Grevlerdeki ve genel olarak sınıf mücadelesideki artış hemen hemen otomatikman Bolşeviklerin etkisini de artırıyordu. Hayatî çıkarlarının söz konusu olduğu her seferde işçiler Bolşeviklerin art düşüncelerinin bulunmadığını, hiç bir şey gizlemediklerini ve onlara güvenebileceklerini anlıyorlardı. Çatışma anında ister partisiz, ister SosyalDevrimci, isterse Menşevik olsun, tüm işçiler Bolşeviklere doğru yönetiyorlardı. Yönetimin ve patronların sabotajına karşı kuruluşun hayatta kalışı için mücadele yürüten fabrika ve işyeri komitelerinin Sovyetten daha önce Bolşevizme geçişinin sebebi budur. Haziran başındaki Petrograd ve banliyösüne bağlı fabrika ve işyeri komitelerinin konferansında dört yüz yirmi bir delegeden üç yüz otuz beşi Bolşevik önergeden yana oy kullanmışlardı. Bu olgu büyük basında hemen hiç yankı bulmadı. Yine de bu, iktisadî yaşamın aslî meselelerinde Petrograd proletaryasının, uzlaşmacılarla henüz bozuşacak zaman bulamasalar bile, fiilen Bolşeviklerden yana saf tuttuklarını gösteriyordu. Yine hazirandaki sendikalar konferansında Petrograd'da en azından iki yüz elli bir üyesi bulunan elliden fazla sendikanın varolduğu görüldü. Tek başına metalürji işçileri sendikası yaklaşık yüz bin işçiyi biraraya getiriyordu. Yalnızca mayıs ayında üye sayısı iki kat artmıştı. Bolşeviklerin sendikalardaki etkisi daha da hızlı artıyordu. Sovyetlere yapılan tüm kısmı seçimler Bolşevikleri zafere ulaştırıyordu. 1 haziranda Moskova Sovyetinde daha şimdiden yüz yetmiş iki Menşevik ve yüz on Sosyalist Devrimci'ye karşılık iki yüz altı Bolşe-
438
Sovyetler Kongresi ve Haziran Gösterisi
Petrogradlı işçi ve askerlerle Kongrenin karşı karşıya gelmesi fikri düpedüz durum tarafından dayatılıyordu. Kitleler Bolşevikler üzerinde baskı yapıyorlardı. Taarruz vesilesiyle gücünün kırılmasından \ e cephelerde dağılıp gitmekten çekinen garnizon özellikle kaynıyordu. Buna bir de yeni bir huzursuzluk gelip eklendi: Asker Hakları Beyannamesi 1. Nolu Prikaz'aa ve orduda yerleşmiş fiilî rejime göre büyük bir gerileme gösteriyordu. Gösteri inisyatifı Bolşeviklerin askerî örgütünden geliyordu. Önderleri, olayların da bilâhare gösterdiği gibi hakli olarak, eğer parti önderliği ele almazsa, askerlerin kendilikler inden sokağa döküleceklerini ifade ediyorlardı. Bununla birlikte, kitlelerdeki ani görüş değişikliğini belirlemek çok da kolay değildi. Bizzat Bolşeviklerdeki kimi tereddütler buradan kaynaklanıyordu. Volodarskiy işçilerin sokağa ineceklerine inanmıyordu. Gösterinin alacağı karakter konusunda da şüpheler vardı. Askerî örgütün temsilcileri saldırıya ve misillemeye uğrama kaygısıyla askerlerin silah kuşanacaklarını ileri sürüyordu. Temkinli Tomskiy "gösteri nasıl geçecek?" diye soruyor ve yeni bir tartışma yapılmasını istiyordu. Stalin "askerlerdeki mayalanmanın tamamlandığını ışçlerdeki haleti ruhiyenin ise o denli kararlı olmadığım" tahmin ediyordu; ama yine de hükümete karşı bir direniş göstermenin geıeklı olduğunu düşünüyordu. Her zaman kavgayı kabullenmekten çok ondan kaçınmaya yatkın olan Kalinin özellikle işçiler söz konusu olduğunda gerçek bir gerekçe bulunmadığını öne sürerek gösteri-ye karşı olduğunu belirtti: "Gösteri yapay olacak". 8 haziranda kaza temsilcileriyle yapılan bir istişarede, bir çok ön oylamadan sonra, 22 çekimser ve 6 karşı oya karşılık yüz otuz bir oy çıkmıştı gösteri lehinde. Mejrayontsı komitesi de 10 haziran olarak saptanan gösteriye katılmaya karar verdi. Sosyal-Devrimci ve Menşeviklere karşı ajitasyona girişme imkânı vermemek için hazırlık çalışmaları son ana dek gizli yürütülmüştü. Bu gayet meşru temkinlilik tedbiri bilâhare bir askerî komplonun kanıtı olarak yorumlandı Gösteri tertipleme kararına fabrika ve işyeri komiteleri merkezikonseyi de olur vermişti. Yegov şöyle yazar:
252