8LI WO] MW RS PMQMX (I (YXGL %ZMEXMSR +VSYT MW IIR ZIVIRMKMRK ZER FIHVMNZIR IR SVKERMWEXMIW HMI SRHIVWXIYRMRK ZIVPIRIR EER HI PYGLX IR VYMQXIZEEVX MRHYWXVMI QIX LYR OIRRMW I\TIVXMWI IR IVZEVMRK MR GSQTPI\I LIHIRHEEKWI EERKIPIKIRLIHIR (I PIHIR QIQFIVW ZER HI (YXGL %ZMEXMSR +VSYT ^MNR XSSREERKIZIRHI /IRRMWMRWXMXYXIR 3RHIV[MNWMRWXIPPMRKIR IR %HZMIWFYVIEYW
2SSVH[MNO HI XLYMWFEWMW (I (YXGL %ZMEXMSR +VSYT VIEPMWIIVX LEEV HSIPWXIPPMRKIR HSSV HI SVKERMWEXMI ZER RIX[IVOFMNIIROSQWXIR IR W]QTSWME [EEV Y EPW PMH XSIKERK XSX LIIJX ,IX PMHQEEXWGLET ZER HI (%+ FMIHX RSK IIR EERXEP I\XVE ZSSVHIPIR ^SEPW ZVMNOEEVXIR ZSSV LIX NEEVPMNOW W]QTSWMYQ (I 2IHIVPERHWI 0YGLXZEEVXEKIRHE YMXRSHMKMRKIR ZSSV XLIQEFMNIIROSQWXIR REEQWZIVQIPHMRK ST HI [IFWMXI ZER HI (%+ KIFVYMO (%+ PSKS ZSPKIRW ZSSVWGLVMJXIR IR IIR :-4 OEEVX ZSSV +VERH ,SXIP ,YMW XIV (YMR MR 2SSVH[MNO
[[[ HYXGLEZMEXMSR RP
.3-2 8,) '09& /MNO ST [[[ HYXGLEZMEXMSR RP ZSSV HI PIHIRPMNWX IR ZIVHIVI EGXYIPI MRJSVQEXMI
NEX.dag.adv.indd 1
28-10-13 09:01
»
LUCHTVAART
Riemen VAST
WAT IS DE LINK TUSSEN NOORDWIJK EN LUCHTVAART? NEX GING OP ONDERZOEK EN HET RESULTAAT BLEEK VERBLUFFEND TE ZIJN.
NOORDWIJK VAART WEL BIJ DE LUCHT- EN RUIMTEVAART Drie Noordwijkse organisaties zetten zich in voor de lucht- en ruimtevaart. De Dutch Aviation Group (DAG) organiseert vier bijeenkomsten per jaar in onze congreshotels. In mei de Luchtvaart Lentebijeenkomst een prominente spreker samen met een aspergeproeverij. In juni en december de DAG van het Luchtrecht. In november het symposium de Nederlandse Luchtvaartagenda. Het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartfonds (NLF) verleent jaarlijks de Lucht- en Ruimtevaart Prijzen aan het middelbaar beroepsonderwijs, het hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs. Het Da Vinci Comité (DVC) brengt een eerbetoon aan mensen en organisaties die zich verdienstelijk hebben gemaakt op het gebied van lucht- en ruimtevaart. Het bijzondere Da Vinci Diner werd gehouden voor André Kuipers in 2012 en voor de Koninklijke Luchtmacht in 2013. Er stond een echte F-16 op de boulevard en er werd een concert van de Koninklijke Luchtmacht Kapel aangeboden aan de Noordwijkse bevolking.
57 NEX
DE KONINKLIJKE DAKOTA , MET REGISTRATIE PH-PBA EN GEDOOPT PRINSES AMALIA KENT EEN HEEL BIJZONDERE GESCHIEDENIS. HET BIJNA ZEVENTIG JAAR OUDE VLIEGTUIG IS SINDS 1995 EIGENDOM VAN DE STICHTING PRINS BERNHARD ALPHA EN IS IN BRUIKLEEN GEGEVEN AAN DE DUTCH DAKOTA ASSOCIATION (DDA). HET TOESTEL IS OPERATIONEEL ERFGOED VAN DE NEDERLANDSE LUCHTVAART EN IS ONDERDEEL VAN DE MOBIELE COLLECTIE NEDERLAND.
DE DAKOTA
beauty of the sky
58 NEX
y
»
LUCHTVAART
Vijf uur voor de invasie op D-Day begon, dropte deze Dakota vijf parachutisten van de 505de Parachute Infantry Regiment boven Sainte Mère Église in Normandië. In maart 1945 was deze Dakota een van de paar duizend vliegtuigen die werd ingezet tijdens de Brits-Amerikaanse operatie waarbij ruim zestienduizend parachutisten werden gedropt. De grootste luchtlandingsoperatie ter wereld die ooit op een en dezelfde dag en locatie heeft plaatsgevonden. EEN STUKJE HISTORIE In 1975 werd het vliegtuig, ooit door prins Bernhard voor een dollar overgenomen van generaal Dwight Eisenhouwer, buiten gebruik gesteld en ter beschikking gesteld aan het Aviodrome. Daar stond de Dakota lange tijd weg te roesten. Anne Cor Groeneveld richtte in maart 1982 de Dutch Dakota Accociation op, en hij wilde het toestel laten restaureren. Aviodrome stemde echter niet in met restauratie. Maar bij het afscheid van prins Bernhard, als vlieger
59 NEX
‘Deze Dakota nam prins Bernhard over voor één dollar, van generaal Eisenhouwer’ in oktober 1994, vroeg de prins of Groeneveld zijn Dakota niet kon opknappen. In april 1995 werd de oprichting van de Stichting Prins Bernhard Alpha op Paleis Soestdijk een feit. De prins benoemde Groeneveld als voorzitter, Ton van Soest, de intendant van Koninklijk Paleis Soestdijk en Kasteel Drakensteyn, als vice-voorzitter, en thesaurier Rob de Nie als penningmeester. De stichting wist de benodigde drie miljoen gulden bijeen te krijgen met behulp van het bedrijfsleven. Ten behoeve van de restauratie reisden de prins en Groeneveld in 1996 naar Engeland. Daar maakten ze de allerlaatste vlucht met een Dakota met registratie G-BVOL, die ze na de inspectievlucht kochten om de motoren en onderdelen te kunnen gebruiken voor de restauratie van de PH-PBA. De G-BVOL staat nu in een voormalig KLM-kleurenschema geëxposeerd in het Aviodrome. In 1998 presenteerde de stichting het compleet gerestaureerde vliegtuig aan de koninklijke familie, vertegenwoordigers van het kabinet en de luchtvaartsector.
MOTORMUZIEK Met de terugkeer van de DDA naar Schiphol dit jaar, keerde ook de Koninklijke Dakota terug op zijn thuisbasis. Hierover zei operationeel directeur van Schiphol Ad Rutten deze zomer, tijdens een lunch in Hotels van Oranje: ‘Wie zijn verleden niet koestert, is de toekomst niet waard.’ Het zal velen genoegen doen om de vertrouwde motormuziek van deze beauty of the sky te horen, en haar schoonheid te bewonderen. De Dakota heeft een grote rol gespeeld in de tweede wereldoorlog, maar ook daarna met o.a. voedseldroppingen. De KLM heeft de met de Dakota belangrijke bestemmingen toegankelijk gemaakt voor het publiek en Noordwijker Martin Schröder maakte met zijn Martinair Europa toegankelijk voor de vankatieganger. Het is daarom begrijpelijk dat KLM de DDA met haar Dakota operaties van harte ondersteunt. 60 NEX
tekst: Caroline Spaans, beeld: Dutch Aviation Group
OFFICIËLE DOOPPLECHTIGHEID Na overleg met de prins kreeg de DDA in 2004 toestemming van toenmalig prins Willem-Alexander en prinses Máxima, om de Dakota de naam PH-PBA Prinses Amalia te geven. De doopplechtigheid vond plaats op 7 december 2010, de verjaardag van de prinses. De plechtigheid werd uitgevoerd door de laatste luchtvaartpioniers – zoals KLM-president-directeur Peter Harman hen noemde – Martin Schröder en Anne Cor Groeneveld.
PRINS BERNHARD EN EEN GEZAMENLIJKE OUDE LIEFDE Ik heb een afspraak met Ton van Soest, oud-intendant van Koninklijk Paleis Soestdijk en Kasteel Drakensteyn. We treffen elkaar op een warme zomerdag in augustus, in het mooie Noordwijkse appartement van zijn vriend Anne Cor Groeneveld.
61 NEX
62 NEX
»
PRINS BERNHARD
We gaan zitten op een groot balkon met uitzicht op zee en strand. Met de geluiden van meeuwen, golven en strandvertier zachtjes op de achtergrond. We drinken een koel glas droge witte wijn. Het leven lacht ons toe. Ik realiseer me dat ik tegenover twee bijzondere mensen zit. Van Soest, decennialang de rechterhand en vertrouwensman van prins Bernhard. Maar ook: straaljagerpiloot met elfhonderd Starfighter-uren en een slordige tienduizend vlieguren achter zijn naam. En Groeneveld, onder meer oud-gezagvoerder bij Transavia, luchtvaartpionier en oprichter van de Dutch Dakota Association. Beide heren zijn dragers van het Erekruis in de Huisorde van Oranje. Het wordt een gesprek dat ik niet snel zal vergeten, met vele mooie anekdotes over de luchtvaart in het algemeen en prins Bernhard in het bijzonder. TWEEDEKKERTJE Van Soest en Groeneveld herinneren zich de eerste keer dat ze zelf vlogen goed. In een tweedekkertje, met een leren kap op en de wind om hun hoofd. Groeneveld: ‘Geen piloot vergeet ooit het moment waarop hij voor de eerste keer solo gaat. Dat is zo’n bijzonder gevoel, die derde dimensie. Bij piloten wordt dan traditioneel je stropdas afgeknipt. Iedereen weet dan: je hoort erbij.’ Hij voegt eraan toe: ‘Ik weet nog goed dat ik na afloop op de weg Rozendaal-Breda-Tilburg reed, op de middelste baan.’ Hij zegt glimlachend. ‘Achter me reed een auto en de chauffeur toeterde en seinde met zijn koplampen. Ik hield me aan de snelheid, ging naar rechts en liet de ongeduldige man langszij. Tijdens het passeren keken we elkaar aan en ik kreeg een minachtende blik. Maar ik dacht: “Ach man, jij kunt nog geen vliegtuig landen.”’ HONDERD HEILIGE UREN Van Soest: ‘Op mijn drieëntwintigste, na mijn eindexamen gymnasium, kwam ik bij de Koninklijke Luchtmacht. Ik werd uitgezonden naar Amerika om daar mijn vliegopleiding te doen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had ik vlieg-
tuigen zien overkomen van de geallieerden, waaronder een jachtvliegtuig, de P-51 Mustang. Toen dacht ik: als ik toch ooit eens in zo’n vliegtuig zou mogen vliegen. En verdomd zeg, aan het eind van mijn opleiding mochten acht deelnemers een Combat-training voor Korea op de Mustang doen. Honderd heilige uren waren dat voor mij, fantastisch. Dit vliegtuig is de evenknie van de Spitfire, maar dan Amerikaans en het had, naast het feit dat het een jachtvliegtuig was, het grote voordeel dat het grote afstanden kon afleggen zonder refueling. Dit vliegtuig was het eerste vliegtuig dat Amerikaanse bommenwerpers begeleidde tot boven Berlijn … en weer terug. In die tijd was dat heel bijzonder. Tijdens de oorlog heb ik ooit op één dag de vliegtuigen geteld die richting Duitsland gingen en weer terug. Dat waren er vijfduizend.’ Vanaf zijn vliegopleiding in Amerika in 1952 vloog Van Soest in Nederland PRINS BERNHARD de eerste straaljagers, en hij is blijven Voordat Ton van Soest werd aangevliegen tot 1982. ‘Ik moest eigenlijk steld als detachementscommandant nog maar anderhalf jaar werken voordat ik met functioneel leeftijdsontslag van de Nederlandse vliegopleidingen kon gaan, maar ik werd in 1981 opin Canada, had hij een positie in de nieuw benaderd of ik voor prins Bernvlieg- en bedrijfsveiligheid bij de Koninklijke Luchtmacht in Zeist. Een hard wilde werken. Voor drie jaar. Het maand voor hij terugkwam uit Canada werd echter langer. Ik heb nagediend werd hij benaderd voor een positie aan zoals dat heet, gedurende twee jaar als het hof. ‘Hiervoor heb ik toen bedankt, adjudant van Hare Majesteit de Koningin. Daarna was mijn functie formeel omdat mij een vliegende functie in het “Intendant koninklijk en particulier vooruitzicht was gesteld. En omdat domein paleis Soestdijk”. Ik was dus ik op dat moment al vijftig was, ging ook rentmeester, had boerderijen onmijn voorkeur daarnaar uit. Ik wilde zo lang mogelijk blijven vliegen.’ der mijn beheer, huurwoningen en landerijen met pachtboeren. Dat was compleet anders dan wat ik voorheen deed. Ik kreeg een heel zelfstandige functie. Als adjudant van de koningin
‘MET ONS DEELDE PRINS BERNHARD VRIENDSCHAP, LOYALITEIT, AANHANKELIJKHEID EN HET VLIEGGEVOEL’ 63 NEX
‘GEEN PILOOT VERGEET OOIT HET MOMENT WAAROP HIJ VOOR DE EERSTE KEER SOLO GAAT’
kreeg ik tevens de organisatie in handen van het luchttransport van de koninklijke familie. Ik was elke dag in gezelschap van prins Bernhard. In de ochtend ging ik naar Den Haag, naar het staldepartement, en daar begon mijn dienst om half zeven ’s ochtends. Tussen de middag ging ik naar paleis Soestdijk om daar de zaken af te handelen.’ DAKOTA-LIEFDE Als voorzitter van de Dutch Dakota Association (DDA) had Groeneveld in 1982 een verzoek ingediend of de prins beschermheer wilde worden van de DDA, waarop de prins Van Soest vroeg om eerst poolshoogte te gaan nemen. Eenmaal in de hangar op Schiphol-Oost, de thuisbasis van de DDA, ontmoetten Van Soest en Groeneveld elkaar, samen met een bijzondere club enthousiastelingen met een gezamenlijke oude liefde: de Dakota. Van Soest: ‘Ik zag gepensioneerde techneuten, die heel nostalgisch, loyaal en toegewijd bezig waren. Voor hen was de Dakota een heilige vliegmachine. En Anne Cor had ze op de een of andere manier allemaal bij elkaar weten te scharrelen. Ze waren diep in hun hart zelfs liever in die hangar dan bij moeder thuis, ha! Ik was er diep van onder de indruk. Terug op Soestdijk vroeg de prins: “En? Hoe was het?” En ik antwoordde: “Ik ben perplex. Het ziet er daar zo goed georganiseerd uit!”, waarop de prins het beschermheerschap toezegde.’ Groeneveld vult aan: ‘En de prins heeft ons nooit in de steek gelaten. Als je zijn vriendschap had, had je die voor het leven. Hij was een bijzonder loyale man. Hij stond altijd voor iedereen klaar en hij heeft ook zoveel betekend voor de Nederlandse luchtvaart. Met ons deelde hij vriendschap, loyaliteit, aanhankelijkheid en het vlieggevoel.’ VLIEGEN OP GEVOEL Ooit werd in Lelystad een airshow geopend met een Dakota. Prins Bernhard was gevraagd om samen met mij de Dakota te vliegen. Groeneveld vertelt: ‘Het was boos weer. Slecht zicht, storm. De prins, toen 78 jaar oud, had al een tijdje niet gevlogen. Maar hij had wel honderd keer vaker in een Dakota gevlogen dan ik. Hij vloog de Dakota als het regeringsvliegtuig. Hij had een uitstekende “vlieghand” zoals je dat noemt, alsof hij nooit anders had gedaan. Wij noemen dat “vliegen vanuit de seat of your pants”. Hij had ook de spirit en de adrenaline van de generatie jachtvliegers. Als we nu vliegers opleiden, willen we dat ze die spirit niet hebben, omdat we nu twee mensen in de cockpit hebben die een intelligent vervoerssysteem bedienen. En de mentaliteit van de mensen die nodig is om zo’n digitaal vervoerssys-
64 NEX
teem te bedienen, is anders dan de generatie vliegeniers, die dat vroeger met gevoel en vaardigheid moesten doen. Dat waren meer Top Gun-achtige mensen. Daarna kreeg je piloten die nu verkeersvliegers zijn.’ Van Soest vult zijn vriend aan: ‘Toch zit daar een gevaar in. Tegenwoordig zijn piloten teveel computerachtig geprogrammeerd. Iemand die het “vlieggevoel” heeft, kan bij calamiteiten meteen de situatie overpakken en weet zo te handelen dat een vliegtuig met problemen toch kan blijven vliegen of een goede landing maakt. Wij willen eigenlijk dat er aan de huidige vliegopleiding iets wordt toegevoegd, namelijk de echte praktijk, los van de grond. Want je leert pas vliegen als je driedimensionaal bezig bent geweest, dat leer je niet op de grond. Ook al is alles tot in detail gesimuleerd, je moet los van de grond zijn.’
ANGSTIGE MOMENTEN Groeneveld: ‘Je mag luchtig praten over vliegen, maar toch is het serious business. Als piloot heb je een grote verantwoordelijkheid. Ik heb veertienduizend uur gevlogen en dat waren actuele vlieguren.’ Van Soest: ‘In de beginperiode van het straalvliegen werd je geklokt vanaf het moment dat je airborn was (dus wielen op) totdat je landde. Ik heb in een logboek bijvoorbeeld 53 minuten staan. Taxiën en opstarten telde niet mee, zoals in de verkeersluchtvaart geldt.’ Op de vraag of hij ooit bang is geweest, antwoordt Van Soest: ‘Ik ben meerdere malen in een situatie geweest dat ik dacht: nu is het afgelopen, maar ik ben nog nooit met angst in het vliegtuig gestapt.’ Groeneveld dan misschien? ‘Ik
»
tekst: Carline Spaans, beeld: Dutch Aviation Group
PRINS BERNHARD
ben wel eens uitgestapt met trillende knieën. Maar in de cockpit doe je je ding. Ik heb een paar keer bijster mazzel gehad. Horrorscenario’s waarbij er in één keer een vliegtuig vlak langs je cockpit komt. Secondenwerk. Een emotionele reactie op dat moment is er niet, want je doet wat je is geleerd. Boosheid, frustratie en schrik komen daarna pas. Toch ís het en blijft het een prachtjob.’ BINDING MET NOORDWIJK Van Soest woont in de provincie Utrecht, maar komt heel regelmatig naar Noordwijk. Vaak om een bezoek te brengen aan Grand Hotel Huis ter Duin. Van Soest: ‘Mijn binding met
Noordwijk is eigenlijk mijn vriendschap met de familie Noorlander. We kennen elkaar vanaf 1990, net na de heropening van het nieuwe gedeelte van het hotel. Er was toen een symposium dat georganiseerd was door Anne Cor. Ik begeleidde de toenmalige kroonprins Willem Alexander.’ In Grand Hotel Huis ter Duin was al een Dakota-conference room aanwezig, de huidige Van Herwaarde Lounge. Jarenlang werden daar de bijeenkomsten gehouden met het comité van aanbeveling van de DDA. En nog ieder jaar komen Van Soest en Groeneveld met een aantal vrienden bij elkaar op de verjaardag van Prins Bernhard in Noordwijk. De groep deelt een erva-
ring, namelijk de prins van dichtbij te hebben gekend. Van Soest: ‘Dan heffen we het glas op de man die we zo waarderen en van wie we ook heel veel terugkregen. Dat vinden we een mooie traditie. We hebben hem, naast vele anderen natuurlijk, beter gekend dan wat er in de media over hem is geschreven. We prijzen ons gelukkig dat wij prins Bernhard als mens hebben leren kennen.’
‘TEGENWOORDIG ZIJN PILOTEN TEVEEL COMPUTERACHTIG GEPROGRAMMEERD’ 65 NEX
100
DEZE DAG WAS WAS BEDOELD VOOR ALLE NOORDWIJKERS
JAAR Militaire Luchtvaart
IN 2013 VIERDE NEDERLAND 100 JAAR MILITAIRE LUCHTVAART IN ONS DORP. AAN DE KONINKLIJKE LUCHTMACHT WERD IN NOORDWIJK HET DA VINCI DINER AANGEBODEN IN AANWEZIGHEID VAN DE TOP VAN DE LUCHTVAARTSECTOR SAMEN MET POLITIEKE EN AMBTELIJKE VERTEGENWOORDIGERS. DE ORGANISATIE WAS IN HANDEN VAN HET NOORDWIJKSE DA VINCI COMITÉ.
66 NEX
»
DA VINCI DINER
Tekst: Caroline Spaans, beeld: Willem Krol
Het Da Vinci Comité organiseert activiteiten die in het teken staan van lucht- en ruimtevaart. Een succesvol diner in 2012, na de nationale ontvangst van astronaut André Kuipers, was aanleiding tot de oprichting van het comité. Bij de festiviteiten voorafgaand aan het tweede Da Vinci Diner, op vrijdag 11 oktober, werden ook de inwoners van Noordwijk betrokken met een concert van de kapel van de Koninklijke Luchtmacht, op de Koningin Wilhelmina Boulevard. De spectaculaire fly by, die zou worden uitgevoerd door een F-16, een Apache gevechtshelikopter en een Spitfire, ging door de slechte weersomstandigheden helaas niet door. Het aansluitende diner in Hotels van Oranje werd mogelijk gemaakt door de Da Vinci Friends: dertien organisaties en instellingen uit de top van de lucht- en ruimtevaartsector. MOMENT VASTHOUDEN Voorzitter Anne Cor Groeneveld en secretaris Rick van der Vlugt mochten rekenen op de aanwezigheid van enkele vip’s, waaronder de top van het Commando Luchtstrijdkrachten onder leiding van luitenant-generaal Sander Schnitger. Uiteraard was ook burgemeester Jan Pieter Lokker een van de ruim honderddertig aanwezigen. Groeneveld: ‘Het comité wil het moment van 11 oktober graag vasthouden, omdat het concert en de fly by was bedoeld voor alle Noordwijkers en omdat we toch maar mooi de hele luchtvaarttop bij elkaar hadden in Hotels van Oranje. Best uniek, want als dat al gebeurt is het op Schiphol.’ Het comité kijkt terug op een geslaagde dag. Op zaterdag 9 november werden de Nederlandse lucht- en ruimtevaartprijzen uitgereikt. Het jubileumjaar werd afgesloten met het congres ‘De Nederlandse Luchtvaartagenda’, op maandag 18 november in Grand Hotel Huis ter Duin. 67 NEX
Twee keer per jaar in Noordwijk
De DAG van het Luchtrecht Het luchtrecht, oftewel officieel ‘het geheel van rechtsregels betreffende het verkeer en vervoer door de lucht’, staat elk halfjaar in de belangstelling van de Dutch Aviation Group (DAG). Op maandag 9 december vindt alweer de vijfde
Deze dag staat terecht in de belangstelling, want veel mensen hebben immers regelmatig te maken met aspecten van het luchtrecht. En dat zijn niet alleen luchtvaartjuristen die in dienst zijn van luchtvaartbedrijven, waaronder luchthavens en luchtvaartmaatschappijen, en advocaten die op vaak gespecialiseerde kantoren bezig zijn met ‘luchtvaart-issues’. Ook ‘consumenten’ van luchtvaartbedrijven krijgen met luchtrecht te maken. Denk bijvoorbeeld aan de vele discussies over geluidsproductie bij het gebruik van luchthavens, de emissie van vliegtuigen, en aan luchtvaartmaatschappijen die soms vluchten moeten annuleren of te maken hebben met vertraging. Kunnen gedupeerden, zoals passagiers en aanbieders van vracht, in bepaalde gevallen ergens hun recht halen? HET PROGRAMMA De DAG van het Luchtrecht wordt in het Noordwijkse Huis ter Duin gehouden. Deze bijeenkomst begint met een overzicht van de luchtvaartwetgeving die is ingevoerd sinds de vorige bijeenkomst, een half jaar eerder dus. We bespreken ook de luchtvaartwetgeving die in ontwikkeling is, en naar verwachting binnenkort ingevoerd zal gaan worden. Dat geldt niet alleen voor Nederland, maar ook voor Europa en wereldwijd: luchtvaart is immers vooral een inter-
Burgemeester Lokker spreekt met André Kuipers in het ISS Ruimtestation. 68 NEX
De DAG bijeenkomsten in Noordwijk worden druk bezocht. Charmante DAG gastvrouwen heten u welkom.
nationale aangelegenheid. Elke DAG van het Luchtrecht kent steeds twee specifieke thema’s, die door ter zake kundige sprekers worden ingeleid. Zo behandelden we onderwerpen als passagiersrechten bij annulering en vertraging van vluchten, hadden we het over het toezicht van de autoriteiten op luchtvaartactiviteiten en vroegen we ons af of we van incidenten en ongelukken moeten leren of dat alleen de verantwoordelijke gestraft moet worden. We behandelden ook aspecten van commerciële ruimtevaart, een verschijnsel dat in opkomst is in onder meer de Verenigde Staten (Richard Branson) en in Curaçao (SXC). Elke DAG van het Luchtrecht wordt afgesloten met een borrel, waar ook alle in Nederland werkzame luchtvaartjuristen welkom zijn. DE DAG IN 2013 Voor de komende DAG van het Luchtrecht op 9 december 2013 staan twee interessante thema’s op het programma: de situatie rond broeikas-emissies in de luchtvaart, het Emission Trading Scheme (ETS) en actuele juridische ontwikkelingen rond onbemande vliegtuigjes, populair ook wel ‘drones’ genoemd. Kortom, er zijn genoeg onderwerpen om ook in de komende jaren de DAG van het Luchtrecht mee te vullen!
tekst: Mr J.W.E. Storm van ’s Gravesande beeld: Monica Stuurop
DAG van het Luchtrecht plaats.
Elk jaar in Noordwijk een symposium:
De Nederlandse Luchtvaartagenda De Dutch Aviation Group (DAG) draagt bij aan het versterken van de Nederlandse Lucht- en Ruimtevaart, door kennisuitwisseling
1
en samenwerking, in binnen- en buitenland. Op 18 november jl. werd in Huis ter Duin het jaarlijkse congres georganiseerd.
2
3
De grootste luchtvaart-netwerkorganisatie organiseert jaarlijks de Luchtvaart Lentebijeenkomst, het symposium “de Nederlandse luchtvaartagenda� en twee maal de DAG van het Luchtrecht in Noordwijk.
1. Burgemeester Jan Pieter Lokker opende het DAG congres in Huis ter Duin met een toelichting op het Space Cluster. 2. Noordwijkers Prins Pieter Christiaan, voorzitter Anne Cor Groeneveld met Honeywell directeur John Brussel. 3. Directeur Luchtvaart van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gaf een toelichting op de luchtvaartontwikkelingen. 4. Sprekers Athar Husain Khan Secretaris-Generaal Association of European Airlines, Air-France-KLM directeur Erik Varwijk en Ad Rutten Operationeel directeur van Schiphol.
4
69 NEX
HET DA VINCI COMITÉ ORGANISEERT GELEGENHEDEN WAARBIJ ‘ONTMOETING EN GEDACHTEWISSELING OVER LUCHT- EN RUIMTEVAART’ PLAATSVINDT, ROND BEPAALDE THEMA’S EN JUBILEA. SECRETARIS RICK VAN DER VLUGT VERTELT MEER OVER DEZE ORGANISATIE.
Van der Vlugt is geen onbekende in Noordwijk, naar eigen zeggen groeide hij op ‘met het zand tussen m’n tenen en het zeezout in m’n haar’. Hij is nog maar 26 lentes jong, maar heeft een indrukwekkende staat van dienst bij verschillende Noordwijkse horecabedrijven, zowel op de werkvloer als in sales en marketing. Van der Vlugt studeerde af aan de hogere hotelschool en proefde aan de werksfeer bij food & beverages van vijfsterrenhotels op Bonaire en Brisbane. Sinds 2009 heeft hij zijn eigen uitzendbureau: R&M Exclusive Hospitality Services, waarmee hij voor zijn klanten, waaronder Grand Hotel Huis ter Duin en Hotels van Oranje, tijdelijk personeel werft. Het Da Vinci Comité, waar Van der Vlugt deel van uitmaakt, staat onder voorzitterschap van luchtvaartpionier Anne Cor Groeneveld. Bij bijzondere gebeurtenissen of jubilea wordt een Da Vinci Diner georganiseerd: een eerbetoon aan de betrokken personen en organisaties. Op 30 augustus 2012 werd het eerste diner georganiseerd, ter gelegenheid van de Nationale Ontvangst van astronaut André Kuipers. Omdat deze gelegenheid een goede manier bleek om tot een ontmoeting en gedachtewisseling over een bepaald thema te komen en tegelijk personen en organisaties te eren, werd het Comité opgericht. Van der Vlugt vertelt: ‘Mijn intrede bij het DVC kwam eigenlijk pas tijdens het tweede diner, dat 11 oktober 2013 werd gehouden in Hotels van Oranje. In september vorig jaar zijn Anne Cor en ik om de tafel gaan zitten. Het eerste diner was zo’n succes, dat Anne Cor daar de tweede keer nog meer vorm aan wilde geven. Hij vroeg mij of ik onder zijn vleugels mee wilde doen, om het DVC verder uit te breiden en secretaris te worden. Dat is ook kenmerkend voor Anne Cor: hij is bij veel dingen die hij doet bezig om zaken over te dragen. Ik ken hem al mijn hele leven. Anne Cor is al jarenlang de vaste bridgepartner van mijn oma en is ook bevriend met mijn ouders.’ Van der Vlugt komt zelf niet uit de lucht- of ruimtevaart, maar Groeneveld wilde jonge mensen uit Noordwijk bij het DVC betrekken die hij blindelings kan vertrouwen. Van der Vlugt zegt: ‘Ik ben het met Anne Cor’s lijfspreuk eens: delen is vermenigvuldigen. Wanneer je wat je weet deelt met anderen, kunnen zij er ook van leren.’ 70 NEX
Tekst: Caroline Spaans, beeld: Els Bax
DELEN IS VERMENIGVULDIGEN
»
RICK VAN DER VLUGT
In 2016 en 2019 staan twee grote luchtvaartjubilea op het programma: honderd jaar Schiphol en honderd jaar KLM. Van der Vlugt vertelt: ‘Het DVC wil hier graag een ondersteunende rol in spelen, om mensen en organisaties op lucht- en ruimtevaartgebied bij elkaar te brengen. We zoeken “Da Vinci friends” bij elkaar, die ons daar onder meer financieel bij kunnen ondersteunen.’ Van der Vlugt was zeer onder de indruk van de happening op 11 oktober: ‘Als je alleen al ziet welke gasten bij dit tweede Da Vinci diner acte de présence geven, geweldig! Ik vond het zeer indrukwekkend. En dat allemaal in het kleine Noordwijk. Ik heb dan wel een tijd in het buitenland gewoond, maar Noordwijk blijft een zeer boeiende plaats om naar terug te keren. En dat niet alleen vanwege mijn roots, maar ook door de combinatie van strand en alles wat de badplaats te bieden heeft.’
‘AMBITIEUZE HORECAJONGEN IN DE WERELD VAN LUCHT- EN RUIMTEVAART’
RICK VAN DER VLUGT Van der Vlugt was zeer onder de indruk van de happening op 11 oktober: ‘Als je alleen al ziet welke gasten bij dit tweede Da Vinci diner acte de precense gaven, geweldig! Ik vond dat zeer indrukwekkend. En dat allemaal in het kleine Noordwijk. Ik heb dan wel wat tijd in het buitenland gewoond, maar Noordwijk blijft altijd een zeer boeiende plaats om naar terug te keren. En dat is niet alleen vanwege mijn roots, maar ook door de combinatie van strand en al datgene wat de badplaats nog meer te bieden heeft.’ 71 NEX
Nederlands Lucht- en Ruimtevaart Fonds
Luchtvaarttalent in de prijzen
Voor de tweede maal reikte het NLF de Nederlandse Luchten Ruimtevaart Prijzen uit in Noordwijk.
Het NLF werd opgericht op 24 april 2012 door een samenvoeging van het Gen. Snijders Fonds (1932) en het Nationaal Luchtvaart Fonds (1934), vroeger het Fokker Van den Berch van Heemstede Luchtvaart Fonds. En, inmiddels voor de tweede maal, reikte het NLF de Nederlandse Lucht- en Ruimtevaart Prijzen uit in Noordwijk. Het ligt in de bedoeling om hiervan een jaarlijks evenement te maken waar studenten, samen met vertegenwoordigers van de opleidingsinstituten, een ontmoeting hebben met overheid en bedrijfsleven. Bij die gelegenheid worden prijzen uitgereikt voor het Middelbaar Beroepsonderwijs, Hoger Beroepsonderwijs en het Wetenschappelijk Onderwijs.
72 NEX
»
LUCHT- EN RUIMTEVAART
Feestelijk onthaal in Noordwijk
De genomineerde Jesse van Kuijk, die een “human powered aircraft” bouwde, met Ltgeneraal Sander Schnitger en Lt-generaal bd. Ben Droste.
Jaap Liethof, directeur van de Hotels van Oranje, wethouder Bas Brekelmans en Voorzitter van de Commissie Nederlandse Lucht- en Ruimtevaart Prijzen Anne Cor Groeneveld.
NLF voorzitter Lt-generaal bd. Ben Droste, Martin Schröder, burgemeester Lokker met Hotels van Oranje eigenaar Bram Mol. De winnaars van de Nederlandse Lucht- en Ruimtevaart prijzen 2013 voor het Middelbaar Beroepsonderwijs, Hoger Beroepsonderwijs en het Wetenschappelijk Onderwijs.
Mevrouw Lokker met de echtgenotes van het Fondsbestuur, de dames Schröder, Groeneveld, Brink en Droste
73 NEX
RUIMTEVAART, HOOGTEVREES EN GOEDE DOELEN
Zijn vriendelijke gezicht en lachende ogen maken hem zeer toegankelijk. Maar praten met een astronaut is en blijft iets heel bijzonders. We praten over het goede doel, maar uiteraard ook – hoe kan het ook anders – over gewichtloosheid en zijn ervaringen buiten de dampkring. Kuipers steekt van wal: ‘Na mijn verblijf in het ISS krijg ik wekelijks verzoeken om mijn naam te verbinden aan goede doelen. En ik ben inmiddels betrokken bij verschillende organisaties, zoals bijvoorbeeld het Wereld Natuur Fonds, waar ik ambassadeur van ben. Ik heb na mijn eerste ruimtereis zelf contact opgenomen met deze organisatie, omdat ik bezorgd ben over de kwetsbaarheid van onze aarde. Ook het Emma Kinderziekenhuis benaderde me, of ik voor hen wat wilde doen. Ooit was ik daar werkzaam als coassistent. Omdat ik zelf vader ben, vond ik dat een goede organisatie om mijn naam aan te verbinden. De WE-foundation is ook een stichting waar ik nauw bij betrokken ben. Deze organisatie zet zich in voor kinderen met een stofwisselingsziekte. Het probleem met een stofwisselingsziekte is dat het hier niet gaat over één ziekte, maar over een scala van verschillende ziektes, waarvan er misschien maar driehonderd patiënten op de hele wereld zijn. Omdat hier zo weinig over bekend is, is het financieel niet interessant voor de farmaceutische industrie. Terwijl deze ziekte verhoudingsgewijs meer slachtoffers eist dan kinderkanker. Van de kinderen met kanker overleeft ongeveer 75 procent en van kinderen met een stofwisselingszieke overlijdt 75 procent.’
‘OP AARDE HEB IK HOOGTEVREES, MAAR NIET IN EEN VLIEGTUIG OF IN DE RUIMTE’
DONATIES OP DE GOEDE PLEK Deze drie goede doelen worden gesteund door de André Kuipers 74 NEX
Stichting. Kuipers houdt regelmatig lezingen bij organisaties, scholen of verenigingen die geen budget hebben om sprekers als hij uit te nodigen. Maar ze hebben bijvoorbeeld wel een budget vanuit een fonds, waarmee ze een donatie kunnen doen. Kuipers: ‘En daarvoor is deze stichting opgericht. Ik gaf bijvoorbeeld onlangs een lezing voor de Nederlandse Vereniging voor Luchtvaartgeneeskunde. Ik ben daar lid van, en geef zo’n lezing natuurlijk gratis. Maar wat zij hebben gedaan, is spontaan geld inzamelen toen ik daar kwam praten. En dat geld gaat naar de stichting.’ De stichting bestaat sinds januari 2013. Het is nog een heel gepuzzel met bank en belasting omdat Kuipers samen met de secretaris en penningmeester Anne Cor Groeneveld wil zorgen dat alle donaties ook daadwerkelijk daar terecht komen waar het hoort. Kuipers: ‘Anne Cor ken ik vanuit de vliegwereld. Hij is betrokken bij een aantal andere organisaties en kent
Tekst: Caroline Spaans Foto: Willem Krol en Marcel Verheggen
HIJ IS NET EEN JAAR TERUG NA EEN VERBLIJF VAN 193 DAGEN IN HET ISS. ZIJN RUIMTEREIZEN, ONDERSCHEIDINGEN EN LOFBETUIGINGEN DWINGEN DIEP RESPECT AF: ZE HEBBEN HEM VEREEUWIGD IN DE GESCHIEDENISBOEKEN. NEX KREEG DE MOGELIJKHEID OM HEM PERSOONLIJK TE ONTMOETEN: DR. ANDRÉ KUIPERS, RUIMTEVAARDER.
»
GOED DOEL
het klappen van de zweep. Zodoende vind ik hem de aangewezen persoon om dit op te pakken. Hij regelt alles.’ TECHNISCHE DOELEN Kuipers ondersteunt ook andere organisaties. Een daarvan is de Stichting Hoogvliegers. Dit is een organisatie van piloten die met terminaal zieke kinderen een rondvlucht maken. De piloten doen dat als vrijwilliger, maar er zijn wel kosten aan verbonden, bijvoorbeeld om een vliegtuig zodanig in te richten dat er een brancard in kan. Kuipers: ‘Dat is een van de luchtvaartdoelen waar ik mijn naam aan verbind. Verder ben ik ook ambassadeur van TechniekPact: een samenwerkingsverband tussen bedrijfsleven, overheid en onderwijsinstellingen, om meer jeugd de techniek in te krijgen. Dat doen we door middel van studiebeurzen, stageplaatsen en imagoverbetering. In deze functie praat ik op scholen, ben
ik op lerarenconferenties en enthousiasmeer ik de doelgroepen. Ik wil ook graag een technisch doel hebben. Dat kan ook luchtvaart gerelateerd zijn. Mijn speerpunten zijn lucht- en ruimtevaart en techniek, de medische wereld en natuurbehoud. Ik geef heel veel lezingen op verschillende locaties en voor verschillende instellingen, maar ik geef de voorkeur aan partijen die betrekking hebben op deze speerpunten.’ MOND VOL TANDEN ‘Tijdens mijn presentaties zijn de vragen van kinderen vaak heel interessant,’ vervolgt hij. ‘En soms weet ik
niet eens het antwoord. Zo stond ik eens voor een zaal met tweeduizend mensen. Ik had allemaal vragen beantwoord, en toen kwam er een jongetje van een jaar of negen die vroeg: “Wat is de temperatuur van de uitlaatgassen van een raket?” Hij lacht bij de herinnering: ‘Tja. Toen stond ik dus met m’n mond vol tanden.’ Kuipers komt graag op scholen. Maar de pakweg achtduizend Nederlandse basisscholen kan hij natuurlijk niet allemaal afgaan. ‘Ik zou graag scholen willen bezoeken buiten de Randstad, op Schiermonnikoog bijvoorbeeld, of in de Achterhoek. Maar de meeste verzoeken komen uit het westen 75 NEX
Een Noordwijks initiatief De Stichting Da Vinci ComitÊ organiseert Lucht- en Ruimtevaart bijeenkomsten rond bepaalde thema’s of jubilea. Bij bijzondere gebeurtenissen of jubilea wordt een Da Vinci Diner aangeboden als eerbetoon aan personen en/of organisaties. Het eerste Da Vinci Diner vond plaats in de Hotels van Oranje aansluitend aan de Nationale Ontvangst 2012 in Noordwijk van astronaut AndrÊ Kuipers. Naar aanleiding van dit succesvolle diner, werd het initiatief genomen tot de oprichting van het Da Vinci ComitÊ. Het tweede Da Vinci Diner, op 11 oktober 2013, stond in het teken van honderd jaar Militaire Luchtvaart waarbij de lucht- en ruimtevaartsector een saluut bracht aan de Koninklijke Luchtmacht in aanwezigheid van de top van de Lucht- en Ruimtevaart sector en politieke en ambtelijke vertegenwoordigers.
De naam Da Vinci is gekozen uit bewondering voor de beroemde architect, XLWYLQGHU LQJHQLHXU À ORVRRI QDWXXUNXQGLJH VFKHLNXQGLJH DQDWRPLVW EHHOGKRXZHU schrijver, schilder en componist Leonardo da Vinci.
www.davincicomite.nl
NEX.davinci.indd 1
28-10-13 09:22
‘ER ZIJN VRAGEN DIE NIEUW ZIJN EN ER ZIJN VRAGEN WAAROP IK HET ANTWOORD NIET WEET’ des lands. Hij richt zijn blik schuin omhoog en strijkt met duim en wijsvinger langs zijn kin. ‘Eigenlijk zou ik ze gewoon moeten bellen en zeggen dat ik dat wil doen. Ha! Dan geloven ze vast niet dat ik het ben!’ Terwijl hij dit vertelt komt nog een herinnering naar boven: ‘Dat heb ik overigens tijdens mijn verblijf in het ISS meegemaakt. Kinderen mochten via Estec vragen inleveren die ze mij wilden stellen, en ik beantwoordde die dan vanuit de ruimte. De beschikbare tijd om te bellen is beperkt. Ik hoorde op een gegeven moment dat ik de vraag van een jongetje net niet had kunnen beantwoorden. Ik vond dat zo sneu, dat ik besloot de vragensteller persoonlijk terug te bellen. Maar het jongetje geloofde niet dat ik het was! Ik heb tien minuten uit de ruimte met deze jongen gesproken maar ik heb hem niet weten te overtuigen.’
tekst: Caroline Spaans, beeld: Willem Krol
SMELL OF SPACE De astronaut krijgt veel dezelfde vragen tijdens interviews, maar dat vindt hij niet erg. ‘Die vragen verwerk ik dan in mijn volgende presentaties. Gewicht-
loosheid bijvoorbeeld, ontstaat niet omdat je ver van de aarde bent. Want je bent maar zo’n vierhonderd kilometer van de aarde verwijderd. Als je recht omhoog gaat, val je gewoon naar beneden. De truc is dat je in een hele snelle baan gaat; je valt steeds naar de aarde toe maar je valt zo hard vooruit, dat je steeds achter de horizon valt en dat ver-
»
GOED DOEL
oorzaakt die gewichtsloosheid. Maar er zijn vragen die nieuw zijn en er zijn vragen waarop ik het antwoord niet weet.’ Op mijn vraag naar hoe de ruimte ruikt, glimlacht hij: ‘Het is moeilijk uit te leggen als je het nooit hebt geroken. Boven in het ISS heb je gewoon lucht die wordt gereinigd, en die is van goede kwaliteit. Maar in de ruimte heb je geen lucht en ruik je niks. Zodra er een ander ruimteschip is aangekoppeld en je maakt het luik open, dan zie je het metaal dat is blootgesteld aan de ruimte. Dat heeft een specifieke geur. We noemen dat the smell of space.’ IN EEN ACHTBAAN Ook een astronaut heeft zijn angsten: ‘Op aarde heb ik hoogtevrees als ik op een hoog gebouw of langs een bergwand sta, maar niet in een vliegtuig of in de ruimte.’ In het ruimtestation is hij niet bang geweest. ‘Als je voor het eerst tijdens je astronautentraining zes uur onder water in een ruimtepak zit, dan voel je je wel vreemd. Maar boven had ik geen last van claustrofobie of andere angsten. De lancering voelt alsof je in een achtbaan zit, het is een prettige spanning. De terugkeer is het gevaarlijkst, maar je moet een beetje fatalistische instelling hebben: je moet toch terug, dus je gaat gewoon zitten in die capsule en je doet je ding: ervan uitgaande dat alles goed gaat. Als het mis gaat, is het gauw gebeurd.’ Op aarde heb ik hoogtevrees. Niet als ik vlieg, maar als ik op een gebouw sta bijvoorbeeld. En als ik duik heb ik het alleen als ik op de bodem sta en omhoog kijk. Dan denk ik: ‘Oeps, het is hier wel erg diep’. TWEEDE WOONPLAATS Noordwijk heeft voor Kuipers een speciaal plekje in zijn hart. ‘Estec is natuurlijk het grote technische ruimtecentrum waar voor mij veel begonnen is. Door Estec kwam ik in Noordwijk. Met deze plek heb ik een lucht- en ruimtevaartband en ik voel me hier thuis. Ik kom regelmatig in Huis ter Duin, het Palace Hotel en in Hotels van Oranje omdat daar veel bijeenkomsten zijn. Maar ook privé kom ik hier graag. Ik ken Martin Schröder, die hier woont, en Anne Cor natuurlijk goed. Voor mijn werk heb ik altijd veel moeten reizen, dus ligt het voor de hand dat we heel dicht bij Schiphol wonen. Maar Noordwijk is en blijft een soort tweede woonplaats voor mij.’
77 NEX