Still #7 by Broeders van Liefde

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT

FOTOGRAFIE: VEERLE FRISSEN

edito DORIEN VELTENS

HEILIG Wat heilig is voor mij? Dat is eenvoudig. Mijn dochter, Héloïse. Ik bedoel niet dat ze een heilige is. Het zou gek zijn om precies dat te beweren van een peuter die juist ontdekt hoe leuk het is om kattenkwaad uit te steken. Onder ‘heilig’ versta ik iets wat ontzettend kostbaar is, iets precieus. Als ik het verlies, ben ik alles kwijt. Het is iets waar niet aan geraakt mag worden. Iets dat ik onder een stolp wil zetten om het te beschermen tegen alle negatieve invloeden. Maar het is ook iets mysterieus. Ik kan het niet vatten. Omdat het zo bijzonder is, noem ik het heilig. En het is niet omdat ik het steeds beter leer kennen of er stil bij sta, dat het minder mysterieus wordt. Integendeel. Het mysterie blijft en wordt misschien nog groter. En juist daarin verbindt het me met iets wat er écht toe doet. Dat heilige heeft ten slotte ook een heel groot cadeaugehalte. Ja, ik heb er zelf aan bijgedragen, maar het grootste deel krijg ik gewoon cadeau. En ik krijg veel meer dan ik verwachtte. Héloïse is precies dat. Ze is het allerbelangrijkste in mijn leven. Ze is zo’n wonder. Ik herken iets van mezelf in haar, iets van mijn man, iets van mijn ouders, van mijn zussen, maar ook zoveel nieuws, zoveel unieks. Ze is zoveel meer dan een kleine mens. Ze is mijn kindje. Ik heb haar meer dan wat ook gewild. Maar ze is ook zoveel meer dan dat waar ik op had gehoopt. Ik hoor en lees verhalen van mensen die hun kind verliezen, moeten missen, moeten afgeven, om welke redenen dan ook. Een nachtmerrie voor mij, de hel. Héloïse is degene voor wie ik wil vechten, voor wie ik door vuur ga, voor wie ik bergen kan verzetten. Héloïse is heilig, voor mij.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 1

Dorien Veltens werkt als stafmedewerker identiteit bij Broeders van Liefde. Ze is mama van Héloïse en is zelf een mama’s kindje. Ze houdt van haar man, haar zussen, de kleur rood, muziek en architectuur van de jaren 1920. Als ze ooit wat meer tijd heeft, wil ze opnieuw studeren aan de kunstacademie.

[03]

[04]

Felipe

Chiara

MOEDER-ZOON [05]

[06]

Silvija

Victors

KENNISSEN VAN DE FAMILIE

[02]

Danilo

SCHOONDOCHTER-SCHOONMOEDER

VRIENDEN

KENNISSEN

EX-COLLEGA’S IN BURUNDI

[01]

Ernesto

[07]

Gabriella & Eunice

ge v r a a g ili he

ereldwij w 7 de

or d e n o p d o ez tw n e a

wat is heilig voor jou?

REDACTIE: MATTIAS DEVRIENDT

Voor jou ligt het 7de nummer van Still. Een heilig getal waar een heilige vraag bij hoort: ‘Wat is heilig voor jou?’ Wij legden ze voor aan 7 mensen op onze aardbol die met elkaar verbonden zijn. Van Mexico over Italië, Chili, Spanje, Letland en Oostenrijk naar Congo. Want wist je dat iedereen via via in maximaal 6 stappen met elkaar verbonden is? ‘Six degrees of separation’: zo heet de theorie. Ze wordt ook wel eens ‘de regel van de 6 handdrukken’ genoemd. Wij lanceerden onze ‘heilige’ vraag, lieten het toeval zijn werk doen en ontdekten bij welke 7 mensen we belandden.

2 STILL#07

Laten we ook de vele niet-heilige momentjes niet vergeten

MEXICO >>

39 jaar

Ernesto Lorda –- Humanitair medewerker -Wat is heilig voor jou? “Ik weet niet zeker wanneer ik iets echt ‘heilig’ durf te noemen. Er zijn wel een aantal momenten die me altijd zullen bijblijven omdat ze me diep raakten en daarom misschien wel heilig voor mij zijn. Ik denk aan de reactie van de kwetsbare mensen in Oost-Burundi toen ze geitjes kregen. Ik herinner me een van de vrouwen die zelfs sliep met haar geitje in haar eigen hut omdat ze schrik had het te verliezen. Nu ik er zo over nadenk, bleef - van alle momenten in mijn leven - de ontmoeting met de armste mensen ter wereld mij het meest bij. Hun eeuwige drive. Hun niet-aflatende hoop op een betere toekomst voor hun kinderen. Dat was echt een heilig moment, een fikse reminder voor mezelf om altijd hoopvol te blijven, wat ook de omstandigheden zijn. En laten we ook de vele niet-heilige momentjes niet vergeten: een voetbalmatch onder vrienden of een barbecuetje bij het meer met vrienden, hapjes en een biertje. Santé.”

Heilig is het waarderen van de menselijkheid van diegenen die we elke dag ontmoeten, op de bus of in de metro

ROME | ITALIË >>

>> ERNESTO EN DANILO WAREN EX-COLLEGA'S IN BURUNDI 35 jaar

Danilo Giannese –- Medewerker Save The Children –Wat is heilig voor jou? “Heilig voor mij is neerzitten op mijn bed in mijn kamer in stilte, kijkend naar de vlam van een kaars terwijl ik naar Taizé gezangen luister. Heilig is erin slagen om, in de razernij van het dagelijkse leven, toch steeds weer je blik naar de hemel te richten om de eenvoud van een wolk te bewonderen. Om stil te staan bij een vogel op de tak van een boom. Om vanuit het raam van mijn huis dwars door het verkeer en de dagelijkse drukte te kijken naar de bomen en de bladeren. Heilig is het doorbrengen van een nacht in een klooster ergens hoog in de bergen van Noord-Kivu. Heilig is het waarderen van de menselijkheid van diegenen die we elke dag ontmoeten, op de bus of in de metro.

4 STILL#07

Heilig is de rustgevende gedachte aan de liefde die ik kreeg en nog steeds krijg van mijn ouders. Heilig is mijn kindertijd. Heilig zijn de banden met enkele personen die ik ontmoette op verschillende plekken van onze planeet, en met wie ik me intens verbonden voel ondanks de korte tijd die we samen doorbrachten. Heilig is het gevoel van nederigheid dat me overvalt als ik bij God ben, dat me herinnert aan de eenvoudige dingen van het leven en dat me ware liefde doet voelen voor de mensen om me heen. Heilig is het gezin dat ik heb gesticht met mijn echtgenote en dat we nu verder laten groeien.”

De mens geeft de schepping sacrale zin en betekenis

ANTOFAGASTA | CHILI >>

>> DANILO EN FELIPE ZIJN KENNISSEN

64 jaar

Felipe Berríos –- Jezuiet -Wat is heilig voor jou? “Heilig voor mij is alles waarin de mens, maar ook het bovenmenselijke tot uiting komt. Dat kunnen bijvoorbeeld data, rituelen of voorwerpen zijn. Ze zijn voor mij heilig omdat ze stuk voor stuk het sacrale van de hele schepping beklemtonen en verwijzen naar diegene die dat sacrale zin en betekenis geeft. En dat is de mens.”

Als alles ‘vloeit’, dan is alles op een bepaald moment in het leven heilig MADRID | SPANJE >>

>> FELIPE EN CHIARA ZIJN VRIENDEN

36 jaar

Chiara Donadoni –- Medewerker Ministerie van Buitenlandse Zaken –Wat is heilig voor jou? ‘Wat is heilig voor jou?’ Vroeg iemand mij onlangs. Ik liet de vraag in mij bezinken als het dolfijntje van plastiek dat ik als kind op de bodem van het zwembad gooide om het daar terug op te vissen. Maar dat onder water duiken en zolang als nodig zonder adem blijven tot ik het dolfijntje had kunnen vinden, was een heuse uitdaging. Balancerend op het koord van net (niet) te moeilijk, had ik vaak andermans bemoedigende woorden nodig om de stap te wagen. “Toe, ga, vis het maar op, je kan het”. Net als toen met het dolfijntje duwde ik deze vraag voor me uit. Misschien is ze wel net (niet) te moeilijk? De persoon die me de vraag stelde, trok zich van mijn aarzeling niets aan, maar porde me aan en herhaalde regelmatig zijn verzoek: ‘Zeg, bitte schön alsjeblief, wat is eigenlijk heilig voor jou?’ Verteerd door schuldgevoel zette ik mijn uitstelgedrag aan de deur en tuurde voor me uit: wat is heilig voor mij? Het enige wat dadelijk in me opkwam was een andere vraag: ‘Ja maar, wat is de definitie van heilig?’ Alles vloeit, zei de Griekse filosoof Herakleitos ooit. Zo ook verandert de definitie van heilig naarmate ik ouder word.

6 STILL#07

Toen ik zes was, zal het zwemmen (met bijhorende dolfijnzoektochten) op een hete zomerdag dichtbij de heiligheid gestaan hebben. Bij hittegolven valt die langverwachte bevrijdende onweersbui als goddelijk manna over me heen, terwijl op een ijskoude winterdag het minuscuul straaltje zon dat door de wolken piept een teken lijkt van heiligheid. Sinds de grootste ramp sinds de Tweede Wereldoorlog, in de vorm van een pandemie over ons heen is gedaald, besef ik meer en meer hoe heilig gezondheid is. Van vervelend cliché ‘en euh, wat mag ik u wensen, wel euh, een goeie gezondheid hé, mevrouw’ werd het een bikkelharde waarheid, aan den lijve ondervonden. Wat is heilig? Als alles ‘vloeit’, dan is alles op een bepaald moment in het leven heilig. Critici zouden op dezelfde manier kunnen beweren dat niets op die manier heilig is. Maar aangezien ik bewust kies voor een glas dat altijd halfvol is en het voordeel van de twijfel aan iedereen wil gunnen, ook aan de definitie van heiligheid, kies ik voor het eerste.”

Heilig is de natuur. Heilig is de aarde. Heilig is de schepping

LETLAND >>

>> SILVIJA IS DE SCHOONMOEDER VAN CHIARA 78 jaar

Silvija Svike –- Huismoeder -Wat is heilig voor jou? “Mijn familie. Mijn kinderen, genadevol geschenk van God en teken van liefde. Ze geven zin en betekenis aan mijn leven. Ze zijn heilig. Heilig is mijn geloof in die onbekende Almachtige Kracht die de dingen eeuwig en goed maakt, tot wij mensen diezelfde dingen weer kapot maken. Heilig is de natuur. Heilig is de aarde. Heilig is de schepping.”

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 7

We komen uit bij nieuwe vragen die opnieuw moeilijk te beantwoorden zullen zijn WENEN | OOSTENRIJK >>

>> VICTORS IS DE ZOON VAN SILVIJA

37 jaar

Victors Svikis –- Schilder –Wat is heilig voor jou? “Als je mij vraagt wat heilig is, dan stel ik je de vraag terug: wat bedoel je met die zin? Als je met het woordje ‘heilig’ iets mystiek, iets speciaal, iets allesomvattend bedoelt – wat we soms samenvatten met het begrip ‘transcendent’ – dan moet ik spijtig genoeg antwoorden dat mijn gemiddeld IQ ontoereikend is om daar iets van te snappen of er iets zinvol over te zeggen. Ik kan daar met mijn verstand niet bij. Als je het woordje ‘heilig’ een wat engere, religieuze betekenis geeft en er het goddelijke of het absolute mee probeert te benoemen, dan moet ik ook hier spijtig genoeg toegeven dat ik nu eenmaal niet weet wie of wat God echt is en dus kan ik ook niet zeggen of die ‘God’ heilig is. Ik heb geen idee en de verhalen van andere mensen over die vraag, hebben mij tot op heden niet kunnen overtuigen. Als het hier ten slotte om een ethische vraag gaat, bijvoorbeeld of het leven heilig is, dan komen we onvermijdelijk uit bij een gesprek over morele wetten en over het onderscheid tussen goed en kwaad. Sommige mensen vinden dat soort vragen belangrijk, andere niet. Wat zeker is, is dat we dan uitkomen bij nieuwe vragen die opnieuw moeilijk te beantwoorden zullen zijn.”

8 STILL#07

Het leven wordt heiliger naarmate ik besef dat er mensen zijn die datzelfde leven niet respecteren KINSHASA | CONGO >>

>> FAMILIE VAN VICTORS LEERDE DE ZUSJES BADUDA KENNEN IN CONGO

10 jaar

Gabriella Mugoli Baduda

8 jaar

–- zit in de 5de klas --

Wat is heilig voor jou? “Voor mij is mijn familie heilig omdat ze me altijd alles schonken waar ik om vroeg en omdat ze me altijd steunen in de uitdagingen die ik aanga. Mijn papa: alles wat ik hem vraag, doet hij. Mijn mama: altijd steunt ze mij en is ze er voor mij. Mijn zus: elke dag houdt ze van mij. Mijn broer: altijd is hij er, houdt hij van mij, steunt hij mij. Dat is waarom ik bij het woordje ‘heilig’ meteen aan mijn familie denk.”

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 9

Eunice Zanizo Baduda –- zit in de 3de klas --

Wat is heilig voor jou? “Voor mij is simpelweg het leven heilig. Het leven schenkt me alles. Het gaf me mijn ouders, mijn broers, mijn zussen, mijn familie. Het leven wordt voor mij zelfs heiliger naarmate ik besef dat er mensen zijn die datzelfde leven niet respecteren. Mensen zijn gestorven zonder dat dat hoefde en ik strijd tegen zij die anderen vermoorden. Hier in Congo hebben we echt nood aan mensen die het leven en het volk beschermen. Zoals mijn papa zegt: we moeten waken over mensen die in gevaar verkeren.”

10 STILL#07

Ik werk al 20 jaar als persfotograaf en doe vaak korte interviews. Ik heb al veel armoede en onrecht gezien, maar wat ik in het vluchtelingenkamp Moria voor mijn lens kreeg, tart de verbeelding. Ik heb zelf een dochter van 9. Wanneer ze gaat slapen, hoeft ze niet bang te zijn voor de nacht. Dat geluk hebben de kinderen in Moria niet. Wij, Europeanen, zijn de oorzaak dat zij daar vastzitten en geen oog dicht doen. We weigeren hen binnen te laten. In december 2019 beslis ik op eigen initiatief naar Lesbos te reizen om die vluchtelingen, de vele gezinnen en kinderen, een gezicht te geven. Om te tonen dat zij gewoon mensen zijn die miserie

Layla | 42 ontvluchten en hopen ergens opnieuw te kunnen beginnen. Ze zien me graag komen, ze hopen dat mijn beelden het slapende Europa wakker schudden. De aanwezigheid van de pers geeft hen een veilig gevoel. Zolang wij er zijn, gaan politie of leger hen niet lastigvallen, oppakken of erger: terugsturen. In de nacht van 8 op 9 september 2020 verwoest een hevige brand zo goed als het hele vluchtelingenkamp. Via WhatsApp ontvang ik noodkreten en foto’s van vluchtelingen die ik heb ontmoet. Ze zijn wanhopig. Ik beslis terug te keren. De situatie is ernstig: het lijkt wel een concentratiekamp.

In 2016 werd er een vluchtelingendeal gesloten tussen Turkije en de Europese Unie. De deal zorgde voor minder aankomsten, maar het systeem hapert. Vluchtelingen verblijven maanden, soms jaren, in opvangkampen voor hun asielprocedure is afgerond. In de winter van 2019 trok fotograaf Layla Aerts naar kamp Moria op het eiland Lesbos in Griekenland, in maart 2020 sprak ze met enkele vluchtelingen in Edirne, Turkije.

“ZE HOPEN DAT MIJN BEELDEN MENSEN ZULLEN WAKKER SCHUDDEN”

MORIA 2019

ENGAGEMENT | WELKOM IN EUROPA

REDACTIE: LAYLA AERTS & NIKKIE STEYAERT, FOTOGRAFIE: LAYLA AERTS

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 11

“IEDEREEN ZIT OP ELKAAR GEHOKT, MAAR NIEMAND DURFT HET KAMP TE VERLATEN, BANG OM DIE ENE MAALTIJD PER DAG MIS TE LOPEN”

Overal omheining en patrouilles. Ik mag niet binnen, dus kruip ik door de ijzerdraad. Het kamp is vies en ligt pal aan zee: de koude wind snijdt door merg en been en blaast geregeld een tent omver. Er is maar 1 toilet per 100 mensen, iedereen zit op elkaar gehokt, maar niemand durft het kamp te verlaten, bang om die ene maaltijd per dag mis te lopen. Het is onmenselijk. Hun leven staat op pauze. Ik voel me schuldig dat ik hen niet naar Europa kan brengen. Ik maak foto’s en hoop dat ik zo kan helpen. Zij kunnen echter niets doen, alleen maar wachten.

Zijn Zijn wij wij allemaal allemaal een een beetje beetje

discriminelen?

REDACTIE: VEERLE FRISSEN & NIKKIE STEYAERT, ILLUSTRATIE: THAÏS ANTEUNIS.

12 STILL#07

DOSSIER

Op zoek naar verbinding in een wereld vol hokjes Stel je deze vrouw even voor. Ze is 61, moslima, heeft een fysieke beperking waardoor ze niet zo goed te been is en lijdt net zoals haar moeder aan reuma. Ze is geboren in Syrië, vluchtte op haar veertigste naar België, scheidde van haar man en kon zich in België eindelijk outen als lesbische vrouw. Ze vond een job en is gesyndiceerd bij de socialistische vakbond, maar toch leeft ze net onder de armoedegrens. Wel, deze vrouw bezit bijna alle 19 criteria uit onze nochtans strenge antidiscriminatiewet waar vaak op wordt gediscrimineerd. Bewust of onbewust. Als ze werkt of een woning zoekt. Met of zonder hoofddoek. Hand in hand met haar vriendin of op anderhalve meter afstand. Unia engageert zich al jaren om elke vorm van discriminatie weg te werken en mensen, hoe verschillend ook, te verbinden. En gek genoeg begint die verbinding met een dikke streep stilte. Els Keytsman, codirecteur van Unia: “Antidiscriminatie begint met goed luisteren. Luisteren om te begrijpen, niet om vervolgens tegen te spreken.”

Hoe weet je of je discrimineert? De federale antidiscriminatiewetgeving verbiedt 7 soorten gedrag

Directe discriminatie: iemand benadelen op een rechtstreekse manier. Bijvoorbeeld: iemand met een andere huidskleur niet bedienen aan de bar.

Indirecte discriminatie: een ogenschijnlijk neutrale maatregel invoeren die discrimineert naar een bepaalde groep toe. Bijvoorbeeld: je laat honden niet toe in je restaurant, dan discrimineer je mensen met een assistentiehond.

De opdracht geven om te discrimineren. Bijvoorbeeld: Je geeft als huisbaas aan het verhuurkantoor door dat je niet wil verhuren aan een gezin met veel kinderen.

Weigering van redelijke aanpassingen. Bijvoorbeeld: je wil als werkgever niet voorzien in een aangepast bureau voor iemand met een handicap.

Pesten. Bijvoorbeeld: herhaaldelijk gemene dingen zeggen over iemand op het werk of op sociale media.

6 7

Aanzetten tot haat en discriminatie. Bijvoorbeeld: je roept publiekelijk op om een bepaalde groep mensen te discrimineren. Geweld en haatmisdrijven. Bijvoorbeeld: je gaat op de vuist met mannen die hand in hand over straat lopen.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 13

From zero to he(te)ro

het algebra van discriminatie

ZERO

Werkgevers zijn soms niet op de hoogte van de rechten van hun werknemers Els: “Discriminatie tot 0 herleiden is mogelijk, maar het vraagt veel aandacht voor wat we ‘onbewuste vormen van discriminatie’ noemen. Een ‘zero tolerance’. Soms staan werkgevers bijvoorbeeld geen redelijke aanpassingen toe om te zorgen dat niemand gediscrimineerd wordt, omdat ze niet helemaal op de hoogte zijn van de rechten van hun werknemers of zich niet bewust zijn van het belang ervan. De wetgever gaat ervan uit dat de schade is toegebracht, gewild of ongewild.

Dikwijls ziet de overtreder in dat hij of zij iets fout heeft gedaan en werken we aan een bemiddelde oplossing, zoals het erkennen van de discriminatie en het aanbieden van excuses, vaak in combinatie met een schadevergoeding. Daarnaast vragen we aanpassingen om de discriminatie zo veel als mogelijk tot 0 te herleiden. We zoeken altijd naar oplossingen die goed zijn voor een bredere groep, zoals het wijzigen van aanwervingsprocedures of schoolreglementen.” ///

N*GER In België hebben we een strenge antidiscriminatiewet

Els: “De Belgische antidiscriminatiewetgeving voorziet in 19 persoonskenmerken die beschermd zijn, waarmee we een sterke wetgeving hebben. Ter vergelijking: de Europese richtlijnen voorzien slechts in 6 beschermde persoonskenmerken. Unia is bevoegd voor 17 van de 19 criteria. Gender is ondergebracht bij het Instituut voor

BEWUST Oproepen tot geweld of discriminatie ten opzichte van een persoon of groep op basis van de 19 beschermde persoonskenmerken, is strafbaar

Els: “In ons land is onze goed beschermde vrijheid van meningsuiting terecht 1 van de pilaren van onze rechtstaat: elke mening moet kunnen, hoe schokkend of kwetsend ook. Maar als je oproept tot geweld of discriminatie ten opzichte van een persoon of groep op basis van de 19 beschermde persoonskenmerken, overschrijd je een grens. Bewuste discriminatie noemen we dat. Of ook wel ‘een haatmisdrijf’. Daarbij moeten we kunnen aantonen dat er een haatmotief meespeelt. Het kan dat iemand tijdens een verhitte discussie of onder invloed van drank of drugs iets zegt wat niet oké is, maar om echt te kunnen spreken van een haatboodschap

14 STILL#07

moeten we een motief kunnen aanduiden. Als iemand in elkaar geslagen wordt, is dat een misdrijf, maar wanneer we ontdekken dat homohaat aan de grondslag lag, leidt dat sowieso tot strafverzwaring. Jammer genoeg is het bij bepaalde boodschappen niet altijd makkelijk om een haatmotief aan te tonen. Het is de taak van de rechter om daarover te oordelen. In de beslotenheid van je woning doe je bijvoorbeeld wat je wil, maar in de publieke ruimte niet. Een moeilijk aspect is humor. Dieudonné, een Franse komiek, is in België veroordeeld voor ‘hate speech’ omdat hij keer op keer dezelfde groep mensen viseerde, daar was niets grappigs meer aan.” ///

de gelijkheid van vrouwen en mannen en voor taal is er momenteel nog geen instelling aangewezen. Over taal gesproken, soms krijg ik de vraag of het ‘n-woord’ nu zo erg is. Dan moet ik telkens uitleggen waarom dat geen goed idee is. Het toont aan dat die persoon in een bevoorrechte positie zit.” ///

DIALOOG Gesprek en dialoog zijn belangrijk bij discriminatie, want beide partijen moeten nadien nog door 1 deur kunnen

Els: “Onze aanpak is er altijd eentje van gesprek en dialoog, beide partijen moeten nog door 1 deur kunnen achteraf. Bij een onderhandeling zijn er enkel winnaars. Soms lukt het echter niet. Als de beschuldigde niet eens een gesprek wil aangaan, dan trekken we naar de rechter. We winnen ongeveer 80% van onze juridische procedures.” ///

DOSSIER

ik was carnavalist. De juf koos uiteindelijk een ander kindje: ze kon niet goed acteren en kende zelfs haar tekst niet. Maar het was wel een heel mooi kind. Hetzelfde gebeurde op een dansschool. Mijn mama wou me inschrijven omdat ik heel graag danste. Toen heeft de dansjuf haar vlakaf gezegd dat ik niet kon meedoen omdat ik niet in de outfits zou passen. Ik zou uit de toon vallen naast alle andere magere meisjes op het podium. Zo’n zaken vergeet ik nooit.” Zijn er nog andere momenten die in je geheugen gegrift staan?

“Ik wilde gezien worden, niet bekeken”

Kelly is 32 en worstelt al heel haar leven met obesitas: een gevecht tegen de kilo’s, maar ook tegen vooroordelen, discriminatie en pestgedrag. Wanneer zij en haar man Dimitri hun eerste kind kregen, koos ze voor een maagverkleining. “Mijn man vond het helemaal niet nodig, maar ik had het gevoel dat ik niet anders kon. Ik wilde niet dat Thion gepest zou worden omwille van zijn dikke mama aan de schoolpoort.”

Herinner je je nog het eerste moment dat je gediscrimineerd werd omwille van je gewicht? “Het begon al op jonge leeftijd, toen ik de stap zette van de kleuterklas naar het eerste leerjaar. Daarvoor had ik er nog nooit last van gehad: kleuters zijn er nog niet echt mee bezig hoe andere kinderen eruit zien. Toen speelden we gewoon samen. Maar vanaf het basisonderwijs begonnen medeleerlingen mij te pesten. Ik was verlegen en kon mij verbaal niet verweren, dus onderging ik het allemaal.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 15

Ook volwassenen begonnen me anders te behandelen. Ik herinner me nog goed het moment waarop ik niet gekozen werd voor het toneelfeest op school. Ik had heel goed geoefend en kende de hele tekst vanbuiten. Ik kan eerlijk zeggen: ik had het echt goed gedaan. Ik was het ook gewoon om op een podium te staan, want

“Spijtig genoeg heb ik voorbeelden te over. Maar hoe ouder ik word, hoe minder impact ze hebben. Het voelt dan vooral als meer van hetzelfde. Je went eraan, of je neemt er ergens vrede mee. Ik kan niet terugkijken op een fijne jeugd. Het pesten is pas gestopt toen ik een jaar of 14 was, toen ik letterlijk op de vuist ben gegaan met een pestkop. Op dat moment voelde het alsof iets in mij ontplofte. Ik kon het niet langer verkroppen. De kinderen waren hard geschrokken van mijn reactie en plots durfde niemand me nog uit te lachen, of toch niet in mijn gezicht. Maar het zijn niet de opmerkingen van medeleerlingen die het meeste pijn deden, maar wel die van mensen waarvan je het niet verwacht. Zo zei een leerkracht ooit tegen me voor heel de klas: “Je zou beter wat meer studeren en wat minder eten!” Dat kwam heel hard aan, ik voelde me klein en vernederd. Hij was iemand die me in principe net zou moeten beschermen. Ook met mijn mama kon ik moeilijk praten, wat het allemaal nog moeilijker maakte. Ze heeft wel vaak geprobeerd mij te doen afvallen, maar ik kon gewoon niet stoppen met eten. Het was mijn manier om mezelf te troosten.” En dan leerde je je man kennen. Heeft dat zaken veranderd? “Wat een geluk dat ik mijn man tegenkwam (lacht). Hij heeft mij veel zelfver-

“Mijn mama wou me inschrijven in een dansschool omdat ik heel graag danste. Toen heeft de dansjuf haar vlakaf gezegd dat ik niet kon meedoen omdat ik niet in de outfits zou passen”

“Mensen linken negatieve eigenschappen aan obesitas: dikke mensen zijn lui en kunnen niets” trouwen gegeven. Het was de eerste persoon die mij het gevoel gaf dat ik er mocht zijn. Maar jarenlang pestgedrag draagt zijn sporen mee: ik was heel bezitterig en jaloers. Ik was constant in paniek dat Dimitri mij zou verlaten voor een andere, slankere vrouw. Wanneer we samen op stap gingen, had ik het gevoel dat andere mensen mij veroordeelden omdat we samen waren. Want zo’n ‘dikke’ hoort toch niet bij een knappe man? Het gaat vaak om publieke schijn. Voor ik Dimitri leerde kennen, was er een jongen op school verliefd op mij. Hij stuurde me de hele tijd berichtjes, maar op school deed hij alsof ik lucht was. En hij was niet de enige. Als ik in een club op de dansvloer stond, kwamen jongens nooit naar me toe om te praten of te dansen. Maar als ik dan even buiten uit het zicht stond, dan durfden ze me plots wel aan te spreken. Ik was goed genoeg om stiekem achter het hoekje mee te kussen, maar niemand wou met mij in het openbaar gezien worden. Dat deed echt heel veel pijn. Gelukkig ontmoette ik dan Dimitri: hij was wel trots op mij. Ondertussen zijn we 14 jaar verder en hebben we 2 prachtige kinderen.” Je hebt ook geen obesitas meer. Hoe komt dat? “Hoe ouder ik werd, hoe meer ik besefte dat het gewicht een blok aan mijn been was. Het begon met het vinden van werk. Ik heb oneindig veel sollicitatiebrieven geschreven, en steeds werd ik afgewezen. Tijdens het solliciteren merkte ik hoe hard men negatieve eigenschappen linkt aan obesitas: dikke mensen zijn lui en kunnen niets. Het is echt een stempel die je krijgt. Poetsvrouw worden? Nee, daar was ik misschien toch lichamelijk niet zo geschikt voor. Aan het onthaal zitten? Dat was ook niet de juiste plaats

voor mij… Ik kon terecht als telefoniste, waar ik geen lichamelijke arbeid hoefde te doen en waar men mij niet hoefde te zien. Zelfs mijn eigen schoonvader wou me niet aannemen! Hij had een eigen bedrijf en hij zocht iemand voor de administratie. Ik heb kantoor gestudeerd, dus het was eigenlijk een zeer geschikte positie voor mij. Maar daar was hij het niet mee eens. Dat was echt een klap in mijn gezicht. Ik begon steeds meer te fantaseren over hoe mijn leven eruit zou zien als ik mager was. Ondertussen begon ik mezelf ook meer en meer te isoleren. Ik had het gevoel dat iedereen me constant bekritiseerde. Het ging zelfs zo ver dat ik anderen vroeg om voor mij koeken en suikerrijke producten te kopen, omdat ik ze zelf niet meer uit de rekken durfde

“Met een maagverkleining pak je enkel de buitenkant aan. Een psycholoog en een diëtiste leren me nu om mijn verdriet op andere manieren te uiten” te halen. Ik wilde koste wat het kost die veroordelende blikken van mensen in de winkel vermijden. Toen werd ik zwanger van Thion. In mijn laatste trimester liep ik in een babywinkel en ik hoorde een vrouw fluisteren tegen haar vriendin: ‘Ocharme, dat wordt vast een dik kind.’ Dat was voor mij de druppel. Ik wilde niet dat Thion later gepest zou worden omdat ik te zwaar was. Toen hij één jaar was, besloot ik een maagverkleining te ondergaan. Op een half jaar tijd halveerde ik van 130 kilo naar 77,5.”

in een bepaald plaatje te passen. Ik heb veel rug- en spierklachten en de dokter had mij aangeraden om weer af te vallen. Hij liet me weten dat de klachten ook een gevolg zijn van mijn opgekropt verdriet. Dat heeft zich vastgezet op mijn spieren en gewrichten. Ik word nu beter opgevolgd door een psycholoog en diëtiste, en zij leren me om mijn verdriet op andere manieren te uiten. Dat helpt. Ik heb een lange weg afgelegd en heb ook nog een stuk weg af te leggen, maar ik voel me goed nu zoals ik ben.”

En dat had een effect op hoe mensen naar je keken… “Absoluut. Plots was er in het bedrijf van mijn schoonvader toch een plaatsje voor mij. Mensen keken niet langer op me neer als ik in de frituur een frietje bestelde

“In mijn laatste trimester liep ik in een babywinkel en ik hoorde een vrouw fluisteren tegen haar vriendin: ‘Ocharme, dat wordt vast een dik kind.’ Dat was voor mij de druppel”

16 STILL#07

en onbekenden glimlachten naar mij op straat. Ik voelde mij voor het eerst gezien als vrouw, niet als ‘die dikke’. Dat was een fantastisch gevoel. Ik heb toen ook meer zelfvertrouwen gekregen. Maar met een maagverkleining pak je uiteindelijk enkel de buitenkant aan. Ik heb dan misschien geen obesitas meer, ik blijf er wel mee worstelen. Een gastric bypass is geen ‘gemakkelijke uitweg’ zoals mensen soms beweren. Het is ook niet dé oplossing. Ik zie het meer als een hulpmiddel. Ik ben veel gewicht verloren, maar het verdriet blijft nog steeds wegen. Waar ik vroeger kon eten om te vergeten, lukt dat nu niet meer. Dat was mentaal heel zwaar. Langzaamaan begon ik weer bij te komen. Ik heb nog niet zo lang geleden een nieuwe ingreep ondergaan, waarbij ze mijn dunne darm nog eens hebben ingekort, en het gewicht gaat nu terug naar beneden. Maar deze keer doe ik het voor mezelf en mijn gezondheid, niet voor anderen of om

WIE IS KELLY? Kelly is 32 en woont in Wielsbeke. Ze is getrouwd met Dimitri en samen hebben ze twee kinderen: Thion (10) en Thunder (1). Kelly houdt van biljart en gezellig samenzijn met haar gezin. Ze was werkzaam als logistiek verantwoordelijke, maar omwille van invaliditeit mag ze niet langer werken.

DOSSIER

0,1

MICROAGRESSIES Kleine vormen van microagressie kunnen een enorm discriminerend effect hebben

Els: “Een klein beetje discriminerend, zo zou ik veel uitspraken omschrijven waarbij we nog niet expliciet spreken over discriminatie, maar waarvan de gevolgen heel zwaar kunnen zijn. We noemen ze microagressies. Al die kleine, onbewuste ‘tientjes’ kunnen samen een enorm discriminerend effect hebben. Denk maar aan de goedbedoelde commentaar: ‘Maar jij spreekt goed Nederlands!’, terwijl die persoon in Vlaanderen geboren is. Zulke opmerkingen hakken er psychologisch hard in. We hebben allemaal onze blinde vlekken en vooroordelen. Om ons eigen bewustzijn te vergroten, werkt Unia daarom samen met psy-

chologen. We denken nog te vaak binnen het wettelijke kader, maar het is essentieel dat we daarnaast de reflex hebben om rekening te houden met de psychologische gevolgen. Er komen dikwijls mensen tot bij ons voor wie we juridisch gezien niets kunnen betekenen, bijvoorbeeld omdat de discriminatie niet bewezen kan worden. Dat is voor hen opnieuw een afwijzing en komt heel pijnlijk binnen bij hen die al de drempel overwonnen om Unia te contacteren. Luisteren naar ieders verhaal, hoe klein of miniem de discriminatie ook is, vinden we daarom cruciaal.” ///

FRAMING

GENDER Het lerarenkorps is geen toonbeeld van diversiteit

Els: “Ik ben blij met de nieuwe federale regering omwille van het evenwicht tussen mannen en vrouwen, het rolmodel dat Petra De Sutter speelt als transgender, maar ook omwille van de 3 ministers met een migratieachtergrond. Het is zo belangrijk voor kleine kinderen om te zien dat het kan, minister worden. Vaak hoor je: ‘Er zijn kansen genoeg, je moet ze gewoon grijpen’. Maar wij zien elke dag dat het niet zo is. Kijk, die 3 mensen met een migratieachtergrond in de regering hebben vooral veel geluk gehad, ze zijn tijdens hun parcours op de juiste leerkrachten of mentoren gebotst en hebben bepaalde drempels overwonnen, waardoor ze een carrière konden uitbouwen. Maar die positieve voorbeelden hebben

wel effect en ze worden steeds talrijker omdat we nu eenmaal in een superdiverse samenleving leven. Ik ben ervan overtuigd dat jonge kinderen die nu opgroeien, diversiteit omarmen. In de klas van mijn zoon is diversiteit een natuurlijk gegeven. Aan de andere kant zie ik ook de problemen, vooral in het onderwijs. De leerkrachten zijn nog steeds te vaak witte, middenklasse vrouwen. Het lerarenkorps is geen toonbeeld van diversiteit en daar moet men zich toch eens over bezinnen.” ///

“Het is zo belangrijk voor kleine kinderen om te zien dat het kan: minister worden met een migratieachtergrond”

Onderzoek toont aan dat jongeren uit de Sub-Sahara soms meer dan een jaar moeten zoeken voor ze hun eerste job te pakken hebben. Bij jongeren van Belgische afkomst is dat 3 maanden. Els: “We hebben een interessant taalwetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren bij influencers en politici waarbij we hun social media-accounts gedurende 2 periodes analyseerden. Uit het onderzoek bleek dat langs Vlaamse kant voornamelijk het Vlaams Belang en Theo Francken van de N-VA de grijze zone opzoeken en flirten met het net-niet-strafbare. Het geeft een beeld over hoe er aan framing wordt gedaan. We zwemmen in feite al jarenlang in een vijver vol gif met weinig neutrale woorden zoals transmigranten, vluchtelingenstroom, ille-

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 17

galen, stuk voor stuk gericht aan migranten, vluchtelingen, asielzoekers, moslims. Dat laat zijn sporen na. Onderzoek toont aan dat jongeren uit de Sub-Sahara veel langer moeten zoeken voor ze hun eerste job te pakken hebben, soms meer dan een jaar. Jongeren van Belgische afkomst daarentegen vinden doorgaans binnen de 3 maanden werk. Ik spreek over jongeren met hetzelfde diploma. Tel een keer alles op: de microagressies, hetgeen jongeren lezen op sociale media, wat ze meemaken op school, tijdens de zoektocht naar hun eerste job, op de werkvloer, op de

huurmarkt,… Ze krijgen keer op keer het deksel op de neus. Hoe houd je je recht? Uitsluiting en afwijzing zijn vormen van geweld. Mensen, laat al dat talent niet links liggen en wees je ervan bewust dat diverse teams betere teams zijn.” ///

“We zwemmen al jarenlang in een vijver met gif tegenover migranten, vluchtelingen, asielzoekers, moslims. Dat laat zijn sporen na”

IJSBERG Praktijktesten kunnen in een sector of regio de vinger op de wonde leggen

Els: “Aan het huidige tempo duurt het nog eens 60 jaar vooraleer er gelijkheid op de arbeidsmarkt is bereikt. Dat hebben we onlangs vastgesteld in onze 4de socio-economische monitoring wat betreft de positie van mensen met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt. Ja, er was een verbetering ten opzichte van de 1ste test, maar het evolueert heel traag. We zijn dan ook heel blij met de praktijktesten die Vlaanderen zal uitvoeren om te zien hoe het in een bepaalde sector of regio zit. Die praktijktesten leggen de vinger op de wonde. En die wonde is dat het voor mensen met een migratieachtergrond heel erg

moeilijk is om een job te vinden. Tot nu moesten we het stellen met de effectieve meldingen en die zijn slechts het topje van de ijsberg. Er wordt de laatste jaren meer gemeld (zie ook kaderstuk, nvdr.), maar is er daarom ook meer discriminatie? Misschien. Ik denk vooral dat mensen het niet meer pikken om gediscrimineerd te worden en sneller de stap naar Unia zetten. Die toegenomen assertiviteit is positief.” ///

“Aan het huidige tempo duurt het nog eens 60 jaar vooraleer er gelijkheid op de arbeidsmarkt is bereikt”

2021

CULTUUROMSLAG Er is mogelijk een groot ‘dark number’ van discriminatie omwille van seksuele geaardheid

Els: “In 2021 zal een campagne lopen waarin we jongeren vragen om een filmpje van 1 minuut te maken over seksuele geaardheid omdat we daar weinig meldingen over krijgen. Volgens ons is er een groot ‘dark number’. Het effect van zo’n campagne is moeilijk meetbaar en ook altijd tijdelijk. Je moet sensibiliseringscampagnes blijven volhouden. Er is een andere langlopende campagne voor personen met een handicap die samen met henzelf werd ontwikkeld: ‘Ik heb een handicap en ik

18 STILL#07

heb rechten’. Het is een tijdloze campagne met de vraag naar een school van hun voorkeur of naar het werk dat zij kiezen. Iets anders wat goed werkt, is inzetten op intensieve trajecten in bedrijven, zodat er een cultuuromslag komt. Een klik in de hoofden, daar streven we naar. Stel: een moslim vraagt om een stille ruimte in te richten op het werk. Vaak reageert de werkgever gevoelig, terwijl het een redelijke aanpassing is. Wij proberen op dat moment de emotie uit de discussie te halen.” ///

ONDERWIJS Onderzoek toont aan dat kinderen met een migratieachtergrond minder én minder lang aan het woord zijn in de klas

Els: “Laura: 17 jaar, kind van drukbezette ouders, speelt veel met haar gsm in de klas, babbelt veel, heeft 49 procent voor wiskunde. ‘Welk attest zou je haar geven en waarom?’ vroegen wij aan leerkrachten in ons onderzoek voor de diversiteitsbarometer onderwijs in 2018. In een volgend scenario werd Laura Kevin: zoon van een truckchauffeur en een huisvrouw, en ten slotte Mohammed of Fatima. De antwoorden veranderden al naargelang de scenario’s. We gaven nooit iets mee over de taal die de ouders thuis spraken, maar leerkrachten gingen ervan uit dat de ouders van Mohammed of Fatima niet voldoende Nederlands spraken om de kinderen te helpen met hun huiswerk. Dat zijn vooroordelen die enorm in de hoofden zitten. Onderzoeker Pieter-Paul Verhaeghe (VU Brussel) heeft via praktijktesten aangetoond dat zelfs kleuterscholen al ongelijk behandelen, bijvoorbeeld bij de inschrijving. We merken het ook in dossiers over inclusief onderwijs. Niet elke school staat open voor die vorm van diversiteit. Onderzoek toont aan dat kinderen met een migratieachtergrond

vaker doorverwezen worden naar het technisch, beroepsen buitengewoon onderwijs. Al die onderwijssystemen zijn evenveel waard, maar het is belangrijk dat kinderen terechtkomen in een richting die strookt met hun interesses en talenten. Onderzoeker Piet Van Avermaet ging filmen in klassen en toonde zo aan dat kinderen met een migratieachtergrond minder én minder lang aan het woord zijn. Ze hebben geringere communicatiekansen en dus zijn de verwachtingen lager. De lerarenopleiding moet dringend worden geprofessionaliseerd. De huidige problemen los je niet op door van tijd tot tijd een cursus over diversiteit te organiseren. Ook armoede en kwetsbaarheid ontsnappen aan de aandacht. Als je echt niet beseft wat dat is, dan is het heel moeilijk om er rekening mee te houden.” ///

“De lerarenopleiding moet dringend worden geprofessionaliseerd. De huidige problemen los je niet op door van tijd tot tijd een cursus over diversiteit te organiseren”

DOSSIER

“Mensen mogen gerust normaal tegen mij spreken” Ingmar en Thibeau Bastien, vader en zoon, zetten zich beiden in voor Special Olympics; een internationale beweging die het hele jaar door olympische sporten aanbiedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Ingmar: “Wij hebben nooit echt te maken gehad met discriminatie omdat Thibeau een verstandelijke beperking heeft. Integendeel: door Special Olympics hebben wij ervaringen opgedaan waar we anders enkel van konden dromen.” Is Thibeau met een verstandelijke beperking geboren? Ingmar: “De kinderarts had al heel vroeg opgemerkt dat Thibeau een verstandelijke beperking had, maar de dokters hebben nooit echt kunnen achterhalen welk syndroom hij precies heeft. Voor mij is dat ‘label’ niet nodig, Thibeau is gewoon Thibeau, al heeft het natuurlijk wel zaken bemoeilijkt op vlak van de officiële erkenning van zijn beperking en bijgevolg de financiële steun die daarmee gepaard gaat. Thibeau heeft een enorm vlotte babbel, dus het valt op het eerste zicht niet op dat hij een beperking heeft. Maar hij is niet in staat om met geld om te gaan of op zichzelf te wonen. Hij heeft altijd in het buitengewoon onderwijs school gelopen, type OV1. Dat is een richting voor jongeren met een zwaardere beperking en het is de bedoeling dat je, wanneer je 21 wordt, naar een dagcentrum gaat.” Thibeau: “Ik kan mezelf inderdaad goed uitdrukken en ik heb op school steeds geweigerd om naar een dagcentrum te gaan. Ik wilde gewoon werken, zoals alle andere mensen. Mijn droom was om aan de slag te gaan bij de mannen van de wegen. Ik ben uiteindelijk als vrijwilliger kunnen beginnen bij de groendienst en na 4 jaar heb ik toestemming gekregen van de gemeente om over te stappen naar de wegendienst! Daar ben ik trots op. Ik vind dat echt heel leuk werk.” Hebben jullie ooit te maken gehad met discriminatie? Thibeau: “Net omdat ik zo vlot ben, heb ik veel kansen gekregen en ben ik ook nooit echt met discriminatie geconfron-

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 19

teerd geweest. Wat ik wel jammer vind, is dat mensen soms niet normaal tegen mij doen. Ze spreken dan bijvoorbeeld heel kinderachtig en betuttelend, maar ik versta hen ook perfect als ze gewoon communiceren. Ze reageren ook vaak heel beschermend. In de Special Olympics World Games in Abu Dhabi in 2019 hadden ze bijvoorbeeld de volledige jury samengesteld met mensen uit het reguliere zeilcircuit: niemand van hen had voeling of ervaring met mensen met een verstandelijke beperking. Dat uitte zich ook in hun gedrag. Zo gingen ze uit voorzorg zaken aanpassen om de wedstrijd ‘gemakkelijker’ te maken, maar dat is helemaal niet wat wij willen. Als ik tijdens het zeilen in het water val, dan is dat zo. Het hoort bij de sport. We zijn daar ook op voorbereid en hebben net heel hard getraind om aan de competitie deel te nemen zoals alle andere atleten.” Ingmar: “Wij hebben als ouder ook geen discriminatie ondervonden. Integendeel: door Special Olympics Belgium hebben we naar veel plaatsen kunnen reizen en heel veel dingen gezien en meegemaakt die we anders nooit hadden beleefd. Maar dat wil niet zeggen dat het altijd rozengeur en maneschijn is. Ik denk dat het moeilijkste vooral het aanvaardingsproces was. Als je een kind hebt met een beperking, moet je dat als ouder een plaats kunnen geven. Je weet dat je kind nooit zelfstandig zal zijn en dat baart je zorgen, zeker met het oog op de toekomst,

wanneer je er zelf niet meer bent. Ook voor broers en zussen zonder beperking is het niet altijd gemakkelijk: zij moeten meestal al op jonge leeftijd meehelpen in de zorg en krijgen minder aandacht. Ik merkte dat ook bij Nicolas toen hij klein was. Het aanvaardingsproces kan soms lang duren: Thibeau zijn grootouders worstelen daar tot op vandaag nog altijd mee. Maar een beperking ontkennen, maakt het enkel moeilijker, ook voor het kind.” Thibeau, je bent ook junior researcher voor My Talents For Diversity (MTFD), aan Antwerp Management School. Hoe ben je daar terecht gekomen? Thibeau: “Ik ben er een beetje ingerold dankzij Anouk Van Hoofstadt, een vrijwilliger binnen Special Olympics, die zelf voor MTFD werkte. Zij wist wat ik in mijn mars had en heeft mij aangeraden bij Antwerp Management School. De school had al samengewerkt met atleten van Special Olympics Belgium en de ervaringen waren langs beide kanten positief, dus heb ik niet lang getwijfeld. Ik werkte samen met collega’s zonder een beperking en wij gingen naar bedrijven om interviews af te nemen en te onderzoeken of mensen met een verstandelijke beperking kunnen meedraaien in het reguliere arbeidscircuit. Ik ben binnen de Antwerp Management School met open armen ontvangen. Zo was er een periode tijdens het project waar er geen werk was voor

“Als je een kind hebt met een beperking, moet je dat als ouder een plaats kunnen geven. Het is een aanvaardingsproces”

mij. Dan is er echt gezocht naar een passende opdracht. Ik mocht aan de receptie zitten om de organisatie van evenementen mee te ondersteunen. Ik heb zelfs op een evenement gewerkt waar Koningin Mathilde aanwezig was!” Wat zien jullie nog voor de toekomst? Ingmar: “Via Special Olympics International is er net een nieuw project opgestart waar ze willen onderzoeken wat de invloed is van Special Olympics en Unified sporten op de atleten. Je moet weten: vroeger liep Thibeau met zijn hoofd naar beneden. Hij besefte dat hij een verstandelijke beperking had en hij schaamde zich daarvoor. Wanneer hij klasgenootjes tegenkwam buiten de schoolmuren, wou hij ook niet met hen geassocieerd worden. Nu heeft hij zoveel meer zelfvertrouwen, en dat is een algemene trend bij alle atleten van Special Olympics. Maar het onderzoek gaat nog een stapje verder: zo willen ze ook kijken wat de invloed is van

Special Olympics op de buddy’s of coaches zonder beperking, die ook actief zijn binnen de organisatie. Antwerp Management School heeft dat project binnengehaald en Thibeau mag samen met Anouk het project leiden. Daar ben ik heel blij om, want het stimuleert hem om te lezen en te schrijven. Samen met zijn ambassadeurschap en het werk bij de gemeente is het de perfecte combinatie om te blijven groeien en leren.” Thibeau: “Momenteel ligt mijn kandidatuur voor om internationaal ambassadeur te worden, dat zou ik wel heel leuk vinden. Er is daarnaast nog één iets waar ik voor blijf streven: wanneer Belgische atleten naar de Olympische Spelen mogen, worden ze altijd ontvangen op het koningshuis. Voor de atleten van Special Olympics gebeurt dat niet. Een bezoekje bij de koning voor alle atleten die deelnemen aan de wereldspelen, dat is een droom die ik nog koester.”

FOTO: WILLEM VAN PUYEN

FOTO: JOKE EMMERECHTS

“Thibeau liep vroeger met zijn hoofd naar beneden, maar door Special Olympics kreeg hij zelfvertrouwen”

INGMAR BASTIEN Ingmar Bastien (53) is getrouwd met Ann. Samen hebben ze twee zonen: Nicolas (28) en Thibeau (24). Ingmar werkt als vastgoedmakelaar, is voorzitter van Unified Sailing en heeft verschillende taken binnen Special Olympics Belgium in de disciplines zeilen en skiën.

THIBEAU BASTIEN Thibeau Bastien (24) woont bij zijn ouders. Ingmar leerde hem al op jonge leeftijd kennismaken met de zeilsport en via zijn school vond Thibeau in 2013 zijn weg naar Unified Sailing. Ondertussen is hij atleetambassadeur voor Special Olympics Belgium en werkt hij ook als junior researcher voor My Talents For Diversity (MTFD), een project in samenwerking met Antwerp Management School.

Wablief? Special Olympics? Is anders dan de reguliere Olympische spelen of Paralympische Spelen (voor mensen met een fysieke beperking). Waar deze Spelen werken met strenge selectierondes, wil Special Olympics net toegankelijk zijn voor alle mensen met een verstandelijke beperking. Atleten worden voornamelijk geselecteerd op inzet en enthousiasme, al moeten ze wel aan enkele voorwaarden voldoen, zoals een bepaald aantal uren trainen doorheen het jaar. Er zijn ook meerdere gouden medailles te winnen in dezelfde discipline, omdat de groepen worden opgedeeld in verschillende divisies; afhankelijk van hun geslacht, leeftijd en niveau. Unified Sailing? Werd opgericht in 2013 in België, naar aanleiding van de Special Olympics Europese Zomerspelen van 2014 in Antwerpen. ‘Unified sporten’ houdt in dat mensen met een verstandelijke beperking samen sporten met een persoon zonder beperking (de buddy of Unified Partner).

20 STILL#07

Leopold II-beelden: laten staan of weghalen?

FOTO: CHICAGO TRIBUNE

Els: “Zo’n beelden zeggen iets over wie we op een piëdestal zetten, het toont hoe we als maatschappij naar iemand kijken. Naar wie vernoemen we ook onze straten? Wie vinden we fantastisch en wie vinden we minderwaardig? Het is een terechte vraag waarop er een antwoord moet komen. Voor ons is er vandaag een link tussen het kolonialisme, discriminatie en economische achterstelling. Die vooroordelen zijn er. Dat kunnen positieve vooroordelen zijn zoals: ‘zwarte mensen zijn betere sporters’, maar achterliggend kan je zo’n uitspraak vaak herleiden tot een beeld van vroeger over ‘wilden’ die ‘uit de brousse’ komen. Er zijn echt mensen die nog zo denken. ‘Kinderen van de kolonie’ daarentegen is een goed voorbeeld van hoe een tv-programma die vooroordelen ontkracht.”

RACISME In het middensegment en aan de onderkant heerst een crisis op de huisvestingsmarkt

Els: “Een huiseigenaar kan tegenwoordig kiezen uit 10-tallen gegadigden, waardoor discriminatie op de loer ligt. Er heerst een crisis op de huisvestingsmarkt die discriminatie voor een deel in de hand werkt, vooral aan de onderkant, maar ook steeds meer in het middensegment. Er zijn veel te weinig betaalbare, kwalitatieve woningen voor iedereen en vooral te weinig sociale woningen. Daarnaast is er ook plat racisme; mensen die niet willen verhuren aan mensen met een niet-Belgisch klinkende naam aan moslims.” ///

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 21

Jong geleerd is oud gedaan Sunny Bergman maakte in 2016 haar documentaire “Wit is ook een kleur”. Daar toont ze aan dat het aanleren van vooroordelen en discriminatie al gebeurt op jonge leeftijd. Zo doet Sunny een experiment met kleuters tussen 4 en 7 jaar oud, naar het wetenschappelijk experiment uit de jaren ‘40 (‘the doll test’) door psychologen Kenneth en Mamie Clark. Sunny laat kinderen kiezen tussen twee poppen die identiek zijn, behalve hun huidskleur. ‘Wie is de slimste?’, ‘Wie is de mooiste?’, ‘Wie krijgt het meeste straf?’. De meeste kinderen, eender welke nationaliteit, plaatsten de zwarte pop bij de negatieve eigenschappen, en de witte pop bij de positieve.

1000 HETERO

De contacttheorie zegt dat mensen die in contact komen met 1 vorm van diversiteit daarna meer openstaan voor andere vormen van diversiteit Els: “De media vormen een stroom van duizenden woorden, indrukken, mensen en invalshoeken en kunnen dus een belangrijke rol spelen in educatie en sensibilisering. Alles wat Ketnet doet, vind ik zeer goed. Ik ben een grote fan van het programma ‘Karrewiet’. De VRT heeft een echt diversiteitsbeleid waarvan je nu de resultaten ziet op het scherm. Een aantal van de huidige schermgezichten kwamen er dankzij stages voor mensen

met een migratieachtergrond. Een soap zoals ‘Thuis’ werkt ook goed, net zoals bijvoorbeeld ‘The Voice’: dat is anoniem solliciteren, puur op stem. Verder geloof ik sterk in de contacttheorie. Onbekend is onbemind. Mensen die in contact komen met 1 vorm van diversiteit, bijvoorbeeld hetero’s die ineens een lesbisch koppel als buren hebben, en dat contact als positief ervaren, zullen daarna meer openstaan voor andere vormen van diversiteit.” ///

Els: “Roetpiet! Sinds 2016 is er een Pietenpact, op initiatief van deBuren (Vlaams-Nederlands huis voor cultuur en debat) en getekend door onderwijskoepels, winkelketens, Ketnet, … We hebben naar een consensus gestreefd om de traditie in ere te houden zonder de racistische en discriminerende elementen. In Nederland werd Zwarte Piet vaak nog racistischer afgebeeld: dom en met een Caraïbisch accent. In ons land had je de serie ‘Dag Sinterklaas’ van Hugo Matthysen die veel heeft bijgedragen aan de sensibilisering. Sinterklaas

BEELD UIT DE DOCUMENTAIRE: 'ZWART ALS ROET' VAN SUNNY BERGMAN

was er de verstrooide, wat domme man, terwijl Zwarte Piet degene was die alle problemen oploste, de agenda van Sinterklaas bijhield en erg schrander uit de hoek kwam. Er werd ook in uitgelegd dat Zwarte Piet zwart was omdat hij door de schoorsteen de huizen binnenkwam. Toen de discussie in België wat heviger werd, kwam er een brief van Sinterklaas naar alle kranten: ‘Het moet een feest zijn voor iedereen’.” In 2014 verscheen er een documentaire van Sunny Bergman: ‘Zwart als roet’, waar ze het concept van Sinterklaas onder de loep neemt: is het een beledigend stereotype met wortels in het koloniale verleden of een onschuldige traditie waaraan niet geraakt mag worden? In haar documentaire toont ze aan dat het concept in andere landen, bijvoorbeeld Engeland, helemaal niet gesmaakt wordt. Wanneer Sunny samen met twee zwarte pieten door de straten van Londen loopt, lokt dit snel heel wat heftige negatieve reacties uit. De documentaire kan je online bekijken. www.vpro.nl/programmas/2doc/kijk/ 2doc-overzicht/2016/zwart-als-roet.html

de cijfers achter discriminatie * In België zijn er 19 beschermde persoonskenmerken waartegen je niet mag

discrimineren: ras, huidskleur, nationaliteit, afkomst, etnische afkomst, handicap, geloof, geaardheid, leeftijd, vermogen, burgerlijke staat, politieke en syndicale overtuiging, gezondheidstoestand, genetische eigenschap, geboorte, sociale afkomst, geslacht en taal.

* Er kwamen bij Unia 8.478 meldingen binnen over discriminatie, een stijging met 13% t.o.v. het jaar daarvoor, wat leidde tot 2.343 dossiers. Unia * telde 812 dossiers over haatboodschappen en -misdrijven * Voor 33% van de ‘gegronde dossiers’ is een buitengerechtelijke oplossing bereikt * Er zijn 135 dossiers van discriminatie op vlak van huisvesting * Er zijn 308 dossiers van discriminatie in het onderwijs * Er zijn 346 dossiers van discriminatie door de media cijfers uit jaarverslag Unia 2019

22 STILL#07

FOTO: FRANCE DUBOIS

Zwarte Piet of roetpiet?

WIE IS ELS KEYTSMAN? • Els Keytsman werd in 2016 benoemd als codirecteur van Unia in een duobaan met Franstalige collega Patrick Charlier. De directeurs zijn benoemd voor 6 jaar door het bestuursorgaan. • Ze werkte op de kabinetten van verschillende ministers van Groen. Vervolgens ging ze bij die partij aan de slag als beleidsmedewerker begroting en klimaatopwarming. • In januari 2008 stapte ze uit de partijpolitiek om diensthoofd te worden van de Politieke Dienst van Oxfam Wereldwinkels. Van 2010-2016 was ze directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

BOEKENTIPS VAN ELS • Naima Charkaoui – ‘Racisme - Over wonden en veerkracht’ (2019) • Voor kinderen: ‘Lou op weg naar school’ van Kathleen Amant in samenwerking met çavaria (de federatie voor holebi’s en transgenders): een boekenreeks waarin diversiteit vanzelfsprekend is. • Voor kleuters: alle boeken van ‘Vos & Haas’.

UNIA? • Unia is het vroegere Centrum voor gelijke kansen en racismebestrijding. In 2014 transformeerde het tot een interfederale, onafhankelijke publieke instantie. • Unia is bevoegd om bijna alle soorten van discriminatie te onderzoeken, adviezen uit te brengen en vormingen te organiseren voor heel België, op elk beleidsniveau.

WIE IS BART KOUBAA?

BESTE MARIA MAGDALENA, Ik moest aan je denken toen ik op de televisie de vijftienjarige Keniaanse Mary hoorde vertellen dat ze zwanger was geworden nadat ze seks had gehad in ruil voor een bord rijst. Normaal zou Mary op school zitten waar ze naast les ook eten krijgt en met haar vriendinnen plezier maakt, maar door het coronavirus zijn de scholen in Kenia voor de rest van het schooljaar gesloten. Haar getuigenis greep me aan en ik zag jou in haar, beste Maria Magdalena. Ik probeer me nader te verklaren aan de hand van wat ik me over je herinner van de lessen godsdienst meer dan dertig jaar geleden en wat ik tijdens de eerste lockdown in Johannes’ boek van de verheerlijking over jou heb gelezen. Een ding weet ik nog zeker: bij je bezoek aan Jezus’ graf zag je dat de steen was weggerold en dat zijn lichaam was verdwenen. Jij bleef bij het lege graf huilen nadat zijn leerlingen vol ongeloof weggingen. Dan sprak Jezus je naam uit en jij herkende je meester en keek hem menslievend en onzelfzuchtig aan. En de Verrezene zei: ‘Raak me niet aan,’ of misschien: ‘Houd me niet vast,’ wat wellicht woorden waren die hij van jouw welwillende lippen aflas. Elke goede leraar leert van zijn leerlingen, beste Maria Magdalena, zeker van zijn beste leerling; waarom zou hij anders jou het eerst hebben aangesproken nadat hij uit de dood was opgestaan? Omdat hij vertrouwen in je had, omdat hij wist dat de zeven boze geesten van je waren uitgegaan en jij zijn boodschap zou begrijpen.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 23

Je hebt echter als geen ander ondervonden dat de geschiedenis andere plannen met je had. Die zeven boze geesten bleven als een vloek rond jou cirkelen en je werd een hoer die Jezus’ voeten zalfde met het schandelijke parfum dat je op je lichaam smeerde, een zondares die met haar lange uitdagende haren zijn voeten droogde en met haar arrogante lippen die voeten kuste. Fake news, beste Maria Magdalena, post-truth. De waarheid is dat jij en Mary uit Kenia als hoeren werden benaderd; jij door theologen die de oude tradities en de zeven boze geesten niet kenden, Mary door een opportunist in de straten van Nairobi. Daarom is de tijd rijp dat jij verrijst en kwetsbare vrouwen de woorden aanreikt die Jezus bij het graf tegen je sprak. Als Mary had kunnen zeggen: ‘Raak me niet aan’, had ze haar dromen om dokter te worden misschien niet moeten opgeven. Als de man die haar misbruikte haar met belangeloze ogen had aangekeken, zou hij haar een maaltijd aangeboden hebben zonder er iets voor terug te willen. Het is die altruïstische blik, jouw blik, die de wereld ontbeert. Jij moet terugkomen om ons met respect te leren kijken naar elkaar; misschien is dat de ware boodschap. Ik las een keer dat de toekomst toebehoort aan de magie en dat het vrouwen zijn die die magie beheersen. Als dat zo is, en waarom zou het niet zo zijn, ben jij, beste Maria Magdalena, het best geplaatst om de zeven boze geesten uit de wereld te verdrijven; te beginnen met armoede in de breedste zin van het woord.

Bart Koubaa (°1968) is schrijver en fotograaf. Zijn werk verschijnt bij uitgeverij Querido. In 2019 verscheen zijn laatste roman ‘Het leven en de dood van Jacob Querido’. Een nieuwe roman – met fotografie in de hoofdrol – is in de maak.

HOE ZAL BART KERSTMIS VIEREN? Als het weer het toelaat, steek ik in onze tuin een vuurtje aan en gaan de kinderen, mijn vrouw en ik errond een glas drinken en cadeautjes uitdelen. Daarna gaan we met z’n vieren kokerellen; met het dessert nestelen we ons dan in de zetel om, al dan niet onder een dekentje, naar een filmklassieker te kijken: Star Wars, Jaws... Casablanca of Grease!

24 STILL#07

Fotograaf Layla Aerts: “Vluchtelingen zijn de speelbal van zowel Turkije als de Europese Unie. Ze worden door de Turkse politie naar de grens gebracht met de belofte dat ze Europa binnen mogen, maar komen terecht in een bufferzone tussen Griekenland en Turkije. Ze mogen Griekenland niet binnen en kunnen niet meer terug naar Turkije.”

“WE KUNNEN NIET TERUG NAAR HUIS”

EDIRNE 7 MAART 2020

De kinderen zijn moe en de jongste heeft koorts. ’s Nachts is het koud. We hebben gehoord wat er gebeurt aan de grens. Als je er belandt, raak je niet meer weg, maar we kunnen ook niet terug naar huis. We hebben alles verkocht wat we hadden om tot hier te geraken.

“Ik ben samen met mijn man en drie kinderen vertrokken: een kind van 1 jaar en twee van 4 jaar. We zijn een maand onderweg geweest van Afghanistan naar Iran, grotendeels te voet. Turkije doorkruisten we op 15 dagen.

Aisha | 24

ENGAGEMENT | WELKOM IN EUROPA

REDACTIE EN FOTOGRAFIE: LAYLA AERTS

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT ENGAGEMENT 25 25

“WE ZIJN NIET OP ZOEK NAAR GELD OF LUXE. WE WILLEN WERKEN EN ONZE KINDEREN NAAR SCHOOL LATEN GAAN”

We zijn vertrokken voor onze kinderen. We willen hen een betere toekomst bieden. We zijn niet op zoek naar geld of luxe. We willen werken en onze kinderen naar school laten gaan.

We zitten hier vast. We weten niet wat we moeten doen. Ze wilden ons in de val lokken. De Turkse politie bracht ons tot aan de Meriç-rivier (op de grens van Turkije en Griekenland) met de belofte dat we naar Europa konden. Toen we de verhalen over de bufferzone hoorden, zijn we terug naar Edirne gekomen.

Moet de mens te allen tijde vergeven worden? Is er vergiffenis mogelijk voor het verwoesten van de eigen planeet, onze enige thuis? In het Bijbelverhaal ‘Zeven maal Zeventig maal’ stelt Petrus een vergelijkbare vraag aan Jezus: ‘Heer, als mijn broeder tegen mij misdoet, hoe dikwijls moet ik hem dan vergeven? Tot zeven maal toe?’ Jezus antwoordde hem: ‘Neen, zeg Ik u, niet tot zeven maal toe maar tot zeventig maal zeven maal.’ Dichtertekenares Tania Verhelst ziet het zo: “Vergeving lijkt me iets typisch menselijk, het uitspreken van die vergeving

26 STILL#07

in woorden is daarbij van groot belang. Maar hoe verhouden wij ons – als schuldenaars – ten opzichte van die ‘woordloze ander’ in de vorm van de natuur, het klimaat en de dieren? De westerse mens is de wereld meer en meer als een ding beginnen beschouwen, met alle gevolgen van dien. Mijn verhaal is een mea culpa en drukt de wens uit om nooit vergeven te worden.” Tania verbindt het Bijbelverhaal van Matteüs op wonderlijke wijze met het sprookje ‘Alice in Wonderland’ van Lewis Carroll.

BIJBEL 2.0

770 MAAL MAAL BIJBELBEELDVERHAAL

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 27

WIE IS TANIA VERHELST? Tania Verhelst (Oostende, 1974) tekent en schrijft. In 2018 werd ze stadsdichter van Brugge. In 2019 verkoos het poëzieprogramma ‘Vers van het Mes’ haar als beloftevolle, niet gedebuteerde dichter en in het najaar van 2020 verscheen haar debuutbundel ‘Twee helften’ bij uitgeverij De Zeef.

28 STILL#07

BIJBEL 2.0

770 MAAL MAAL BIJBELBEELDVERHAAL

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 29

REDACTIE: VEERLE FRISSEN & NIKKIE STEYAERT, FOTOGRAFIE: SOFIE ERKENS, TINEKE D’HAESE & MARTIJN VANDEN HEEDE

n e st Feeals de beesten — OP ZOEK NAAR DE DIEPMENSELIJKE WORTELS VAN ONZE PARTYDRANG — Feest vieren, we kennen het allemaal: een kerstboom in de living, een verjaardagskroon, een bruidstaart, een glaasje bubbels en veel lawaai… Of niet? Hoe universeel is het concept ‘feesten’ en verbindt het overal ter wereld mensen op dezelfde manier? We gingen te rade bij priester Dirk Decuypere, Jehovah’s Getuige Bjorn Lamelyn en Roma Daniel Preda over hun feestgewoontes en wat ‘een feestje’ voor hen betekent. “Door corona zullen de meeste feesten veel soberder verlopen dan de voorbije jaren, maar misschien is dat net een uitgelezen kans om terug tot de kern van het vieren te komen.”

30 STILL#07

R E P O RTAG E

Take me to church Durven worstelen met het Bijbelverhaal

p  Zwevegem

erstmis, you love it or you hate it. Persoonlijk heb ik weinig met Kerstmis of toch niet met de jaarlijkse expeditie doorheen de winkelstraten, op zoek naar geschikte cadeaus. Ook word ik niet echt warm van kerstversiering (kerstlampjes uitgezonderd) en laat ik dennenappelkroketten liever kou kleumen. Maar Kerstmis is natuurlijk bij uitstek een familiefeest en dat vind ik wel heel belangrijk. Maar waar komt Kerstmis ook alweer vandaan? Om mijn kennis op te frissen spreek ik af met priester Dirk Decuypere. Hoe beleeft hij Kerstmis en wat kunnen we opsteken van dat eeuwenoude Bijbelverhaal over de geboorte van Jezus? “Kerstmis is voor mij – net zoals voor de meeste mensen – een feest dat ik vier in de nabijheid van mijn familie; gezellig in huiselijke kring, met lekker eten en cadeaus onder de kerstboom”, glimlacht Dirk. “Als priester is het natuurlijk meer dan gewoon een knus feest. Ik mag vieren dat God mens is geworden, dat hij heel concreet onder ons wil zijn, net zoals wij mensen onder elkaar zijn.”

Middernachtmis Verbinden mensen Kerstmis tegenwoordig nog wel met het christelijke

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 31

verhaal, vraag ik me af? “De familieband komt op de eerste plaats, maar er zijn nog mensen die stilstaan bij het waarom van Kerstmis”, vertelt Dirk. “In de kerk staat er traditiegetrouw een middernachtmis op het programma. We staan in gezelschap van andere gelovigen stil bij de oorspronkelijke betekenis van kerst, namelijk God die op die dag tastbaar wordt. Hij woont en leeft tussen de mensen en ziet ze graag. Kerstmis gaat voor mij over God herkennen in de naaste rondom je. Kerstmis 2020 zal natuurlijk veel soberder verlopen dan andere jaren. We mogen niet uitgebreid vieren, we moeten afstand houden en blijven zitten op onze stoel. Het voordeel daarvan is dat mensen sneller tot de kern komen. Misschien hebben ze er in het coronajaar 2020 zelfs meer aan; alles dringt namelijk dieper door. Het is de uitgelezen gelegenheid om even te pauzeren en na te denken over onze gewoontes. Wat is er echt belangrijk in ons leven? En wat is de ware betekenis van het feest dat we de voorbije jaren misschien nagenoeg achteloos vierden? De focus is langzaamaan verschoven naar het geven van bij voorkeur dure geschenken. Niet enkel Kerstmis is slaaf geworden van de commerce, ook alle andere feesten. Winkels leven van het ene

DIRK DECU – pries

YPERE

ter –

festijn naar het andere. Kerstversiering vind je nu al in oktober en van zodra kerst van de baan is, liggen de etalages vol met liefdesproducten om je persoonlijke Valentijn te verwennen. Alles in onze maatschappij moet opbrengen. Stilletjes aan is dat erin geslopen.”

De 3 wijzen Akkoord, maar Jezus ontving toch ook geschenken van de 3 wijzen, werp ik op. “Jezus werd gezien als iemand die heel belangrijk is, zoals een koning”, vult Dirk aan. “Belangrijk om te weten is dat het kerstverhaal het jongste verhaal in de Bijbel is, en dus geschreven in het licht van Jezus’ sterven en verrijzen. In het verhaal legt men de link met zijn lijdensweg. Eén van de geschenken is bijvoorbeeld mirre, waarmee hij later gebalsemd zal worden. De voederbak waar Jezus na zijn geboorte in ligt, staat dan weer symbool voor zijn latere lijkkist. De redenering daarachter is dat Jezus heel belangrijk was tijdens zijn leven, en dus ook van betekenis moet zijn geweest aan het begin van zijn leven. Zo moet je het verhaal bekijken. Geschiedkundig gezien is het kerstverhaal het minst historisch correct. Dat doet voor mij echter weinig af aan de betekenis van het feest. Dat is

FOTO: MARTIJN VANDEN HEEDE

Weetjes over feesten Een voorloper van de kerstman? In het voormalige Karelië (nu delen van Finland en Rusland) ging de kerst- en eindejaarsperiode vanaf de middeleeuwen gepaard met een groot drank- en eetfestijn. Op 7 januari kwam daarom traditiegetrouw de Nuutipukki langs: een gehoornde gedaante, gehuld in een geitenhuid en een masker met kijkgaten. Hij nam al het overgebleven eten en drinken mee en dat betekende het officiële einde van de feestperiode. Tijdens de renaissance wilde de Rooms-Katholieke Kerk af van de Nuutipukki-figuur. Omwille van gelijkenissen met de duivel trachtte men de traditie te verbieden. Het was echter wachten op de komst van een zekere Sint-Nicolaas voordat Nuutipukki voorgoed verdween.

“Geschiedkundig gezien is het kerstverhaal het minst historisch correct. Dat doet voor mij echter weinig af aan de betekenis van het feest” en blijft waardevol en belangrijker dan de vraag of het verhaal waar of niet waar is. We moeten durven worstelen met het Bijbelverhaal, ons erover bezinnen en er concrete zaken uithalen die ons kunnen inspireren in ons eigen leven, vooral in ons engagement naar anderen toe. Maar laat ons dat ook niet vergeten buiten de kerstperiode. Een jaar is zoveel meer dan de kersttijd. God zond zijn zoon niet enkel tijdens de kerstperiode uit. Persoonlijk denk ik aan de vreugdevolle periode rond Pasen, het enthousiasme waarmee de eerste leerlingen de boodschap verkondigden. Dat zet mijn hart in vuur en vlam.”

32 STILL#07

WIE IS DIRK DECUYPERE? • Dirk is priester sinds 1996. • Hij gaf lang les in het college van Ieper en was er studiemeester/opvoeder. • In 2003 werd hij nationaal proost (priester in de jeugdbeweging) van de KSA, in 2010 werd hij dat ook van de KLJ. • In januari 2020 werd hij priester in de parochie van Zwevegem. • Een boek dat Dirk kan aanraden is ‘De kerk is fantastisch’ van Rik Torfs: “Hij schreef in zijn inleiding dat hij alle begrip zou hebben als de lezer het lezen staakt, maar dat is absoluut nog niet het geval bij mij!”

Hoe ontstond de kerstboom? Bomen worden al eeuwenlang en in verschillende culturen in verband gebracht met wedergeboorte en eeuwig leven. Zo stonden naaldbomen centraal bij de viering van de winterzonnewende van de oude Germanen. De groene takken stonden voor het licht en het leven die terug zouden keren na een lange winter. Ook de Egyptenaren en de Chinezen hebben een traditie van het gebruik van groenblijvende bomen bij religieuze ceremonieën. Het optuigen van kerstbomen (toen met o.m. appels en koekjes) is dan weer terug te voeren naar het Duitsland van de 16e eeuw. De kerstboom werd zo populair dat ook de Rooms-Katholieke Kerk haar uiteindelijk moest omarmen.

Suikerfeest of ramadanfeest? ‘Eid al-Fitr’ is het feest aan het einde van de ramadan. In de volksmond wordt het ook wel suikerfeest genoemd, maar dat is eigenlijk niet correct. De naam kwam er door een verkeerde vertaling van het woord ‘shukr’ dat dankbaarheid betekent. Tegenwoordig zeggen moslims liever ramadanfeest.

R E P O RTAG E

Leeet’s get this party ended Een leven zonder vaste feestdagen

BJORN LAM

– Jeho

 Beernem

oor die commercialisering van Kerstmis is het feest ook heel zichtbaar in ons straatbeeld, besef ik later die dag wanneer ik een wandelingetje maak. Wat doet dat met een persoon die geen Kerstmis viert? Stoort hij of zij zich aan de felle lichtjes en de geur van dennenhout? Met die vraag klop ik aan bij Bjorn Lamelyn, al 23 jaar een Getuige van Jehovah en al evenveel jaren niet aanwezig op het kerstdiner van zijn familie. “Nee, het stoort me niet”, lacht hij. “Ik heb respect voor elke overtuiging.” Ik stel hem meteen de tweede vraag die op mijn lippen brandt: waarom vier jij geen Kerstmis? Meer zelfs. Waarom vier jij geen feesten in het algemeen? “Als Getuige van Jehovah leef ik volgens Bijbelse principes en probeer ik zaken toe te passen zoals ze in de Bijbel omschreven zijn”, steekt Bjorn van wal. “Dat is meteen ook de reden waarom ik en andere Jehovah’s Getuigen geen (religieuze) feesten vieren: ze komen niet voor in de Bijbel. Er is wel één specifiek moment dat we jaarlijks wereldwijd vieren met meer dan 20 miljoen mensen: de sterfdag van Jezus. Maar ik zou dat niet echt een feest noemen, eerder een herdenking. Het is ook niet zo dat we uitbundig vieren met veel toeters en bellen, het is eerder een sobere viering.” Bij het woord ‘viering’, denk ik meteen aan een kerk. Maar daar vindt het vast niet plaats? “Jehovah’s Getuigen

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 33

komen samen in een eigen vergaderzaal, een gehuurde locatie, in openlucht, … In België hebben we 170 Koninkrijkszalen – zo noemen we onze eigen vergaderzalen – waar in totaal 354 verschillende gemeenten in samenkomen, maar ik ga zelf naar eentje in Brugge. Brugge en omgeving telt zo’n 700 Getuigen van Jehovah. Plaatselijk zijn er Nederlandse, Spaanse, Franse, Roemeense en Engelstalige groepen actief. Het is natuurlijk belangrijk dat iedereen kan meevolgen in zijn of haar eigen moedertaal.”

Misverstanden Er heersen veel misverstanden of vooroordelen over Jehovah’s Getuigen. Komen die jou ter ore, pols ik voorzichtig? “Ja, toch wel,” knikt Bjorn. “Een gekend misverstand gaat over Kerstmis. Zo denken veel mensen dat Jehovah’s Getuigen families uit elkaar trekken, omdat wij Kerstmis niet meevieren terwijl dat moment voor velen net een belangrijk familiefeest is. Natuurlijk klopt dat niet; één van de Bijbelse principes is net dat wij veel belang hechten aan familie en het gezinsleven. We volgen de Bijbel net om gezinnen sterker te maken. Ik ben zelf niet opgegroeid als een Jehovah’s Getuige, mijn ouders zijn katholiek. Toen ik op 18-jarige leeftijd besloot om een Jehovah’s Getuige te worden, stonden zij daar dan

vah’s G

ELYN

etuige

–

ook wat terughoudend tegenover. In het begin hadden ze het moeilijk met het feit dat ik op 25 december niet meer langskwam. Maar ondertussen zijn we 20 jaar verder en respecteren ze mijn keuzes, net zoals ik die van hen respecteer. Ik heb nog altijd een goede band met hen. Ik heb geen kerstdiner nodig om te tonen dat zij belangrijk zijn.”

School Hoe zit het met feestvieren bij kinderen van Getuigen van Jehovah, vraag ik me luidop af. “Voor een volwassen Jehovah’s Getuige is het een evidentie om geen feesten te vieren. Alle eer gaat naar de maker van het leven, voor ons dus Jehovah. Wij gaan nooit een persoon verheerlijken, wat op sommige feesten wel gebeurt. Voor jonge kinderen is dat soms moeilijker te begrijpen. Op school komen ze ook vaak in aanraking met feesten die we als Getuigen van Jehovah niet vieren. Denk maar aan Pasen, Kerstmis of Vader- en Moederdag. Veel ouders kiezen ervoor om in het begin van het schooljaar in gesprek te gaan met de school en de leerkracht. Ik heb nooit meegemaakt, toen onze kinderen nog klein waren, dat een school daar moeilijk over deed, integendeel. Je kan samen met de school vaak alternatieven vinden, zodat je kind niets mist. Zo mochten onze

kinderen tijdens de les wel mee knutselen als de klasgenootjes de vader- en moederdaggeschenken maakten, maar werd het voor hen losgekoppeld van het feest en gaven ze dat cadeautje gewoon op een andere dag. Ik heb mijn kinderen ook nooit thuisgehouden, enkel en alleen omdat er bijvoorbeeld een kerstfeestje aan de gang was. Maar net als elke ouder willen we onze kinderen de best mogelijke opvoeding meegeven, dus gingen we wel op voorhand in dialoog met onze beide zonen over de reden waarom wij die feestjes niet vieren. Maar uiteindelijk ben je geen vlieg op de muur: wat er op school gebeurt, kan je niet zien. De finale keuze in de klas ligt bij het kind. Mijn kinderen namen niet deel aan dergelijke feestjes, maar ik zou ze ook niet gestraft hebben als ze er wel voor gekozen zouden hebben. Dat is niet liefdevol.”

“Het is niet zo evident om aan een zesjarige uit te leggen waarom wij geen verjaardagen vieren en hij of zij dus niet naar een verjaardagsfeestje kan gaan” WIE IS BJORN LAMELYN? • Bjorn Lamelyn (41) woont in Beernem, samen met zijn vrouw en 2 kinderen: Beau (19) en Luca (17). • Hij studeerde voor leerkracht lager onderwijs maar werkt momenteel als bediende in de IT-wereld. • Hij houdt van lezen, wandelen en af en toe een spelletje zaalvoetbal.

Verjaardagsfeestje Hadden je kinderen het dan helemaal nergens moeilijk mee? “Dat is wat sterk uitgedrukt”, nuanceert Bjorn. “Wat mijn kinderen het moeilijkste vonden, waren verjaardagen en vooral verjaardagsfeestjes. Het is niet zo evident om aan een zesjarige uit te leggen waarom wij geen verjaardagen vieren en hij of zij dus niet naar een verjaardagsfeestje kan gaan. Ook de jarige zelf kan dat soms moeilijk plaatsen. Het is daarom belangrijk dat klasgenootjes niet het gevoel krijgen dat het is omdat ze geen vriendjes willen zijn. Wij hebben daarom vaak gewoon ‘een feestje’ gegeven waar klasgenootjes mochten langskomen, los van een verjaardag. Zo begrijpen kinderen dat ze nog steeds vrienden zijn.” Een nieuwe vraag komt plots bij me op. Word je als een Getuige van Jehovah geboren, als je ouders dat zijn? “Nee, zeker niet. Religie is iets waar je zelf bewust voor moet kiezen. Vaak zijn de kinderen dus ook al wat ouder wanneer ze de keuze maken. Ze moeten goed nagedacht hebben over wat het betekent. Zijn ze bereid te leven volgens Bijbelse normen en principes? Zoiets kan je niet opleggen, iemand moet het zelf willen. Mijn zoon Beau heeft daar rond zijn 14de voor gekozen en ook Luca

34 STILL#07

is sinds dit jaar officieel een Jehovah’s Getuige. Natuurlijk maakt hun keuze ons als ouders blij; het zou niet zo gemakkelijk zijn als we binnen hetzelfde gezin andere waarden en principes naleven. Maar ik zou mijn kinderen nooit laten vallen omdat ze mijn overtuiging niet delen. Wat er ook gebeurt, ik blijf voor altijd hun vader.”

Huwelijk Is er dan geen enkel feestje dat wel kan gevierd worden, vraag ik verwonderd. “Ik ben zelf al veel naar huwelijksfeesten geweest, maar dat is een persoonlijke keuze. Een trouwfeest kan omdat er op dat feest geen sprake is van het verheerlijken van een persoon, het gaat dus niet in tegen Bijbelse principes. Maar het is geen regel dat je zo’n feest moet of net niet mag vieren: je beslist zelf.” Nu we het over regels hebben, val ik in. Bestaat er een regel dat een huwelijk tussen een Jehovah’s Getuige en een persoon van een andere religie niet is toegelaten? “Trouwen met iemand anders dan

een Jehovah’s Getuige gaat in tegen het Bijbels principe: ‘trouwen in de heer’. Mijn vrouw is zelf Jehovah’s Getuige en ik denk dat ik daarom ook deels verliefd op haar ben geworden: ze heeft dezelfde normen en waarden, ze deelt mijn overtuiging, we kijken op dezelfde manier naar het leven. Ik denk dat zo’n zaken belangrijk zijn om een goede band te creëren en een sterk huwelijk te hebben. Mocht zij geen Jehovah’s Getuige zijn, zou dat voor mij wel een barrière zijn.”

Pakjesdag “Ik heb niet het gevoel dat mijn kinderen of wij als ouders iets missen, omdat we bepaalde feesten niet vieren”, beantwoordt Bjorn spontaan de laatste vraag die ik nog wilde stellen. “Ik kan me voorstellen dat als je nooit feestjes en cadeautjes geeft of krijgt, dat heel anders aanvoelt. Maar wij doen dat dus wel. Zo hebben wij met onze kinderen bijvoorbeeld vaak een pakjesdag: iedereen krijg dan een bedrag en je moet een cadeautje kopen voor iemand anders. Ook geven wij graag feestjes; inclusief cake, muziek, vlaggen en ballonnen! Het enige verschil is dat wij geen specifieke betekenis geven aan die feestjes. Het gaat er dan vooral om dat we de vriendschapsbanden onder elkaar versterken.”

R E P O RTAG E

When a man loves a woman 3

Een huwelijksfeest bij de Roma

p  Gent

FOTO: SOFIE ERKENS

jorn sprak over een huwelijksfeest, het enige feest, buiten de herdenking van de sterfdag van Jezus, dat Jehovah’s Getuigen vieren. Ook ik kan een trouwfeest wel smaken, al weet ik me tijdens Les Lacs Du Connemara, wanneer de zakdoeken worden bovengehaald, altijd op tijd naar de toiletten te begeven. Dat is me net iets te uitbundig. Een huwelijksfeest hoeft voor mij niet al te groot te zijn. De Roma-fa-

milie van Daniel Preda en zijn vrouw Dana is het daar niet mee eens. “Een huwelijksfeest moet groot zijn.” Maar hoe groot dan? Op zoek naar een antwoord fiets ik daarom op een zonnige zondagnamiddag langs een drukke steenweg in Gent, op weg naar hun tijdelijke woonst. Recent stapten ze mee in een integratieproject waar ze begeleid worden in hun zoektocht naar een vaste job, een woning op de reguliere markt en het onder de

“Het huwelijk is voor ons een ‘big thing’, met veel cadeaus en gunsten”

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 35

DANIEL PR

– Rom

a-geme

EDA

enscha

p–

knie krijgen van de Nederlandse taal. Ze ruilden daarvoor hun woonwagen in voor een wooncontainer, in afwachting van een echt huis. Kanten gordijnen, zorgvuldig gedrapeerd aan het enige raam, moeten de aanblik van de wooncontainer verfraaien, net zoals de rij gerangschikte orchideeën op de vloer. In de aanpalende container slapen hun zoon en schoondochter met hun 7 maanden jonge baby Daniel, vernoemd naar zijn opa. Volwassen Daniel schenkt koffie, Dana speelt met hun kleinzoon, de voertaal is Frans met ertussen het geluid van een kirrende baby. Hun leefwereld is misschien veranderd, maar oude tradities kenteren niet snel. “Het huwelijk is voor ons een ‘big thing’, met veel cadeaus en gunsten”, steekt Daniel van wal wanneer ik mijn fiets geparkeerd heb en plaatsneem op een houten stoel. “Voorafgaand aan het huwelijk trok ik als kandidaat-bruidegom naar het huis van mijn schoonfamilie om mijn toekomstige bruid op te halen. In dat huis bevonden zich vrouwen, jong en oud, die zich verkleed hadden als bruid. De schoonfamilie zei bij iedere vrouw: “Alsjeblief, hier is je bruid”. Aan elke vrouw die het niet bleek te zijn, gaf ik 10 tot 20 euro: cadeautjes. Totdat ik kwaad werd, de voordeur insloeg met een bijl en de juiste bruid vond. Daarna betaalde ik voor een nieuwe deur. Het is een toneeltje, een traditie”, lacht Daniel schouderophalend.

Biggetje aan het spit Cadeautjes van 20 euro en een nieuwe voordeur. Dat is veel geld en het trouwfeest moet nog beginnen… “Geld speelt dan ook een belangrijke rol bij Roma- huwelijken”, bevestigt Daniel. “Vroeger werd de vrouw gekocht. De bruidsschat bedroeg 100 à 200 goudstukken (1 goudstuk is ongeveer 550 euro waard). Er kon ook cash betaald worden. Dat geld ging naar de familie van het meisje. Maar daarmee kochten ze bijvoorbeeld ook nieuwe meubels voor het kersverse koppel. Alles nieuw, niets tweedehands, tot aan de televisie toe”, verduidelijkt Daniel. “De bruidsschat kwam dus met verplichtingen. De tijden zijn veranderd, maar de traditie schrijft nog steeds voor dat de ouders het trouwfeest betalen als hun zoon in het huwelijksbootje treedt. Het feest van mijn zoon en schoondochter Larissa kostte ongeveer 4.000 euro. Er waren om en bij de 100 aanwezigen. Ik kocht vlees, brood en whisky, regelde muzikanten en kocht kledij. We serveerden traditionele gerechten zoals ‘sarmale’ (koolbladeren gevuld met gehakt en rijst), kippensoep met vermicelli, salades en biggetjes aan het spit. Ook een taart in verschillende verdiepingen kon niet ontbreken.”

Dana was 13 jaar toen we trouwden, ik 18. Toen ze meerderjarig werd, zijn we ook wettelijk getrouwd. Het huwelijksfeest vond traditioneel plaats in grote tenten bij kaarslicht. Nu boeken we vaak een feestzaal. Om middernacht ‘stelen’ enkele gasten de bruid. Ze gaan met haar uit en leggen alles vast op film, om te bewijzen dat het deugdzaam verloopt. Om de bruid terug te krijgen, moet de bruidegom een geldsom betalen. Het tweede feest verloopt minder georganiseerd”, weet Daniël. “Er worden geen officiële uitnodigingen verstuurd; wie komt, is welkom. De gasten arriveren wanneer ze willen.”

550 euro Trouwen gaat in België gepaard met het ontvangen van cadeaus en enveloppes met geld, werp ik op. “Dat is bij ons niet anders”, knipoogt Daniel. “De gehuwden ontvangen een uitzet in de vorm van servies, beddengoed, tapijten, vazen, noem maar op. Geld of goud kan men ook schenken. Tijdens het feest gaan we rond met een microfoon en een grote zak,

Ik hoorde dat de Roma telkens 2 trouwfeesten organiseren: het eerste vindt plaats bij de schoonfamilie en het tweede bij de familie van de bruidegom. En dat er verder geen officiële of wettelijke ceremonie is, aangezien Roma’s op jonge leeftijd trouwen. De bruid is vaak nog minderjarig… “Dat klopt”, knikt Daniel. “In vele landen mag je pas trouwen vanaf 18 jaar, dus regelen we het gewoon onder de families. Er is een kleine ceremonie waarin enkele woorden worden uitgewisseld, onder het toezicht van vele getuigen. Het huwelijk gebeurt met wederzijdse toestemming, nooit onder druk of dwang. Het huwelijk is een engagement voor het leven, je trouwt niet voor 2 à 3 jaar, dus er moet goed over nagedacht worden. Mijn vrouw

36 STILL#07

FOTO: SOFIE ERKENS

Iedereen welkom

WIE IS DANIEL PREDA? • Daniel woont samen met zijn vrouw Dana en hun 2 kinderen in Gent. • Hij is afkomstig uit Răcăşdia, in Roemenië en woont al meer dan tien jaar in België. • Daniel herstelt en verkoopt tweedehandsauto’s en werkt via interimcontracten voor Volvo Cars.

daarin mogen de gasten hun cadeaus stoppen. Kijk, het gaat zo: ‘Ah, goeiendag, wat heb jij mee voor het bruidspaar?’ Wanneer iemand te weinig schenkt, geeft de persoon met de microfoon publiekelijk commentaar. Het is de traditie dat je meer geeft dan je ontving bij een vorige gelegenheid. Stel: ik geef 500 euro bij een huwelijk, dan ontvang ik 550 euro wanneer ik zelf trouw. Dat betekent dat je de eerste maal dat je naar een huwelijk gaat veel geld kwijt bent. Maar je verdient het terug tijdens je eigen huwelijk of bij dat van je zoon of dochter. Het is zeer belangrijk om die bedragen allemaal op te schrijven in een boekje, zodat je weet hoeveel je de volgende keer zelf moet schenken. Verder moet je er zeker voor zorgen dat je aanwezig bent op de feesten die al je gasten in de toekomst organiseren. Een fotograaf verzekert dat iedereen die op jouw huwelijk aanwezig is, gefotografeerd wordt en maakt cd’s met de foto’s.”

Jingle Bells In een cultuur die bol staat van de tradities lijkt het me logisch dat ook andere feesten niet zonder de nodige aandacht en rituelen passeren, of niet? “Kerstmis is enorm belangrijk voor ons”, beaamt Daniel. “Op 24 december slachten we een varken en bereiden we worsten en gerookt vlees. Jongens trekken van huis tot huis, zingen ‘Jingle Bells’ en ontvangen daarvoor koekjes en snoepjes. Met oudejaar, vóór middernacht, trekken vermomde jongemannen – onder lakens en met een geitenmasker waarvan de bek beweegt – van huis tot huis. Ze spelen accordeon, saxofoon, percussie en ze zingen. Zo halen ze een centje op in de wijde omgeving. Verjaardagen waren vroeger een kleinschalige familieaangelegenheid, maar worden tegenwoordig groots gevierd, soms met 100-den mensen, net zoals een huwelijksfeest. Men geeft dure cadeaus; op hun 18de verjaardag krijgen sommigen zelfs een auto. Ach, er is altijd wel ergens een feest”, besluit Daniel. “Wekelijks, misschien dagelijks. We vinden gewoon altijd een reden om te feesten.”

Buy me a river

R E P O RTAG E

Op zoek naar alternatieve cadeautjes

–O

oor mijn laatste stop trek ik naar Belinda Torres Leclercq. Ze is 32, werkt voor Oxfam en kan me vertellen hoe ik dit jaar eens een ‘alternatief’ cadeautje kan kopen. Want we hebben het waarschijnlijk allemaal al eens meegemaakt: de keuzestress bij het kerstshoppen door de vele promoties en lonkende boodschappen van grote winkelketens, de flauwe glimlach die je opzet wanneer je een cadeautje krijgt dat je helemaal niet bevalt en de teleurstelling die je voelt wanneer jouw cadeautje niet positief wordt onthaald. “Tien jaar geleden startten we met ‘Oxfam pakt uit”, vertelt Belinda. “Dat is een initiatief waar je verschillende kaartjes kan kopen voor een goed doel. Op die kaartjes staat een concreet product dat je schenkt: een lammetje, moestuintje, … Je koopt natuurlijk niet écht een dier of moestuin, maar draagt bij aan een project binnen het thema. Jaarlijks verkopen we ongeveer 2000 kaartjes. We zien dat de vraag naar alternatieve, duurzame cadeautjes stijgt. Met Kerstmis verkopen we de meeste kaartjes: het is nu eenmaal een feest van liefde en schenken.”

Kip Waarom kaartjes verkopen en niet gewoon geld storten naar een goed doel, vraag ik me af. “We merken dat mensen het leuk vinden om iets concreet te schenken. Geld op een rekening is niet zo feestelijk en lijkt een druppel op een hete plaat. Als je bijvoorbeeld een kip schenkt, is dat meteen heel duidelijk. Daarnaast is het origineel en creatief: je legt dat dier figuurlijk onder de kerstboom. Mensen

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 37

p  Oostende

kunnen zich er iets bij voorstellen. We merken dat de kaartjes vooral gekocht worden door vrouwen tussen de 30 en 50 jaar. Al beginnen ook meer tieners hun weg te vinden naar geschenken die bijdragen aan een goed doel. Sommige kaartjes, zoals schoolboeken, kosten slechts 10 euro, dat past binnen het budget van een tiener.”

Babygeschenk Ik zie het al voor me: Mijn moeder met een kaartje van een kip. Ik vraag me af hoe zij erop zou reageren. “Ik heb eens kaartjes geschonken als babygeschenk en de reacties waren heel positief. Vaak krijgen we toch cadeautjes die we niet echt nodig hebben; ze verdwijnen al snel in de kast of zelfs in de prullenbak. Het plezier dat we daaraan beleven, blijft niet zo lang hangen als wanneer we iets krijgen dat ons een goed gevoel geeft. Wanneer je zo’n cadeautje krijgt, weet je dat je iemand steunt die het hard nodig heeft, dat jouw cadeautje er echt toe doet.”

FOTO: TINEKE D’HAESE

LECLERCQ S E R R O T BELINDA xfam –

WIE IS BELINDA TORRES LECLERCQ? • Belinda Torres Leclercq is 32 en woont in Oostende. • Ze studeerde politieke wetenschappen en houdt van reizen en vreemde talen. • Ze werkt als mediacoördinator bij Oxfam-Solidariteit.

7 geëngageerde cadeautips 1. Surf naar www.still-magazine.be en

schenk iemand een abonnement op Still! Het kost je zelf helemaal niets en je inspireert er iemand anders mee.

2. Maak zelf je geschenkje! Wat dacht je

van een leuke fotocollage of een montage van je favoriete filmpjes? Ook een bon voor een zelfgemaakt etentje wordt zeker gesmaakt.

3. Koop een uitgestelde maaltijd voor iemand die honger heeft of schenk iemand een bakje troost via vzw Enchanté. www.enchantevzw.be.

4. Wil je iets doen voor dieren? Bij WNF

kan je een orang-oetan adopteren. Je krijgt dan een geschenkbox met knuffel en informatie over het dier. Dankzij de adoptie ondersteun je anti-stroperij en houtkapactiviteiten en werk je met lokale bevolking en ondernemers aan bosvriendelijke inkomstenbronnen. www.wwf.nl/dieren/orang-oetan.

5. Heb je een hart voor mensen? Schenk

iemand een kinderwens via ‘Make a wish’. Die organisatie vervult de droom van kinderen tussen 3 en 18 jaar die aan een levensbedreigende ziekte lijden. www.makeawish.be.

6. Ben je helemaal voor je steentje bijdra-

gen aan een goed doel, maar heb je liever dat de ontvanger zelf kan kiezen over welk goed doel het gaat? Bestel een bon via www.goodgift.be.

7. Doe een ervaring cadeau: neem iemand

mee op een verrassingsuitstap naar een bos, de zoo, een pretpark, … Onderzoek wijst uit dat deze vorm van cadeaus veel langer blijft hangen in het geheugen dan het ontvangen van een materieel geschenk.

“WOORDEN HOREN HIER NIET THUIS. ENKEL HET STUIVEN VAN DE WIND”

K U N ST

Kijk, vanop één van de meest ongestoorde plekken in het heelal: een (eerste) aanraking. Kijk, lijf en psyche vallen samen op een kruispunt van assen ergens buiten de aarde. Kijk, vulkanische assen, evergreen bergen, ongetemd wild.

Annelien Smet VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 39

> www.anneliensmet.com

Woorden horen hier niet thuis. Enkel het stuiven van de wind.

WIE IS ANNELIEN SMET? Verstilling vind ik in extremen. Ik leef graag hard en langzaam, werk graag hard en langzaam en heb hard en langzaam lief. Sport, boeken en dieren laden me op. Vrienden geven me kracht. Liefde maakt me kalm en vuurt me aan. Mijn eb en vloed in een notendop.

“FOTOGRAFIE ENGAGEERT ME OM DE VOORTDUREND VERANDERENDE VERHOUDING TUSSEN MENS EN NATUUR TE ONDERZOEKEN”

Catherine Lemblé 40 STILL#07

Dit is een foto, genomen in een gebied met veel oude ‘greniers’ of ‘mazots’, traditionele schuren die vroeger gebruikt werden om graan of kaas in op te slaan. De constructies zijn bovengronds en vaak ondersteund door palen. Een ronde stenen plaat wordt tussen de palen en de schuur gevoegd om het voedsel te beschermen tegen knaagdieren. Door het zachte avondlicht heeft het beeld iets idyllisch, alsof je naar een romantisch schilderij of een kleine maquette kijkt van een 19de-eeuws landschap. Als je langer kijkt, vallen in de verte geparkeerde auto’s te bespeuren. Fotografie engageert me om de voortdurend veranderende verhouding tussen mens en natuur te onderzoeken.

> www.catherinelemble.com

K U N ST

Dit is een foto van een steenmannetje, gebruikt om een wandelpad in de bergen te markeren. Tijdens bergtochten hield ik er als kind van om letterlijk mijn steentje bij te dragen, en mij zo verbonden te voelen met andere wandelaars en alpinisten. Toen ik dit steenmannetje tegenkwam, zag ik een moeder die haar kind omarmt, een beeld van geborgenheid. Het toont de natuur als metafoor. Het herinnert me aan een fragment uit Percy Shelley’s gedicht ‘Mont Blanc’: “And what were thou, and earth, and stars, and sea / If to the human mind’s imaginings / Silence and solitude were vacancy?”, waarin hij deze vraag aan de berg stelt. Op de natuur projecteren we ongeremd onze gedachten en ideeën. Wat is natuur zonder deze gedachten? En wat zouden wij zijn zonder de natuur?

Dit is één van de voornaamste redenen waarom ik fotografeer. Het medium zet aan tot verwondering over de zoete geur van dennenappels, de vochtige mist, het roestkleurige mos, het kraken van de sneeuw. Alleen op stap met mijn camera word ik gedwongen stil te staan bij de ruimte waarin ik me beweeg. Tijdens deze wandelingen worden alle ruis en prikkels weggefilterd en wordt er plaatsgemaakt voor een alert en helder bewustzijn van het heden. Het is een moment om de geest te laten rusten.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 41

WIE IS CATHERINE LEMBLÉ? Catherine Lemblé (1990) behaalde haar master in de fotografie aan Luca School of Arts in Brussel. De voorbije jaren stelde ze tentoon in binnen- en buitenland waaronder in Muziekcentrum De Bijloke, Recyclart en De Brakke Grond. In 2019 verscheen haar eerste fotoboek ‘Cabin Fever’. In haar werk richt ze haar blik op de immer veranderende verhouding tussen mens en natuur.

“HET MONDMASKER IS ONS UNIFORM EN HET SYMBOOL VOOR ENGAGEMENT GEWORDEN” 42 STILL#07

In een samenleving waar chaos en stress dagelijkse kost zijn, kan een kunstenaar zijn maag gretig vullen. Maar enkel absolute stilte luidt creativiteit in. De twee door de overheid opgelegde lockdowns gaven mensen een beeld van hoe mijn wereld eruit ziet. Ik verkies het isolement van de kunstenaar die in zijn hoofd leeft: een kluizenaarsbestaan. In deze illustratie verstil en mediteer ik; ik ga in innerlijke quarantaine.

In België voel ik me bijna verplicht om het surrealisme te omarmen. Tijdens mijn academische opleiding heb ik veel schedels en opgezette vogels getekend. Deze illustratie omvat de verbindende kracht die de natuur bezit; ieder dier heeft een taak te vervullen, apart en in groep, als één grote, draaiende motor. Leven en dood kunnen niet zonder elkaar; ze vormen een vicieuze cirkel. De wereld draait door.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 43

> Instagram: @wodanwork

Roel De Witte

( WODAN )

In deze vreemde tijden moeten we ons allen engageren. We dragen dat stomme masker om het aantal besmettingen met CODIV-19 te doen dalen. Ik heb het gevoel dat we er als mens – eenmaal het virus verdwenen is – groter van gaan worden. We zullen verschillende zaken moeten herbekijken. Is het nog ecologisch verantwoord om elke dag vlees te eten en vijf kinderen te verwekken? Het mondmasker is ons uniform en het symbool voor engagement geworden. Mijn persoonlijk engagement? Dankzij mijn vriendin heb ik mijn eetgewoontes veranderd, haar gezicht heb ik daarom verwerkt in deze illustratie.

K U N ST

WIE IS ROEL DE WITTE (WODAN)? Roel (°Jette, 1987) tekende al lang voor hij kon lezen of schrijven. Het is zijn grote passie gebleven. Hij studeerde toegepaste beeldende kunsten aan de Stedelijke Academie in Aalst. Daarna volgde hij een opleiding illustratie aan de Luca School of Arts in Gent. Vandaag is hij voltijds freelance illustrator en grafisch ontwerper.

“Je moet als pleegouder bereid zijn te geven en niets terug te verwachten” JAN (PLEEGZORG VLAANDEREN), BRUNO EN WIM (PLEEGOUDERS) OVER BLABLACAR, HECHTING EN MILITANTISME

Baby’s, tieners, volwassenen met een beperking, minderjarige vluchtelingen, bekenden of onbekenden: pleegkinderen kan je niet in een hokje duwen. En pleegzorg ook niet. Fulltime, enkel in het weekend of in vakanties, kortdurend of net voor een lange periode. Elk kind is anders. Elk engagement van pleegouders ook. “Verwacht niet dat je iemand gaat ‘redden’, à la ‘Oliver Twist’ of ‘Annie’. Maar weet wel dat je met pleegzorg een gigantisch verschil kan maken in het leven van een kind.”

44 STILL#07

REDACTIE: NIKKIE STEYAERT & VEERLE FRISSEN | FOTOGRAFIE: SOPHIE CALLEWAERT

I N T E RV I E W

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 45

Waarom zou iemand in vredesnaam pleegouder willen worden? De vraag brandt op mijn lippen terwijl ik wacht tot de grote voordeur van Bruno en Wim in hartje Brussel opengaat. Zij zijn al 5 jaar lang pleegouders. Wat voor mensen zouden zij zijn? “Er is niet één soort pleegouder, het zijn heel diverse mensen”, vertelde Jan van Pleegzorg Vlaanderen me eerder deze week aan de telefoon toen ik hem uitnodigde voor dit driegesprek. Zo bleken er ‘bestandspleegzorgers’ en ‘netwerkpleegzorgers’ te bestaan. Wanneer Jan met zijn team via campagnes zoekt naar nieuwe kandidaat-pleegzorgers, zoeken ze vrijwel altijd naar die eerste soort. ‘Bestandspleegzorgers’ zijn – net zoals Bruno en Wim die ik dadelijk ga ontmoeten – mensen die geen voorafgaande band hebben met de persoon die ze in hun gezin opnemen. Een netwerkpleegzorger daarentegen is een grootouder, een tante, een buur of zelfs een leerkracht of voetbalcoach die ervoor kiest om een welbepaald kind op te vangen. Bruno en Wim zijn ‘bestandspleegouders’ van niet-begeleide vluchtelingen. “Zoals dit koppel zijn er veel mensen”, vertelde Jan nog. “Ze zijn sterk aangegrepen door beelden uit vluchtelingenkampen zoals we er recent weer uit Moria in Griekenland binnenkregen. Sommige minderjarige vluchtelingen komen zonder enig eigen netwerk toe in België en voor hen zoekt Jeugdhulp Vlaanderen een plek.” Die plek is voor 3 van die jongeren het huis achter deze voordeur. Het huis dat me niet veel later hartelijk welkom heet. Het huis waar ik op een lange sofa eindelijk mijn brandende vraag kan voorleggen aan Bruno en Wim: waarom? “Waarom zouden we hen niet helpen? Mensen uit onze omgeving geven soms aan dat onze pleegkinderen met hun gat in de boter zijn gevallen. Daar kan ik kwaad van worden. Geldt datzelfde dan niet voor hun eigen kinderen? Het is toch het recht van elk kind om onder de best mogelijke omstandigheden op te groeien?”

En zo namen jullie contact op met Pleegzorg of hoe moet ik me dat voorstellen… Wim: “Wij hebben een tijd in Parijs gewoond tijdens de weekends en maakten voor het heen- en weer verkeer altijd gebruik van BlaBlaCar, een vorm van carpooling. Tijdens een van die ritjes ontmoetten we een vrouw die als psycholoog werkte in een observatiecentrum. Het was 2015, het jaar waarin een groot aantal vluchtelingen naar ons land trok. Ze vertelde op zoek te zijn naar voogden voor niet-begeleide minderjarigen, jongeren die in ons land toekomen zonder ouders. Een voogd is een apart juridisch statuut waar je een kleine opleiding en examen voor moet doen.” Bruno: “Kort na die ontmoeting volgde ik zo’n cursus en werd ik effectief voogd van 2 minderjarige vluchtelingen, maar voogd is geen pleegzorger. Het is een formelere rol. Je bent voornamelijk verantwoordelijk voor de administratie: gerechtelijke procedures, advocaten, papierwerk voor de school, de zoektocht naar een pleeggezin,… Het is een ‘neutrale’ rol, een steunpunt voor pleegkinderen zonder al te dichtbij te komen. Door als voogd op te treden, kwamen we in contact met veel niet-begeleide vluchtelingen en hun leefwereld. We ontdekten dat er alleen al in Brussel een tekort was van ongeveer 75 gezinnen. Ook de jongeren van wie ik voogd was, waren op zoek naar een familie. Na een paar maanden hebben Wim en ik beslist om een stap verder te gaan en ons aan te melden bij Pleegzorg Vlaanderen.”

KINDERWENS Wat als er al kinderen in het gezin zijn? Maakt dat de pleegzorg makkelijker of net moeilijker? Jan: “We werken altijd op maat. Er is een uitgebreide screening van de kandidaat-pleegouders. Daarbij worden ook de kinderen die de ouders al hebben, betrokken. Pleegzorg doe je met het hele

gezin. Om het met een cliché te zeggen: als mama een nieuwe hobby zoekt, maar de rest van het gezin staat er niet achter, is het sowieso een ‘no go’ voor ons. Het zou natuurlijk kunnen dat iemand zich een beetje afwachtend opstelt, maar als er echt een duidelijke ‘nee’ is van de eigen kinderen, gaan we er niet mee door.” Bruno: “Wij hebben geen eigen kinderen dus dat maakte het makkelijker (lacht). Nee serieus. Wij hebben zelfs geen kinderwens. Pleegzorg Vlaanderen had het daar in het begin wel moeilijk mee: waarom wil je pleegouder worden als je geen kinderwens hebt? Maar wij zien het niet zo zwart-wit. Wij zijn Wim en Bruno, als er 3 tieners willen meedraaien in onze wereld, dan is dat prima en zijn ze hartelijk welkom. Volgens ons is dat ook de beste manier om pleegzorg te benaderen. Bij sommige pleegouders loopt het mis omdat ze een eigen gezinnetje willen stichten. Maar dat gaat nooit écht lukken; het zijn nu eenmaal niet jouw kinderen. Dat besef en die aanvaarding zijn zeer belangrijk. Wat niet wegneemt dat het heel gezellig en liefdevol kan zijn met onze pleegkinderen.” Jan: “Inderdaad. Het is écht belangrijk dat er een warme klik is. Wanneer we in onze zoektocht een specifiek kind in gedachten hebben dat zou passen in een gezin, worden alle gezinsleden bij de uiteindelijke beslissing betrokken. We

46 STILL#07

zorgen altijd voor een zachte overgang. Verblijft het kind bijvoorbeeld in een voorziening, dan starten we met een bezoekje van de kandidaat-pleegouders aan die voorziening, erna kan het kind een dagje mee naar de nieuwe thuis. Zo kunnen beide partijen kijken of die klik er is. We streven er in principe naar om het kind in een pleeggezin te plaatsen waar hij of zij het jongste lid wordt. Dat om de natuurlijke hiërarchie binnen het gezin niet te verstoren: het oudste kind blijft het oudste. Soms gebeurt het dat de leeftijden gelijk liggen, bijvoorbeeld voor ondersteunende, tijdelijke pleegzorg. Leeftijdsgenoten kunnen het doorgaans goed met elkaar vinden. Een uitzondering daarop zijn gezinnen die ervoor kiezen om minderjarige vluchtelingen op te vangen en waar de positie binnen het gezin anders kan liggen.” Wim: “We hebben in ons gezin meerdere pleegkinderen van 19, 16 en 14 en merken dat dat zorgt voor een betere dynamiek. Ze leren van elkaars culturele verschillen. Wij staan open voor nog een vierde pleegkind, maar dan mag het niet te lang meer duren. Voor ons is het belangrijk dat alle pleegkinderen een band met elkaar hebben. Als we binnen 15 jaar Kerstmis vieren en we nodigen de vier kinderen uit, dan willen we dat ze elkaar voldoende kennen. Als een van onze pleegkinderen beslist om terug naar het geboorteland te

trekken, dan zouden we sowieso verwachten op de feestdagen nog van hen te horen. Een telefoontje bijvoorbeeld om het familiemoment mee te maken en elkaar nog eens te horen.”

KANT-EN-KLAAR Hoe zouden jullie de band met jullie pleegkinderen beschrijven? Wim: “Wij hebben een goede band, maar die was er niet op 1, 2, 3. Je moet veel geduld hebben. Het kost tijd en energie om naar elkaar toe te groeien. Dat geldt ook voor de band tussen de pleegkinderen onderling. Je mag niet vergeten: een pleegkind komt kant-en-klaar, met eigen gewoontes, overtuigingen en een karakter dat al sterk gevormd is. Je moet elkaar leren kennen en aan elkaars aanwezigheid wennen. In het begin is er ook amper fysiek contact. Je moet als pleegouder bereid zijn te geven en niets terug te verwachten. Je mag hen zeker niet forceren of een knuffel afdwingen. Dat komt vanzelf, als je hen ruimte geeft.” De pleegkinderen van Wim en Bruno verblijven voltijds bij hen. Maar er zijn dus ook kinderen die hoofdzakelijk in een voorziening verblijven en slechts af en toe bij een pleeggezin inwonen… Jan: “Klopt, we noemen dat een ‘logeergezin’. Het kind kan dan in de weekends en/of vakantieperiodes bij een pleeggezin

I N T E RV I E W

WAT DOET PLEEGZORG VLAANDEREN?

terecht. Pas op, het is evengoed een volwaardige vorm van pleegzorg en kan een groot verschil maken voor een kind. Een pleegmama vertelde over haar 14-jarige pleegdochter die ondertussen al 3,5 jaar 1 à 2 keer per maand een weekend bij hen komt, al naargelang ze er zelf behoefte aan heeft. Ze leerden elkaar kennen via één van de eigen kinderen op kamp; de pleegmama was toen mee als kookmama. Het pleegkind liet daar ontvallen: ‘Dat zou ik ook wel leuk vinden, ergens een thuis hebben’. Ze woonde al haar hele leven in een voorziening. Dus hebben ze na overleg binnen het gezin beslist om zich kandidaat te stellen. Natuurlijk kunnen ze dat ook gewoon onder elkaar beslissen, maar het voordeel om het via pleegzorg Vlaanderen te doen, is dat het een wettelijke omkadering geeft.” Krijgen pleegouders (psychologische) begeleiding? Bruno: “Ja, soms een beetje te veel zelfs. (lacht) Wij vonden het voortraject om pleegouder te worden wat te zwaar: gesprekken, screenings, testen, … Pleegouder zijn van een niet-begeleide vluchteling is totaal anders dan van een Belgisch pleegkind, en in onze ogen ook minder moeilijk. De meeste Belgische pleegkinderen komen uit zwaar gehavende gezinnen en zijn thuis vaak in aanraking gekomen met fysieke, emotionele of seksuele mis-

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 47

handeling, ouders die verslaafd zijn aan drugs of alcohol… Niet-begeleide vluchtelingen hebben meestal geen fysieke of psychologische trauma’s. Natuurlijk hebben ze bagage en verdriet omdat ze hun land hebben moeten verlaten en hun ouders niet meer kunnen zien, maar de meeste jongeren komen uit een warm nest. Ze vluchten omdat er oorlog heerst, of om een betere toekomst op te bouwen.” Jan: “Het voortraject is inderdaad best intensief, maar de begeleiding tijdens de pleegzorg gebeurt wel heel sterk op maat. Voor de moeilijkere situaties bestaat er bijvoorbeeld ‘behandelingspleegzorg’. Dan spreken we niet alleen over sessies voor het pleegkind/jongere/gast, maar ook voor de pleegouders. Een hechtingsproblematiek is bijvoorbeeld iets waar pleegouders extra begeleiding in nodig hebben. Sommige kinderen werden nooit getroost door een vertrouwensfiguur toen ze pijn hadden of verdrietig waren. Als het kind als baby geleerd heeft dat wenen niet helpt, omdat er toch niemand

• Pleegzorg Vlaanderen werkt nauw samen met de 5 provinciale pleegzorgdiensten die op hun beurt bijna 6.000 pleeg- en gastgezinnen begeleiden. • De organisatie heeft een verbindende taak en brengt alle betrokkenen rond de tafel om de toekomst van pleegzorg verder uit te tekenen. • Daarnaast weegt Pleegzorg Vlaanderen via sensibiliseringscampagnes op het beleid en de wetgeving rond pleegzorg. • Sinds 1 september 2019 is het statuut van pleegouder opgenomen in het Burgerlijk Wetboek. • Pleegzorg Vlaanderen pleit samen met de Gezinsbond voor het openstellen van het ouderschapsverlof voor pleegouders die langdurige, continue pleegzorg opnemen.

naar omkijkt, dan wordt dat (enige) communicatiemiddel op den duur niet meer gebruikt. Pleegouders kunnen dan in eerste instantie het idee hebben dat het kindje heel rustig is, omdat het nooit weent. Maar misschien is het een kind met een onveilige hechting. Daar zijn specifieke vormingen voor en ook de begeleider kan helpen om ermee om te gaan. De pleegouders leren dan bijvoorbeeld om positieve signalen van het kind te versterken.” Wim: “We vinden het goed dat de begeleiding er is, maar je moet ook genoeg ruimte krijgen om je eigen ding te doen. Wij worden nu nog steeds maandelijks opgevolgd door Pleegzorg Vlaanderen. Het is vooral goed voor de kinderen: ze krijgen eens aandacht van een andere

“Bij sommige pleegouders loopt het fout, omdat ze een eigen gezinnetje willen stichten. Dat zal nooit lukken, want het zijn nu eenmaal niet je eigen kinderen”

“Mensen uit onze omgeving geven soms aan dat onze pleegkinderen met hun gat in de boter zijn gevallen. Daar kan ik kwaad van worden. Het is toch het recht van elk kind om onder de best mogelijke omstandigheden op te groeien?” persoon en kunnen hun hart luchten bij iemand anders dan onszelf. In de praktijk komen wij als pleegouders om de drie maanden samen met onze begeleider, dat is voor ons voldoende.”

FOTO: VEERLE FRISSEN

RELIGIE

WIE IS JAN BROCATUS? • Jan werkt sinds september 2017 voor Pleegzorg Vlaanderen als perswoordvoerder en beleidsmedewerker. • Daarvoor was hij lang in dienst in de sector voor mensen met een beperking. Hij werkte ook 10 jaar als directeur van Amnesty International. • Jan woont in Leuven en is alleenstaand. • Als hij ooit van job verandert, zou hij graag zelf pleegouder worden in de vorm van ‘logeergezin’, maar voorlopig wil hij ‘neutraal’ blijven. • Een boek dat hij kan aanraden is: ’Voor altijd mijn kind: eigen verhalen van ouders met kinderen in pleegzorg’ van Nancy Leysen, “omdat daar heel goed het perspectief van de ouders in naar voor komt”. • Zijn lievelingsroman is: ‘De kolonel krijgt nooit post’ van Gabriel Garçia Marquez.

48 STILL#07

Wat is de rol van de eigen ouders in de opvoeding van de kinderen? Jan: “De stem van de ouders moet altijd gehoord worden. Ook al zijn ze voor langere tijd uit beeld en ook al zou het pleegkind niets liever willen dan mama/ papa zeggen tegen de pleegouders: een pleegouder blijft altijd pleegouder. Sinds 1 september 2019 bestaat er een officieel statuut van ‘pleegouder’. Dat beschermt niet alleen de pleegouders, maar ook de ouders, die bepaalde beslissingen kunnen nemen over het gekozen onderwijsnet, de gezondheid, medische ingrepen, vaccinaties,…” Bruno: “Dat is voor ons een reden geweest waarom we nooit overwogen hebben om kinderen uit ons eigen land op te vangen. Onze vorm van pleegzorg lijkt meer op

adoptie: het kind is niet van ons, maar het verblijft wel jaren aan een stuk in ons gezin. We maken alle beslissingen en hebben ouderlijk gezag. Wij hadden geen zin om met de echte ouders te moeten overleggen over de opvoeding van de kinderen. We doen het op onze manier.” Jullie 3 kinderen kunnen heel moeilijk of niet terug naar hun ouders, maar bij Belgische kinderen ligt dat helemaal anders … Jan: “Inderdaad. Ook hier streven we naar een overgangsperiode zodat het kind en de ouders opnieuw aan elkaar kunnen wennen en de pleegouders voorbereid zijn op het feit dat het kind hen verlaat. Je hebt als pleegouder natuurlijk ook een band opgebouwd en je hebt bezoekrecht als de pleegzorg een bepaalde periode duurde. De stapsgewijze terugkeer gebeurt ook een beetje uit voorzorg. Stel dat het opnieuw misloopt? Als er spanningen ontstaan, kan er een pauze ingelast worden. Het kind komt altijd op de eerste plaats. Soms blijft de vaste stek, na advies

I N T E RV I E W

Pleegouder worden in 3 stappen [1] Informeer je

[2] Screening

[3] Start

van de jeugdrechter, toch het pleeggezin en komt er bijvoorbeeld een uitgebreidere bezoekregeling voor de ouders. Indien er conflicten ontstaan tussen de pleegouders en ouders, is er nog altijd de optie om naar de familierechter te stappen. Nu, om conflicten voor een deel te vermijden wordt er bij de opstart van een pleegzorgsituatie een afsprakennota gemaakt waarin ouders en pleegouders het eens worden over bepaalde belangrijke aspecten in de opvoeding en zorg van het kind.” Maar toch is het niet ondenkbaar dat het misloopt… Wim: “Pleegzorg is niet altijd gemakkelijk en je mag het zeker niet onderschatten. In

het geval van niet-begeleide vluchtelingen lijkt het moeilijkste aspect ons religie. Daar zou het wel eens kunnen foutlopen. Ons eerste pleegkind, Wahidullah, is zeer praktiserend moslim, Nisan is dan weer gematigd moslim en Wilson een praktiserende orthodoxe christen. Vooral bij Wahidullah hebben we het heel moeilijk gehad en best veel ruzie gemaakt. Na jaren van vluchten en zoeken naar een thuis was het de eerste keer dat hij eindelijk terug volledig voor zijn geloof kon gaan. Hij wilde het perfect doen, tot in de puntjes. Dan hebben we het over dagelijks 5 keer bidden, op de juiste uren…” Bruno: (knikt) “Religie is iets persoonlijks,

iets cultureels. Het is vaak ook het enige waar de kinderen nog honderd procent controle over hebben. Wahidullah was fundamenteel niet akkoord met het levensritme van België. Om conflicten te vermijden, zijn we hem in het begin zoveel mogelijk tegemoet gekomen. Vaak kon hij niet mee naar de winkel of op uitstap omdat hij per se wilde bidden. Na verloop van tijd heeft hij gezien dat andere moslimjongeren in België het niet zo strikt nemen. Hij besefte ook meer en meer dat het gewoon niet haalbaar is in deze maatschappij. Toen Nisan er bij kwam, merkte hij ook dat het zo strikt naleven van zijn religie hem tegenhield.

Er is heel veel informatie te vinden op de website van pleegzorg Vlaanderen: www.pleegzorgvlaanderen.be. Daar kan je een infopakket aanvragen. Een echte eerste formele stap is de deelname aan een infoavond, dat is een vereiste. Na zo een infoavond is er al heel wat uitval. Om een pleeggezin te kunnen worden, moet je namelijk voldoen aan een aantal vereisten. Zo is er bijvoorbeeld een bepaalde stabiliteit nodig en moet je openstaan voor gedeeld ouderschap met de eigen ouders van het kind.

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 49

Als je overtuigd bent, vul je een aanmeldingsformulier in en vanaf dat moment start de screening. Dat zijn voornamelijk individuele gesprekken, maar soms zit er ook een groepssessie in. Vaak is er een ontmoeting met ervaren pleegouders, zodat kandidaat-pleegouders op een heel vrije manier hun vragen kunnen stellen. Dan duiken er soms nog elementen op die ervoor zorgen dat pleegzorg niet aangewezen is. Het zijn uiteindelijk de pleegzorgdiensten die beslissen wie zij toelaten.

Als je als pleegouder aan de slag gaat, krijg je natuurlijk altijd begeleiding. Er wordt samen met alle gezinsleden gezocht naar een goeie match met een bepaald kind. Er volgt een zachte overgang: een kennismaking, een eerste bezoek, een eerste verblijf. Pas als de klik er is, wordt de pleegzorg definitiever van aard.

“Zelfs al zijn ze de echte ouders voor langere tijd uit beeld en ook al zou het pleegkind niets liever willen dan mama/papa zeggen tegen de pleegouders: een pleegouder blijft altijd pleegouder” Terwijl hij bad, kon zijn broer werken voor school, sporten of andere leuke dingen doen. Wij legden hem nooit iets op, want dat werkt averechts. Hij is zelf, stap voor stap, gematigder geworden. Ook de komst van Wilson heeft veel veranderd. Plots ontmoette Wahidullah iemand die ook zeer gelovig en praktiserend is, maar wel een andere religie heeft. Dat gaf nieuwe inzichten.” Jan: “Bij Bruno en Wim is het goed geëvolueerd, maar het kan ook écht vastlopen. Als het echt niet meer lukt en het blijkt ook na bemiddeling en crisisgesprekken onoplosbaar, dan wordt de pleegzorg beëindigd en zoeken we een nieuw pleeggezin. Het kan dat er in de puberteit problemen ontstaan die escaleren. Soms is een voorziening dan een betere plek. De jongere komt er in contact met leeftijdsgenoten en dat past misschien beter bij die fase in zijn of haar leven, beter nog dan de warme geborgenheid van een gezin. Het kan een heel bewuste keuze zijn om omringd te worden door leeftijdsgenoten en bepaalde activiteiten samen te

50 STILL#07

doen. Om dezelfde reden kiezen sommige kinderen en ouders trouwens voor een internaat.”

ROLLERCOASTER Toch nog even terug naar het ‘waarom’ uit het begin. Zit er ook een vorm van protest in jullie engagement? Wim: “Toch wel. Noem het militantisme. Wij, Europa, voeren oorlog of willen niet tussenkomen als mensen buiten Europa problemen hebben. Wanneer die mensen dan vluchten, lijkt het me maar logisch dat we hen opvangen. Wij dachten dat dat evident zou zijn, dat veel families zouden denken: ‘Laten we die kinderen een thuis geven.’ Blijkbaar niet.” Bruno: “Die minderjarige jongens en meisjes zitten verstopt: heel weinig mensen weten dat zij in België rondlopen of vastzitten in centra. Als ze al gezien worden, denken mensen dat ze uitschot zijn of gevaarlijk. Maar het zijn gewoon kinderen; dappere kinderen, die de halve wereld doorkruist hebben en hier aankomen met de droom op een beter

leven. Ze willen leren en werken. Waarom zouden we hen niet helpen? Mensen uit onze omgeving geven soms aan dat onze pleegkinderen met hun gat in de boter zijn gevallen. Daar kan ik kwaad van worden. Geldt datzelfde dan niet voor hun eigen kinderen? Het is toch het recht van elk kind om onder de best mogelijke omstandigheden op te groeien? Als wij die kinderen niet goed opvangen, schieten we onszelf in de voet. Zij zullen weerstand opbouwen tegen de maatschappij die hen verstoten heeft. Is het niet uit liefde, doe het dan uit eigenbelang.” Is dat een drijfveer die je vaker tegenkomt? Jan: (denkt) “De motivaties variëren heel sterk. Bij ‘netwerkpleegzorg’ zijn het bijvoorbeeld heel vaak grootouders die in geen geval willen dat hun kind in een voorziening terecht komt. Bij ‘bestandspleegzorg’ is het vaak een heel bewuste keuze van het hele gezin met als belangrijkste motivator dat ze gezamenlijk zorg willen dragen voor iemand die het niet zo gemakkelijk heeft. Bij niet-begeleide minderjarige vluchtelingen zijn mensen soms sterk aangegrepen door hun verhaal en willen ze iets concreets betekenen. Geregeld horen we ook dat bestandspleegouders vroeger zelf opgegroeid is met pleegkinderen of dat men iemand kent die ook pleegouder is. Voor

I N T E RV I E W

WIE ZIJN BRUNO EN WIM? • Bruno Terryn (46) is ingenieur actief in vastgoed en werkt ook mee in het architectenbureau van zijn man Wim Tielemans (42). Hij houdt van klassieke muziek en speelt piano. Daarnaast sport en zwemt hij graag of vertrekt met Wim naar de Italiaanse bergen om te wandelen. • Wim en Bruno leerden elkaar kennen als student, via de holebiorganisatie ‘verkeerd geparkeerd’. Ondertussen zijn ze 23 jaar samen en wonen ze in Molenbeek. Ze zijn pleegouder van Wahidullah (19), Nisan (16) en Wilson (14).

WAHIDULLAH* IS 19 sommigen is het dus bijna een evidentie, terwijl het voor anderen echt een stap in het onbekende is. Zo ken ik een man die altijd alleenstaande is geweest, maar een groot huis heeft en in het weekend pubers verwelkomt die er tot rust kunnen komen, even uit de drukte van de voorziening. Atypisch, maar prachtig om te zien.” Mensen die hun omgeving vertellen dat ze pleegzorg overwegen, krijgen vaak als reactie ‘Ben je gek?’ of ‘Amai, zo nobel’. Wat zouden jullie hen zeggen? Jan: “Ja, nobel… Kijk, je mag niet de verwachting hebben dat je iemand gaat ‘redden’, à la ‘Oliver Twist’ of ‘Annie’. Dan kom je bedrogen uit. Maar weet wel dat je een gigantisch verschil maakt voor het pleegkind, de pleegjongere of pleeggast. Tegelijkertijd word je af en toe geconfronteerd met je eigen grenzen en verleg je die ook.” Wim: “Het is echt een avontuur. Een minderjarige vluchteling opvangen is niet altijd gemakkelijk, maar onze vorm van pleegzorg schenkt ons heel veel voldoe-

ning: we zien die 3 kinderen ongelofelijk grote stappen zetten op korte termijn. Ze leren de taal, krijgen nieuwe hobby’s, leren gewoontes van een nieuwe cultuur, … het is een rollercoaster. Het brengt pit in ons leven. Pleegzorg is toevallig op ons pad gekomen, maar we zouden er zeker opnieuw voor kiezen.” Bruno: “Als je graag snel vooruitgang boekt, is dit inderdaad de ideale vorm van pleegzorg. Op een kleine tien jaar doorloop je praktisch gezien alle stappen die je met een eigen kind zou maken: helpen met schoolwerk, strijden over het uur waarop ze thuis moeten zijn na een fuif, een eerste liefje, het kopen van een huis… Het enige dat je niet hebt, is de baby en jonge kindertijd. Maar je kan echt een belangrijke rol spelen in het leven en de toekomst van een kind. Daarnaast heeft pleegzorg ook de band tussen Wim en mezelf versterkt. Pleegkinderen gaven een compleet nieuwe dimensie aan ons leven. Ik zou mensen die het overwegen, écht durven zeggen: smijt u. Ga ervoor!”

“Een pleegkind krijg je kant-en-klaar: met eigen gewoontes, overtuigingen en een karakter dat al sterk gevormd is. Het vraagt tijd om elkaar te leren kennen” VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 51

en werd 5 jaar geleden opgenomen als pleegkind in de familie. Toen hij aankwam was hij analfabeet; ondertussen spreekt hij Nederlands en Frans. Hij werkt in een garage, waar hij instaat voor het onderhoud van de auto’s. Wahidullah komt oorspronkelijk uit Afghanistan. Hij heeft nog contact met zijn biologische moeder, zijn vader is overleden.

NISAN* IS 16 en reeds 4 jaar in het gezin van Bruno en Wim. Hij zit in het vierde middelbaar wetenschappenwiskunde. Nisan heeft nog contact met zijn biologische moeder, zij is op de vlucht. Zijn vader is overleden.

WILSON* IS 14 Hij komt uit Eritrea en verblijft ondertussen 2 jaar bij de familie als pleegkind. Hij heeft geen contact met zijn biologische ouders, beiden zijn hoogstwaarschijnlijk overleden. Niet-begeleide minderjarige vluchtelingen zijn beschermd, en mogen tot hun 18 jaar in België blijven. Wahidullah, Nisan en Wilson hebben ondertussen alle drie een verblijfsvergunning en weten dus dat ze ook na hun 18de levensjaar in België kunnen blijven wonen. * De namen van de 3 pleegjongeren zijn om privacyredenen gewijzigd.

52 STILL#07

“Ik werd geboren in de oorlog, heb nooit iets anders gekend. We zijn 4 jaar geleden gevlucht. We willen onze kinderen naar school laten gaan. Dat is het belangrijkste. We leefden drie jaar in Iran en 1 jaar in Istanbul in erbarmelijke omstandigheden. In Iran gingen onze kinderen naar een privéschool. Mijn man (foto) werkte er als lasser. Soms werd hij niet of veel te laat betaald, maar het lukte net om hen naar school te sturen. De Turkse overheid gaf ons 1000 Turkse lira (145 euro) voor ons gezin met zeven kinderen. Mijn man heeft zware lever-

Zehra | 37 problemen. Sinds kort genieten vluchtelingen niet langer van sociale zekerheid in Turkije. Daardoor kan hij zijn behandeling niet meer volgen en voelt hij zich ziek. Mijn oudste dochter Esma (11) is vorig jaar als beste van de klas geëindigd. Ze zou van ons een nieuwe fiets krijgen, maar die belofte zijn we niet kunnen nakomen. We willen naar Europa voor een beter leven. We durven niet naar het grensgebied want we hoorden van vrienden die erheen trokken dat ze door de Turkse politie terug naar Afghanistan gestuurd zijn.

Overdag is het hier veilig, omdat er journalisten aanwezig zijn, maar ’s nachts is het verschrikkelijk. Gisterennacht wilden ze ons in bussen laden naar het grensgebied. Ze trokken onze kinderen uit hun bedden. Toen een filmploeg ter plaatse kwam, zijn ze vertrokken. We hebben angst voor wat er ons nog te wachten staat. We slapen amper. De kinderen zijn moe en ziek. Toon onze situatie aan de wereld. Onze kinderen verdienen een betere toekomst. We hoorden dat Europa de mensenrechten respecteert. Tot nu toe zagen we alleen geweld.”

Fotograaf Layla Aerts: “De situatie in de bufferzone is onmenselijk. Terwijl ik met enkele vluchtelingen sprak, hoorde ik geweerschoten. De Turkse politie houdt de pers op afstand. Als ze de vluchtelingen komen ophalen, nemen ze hun gsm’s in beslag. Niemand mag zien wat er gebeurt.”

“WE HOORDEN DAT EUROPA DE MENSENRECHTEN RESPECTEERT. TOT NU TOE ZAGEN WE ALLEEN GEWELD”

EDIRNE 7 MAART 2020

ENGAGEMENT | WELKOM IN EUROPA

REDACTIE EN FOTOGRAFIE: LAYLA AERTS

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 53

“MIJN OUDSTE DOCHTER ESMA IS ALS BESTE VAN DE KLAS GEËINDIGD. ZE ZOU VAN ONS EEN NIEUWE FIETS KRIJGEN, MAAR DIE BELOFTE ZIJN WE NIET KUNNEN NAKOMEN”

Samen lezen in stilte? Het kan bij de stille boekenclub Slow Reading in Leuven, opgericht door Lotte De Snijder naar Nieuw-Zeelands voorbeeld. Kruip in je favoriete boek terwijl je omringd bent door andere fervente lezers en ritselende pagina’s. Op die manier gaat alle aandacht in onze digitale maatschappij nog eens naar een boek. Verwennerij voor de hersenen.

Heb je al eens stil gestaan bij menstruele kwetsbaarheid? De vrouwen achter vzw BruZelle in Brussel wel. Ze besloten om vrouwen die in een precaire situatie leven en dus moeilijk aan beschermingsproducten raken, te helpen. BruZelle zamelt maandverband in en bezorgt de producten discreet en gratis aan vrouwen die het nodig hebben.

www.bruzelle.be

www.slowreadingleuven.be

Hoe praat je met je kindje over een scheiding? Kristel Naessens besloot haar ervaringen als gezinsbegeleider en therapeut te gieten in een bijzonder boek dat ze bovendien zelf illustreerde. ‘De zomer dat de liefde langzaam verdween’ focust op de innerlijke strijd waarmee kinderen kampen wanneer hun ouders uit elkaar gaan en wil zo een dialoog op gang brengen.

www.levendiguitgever.nl

Zou jij jezelf genereus durven noemen? Wel dan: schrijf je in bij de Genereuzen, een initiatief van Hart voor Handicap. De website matcht je in enkele simpele stappen met iemand met een beperking om samen naar een bestaand evenement te trekken, als maatjes.

www.degenereuzen.be

54 STILL#07

Wist je dat je vluchtelingen kan helpen via een videospel? Lual Mayen bracht het grootste deel van zijn jonge leven door in een vluchtelingenkamp in Noord-Oeganda. Hij leerde zichzelf programmeren en ontwikkelde het computerspel ‘Salaam’ (vrede). Koop je in het spel eten of medicijnen, dan koop je die ook effectief voor mensen in nood.

www.junubgames.com

Voel je je soms wat eenzaam in deze donkere dagen? Pleeg een telefoontje naar het Belburo Covitesse 6. Elke woensdag- en vrijdagavond, tussen 17 en 21u, bemannen een tiental artiesten, muzikanten, tekenaars en dichters vanuit het Arcatheater in Gent een belcentrale om één op één gesprekken te voeren met mensen die daar nood aan hebben. De gesprekken met een bekende of minder bekende artiest worden op gang gezet via een klein liedje, een gedicht, een kortverhaal, een portrettekening, een beweging, … Bellen kan op 09/274.52.77.

www.covitesse6.be

FINISH

Van Leuven tot in Noord-Oeganda, via een boekenclub of met behulp van maandverband. Het aantal engagementen om mensen te verstillen of te verbinden is onuitputtelijk. Wil je zelf starten? Dan vind je hier zeker een of meer hapklare ideeën. Ben je zelf met iets gestart? Laat het ons weten! www.still-magazine.be

WIE IS JORDY FRISSEN? Jordy is illustrator, grafisch vormgever, tattoo artiest en videograaf. In zijn vrije tijd is hij graag bezig met zijn aquarium met zoetwatervissen. Zijn favoriete vissen zijn sluierstaarten. Hij illustreerde deze pagina.

Op zoek naar een verstillende wandeling om samen te doen met je kinderen? Expeditie Menas, de 4de van 5 wandelingen in landschapspark Bulskampveld in Beernem en Sint-Maria-Aalter, neemt je mee doorheen een avontuurlijk parcours van 1,5 km waar kinderen kunnen ravotten én tot rust komen. De wandeling staat in het teken van evenwicht en stilte en bevindt zich op domein Menas. Meer informatie en een downloadbaar kaartje vind je hier:

www.brugseommeland.be/nl/expeditie-bulskampveld/menas

VERSTILLING VERBINDING ENGAGEMENT 55



@bloemzak www.facebook.com/frissegraphics

WELK GESCHENK GEEFT JORDY HET LIEFST? Ik kies altijd voor een persoonlijk geschenk dat iets betekent voor de ontvanger. Mijn vriendin deed ik een oude blauwe typemachine cadeau voor haar verjaardag omdat ze graag gedichten en verhalen schrijft.

Mijn moeder vond dat ik dringend een nieuwe zwembroek nodig had, want je wist nooit wie je op het strand kon tegenkomen. Ik vroeg of het niet makkelijker was om op vakantie een zwembroek te kopen, maar dat was voor mijn moeder geen optie. Toen ik haar vroeg waarom niet, zei ze: ‘Omdat door een zwembroek hier te kopen, de vakantie eigenlijk al een beetje begint.’ De enige zwembroeken die nog overbleven in mijn maat waren een donkerblauwe en nog een andere met felrode bloemen. Mijn moeder duwde me het pashokje in. Schiet een beetje op, zei ze. Ik trok snel mijn broek uit en ook mijn LOTTE DEBROUWERE T-shirt. Ik hield mijn onderbroek aan voor de hygiëne. Mijn moeder had Lotte Debrouwere (1978) maakte alsme in de auto gewaarschuwd dat jeenbij het journaliste radioprogramma’s passen van ondergoed of zwembroeken documentaires voor Radio 1, VPRO, niet alleen moest denken aan jaar alle mensen RVU en VARA. Ze schreef drie die nog na zouden komen, maar ook, en geleden hetjeboek “Slaap Kindje vooral,verdomme”, aan alle mensen die er al voor je Slaap, een bundeling waren geweest. van haar rauwe, grappige en pure Ik dacht aan jongens columns overalle hetandere leven van een die voor mij in het hokje in de zwembroek solomama. De column wordt nu met de rodeelke bloemen waren gekropen. Het nog zaterdag gepubliceerd in leek me vies, maar het gaf me ook een vreemd Het Nieuwsblad. Daarnaast schrijft gevoel in mijn onderbuik. Lotte columns over de actualiteit Dediezelfde zwembroek wasAltijd veel te groot, in krant. met een en dus zette ik mijn“Mooie, benen warme wat uit schilelkaar, ging kwinkslag. door mijn gooide mijn armen derijtjes inknieën, plaats van hetook grote in de lucht. Ik spande al werkt mijn spieren aan gezeur”. Lotte woont en in en probeerde zo streng mogelijk Gullegem, eener doorsnee dorp waar bij te kijken. Ik gangetje dacht aangaat. de enorme witte beelalles zijn den die we in het museum voor antieke

56 STILL#07

kunst hadden gezien. De juf had wel honderd keer gezegd dat kijken mocht, maar dat we onze handen thuis moesten houden. Wie het toch riskeerde, mocht zijn spaargeld al beginnen tellen, zei ze. Kunst kon je leven ruïneren. Ik herinner me niet hoe lang ik in de spiegel naar mijn dunne lichaam heb staan kijken. Het leek nog witter en vormelozer in dat felle licht. Ik begreep niet hoe mijn armen zo lang waren geworden en ik begreep ook niet wat ik daar in dat pashokje deed. Ook in een zwembroek met rode bloemen zag ik er op geen enkele manier uit als een man, een standbeeld waar je naar wilde blijven kijken. Laat eens zien, riep mijn moeder van aan de andere kant van het gordijn. Ik schoof het gordijn opzij en zette een stap naar voren. Mijn moeder begon te lachen, hard en met haar ogen dichtgeknepen. Haar lach moet door de hele winkel te horen zijn geweest. Ze lachte zoals ze lachte wanneer ze op tv naar homemade video’s keek van mensen die van de trap donderden in hun huis of weggleden naast het zwembad. Ze verborg haar lach achter haar hand, maar de hand van mijn moeder was niet voldoende. Misschien dacht mijn moeder dat ze de handen van mijn vader had, dat haar hand groot genoeg was om zich achter te verschuilen. Nee nee nee, zei ze en toen ze eindelijk uit gelachen was, zei ze ook: Goh amai, mijn buik. Ze duwde me het hokje weer in.

Pak toch die blauwe maar, zei ze. Blauw stond me sowieso beter. Blauw kon je ook met alles dragen. En rood, zei ze, dat valt ook meteen zo op. Ik weet nog dat ik knikte. Ik gaf mijn moeder gelijk. Nog steeds wanneer ik op vakantie iemand in een rode zwembroek over het strand zie lopen, moet ik daar aan denken. Nog steeds voel ik dan een beetje spijt.

WIE IS WOUTER DEGREVE? Wouter Degreve (1986) geeft Franse les aan nieuwkomers in Brussel, waar hij ook woont. In 2018 werd hij genomineerd voor de Deus Ex Machinaprijs voor het beste ultrakorte verhaal, en recent haalde hij met een van zijn verhalen de shortlist voor Sampler 2020 bij uitgeverij Das Mag. Eerder werk verscheen in Deus Ex Machina en Virus (virusverhalen.nl). Hij studeerde aan de Schrijversacademie en werkt momenteel aan korte en langere verhalen. Na een drukke dag komt hij meestal niet zo snel tot rust, maar daar wordt aan gewerkt.

o r e gi s t r e e r

ill-magazi ne w.st w .b w

Gratis

magazine

2 HEiLiG 10 ENGAGEMENT DiSCriMiNELEN 12 HARTENKONiNGIN 2 6 FEEST 30 KUNST 38 PLEEGZORG 44

In 7 personen de wereld rond.

Layla Aerts in Moria.

De mensen achter de cijfers.

7 x 70 maal niet vergeven worden.

De (on)zin van feestdagen en cadeaus.

Annelien Smet (illustratie), Catherine Lemblé (fotografie) en Roel De Witte (illustratie) over verstilling, verbinding en engagement.

Over pleegouder worden en blijven. 3-dubbelinterview met Jan, Wim en Bruno.

Colofon Still 07

Still is een halfjaarlijkse uitgave van domein Menas, een initiatief van de Groep Broeders van Liefde. Still wil mensen inspireren rond de thema’s die voor de broeders belangrijk zijn: engageren in zorg en onderwijs, verbinden door in gemeenschap te leven, verstillen via gebed en meditatie. Still zoekt vanuit een open houding en via persoonlijke beleving hoe mensen vandaag tot vormen van verstilling, engagement en verbinding komen. www.domeinmenas.be. Redactie: Broeder Luc Lemmens, Veerle Frissen, Mattias Devriendt, Nikkie Steyaert, Filip D'Hooghe, Thaïs Anteunis & Koen De Fruyt. Hoofdredacteur: Mattias Devriendt. Verantwoordelijke uitgever: Filip D’Hooghe, Stropstraat 119, 9000 Gent Redactiesecretariaat: Still Magazine, Stropstraat 119, 9000 Gent, T09 221 45 45, veerle.frissen@broedersvanliefde.be. Medewerkers: Dorien Veltens, Bart Koubaa, Thaïs Anteunis, Layla Aerts, Tania Verhelst, Annelien Smet, Catherine Lemblé, Roel De Witte (Wodan), Sophie Callewaert, Jordy Frissen & Wouter Degreve. Vormgeving: Filip Erkens. Druk: Graphius.