COVID19 Factcheck: Is er een verband tussen 5G straling en de uitbraak van het coronavirus?

COVID19 FACTCHECK

IS ER EEN VERBAND TUSSEN 5G STRALING EN DE UITBRAAK VAN HET CORONAVIRUS?

Een wilde theorie stelt dat de uitbraak in Wuhan rechtstreeks te linken zou zijn aan het plaatsen van 5G antennes in deze stad. Wat zijn de effecten van straling op de mens? Een ideale gelegenheid om de –RN in CBRN nog eens op te frissen.

VERSCHILLENDE SOORTEN STRALING

Wanneer we spreken over straling, moeten we om te beginnen alvast beseffen dat er twee soorten straling bestaan die fundamentele verschillen vertonen. Enerzijds bestaat er iets wat we deeltjesstraling noemen. Deze straling is het gevolg van het verval van een radioactief element waarbij een onstabiel atoom zichzelf opnieuw stabiel probeert te maken door het uitsturen van een deeltje. Dit fenomeen kennen we als alfastraling en betastraling.

Elementen in de tabel van Mendeljev vanaf tellurium kunnen vaak in verschillende vormen bestaan. Deze “isotopen” verschillen van de klassieke atoomopbouw (d.w.z. evenveel protonen als neutronen) en zijn hierdoor instabiel. Deze isotopen zullen dan ook proberen te vervallen naar een stabieler element. Dit kan bijvoorbeeld door het uitsturen van een alfapartikel, bestaande uit 2 protonen en twee neutronen. Deze afgifte noemen we alfastraling en is erg hoog energetisch. Gelukkig wordt ze ook makkelijk tegengehouden. Een blad papier is hiervoor reeds voldoende. Het grootste gevaar bestaat dat je dergelijke stralingsbron zou inademen of inslikken, waardoor deze gedurende langere tijd in het lichaam kan blijven stralen en zo schade kan veroorzaken.

Betastralers proberen zichzelf op een andere manier te stabiliseren: een neutron uit de kern kan veranderen in een proton of omgekeerd. Hierbij wordt ook een ander deeltje vrijgemaakt, in de vorm van een extra elektron of een positron. Dit betadeeltje is veel lichter dan een alfadeeltje en wordt door het atoom afgestoten. Betastraling is gevaarlijker dan alfastraling in die zin dat ze veel penetranter is en niet zal worden gestopt door de menselijke huid. Afdoende bescherming kan je bekomen met een plexiglazen plaat.

Gammastraling wordt in één adem genoemd met de twee vorige fenomenen, maar is geen deeltjesstraling. Een instabiele kern kan zich ontdoen van een teveel aan energie door het uitzenden van hoogenergetische fotonen. Deze hebben geen massa en bewegen zich met de snelheid van het licht voort als een golf. Dit is een voorbeeld van hoogenergetische elektromagnetische straling. De schadelijkheid van

De verschillende soorten radioactieve straling Bron: www.sciencespace.nl

deze straling is afhankelijk van haar golflengte: hoe kleiner de golflengte, hoe hoger de frequentie en hoe gevaarlijker de straling in kwestie. Gammastraling is zo doordringend dat je een dikke laag beton nodig hebt om deze volledig te absorberen.

IONISERENDE STRALING VS NIET-IONISERENDE STRALING

Straling met voldoende energie is ioniserend. Dat wil zeggen dat een atoom dat door deze straling wordt geraakt potentieel een elektron kan verliezen. Hierdoor ontstaat een ion en kunnen bestaande verbindingen tussen atomen verbroken worden. Alfastraling, betastraling en gammastraling zijn vormen van ioniserende straling. Ietwat lager in energie dan gammastralen, kunnen ook röntgenstralen ionisatie opwekken. Het verschil met deze laatste vorm van straling is dat deze in de natuur weinig frequent voorkomt en typisch opgewekt wordt door de mens, met behulp van een elektronenbuis.

Alle vormen van deeltjesstraling zijn dus ioniserend. Elektromagnetische straling kan ioniserend zijn, maar dit geldt enkel voor röntgenstraling en gammastraling. Straling met een grotere golflengte is niet-ioniserend.

Soms wordt wel eens de term “besmettelijke straling” gebruikt. Men bedoelt hierbij dan radioactieve straling. Deze is uiteraard niet besmettelijk. Indien je de bron van de straling zou inademen of inslikken, of wanneer deze zich simpelweg op je huid bevindt, spreken we wel van een radioactieve besmetting.

Moleculen komen samen om een eiwit te vormen, in dit geval hemoglobine Bron: medicoapps.org

DNA als dubbele helix. Links een enkele strengbreuk. Rechts een dubbele breuk. Bron: Peixian Shirmin Jingting Linda Dharmawan

EFFECT VAN STRALING OP HET MENSELIJK LICHAAM

Atomen gaan onderling bindingen aan en vormen zo molecules. Er bestaan ontelbare kleine chemische molecules, H2O als basis van alle leven op aarde. Even belangrijk als water evenwel is koolstof. Organische koolstofverbindingen vormen erg complexe grote molecules, die kwetsbaarder zijn dan een kleine molecule. Ze kunnen immers op vele verschillende plaatsen breken indien ze beschadigd worden door straling. We kennen deze molecules in het menselijk lichaam als eiwitten, vetten, suikers en noem zo maar op. Over het algemeen is beschadiging van deze koolstofverbindingen weinig problematisch: het betreffen vaak eindproducten die vervangen kunnen worden of grondstoffen die toch al afgebroken dienden te worden. Problematischer wordt het wanneer straling het DNA beschadigt.

DNA is een enorm lange molecule waarvan er zich een kopie in (bijna) elke menselijke cel bevindt. Het is de blauwdruk voor de basistaak van de menselijke cel: namelijk het opbouwen van de complexe eiwitten die nodig zijn om zichzelf en het organisme in leven te houden. Deze informatie zit gecodeerd in 4 letters (A, C, G, T) verspreid over een lange spiraalvormige dubbele ketting. A zal altijd op de andere ketting binden met een T, C met G. Eiwitten die de taak hebben om het DNA af te lezen, lopen als een ritsloper overheen deze twee kettingen en openen de rits daar waar gekopieerd wordt om deze vervolgens weer te sluiten. Op deze manier zit het DNA steeds veilig in opslag.

Ioniserende straling kan deze kettingen breken. In het beste geval breekt er slechts 1 ketting: in dit geval zal het lichaam er bijna altijd in slagen deze te herstellen. De informatie staat immers nog altijd in spiegelbeeld op de intacte ketting. Het kan echter ook zijn dat er een dubbele kettingbreuk plaats

vindt. De cel zal alsnog proberen deze schade te herstellen, maar in 50% van de gevallen zullen de verkeerde stukken hierbij aan elkaar gezet worden.

Het effect van permanente DNA-schade kan erg verschillen. In sommige gevallen is een foutief herstelde ketting zelfs geen probleem voor een correcte werking. Een groot deel van het DNA codeert immers niet voor relevante zaken. In vele gevallen start er echter een alarmprocedure waardoor de cel uiteindelijk zelf beslist te sterven, een proces dat “apoptose” heet. Dit is zelden een probleem aangezien de meeste cellen continu delen en de functie van de dode cel zal worden overgenomen door broertjes van de naburige cellen. Indien er vele cellen tegelijk werden beschadigd en afsterven zal dit wel problematisch kunnen zijn: de huid bijvoorbeeld is verbrand en schilfert af, slijmvliezen beginnen vocht te lekken. Deze directe schade is wat men “stralingsziekte” noemt en is de onmiddellijke oorzaak van sterfte bij slachtoffers van kernrampen.

In uitzonderlijke gevallen ontstaat er echter een minder snel zichtbare indirecte schade. Door het veranderen van de in het DNA gecodeerde informatie kunnen foute eiwitten aangemaakt worden en kan het proces van geplande celdood falen. De cel blijft in leven en vervult zelfs potentieel een storende rol. Dit kan het begin zijn van een kankerproces. Om echt van een kanker te kunnen spreken, moeten nog twee randvoorwaarden voldaan worden: de cel moet dan ongebreideld kunnen delen (iets wat een cel in weefselverband normaal niet doet) en moet ook loskomen uit dit weefselverband om zich zo te verspreiden op afstand (“metastaseren”). Aangezien dit gedrag door eiwitten wordt bepaald, is het niet ondenkbaar dat ingeval van DNA-schade bestaande remprocedures hiervoor komen te vervallen en zo een kwaadaardig proces begint te groeien.

WAT MET NIET-IONISERENDE STRALING?

Niet-ioniserende straling omvat alle vormen van elektromagnetische straling die niet voldoende energie bezitten om rechtreeks te ioniseren. Gekende voorbeelden hiervan zijn microgolfovens, laserstralen, UV-stralen, zichtbaar licht, infrarood en radiogolven (in dalende energetische volgorde). Deze kunnen dan wel niet ioniseren, maar er gebeurt nog steeds een energieoverdracht waardoor er een opwarmingseffect plaatsvindt. Dit effect vermindert naarmate de golflengte toeneemt: je kan je lelijk verbranden door het UV-licht van een zonnebank, maar het IR-spectrum van een infraroodsauna doet hoogstens deugd. Naar mate de golflengte verder verlengt, komen we in het verhaal van radiogolven en mag je gerust aannemen dat er geen meetbaar effect is. Deze golven zijn schadeloos voor de mens.

Geen elektriciteit zonder magnetisme: ook elektromagnetische velden worden als elektromagnetische straling gerekend maar opnieuw: deze zijn niet ioniserend. Sommige

Het elektromagnetisch spectrum. Links laag energetische straling (radiogolven). Rechts gammastralen. Bron: NASA

mensen beweren hiervan een nadelig effect te ondervinden. Dit noemt men het elektrohypersensitiviteitsyndroom (EHS). Patiënten die hieraan lijden, zeggen ziek te worden van wifi-signalen. In sommige steden werden hiervoor reeds stralingsarme wijken ingericht. Het fenomeen werd al uitvoerig onderzocht, maar er werd nog geen verklaring voor gevonden. Om te beginnen worden we allemaal continu gebombardeerd door radiogolven uit de ruimte (veroorzaakt door hemellichamen, daarom nog niet zozeer door groene mannetjes), die deze patiënten dan niet als onaangenaam schijnen te ervaren. Anderzijds vond er reeds een uitgebreid onderzoek plaats waarbij mensen met deze aandoening een toestel mee naar huis kregen dat op bepaalde intervallen magnetische straling opwekte. De testpersonen kregen op voorhand een training waarbij ze het toestel konden aan- en uitzetten om het effect te ervaren. Tijdens de looptijd van de studie wisten ze echter niet wanneer het toestel werkte, maar moest er in een dagboek worden bijgehouden wanneer men straling gewaar werd. Deze studie toonde aan dat geen van de testpersonen het verloop van de straling kon duiden in de tijd. Met andere woorden: men zegt straling te kunnen voelen, maar kan het dus niet op commando.

LEVEN EN LATEN LEVEN

Indien mensen met deze aandoening gelukkig zouden zijn met de gedachte dat een alu-hoedje helpt en door hun wifi buiten te gooien, zou dit geen noemenswaardig probleem zijn. Maar zoals wel vaker met pseudowetenschap en complotdenken het geval is, voelen vele van de mensen in kwestie zich geroepen om vervolgens de wereld te veranderen. Niet enkel hùn wifi moet buiten, maar ook die van het hele gebouw en liefst ook nog die van de buren van de buren. Als men dan hoort over de uitrol van een 5G netwerk, slaan de stoppen door: meerdere studies naar complotdenken tonen overtuigend aan dat deze mensen lijden aan een acuut wantrouwen jegens overheid en expertgroepen.

Er worden vervolgens verenigingen gestart die vzw’s oprichten en die op hun beurt drukkingorganen vormen en beginnen allerlei halve waarheden en hele leugens wereldkundig te maken. Social media lenen zich hier helaas perfect toe. Dikwijls hebben deze mensen dan ook nog eens meer vrije tijd dan de experts. Een fameus citaat is dan ook terecht: “The amount of energy necessary to refute bullshit is an order of magnitude bigger than to produce it”. Dus laat men als overheid dit soort zaken betijen, want is het uiteindelijk allemaal wel zo belangrijk wat een kleine minderheid denkt? Sommige politieke partijen menen er zelfs garen uit te kunnen spinnen. Tot die minderheid natuurlijk het recht in eigen handen begint te nemen. Sinds een Antwerps arts en COVID-5G complottheoreticus in januari dit jaar de link legde tussen de uitbraak van het coronavirus en de uitrol van 5G in Wuhan, zijn de poppen aan het dansen gegaan. Op 29 april stond de teller reeds op 88. Niet minder dan 88 zendmasten die in Europa door vandalen in brand werden gestoken, ongetwijfeld opgestookt door valse informatie vanuit allerhande kanalen. Het artikel werd intussen verwijderd uit de krant die het bracht, maar het kwaad was al geschied: het verwijderen bewijst toch net het gelijk? En zo is België de aanstoker van een complottheorie die wereldwijd niet enkel een technologische evolutie dreigt tegen te houden, maar ons bovendien in gevaar brengt als hulpverleners en ordediensten. Het volgende slachtoffer zal maar eens een ASTRID-mast zijn.

Laat ik u met de hand op het hart bezweren dat virussen kleine rottige, niet eens levende ondingen zijn die qua concept even oud zijn (en zelfs soms nog ouder) dan het DNA waarvan we daarnet spraken. Helaas volgen ook virussen de theorie van Darwin en kunnen kleine veranderingen leiden tot een grote ommekeer qua besmettelijkheid of dodelijkheid. Dierlijke en zeker menselijke evolutie gebeurt daarentegen veel trager. In het licht van die 88 opgeofferde zendmasten zou ik zelfs durven stellen dat de evolutie van de mens intussen achterwaarts verloopt…

CONCLUSIE

Ioniserende straling heeft een direct effect (celdood, stralingsziekte) maar ook een indirect effect (DNA-schade, kankervorming).

Alle radioactieve straling is ioniserend en dus gevaarlijk. Elektromagnetische straling van korte golflengte zoals röntgenstralen en gammastralen dito.

Hoe langer de golflengte van de elektromagnetische straling, hoe minder uitgesproken het opwarmingseffect. Er is geen enkel bewijs van schadelijke effecten, zelfs bij een langdurige blootstelling aan elektromagnetische velden of radiogolven.

Dr Steven Raeymaeckers Brandweerman - Brandweerzone Vlaams-Brabant West Geneesheer-specialist Röntgendiagnose - Kliniekhoofd Dienst medische Beeldvorming Stagecoördinator, Opleiding Geneeskunde Faculteit G&F VUB