle beleidsdomeinen komen daarin aan bod. Het GewOP heeft alleen richtinggevende waarde en legt geen verplichtingen vast tegenover bewoners. Elke nieuwe regering neemt een beslissing over haar GewOP: het bestaande in meer of mindere mate te wijzigen of een nieuw op te maken. GGB: Gebied van Gewestelijk Belang: bestemmingszone uit het GBP GOMB: Gewestelijke OntwikkelingsMaatschappij Brussel KCML: Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen MIVB: Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer van Brussel NMBS: Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen OO: Openbaar Onderzoek T&T: Thurn & Taxis, 35 ha grote site op het grondgebied van de Stad Brussel

met dank aan

bezwaarschrift 17.02.2004 Wijkcomités Oude Noordwijk / Harmonie (Brussel) • Wijkcomité Maritiem (Molenbeek) • Wijkcomité Maria-Christina / Koningin / Stefanie (Laken) • V+ • Opbouwwerk RisoBrussel - Oude Noordwijk / Harmonie • NOMO asbl – autrement mobile • Inter-Environnement Bruxelles - IEB • Gemeenschapscentrum Nekkersdal • GAQ - Europawijk • Brusselse Raad voor het Leefmilieu - Bral • Brusselse Bond voor het Recht op Wonen – BBRoW manifest 09.06.2004 Wijkcomités Oude Noordwijk / Harmonie (Brussel) • Wijkcomité Maritiem (Molenbeek) • Wijkcomité Maria-Christina / Koningin / Stefanie (Laken) • Opbouwwerk RisoBrussel - Oude Noordwijk / Harmonie • NOMO asbl – autrement mobile • La Fonderie • Inter-Environnement Bruxelles - IEB • Brusselse Raad voor het Leefmilieu - Bral • Brusselse Bond voor het Recht op Wonen – BBRoW toer déZIR 29.08.2004 & 05.09.2004 Wijkcomité Maritiem (Molenbeek) • Renovas asbl • Opbouwwerk RisoBrussel - Oude Noordwijk / Harmonie • La Maison du Citoyen • La Fonderie • diSturb • Cinema Nova • Brusselse Raad voor het Leefmilieu - Bral en ook Institut pour la Gestion et l’Aménagement du Territoire, IGEAT – ULB • Haven van Brussel • n.v. Project T&T • Stad Brussel ...