Innovatie 2011

Innovatie 2011

Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding NVBR

De NVBR is de branchevereniging van en voor de brandweerzorg en rampenbestrijding in Nederland. Wij willen de kwaliteit van de brandweerzorg en rampenbestrijding verhogen en daarmee de fysieke veiligheid van onze samenleving vergroten.

Als landelijke netwerkorganisatie zetten wij ons in voor een intensieve samenwerking tussen organisaties die betrokken zijn bij de fysieke veiligheidszorg en crisisbeheersing.

Inhoudsopgave Voorwoord

p. 06

Pilot wijst uit: voorlichting werkt!

p. 08

Meer doen met het ‘Dollhouse’

p. 10

Blusdeken formaat XXL voor natuurbranden

p. 12

Technasiumleerlingen bedenken innovatieve oplossingen

p. 14

Digitale registratie maakt duiken veiliger

p. 16

Mentale vorming steeds belangrijker

p. 18

MobiDaT doet wat-ie moet doen

p. 20

Marikosa-sticker als ‘houvast’ voor verkeersslachtoffers

p. 22

Nooit meer voor niets naar de kazerne

p. 24

Speciaal voertuig lost bezettingsprobleem op

p. 26

Woonwachters dragen bij aan veilige woonomgeving ouderen

p. 28

Watermist: blussen met beleid

p. 30

Volg- en zoeksysteem draagt bij aan succesvolle en veilige inzet

p. 32

Veilig het autodak op

p. 34

Smokey moet brandveiligheid onder de aandacht brengen

p. 36

iPad onmisbaar instrument voor Officier van Dienst

p. 38

Effectief lesgeven met interactief systeem

p. 40

Camera’s op hoogwerker leveren extra informatie

p. 42

Lesblok en speldag van brandweer boeien jeugd

p. 44

Iedereen op hetzelfde moment dezelfde informatie

p. 46

Met speciale, smalle kar snel ter plekke

p. 48

8 Voorwoord

Voor de vierde keer hebben we Brandweer Nederland gevraagd om ideeën voor innovaties in te zenden en zo mee te dingen naar de Jan van der Heydenprijs. De regiegroep heeft de inzendingen nauwkeurig bekeken en beoordeeld. Dat waren dit jaar 23 innovatieve ideeën, waarvan er 21 aan de selectiecriteria voldeden.

Nieuw dit jaar was dat via de website van de NVBR kon worden gestemd op de inzendingen. De regiegroep was aangenaam verrast door het grote aantal stemmen dat is uitgebracht. Op basis van het aantal verkregen stemmen en het oordeel van de vakjury zijn vervolgens drie inzendingen genomineerd: ‘Iedereen op hetzelfde moment dezelfde informatie’, de ‘Marikosa-sticker’ en ‘Technasium’. Op de NVBR-site zijn deze in een kort filmpje toegelicht. Daarop kon Brandweer Nederland weer haar stem uitbrengen en dat werd door een overweldigende hoeveelheid mensen gedaan. Zelfs via Twitter en de media werden de ideeën gepromoot! De regiegroep is niet alleen de inzenders, maar ook al die stemmende brandweermannen en -vrouwen bijzonder erkentelijk voor hun betrokkenheid en enthousiasme.

Het is goed om te zien dat er veel ideeën worden ingezonden, maar ook dat het de mensen in het veld stimuleert om deze verder te ontwikkelen. Zoals ook gebeurt met het winnende idee van 2010: ‘Brááánd!!! Jij, de brandweer en veiligheid’. De Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant werkt momenteel aan de doorontwikkeling van het lespakket. Samen met de NVBR en een paar andere regio’s zullen daarvoor metingen worden verricht, zowel bij de kinderen als hun ouders.

Zo krijgen we inzicht in hun brandveiligheidsbewustzijn en de effectiviteit van het lespakket. Met de gewonnen geldprijs is overigens ook de website van ‘Billy Brandkraan’ (www.brandweer.nl/ billybrandkraan) interactiever gemaakt.

Fotografie: Rens Plascheck

Brandweermensen in de regio’s dragen hun kennis en ervaringen steeds vaker over op anderen en zo blijven we van elkaar leren. In navolging op de succesvolle uitgave van het boekje ‘Innovatie 2009/2010’ ben ik er trots op u dit nieuwe boekje te kunnen presenteren. Ik ben heel benieuwd welke innovatie dit jaar als beste uit de bus komt tijdens het NVBR-congres eind september.

Gerard van Klaveren Voorzitter Regiegroep Innovatie Moed

9

Inzendingen voor de Jan van der Heydenprijs 2012 kunnen worden gezonden aan: innovatiemoed@nvbr.nl. Bel voor meer informatie: (079) 330 46 64 of kijk op www.nvbr.nl/innovatiemoed

Wie was Jan van der Heyden?

Dat Jan van der Heyden stierf als bemiddeld man was niet te danken aan zijn schilderijen. De geboren Gorinchemmer (maar

De NVBR-innovatieprijs is niet zomaar vernoemd naar Jan van

vanaf zijn 12e woonachtig in Amsterdam) had ook veel gevoel voor

der Heyden. Hij leefde van 1637 tot 1712 en vond onder andere

werktuigbouw. Zo ontwierp hij in 1669 een betere straatverlichting

de slangbrandspuit uit. Hij ontwikkelde een beter pompsysteem

voor de stad Amsterdam. Ruim 1.800 door hem ontworpen

en een leren brandslang, die brandweerlieden in staat stelde een

lantaarns werden geplaatst. Later volgden er nog vele duizenden in

brandhaard dichter te benaderen.

onder meer Haarlem, Groningen, Den Haag en Berlijn.

Hoewel hij brandmeester was bij het brandspuitgilde, was Jan van

De verbeterde slangbrandspuit van Jan van der Heyden kwam in

der Heyden van beroep geen brandweerman maar architectonisch

1672 op de markt. Hij demonstreerde zijn uitvinding bij het stadhuis

landschapsschilder. Hij behoort tot de belangrijkste 17de-eeuwse

en vanaf de Westertoren. De burgemeester was zo onder de

schilders van Nederlandse stadsgezichten. Opvallend, volgens

indruk dat hij gelijk voor alle zestig wijken van de stad een nieuwe

kenners, was zijn vaardigheid in het weergeven van perspectief.

brandspuit bestelde.

10

Pilot wijst uit: voorlichting werkt!

Categorie:

Organisatie en Maatschappelijke relevantie

mensen is bekend dat zij slecht zijn te bereiken

Korps:

Brandweer Amsterdam-Amstelland

met mediacampagnes.”

Project:

Brandveilig Leven in de praktijk: voorlichting over brandveiligheid

Initiator:

Annette de Wolde (i.s.m. Rob Baardse van de Brandwondenstichting)

Geïmplementeerd: Ja

Invullen vragenlijst De bewoners vulden een vragenlijst in over brandveiligheid (nulmeting) en deden dat nog een keer nadat ze voorlichting hadden

In de brandweerwereld is een verschuiving van

daadwerkelijk leidt tot een brandveiliger

gekregen van twee brandweermannen.

werkzaamheden zichtbaar naar de voorkant

situatie, is niet bekend. Dat hebben we met de

Twee maanden na die bijeenkomst vulden

van de veiligheidsketen. Hieruit is ‘Brandveilig

pilot willen onderzoeken.”

alle deelnemers nogmaals een vragenlijst in.

Daaruit bleek het effect van de voorlichting.

Leven’ voortgekomen. Het betekent dat de brandweer meer naar de burger toegaat om

Voorlichting effectief

het veiligheidsbewustzijn en de brandveiligheid

De uitkomst is zonneklaar: voorlichting over

Het project werd gesubsidieerd door het

te vergroten. Ook van bewoners, instellingen

brandveiligheid is zowel effectief in het geval er

Ministerie van VROM. Naast Brandweer

en organisaties wordt een actievere rol

geen brand is geweest als kort na een brand.

Amsterdam-Amstelland werkten eraan mee

verwacht.

In het laatste geval is het effect nog groter.

de Nederlandse Brandwondenstichting, de

Dankzij de voorlichting neemt de kennis over

Stichting Consument en Veiligheid, de Vrije

Een manier om iets aan het

brandveiligheid toe en zijn mensen zich meer

Universiteit Amsterdam, de NVBR en het NIFV.

veiligheidsbewustzijn van mensen te doen

bewust van het gevaar van brand. Hun houding

is het geven van huis-aan-huis advies. Een

ten opzichte van brandveiligheid verandert

Korpsen die het project willen overnemen

aanpak die eerder in Engeland met succes is

en daarmee neemt de bereidheid toe om

krijgen de beschikking over een werkmap,

beproefd, zoals ook het geven van voorlichting

brandveiligheidsmaatregelen te nemen.

werkbeschrijving, standaardpresentatie en andere communicatiemiddelen, zoals posters,

kort na een woningbrand. Om te meten of deze gecombineerde aanpak effectief is heeft

Annette de Wolde: “Omdat bekend is dat

brieven en persberichten. Aan het project kan

Brandweer Amsterdam-Amstelland een pilot

brand discrimineert, hebben we gekeken naar

uitvoering worden gegeven met een minimum

uitgevoerd onder de naam: ‘(Brand)veilig leven

wijken in Amsterdam met relatief veel lage

aan training.

in de praktijk: wetenschappelijk verantwoorde

inkomens en veel sociale huurwoningen. Op

voorlichting over brandveiligheid’.

basis van deze criteria is ervoor gekozen het

Meer informatie:

Annette de Wolde van het korps:

project uit te voeren in Amsterdam-West.

Annette de Wolde

“Veel korpsen geven voorlichting over

In deze wijken is ongeveer de helft van de

A.dewolde@brandweeraa.nl

brandveiligheid, maar of die voorlichting

bewoners van niet-westerse afkomst. Van deze

2011

Juni 2011, jaargang 11, nr. 3

BRANDWEER AMSTERDAM-AMSTELLAND

Voorlichting na brand Amsterdams college stemt in met voorstel bezuinigingen brandweer Shishalounge: ‘Alsof je in de woonkamer staat te barbecueën’ Opkomsttijden onder druk

Behulpzaam Deskundig Daadkrachtig

12

Meer doen met het ‘Dollhouse’ Categorie:

Techniek

eigen handelen. Met de doorontwikkeling van

Korps:

Brandweer Zuid-Limburg

het Dollhouse ondervangen we dat nadeel.

Project:

Doorontwikkeling ‘Dollhouse’

Door te spelen met de openingen van de

Initiator:

Hans Nieling en Bryan Clear

compartimenten zijn situaties na te bootsen

Geïmplementeerd: Ja

en kunnen rookgasontbrandingen zichtbaar worden gemaakt. Bovendien wordt de invloed van je eigen straalpijptechnieken zichtbaar.”

De meeste brandweermensen weten wat een

als het gaat om branden in containers en

‘Dollhouse’ is. Een ‘demonstratiehuis’ van

stookhuizen. Hans Nieling: “Je hebt altijd de

De demonstratie die hoort bij de door-

spaanplaat van 80 bij 80 bij 30 centimeter,

fysische factoren rook, stroming, temperatuur

ontwikkeling van het Dollhouse wordt in

dat is verdeeld in vier compartimenten. Het

en vlammen (RSTV). Daarop in speelt de

Zuid-Limburg inmiddels regiobreed toegepast.

Dollhouse wordt gebruikt om het verloop

ventilatie. Met onze doorontwikkeling van

Voorafgaand aan de demonstratie is een

van een brand te laten zien. Ook het

het Dollhouse maken we het verloop van een

presentatie te zien van ongeveer 30 minuten

effect van meer of minder zuurstof en van

brand voor iedereen duidelijk en tonen we het

met voorbeelden van incidenten.

rookgasontbrandingen kan goed zichtbaar

gevaar aan van rookgassen.”

De initiatoren: “Het Dollhouse is een

worden gemaakt. Het Dollhouse levert het aansprekende bewijs dat rook ook brandstof

‘Het lezen van rook’

goedkoop leermiddel dat op een hele

is.

Bij de brandweer worden medewerkers

efficiënte wijze ondersteunend kan zijn aan

bijgeschoold op de RSTV-factoren. Populair

andere leermodellen. Onze mensen hebben

Via de vinding van de Zweed Krister Giselsson

gezegd kom de scholing neer op ‘het lezen

het signaal opgepikt. Met als gevolg dat ze

komen we bij de innovatie van Hans Nieling

van rook’. Doel daarvan is om aan de hand

zich bij een inzet kunnen concentreren op hun

en Bryan Clear, instructeurs bij Brandweer

van verklaarbare fysische verschijnselen, een

eigen handelen.”

Zuid-Limburg. Zij noemen hun bedenksel ‘een

beeld te krijgen van de ontwikkeling van een

doorontwikkeling van het Dollhouse, die het

brand en de juiste beslissing nemen bij het wel

veiligheidsniveau en de bewustwording bij

of niet uitvoeren van een binnenaanval.

de bestrijding van binnenbranden aanzienlijk verbetert’.

Bryan Clear: “Het lezen van een brand werd altijd geoefend in containers. Het nadeel van

Meer informatie

Dat zit zo. Met gebruikmaking van het

zo’n training op vaardigheden is, dat de tijd

Bryan Clear

Dollhouse slaan Hans Nieling en Bryan

ontbreekt om te observeren wat het gedrag

b.clear@brwzl.nl

Clear een brug tussen theorie en praktijk

is van rook en temperatuur als gevolg van het

2011

12

Blusdeken formaat XXL voor natuurbranden Categorie:

Techniek

In samenspraak met Hein van Dijk werd een

Korps:

Brandweer Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat

proefmodel gemaakt, waarmee testen werden

Project:

Blusdeken voor natuurbranden

uitgevoerd. Een aantal verfijningen leidde

Initiator:

Hein van Dijk

daarna tot het - gepatenteerde - prototype,

Geïmplementeerd: Ja, in eigen korps

dat nu in gebruik is bij Brandweer Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat. De prijs: ongeveer 800 euro.

Een natuurbrand is heel anders dan een brand

blusdeken van het formaat XXL borrelde in

waarbij een huis of gebouw in de hens staat.

hem op en liet hem niet meer los. Inmiddels

Multifunctioneel

Neem alleen maar eens de omstandigheden.

heeft het korps waarbij Van Dijk werkzaam is

Hein van Dijk: “Het is een deken van 4 bij

Als het verharde pad ophoudt, kan in de regel

een prototype van de deken op de auto.

6 meter met aan alle hoeken een brandvrij koord. Door de deken over het vuur te

geen brandweerauto meer verder. Vervolgens doemen andere problemen op. De slechte

Vuurlijn is smal

slepen dooft het. Eventueel kunnen met een

watervoorziening bijvoorbeeld en slangen die

Van Dijk: “Bij een brand zoals in het

vuurzweep de laatste vlammen worden uit

te kort zijn om bij het vuur te komen.

Fochteloërveen zijn het voornamelijk grassen

geslagen. De deken kan nog groter worden

die branden. Het vuur verspreid zich snel en

gemaakt door er stukken aan te klikken.

Hein van Dijk van Brandweer Skarsterlân

vaak over een grote lengte, maar de vuurlijn

Bovendien is hij multifunctioneel. Ook bij auto-

Lemsterland Gaasterland-Sleat was er bij

is meestal smal, een paar meter maar. Mijn

en containerbranden is hij goed bruikbaar.”

toen op 25 april 2011 in het natuurgebied

gedachte was dat je dergelijke branden

Fochteloërveen bij Bovensmilde in Drenthe een

effectief kunt bestrijden met een grote

De initiatiefnemer voorziet een gouden

flinke brand woedde. Vanwege de omvang van

blusdeken. Als je de deken er overheen trekt,

toekomst voor zijn vinding. “Zoals met alles

de brand verleenden ze hun collega’s bijstand.

stikt het vuur in z’n eigen rook.”

dat nieuw is, heeft het even tijd nodig.

Mensen zijn afwachtend. Maar ik geloof er

Van Dijk: “We zijn vooral in de weer geweest met de vuurzweep. Op zich kon dat prima,

De technische dienstmedewerker van de Friese

heilig in dat er op een gegeven moment vraag

omdat het vooral gras was dat brandde. Toch

brandweer ging snuffelen op internet en

naar de deken komt.”

vond ik het behelpen met die zwepen. Ze zijn

kwam uit bij een bedrijf in Steenwijk, dat wel

eigenlijk niet lang genoeg om in die hitte goed

iets in het idee zag. Zij hadden al blusdekens in

je werk te kunnen doen.”

het assortiment en de vraag was in feite alleen

Meer informatie

of het formaat groter kon en de uitvoering

Hein van Dijk

zwaarder.

h.vandijk@skarsterlan.nl

Weer veilig thuis dacht Hein van Dijk nog eens na over de inzet in Drenthe. Het idee van een

2011

16 GENOMINEERD 2011

Technasiumleerlingen bedenken innovatieve oplossingen Categorie:

Techniek en Maatschappelijke relevantie

contact met een technasium in de buurt en de

Korps:

Brandweer Midden- en West-Brabant

kans is groot dat de brandweer opdrachtgever

Project:

Technasium

van een project wordt. In totaal heeft het

Initiator:

Jochem van de Graaff, Bertwin van Setten, Leon Havermans, Rob van Bussel

ons ongeveer 100 uren gekost, inclusief

Geïmplementeerd: Ja

een intensieve ochtend op de kazerne. De leerlingen samen hebben er minstens 3.000 uren in zitten. Qua diepgang en rendement

‘Een formule voor beter bèta-onderwijs’. Dat

afzuigkap. En een ‘omhoogdeurklink’, die

vinden wij het een project dat voor herhaling

is de slogan van de Stichting Technasium, een

uitschuifbare delen in een deur activeert om de

vatbaar is.”

landelijk netwerk van 41 scholen verspreid

deur extra zuurstofdicht te maken. De ‘hitfire’

over het land, die op Havo- en Vwo-niveau

was ook een leuke vondst. Een apparaat

De vraag is natuurlijk of één van de ideeën de

leerlingen uitdagen in de techniek. De aanpak is

waarmee zeer gericht op hete locaties wordt

status van model zal ontstijgen. Maar zelfs als

praktisch, op basis van concrete problematiek.

geblust. Er zat ook een branddichte kluis

dat niet zo is, is Jochem van de Graaff positief.

bij voor elektrische apparatuur in huis. Heel

“In ons geval zijn 72 jongeren tien weken

Brandweer Midden- en West-Brabant heeft

creatief allemaal.”

bezig geweest met brand en alle aspecten die daarmee samenhangen. Dat draagt ook

technasiumleerlingen (brugklassers) van Scholengemeenschap ’t Rijks in Bergen op

Uitleg op de kazerne

bij aan het bewustwordingsproces dat we als

Zoom gevraagd innovatieve oplossingen

Na een eerste presentatie op school zijn de

brandweer zo graag in gang zetten.”

te bedenken voor de brandpreventie in

leerlingen op de kazerne geweest. Daar kregen

woningen. Gedurende tien weken zetten

ze uitleg over de manier waarop de brandweer

72 leerlingen zich voor het project in. De

aankijkt tegen brand en het ontstaan ervan.

uitkomsten waren verrassend.

Vervolgens was het tien weken lang de

beurt aan de leerlingen. Bij de presentaties

Jochem van de Graaff: “De sleutelbegrippen

ter afronding van het project waren drie

waren ‘brand’, ‘het ontstaan van brand’ en

brandweermedewerkers aanwezig. Samen met

‘brandverloop’. Daar zijn de leerlingen mee

de technasiumdocenten beoordeelden ze de

Meer informatie

aan de slag gegaan en daar kwamen heel

ideeën.

Jochem van de Graaff

aardige dingen uit. Een model bijvoorbeeld

Volgens Jochem van de Graaff is het

jochem.van.de.graaff@brandweermwb.nl

van een blusdeken, die is geïntegreerd in een

eenvoudig dit project te kopiëren. “Leg

2011

18

Digitale registratie maakt duiken veiliger Categorie:

Techniek

de applicatie opgeslagen, zodat alle gegevens

Korps:

Brandweer Hoorn

kunnen worden achterhaald in het geval de

Project:

Digitaliseren duikregistratie

data terminal onverhoopt uitvalt.

Initiator:

Gerard Zomer

Geïmplementeerd: Ja

De gegevens die door de duiktijdmonitoring worden verzameld, worden in het registratieprogramma samengevoegd tot

Nu steeds meer brandweervoertuigen zijn

wordt de duiktijdmonitoring gestart door

een compleet duikregistratieformulier. Op

uitgerust met een mobiele data terminal,

het indrukken van de startknop. In het geval

dit formulier worden alle vereiste gegevens

zijn er ook mogelijkheden voor aanvullend

de tussendruk van de duiker in de applicatie

verzameld en opgeslagen. Momenteel worden

gebruik van deze voorziening. Brandweer

is ingevoerd, wordt voortdurend het reële

vervolgens nog met behulp van een print

Hoorn bekeek in hoeverre duiken en

luchtverbruik berekend en weergeven.

de duiklogboeken en de korpsregistratie handmatig ingevuld.

duiktijdmonitoring digitaal kunnen worden verwerkt en ontwierp daarvoor een applicatie.

Gerard Zomer van Brandweer Hoorn: “Er

In dit duikregistratieprogramma kan alle

wordt altijd gewerkt met het werkelijke

Gerard Zomer: “Doordat alle gegevens

relevante informatie eenvoudig worden

luchtverbruik van de duiker. Niet met

direct zichtbaar zijn op het scherm heeft de

ingevoerd.

gemiddelden of indicaties. Om te zorgen dat

duikploegleider een beter inzicht in het reële

de tussendruk regelmatig wordt opgevraagd,

luchtverbruik van de duiker. Als de duiker

In de nieuwe situatie voert de duikploegleider

volgt iedere tien minuten na het begin van

onder water zware arbeid moet verrichten,

voor de oefening of inzet de namen van de

de duik een optisch- en akoestisch alarm. We

bijvoorbeeld het bergen van een slachtoffer,

duikers, de begindruk van de duiksets en de

hebben dat als extra veiligheidsvoorziening

wordt de resterende duiktijd voortdurend

te verwachten duikdiepte in in de mobiele

toegevoegd.”

herberekend aan de hand van dat verbruik.

Op basis van die actuele informatie wordt de

terminal. Als deze informatie is ingevoerd, geeft de applicatie automatisch de te

Duik afsluiten

verwachten inzettijd weer (bij zowel hoog- als

Als de duiker weer aan de oppervlakte komt is

laagverbruik), totdat de duik moet worden

het invoeren van de einddruk en het indrukken

afgebroken.

van de stopknop voldoende om de duik af

nieuwe, maximum duiktijd bepaald.”

te sluiten. Als de duiker boven water komt

Meer informatie:

Aangekomen op locatie wordt de mobiele

maar mogelijk nog een keer tijdens dezelfde

Gerard Zomer

terminal meegenomen naar de waterkant en

duik wordt ingezet, kan ook een pauzestand

g.zomer@hoorn.nl

op het moment dat de duiker te water gaat

worden gebruikt. Elke handeling wordt door

2011

18

Mentale vorming steeds belangrijker Categorie:

Organisatie en Maatschappelijke relevantie

Korps:

Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond

Project:

Mentale Vorming

Initiator:

Leo de Lange

Geïmplementeerd: Deels

Bij de brandweer heeft het trainen van

brandweermensen dat ze naast hun lichaam

Inmiddels is er in het district Oost van de

procedures en het op peil houden van de

ook hun geest moeten trainen om het werk

Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond een pilot

fysieke gesteldheid altijd prioriteit gehad in het

goed te kunnen doen. Pas als dat bewustzijn

gehouden. Deze bestond uit een oefendag

oefen- en opleidingsprogramma. Als gevolg

er is, kun je aan de slag met vormingaspecten.

die helemaal draaide om kennismaking

echter van een taakverschuiving (o.a. AED)

Onze bedrijfspsycholoog zegt altijd dat er in

met het onderwerp en bewustwording. De

en tegelijkertijd een normvervaging in de

gesprekken vaak ‘oud zeer’ naar boven komt.

ervaringen van deze dag zijn verwerkt in

maatschappij (agressie tegen hulpverleners), is

Dan gaat het over incidenten die zich hebben

een beleidsdocument dat binnen de hele

een zwaarder accent komen te liggen op de

voorgedaan. Dat zegt veel over het mentale

veiligheidsregio is verspreid.

mentale aspecten van het brandweervak. De

aspect.”

Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond speelde

Leo de Lange: “De oefendag heeft geleid Eenduidige visie op mentale vorming

tot het besef dat mentale vorming belangrijk

Het resultaat van onderzoek en

is. De actie mag dus niet beperkt blijven tot

Mentale vorming is een complex onderwerp

brainstormsessies is het rapport ‘Mentale

deze pilot. Mentale vorming moet structureel

dat met zorg moet worden ingevuld. Zowel

vorming bij de brandweer’. Hierin wordt een

onderdeel uit gaan maken van ons reguliere

voor het individu als voor een groep. Het is

aanzet gegeven voor een eenduidige visie op

opleidings- en oefenprogramma. Hoe we dat

dat deel van het opleidings- en trainingsproces

mentale vorming, met daaraan gekoppeld een

gaan inbedden weet ik ook nog niet. Dat is de

waarmee we persoonseigenschappen en

methodiek. Het document geeft informatie,

uitdaging waar we nu voor staan.”

houdingsaspecten willen verbeteren. En wel

handvatten, praktische programma’s en

zo dat in bepaalde situaties beter kan worden

instrumenten voor de individuele vorming

gepresteerd.

en ploegvorming van brandweermensen.

daar op in met het project Mentale Vorming.

Onderdeel van het rapport is een opsomming

Meer informatie

Maar er is meer, zegt districtcommandant

van gewenste persoonseigenschappen

Leo de Lange

Leo de Lange van Rotterdam-Rijnmond. “Het

(competenties), in relatie tot begrippen als

l.delange@veiligheidsregio-rr.nl

begint altijd met de bewustwording van

inzetbereidheid, teamwork en weerbaarheid.

2011

20

MobiDaT doet wat-ie moet doen Categorie:

Techniek

Korps:

Brandweer Brabant Noord

Project:

MobiDaT (Mobiele Data Terminal)

Initiator:

Patrick Steijn

Geïmplementeerd: Ja

Helemaal ontwikkeld voor en door de

“Je zet gewoon de terminal aan en extra

van de pilot gedaan. Achter het systeem

brandweer. Dat is de mobiele data terminal

handelingen zijn niet nodig. Via een GPS-

staan bovendien stabiele leveranciers die de

MobiDaT van Brandweer Brabant Noord. Een

systeem is de wagen ook in de kazerne te

betrouwbaarheid garanderen. Gezien de status

systeem dat is gemaakt naar de wensen van

volgen door de achterblijvers. De Officier van

van het project denken we dat dit een goed

bevelvoerders en manschappen, dat doet

Dienst overziet in real time waar alle wagens

moment is om er mee naar buiten te treden.

wat het moet doen. Dat zeggen althans de

zich bevinden.”

Het is een systeem waar zeker ook andere korpsen hun voordeel mee kunnen doen.”

ontwerpers.

Kleine aanpassingen De MobiDaT werkt via internet (webbased)

Een aantal tankautospuiten van Brandweer

en kan dus met een druk op de knop worden

Brabant Noord is inmiddels, in het kader

geüpdatet. De terminal kan zowel voor als

van een uitgebreide pilot, met het systeem

achter in de brandweerauto worden gebruikt

uitgerust. Opmerkingen en wensen hebben

en is ‘hufterproof’.

geleid tot kleine aanpassingen, waardoor het systeem steeds beter functioneert. Ook de

Eén van de sterke punten van de MobiDaT

uitbreiding van het systeem is nog in volle

is, volgens Patrick Steijn van Brandweer

gang. Vrijwel wekelijks worden er nieuwe

Brabant Noord, dat het apparaat zeer

aanvalsplannen en bereikbaarheidskaarten

gebruikersvriendelijk is. Steijn: “De

toegevoegd.

bediening is heel eenvoudig. De uitruk wordt weergegeven en verder zitten er op het

Patrick Steijn: “De MobiDaT is mede

scherm alleen knoppen die van toepassing

ontwikkeld door Bram Eerkens, een

Meer informatie

zijn. Bijvoorbeeld voor het aanvalsplan en de

brandweervrijwilliger uit Deventer, die we

Patrick Steijn

waterwinning. Is er geen aanvalsplan, dan is

voor dit project ook hebben ingehuurd als

p.steijn@s-hertogenbosch.nl

de knop daarvoor ook niet zichtbaar.”

projectleider. Hij heeft tevens de implementatie

2011

24 GENOMINEERD 2011

Marikosa-sticker als ‘houvast’ voor verkeersslachtoffers Categorie:

Techniek, Organisatie en Maatschappelijke relevantie

last blijft houden van langdurige nekklachten

Korps:

Brandweer Kennemerland post Velsen

als gevolg van een auto-ongeval, zal dalen.”

Project:

Marikosa-sticker

Initiator:

Richard Bousma en Sander Witte

Geïmplementeerd: Ja

Naam is verzinsel De Marikosa-sticker is een bedenksel van Richard Bousma, beroepsbrandweerman op post Velsen, en zijn zwager Sander Witte.

Brandweerman Richard Bousma had de

De Marikosa-sticker is bedoeld voor de

De naam ‘Marikosa’ is een verzinsel van

gewoonte om bij een auto-ongeval met een

hulpverlener die als eerste ter plaatse is.

Richards jongste dochter. Marikosa was haar

vet krijtje een teken aan te brengen op de

Het plakken past in het huidige protocol

denkbeeldige vriendinnetje. Toen bleek dat

voorruit van het gecrashte voertuig. Een teken

met handoplegging, ook wel de ‘Jomanda-

deze naam nog niet als domeinnaam was

dat was bedoeld als referentiepunt voor de

methode’ genoemd. Zeker wanneer er

geclaimd, vonden de initiatiefnemers het een

slachtoffers in de auto. De gedachte was dat

meerdere slachtoffers bij het ongeval

mooie gelegenheid dat te doen voor de door

slachtoffers, door er naar te blijven kijken,

zijn betrokken, is de sticker handig. De

hen bedachte sticker.

hun hoofd minder bewegen en dat komt later

hulpverlener, bijvoorbeeld een motoragent,

het herstel van bijvoorbeeld een whiplash ten

kan zijn aandacht richten op het slachtoffer

In april 2011 is bij de GGD van Kennemerland

goede. Inmiddels is het teken dat Richard op

dat de eerste hulp het meest nodig heeft,

een test gestart met de Marikosa-sticker. De

de ruit aanbracht bij Brandweer Kennemerland

terwijl hij mondeling de overige slachtoffers op

brandweerkorpsen van Zaanstad, Texel en

vervangen door een sticker, de Marikosa-

de sticker wijst.

Velsen, alsmede de politie van Zaanstreek Waterland, hebben zich aangesloten bij deze

sticker.

Richard Bousma: “Je geeft de slachtoffers

pilot. Op basis van de verzamelde gegevens

Met de Marikosa-sticker als richtpunt, kan de

een figuurlijk ‘houvast’, waardoor ze

heeft de GGD een evaluatierapport opgesteld.

persoonlijke schade worden beperkt. Als er

minder geneigd zijn hun hoofd te bewegen.

Dit rapport was voor de veiligheidsregio

meerdere personen in de auto zitten, kan de

Daarnaast stelt de sticker slachtoffers gerust.

aanleiding de Marikosa-sticker in te voeren.

sticker uiteraard ook op de achterkant van een

De kleuren, groen en wit, dragen daar nog

hoofdsteun worden geplakt. Ook is er een

eens extra toe bij. Maar misschien nog wel het

Meer informatie

aparte sticker beschikbaar voor jonge kinderen

belangrijkste is dat wij denken dat met het

Richard Bousma

die nog niet kunnen lezen.

gebruik van de sticker het aantal mensen dat

www.marikosa.nl en info@marikosa.nl

2011

24

Nooit meer voor niets naar de kazerne Categorie:

Techniek en Organisatie

opgeroepen. Net zo lang tot het gewenste

Korps:

Brandweer Achterhoek Oost

aantal mensen heeft bevestigd dat ze in

Project:

Selectief alarmeren

aantocht zijn. Eventueel kan bij onvoldoende

Initiator:

Theo Veerkamp

opkomst direct worden opgeschaald naar een

Geïmplementeerd: Nee

volgende post.”

Om het systeem te perfectioneren kan

Bij vrijwillige brandweerkorpsen worden

tot iedereen er is, en dan kan met precies

het zo worden uitgevoerd dat eerst de

momenteel voor de uitruk van één

genoeg mensen worden uitgerukt. Er worden

brandweermensen die zich het dichtst bij

tankautospuit 12 tot 24 personen

geen mensen teleurgesteld en er worden geen

de kazerne bevinden worden gealarmeerd.

gealarmeerd. Hiervan rukken er uiteindelijk

onnodige kosten gemaakt.”

Als bij het nieuwe systeem gebruik wordt gemaakt van GPS is dit mogelijk. Ook

6 uit. Alle anderen die zich bij de kazerne melden, kunnen onverrichter zake terug naar

Veel lastiger dan het benoemen van

kunnen persoonlijke omstandigheden

huis. Ze krijgen wel een vergoeding, wat

het probleem en de oplossing, is de

van medewerkers vooraf in het systeem

inhoudt dat er wel kosten worden gemaakt. Al

technische invulling. De initiatiefnemers

worden ingebracht, zoals een tijdelijke

met al een niet wenselijke situatie. Bovendien

onderzoeken momenteel de mogelijkheden

opkomstvertraging of niet-inzetbaarheid.

werkt het wel opkomen maar niet kunnen

om de traditionele wijze van alarmeren

uitrukken, demotiverend voor de mensen die

(op een pager), in te ruilen voor het

Bevestigen of annuleren?

het betreft.

werken met een soort sms-applicatie met

Theo Veerkamp: “De voordelen van selectief

bevestigingsmogelijkheid. Dat zou ofwel via

alarmeren zijn overduidelijk, maar er zitten nog

Goede raad is duur. Of toch niet? Bij

de mobiele telefoon moeten, ofwel via het

wel haken en ogen aan. Daar moeten we niet

Brandweer Achterhoek Oost van de

C2000-systeem, aangevuld met een nieuw te

voor weg lopen. De communicatietechniek

Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland

ontwikkelen pager met deze mogelijkheid. Het

heeft zich sinds de invoering van C2000 enorm

hebben ze een idee hoe het anders kan.

gealarmeerde personeel bevestigt (accepteert)

ontwikkeld. De kunst is nu de goede dingen

‘Selectief alarmeren’ is het project gedoopt.

of annuleert de oproep met een simpele

van bestaande systemen te combineren.”

Theo Veerkamp van Brandweer Achterhoek

handeling, en spoedt zich vervolgens naar de

Oost verduidelijkt: “We hebben het over

kazerne.

Meer informatie

een alarmeringssysteem dat beschikt over de mogelijkheid van aan- of afmelden in het geval

Theo Veerkamp: “Bevestigt of annuleert een

Theo Veerkamp

je als brandweerman wordt opgeroepen. Als er

persoon de oproep niet binnen de afgesproken

brandweer@elektro230.nl

voldoende aanmeldingen zijn is het wachten

tijd, dan wordt de volgende persoon

2011

26

Speciaal voertuig lost bezettingsprobleem op Categorie:

Organisatie

tot onvoldoende aanmeldingen, waarop

Korps:

Brandweer Zuid-Limburg

de bezetting van de SIE is aangevuld met

Project:

Snelle Inzetbare Eenheid (SIE)

vrijwilligers werkzaam bij andere organisaties

Initiator:

Bert Ubaghs

en verschillende beroepsbrandweerlieden,

Geïmplementeerd: Ja

onder wie vier officieren. Op dit moment loopt een wervingstraject om deze officieren te vervangen door ander opgeleid personeel.

Van de nood een deugd maken. Dat deed

alarmering uit. In het geval de bezetting

Brandweer Zuid-Limburg toen onderbezetting

niet op niveau is, wordt een tweede en

In de eerste zes maanden dat de SIE

in de daguren, bij de korpsen van drie

eventueel een derde TS van een andere post

beschikbaar was werd 61 keer alarm geslagen.

gemeenten, een structureel probleem werd.

gealarmeerd. Uitgangspunt is dat er op de

In 34 gevallen (56%) heeft de SIE de bezetting

Sinds februari 2010 is in Simpelveld, Gulpen-

incidentlocatie minimaal één tankautospuit

gecompleteerd, anders sprake geweest

Wittem en Vaals een Snel Inzetbare Eenheid

en zes personen onder wie een bevelvoerder

van een incomplete uitruk. Van die 34 keer

(SIE) operationeel als aanvulling op de reguliere

ter plaatse zijn. Nu we beschikken over een

werd 26 keer ook de bevelvoering gedaan.

uitruksterkte.

SEI is de situatie in de praktijk dat de eerste

Acht keer fungeerde de bemanning van de

tankautospuit en de SEI meestal vrijwel

SIE alleen als personele aanvulling op de

In het verleden moesten vaak meerdere

gelijktijdig arriveren op de plek van het

tankautospuit. Bert Ubaghs: “Cijfers die de

voertuigen van een korps van een

incident.” Omdat de betrouwbaarheid van

investering in de SIE rechtvaardigen.”

buurgemeente worden opgeroepen om

de auto essentieel was voor het slagen van

een voltallige ploeg bij elkaar te krijgen. Nu

deze innovatie, is gekozen voor een speciaal

wordt bij een melding overdag altijd een

ingericht voertuig, gebouwd op basis van

tankautospuit én de SIE gealarmeerd. De

eerder opgedane ervaring in Denemarken.

bezetting van de SIE bestaat uit een chauffeur (minimaal opgeleid tot hoofdbrandwacht)

Bezetting voertuig

en een ervaren bevelvoerder. Mocht er op de

Het vinden van geschikte mensen voor het

uitgerukte tankautospuit ook een bevelvoerder

voertuig was ook een uitdaging. Aanvankelijk

aanwezig zijn, dan wordt ter plaatse bekeken

was het de bedoeling dat vrijwillige

wie de bevelvoering doet.

brandweermensen in gemeentelijke dienst de

Meer informatie:

SIE zouden bemannen. Later werd bepaald

Bert Ubaghs

Bert Ubaghs van de Brandweer Zuid-Limburg:

dat elk district een bijdrage aan de bezetting

b.ubaghs@brwzl.nl

“De TS’en rukken uiterlijk vijf minuten na

zou leveren. Beide benaderingen leidden

27

2011

30

Woonwachters dragen bij aan veilige woonomgeving ouderen Categorie:

Techniek en Organisatie

aspecten. Enerzijds de inzet van moderne

Korps:

Veiligheidsregio Haaglanden

technologie in de vorm van een alarmnetwerk,

Project:

De Maatschappelijke Woonwachter

anderzijds de inzet van buurtbewoners, zo

Initiator:

Jack Ruibing

nodig aangevuld met professionele krachten.

Geïmplementeerd: Nee

Het resultaat is een effectieve zorgopvolging en hulpverlening.

De vergrijzing is een actueel thema. De

door een actieve signalering richting de

De Maatschappelijke Woonwachter

verwachting is dat Nederland in 2039 meer

alarmcentrale.”

vertoont gelijkenis met een andere vorm van personenalarmering. Deze dienst

dan 4½ miljoen inwoners telt van 65 jaar en ouder. Het beleid van de overheid is erop

De Woonwachters zijn vrijwilligers die via een

bestaat uit een communicatiekastje dat op

gericht mensen langer zelfstandig in hun

cursus hebben geleerd hoe probleemsituaties

een telefoonlijn wordt aangesloten en een

eigen huis te laten wonen. Dat vraagt wel om

snel kunnen worden doorgrond. In het geval

draadloos apparaatje dat ouderen om hun nek

aandacht voor de veiligheid van deze senioren

van een calamiteit worden alle Woonwachters

dragen. Een gebruiker slaat alarm door op een

in en om hun woning. Daarom ontwikkelde

in de buurt gewaarschuwd via een Wijk SMS

knopje te drukken, waarna een verbinding met

de Veiligheidsregio Haaglanden samen met

Alert. Zij nemen een kijkje en melden wat er

de meldkamer tot stand komt. Na triage op

zorginnovatiebedrijf Focus Cura het project De

aan de hand is aan de woonwachterscentrale.

basis van een protocol wordt eventueel een

Maatschappelijke Woonwachter.

Bij calamiteiten wordt direct de professionele

mantelzorger gealarmeerd.

opvolging (112) ingeschakeld. Als het een

Jack Ruibing: “Voor de Maatschappelijke

‘Een maatschappelijk concept, ontwikkeld

‘kleinigheid’ betreft of loos alarm, dan hoeven

Woonwachter gebruiken we inderdaad

vanuit een publiek/private filosofie’,

de professionele hulpdiensten uiteraard niet in

dezelfde techniek. Maar dan heb je het

zeggen de betrokkenen. Jack Ruibing,

actie te komen.

slechts over een deel van het project. Het hele concept is zeker vernieuwend.”

oud-brandweercommandant en nu programmadirecteur Innovatie bij de

Concept bestaat nog niet

Veiligheidsregio Haaglanden, legt uit. “De

Jack Ruibing vindt het project De

Woonwachter is een wijkbewoner die zorgt

Maatschappelijke Woonwachter een mooi

Meer informatie:

voor een veilige woonomgeving, zodat

voorbeeld van vernieuwend denken. “Dit

Jack Ruibing

senioren langer thuis kunnen blijven wonen.

concept bestaat nog niet in Nederland. Het

jack.ruibing@vrh.nl

Zo’n veilige woonomgeving wordt gerealiseerd

unieke zit in de combinatie van meerdere

2011

32

Watermist: blussen met beleid Categorie:

Techniek en Organisatie

Korps:

Veiligheidsregio Haaglanden

Project:

Watermist

Initiator:

Jack Ruibing

Geïmplementeerd: Ja

Blussen en blussen is twee. Dat vonden ook de

Bij Watermist wordt water door spruitstukken

Volgens Jack Ruibing komt het systeem

mensen bij de Veiligheidsregio Haaglanden die

tot een mist verneveld. Het verlengt de

precies op het juiste moment, nu het aantal

zich bezighouden met innovatie. Waarom altijd

evacuatietijd en voorkomt flash overs en back

incidenten in parkeergarages en stallen

de volle waterstraal erop als het effect van een

drafts. Het systeem heeft een beperkend

toeneemt. “De opzet van dergelijke gebouwen

andere manier van blussen soms beter is en

effect als het gaat om brand- en waterschade,

bemoeilijkt de brandbestrijding en leidt dus

bovendien schadebeperkend? De oplossing

en vormt tevens een barrière bij brand,

tot een toenemend veiligheidsrisico voor

werd gevonden in een nevelblussysteem, dat

vergelijkbaar met fysieke brandscheidingen.

brandweermedewerkers. Het inzetten van

de toepasselijke projectnaam Watermist mee

Daarnaast is de veiligheid van de eigen

Watermist is daarop een prima antwoord.”

kreeg.

mensen er mee gediend, doordat geen binnenaanval hoeft worden uitgevoerd.

Watermist is een geautomatiseerd nevelblussysteem. Het systeem is zeer geschikt

Past in integrale visie

voor stallen, bedrijfs- en tentoonstellingshallen,

Jack Ruibing, oud-brandweercommandant

disco’s, verzorgings- en verpleeghuizen,

en nu programmadirecteur Innovatie bij de

ondergrondse parkeergarages, tunnels

Veiligheidsregio Haaglanden: “Watermist

en monumentale gebouwen. Watermist

is gericht op het brandveilig opereren in de

kan worden gebruikt als selfsupporting

preventieve fase en past het in onze integrale

systeem, maar in combinatie met een

visie op brandveiligheid. Door te blussen

buitenaansluiting (Oetiker-knikkoppeling) ook

zonder binnen te treden is de veiligheid van de

als hulpmiddel voor de veiligheid van het eigen

brandweermensen niet in het geding. Als het

brandweerpersoneel. Dit geldt met name als

systeem al in de voorfase in werking treedt,

Meer informatie:

het gaat om containerbranden en branden

wordt de brand beheerst en de vluchttijd van

Jack Ruibing

in portiekwoningen en moeilijk toegankelijke

mensen in het pand verlengd. Daarnaast werkt

jack.ruibing@vrh.nl

objecten.

het systeem schadebeperkend.”

2011

34

Volg- en zoeksysteem draagt bij aan succesvolle en veilige inzet Categorie:

Organisatie

Korps:

Brandweer Gooi en Vechtstreek

Project:

Tracker en Baken

Initiator:

Mark van Eck en Hein Jan Plat

Geïmplementeerd: Ja

Het apparaat is tot dusver slechts één keer

die niet wordt gehinderd door muren of

zijn ingebed in het oefenprogramma. Volgens

in de praktijk gebruikt. En niet eens omdat

andere obstakels. Het digitale display geeft de

Hein Jan Plat en zijn collega Mark van Eck kan

een collega was vermist, maar om een

afstand tot vermiste collega’s weer in meters.

het systeem zonder al te veel moeite door

uitgang te vinden in een parkeergarage vol

Het Baken maakt zelfredding mogelijk voor

andere korpsen worden gekopieerd.

rook. Dat neemt niet weg dat het volg- en

gedesoriënteerde brandweermensen en

zoeksysteem Tracker en Baken van Brandweer

ondersteunt een veilige terugkeer naar een

“Het begint met een heldere en eenduidige

Gooi en Vechtstreek een interessante vinding

vaste uitgang. De Bakens kunnen strategisch

instructiebijeenkomst over de werking en

is. “Het verhoogt het veiligheidsgevoel van

worden geplaatst op veilige punten rond een

vervolgens moeten de procedures worden

brandweermensen en daarmee draagt het

complex gebouw.

afgestemd met andere processen tijdens een uitruk. Op zich is dat het werk niet en daarna

systeem bij aan een succesvolle en veilige inzet”, aldus Mark van Eck van de post

Hein Jan Plat, coördinator innovaties

is het alleen een kwestie van oefenen. In de

Hilversum.

Brandweer Gooi en Vechtstreek: “Het systeem

wetenschap dat je het hebt over een systeem

is al enige tijd op de markt verkrijgbaar, maar

waarmee mensenlevens kunnen worden

Het systeem bestaat uit een

het gebruik ervan door de brandweer is wel

gered.”

lokaliseringsapparaat, de Tracker, en een

nieuw en vandaar dat we het idee hebben

instrument dat in combinatie ermee gebruikt

ingestuurd.”

wordt, het Baken. Met de Tracker kunnen brandweerlieden hun opgesloten, vermiste

Systeem behoort tot standaarduitrusting

of gedesoriënteerde collega’s opsporen en

Voor de post Hilversum hoort het Tracker

Meer informatie:

vervolgens zelf de weg terugvinden naar

en Baken-systeem al enige tijd tot de

Mark van Eck en Hein Jan Plat

collega’s of de uitgang van een gebouw. De

standaarduitrusting. Voor het gebruik zijn

heinjan.plat@brandweergooivecht.nl

Tracker is een laagfrequentie zendontvanger

procedures en instructies ontwikkeld die ook

2011

36

Veilig het autodak op Categorie:

Techniek

Korps:

Brandweer Gooi en Vechtstreek

Project:

Geautomatiseerde dak-valbeveiliging

Initiator:

Edwin Schaap en Hein Jan Plat

Geïmplementeerd: Ja

Op de daken van veel voertuigen die niet

en deels pneumatisch, en de montage van

waarop de rekken zijn geconstrueerd. De

zijn uitgerust met een speciaal, goedgekeurd

het systeem zijn in eigen beheer uitgedacht

grootste aanpassing is dat de gasveer moet

ladderrek, zijn dakrailingen aangebracht om

en gerealiseerd. Ook is gedacht aan een

worden verwijderd en moet worden vervangen

te voldoen aan de arbo-regels voor werken

zogenaamde wegrijdbeveiliging. Zodra de

door een luchtcilinder. Voor het aansturen

op hoogte. Hiervoor moet de gebruiker

auto van de handrem wordt gehaald, klapt het

van deze cilinder heeft de Post Huizen een

eerst via de ladder op het voertuig klimmen,

hekwerk automatisch in.”

bedieningskast gebouwd met daarin de benodigde ventielen en relais die worden

om vervolgens het rek omhoog te tillen. De gebruiker staat dan los op de ladder of op het

Minimaal onderhoud nodig

aangestuurd door magneetcontacten.

dak van de auto, en moet vanuit die positie

De Post Huizen heeft het systeem inmiddels

Hein Jan Plat: “Het denkwerk is door ons

het vrij zware veiligheidsrek omhoog hijsen.

enige tijd in gebruik en de ervaringen met het

gedaan. Het kost anderen nu alleen nog wat

systeem zijn zeer goed. Bijkomend voordeel is

las- en inbouwwerk.”

Dat kan beter, vonden medewerkers van

dat het systeem minimaal onderhoud nodig

de Post Huizen van Brandweer Gooi en

heeft en zeer gebruiksvriendelijk is. Edwin

Vechtstreek. In eigen beheer maakten ze de

Schaap van de Technische Dienst post Huizen:

rekken van de voertuigen met een pneumatisch

“Er kan eigenlijk niets fout gaan. Het enige

gestuurde luchtcilinder automatisch werkend.

is dat je rekening moet houden met een paar

Op het moment dat de ladder van het voertuig

seconden wachttijd tot het rek staat. Maar dan

naar beneden wordt bewogen, komt het rek

heb je wel gelijk een stevig houvast om veilig

automatisch omhoog. Terwijl de gebruiker naar

van de ladder over te stappen naar het dak

boven klimt, heeft hij nu een veilige leuning

van de auto.”

Meer informatie:

waaraan hij zich kan vasthouden.

De automatische dak- valbeveiliging is

Edwin Schaap en Hein Jan Plat

Hein Jan Plat van Brandweer Gooi en

eenvoudig door andere korpsen is in te

heinjan.plat@brandweergooivecht.nl

Vechtstreek: “De besturing, deels elektrisch

voeren, enigszins afhankelijk van de wijze

2011

38

Smokey moet brandveiligheid onder de aandacht brengen Categorie:

Maatschappelijke relevantie

knuffelbare Smokey’, een brandweerpyjama

Korps:

Brandweer ZuidWest Drenthe

(want Smokey gaat natuurlijk ook mee naar

Project:

Smokey komt logeren

bed), een map, opdrachten in de vorm van

Initiator:

Sandy Put, Annet Hulshof, Annemarieke Leene

een fotostrip, het verhaal van ‘Smokey de

Geïmplementeerd: Nee

Logeerhond’, informatie in Jip en Janneketaal, spelletjes en tekeningen. Uiteraard wordt in de map ruimte vrijgehouden voor de persoonlijke verslagen.

Bijna ieder kind heeft wel een knuffel. Zonder

Sandy Put, educatief medewerker van

deze vriend-voor-het-leven kunnen ze de slaap

Brandweer ZuidWest Drenthe: “De verslagen

maar moeilijk vatten en zeker bij logeerpartijen

in de map moeten de mensen die Smokey

Sandy Put: “We denken dat dit een goede

moet ‘knuf’ mee. Dat bracht Brandweer

straks in huis hebben een beeld geven van

manier is om kinderen en gezinnen aan het

ZuidWest Drenthe op een idee toen de vraag

hoe gezinnen omgaan met brandveiligheid.

denken te zetten over brandveiligheid in

was hoe jonge kinderen (4 t/m 7 jaar) en hun

Bovendien is het voor ons een enorme

huis. Ik heb destijds zelf logeerbeer Flip van

ouders het best kunnen worden bereikt.

informatiebron.”

de NTR in huis gehad. Mijn kinderen vonden

dat een feest en tegelijkertijd een grote eer.

Met een knuffel dus, en dat wordt Smokey,

Voorlopig verkeert het idee nog in de

Ze deden er alles aan om het hem naar zijn

een hond in brandweeroutfit. Knuffel Smokey

planfase. Een hindernis leek te kunnen zijn

zin te maken. Onze Smokey is natuurlijk

gaat uitgereikt worden op basisscholen en

dat het concept niet nieuw is. Zo werkte NTR

pas tevreden als het in de huizen waar hij

de bedoeling is dat hij elke week te gast is

Schooltv al eens met een logeerbeer (‘Flip’).

komt veilig is en als er gesproken wordt over

bij een ander kind. Smokey heeft natuurlijk

Deze organisatie heeft echter geen bezwaren.

brandveiligheid. Het mooiste is als kinderen

wat bij zich. Een map om precies te zijn, met

Sandy Put: “We hebben met de NTR overlegd.

de knuffel overal mee naar toe gaan nemen.

daarin verhalen, informatie en opdrachten

Ze vinden ons Smokey-project dermate

Want dat betekent dat er ook bij opa en oma,

die allemaal te maken hebben met brand

sympathiek, dat ze ondanks de overeenkomst

bij de tandarts en bij de supermarkt over

en brandveiligheid. De bedoeling is dat de

met Flip de Beer geen bezwaar maken.”

brandveiligheid gepraat gaat worden.”

kinderen daar thuis mee aan de slag gaan en er schriftelijk verslag van doen. Zodra alle

Inhoud lespakket

Meer informatie:

kinderen aan de beurt zijn geweest gaat de

Onderwerp van discussie de afgelopen

Sandy Put

map terug naar de brandweer.

maanden was de inhoud van het lespakket. In

s.put@hoogeveen.nl

grote lijnen zal dat gaan bestaan uit ‘een zeer

2011

40

iPad onmisbaar instrument voor Officier van Dienst Categorie:

Techniek en Organisatie

Korps:

Brandweer Zuid-Limburg

Project:

Digitale beoordeling Officier van Dienst

Initiator:

Michel Zewald

Geïmplementeerd: Nee

Veel innovaties die in dit boekje de revue

Sinds kort wordt tijdens dit soort oefeningen

Hij krijgt een volledig beeld en is dankzij het

passeren zijn gericht op het veiliger maken

gebruik gemaakt van een iPad. Resultaten

webbased systeem altijd online te benaderen.

van het brandweervak. Ook Brandweer Zuid-

kunnen dan direct digitaal worden verwerkt.

Limburg is daar voortdurend mee bezig en

Bram Zewald: “De oefengegevens worden

Michel Zewald: “Het digitale tijdperk biedt

maakt daarbij gebruikt van de enorme digitale

via de iPad direct doorgezonden naar ons

onvoorstelbaar veel mogelijkheden. Als

mogelijkheden die deze tijd biedt. Nieuw is de

webbased vakbekwaamheidsysteem AG5.

brandweer maken we daar nog onvoldoende

aanpak om Officieren van Dienst met behulp

De eerste keer dat we dat oefenden liep het

gebruik van, maar gelukkig zie je wel dat

van digitale apparatuur te beoordelen.

al vrij behoorlijk en het gaat steeds beter. Je

overal stapjes worden gezet. Op onze manier

moet leren inspelen op elkaar.Vandaar dat die

doen wij dat als Brandweer Zuid-Limburg

oefeningen zo belangrijk zijn.”

ook.”

“Ook een Officier van Dienst moet oefenen om te weten wat hij moet doen als de nood een keer echt aan de man is”, zegt Michel

Nog geen definitieve vorm

Zewald, teamleider Vakbekwaamheid van

De nieuwe manier van werken is nog niet

Brandweer Zuid-Limburg. “Daarom beleggen

in een definitieve vorm uitgewerkt, maar

we zes keer per jaar een oefensessie. Laatst

dat is een kwestie van tijd. Momenteel

hebben we gespeeld dat we twee mannen

worden de resultaten en bevindingen van de

moesten redden die onwel waren geworden

oefeningen verwerkt in het Vakbekwaamheids

in een gierkelder. Tijdens zo’n incident is de

Management Systeem (VMS) van Brandweer

Officier van Dienst de leidinggevende. Hij

Zuid-Limburg. Het grote voordeel is dat er

beslist, afhankelijk van de situatie, en dan is

geen extra administratieve handelingen

het goed als zo iemand eens in een bepaalde

nodig zijn en de Officier van Dienst direct de

Meer informatie:

situatie heeft verkeerd.”

resultaten van de oefening terug kan zien.

Michel Zewald m.zewald@brwzl.nl

2011

42

Effectief lesgeven met interactief systeem Categorie:

Techniek en Organisatie

Korps:

Brandweer Zuid-Limburg

Project:

Audience response-systeem

Initiator:

Michel Zewald

Geïmplementeerd: Ja

Onderzoeken hebben aangetoond dat

Het programma houdt in het geheugen de

probleemstellingen op inzoomen. Door die

interactieve lessen met directe feedback

resultaten per cursist bij en geeft deze via

mogelijkheden van actieve bijsturing is het een

zeer effectief zijn. Dat gegeven was voor de

excel-rapporten vrij voor persoonlijke evaluatie

heel efficiënte manier van lesgeven.”

afdeling Vakbekwaamheid van Brandweer

en registratie. Dat kan per sessie of zelfs

Zuid-Limburg reden te gaan experimenteren

cumulatief per seizoen. De resultaten worden

De eerste ervaringen van Brandweer Zuid-

met een audience response-systeem in

tevens teruggekoppeld met de betreffende

Limburg met het audience response-systeem

de leergangen voor manschappen en

leerwerkplekbegeleiders. Een ‘snelle’ manier

zijn goed, maar Michel Zewald houdt nog wel

bevelvoerders.

van lesgeven, waarmee bij andere organisaties

een paar slagen om zijn arm. “Twijfels over het

dan de brandweer reeds in breed verband

systeem heb ik niet. Dat werkt perfect. Wel

goede ervaringen zijn opgedaan.

moeten we nog ontdekken of deze manier

Een audience response-systeem is een middel

van werken in de praktijk ook daadwerkelijk

dat gebruikt wordt om interactieve lessen en presentaties te geven. Het werkt als volgt. Er

Actieve bijsturing mogelijk

de toegevoegde waarde heeft die we er van

wordt via een powerpoint-presentatie een

Michel Zewald, teamleider Vakbekwaamheid

verwachten”.

vraag gesteld en alle studenten of cursisten in

van Brandweer Zuid-Limburg: “Er zijn maar

de zaal geven met behulp van een persoonlijk

weinig technologieën met de mogelijkheden

stemkastje hun antwoord (vaak betreft het

van audience response. Dat is ook de reden

multiple choice-vragen). De docent krijgt

dat we juist hiervoor hebben gekozen. Als

direct de resultaten voor zich op een scherm

uit de antwoorden blijkt dat een groot deel

Meer informatie:

en kan die met behulp van een beamer ook

van de groep moeite heeft met een bepaald

Michel Zewald

projecteren op een scherm, zodat ze voor

onderdeel van de stof, kan de docent

m.zewald@brwzl.nl

iedereen zichtbaar zijn.

daar ook direct met expliciete vragen en

2011

44

Camera’s op hoogwerker leveren extra informatie Categorie:

Techniek

Korps:

Brandweer Nijmegen

Project:

Beelden hebben en beelden delen

Initiator:

Oskar van Dorst, Paul Geurts

Geïmplementeerd: Nee

Al sinds 2006 maakt Brandweer Nijmegen

situatie snel onder controle en bleef de schade

(korfbescherming door fijne waternevel) geen

bij incidenten video-opnamen vanuit een

beperkt.”

negatieve invloed heeft op de kwaliteit van de beelden.

hoogwerker. De beelden zijn ‘live’ te zien op mobiele data terminals, zodat operationeel

De onbemande Nijmeegse hoogwerker is

leidinggevenden tijdens een inzet hetgeen ze

niet alleen uitgerust met een zoomcamera

Jeroen Ewalts: “We kijken nu nog hoe we

zien mee kunnen laten wegen bij het nemen

die het gebied rond en onder de korf scherp

de beelden in de systemen van andere

van beslissingen.

in beeld kan brengen. Tegelijkertijd maakt

hulpdiensten zichtbaar kunnen maken.

ook een warmtebeeldcamera opnamen. Bij

Bijvoorbeeld die van het Commando Plaats

De camera’s, die vanaf de aanwezige mobiele

hevige rookontwikkeling maakt deze camera

Incident (CoPI) en het Regionaal Operationeel

terminal kunnen worden bediend, zijn al bij

personen en vuurhaarden tot op 300 meter

Team (ROT). Dat zou de besluitvorming

diverse inzetten gebruikt en de ervaringen

afstand zichtbaar. De combinatie van camera’s

in dat soort organen vergemakkelijken.

zijn positief. Jeroen Ewalts van Brandweer

maakt dat branden effectiever kunnen worden

Voorlopig zien we dat als laatste stap in dit

Nijmegen geeft een voorbeeld van de

bestreden. Hierbij speelt ook een rol dat de

project. Onze overtuiging is dat beelden

toegevoegde waarde. “Bij een inzet in de

camera’s beelden leveren van hoge kwaliteit.

hebben en vervolgens beelden delen, een duidelijke toegevoegde waarde heeft bij de

nacht van oud op nieuw was een vuurpijl tussen dakpannen van een rijtjeswoning

Warmtesensoren registreren

brandbestrijding en hulpverlening waar wij als

terechtgekomen. Van buitenaf leek het mee

De kooi van de hoogwerker is beschermd

brandweer voor staan.”

te vallen. Je zag tussen de pannen door alleen

door sensoren die de warmte registreren. Als

een klein vlammetje. De camerabeelden lieten

de temperatuur te hoog dreigt op te lopen

echter zien dat het vuur zich al veel verder had

en de kans bestaat dat de camera’s worden

verspreid dan verwacht. Dankzij de beelden

beschadigd, kan de kooi worden weggedraaid

Meer informatie:

konden we snel op de situatie inspelen. Er zijn

of er kan een waterscherm voor worden

Jeroen Ewalts

bijvoorbeeld heel gericht pannen verwijderd.

gelegd. Een test heeft uitgewezen dat het

j.ewalts@brandweer.nijmegen.nl

Mede dankzij de beelden hadden we de

gebruik van een waterkanon of pre-wetting

2011

46

Lesblok en speldag van brandweer boeien jeugd Categorie:

Maatschappelijke relevantie

Korps:

Brandweervereniging Sint Michielsgestel

Project:

Jeugdproject

Initiator:

Ton Kapteijns

Geïmplementeerd: Ja

Voor de leerlingen van de groepen 6 van vijf

jaar georganiseerd. Mede dankzij sponsoring is

vervolg komt. We hebben ook overwogen in

basisscholen uit Sint Michielsgestel was 19

dat mogelijk geworden.”

plaats van dit project een jeugdbrandweer op te richten en op die manier de betrokkenheid

mei een bijzondere dag. Op het programma stond een speldag van de plaatselijke

Veel tijd en energie geïnvesteerd

bij de brandweer te stimuleren. Maar het

brandweervereniging. De dag werd in de

Dat de eerste aflevering een succes werd

nadeel daarvan is dat je dan maar een relatief

verschillende klassen voorafgegaan door een

was niet in de laatste plaats te danken aan

kleine groep bereikt, tegen ruim 200 kinderen

lesblok, geheel gewijd aan brandveiligheid en

de brandweervereniging zelf, die veel tijd en

nu. Plannen voor een jeugdbrandweer zijn er

de brandweerorganisatie. Uiteraard werden de

energie investeerde in de organisatie. Zo werd

trouwens nog steeds. Mogelijk gaat dat er ook

lessen verzorgd door brandweermensen.

de lesdag afgesloten met een vragenblok en

nog van komen.”

een rondleiding om en in een tankautospuit.

Het begon allemaal vorig jaar met het

Ook kregen de leerlingen een boekje mee met

Ton Kapteijns beveelt het initiatief van harte

75-jarig jubileum van Brandweervereniging

tips over brandveiligheid. De speldag draaide

aan bij andere korpsen. “Het idee is relatief

Sint Michielsgestel. Samen met leerkrachten,

eveneens helemaal rond de brandweer. Tussen

simpel te implementeren, omdat kennis

ouders en brandweerlieden werd de invulling

de spellen door werden twee demonstraties

en materiaal bij ieder korps aanwezig zijn.

van lessen en speldag ter hand genomen.

verzorgd, waarvan vooral de demo ‘vlam in de

Vervolgens kun je het net zo uitgebreid maken

pan’ veel indruk maakte op de kinderen.

als je zelf wilt.”

“Onze bedoeling was de brandweer maatschappelijk onder de aandacht te

Of de brandweer daadwerkelijk profijt

brengen”, zegt Ton Kapteijns van de

ondervindt van het initiatief, of dat de

brandweervereniging. “Ik mag wel zeggen

brandveiligheid in Sint Michielsgestel is

dat dat is gelukt. Als organisatie hebben we

toegenomen, durft Ton Kapteijns niet te

Meer informatie:

van alle kanten veel aandacht gekregen. Er is

zeggen. “Dat is altijd lastig te meten. Het

Ton Kapteijns

zelfs besloten het evenement een structureel

belangrijkste is dat iedereen er een goed

info@brwbn.nl

karakter te geven. Vanaf nu wordt het ieder

gevoel aan over heeft gehouden en dat er een

2011

48 GENOMINEERD 2011

Iedereen op hetzelfde moment dezelfde informatie Categorie:

Techniek

verdere multidisciplinaire aanpak. Ook de

Korps:

Brandweer Twente

politie heeft inmiddels interesse getoond in

Project:

Informatie delen

een vergelijkbare pilot met 26 Ipads. Daarnaast

Initiator:

Max Krisman

zijn er ideeën om vanuit het multidisciplinaire

Geïmplementeerd: Ja

karakter van het project een koppeling te maken met het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS). De objectenmodule wordt

De brandweer maakt vanaf 2002 gebruik

manier worden uitgewisseld. Iedereen op

tevens in lijn gebracht met de landelijke

van de mobiele data terminal (MDT). Met

hetzelfde moment dezelfde informatie. Ons

standaard (de digitale bereikbaarheidskaart)

de MDT kan informatie worden opgevraagd

korps ervaart het werken met de nieuwe

en de applicatie Crash Recovery System wordt,

over objecten en informatiekaarten. In de

applicatie als een flinke verbetering.”

in samenwerking met leverancier Moditech, geschikt gemaakt voor de mobiele applicatie.

praktijk blijkt echter dat de MDT in veel gevallen alleen als navigatiesysteem wordt

Informatie van veiligheidsnet

gebruikt. Brandweer Twente ontwikkelde

De applicatie maakt gebruik van de informatie

Max Krisman: “Alle applicaties stellen we

daarom in aanvulling op de MDT een

die op het veiligheidsnet staat. Als zodanig

beschikbaar via het landelijke App Store-

applicatie die informatie vanuit de meldkamer

is het multidisciplinaire veiligheidsnet de spil

centrum van de brandweer. Het centrum

in real time voor iedereen beschikbaar stelt.

in de informatievoorziening. De software is

kan prima dienen als landelijk platform voor

Van bevelvoerder tot Commandant van

voorzien van een incidentmodule (actieve

het uitwisselen van ontwikkelde applicaties.

Dienst, iedereen heeft de mogelijkheid de

incidenten, actueel beeld incidenten en

Daarmee voorkomen we dat alle korpsen

incidentinformatie live te volgen.

incidentenhistorie), een objectmodule

en veiligheidsregio’s voor zich het wiel gaan

(objecten in de buurt en objecten zoeken) en

uitvinden. Door kennis en kosten te delen,

Max Krisman, Portefeuillehouder Repressie

informatiekaarten (richtlijnen bij optredens

vergroten we onze slagkracht.”

van Brandweer Twente, licht toe. “De MDT is

en procedures van de meldkamer). Informatie

een prachtige vinding, maar de terminal met

die aanvullend is, waardoor de mogelijkheden

objecten en kaarten is geen volledig antwoord

bij brand- en incidentbestrijding worden

op de informatiebehoefte van de betrokkenen.

verruimd.

Omdat het met de huidige innovatieve technieken mogelijk is een grote hoeveelheid

Sinds de start van de pilot in februari

Meer informatie:

gegevens te combineren, hebben we daar

van dit jaar staan de ontwikkelingen niet

Max Krisman

een applicatie voor ontwikkeld. Daarmee kan

stil. Evaluaties hebben geleid tot enkele

m.krisman@brandweertwente.nl

informatie op eenvoudige en laagdrempelige

aanpassingen en er is gekozen voor een

2011

50

Met speciale, smalle kar snel ter plekke Categorie:

Techniek

natuurlijk ook”, zegt Hein van Dijk. “Ook voor

Korps:

Brandweer Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat

een ambulance is het gebied niet toegankelijk.

Project:

Blusaanhangwagen

In voorkomende gevallen zorgen wij voor het

Initiator:

Hein van Dijk

vervoer van patiënten. De kar is daar bij uitstek

Geïmplementeerd: Ja. Prototype is in gebruik

voor geschikt.”

In het geval er brand is of wanneer iemand

Twee meter lang en slechts 80 centimeter

recht op hulp van de brandweer. Maar het

in nood is in het buitengebied, wordt de

breed is de bluswagen die bij Brandweer

probleem was dat we ze heel moeilijk konden

brandweer automatisch attent gemaakt op het

Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat in

bereiken. Ik zie ons nog met de motorspuit

feit dat het een adres betreft in het gebied.

gebruik is. “Maar alles kan erop, 300 kilo aan

en alle andere spullen sjouwen over dat

Een koppeling in het systeem zorgt hiervoor.

materiaal”, zegt Hein van Dijk niet zonder

pad. Dat was geen doen. Nu koppelen we

Hein van Dijk: “Dan weten we dus dat we

trots. De medewerker van de technische dienst

de motorspuitaanhanger gewoon achter de

de aanhangwagen achter de auto moeten

van het korps stond aan de wieg van wat hij

brandweerauto. Aangekomen bij het pad

hangen voor we uitrukken.”

noemt ‘de MSA’, de motorspuitaanhanger.

koppelen we hem los en trekken hem over het pad naar het buitengebied.”

De bedenker van de MSA beseft dat zijn vinding vooral een praktische oplossing

De MSA is uit nood geboren. In Echten, een kern in de gemeente Lemsterland, is

Melkbussen

is en geen hoogstandje op bijvoorbeeld

een buitengebied met recreatiewoningen

Het idee voor de MSA is ontleend aan karren

technisch gebied. “Een op maat gemaakte

dat slechts bereikbaar is via een smal pad.

waarop vroeger melkbussen werden vervoerd.

melkbussenkar, dat klinkt inderdaad niet

Bewoners kunnen alleen met de fiets of

Op de aanhangwagen is plaats voor een

flitsend, maar daarom is de MSA niet minder

bromfiets bij hun huis komen. De verste

motorspuit, drie korte zuigslangen, een

innovatief. De keren dat we de kar nu hebben

woning ligt op ongeveer een kilometer van

aanvalskrat en een bak met drie duimers. Is

gebruikt, is gebleken dat wij en de mensen die

de verharde weg. Bij Hein van Dijk werd de

er meer materiaal nodig, dan moet de kar

in nood verkeren er veel voordeel van hebben.

vraag neergelegd of hij een oplossing wist. In

leeg worden gemaakt, en vervolgens kan

Dat is waar het uiteindelijk toch om gaat.”

samenspraak met de blusgroep van Echten

bij de tankautospuit meer materiaal worden

kwam daar het idee voor een smalle kar uit

opgehaald.

Meer informatie:

voort.

Inmiddels is de MSA vier keer ingezet. Eén

Hein van Dijk

“De mensen die in het gebied wonen of

keer in verband met een brand en drie keer

h.vandijk@skarsterlan.nl

verblijven hebben in geval van nood ook

om mensen mee te vervoeren. “Want dat kan

2011

Innovatie blijft speerpunt voor Brandweer Nederland In de afgelopen jaren werd de brandweersector geconfronteerd met een vreemde paradox. Aan de ene kant het beeld van een behoudende branche, aan de andere kant een organisatie die in staat blijkt om steeds weer goede, innovatieve ideeën voort te brengen. Voor de NVBR en de Raad van Regionale Commandanten (RRC) was dat in 2009 aanleiding om het programma ‘Innovatie Moed’ te lanceren. Hiermee willen we het innoverende vermogen van Brandweer Nederland verder vergroten. Het programma staat niet op zich, maar heeft zijn ankers in de visie ‘De brandweer over morgen’ en het programma Lerend Vermogen.

Colofon Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) Kemperbergerweg 783 Postbus 7010 6801 HA Arnhem t

(026) 355 24 55

f

(026) 351 50 51

innovatiemoed@nvbr.nl www.nvbr.nl Tekst en redactie: Daan Appels, Appels Communicatie Vormgeving: Carlo Polman, Oud.Zuid Ontwerp Illustratie voorzijde: Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant Drukwerk: Rikken Print © NVBR, september 2011