Eserin Özgün Adı: Children Freedom to be Yourself TeMHakkı ©1996 Osho International Foundation, İsviçre, www.osho.com © 2006 O W O Basım Yayın ve Tanıtım Hiz. San. Tic. Ltd. Şti. Bu kitabın Türkçe yayın hakları O W O Basım Yayın ve Tan. Hiz. San. Tic. Ltd. Şti.'ne aiittir. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar haricinde yayıncının izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Bu kitaptaki içerik Osho'nun otuz yıllık bir zaman süresince dinleyiciler önünde yaptığı çeşitli canlı konuşmalardan seçilmiş bir derlemedir. Osho'nun yapmış olduğu tüm bu konuşmalar kitap olarak basılmıştır ve ayrıca (diğer dillerde) ses kaydı olarak da sunulmaktadır. Ses kayıtları ve tüm yazılı metin arşivi online olarak www.osho.com adresindeki Osho Kütüphanesinde bulunabilir. OSHO, Osho International Foundation un tescilli markasıdır ve Osho International Foundation'un izniyle bu kitapta kullanılmıştır. Daha fazla bilgi için: w w w . o s h o . c o m Çeşitli dillerde sunulan bu kapsamlı web sitesi aracılığıyla meditasyon beldesinde online gezinti yapabilir, ulaşım bilgilerini bulabilir, kitap ve kasetler hakkında bilgi alabilir, dünya çapındaki Osho bilgi merkezlerine ulaşabilir ve Osho'nun konuşmalarından seçmeler dinleyebilirsiniz. Osho International % New York E%posta: oshointernational@oshointernational.com www.osho.com/oshointernational Çeviren: Sangeet Editör: Neslihan Şemsiyeci Yayına Hazırlayan: Neslihan Şemsiyeci Kapak Resmi: Çağla Turgul Iç Tasarım: Girişim Dizgi / (0%212) 513 28 29 Basım: Kitap Matbaacılık / (0%212) 501 46 36 ISBN: 975%8817%21%3 0 W 0 Basım Y a y ı n ve T a n . H i z . San. Tic. Ltd. Şti.
Sangül Sokak No: 12/1 Caddebostan % İstanbul Tel : (0%216) 385 94 42 • Faks: (0%216) 385 94 42 e%mail: kitap@ganjkitap.com • web: www.ganjkitap.com
İÇİNDEKİLE R Çocuğu n Nitelikleri
5
Neşel i Olmak
6
Zekâ
8
Masumiyet
13
Hamilelik, D o ğ u m ve Bebeklik
25
Çocuğu Sevmek ve Doyurmak
41
Çocuğu n Ağlamasına İzin Vermek
48
Tuvalet Eğitimi
49
Çocuk Hasta Olduğunda
50
Seksin Üç Aşaması
52
Koşullanm a
57
Yeni Çocuğa Anne Babalık Etmek
82
Hayatın
98
Atın
Yedi
Babalar İçin Tavsiye
Gençler
Yıllık
Döngüleri
117 157
Eğiti m
193
Beş Boyutlu Eğitim
217
Anne Babayla Barışmak
257
Meditasyon
281
Meditasyonlar
295
Gibberish Meditasyonu
295
Yeniden Doğuş
297
Anne Karnına Geri Dönmek
298
A n n e K a r n ı n ı n Sessizliğini H i s s e t
299
N e g a t i f t e n Pozitife G e ç m e k
300
Kahkaha Meditasyonu
302
Yüzdeki Gerginliği Serbest B ı r a k m a k
303
Kafadan Kalbe Geçmek
304
G e v şem e
305
O n İki Yaşına K a d a r Ç o c u k l a r İçin Meditasyon
307
O n İki Y a ş ı n d a n B ü y ü k Ç o c u k l a r İçin Meditasyon
308
K a v u şula n C e n n e t
309
Yazar Hakkında
317
Meditasyon Merkezi
319
Ço c u ğ u n Nitelikleri Z e k i insanların t ü m hayatları b o y u n c a aklından ç ı k a r a m a d ı ğ ı şey, ç o c u ğ u n d e n e y i m l e r i d i r . O n u y e n i d e n isterler; aynı m a s u m i y e t , a y n ı güzellik, aynı m e rak. O
şimdi çok uzaktaki bir yankıdır; o n u sanki rü-
y a n d a g ö r m ü ş s ü n gibi gelir. Ancak cuklukta
dinin
tümü,
yaşanan
hakikatin,
hayatın
çoBoyun eğen çocuk,
hayretin,
anne babası
içindeki
tarafından,
güzel d a n s d e n e y i m i n i n akıl-
öğretmenleri
dan çıkmamasından doğmuştur.
Kuşların
tarafından,
şarkılarında,
herkes
g ö k k u şağını n r e n k l e r i n d e , çi-
tarafından
övülür ve
çeklerin taze kokularında ço-
eğlenen
cuk, varlığının derinliklerinde
çocuk
eleştirilir.
kaybetmiş olduğu bir cenneti hatırlamaya devam eder.
D ü n y a d a k i t ü m dinlerin bir zamanlar insanların c e n n e t t e yaşadığı, bir şekilde, bir n e d e n l e c e n n e t t e n k o vulmuş
olduğu
hikâyesindeki
bu
fikre
sahip
olması 5
ÇOCUK
rastlantı değildir.
O n l a r farklı öyküler, farklı meseller-
dir a m a t e k bir basit gerçeği v u r g u l a r : B u ö y k ü l e r insan ı n c e n n e t t e d o ğ d u ğ u v e b u n u y i t i r d i ğ i n i ş a i r a n e b i r şekilde anlatır. Z e k i olmayanlar, geri zekâlılar o n u t a m a m e n u n u t u r . A n c a k zeki, duyarlı, y a r a t ı c ı olanla r b i r z a m a n l a r b i l d i k l e r i v e a r t ı k silik b i r a n ı o l a n , k e n d i l e riyle birlikte kalmış, m u a z z a m c e n n e t t a r a f ı n d a n h i ç rah a t bırakılmazlar. O n l a r y e n i d e n o n u a r a m a y a başlar. C e n n e t arayışı senin ç o c u k l u ğ u n u y e n i d e n ara$ m a n d ı r . E l b e t t e b e d e n i n a r t ı k b i r ç o c u ğ u n b e d e n i olm a y a c a k t ı r a m a bilincin b i r ç o c u ğ u n k i k a d a r saf b i r bilinç olabilir. T ü m m i s t ik y o l u n sırrı b u d u r : S e n i y e n i d e n b i r ç o c u k y a p m a k t ı r ; m a s u m , hiçbir bilgi tarafından kirletilmemiş y a p m a k ; seni hiçbir şey bilmeyen, hâlâ gizemi y o k edilemez hale getirmek; derin bir hayret ve gizem d u y g u s u içerisinde ç e v r e n d e k i h e r şeyin farkında yapmak.
Neşel i Olmak Kimse çocuklarının dans etmesine, şarkı söylemesine, b a ğ ı r m a s ı n a v e z ı p l a m a s ı n a izin v e r m e z . Ö n e m s i z n e d e n l e r y ü z ü n d e n — b e l k i b i r şey kırılabilir, e ğ e r y a ğ m u r d a dışarı fırlarlarsa elbiseleri ıslanabilir— b u k ü ç ü k şeyler için m u h t e ş e m b i r m a n e v i nitelik, n e ş e tam a m ı y l a y o k edilir. B o y u n eğen çocuk, a n n e babası tarafından, öğretm e n l e r i t a r a f ı n d a n , h e r k e s t a r a f ı n d a n ö v ü l ü r v e eğlen e n ç o c u k eleştirilir. O n u n m u z i p l i ğ i b e l k i t a m a m e n z a $ 6
Ç O C U ĞU N NİTELİKLERİ
rarsız olabilir ama o eleştirilir çünkü potansiyel olarak bir
Cennet
başkaldır ı tehlikesi vardır. Şa-
senin
yet çocuk muzip olma özgür-
yeniden
lüğün e tamamıyla sahip olarak büyümeye devam ederse, o bir asiye dönüşecektir. O kolay-
arayışı
çocukluğunu
Elbette
aramandır. bedenin
artık bir çocuğun bedeni
olmayacaktır
lıkla köleleştirilemez; insanları
ama bilincin
yok etmek için ya da kendisini
bir çocuğunki kadar
y o k etmek için kolaylıkla or-
saf bir bilinç olabilir.
duya alınamayacaktır. Asi çocuk asi bir gence dönüşecektir. O zaman ona evliliği dayatamazsın; o zaman ona belirli bir işi dayatamazsın; o zaman çocuğa anne babasının yerine getirilmemiş arzularını ve özlemlerini yerine getirmesi için dayatma yapamazsın. Asi genç kendi yolundan gidecektir. O hayatını en derindeki kendi arzularına göre yaşayacaktır; başka birisinin ideallerine göre değil. Tüm bu nedenler için muziplik bastırılır, en başından ezilir. Senin doğana asla söz hakkı verilmez. Yavaş, yavaş kendi içinde ölü bir çocuk taşımaya başlarsın, içindeki bu ölü çocuk senin espri anlayışını y o k eder: Tüm kalbinle gülemezsin, oynayamazsın, hayatın küçük şeylerinden keyif alamazsın. O kadar ciddileşir% sin ki hayatın genişlemektense büzüşmeye başlar. Hayat her an kıymetli bir yaratıcılık olmalı. Ne yarattığı n önemli değildir —deniz kıyısında kumdan bir kale olabilir— amayaptığı n şey ne olursa olsun senin neşenden ve coşkundan çıkmalıdır. 7
ÇOCUK
Zekâ Zekâ. e l d e
edilen
bir şey
Zekâ elde edilen
d e ğildir , o d o ğ u ş t a n d ı r , o ö z e
bir şey değildir,
aittir , o h a y a t ı n y a p ı t a ş ı d ı r . S a -
o
doğuştandır,
dece
çocuklar
zeki
değildir,
o öze aittir,
h a y v a n l a r k e n d i t a r z ı n d a zeki-
o hayatın
dir, a ğ a ç l a r k e n d i t a r z ı n d a ze-
yapıtaşıdır.
kidir. E l b e t t e onların ihtiyaçları
farklı
olduğundan
değişik
t ü r d e zekâlara sahiptirler a m a şu artık k a b u l edilmiş bir gerçektir k i y a ş a y a n h e r şey zekidir. H a y a t z e k â olmad a n var olamaz; canlı olmak ve zeki olmak eş anlamlıdır. A n c a k i n s a n s a d e c e zeki değil aynı z a m a n d a zekâ$ sının da farkında olması gibi basit bir n e d e n y ü z ü n d e n bir ç ı k m a z d a d ı r . B u i n s a n ı n ayrıcalığı, g u r u r u , imtiyaz ı d ı r , o n a h a s b i r ş e y d i r . A n c a k b u o n u n k o l a y l ı k l a ıstırabına dönüşebilir. İnsan zeki o l d u ğ u n u n bilincindedir; b u bilinç k e n d i s o r u n l a r ı nı y a r a t ı r . İlk p r o b l e m b u n u n egoyu yaratmasıdır. Ego insanlar dışında hiçbir yerde var olmaz ve ego ç o c u k b ü y ü d ü k ç e b ü y ü m e y e başlar. A n n e babalar, okullar, kolejler, üniversiteler, o n l a r ı n h e p s i e g o n u n güçlenmesine y a r d ı m ederler. B u n u n basit bir nedeni v a r d ı r : İ n s a n y ü z y ı l l a r d ı r h a y a t t a k a l m a k için m ü c a d e le etmek zorundaydı ve sadece güçlü egoların y a ş a m m ü c a d e l e s i n d e h a y a t t a k a l a b i l e c e ğ i fikri s a b i d e n d i , d e rin bir bilinçaltı k o ş u l l a n m a s ı haline geldi. H a y a t sade$ 8
ÇOCUĞU N
NITELIKLERI
ce bir hayatta kalma mücadelesine dönüşmüştür. Ve bilim a d a m l a r ı b u n u , e n u y u m l u o l a n ı n h a y a t t a kaldığı t e o r i s i ile d a h a d a i k n a e d i c i h a l e g e t i r m i ş l e r d i r . B u n e denle biz h e r ç o c u ğ u n g i d e r e k d a h a güçlü bir ego sahibi olmasına y a r d ı m ederiz ve sorunların başladığı nokta da burasıdır. Ego
güçlendikçe
zekâyı
kaim, k a r a n l ı k bir k a t m a n olarak çevrelemeye başlar.
Zekâ
ışıktır ,
Zekâ
ego karanlıktır.
Zekâ ego Zekâ
ışıktır, karanlıktır.
çok narindir,
ego çok serttir.
çok narindir, ego çok serttir Zekâ. b i r ç i ç e k g i b i d i r , e g o b i r t a ş g i b i d i r . V e ş a y e t h a y a t t a k a l m a k i s t i y o r s a n s a n a — s ö z d e b i l e n l e r — t a ş gibi olmak zorundasın, güçlü olmak zorundasın, kırılgan olmamalısın derler. Senin bir kale haline, kapalı bir kale haline gelmen gereklidir, böylelikle d ı ş a r d a n sana saldırılamaz. S a n a nüfuz edilemez hale gelmelisin. Fakat o zaman kapanırsın. O zaman zekân düşün ü l d ü ğünd e ö l m e y e b a ş l a r s ı n ç ü n k ü z e k â n ı n a ç ı k g ö k yüzüne,
rüzgâra,
havaya,
güneşe
gelişmek,
genişle-
mek, çiçek a ç m a k için ihtiyacı v a r d ı r . Y a ş a m a s ı için o n u n devamlı bir akışa ihtiyacı vardır; eğer o durağan$ l a şırs a y a v a ş y a v a ş ö l ü b i r ş e y h a l i n e g e l i r . Biz ç o c u k l a r ı n zeki k a l m a s ı n a izin v e r m e y i z . İlk şey eğer onlar zeki olursa kırılgan olacaklar,
hassas
olacaklar, açık olacaklar. E ğ e r onlar zeki olursa topl u m d a k i , devletteki, kilisedeki, eğitim sistemindeki p e k çok yanlışlığı görebilecekler. O n l a r asi olacak. O n l a r bireyler olacak; onlar kolaylıkla g ü d ü l e n m e y e c e k . O n $ 9
ÇOCUK
l a n ezebilirsin a m a onları esir alamazsın. O n l a r ı y o k edebilirsin a m a onları b o y u n eğmeye zorlayamazsın. Bir a n l a m d a z e k â ç o k y u m u ş a k t ı r , bir gül gibidir, d i ğe r b i r a n l a m d a i s e o n u n k e n d i n e a i t g ü c ü v a r d ı r . B u güç incedir, k a b a değildir. Bu g ü ç başkaldırının gücüd ü r , b o y u n e ğ m e m e t a v r ı n ı n g ü c ü d ü r . Kişi r u h u n u satm a y a razı değildir. K ü ç ü k ç o c u k l a r ı izle v e o z a m a n b a n a s o r m a y a caksın; o n l a r ı n z e k â s ı n ı g ö r e c e k s i n . Evet, o n l a r bilgi sahibi değildir. E ğ e r o n l a r ı n bilgi sahibi o l m a s ı n ı istersen o z a m a n onları n zeki olmadığını d ü ş ü n e c e k s i n . Şay e t o n l a r a bilgiye dayalı s o r u l a r s o r a r s a n , o z a m a n onlar zeki g ö z ü k m e y e c e k . F a k a t o n l a r a bilgiyle h i ç alakası olmayan, ani yanıtlar gerektiren gerçek sorular sor ve bak:
O n l a r s e n d e n çok d a h a zekidirler.
Elbette
e g o n b u n u k a b u l e t m e n e izin v e r m e y e c e k t i r a m a şayet b u n u k a b u l edebilirsen b u s a n a m u a z z a m bir şekilde y a r d ı m c ı olacak. B u s a n a y a r d ı m edecek, b u senin çocuklarına y a r d ı m edecek ç ü n k ü şayet onların zekâsını görebilirsen o n l a r d a n p e k çok şey öğrenebilirsin. T o p l u m s e n i n z e k â n ı m a h v e t m i ş bile olsa o n u tam a m e n y o k e d e m e z ; sadece o n u p e k ç o k bilgi k a t m a n ı ile ö r t e r . V e m e d i t a s y o n u n t ü m işlevi b u d u r : S e n i k e n d i içine d a h a derinlere götürmek. O,
kendi zekânın yeral-
tında kalan su kaynağını bulacağın noktaya k a d a r kazd ı ğın , k e n d i z e k â n ı n ç a ğ l a y a n ı n ı k e ş f e d e n e k a d a r ilerl e y e c e ği n b i r y ö n t e m d i r . Ç o c u ğ u n u y e n i d e n k e ş f e t t i ğin z a m a n , y a l n ı z c a o z a m a n y e n i d e n ve y e n i d e n ço$ 10
ÇOCUĞU N
NITELIKLERI
cukların gerçekten zeki o l d u ğ u n u vurgularken ne demek istediğimi anlayacaksın.
A n n e s i k ü ç ü k P e d r o ' y u b i r p a r t i y e g ö t ü r m e k için hazırlıyordu. Saçını taramayı bitirdiğinde gömlek yakasını d ü z e l t t i ve "Artı k git o ğ l u m . İyi v a k i t g e ç i r . . . v e uslu d u r ! " dedi. " H a d i a n n e ! " dedi Pedro. "Lütfen ben ayrılmadan önce hangisinin olacağına k a r a r ver!"
Arılayabildin mi? A n n e ,
"İyi vakit geçir ve uslu
d u r " d i y o r d u . Ş i m d i , b u ikisi birlikte y a p ı l a m a z . V e çoc u ğu n y a n ı t ı s o n d e r e c e ö n e m l i d i r . " L ü t f e n b e n a y r ı l m a d a n ö n c e h a n g i s i n i n o l a c a ğ ı n a k a r a r v e r ! E ğ e r iyi vakit g e ç i r m e m e izin v e r i r s e n o z a m a n uslu o l a m a m ; e ğe r u s l u o l m a m ı i s t e r s e n o z a m a n iyi v a k i t g e ç i r e $ m e m " diyor. Ç o c u k çatışmayı çok net görebilir; b u anne için ç o k görülebilir olmayabilir.
Y o l d a n geçen birisi b i r çocuğa, "Evlat, saatin k a ç o l d u ğun u b a n a s ö y l e y e b i l i r m i s i n ? " d i y e s o r a r . "Evet,
elbette," diye yanıtlar çocuk,
" A m a niye
b u n a ihtiyacınız v a r ki? O sürekli değişip d u r u r ! " O k u l u n ö n ü n e y e n i bir trafik işareti k o n u l m u ş t u . Ü z e r i n d e şöyle y a z ı y o r d u : "Yavaş s ü r ü n . B i r öğrenciyi ezmeyin." E r t e s i g ü n b u n u n a l t ı n a ç o c u k s u b i r e l y a z ı s ı ile ş öyl e y a z ı l m ı ş t ı : " Ö ğ r e t m e n i b e k l e y i n ! " 11
ÇOCUK
K ü ç ü k P i e r i n o y ü z ü n d e b ü y ü k b i r g ü l ü m s e m e ile okuldan eve döner. "Ah!
Canım çok mutlu gözüküyorsun. O k u l d a n
h o şlanıyorsu
n d e m e k ki, ö y l e d e ğ i l m i ? "
" S a ç m a l a m a A n n e , " diye yanıtlar çocuk. "Gitmekle, g e r i g e l m e y i k a r ı ş t ı r m a y a l ı m . "
Küçük çocuk okula yavaşça yürüyerek giderken d u a eder: "Sevgili T a n r ı m , lütfen o k u l a geç k a l m a m a izin v e r m e . Y a l v a r ı y o r u m s a n a T a n r ı m , o k u l a z a m a n ı n d a v a r m a m a izin v e r . . . " O an bir m u z k a b u ğ u n a basıp, b i r k a ç m e t r e kayar. Kendisini toparlayıp, canı sıkkın bir şekilde göğe bakar ve " T a m a m , t a m a m Tanrım, itmene gerek yok," der.
G e n ç ö ğ r e t m e n k a r a t a h t a y a şöyle y a z a r : " B ü t ü n yaz b o y u n c a hiç eğlenmedim" sonra çocuklara sorar: "Bu cümlede yanlış olan şey nedir ve o n u d ü z e l t m e m için n e y a p m a m l a z ı m ? " K ü ç ü k Ernie, a r k a taraftan bağırır: "Bir e r k e k ar7 kadaş bul."
Küçük
çocuğa
bir
psikolog
test
uyguluyordu.
"Büyüyünce ne y a p m a k istiyorsun?" "Bir doktor, y a d a bir ressam y a d a bir p e n c e r e temizleyicisi o l m a k i s t i y o r u m " diye y a n ı t l a r ç o c u k . Kafası karışmış bir şekilde psikolog sorar, " F a k a t . . . p e k net d e ğilsi n d e ğ i l m i ? " 12
ÇOCUĞU N
NITELIKLERI
" N i ç i n olmasın ki? S o n derece netim. Çıplak kadın g ö r m e k i s t i y o r u m . " A k şa m y e m e ğ i n d e n s o n r a b a b a s ı o ğ u l l a r ı n a o t u r ma odasında öyküler anlatıyordu. " B ü y ü k b ü y ü k baltam R o s a l a r ' a k a r ş ı savaşmıştı, a m c a m K a i s e r ' e k a r ş ı s a v a şmıştı ,
dedem
İspanya
savaşında
Cumhuriyetçi$
ler'e k a r ş ı s a v a ş t ı v e b a b a m İ k i n c i D ü n y a S a v a ş ı ' n d a Almanlara karşı savaştı." E n k ü ç ü k oğlan b u n a şöyle bir y a n ı t verdi: " K a h r e ts i n ! B u a i l e n i n n e s i v a r ? H i ç k i m s e ile g e ç i n e m e z l e r m i ? "
Masumiyet K ü ç ü k çocuklar m a s u m d u r ; fakat onlar b u n u kaz a n m a m ı şlardır
, o d o ğ a l d ı r . O n l a r a s l ı n d a c a h i l d i r fa-
kat onların cehaleti,
s ö z d e ö ğ r e n m e k t e n d a h a iyidir
ç ü n k ü bilmiş kişi basitçe cehaletini sözcüklerle, teorilerle, ideolojilerle,
felsefelerle ,
dogmalarla,
inançlarla
gizler. O c e h a l e t i n i g i z l e m e y e çalışıyor a m a o n u birazcık k a z ı v e i ç e r d e k a r a n l ı k t a n b a ş k a h i ç b i r şey, c e h a letten b a ş k a hiçbir şey b u l a m a y a c a k s ı n . B i r ç o c u k bilmiş b i r k i ş i d e n ç o k d a h a iyi b i r hald e d i r ç ü n k ü o n l a r h e r ş e y i g ö r e b i l i r . O n l a r c a h i l d e olsalar,
spontanedirler,
o n l a r cahil de olsalar onların
k a v r a y ı şlar ı m u a z z a m b i r d e ğ e r e s a h i p t i r . Hıçkırık t u t m u ş k ü ç ü k bir çocuk ağlayarak, "Anne, içeriye d o ğ ru h a p ş ı r ı y o r u m " dedi. 13
ÇOCUK
K ü ç ü k b ir ç o c u k p s i k o l o g u n ofisine ç o k g e v e z e olan annesi tarafından götürülmüştü. Psikolog k ü ç ü k a d a m ı inceledi ve sorulara çok zor bir şekilde dikkatini verebildiğini g ö r ü p şaşırdı. Psikolog ona,
" D u y m a k l a ilgili b i r s o r u n u n m u
v a r ? " diye s o r d u . " H a y ı r " diye yanıtladı ufaklık. " D i n l e m e k l e ilgili b i r s o r u n u m v a r . "
Kavrayışı görebiliyor m u s u n ? D i n l e m e k ve duym a k t a m a m ı y l a farklıdır.
Ç o c u k şöyle diyor:
"Duy-
m a k l a ilgili b i r z o r l u k y a ş a m ı y o r u m a m a d i n l e m e k t e n bıktım.
Duymak zorundasm
—geveze
anne
orada-
d ı r — a m a d i n l e m e k l e ilgili s o r u n u m v a r . D i k k a t i m i veremiyorum." A n n e v e o n u n g e v e z e l i ğ i ç o c u k t a k i k ı y m e t l i b i r şey i m a h v e t m i ş t i r : O n u n d i k k a t i . O s o n d e r e c e s ı k ı l m ı ş t ı r.
i k i n c i sınıf ö ğ r e t m e n i , ç o c u k l a r ı a r i t m e t i k p r o b l e mi
üzerinde
uğraşmaları
için
tahtaya
kaldırmıştı.
U f a k l ı ğı n b i r i , " T e b e ş i r s i z i m " d e d i . " B u d o ğ r u değil" d e d i ö ğ r e t m e n . " B u n u d o ğ r u şekilde söylemenin y ö n t e m i ş u d u r :
Benim hiç tebeşirim
yok, senin hiç tebeşirin yok, bizim hiç tebeşirimiz yok, onların hiç tebeşirleri y o k ' şimdi anlaşıldı m ı ? " " H a y ı r " dedi k ü ç ü k oğlan. " T ü m bu tebeşirlere ne oldu?"
P a p a z ı n e r g e n k ı z ı d a n s t a n d ö n d ü ğ ü n d e s a a t sab a h ı n ü ç ü n ü gösteriyordu. P a p a z ve karısı kızı bekle$ 14
Ç O C U ĞU N NİTELİKLERİ
inekteydiler ve kız ön kapıya geldiğinde, babası ona hor görür şekilde, "Günaydın Şeytan'ın çocuğu" dedi. Herhangi bir çocuğun yapması gerektiği gibi tatlı bir şekild e konuşan kız, "Günaydın Baba" dedi. Öğretme n çıkarma yapmayı öğretmeye çalışıyordu, "Şimdi Hugh," dedi "eğer baban haftada 180 dolar kazansaydı ve 6 dolarını sigorta için, 10.8 dolarını sosyal güvenlik için ve 24 dolarını vergiler için kesse% lerdi ve sonra da kalanı annene verseydi annene ne kalırdı?" "Bir kalp krizi "dedi çocuk. Akşa m yemeği bitmişti, baba ve dokuz yaşındaki oğl u oturma odasında televizyon seyrediyordu. Anne ve kızı mutfakta bulaşık yıkıyordu. Ansızın baba ve oğul , mutfakta bir şeylerin kırılmasından çıkan berbat bir ses duydular. Şaşkın bir şekilde bir an beklediler ama bir ses duymadılar. "Tabağı kıran Annemdi" dedi çocuk. "Nereden biliyorsun diye?" sordu babası. "Çünkü hiç dırdır etmiyor" diye yanıtladı oğlan. Mutfaktan kırılmış bir bardak ya da kırılmış bir porselenin sesi geldi. "Willy, Tanrı aşkına mutfakta ne yapıyorsun? "diye bağırdı oturma odasından annesi. "Hiç, zaten yaptım!" dedi Willy. 15
ÇOCUK
N e w E n g l a n d b ö l g e s i n d e çalışan b i r satıcı, Kaliforniya'ya
gönderiliyordu.
Haftalardır
evdeki
belli
b a şl ı k o n u ş m a m e v z u s u b u y d u . T a s ı n m a d a n ö n c e k i gece, beş y a ş ı n d a k i kızı d u a e d e r k e n şöyle dedi:
"Ve T a n r ı m , artık s a n a s o n s u z a
d e k elveda d e m e m gerekiyor ç ü n k ü y a r ı n Kaliforniya'ya taşınıyoruz!"
Bir çocuk olarak kendi saflığınızı korumayı ve etraftaki yetişkinler tarafından sindirilmeye izin vermemeyi nasıl başardınız? Bu cesareti nereden edindiniz? M a s u m i y e t , c e s a r e t v e saflığın h e r i k i s i d i r . Ş a y e t m a s u m s a n cesarete ihtiyacın y o k t u r . Saflığa d a ihtiyaç y o k t u r ç ü n k ü m a s u m i y e t t e n d a h a saf, k r i s t a l n e t l i ğ i n de b a ş k a hiçbir şey olamaz. Yani t ü m mesele kişinin m a s u m i y e t i n i n a s d k o r u y a c a ğ ı d ı r. M a s u m i y e t elde edilecek bir şey değildir. O öğrenilecek bir şey değildir. O y e t e n e k gibi bir şey değildir: Resim, m ü z i k , heykel; bu ş eyle r g i b i d e ğ i l d i r . D a h a ç o k Masumiyet, herkesin
doğasıdır.
Hiç kimse masum olmadan
doğmaz.
nefes
almak
gibidir,
birlikte
d ü n y a y a geldiğin bir şeydir. Masumiyet
herkesin
do$
ğ asıdır . H i ç k i m s e m a s u m ol-
Nasıl bir kimse
m a d a n doğmaz. Nasıl bir kim-
masum
se m a s u m olmadan doğabilir?
olmadan
doğabilir?
D o ğum ,
dünyaya
bir
tabula
rasa o l a r a k , ü z e r i n e h i ç b i r ş e y 16
ÇOCUĞU N NITELIKLERI
yazılmadan
gelmişsin
demektir.
Yalnızca
geleceğin
var, geçmiş y o k . M a s u m i y e t i n a n l a m ı b u d u r . B u ned e n l e öncelikli o l a r a k m a s u m i y e t i n n e a n l a m l a r a geldiğ in i a n l a m a y a ç a l ı ş . ilk olarak geçmiş yok, sadece gelecek. D ü n y a y a m a s u m b i r i z l e y i c i ile b i r l i k t e g e l d i n . H e r k e s a y n ı ş e k i l d e gelir, a y n ı bilin ç niteliğiyle. S o r u ş u d u r ; bi ç k i m s e n i n m a s u m i y e t i m i , saflığımı b o z m a m a s ı n ı nasıl sağladım, bu cesarete n e r e d e n sahip o l d u m ? Yetişkinler ve onların d ü n y a s ı t a r a f ı n d an nasıl a şağılanmamay
ı başardım?
B e n hiçbir şey y a p m a d ı m , o n e d e n l e n a s d sorusun u n bir anlamı y o k . B u sadece oldu, b u y ü z d e n b e n bunu üzerime alamam. M u h t e m e l e n b u h e r k e s i n b a ş ı n a gelir a m a sen b a şk a ş e y l e r l e i l g i l e n i r s i n . S e n y e t i ş k i n d ü n y a s ı ile p a zarlık y a p m a y a başlarsın.
Onların
sana verebilecek
p e k çok şeyi vardır . S e n i n s e verebileceğin t e k bir şey vardır ve o da kendine saygındır, dürüstlüğündür. S e n i n f a z l a b i r ş e y i n y o k , t e k b i r şey; o n u i s t e d i ğ i n ş ekild e a d l a n d ı r a b i l i r s i n : M a s u m i y e t , z e k â , ö z g ü n l ü k , sadece tek bir şeyin var. Ve ç o c u k doğal olarak etrafından g ö r d ü ğ ü h e r şey ile s o n d e r e c e ilgilidir. O s ü r e k l i o l a r a k ş u n a s a h i p olmayı, b u n a sahip olmayı istiyor; b u insan doğasının bir parçasıdır. Eğer k ü ç ü k bir çocuğa bakarsan; yeni doğm u ş bir ç o c u ğ a bile b a k t ı ğ ı n d a bir şeylere t u t u n m a y a b a şladığın
ı görebilirsin;
e l l e r i b i r ş e y b u l m a y a çalışı-
yor. Yolculuğa başlamıştır. 17
ÇOCUK
Yolculukta kendisini kay-
Senin fazla bir şeyin yok,
çünkü
bu
dünyada
bedelini ö d e m e d e n hiçbir şeye
tek bir şey; onu istediğin
bedecek
şekilde
s a h i p o l a m a z s ı n. Ve zavallı ço-
adlandırabilirsin.
c u k verdiği şeyin n e k a d a r kıy-
Masumiyet,
metli olduğunu anlayamaz. O
zekâ,
özgünlük,
sadece
tek bir şeyin var.
k a d a r ki, t ü m d ü n y a b i r tarafta olsa ve o n u n b ü t ü n l ü ğ ü de d i ğe r t a r a f t a o l s a, o z a m a n b i l e
b ü t ü n l ü ğ ü d a h a ağırdır d a h a kıymetlidir. Ç o c u ğ u n bun u b i l m e olasılığı y o k t u r . S o r u n b u d u r ç ü n k ü o s a h i p o l d u ğ u şeye basitçe sahiptir. O b u n u kanıksamıştır. B a n a m a s u m i y e t i m i v e saflığım ı n a s ı l k a y b e t m e meyi başardığımı soruyorsun. Ben hiçbir şey y a p m a dım; sadece basitçe, en b a ş ı n d a n beri.. . B e n yalnız bir çocuktum çünkü anneannem ve dedem tarafından yet i ştirildim
. A n n e m ve b a b a m l a birlikte değildim. Bu iki
y a şl ı i n s a n y a l n ı z l a r d ı v e o n l a r s o n g ü n l e r i n i n n e ş e s i olacak bir ç o c u k istediler. A n n e m v e b a b a m onlarla h e m f i k i r o l d u : B e n o n l a r ı n e n b ü y ü k ç o c u ğ u y d u m , ilk d o ğa n b e n d i m ; b e n i g ö n d e r d i l e r . Ç o c u k l u ğ u m u n i l k y ı l l a r ı n d a b a b a m ı n a i l e s i ile h i ç ilişki k u r d u ğ u m u h a t ı r l a m ı y o r u m . B u iki a d a m l a — d e d e m v e g e r ç e k t e n güzel bir a d a m olan o n u n yaşlı hizmetçisi— ve yaşlı anneann e m . . . b u üç insan. Ve boşluk çok b ü y ü k t ü . . . b e n kesinlikle t e k b a s m a y d ı m . A r k a d a ş ı m y o k t u , a r k a d a ş l ı k olamazdı. O n l a r b a n a karşı m ü m k ü n olduğunca çok a r k a d a şç a d a v r a n m a y a ç a l ı ş t ı l a r a m a b u m ü m k ü n d e ğildi . 18
Ç O C U ĞU N NİTELİKLERİ
T e k b a ş ı m a k a l m ı ş t ı m . O n l a r a b a z ı şeyleri söyleyemezdim. Başk a hiç kimse y o k t u ç ü n k ü ailemin en z e n g i n i o l d u ğ u k ü ç ü k b i r k ö y d ü . V e o , h e p s i iki y ü z kiş ide n f a z l a o l m a y a n o k a d a r k ü ç ü k b i r k ö y d ü v e o k a dar yoksullardı ki a n n e a n n e m ve d e d e m k ö y ü n çocukl a r ı ile k a y n a ş m a m a i z i n v e r m e z l e r d i . O n l a r k i r l i y d i v e elbette onlar neredeyse dilenciydi. Yani a r k a d a ş sahibi olmanın hiçbir yolu yoktu. Bu m u a z z a m bir etki yarattı. T ü m y a ş a m ı m b o y u n c a h i ç a r k a d a ş o l m a d ı m , a r k a d a şı m o l a r a k k i m s e y i t a n ı m a d ı m . E v e t , t a n ı ş ı k l ı k l a r ı m oldu. B u ilk, e r k e n y a ş l a r d a o k a d a r y a l n ı z d ı m k i b u n d a n h o ş l a n m a y a başladım; ve o gerçekten bir coşkud u r . Y a n i b u b e n i m için b i r l a n e t değildi, o n u n b i r rahmet olduğu kanıtlandı.
O n d a n hoşlanmaya başladım
v e k e n d i k e n d i m e yeterli o l d u ğ u m u hissetmeye başladım; hiç k i m s e y e bağımlı değildim. H i ç b i r z a m a n , çoc u k l u ğumda n i t i b a r e n o y n a m a k i ç i n h i ç b i r y o l o l m a d ı ğı, o y n a y a c a k h i ç k i m s e o l m a d ı ğ ı g i b i b a s i t n e d e n l e r l e h i ç o y u n l a r l a i l g i l e n m e d i m . H â l â b u e r k e n y a ş l a r d a sadece otururken kendimi görebiliyorum. H e m e n b i r g ö l ü n ö n ü n d e k i güzel bir y e r d e , evimiz vardı. K i l o m e t r e l e r c e u z a k t a , göl... Ve o, o k a d a r güzel ve o k a d a r sessizdi ki. S a d e c e a r a d a s ı r a d a b e y a z t u r n a l a r ı n u ç a r k e n o l u ş t u r d u ğ u b i r çizgi g ö r ü r s ü n y a da aşk şarkıları söylerler ve h u z u r bozulur; aksi taktird e orası m e d i t a s y o n için t a m a m ı y l a d o ğ r u y e r d i r . V e onlar h u z u r u b o z d u ğ u n d a
— b ir k u ş u n aşk çağrısı—
o n u n çağrısından s o n r a h u z u r derinleşirdi, d a h a derin olurdu. 19
ÇOCUK
Göl, nilüferlerle d o l u y d u ve saatler b o y u n c a kendi b a ş ı m a öylesine m u t l u b i r şekilde o t u r u r d u m ki sank i d ü n y a u m u r u m d a değildi: Nilüferler, beyaz t u r n a lar, sessizlik. Ve anneannem ve dedem Daha iyi bir dünyada her aile
çocuklarından
öğren Onlara
ecektir.
öğretmek için
çok acele
ediyorsun.
b i r şeyin; t e k b a ş ı n a o l m a k t a n h o şlandığımı
n s o n d e r e c e far-
kındaydı. O n l a r sürekli olarak benim
köye
b u l u şmay a
gidip ya
da
birileriyle birileriyle
Öyle görünüyor ki
k o n u şmay a h i ç i s t e k d u y m a -
hiç kimse
d ı ğım ı
onlardan
öğrenmiyor ve
onların
ne kadar çok öğretecek Ve
şeyi
onlara senin
var.
öğretecek hiçbir
şeyin yok.
görüyorlardı.
Onlar
k o n u şma k i s t e s e l e r b i l e b e n i m yanıtım
evet ya
da
hayırdı;
b e n d e p e k k o n u ş m a k l a ilgilenmiyordum.
Böylelikle
on-
lar tek başına kalmaktan hoşl a n d ı ğımı n f a r k ı n a v a r d ı l a r v e beni rahatsız etmemek onların
k u t s a l göreviydi. Ç o c u k l a r a , "Sessiz ol ç ü n k ü b a b a n d ü şünüyor
, b ü y ü k b a b a n d i n l e n i y o r . S e s s i z ol, s e s çı-
k a r m a d a n otur" dersin. Benim çocukluğumda b u n u n t a m tersi gerçekleşti. Ş i m di niçin y a d a nasıl o l d u ğ u n u cevaplayamam ; bu basitçe gerçekleşti. Bu nedenl e bun u n basitçe böyle o l d u ğ u n u söylerim; b u b e n i m başar ı m değildir. Bu üç yaşlı insan sürekli birbirlerine işaretler yap a r a k , " O n u rahatsız etme; b u n d a n çok keyif alıyor" d e r d i . V e o n l a r b e n i m sessizliğimi s e v m e y e b a ş l a d ı . 20
Ç O C U ĞU N NİTELİKLERİ
Sessizliği n bir titreşimi vardır; özellikle de zorla dayatılmamışsa , sen "Eğer bir sorun ya da ses çıkarırsan seni döverim" dediğin için değilse, o bulaşıcıdır. Hayır, bu sessizlik değildir. Bu, benim bahsettiğim neşe dolu titreşimi yaratmayacaktır. Bir çocuk kendi başına sessiz olduğunda, hiçbir neden y o k k e n keyif aldığında , sebepsiz yere mutlu olduğunda her tarafta muazzam dalgalar yaratır. D a h a iyi bir dünyada her aile çocuklarından öğrenecektir. Onlara öğretmek için çok acele ediyorsun. Öyle görünüyor ki hiç kimse onlardan öğrenmiyor ve onların ne kadar çok öğretecek şeyi var. Ve onlara öğretecek senin hiçbir şeyin yok. Sırf onlardan daha yaşlı ve daha güçlü olduğun için ne olduğunu, nereye ulaştığını, iç dünyadaki konumunun ne olduğunu hiç düşünmeden onu tıpkı kendine benzetiyorsun. Sen bir zavallısın; ve çocuğunun da aynısı olmasını mı istiyorsun? Ancak hiç kimse düşünmez; aksi taktirde insanlar küçük çocuklardan öğrenirlerdi. Çocuklar öte dünyadan o kadar çok, pek çok şey getirir ki çünkü onlar çok yeni gelmişlerdir. Onlar hâlâ rahmin sessizliğini, varoluşu n kendi sessizliğini taşırlar. Yani yedi yıl boyunca rahatsız edilmeden; başımın etini yiyecek, iş hayatı, siyaset, diplomasi dünyasına beni hazırlayacak kimse olmadan kalabilmem sadece bir rastlantıdır. Anneannem ve dedem —özellikle de anneannem— beni mümkün olduğu kadar doğal halimde bırakmakla daha çok ilgileniyorlardı. Annean% 21
ÇOCUK
n e m sebeplerden bir tanesidir
—böylesi k ü ç ü k şeyler
t ü m y a ş a m döngülerini etkiler— o b e n i m t ü m kadınlığa d u y d u ğ u m saygının nedenlerinden bir tanesidir. O basit bir kadındı, eğitimsizdi a m a m u a z z a m der e c e d e d u y a r l ı i d i . D e d e m e v e h i z m e t ç i s i n e n e t b i r şe$ kilde ş u n u gösterdi: " H e p i m i z bizi hiçbir y e r e ulaştırm a y a n belirli bir h a y a t y a ş a d ı k . H e r z a m a n o l d u ğ u kad a r b o ş u z ve ölüm yaklaşıyor." Israrla; "Bırakın bu çocuk bizim tarafımızdan etki altında kalmasın. Ne etkimiz olabilir ki...? S a d e c e o n u k e n d i m i z gibi yapabilir i z v e b i z h i ç b i r ş e y d e ğ i l i z . O n a k e n d i s i o l m a s ı içi n b i r fırsat t a n ı y ı n " d e d i. Bu yaşlı k a d ı n a son derece minnettarım. D e d e m s ü r e k l i v e s ü r e k l i o l a r a k e r y a d a g e ç k e n d i s i n i n sorumlu olacağından endişeleniyordu:
"Bize,
'Çocuğu-
m u z u s i z e b ı r a k t ı k v e siz o n a h i ç b i r ş e y ö ğ r e t m e m i ş s i $ niz' diyecekler." A n n e a n n e m b u n a izin d a h i v e r m e d i . . . ç ü n k ü k ö y d e b a n a e n a z ı n d a n dili, m a t e m a t i ğ i n b a ş l a n g ı c ı n ı , b i r a z c o ğrafyay ı ö ğ r e t e b i l e c e k b i r a d a m v a r d ı .
O,
Hindis-
t a n ' d a i l k ö ğ r e t i m o l a r a k a d l a n d ı r ı l a n e ğ i t i m i n ilk d ö r t yılını t a m a m l a m ı ş t ı a m a o k ö y d e k i en eğitimli insandı . D e d e m t ü m g ü c ü y l e çabaladı: " B u a d a m gelip o n a ö ğretebilir
, en a z ı n d a n alfabeyi, b i r a z m a t e m a t i ğ i bile-
c e k , b ö y l e c e a n n e b a b a s ı n a g i t t i ğ i n d e o n l a r y e d i yılı t a mamıyla boşa harcadığımızı söylemeyecekler." F a k a t A n n e a n n e m şöyle dedi: " B ı r a k onlar n e yapm a k istiyorlarsa y e d i y a ş ı n d a n s o n r a yapsınlar. Y e d i yıl süresince o n u n sadece k e n d i doğası olmalı ve biz o n a 22
Ç O C U ĞU N NİTELİKLERİ
müdahale etmeyeceğiz." Ve o hep şunu öne sürerdi: "Sen alfabeyi biliyorsun da ne oluyor? Sen matematik biliyorsun da ne oluyor? Sen birazcık para kazandın; onun da azıcık para kazanıp senin gibi yaşamasını mı istiyorsun? " Yaşl ı adamı susturmak için bu yeterliydi. Ne yapmalı? O zorda kalıyordu çünkü tartışamıyordu ve biliyordu ki o değil, kendisi sorumlu tutulacaktı çünkü babam ona, " N e yaptınız?" diye soracaktı. Ve gerçekten de bu durum gerçekleşecekti ama neyse ki dedem babam soramadan öldü. Ancak babam sürekli olarak, "Şu yaşlı adam sorumlu, o bu çocuğu şımarttı" diyordu. Ancak artık ben yeterince güçlüydüm ve ona net bir şekilde, "Benim yanımda asla dedeme karşı bir şey, tek bir söz bile söyleme. O beni senin tarafından şımartılmaktan kurtardı; gerçek kızgınlığın buna ama başka çocukların var onları şımart. Ve en son sahnede kimin şımartıldığını sen söyleyeceksin," dedim. O n u n başka çocukları vardı ve daha çok ve daha çok çocuk gelmeye devam etti. Ona, "Lütfen bir çocuk daha yap, bir düzine olsun" diye takılırdım. "On bir çocuk? insanlar, kaç çocuk var diye soruyor. On bir doğr u gelmiyor, bir düzine daha etkileyici." Ve sonraki yıllarda ona, "Tüm çocuklarını şımartmaya devam ediyorsun; ben vahşiyim ve vahşi olarak kalacağım " derdim. Senin masumiyet olarak gördüğün şey vahşi olmaktan başka bir şey değildir. Senin saflık olarak gördüğü n şey vahşi olmaktan başka bir şey değildir. Bir şekild e medeniyetin pençelerinin dışında kaldım. 23
ÇOCUK
V e b i r k e z y e t e r i n c e g ü ç lü o l d u ğ u m d a . . . V e ins a n l a r b u y ü z d e n , " Ç o c u ğ u n m ü m k ü n o l d u ğ u n c a çab u k bir şekilde y a k a s ı n a yapış, vakit k a y b e t m e ç ü n k ü çocuğu ne kadar erken kontrol edersen o kadar kolay olur. Bir kez çocuk yeterince güçlenirse o z a m a n o n u isteklerin d o ğ r u l t u s u n d a b o y u n eğdirmek zor olacaktır" diye ısrar eder. V e h a y a t ı n y e d i yıllık d ö n g ü l e r i v a r d ı r . Y e d i n c i yıla gelindiğinde çocuk m ü k e m m e l bir şekilde güçlenm i ştir ; a r t ı k o n a b i r ş e y y a p a m a z s ı n . A r t ı k o n e r e y e gid e c e ğini , n e y a p a c a ğ ı n ı bilir. T a r t ı ş m a y a g i r e b i l i r . N e y i n doğru, neyin yanlış o l d u ğ u n u görebilir. Ve o n u n saflığı y e d i y a ş ı n d a y k e n
zirvesinde
olacaktır.
Şayet
o n u e r k e n y a ş l a r ı n d a rahatsız etmezsen, o h e r şey hakk ı n d a o k a d a r kristal gibi n e t o l u r ki hayatı , h i ç b i r pişmanlık olmadan yaşanacaktır. H i ç p i ş m a n l ı k d u y m a d a n y a ş a d ı m . B u l m a y a çalıştım: H i ç , yanlış bir şey y a p t ı m mı? insanların yaptığım h e r şeyin d o ğ r u o l m a d ı ğ ı nı d ü ş ü n m e s i değil; ö n e m l i olan bu değil: Y a p t ı ğ ı m hiçbir şeyin asla y a n l ı ş o l d u ğ u nu düşünmedim. T ü m d ü n ya onun yanlış olduğunu d ü şüneb i lir a m a b a n a g ö r e o n u n d o ğ r u o l d u ğ u k e s i n bir şekilde ortadadır; o y a p d m a s ı g e r e k e n d o ğ r u şeydi.
24
Hamilelik, Doğum ve Bebeklik Eğer aydınlanmış varlıklar çocuk sahibi olmuyorsa ve nevrozlu insanlar anne babalık için uygun değilse, o halde doğru zaman nedir?
A y d ı n l a n m ı ş kişilerin ç o c u ğ u y o k t u r ; n e v r o z l u kiş ileri n ise ç o c u k s a h i b i o l m a m a s ı g e r e k i r . T a m i k i s i n i n a r a s ı n d a , zihinsel o l a r a k sağlıklı, n e v r o z s u z o l m a hali vardır: Ne nevrozlusun ne de aydınlanmış d u r u m d a sın, b a s i t ç e s a ğ l ı k l ı s ı n . T a m o r t a s ı ; e b e v e y n o l m a k için, bir a n n e y a d a b i r b a b a o l m a k için d o ğ r u z a m a n b u d u r . Sorun şudur:
N e v r o z l u kişiler ç o k ç o c u k sahibi
olma eğilimindedir. N e v r o z l u kimseler, nevrozlarının içinde, etraflarında, çok d o l d u r u l m u ş bir b o ş l u k yarat m a k isterler.
Böyle y a p m a m a l ı l a r ç ü n k ü bu kaçıştır.
O n l a r n e v r o z g e r ç e ğ i ile y ü z l e ş m e l i l e r v e o n u n ö t e s i n e geçmeliler. A y d ı n l a n m ı ş b i r k i m s e n i n ç o c u k s a h i b i o l m a y a ihtiyacı y o k t u r . O kendisini nihai olarak d o ğ u r m u ş t u r . 25
ÇOCUK
A r t ı k b a ş k a h i ç b i r şeyi d o ğ u r m a y a g e r e k y o k t u r .
O
kendisine bir anne ve b a b a olmuştur. O kendisine bir r a h i m haline gelmiştir ve o y e n i d e n d o ğ m u ş t u r . Ancak Çocuklar
senin
aracılığınla
gelir
ama sana ait değildir. Onlara
sevgini
verebilirsin onlara
ama
fikirlerini
dayatmamalısm.
nevroz
ikisinin
yokken
yaparsan,
biraz
arasında,
meditasyon uyanık,
far-
k ı n d a olursun. Y a ş a m ı n sadece k a r a n l ı k t a n o l u ş m a z . Işık, b i r k i m s e b i r B u d a h a l i n e gel$ d i ğindek i
kadar
içeri
sızmı$
y o r d u r a m a s o l u k b i r m u m ışığı mevcuttur. Ç o c u k s a h i b i o l m a k için
d o ğr u z a m a n b u d u r ç ü n k ü o z a m a n k e n d i f a r k ı n d a l ı $ ğ ında n b i r ş e y i ç o c u k l a r ı n a v e r e b i l e c e k s i n . A k s i t a k t i r de onlara armağan olarak ne vereceksin? Nevrozlarını vereceksin. Bir hikâye d u y m u ş t u m : O n sekiz ç o c u ğ u olan bir a d a m onlar ı p a n a y ı r a g ö t ü r d ü . P a n a y ı r d a k i ödül, sekiz b i n s t e r l i n d e ğ e r i n d e b i r b o ğ a y d ı v e o n u g ö r m e k içi n ayr ı c a b e ş pençe ö d e m e k g e r e k i y o r d u .
A d a m bu ücretin
fahiş o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü a m a ç o c u k l a r ı h a y v a n ı g ö r m e k istedi v e h e p s i girişin ö n ü n d e k i b a r i y e r l e r e yaklaştı. G ö revli, " E f e n d i m t ü m b u ç o c u k l a r s i z i n m i ? " d i y e s o r d u . " E v e t öyle," diye yanıtladı a d a m . " N i ç i n ? " G ö r e v l i y a n ı t l a d ı ; " Ş e y , siz b u r a d a b i r d a k i k a d u r u n , b e n b o ğ a y ı sizi g ö r m e s i i ç i n g e t i r e c e ğ i m ! "
O n sekiz ç o c u k ! 26
B o ğ a bile k ı s k a n a c a k t ı r .
HAMİLELİK , D O Ğ U M V E BEBEKLİK
Bilinçsizce k e n d i kopyalarını y e n i d e n ü r e t i p duruyorsun.
Önce düşün:
dünyaya bir
armağan
Şayet bir çocuk doğurursan sunuyor
olacak
halde
misin?
D ü n y a için b i r k u t s a m a mısın y o k s a bir lanet misin? Ve sonra d ü ş ü n : Bir çocuğa annelik ya da babalık y a p m a y a h a z ı r mısın? K o ş u l s u z o l a r a k sevgi v e r m e y e hazır m ı s ı n ? Ç ü n k ü ç o c u k l a r s e n i n aracılığınla gelir a m a s a n a ait değildir. O n l a r a sevgini verebilirsi n a m a onlar a fikirlerini d a y a t m a m a l ı s ı n . O n l a r a n e v r o z l u yönlerini vermemelisin. O n l a r ı n k e n d i tarzlarınd a çiçek açm a s ı n a izin v e r e c e k misin? O n l a r ı n kendiler i o l m a s ı n a izin v e r e c e k misin? E ğ e r h a z ı r s a n o z a m a n t a m a m . Aksi taktirde bekle; hazırlan. i n s a n l a birlikte y e r y ü z ü n e bilinçli e v r i m gelmiştir. H a y v a n l a r gibi sadece bilinçsiz bir şekilde ü r e m e . Çocuk sahibi olmayı istemeden önce şimdi hazırlan, d a h a ç o k m e d i t a s y o n h a l i n e gir, d a h a s e s s i z v e h u z u r l u ol. içindeki t ü m nevrozlardan kurtul.
Tamamıyla temiz
o l d u ğu n a n ı b e k l e , o n d a n s o n r a b i r ç o c u k d o ğ u r . O z a m a n ç o c u ğ a h a y a t ı n ı , s e v g i n i v e r . D a h a iyi b i r d ü n y a nın yaratılmasına yardım edeceksin.
Hamileyim. Kürtaj yaptırmaya karar vermiştim ve bu karardan memnun olduğumu düşünmüştüm ama o zamandan beri bunu ne zaman düşünsem üzülüyorum. B u a n l ı k b i r ü z ü n t ü o l a c a k t ı r . E ğ e r b i r a n n e olm a k i s t e r s e n o z a m a n d a h a b ü y ü k s o r u n l a r ı n i ç i n e gir$ 27
ÇOCUK
m e k i s t i y o r s u n d e m e k t i r ç ü n k ü b u b i r k e z ç o c u k old u k t a n s o n r a k o l a y c a ç ö z ü l e b i l e c e k b i r mesele değildir. A n n e k e n d i gelişimini sağlayamaz, çalışamaz; çocuklara bakmak zorundadır.
Ve
sonra da zorluklar
b a şlar . Bir k e z k e n d i gelişim işini insanla
birlikte
yeryüzüne evrim
bilinçli gelmiştir.
Hayvanlar
gibi
sadece bilinçsiz bir şekilde
üreme.
bitirdikten sonra bu son derec e iyidir. Bir ç o c u k b o ş z a m a na ait b i r şey olmalıdır, o en son lüks olmalıdır.
O zaman
a n n e olmanın tadını çıkarabilirsin, a k s i t a k t i r d e b u k a r m a şa y a r a t a c a k t ı r. O y ü z d e n sen k a r a r ver. Seni kimse zorlamı-
y o r , b u s e n i n k a r a r ı n a k a l m ı ş : E ğ e r b i r a n n e o l m a k istiyorsan o z a m a n bir a n n e olmak istiyorsundur. Ancak o z a m a n sonuçlarına da katlanırsın. i n s a n l a r d ü n y a y a bir çocuk g e t i r m e k istediklerinde
ne yaptıklarının
farkında değildir.
Aksi taktirde
k ü r t a j a ü z ü l e c e k l e r i ne b u n u n için ü z ü l ü r l e r d i . H e r iki olasılığı d a s a d e c e d ü ş ü n : Ç o c u ğ a n e v e r e c e k s i n ? Ç o cuğa verecek neyin var? Onun
varlığına
kendi
gerginliklerini yerleştire-
ceksin ve o seninkiyle aynı t ü r d e n bir hayatı tekra r edecek.
Psikanalizciye gidecek, psikiyatra gidecek ve
t ü m hayatı boyunca bir p r o b l e m olacak. Tıpkı herkese o l d u ğ u gibi. B i r kişiye b ü t ü n v e sağlıklı b i r v a r l ı k ve$ remiyorsan,
28
bir r u h u
dünyaya getirmeye ne
hakkın
HAMİLELİK , D O Ğ U M V E BEBEKLİK
var.
Bu bir suçtur!
İnsanlar tersini d ü ş ü n ü r :
kürtajın bir suç olduğunu düşünüyor.
Onlar
Ancak çocuk
b a şk a b i r a n n e b u l a c a k t ı r ç ü n k ü h i ç b i r ş e y ö l m e z . V e ç o c u ğ a sahip o l u n c a m u t l u olacak çok, p e k çok k a d ı n vardır; sen b u n d a n sorumlu olmayacaksın. S a n a bir anne olma demiyorum; bir a n n e olmanın çok b ü y ü k bir sanat olduğunu söylüyorum, çok b ü y ü k b i r b a ş a r ı d ı r . Ö n c e b u niteliği, içindeki b u yaratıcılığı, bu coşkuyu, bu kutlamayı yarat ve sonra çocuğu davet et. O z a m a n s e n i n ç o c u ğ a v e r e c e k b i r şeyin o l a c a k t ı r — k u t l a m a n , şarkın, d a n s ı n — ve sen hastalıklı bir varlık y a r a t m a y a c a k s ı n . D ü n y a z a t e n h a s t a l ı k l ı v a r l ı k l a r la fazlasıyla dolu.
Bırak b a ş k a gezegenler acı çeksin!
Niçin bu gezegen?
D ü n y a açlık çekiyor v e i n s a n l ar
ö l ü y o r v e y i y e c e k yok, t ü m ekoloji b o z u l d u v e h a y a t giderek d a h a çok çirkinleşiyor ve cehenneme dönüyor; b u d o ğ r u z a m a n değil. Ve h a t t a b u n u n s o r u n olmadığını, d ü n y a n ı n kendine bakabileceğini, onların bir yol bulacağını düşünüyorsan, yine de kendi çocuğunu düşünmek zorundasın. B i r a n n e o l m a y a h a z ı r m ı s ı n ? Ö n e m l i o l a n b u d u r . E ğe r h a z ı r o l d u ğ u n u d ü ş ü n ü yorsan yap.
devam
et:
Çocuğu
Hazır olduğunda çocuk
sahibi o l m a k t a n m u t l u olacaksın ve ç o c u k senin gibi b i r a n neye sahip olma şansına sahip olduğu
için
mutlu
olacaktır.
Aksi t a k t i r d e b i r p s i k i y a t r a git
Çocuk sahibi olmayı istemeden şimdi daha
önce,
hazırlan,
çok meditasyon haline gir,
daha sessiz ve huzurlu ol.
29
ÇOCUK
ve " İ n s a n l a r ı n s o r u n u n e d i r ? " diye sor. Bu tek bir şeye indirgenebilir: A n n e . Ç ü n k ü a n n e psikolojik bir r a h i m s u n m a y a yeterli değildi, a n n e m a n e v i bir r a h i m s u n m a y a yeterli değildi. Psikolojik olarak n e v r o z l u y d u, m a nevi olarak boştu. O y ü z d e n çocuk için m a n e v i besin y o k t u , b e s l e n m i y o r d u . Ç o c u k d ü n y a y a fiziksel b i r v a r lık o l a r a k gelir, b i r r u h u o l m a d a n , m e r k e z i o l m a d a n . A n n e m e r k e z d e değildi; ç o c u k nasıl m e r k e z d e olsun? Ç o c u k basitçe bir devamdı, a n ne n in varlığının bir devamı. Ş aye t b i r k i m s e b u n u n n e i f a d e e t t i ğ i n i a n l a y a b i $ lirse ç o k d a h a a z i n s a n a n n e v e b a b a o l m a y a k a r a r v e recektir. Ve çok d a h a az insan anne ve b a b a olmaya k a r a r v e r s e y d i ç o k d a h a iyi b i r d ü n y a o l u r d u . O d a h a az kalabalık, d a h a az nevrozlu, d a h a az hastalıklı, daha az deli o l u r d u .
Henüz bir çocuğumuz yok ve içimde bir çocuk sahibi olma isteği var. Şu an otuz iki yaşındayım ve hazır hissediyorum ama sizin tavsiyenizi almak isterim.
S a d e c e bir şey. N e z a m a n sevişecek o l u r s a n h e r z a m a n için m e d i t a s y o n d a n s o n r a seviş.
Meditasyon
y a p ve enerji m e d i t a s y o n haline y e t e r i n c e ulaştığında, s a d e c e o z a m a n seviş. S e n ç o k d e r i n b i r m e d i t a s y o n h a l i n d e y k e n v e enerji a k ı y o r k e n , d a h a y ü k s e k kalitede bir r u h a gebe kalırsın. N e t ü r bir r u h u n geleceği senin n e r e d e o l d u ğ u n a bağlıdır. 30
HAMİLELİK , D O Ğ U M V E BEBEKLİK
Bu neredeyse her zaman olur; insanlar cinsel arzuları olduğund a sevişir.
Cinsellik
düşü k bir merkezdir.
Bazen
insanlar kızgınken ve kavga ederken sevişirler. Bu da çok düşüktür .
Kapını çok düşük
bir ruha açıyorsun. Yahut insanlar rutin, mekanik bir alışkanlık olarak sevişirler; her
Sen çok derin bir
meditasyon
halindeyken enerji
ve
akıyorken,
daha yüksek
kalitede
bir ruha gebe kalırsın. Ne tür bir ruhun geleceği, senin nerede
olduğuna
bağlıdır.
gün ya da haftada iki ya da her neyse yapılan bir şey. Onlar bunu mekanik bir rutin olarak ya da fiziksel sağlığın bir parçası olarak yapıyorlar ama o zaman bu çok mekaniktir. O n u n içinde kalbinden hiçbir şey yoktur ve o zaman sen çok düşük seviyeli ruhların sana girmesine izin veriyorsun. Sevgi neredeyse ibadet gibi olmalıdır. Sevgi kutsaldır. O insanda var olan en kutsal şeydir. O y ü z d e n ilk olarak kişi kendisini sevginin içine girmeye hazırlamalıdır. D u a et, meditasyon yap ve fiziksel olanla hiçbir alakası olmayan, aslında cinsellikle hiçbir ilişkisi olmayan farklı türden bir enerji ile dolduğunda , o zaman sen yüksek kalitede bir ruha açık hale gelirsin. Yani pek çok şey anneye bağlıdır. Eğe r bunun için çok uyanık olmazsan, son derece sıradan bir ruha karışacaksın, insanlar neredeyse ne yaptıklarını bilmiyorlar. Araba almaya gittiğinde, o zaman bile daha çok düşünüyorsun. Odana eşya almaya gittiğinde , bin bir tane alternatifi düşünüyorsun ve hangisinin yakışacağını, şunu ve bunu düşünüyorsun 31
ÇOCUK
a m a ç o c u k l a r söz k o n u s u o l d u ğ u n d a , asla n e t ü r b i r ç o c u k sahibi o l m a k istediğini, n e t ü r d e n b i r r u h u d a v e t e t t i ğini , ç a ğ ı r d ı ğ ı n ı d ü ş ü n m ü y o r s u n . Ve
milyonlarca alternatif v a r . . . M u s a ' d a n
isa'ya,
en karanlık r u h t a n en kutsalına, milyonlarca alternatif v a r ve senin tavrın belirleyecek. S e n i n tavrın ne olursa o t ü r d e n bir r u h a kendini açacaksın.
Hamile olduğumu hissediyorum. Bebek için ya da ikimiz için faydalı olacak bir meditasyon ya da herhangi bir şey var mıdır? S a d e c e m ü m k ü n o l d u ğ u n c a m u t l u v e sevgi dolu kal. Negatifliklerden u z a k dur; ç o c u ğ u n zihnini m a h v e d e n şey b u d u r .
Çocuk oluşma halindeyken sadece
b e d e n i n i izlemez, o senin zihnini de izler ç ü n k ü b u n l a r t a s l a k l a r d ı r . O y ü z d e n e ğ e r s e n n e g a t i f s e n , b u negatif$ lik t a e n b a ş ı n d a n ç o c u ğ u n y a p ı t a ş ı n a n ü f u z e t m e y e b a şlar . O z a m a n b u n d a n k u r t u l m a k ç o k u z u n , z o r l u , ç e t i n b i r y o l c u l u k t u r . A n n e l e r b i r a z c ı k d a h a ö z e n l i olsalardı,
h i ç b i r primal scream
(ilk ç ı ğ l ı k )
t e r a p i s i n e ih-
tiyaç olmazdı. A n n e l e r birazcık d a h a özenli olsalardı, bir meslek olarak psikanaliz kaybolurdu . P s i k a n a l i z a n n e l e r y ü z ü n d e n ç o k iyi b i r iştir. A n ne gerçekte n çok b ü y ü k bir ö n e m e sahiptir ç ü n k ü çocuk dokuz ay süresince annenin ikliminde yaşayacaktır; a n n e n i n z i h n i n i , t ü m z i h n i n i ö z ü m s e y e c e k t i r . O y ü z d e n n e g a t i f o l m a . A r a d a b i r z o r d a g e l s e gid e r e k d a h a çok, "evet" r u h haline gir. A m a b u k a d a r
32
HAMİLELİK ,
D O Ğ U M VE
BEBEKLİK
f e d a k â r l ı k ç o c u k için y a p ı l m a k z o r u n d a d ı r . Ş a y e t çoc u ğu n b i r a z d e ğ e r e , b i r a z saflığa, b i r a z b i r e y s e l l i ğ e sah i p o l m a s ı n ı v e m u t l u b i r ç o c u k o l m a s ı n ı g e r ç e k t e n istiyorsan o z a m a n bu k a d a r fedakârlık yapılmak zorundadır.
Bu fedakârlık anne olmanın bir parçasıdır, o
y ü z d e n hiç negatif olma; t ü m olumsuzluklardan uzak dur. Öfkeden uzak dur, kıskançlıktan uzak dur, sahiplenmekten, dırdır etmekten, kavgadan uzak dur, bu hallerden uzak dur.
Bunların bedelini ödeyemezsin;
sen y e n i bir varlık y a r a t ı y o r s u n ! Bu iş o k a d a r önemlidir ki, kişi a p t a l ve s a l a k o l a m a z . D a h a ç o k v e d a h a ç o k z e v k al, d u a et, d a n s et, ş a r k ı söyle, — p o p m ü z i k d e ğ i l — m u h t e ş e m m ü z i k l e r dinle. H a k i k i v e b i l i n ç a l t ı n ı n e n d e r i n i n e i n e n k l a s i k m ü zikler dinle ç ü n k ü ç o c u k sadece o r a d a n duyabilir. M ü m k ü n o l d u ğ u n c a ç o k sessiz b i r ş e k i l d e o t u r , d o ğanı n t a d ı n ı ç ı k a r . A ğ a ç l a r l a , k u ş l a r l a , h a y v a n l a r l a birlikte ol ç ü n k ü onlar gerçekten m a s u m d u r . Ç ü n k ü onlar
hâlâ
cennet bahçesinin parçasıdırlar; yalnızca
A d e m ile H a v v a k o v u l m u ş t u r . B i l g i a ğ a c ı b i l e c e n n e t bahçesindedir. Sadece Adem kovulmuştur. Bu nedenle d a h a ç o k d o ğ a y la birlikte ol ve gevşe böylece ç o c u k rah a t l a m ı ş , g e r g i n o l m a y a n b i r r a h m i n içinde gelişir aksi taktirde ta en başından çocuk nevrozlu olmaya başlar. (Babaya): V e b u g ü n l e r d e o n a y a r d ı m c ı o l k i b ö y l e l i k l e o d a d a h a p o z i t i f o l a b i l s i n . O n u n e g a t i f l i ğ e sür ü k l e y e c e k şekilde kışkırtma.
O n a giderek d a h a çok
z a m a n t a n ı ki böylelikle o yalnız, sessizce oturabilsin, a ğaçlarl
a olabilsin, kuşları, müziği dinleyebilsin. O n u
33
ÇOCUK
negati f hale getirebilecek olduğunu d ü ş ü n d ü ğ ü n her t ü r l ü u y a r ı m d a n k a ç ı n . D a h a ç o k s e v g i d o l u ol, b i r b i r i n i z i n s e s s i z l i ğ i n d e n d a h a ç o k k e y i f a l ı n ç ü n k ü h e r ikiniz de kutsal olan bir şeye h a y a t v e r i y o r s u n u z . H e r çocuk kutsaldır ve
m u h t e ş e m bir şey gerçekleşecekse,
çok b ü y ü k bir misafir evinize gelecekse k a v g a etmezsiniz v e b u b e l k i d e size gelecek o l a n e n ö n e m l i k o n u k tur. O y ü z d e n bu d o k u z ay b o y u n c a dikkatli, özenli olun, g ö z ü n ü z ü dört açın. D a h a çok sevgi v e d a h a a z cinsellik hissedin. E ğ e r sevgi dolu o l m a n ı n içindeyken seks gerçekleşirse iyidir a m a sırf s e k s için değil. T a e n b a ş ı n d a n b u , ç o c u ğ a d e rinlerde kökleşmiş
b i r cinsellik verir.
Sevgi bağlamı
içinde, sevginin bir p a r ç a s ı olarak seks; tıpkı sevginin p a r ç a s ı o l a r a k el ele t u t u ş m a n ı z ve b i r b i r i n i z e sarılmanız gibi son d e r e c e iyidir. Bir g ü n sevişeceksin de a m a sevginin bir p a r ç a s ı o l a r a k . O, o z a m a n cinsellik değildir; o, o z a m a n s a d e c e b i r p a y l a ş ı m d ı r . Ş aye t b u d o k u z a y s ü r e s i n c e s e k s t e n s a d e c e s e k s o l a r a k u z a k d u r a b i l i r s e n b u ç o c u k için m u h t e ş e m b i r a r m a ğa n o l a c a k t ı r .
O zaman o n u n hayatı insanların
h a y a t l a r ı n d a o l d u ğ u gibi sekse takıntılı olmayacaktır.
Çocuk için doğum sürecini mümkün olduğunca kolaylaştırmak için annenin yapacağı bir şey var mıdır? Kesinlikle
annenin yapabileceği
çok
şey vardır:
F a k a t sadece "bir şey y a p m a y a r a k " b u n u yapabilirsin. 34
HAMİLELİK , D O Ğ U M V E BEBEKLİK
Yani basitçe gevşe.
Müdahale
etmemeyi hatırlamak
g e r e k i r v e ağrıyı h i s s e t m e y e b a ş l a d ı ğ ı n d a b a s i t ç e ağr ı y l a b i r l i k t e h a r e k e t et. R a h i m d e h a r e k e t l e r i h i s s e t m e y e başladığında v e b e d e n d o ğ u m a h a z ı r l a n m a y a başladığında ve içerde ritmik bir kasılma o l d u ğ u n d a . . . İnsanlar bu k a s ı l m a n ı n acı v e r d i ğ i ni d ü ş ü n ü r ; o acı vermez: O n u acı verir hale getiren bizim yanlış y o r u m u $ muzdur. O y ü z d e n kasılmalar çoğaldığında basitçe o n u kab u l et, o n u n l a b i r l i k t e a k . B u t ı p k ı n e f e s a l m a k , n e f e s v e r m e k gibidir. Y a n i r a h i m v e d o ğ u m kanalı genişlemeye, b ü z ü l m e y e başlıyor. Bu çocuğa bir geçit yaratm a n ı n s a d e c e b i r y o l u d u r . B u n u n ağır o l d u ğ u n u hiss e t t i ğinde ,
o n u n bir ağrı o l d u ğ u n a karar verdiğinde,
onunla savaşmaya başlarsın
ç ü n k ü a ğ r ı ile s a v a ş m a -
m a k çok zor bir şeydir. M ü c a d e l e etmeye başladığında ritme müdahale etmeye başlarsın. Bu m ü d a h a l e çocuk için s o n d e r e c e zararlıdır. E ğ e r a n n e b a s i t ç e ç o c u ğ a y a r d ı m ederse, eğer her ne olursa olsun a n n e bedenle birlikte h a r e k e t ederse — b e d e n l e birlikte genişler, bed e n l e birlikte b ü z ü l ü r s e , k a s ı l m a y a izin v e r i r s e v e b u n dan basitçe zevk alırsa— bu gerçekten m u h t e ş e m bir k e y i f t i r. A n c a k b u s e n i n o n u n a s ı l g ö r d ü ğ ü n e b a ğ l ı d ı r . Ö r n e ği n e n a z ı n d a n B a t ı ' d a , i n s a n l a r s e k s l e ilgili daha
ileri
düzeyde
fikirlere
sahiptir y o k s a geçmişte
asırlar b o y u n c a k a d ı n için ilk cinsel d e n e y i m s o n d e r e ce acı verici o l m u ş t u r . O s a d e c e titriyordu ç ü n k ü çoc u k l u ğunda n i t i b a r e n o n u n s o n d e r e c e ç i r k i n b i r ş e y o l d u ğu , h a y v a n c a o l d u ğ u ö ğ r e t i l m i ş t i . B u y ü z d e n k a $
35
ÇOCUK
dm korkuyl a titriyordu. Balayı yaklaşıyordu ve k a d m ise t i t r i y o r d u . İ ş k e n c e d e n g e ç m e s i g e r e k i y o r d u : O b i r i şkenceyd
i ve
elbette
acı vericiydi.
Ancak
şimdi en
a z ı n d a n Batı'da acı o r t a d a n kalkmıştır. O güzel bir deneyimdir, orgazmiktir. B u çocuk d o ğ u r m a k l a t a m a m ı y l a aynı şeydir. B u cinsel o r g a z m d a n d a h a b ü y ü k t ü r ç ü n k ü cinsel o r g a z m d a v ü c u t r i t m i ele alır: G e n i ş l e r , b ü z ü l ü r , g e n i ş l e r b ü zülür a m a bu bir çocuğu d o ğ u r m a k l a kıyaslandığında hiçbir şeydir. Bir ç o c u ğ u d o ğ u r m a k bir milyon k a t dah a b ü y ü k bir o r g a z m d ı r. E ğ e r b u n u bi r o r g a z m gibi y a şayabilirse
n — m u t l u , keyifli, t a d ı n ı ç ı k a r a r a k ; h e p s i
bu k a d a r d ı r — o z a m a n çocuk basitçe senin yardımınla geçitten geçer. Aksi taktirde k a d ı n m ü c a d e l e ediyorsa
— ç o c u k dışarı gelmek istiyorsa ve a n n e mücadele
e d i y o r s a v e b u n u n için gerekli olan, y a r a r l ı olan h a r e k e t e izin v e r m i y o r s a — b a z e n ç o c u k takılır, kafası t a k ı lır. E ğ e r k a f a s ı t a k ı l ı r s a ç o c u k t ü m h a y a t ı b o y u n c a a c ı çeker.
O olabileceği k a d a r zeki o l m a y a c a k t ır ç ü n k ü
o n u n başı çok y u m u ş a k t ı r ve beyin hâlâ gelişmektedir. S a d e c e birazcık şok, b i r a zc ık k a p a n m a v e beyi n olabileceği k a d a r sağlıklı değildir artık. O y ü z d e n y a r d ı m et, k e y i f al. S a d e c e b u n u b ü y ü k bir o r g a z m a giriyormuşsun ve b a ş k a da bir şey değilmiş gibi y a ş a . S e n i n t a r a f ı n d a n h i ç b i r m ü d a h a l e o l m a m a s ı b i r ç o c u k için e n b ü y ü k y a r d ı m o l a c a k t ı r . O z a m a n ç o c u k kolaylıkla, r a h a t b i r şekilde, k e n d i n i b ı r a k a r a k gelir. V e o z a m a n ç o c u ğ u n p r i m a l t e r a p i y e i h t i y a ç d u y m a yacaktır ç ü n k ü herkes bir d o ğ u m t r a v m a s ı n d an geçmiş$ 36
HAMİLELİK ,
D O Ğ U M VE BEBEKLİK
t i r v e b u ç o c u k içi n o k a d a r a c ı v e r i c i o l m u ş t u r k i . B u ilk d e n e y i m d i r v e ilk d e n e y i m s o n d e r e c e ç i r k i n , b o ğ u c u , n e r e d e y s e ç o c u k için ö l d ü r ü c ü d ü r : G e ç i t d a r d ı r v e a n n e gergindir ve çocuk geçitten dışarı çıkamaz. O n u n i l k d e n e y i m i b u d u r . B ö y l e l i k l e ilk d e n e y i m c e h e n n e m d e n çıkmadır ve t ü m y a ş a m bir k â b u s a dön e r . B ı r a k ilk d e n e y i m g ü z e l b i r akış o l s u n v e b u ç o c u k için b i r t e m e l o l u ş t u r a c a k t ı r .
Nasıl mümkün
bir çocuğun olduğunca
doğumu yumuşatılabilir?
Ç o c u k rahimden çıktığında bu onun yaşamının en b ü y ü k ş o k u d u r . Ö l ü m b i l e b u k a d a r b ü y ü k b i r ş o k olm a y a c a k t ı r ç ü n k ü ö l ü m , h i ç b i r u y a r ı o l m a k s ı z ı n gelecektir. Ö l ü m b ü y ü k ihtimalle o bilinçsizken gelecektir. A m a o a n n e n i n r a h m i n d e n ç ı k a r k e n bilinçlidir. O n u n d o k u z aylık u z u n u y k u s u, h u z u r l u u y k u s u bozulur. V e sonra sen o n u annesine bağlayan bağı kesersin. O n u a n n e s i ile b i r l e ş t i r e n b a ğ ı k e s t i ğ i n a n k o r k u dolu bir birey yaratmışsındır. D o ğr u o l a n ş e y b u d e ğ i l dir; a n c a k b u g ü n e k a d a r y a p ı lan şey b u d u r . Ç o c u k a n n e d e n daha yavaşça, u z a k l a ştırılmalıdır
aşamalı olarak
Çocuk rahimden bu
onun yaşamının
en
büyük şokudur.
. B u ş o k ol-
Ölüm bile
mamalıdır ve bu ayarlanabilir. Bilimsel bir a y a r l a m a y a p m a k
çıktığında
bu kadar büyük bir
şok
olmayacaktır.
mümkündür. 37
ÇOCUK
O d a d a göz
alıcı
parlaklıkta ışıklar
olmamalıdır
ç ü n k ü çocuk dokuz ay süresince t a m bir karanlıkta yaş amıştı r v e ışığı h i ç g ö r m e m i ş , ç o k h a s s a s g ö z l e r i v a r d ı r . V e s e n i n t ü m h a s t a n e l e r i n d e g ö z a l ı c ı ışıklar, f l o r e $ san ışıklar v a r d ı r ve ç o c u k ansızın ışıkla karşılaşır... Zayıf gözlere sahip çoğu insan bu y ü z d e n m u z d a r i p oluyor; s o n r a d a n gözlük k u l l a n m a k z o r u n d a kalıyorlar. H i ç b i r h a y v a n ı n b u n a ihtiyacı y o k t u r . S e n hiç gözl ü k l e r i ile g a z e t e o k u y a n b i r h a y v a n g ö r d ü n m ü ? O n ların gözleri t ü m hayatları boyunca, ölüm a n m a d e k mükemmeldir. Sadece insan... Ve başlangıcı ta en baş ındadır
. Hayır, çocuk karanlıkta ya da çok y u m u ş a k
b i r ışıkta, belki m u m ışığında d o ğ m a l ı d ı r . K a r a n l ı k e n iyisi o l a c a k t ı r a m a ş a y e t b i r a z ışık i h t i y a c ı v a r s a o z a m a n m u m l a r b u işi g ö r e c e k t i r . Ve doktorlar şu ana kadar ne yapmaktadırlar? Ç o c u ğu n y e n i g e r ç e k l i ğ e a l ı ş m a s ı i ç i n a z ı c ı k b i r z a m a n d a h i v e r m i y o r l a r . O n l a r ı n ç o c u ğ u b u y u r edişleri ç o k çirkindir. Elleriyle ç o c u ğ u a y a k l a r ı n d a n baş aşağı tut u p , p o p o s u n u tokatlıyorlar. B u aptal merasimi n ard ı n d a k i fikir, ç o c u ğ u n n e f e s a l m a s ı n a y a r d ı m e d e c e ğ i ni düşünmeleridir çünkü annesinin rahminde kendi k e n d i n e nefes a l m ı y o r d u ; o n u n için a n n e s i nefes alıyor, o n u n için yiyor, o n u n için h e r şeyi y a p ı y o r d u . D ü n y a y a baş aşağı asılırken p o p o n a bir t o k at yiy e r e k b u y u r e d i l m e k ç o k iyi b i r b a ş l a n g ı ç d e ğ i l d i r . A m a d o k t o r u n acelesi v a r d ı r aksi t a k t i r d e ç o c u k k e n d i k e n d i n e nefes a l m a y a başlayacaktır; o n u a n n e n i n k a r n ı n a , g ö b e ğ i n i n ü s t ü n e b ı r a k m a l a r ı gerekir. Birleşti$
38
HAMİLELİK , D O Ğ U M V E BEBEKLİK
ren bağ kesilmeden önce o annenin göbeğinde bırakılmalıdır. O göbeğin içindeydi, altındaydı; artık o dışarıda. Bu o kadar büyük bir değişiklik değil: Anne oradadır, anneye dokunabilir, anneyi hissedebilir. O titreşimi biliyor. O mükemmel bir şekilde bunun kendi evi olduğunu n farkındadır. O dışarı çıkmıştır ama bu onun evidir. Bırak annesiyle biraz daha birlikte olsun, böylelikle o anneye dışardan alışabilir; onu içerden biliyor. Ve
onu bağlayan bağı,
kendi başına nefes
almaya
başlayan a kadar kesme. Şimd i ne yapılıyor? Bağı
Çocuk karanlıkta ya çok
da
yumuşak
kesiyoruz ve çocuğa tokat atı-
bir ışıkta,
yoruz ki nefes almak zorunda
belki mum ışığında
kalsın. Ama bu onu zorlamak-
doğmalıdır.
tır, bu vahşicedir ve kesinlikle bilim dışıdır ve doğal değildir. Bırak ilk olarak o kendiliğinden nefes alsın. Bu birkaç dakika alacaktır. O kadar acele etme. Bu bir insanın tüm hayatı ile ilgili bir meseledir. Sigaranı iki ya da üç dakika sonra içebilirsin, sevgiline birkaç dakika sonra tatlı sözler fısıldayabilirsin. Bunun kimseye bir zararı olmayacak. Bu acele nedir? O n a üç dakika veremez misin? Bir çocuğun bundan daha fazlasına ihtiyacı yoktur. Sadece onu kendi başına bırak, üç dakika içinde nefes almaya başlayacaktır. Nefes almaya başladığında , kendi kendine yaşayabileceğine güvenmeye başlar . O zaman bağı kesebilirsin, şimdi bu gereksizdir; bu çocuğu şoka sokacak. 39
ÇOCUK
S o n r a e n ö n e m l i şey: O n u b i r b a t t a n i y e y e s a r ı p yatağa koyma. Hayır, dokuz ay b o y u n c a o battaniye$ siz, ç ı p l a k , y a s t ı k s ı z , y a t a k ç a r ş a f ı o l m a d a n , b i r y a t a k o l m a d a n kalmıştı; böylesi bir değişikliği o k a d a r ç a b u k y a p m a . O n u n , a n n e s i n i n k a r n ı n d a k i y l e aynı çözeltiye sahip suyla dolu bir k ü v e t e ihtiyacı var: Bu t a m olarak okyanus suyudur; aynı m i k t a r d a tuz, aynı miktarda kimyasallar, t a m o l a r a k aynısı. Bu hayatın okyanusta başladığının diğer bir kanıtı olmalı. O hâlâ o k y a n u s s u y u n u n içinde gerçekleşiyor. B u y ü z d e n b i r k a d ı n h a m i l e k a l d ı ğ ı n d a t u z l u şeyler y e m e ğ e başlar ç ü n k ü r a h i m t u z u e m m e y e d e v a m eder; ç o c u k o k y a n u s l a r d a v a r ola n t u z l u s u y u n aynısına ihtiyaç duyar. Y a n i k ü ç ü k bir küvette aynı suyu hazırla ve b ı r a k ç o c u k k ü v e t t e u z a n s ı n ve son derece güzel b i r ş e k i l d e k a r ş ı l a n d ı ğ ı n ı h i s s e d e c e k t i r . O n u n alışkın olduğu d u r u m b u d u r . J a p o n y a ' d a bir Z e n rahibi m u a z z a m bir deney y a p m ı ştır : U ç a y l ı k b i r ç o c u ğ u n y ü z m e s i n e y a r d ı m etm i ştir . Y a v a ş y a v a ş a ş a ğ ı d o ğ r u i n i y o r . İ l k ö n c e o d o k u z aylık ç o c u k l a r l a d e n e d i , s o n r a altı aylık ç o c u k l a r la, ş i m d i ise ü ç a y l ı k ç o c u k l a r l a . V e b e n o n a d i y o r u m ki sen hâlâ çok uzaklardasın. H e n ü z d o ğ m u ş bir b e b ek bile y ü z m e y e m u k t e d i r d i r ç ü n k ü o a n n e s i n i n k a r n ı n d a yüzmekteydi. O y ü z d e n ç o c u ğ a bi r şans ver; a n n e n i n r a h m i n e benzesin.
40
HAMİLELİK . D O Ğ U M VE BEBEKLİK
Çocuğu Sevmek ve Doyurmak Bir a n n e ç o c u ğ u nu beslerken her z a m a n düşünüld ü ğ ü gibi sadece süt v e r m e z . derin
bir gerçekle
Şimdi biyologlar d a h a
uğraşmaktalar ve
onlar annenin
e n e r j i y l e b e s l e d i ğ i n i s ö y l ü y o r l a r ; s ü t s a d e c e fiziksel kısımdır. Ve onlar çok sayıda d e n e y yaptılar: Bir çocuk b ü y ü t ü l d ü ; tıp biliminin bulgulamış olduğ u h e r ne varsa o n a u y g u n olarak, m ü k e m m e l bir şekilde büyütüldü. H e r şey verildi a m a ç o c u k sevilmedi, k u c a k l a n m a dı; a n n e o n a d o k u n m a d ı . S ü t m e k a n i k a l e t l e r l e v e r i l d i , i ğn e y a p ı l d ı , v i t a m i n l e r v e r i l d i ; h e r ş e y m ü k e m m e l d i . Ancak çocuğun büyümesi durur, yaşam o n d a n uzakl a şmay a b a ş l a m ı ş
gibi
ufalmaya başlar.
Ne
oluyor?
Ç ü n k ü a n n e n i n verdiği her şey veriliyordu. Savaş z a m a n ı n d a A l m a n y a ' da kimsesiz bebekler bir hastaneye konulmuştu. Birkaç hafta içinde neredeyse ölüyorlardı. Yarısı öldü ve t ü m b a k ı m sunuluy o r d u : Bilimsel olarak t a m a m ı y l a haklıydılar, gerekli o l a n h e r şeyi y a p ı y o r l a r d ı . F a k a t b u ç o c u k l a r niçin ölüy o r d u ? S o n r a bir psikanalist, onların biraz kucaklanm a y a , o n l a r a b i r i s i n i n s a r ı l m a s ı n a , o n l a r ı n ö n e m l i old u ğun u h i s s e t t i r m e s i n e i h t i y a ç l a r ı o l d u k l a r ı n ı g ö z l e m ledi. Yiyecek, y e t e r li besin değildir. İçsel b i r besine, g ö r ü n m e z bir besine ihtiyaç vardır. Bu nedenle psikanalist, o d a y a k i m gelirse gelsin — b i r h e m ş i r e , b i r doktor, bir h i z m e t l i — o d a d a en azından beş d a k i k a kalıp ç o c u k l a r l a o y n a m a s ı n ı v e s a r ı l m a s ı n ı k u r a l h a l i n e ge$
41
ÇOCUK
tirdi. Ve ansızın ölmüyorlardı, gelişmeye başladılar. Ve o z a m a n d a n beri pek çok deney yapıldı. Bir a n n e b i r ç o c u ğ a sarıld ı ğ ı n d a enerji a k a r . Enerji gö-
Bir anne bir çocuğa sarıldığında enerji Enerji
akar.
görünmezdir;
biz ona sevgi, sıcaklık
dedik.
r ü n m e z d i r ; b i z o n a sevgi,
sı-
caklık dedik. A n n e d e n çocuğa ve sadece a n n e d e n çocuğa değil ,
çocuktan
anneye
de
bir
şey sıçrar. Bu y ü z d e n bir kadın
anne
olduğundaki kadar
asla güzel olamaz. D a h a önce bir şey eksikti, o t a m değildi, daire t a m a m l a n m a m ı ş t ı . Ne z a m a n bir kadın a n n e olursa daire tamamlanır. S a n k i b i l i n m e y e n bir k a y n a k t a n b i r z a r a f e t o n a gelir. Bu nedenle o sadece çocuğu beslemiyor, çocuk da ann e y i b e s l i y o r . O n l a r b i r b i r l e r i ile m u t l u l a r . V e b u k a d a r y a k ı n b a ş k a b i r ilişki y o k t u r . S e v g i liler b i l e b u k a d a r y a k ı n d e ğ i l d i r ç ü n k ü ç o c u k a n n e d e n gelir, o n u n k a n ı n d a n , o n u n e t i n d e n v e k e m i k l e r i n d e n ; çocuk o n u n varlığının bir uzantısıdır. Bu bir d a h a asla olmayacak ç ü n k ü hiç kimse bu k a d a r y a k ı n olamaz. Bir sevgili s e n i n k a l b i n e y a k ı n olabilir a m a ç o c u k kalb i n içinde y a ş a m ı ş t ı r. D o k u z a y b o y u n c a o r g a n i k olar a k bağlı ve bir olarak a n n e n i n parçası oldu. A n n e n i n hayatı o n u n hayatıydı,
annenin ölümü onun ölümü
o l u r d u . S o n r a s ı n d a bile bu sürer: Bir enerji transferi, b i r enerji iletişimi v a r d ı r . Ç o c u k e n b a ş ı n d a n i t i b a r e n y i y e c e k v e s e v g i fikrini eşleştirir.
42
O n l a r n e r e d e y s e aynı m a d a l y o n u n iki
HAMİLELİK .
D O Ğ U M V E BEBEKLİK
y ü z ü h a l i n e gelir. O n u n sevgi n e s n e s i v e b e s i n n e s n e si a y n ı d ı r. Y a l n ı z c a a n n e değil, özellikle m e m e de: O , besini ve sıcaklığı ve sevgi hissini m e m e d e n alır. B i r fark vardır:
Anne
ç o c u ğ u s e v d i ğ i n d e m e m e n i n farklı bir
hissiyatı ve farklı bir titreşimi vardır. A n n e ç o c u ğ u m e m e s i n d e n d o y u r m a k t a n h o ş l a n ı r ; b u a n n e n i n cinselli ğ in i u y a r ı r . E ğ e r a n n e ç o c u ğ u n u g e r ç e k t e n s e v i y o r s a n e r e d e y s e o r g a z m i k b i r keyif alır. M e m e l e r i ç o k hassastır; o n l a r b e d e n i n i n e n e r o t i k bölgeleridir. U y a r ı l m a y a başlar ve çocuk da b u n u hisseder. Ç o c u k annenin keyif aldığı gerçeğinin farkına varır. O sadece o n u beslemiyor, keyif de alıyor. F a k a t a n n e m e m e y i s a d e c e g e r e k l i o l d u ğ u için v e r d i ğinde , m e m e s i s o ğ u k t u r ; s ı c a k l ı k y o k t u r . A n n e istekli değil, acelesi v a r . M e m e y i e n k ı s a s ü r e d e g e r i çekm e k i s t e r . V e ç o c u k b u n u h i s s e d e r , a n n e n i n s o ğ u k old u ğu , s e v g i d o l u o l m a d ı ğ ı , s ı c a k o l m a d ı ğ ı ç o k b e l i r g i n dir. O g e r ç e k t e n bir a n n e değildir. Ç o c u k istenmediğini görür, istenmediğini hisseder. Ç o c u k sadece, a n n e m e m e s i n d e n ç o c u ğ u beslem e k t e n h o ş l a n d ı ğ ı z a m a n , b u n e r e d e y s e b i r a ş k ilişkisine, n e r e d e y s e o r g a z m i k b i r ilişkiye d ö n ü ş t ü ğ ü z a m a n i s t e n d i ğin i h i s s e d e r . S a d e c e o z a m a n ç o c u k a n n e d e n sevgi hisseder, a n n e t a r a f ı n d a n ihtiyaç d u y u l d u ğ u n u hisseder. Ve a n n e tarafından ihtiyaç d u y u l m a k varoluş tarafından ihtiyaç d u y u l m a k t ır ç ü n k ü anne o n u n t ü m v a r o l u şudur ; o v a r o l u ş u a n n e s i a r a c ı l ı ğ ı y l a bilir. A n n e h a k k ı n d a k i düşüncesi her neyse, bu o n u n d ü n y a hakk ı n d a k i fikr i o l a c a k t ı r .
43
ÇOCUK
Annesi tarafından sevilmemiş bir ç o c u k kendisini v a r o l u şt a y a b a n c ı l a ş m ı ş
olarak bulacaktır;
kendisini
b i r y a b a n c ı gibi, d ı ş l a n m ı ş h i s s e d e c e k t i r . V a r o l u ş a gü v e n e m e z . K e n d i a n n e s i n e bile g ü v e n e m e z k e n b a ş k a birisine nasıl g ü v e n e b i l s i n . G ü v e n i m k â n s ı z h a l e gelir. Ş üphelenir
,
kuşku duyar;
sürekli s a v u n m a halinde,
k o r k m u ş , endişelidir. H e r y e r d e d ü ş m a n l a r , rakipler bulur. H e r an ezilmekten ve y o k olmaktan korkar. D ü n y a o n a eviymiş gibi gelmez. Ş aye t a n n e m u t l u y s a , ç o c u ğ u e m z i r m e k t e n k e y i f alırsa o z a m a n ç o c u k asla çok y e m e z ç ü n k ü güvenir; a n n e s i n i n h e r z a m a n o r a d a o l d u ğ u n u bilir. N e z a m a n aç hissetse ihtiyacı giderilir o asla çok fazla y e m e z . i y i sevilmiş ç o c u k sağlıklı kalır. O ne zayıftır ne ş işmandır
; o dengeyi korur.
K ü ç ü k bir çocuğa bak. N e z a m a n gergin hissetse e l i n i a ğ z ı n a k o y a r , k e n d i elin i ç i ğ n e m e y e b a ş l a r . V e o n i ç i n p a r m a ğ ı a ğ z ı n d a y k e n iyi Çocuk en
h i s s e d e r ? N i ç i n ç o c u k iyi h i s -
başından itibaren
yiyecek
ve
fikrini
eşleştirir.
Onlar
neredeyse
aynı
madalyonun
iki yüzü Onun
sevgi
haline gelir. sevgi nesnesi
ve besin nesnesi aynıdır.
44
seder ve uykuya dalar? Neredeyse t ü m çocukların yöntemi budur. Ne zaman uykularının g e l m e d i ğin i p a r m a ğın ı hatlamış
hissederlerse ağzına
hisseder
sokar, ve
baş ra-
uykuya
dalar. Niçin? Baş p a r m a k annenin memesinin yerine geçer ve besin rahatlatıcıdır. Aç bir
HAMİLELİK ,
D O Ğ U M VE
BEBEKLİK
karınla u y k u y a dalamazsm, u y k u y a d a l m a k zor olur. K a r n ı n d o l u o l d u ğ u n d a u y k u n gelir, b e d e n i n d i n l e n m e y e i h t i y a c ı v a r d ı r . B a ş p a r m a k m e m e n i n y e r i n e geçen bir şeydir sadece; o süt v e r m i y o r o sahte bir şey a m a y i n e d e d u y g u y u sağlar. Bu çocuk b ü y ü d ü ğ ü n d e eğer herkesin içinde parm a ğın ı e m e r s e o n u n b i r a p t a l o l d u ğ u n u d ü ş ü n e c e k s i n o y ü z d e n de o, sigara içer. S i g a r a a p t a l c a değildir o kab u l edilir. O s a d e c e b i r p a r m a k v e p a r m a k t a n d a h a zar a r l ı d ı r . B a ş p a r m a ğ ı n ı i ç s e n d a h a iyidir , m e z a r a k a d a r i ç m e y e d e v a m et; o z a r a r l ı d e ğ i l d i r d a h a i y i d i r . E m z i r m e n i n bittiği ü l k e l e r d e o t o m a t i k olara k dah a çok sigara içilmeye b a ş l a n a c a k t ı r . B u y ü z d e n Batı, D o ğu'da
n d a h a ç o k sigara içer ç ü n k ü şekli b o z u l d u ğ u
için h i ç b i r a n n e m e m e s i n i ç o c u ğ a v e r m e y e h a z ı r değildir. O y ü z d e n B a t ı ' d a sigara i ç m e k g i d e r e k d a h a da çoğ alıyor ; k ü ç ü k ç o c u k l a r b i l e s i g a r a i ç i y o r . K ü ç ü k ç o cuklar sigara içiyor v e a n n e b u n u n nedeninin, memesini sakınması o l d u ğ u n u n f a r k ı n d a değildir. İ lke l t o p l u m l a r d a y e d i y a ş ı n d a b i r ç o c u k y a d a sekiz v e y a d o k u z y a ş ı n d a bi r ç o c u k e m m e y e d e v a m edecektir. O z a m a n t a t m i n v a r d ı r ve sigara i ç m e k ç o k gerekli olmayacaktır.
B u y ü z d e n ilke l t o p l u m l a r d a er-
k e k l e r k a d ı n l a r ı n m e m e l e r i ile f a z l a ilgili d e ğ i l d i r . Biri sinin o n l a r a saldıracağı gibi bir s o r u n y o k t u r kimse memelere bakmaz. E ğe r s a n a s ü r e k l i o l a r a k o n y ı l b o y u n c a m e m e v e r i l m i ş o l s a y d ı , sıkılır v e b ı k a r d ı n , din.
Ancak
her
çocuk memeden
"Artık y e t e r ! " derzamanından
önce 45
ÇOCUK
u z a k l a ştırılmıştı
r ve bu bir u k d e olarak kalır. Bu yüz-
d e n t ü m m e d e n i ülkeler m e m e l e r e takıntılıdır. Çocuklara m e m e verilmelidir y o k s a onlar o n a bağımlı hale gelecektir, t ü m h a y a t b o y u n c a o n u arayıp duracaktır. Bilim a d a m l a r ı k ü ç ü k ç o c u k l a r l a d e n e y y a p ı p , yiyeceklere
yakın
bırakıldıklarında
ne
yapacaklarını
g ö r m e k istemişlerdir. O n l a r ı n aşırı yiyeceğini d ü ş ü n e ceksin. Y a n ı l ı y o r s u n o n l a r aşırı y e m e z . A n n e v e b a b a onları aşırı besleyip, " D a h a ç o k y e . Ye, b i r a z d a h a g ü ç len. Biraz d a h a canlan, şu haline b a k ? Biraz d a h a çok ye," derler. A n n e g ö ğ s ü n e o t u r u p " D a h a çok ye, birazcık d a h a y e " der. Ç o c u k ağlıyor v e b i r şekilde y e m e y i b a şarıyor
.
Çocukların
sıklıkla
ağladığını
görürsün.
O n u n b e d e n i h a y ı r diyor. O n u n b e d e n i dışarı çık v e b i r az h o p l a ve zıpla, git a ğ a ç l a r a t ı r m a n diyor. Ve sens e o n u b e s l e m e y e d e v a m e d i y o r s u n . D o k t o r h e r ü ç saatte bir ç o c u ğ a süt v e r m e k gerekir diyor. Ç o c u k içmiy o r v e b a ş ı n ı bir o y a n a bir b u y a n a sallıyor. A n c a k ann e ü ç saat geçtiği için o n a s ü t v e r m e y e d e v a m ediyor. B u o r t a l a m a z a m a n ı t a k i p e t m e k işe y a r a m a z . Ç o c u k a c ı k t ı ğınd a a ğ l a y a c a k t ı r , o k e n d i l i ğ i n d e n s e n i h a b e r d a r eder. Saate b a k m a y a gerek yok.
Çocuğun kendi
b e d e n i n d e içsel saati v a r . A m a sen o n u n saatini b o z m a y a d e v a m ediyorsun. V e h e r ç o c uk b a ş k a bir şekilde acıkacaktır. Biri d ö r t saatte bir acıkacaktır, diğeri üç s a a t t e , b i r b a ş k a s ı ise i k i s a a t t e . Ş i m d i b u b ü y ü k b i r problemdir, bir kural oluşturuldu; o r t a l a m a kuralı. O r t a l a m a k u r a l ı n a d i k k a t et. B e d e n i n k e n d i içse l saati vardır. 46
HAMİLELİK ,
D O Ğ U M VE BEBEKLİK
B e d e n i d i n l e . B e d e n i izle. Bedeni
H i ç b i r ş e k i l d e asla, a s l a b e d e n e hükmetmeye
çalışma.
Bedeni
Beden
Hiçbir
senin temelindir. Bir kez bedenini
anlamaya
dokuzu
basitçe
izle. şekilde;
asla ve asla
başladığında,
mutsuzluklarının yüzde doksan
dinle.
bedene
kaybolacak.
hükmetmeye çalışma.
Ancak sen dinlemiyorsun. Ç o c u k l u ğumuzda l a ştırıldık
n itibaren bedenimizden uzak-
, b e d e n d e n ayrı t u t u l d u k . Ç o c u k ağlıyor, ço-
c u k a ç v e a n n e ise s a a t e b a k ı y o r . O ç o c u ğ a b a k m ı y o r . E ğe r ç o c u ğ a y i y e c e k t a m ş i m d i v e r i l m e z s e , o n u b e d e ninden ayırmış olursun.
O n a yiyecek vermek yerine
emzik verirsin. Şimdi onu kandırıyorsun o n a ihanet ediyorsun. Ve sen sahte, plastik bir şey veriyorsun ve b e d e n i n duyarlılığını y o k ediyor ve kesintiye u ğ r a t m a y a çalışıyorsun. B e d e n i n bilgeliğinin k o n u ş m a s ı n a izin verilmiyor ve zihin a r a y a giriyor. Ç o c u k e m z i k t a r a f ı n d a n p a s i f l e ş t i r i l i r, u y k u y a d a lar. Ş i m d i saat, ü ç saatin geçtiğini v e ç o c u ğ a s ü t verm e n gerektiğini söyler. Şimdi, ç o c u k d e r in b i r u y k u uyuyor, şimdi o n u n bedeni uyuyor; o n u uyandırırsın, yine o n u n ritmini yok ediyorsun. Yavaş yavaş onun t ü m varlığın ı b o z a r s ı n . B e d e n i y l e t ü m ilişkisini k a y b e t tiği b i r a n gelir. B e d e n i n i n n e istediğini b i l m e z ; b e d e n y e m e k i s t i y o r m u i s t e m i y o r m u b i l m e z ; b e d e n sevişm e k istiyor m u istemiyor m u bilmez. H e r şey dışarıdak i b i r şey t a r a f ı n d a n m a n i p l e edilir.
47
ÇOCUK
Çocuğun Ağlamasına İzin Vermek E n b a ş ı n d a n i t i b a r e n ç o c u k a ğ l a m a k , k a h k a h a atm a k ister. A ğ l a m a k o n d a d e r i n b i r ihtiyaçtır. Ağlayar ak o, h e r g ü n katarsisten geçer. Ç o c u ğu n p e k ç o k e n g e l $ En
başından
itibaren ağlamak, atmak Ağlamak derin
çocuk kahkaha ister. onda
bir ihtiyaçtır.
l e n m i şliğ i
vardır.
Bunun
ol-
m a s ı k a ç ı n ı l m a z d ı r bu bir gerekliliktir. Ç o c u k bir şey ister a m a ne o l d u ğ u n u söyleyemez, o n u ifade e d e m e z . Ç o c u k b i r şey ister a m a a n n e b a b a sı o n u tatmin edecek d u r u m d a olmayabilir. A n n e m e v c u t olmaya-
bilir. O b a ş k a b i r işle m e ş g u l o l a b i l i r v e o n a ö z e n g ö s t e r i l m e m i ş o l a b i l i r . O a n d a b u ilgi o n a v e r i l m e m i ş o l a bilir, b u y ü z d e n o a ğ l a m a y a b a ş l a r . A n n e o n u i k n a e t m e y e çalışır, y a t ı ş t ı r m a y a ç a l ı ş ı r ç ü n k ü r a h a t s ı z o l m u ş t u r , b a b a r a h a t s ı z o l m u ş t u r , t ü m aile r a h a t s ı z o l m u ş tur. Kimse o n u n ağlamasını istemez, a ğ l a m a k rahatsızlık v e r i c i d i r ; h e r k e s o n u n d i k k a t i n i d a ğ ı t m a y a ç a l ı ş ı r k i bu sayede ağlamayabilir. O n a rüşvet veririz. A n n e o n a bir o y u n c a k verir; a n n e o n a süt verebilir — o n u teselli edecek ya da dikkatini dağıtacak h e r h a n g i bir şey— ama o ağlamamalıdır. A n c a k ağlamak derin bir ihtiyaçtır. E ğ e r o ağlaya$ bilirse ve a ğ l a m a s ı n a izin verilirse y e n i d e n tazelene$ cektir;
48
engellenmişlik ağlayarak
atılır.
Aksi taktirde
HAMİLELİK ,
DOĞUM
v E BEBEKLİK
d u r d u r u l m u ş bir ağlamayla engellenmişlik d u r d u r u l u r . Artık o b u n u üst üste yığmaya devam edecektir. Ve sen üst üste yığılmış bir ağlamasın. Artık psikologlar senin
"bir
ilk
çığlığa"
(primal scream)
ihtiyacın
oldu-
ğ un u s ö y l ü y o r . Ş i m d i l e r d e B a t ı d a , s e n i n b e d e n i n d e k i t ü m hücrelerinin d e katıldığı b ü t ü n l ü k t e b a ğ ı r m a n a y a r d ı m c ı o l a c a k bir t e r a p i geliştiriliyor. T ü m b e d e n i n i n içinde bağırabileceği k a d a r çılgıncasına bağırabilirsen, b i r i k m i ş o l a n p e k ç o k acı, p e k ç o k eziyet ö z g ü r l e ş i r.
Tuvalet Eğitimi T u v a l e t e ğ i t i m i ile ç o k b ü y ü k b i r z a r a r v e r i l i r . Ç o cukla r belirli bir z a m a n d a tuvalete gitmeye zorlanır. Ş imdi , ç o c u k b a ğ ı r s a k k a s l a r ı n ı k o n t r o l e d e m e z ; b u z a m a n a l ı r . O n l a r ı n b u k o n t r o l ü s a ğ l a m a s ı y ı l l a r alır . B u d u r u m d a onlar ne y a p a r ? O n l a r basitçe zorlarlar, basitçe a n a l m e k a n i z m a l a r ı n ı k a p a t ı r l a r v e b u y ü z d e n onlar anal olarak takılı kalırlar. B u y ü z d e n çok fazla kabızlık v a r d ı r . K a b ı z l ı k t a n m u z d a r i p o l a n t e k kişi i n s a n d ı r . H i ç b i r h a y v a n kabızlıktan m u z d a r i p olmaz; vahşi d o ğ a d a hiçbir h a y v a n kabızlıktan m u z d a r i p değildir. Kabızlık d a h a ç o k psikol o j i k t i r; o muladhar'a. ( Ç . N : i l k ç a k r a ) zarar v e r m e k t i r . Ve kabızlık y ü z ü n d e n insan zihninde p e k çok başka şey gelişir. i n s a n b i r b i r i k t i r e n h a l i n e gelir —bilgi biriktiren, p a r a biriktiren, sevap biriktiren — bir biriktirici olur ve 49
ÇOCUK
m u t s u z olur. O h i ç b i r şeyi b ı r a k a m a z ! N e y i y a k a l a r s a onu
t u t a r . V e b u a n a l a o l a n v u r g u y ü z ü n d e n mulad!
h a r ' a ç o k b ü y ü k bir z a r a r verilir ç ü n k ü e r k e k y a d a kadın cinsel o r g a n l a r ı n a g i t m e k z o r u n d a d ı r . E ğ e r o n l ar oral y a d a a n a l d a takılırsa asla cinsel o r g a n a gitmezler. O z a m a n anal takıntı o k a d a r ö n e m l i hale gelir ki cinsel organlar d a h a az önemli o l m a y a başlar. Bu y ü z d e n ç o k fazla eşcinsellik v a r d ı r . A n a l m e r k e z l i o l m a k o r t a d a n k a l k a n a k a d a r v e k a l k m a d ı ğ ı sürece eşcinsellik y e r y ü z ü n d e n s i l i n m e y e c e k t i r .
Tuvalet eğitimi ç o k
b ü y ü k ve tehlikeli bir eğitimdir.
Çocuk Hasta Olduğunda En başından beri, çocukluktan itibaren bir şey neredeyse h e r z a m a n yanlış gider. V e b u d a ç o c u k n e zam a n h a s t a o l u r s a o n a d a h a ç o k ilgi g ö s t e r i l m e s i d i r . B u yanlış bir çağrışım y a p a r : A n n e o n u d a h a çok sever, b a b a o n a d a h a ç o k ö z e n gösterir; t ü m aile o n u m e r k e ze k o y a r , o en ö n e m l i kişi h a l i n e gelir. A k s i h a l d e h i ç k i m s e o n u u m u r s a m a z ; o iyi m i d i r , d e ğ i l m i d i r ? H a s t a o l d u ğ u n d a o d i k t a t ö r h a l i n i alır, k e n d i k u r a l l a r ı n ı d a y a t ı r . B i r k e z b u hile ö ğ r e n i l d i ğ i n d e — y a n i h a s t a o l d u ğ u n d a b i r şekilde özel o l u r s u n —
o zaman
h e r k e s d i k k a t e t m e k z o r u n d a ç ü n k ü e ğ e r d i k k a t etm e z l e r s e o n l a r ı s u ç l u hissettirebilirsi n v e h i ç k i m s e sana bir şey söyleyemez ç ü n k ü hastalığından k e n d i n i n sorumlu olduğunu kimse sana söyleyemez. 50
HAMİLELİK ,
D O Ğ U M V E BEBEKLİK
E ğe r ç o c u k b i r ş e y i y a n l ı ş y a p a r s a o n a ,
"Bunun
s o r u m l u s u s e n s i n " d i y e b i l i r s i n . A m a e ğ e r o h a s t a ise hiçbir şey söyleyemezsin ç ü n k ü hastalık hiçbir şekilde o n a bağlı değildir. O ne y a p a b i l i r ki? A n c a k sen gerçekleri bilmiyorsun: Hastalıkların y ü z d e d o k s a n ı kendi k e n d i n e yaratılır,
ilgi ç e k m e k i ç i n ,
şefkat almak,
önemli h i s s e t m e k için senin t a r a f ı n d a n üretilir. Ve bir ç o c u k hileyi ç ok k o l ay ö ğ r e n i r ç ü n k ü ç o c u k için en temel p r o b l e m çaresiz olmasıdır. S ü r e k l i olarak hissettiğ i t e m e l p r o b l e m o n u n g ü ç s ü z v e h e r k e s i n ise g ü ç l ü old u ğudur . F a k a t h a s t a l a n d ı ğ ı n d a o g ü ç l e n i r v e h e r k e s güçsüzdür. O b u n u anlar. Bir ç o c u k bir şeyleri b i l m ek k o n u s u n d a çok duyarlıdır.
O ş u n u bilir:
" H a s t a o l d u ğ u m d a b e n i m ya-
n ı m d a hiç k i m s e a n n e m bile, b a b a m bile h i ç b i r şeydir." H a s t a l ı k ç o k a n l a m l ı b i r şey, b i r y a t ı r ı m h a l i n e gelir. N e z a m a n kendisini i h m a l edilmiş hissetse, n e z a m a n " Ç a r e s i z i m " diye hissetse, h a s t a olacaktır, o n u y a r a t a caktır. Ve bu bir s o r u n d u r , derin bir s o r u n d u r . Ne yap a b i l i r s i n ? B i r ç o c u k h a s t a o l d u ğ u n d a h e r k e s ilgi g ö s termek zorundadır. Ancak psikologlar bir çocuk hasta o l d u ğ u n da ona b a k m a n ı z ı a m a o n a ç o k f a z l a ilgi g ö s t e r m e m e n i z i ö n e riyor.
O n a psikolojik o l a r a k değil tıbbı o l a r ak
özen
göstermelidir. H a s t a l ı ğ ı n bir getirişi o l d u ğ u n u zihninde eşleştireceği hiçbir şey y a r a t m a . Aksi taktirde t ü m y a şam ı b o y u n c a n e z a m a n b i r ş e y i n y a n l ı ş o l d u ğ u n u h i s s e t s e h a s t a o l a c a k t ı r . O z a m a n k a r ı s ı h i ç b i r ş e y söyleyemez, o z a m a n o n a h a s t a o l d u ğ u için s u ç l a m a d a b u $ 51
ÇOCUK
l u n a m a z . V e h e r k e s o n a ü z ü l m e k v e şefkat g ö s t e r m ek zorundadır.
Seksin Üç Aşamas ı ilk aşam a otoseksüelliktir. Ç o c u k d o ğ d u ğ u n d a o bir narsistir.
O bedenini
m u a z z a m şekilde sever ve o güzeldir; o yalnızca k e n d i b e d e n i n i bilir. S a d e c e k e n d i p a r m a ğ ı n ı e m e r v e b u öylesine b ü y ü k bir keyiftir k i! Bir ç o c u ğ u n k e n d i p a r m a ğ ın ı e m d i ğ i n i g ö r ü r s ü n ; s a d e c e k e n d i b e d e n i y l e o y n a y a r a k , ayak p a r m a ğ ı n ı ağzına g ö t ü r m e y e çalışarak, bir enerji ç e m b e r i y a p a r a k , y ü z ü n d e n e b ü y ü k bir keyif vardır.
Çocuk ayak parmağını ağzına götürdüğünde
b i r d a i r e y a r a t ı l ı r v e enerji d a i r e s e l o l a r a k h a r e k e t etmeye başlar. Enerji ç o c u ğ u n içinde doğal olarak dönm e y e b a ş l a r v e o z e v k a l ı r ç ü n k ü ışık d ö n m e y e b a ş l a d ı ğınd a i ç e r d e b ü y ü k b i r c o ş k u v a r d ı r . Ç o c u k k e n d i cinsel o r g a n ı y l a o n l a r ı n cinsel o r g a n olduğunu bilmeden oynar. O h e n üz koşullandırılma$ mıştır; o b e d e n i n i bir b ü t ü n o l a r a k biliyor. Ve kesinlikle
cinsel o r g a n l a r b e d e n i n i n
en hassas kısımlarıdır.
Onlarla oynamaktan onlara d o k u n m a k t a n büyük zevk alır. Ve t o p l u m u n ç o c u ğ u n r u h u n a girdiği y e r burasıd ı r : " D o k u n m a ! " ' Y a p m a ' ilk k i r l i s ö z c ü k t ü r . V e b u ilk kirli s ö z c ü k t e n s o n r a p e k ç o k d i ğ e r i gelir: Y a p a m a z s ı n , y a p m a y a c a k s ı n ; b u n l a r ı n h e p s i kirli sözcüklerdir . Bir 52
HAMİLELİK ,
kez
çocuğa
D O Ğ U M V E BEBEKLİK
"Yapma!"
söylendiğinde ve
veynler, a n n e ya da b a b a ve o gözler...
kızgın
ebe-
Ç o c u ğ u n eli
n o r m a l d e s o n d e r e c e keyifli o l a n c i n s e l o r g a n l a r ı n d a n u z a k l a ştırılır
.
O
gerçekten
bundan
hoşlanıyordu
ve
o n u n cinsellik ya da b e n z e r i bir şey y a ş a d ı ğ ı y o k t u . O s a d e c e b e d e n i n i n e n d u y a r l ı , b e d e n i n i n e n c a n l ı kısmıydı, hepsi bu. A n c a k bizim k o ş u l l a n m ı ş zihinlerimiz... O cinsel bir
organa
dokunuyor;
u z a k l a ştıralım
bu
kötüdür.
Onun
ellerini
. Çocukta suçluluk yaratıyoruz.
Ş imd i o n u n d o ğ a l c i n s e l l i ğ in i
mahvetmeye
Çocuk
başladık.
Ş imd i o n u n o r i j i n a l z e v k
dünyadaki
kay-
n a ğını , v a r l ı ğ ı n ı n k a y n a ğ ı n ı z e -
en çok söm ürülen
hirlemeye başladık. Şimdi o n d a
şeydir.
ikiyüzlülük yaratıyoruz; diplomat
olacak.
Anne
o
bir
Başka hiçbir sınıf
babası
o l m a d ı ğınd a c i n s e l o r g a n l a r ı ile
çocuk
kadar
sömürülmez.
o y n a y a c a k . Ş i m d i ilk y a l a n g e r ç e k l e şti ; o h a k i k i o l a m a z . Ş i m d i o b i l i y o r k i ş a y e t k e n disine
karşı d ü r ü s t olursa,
kendisine
saygı
duyarsa,
k e n d i zevkine saygı duyarsa, k e n d i i ç g ü d ü s ü n e saygı duyarsa, o z a m a n anne babası kızar. Ç o c u k d ü n y a d a k i en çok sömürülen şeydir. Başka h i ç b i r sınıf ç o c u k k a d a r s ö m ü r ü l m e z . O h i ç b i r şey yap a m a z : A n n e b a b a s ı ile m ü c a d e l e e t m e k i ç i n s e n d i k a k u r a m a z , m a h k e m e y e gidemez, devlete gidemez. A n n e babasının
saldırılarına karşı kendisini hiçbir
şekilde
koruyamaz.
53
ÇOCUK
ilk t r a v m a gerçekleşmiştir. Artık ç o c u k asla k e n d i c i n s e l l i ğin i
doğallıkla,
keyifle
kabul
edemeyecektir.
B e d e n i n bazı bölgeleri kabul edilemez. Bedenin bazı bölgeleri çirkindir. Bedenin bazı bölgeleri o n u n beden i n i n p a r ç a s ı olmayı h a k etmez; o b u n u r e d d e d e r . Psikolojisinin derinliklerinde k e n d i k e n d i n i h a d ı m e d e r ve enerjisi geri çekilir. E n e r j i b u ' Y a p m a ' g e r ç e k l e ş m e d e n ö n c e k i gibi doğal bir şekilde a k m a y a c a k t ı r . Bu otoseksüel haldir: P e k çok insan b u r a d a takılı p k a l ı r . B u y ü z d e n d ü n y a ç a p ı n d a b u k a d a r ç o k m a s t ü r b a s y o n d e v a m etmektedir. Bu kendiliğinden geçecekti, o bir gelişme aşamasıydı a m a a n n e b a b a l a r enerjinin gelişme a ş a m a s ı n a m ü d a h a l e etti. Bir kez o mastürbasyon y a p m a y a başlamışsa bu bir alışkanlık, m e k a n i k bir alışkanlık h a l i n e gelebilir ve o z a m a n o asla ikinci a ş a m a y a geçemeyecektir. O, ç o k ç o c u k ç a olan bu a ş a m a d a takılabilir. O h i ç b i r z a m a n t a m a m e n yetişki n cinselliğine erişemeyecektir. O asla y e t i şki n b i r c i n s e l v a r l ı ğ ı n e r i ş e b i l e c e ğ i s a a d e t i b i l e m e yecektir. Ve ironik olan şey ş u d u r ki m a s t ü r b a s y o n u kötüleyen ve patırtı kopartan insanlar bunlardır. O n lar i n s a n l a r a e ğ e r m a s t ü r b a s y o n y a p a r s a n ı z k ö r olacaksınız, m a s t ü r b a s y o n yaparsanı z bir z o m b i olacaksınız, m a s t ü r b a s y o n y a p a r s a n ı z asla zeki o l m a y a c a k s ı nız, a p t a l kalacaksınız derler. Artık b ü t ü n bilimsel bulgular tek bir n o k t a d a hemfikir olmuştur: M a s t ü r b a s y o n asla kimseye zarar vermez fakat bu öneriler verir. E ğe r ç o c u k l a r a d o ğ a l o l a n o t o s e k s ü e l l i k a ş a m a s ı n d a izi n v e r i l i r s e , o k e n d i l i ğ i n d e n i k i n c i a ş a m a y a h o $
54
HAMİLELİK . D O Ğ U M V E BEBEKLİK
moseksüelliğe geçer. A n c a k çok az insan ikinci aşamay a g e ç e r. Ç o ğ u n l u k ilk a ş a m a d a kalır. B i r k a d ı n l a y a da bir e r k e k l e sevişirken bile karşılıklı m a s t ü r b a s y o n dan b a ş k a bir şey y a p m ı y o r olabilirsin. ikinci aşama homoseksüelliktir. Az sayıda insan ikinci a ş a m a y a geçer; o doğal bir aşamadır. Ç o c u k kendi bedenini sever. E ğ e r ç o c u k bir erkekse, o bir erkeğin bedenini, k e n d i b e d e n i n i seviyor. Bir kadının, bir kızm bedenine atlamak,
çok b ü y ü k bir boşluktan geçmek
olacaktır. D o ğ a l olarak o diğer erkek çocukların beden i n i s e v e r ; y a d a o b i r k ı z ise d o ğ a l o l a n ilk g ü d ü , d i ğ e r kızları sevmektir ç ü n k ü onların da aynı çeşitten bedeni vardır, aynı t ü r d e n varlığı vardır. O kızları erkeklerden d a h a iyi a n l a y a b i l i r . E r k e k ç o c u k l a r a y r ı b i r d ü n y a d ı r . H o m o s e k s ü e l a ş a m a doğal bir aşamadır. T o p l u m orada da insanların takılmasına yardım eder çünkü o e r k e k ve kadın, kız ve e r k e k çocuk a r a s ı n d a engeller yaratır. Bu engeller olmazsa er ya da geç homoseksüel a şam a s i l i n i p g i d e r ; k a r ş ı c i n s e ilgi o l u ş m a y a b a ş l a r . A n c a k b u n u n i ç i n t o p l u m ş a n s t a n ı m a z . K o l e j l e r d e ayrı yurtlarda kalmak zorundadırlar. Onların buluşması, onların birlikteliği k a b u l edilemez. Homoseksüellik toplum tarafından sürdürülür ve aynı t o p l u m t a r a f ı n d a n k ö t ü l e n i r . Bu stratejileri anlamak
gerekir.
Aynı
toplum
homoseksüelliği
sapıklık
olarak, suç olarak adlandırır, kötüler. H â l â homoseksüellerin cezalandırıldığı ülkeler vardır. Yıllar b o y u n c a hapishaneye
gönderilebilirsin.
Ve
onu yaratan
aynı
toplumdur.
55
ÇOCUK
Ve ü ç ü n c ü a ş a m a heteroseksüelliktir. Bir
insan
gerçekten
otoseks v e
homoseksin
dışına
ç ı k t ı ğında , o z a m a n o b i r k a d ı n a â ş ı k o l a b i l e c e k o l g u n l u k v e k a p a s i t e d e d i r . B u t a m a m ı y l a farklı bir d ü n y a dır, farklı b i r k i m y a d ı r , farklı b i r psikolojidir, farklı bir m a n e v i y a t t ı r . O z a m a n o , b u f a r k l ı d ü n y a ile b u f a r k l ı o r g a n i z m a ile o y n a y a b i l i r .
56
Koşullanma Anne babasının kendi ebeveyn koşullanmasından özgür olma ve mahremiyet bekleme gibi haklara sahipken, bir çocuğun da bunlara hakkı yok mudur?
Bu insanlığın b u g ü n yüzleştiği en temel meselelerd e n bir tanesidir. G e l e c e k b u n u nasıl çözebildiğimize b a ğlıdır . D a h a ö n c e h i ç b ö y l e b i r ş e y ile y ü z y ü z e k a l ı n m a m ı ştı . İ l k k e z i n s a n b ü y ü m ü ş t ü r , b e l l i b i r o l g u n luk gerçekleşmiştir. Ve sen olgunlaştıkça y e n i problemlerle
yüzleşmek
zorunda
kalırsın. Y a v a ş y a v a ş i n s a n ilerledikçe pek çok t ü r d e n esaretin farkına vardı. yeni yeni
en
Batı'da henüz büyük
ç o c u ğu n y a ş a d ı ğ ı
esaretin
olduğunun
farkına vardık. Bu d a h a önce-
Hiç
kimse
çocuktan daha fazla sömürülmemiş
tir.
Ve elbette o, sevgi ardına
maskesinin gizlenerek
söm ürülm üş tür.
d e n hiç düşünülmemişti; dün$ 57
ÇOCUK
y a d a k i hiçbir belgede y e r almamıştı. Bir çocuk ve bir k ö l e . . . k i m düşünebilirdi ki?
O n u seven,
ç o c u k için
kendilerinden fedakârlık yapan, kendi anne babasının bir kölesi? Bu ç o k komik, t a m a m ı y l a saçmalık olarak g ö z ü k m ü ş olmalı. A n c a k şimdi insan z i h n i n d e k i psikolojik k a v r a y ı ş d e r i n l e ş m i ş t i r v e o n u n i ş l e y i ş i ile ç o c u ğ u n e n çok s ö m ü r ü l e n kişi o l d u ğ u t a m a m ı y l a netleşm i ştir ; h i ç k i m s e ç o c u k t a n d a h a f a z l a s ö m ü r ü l m e m i ş $ tir. Ve elbette o sevgi m a s k e s i n i n a r d ı n a g i z l e n e r e k sö$ m ü r ü l m ü ştür . Ve anne babalar çocuğu sömürdüklerinin, çocuğa esaret dayattıklarının,
çocuğu mahvettiklerinin,
onu
aptal, geri zekâlı yaptıklarının, onların ç o c u ğ u bir H i n du, bir M ü s l ü m a n , bir Hıristiyan, bir Budist olarak k o şullandırm
a ç a b a s ı n ı n t a m a m ı y l a i n s a n l ı k dışı oldu-
ğ unu n f a r k ı n d a o l d u k l a r ı n ı s ö y l e m i y o r u m ;
onlar bu-
n u n farkında değildir a m a gerçekler d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e b u n u n hiçbir önemi yoktur.
Ç o c u k a n n e babalar tara-
fından çirkin şekillerde koşullandırılıyor ve elbette çoc u k çaresizdir: O a n n e babasına bağımlıdır. O başkal$ dıramaz, o kaçamaz, o kendisini k o r u y a m a z . O kesinlikle k o r u n m a s ı z d ı r ; b u y ü z d e n d e o k o l a y l ı k l a s ö m ü $ rülebilir. Anne baba koşullandırması dünyadaki en büyük köleliktir. Bu t a m a m ı y l a o r t a d a n kaldırılmalıdır, sadec e o z a m a n i n s a n ilk d e f a g e r ç e k t e n ö z g ü r , h a k i k a t e n ö z g ü r , s o n u n a k a d a r ö z g ü r o l a c a k t ı r ç ü n k ü ç o c u k insanın babasıdır. Şayet çocuk yanlış bir şekilde büyütü$ lürse o z a m a n t ü m insanlık yanlış y ö n e gider. Ç o c u k 58
K O ŞULLANM A
t o h u m d u r . Ş a y e t t o h u m u n k e n d i s i iyi n i y e t l i i n s a n l a r , iyi d i l e k l e r e
sahip insanlar tarafından zehirlenmişse,
b o z u l m u şsa , o z a m a n ö z g ü r b i r i n s a n b i r e y i i ç i n h i ç b i r u m u t y o k t u r , o z a m a n bu r ü y a asla gerçek olamaz. Bireysellik
olarak
sahip Çocuk
o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü n ş e y sad e c e kişiliktir. O senin içinde, senin doğanın içinde a n n e ba-
anne
babalar
tarafından
ban, t o p l u m , din a d a m ı , politi-
çirkin
kacı, eğiticiler t a r a f ı n d a n ü r e -
koşullandırılıyor
t i l m i ştir .
Eğitici,
anaokulun-
dan üniversiteye k a d a r menfaat sahiplerinin hizmetindedir, toplumu yönetenlerin hizmetindedir.
Onun
tüm
şekillerde
ve elbette çocuk çaresizdir: O anne babasına bağımlıdır
amacı,
h e r ç o c u ğ u k u r u m s a l l a ş m ı ş t o p l u m a a d a p t e o l a c a k şekilde sakatlamaktır, h e r ç o c u ğ u mahvetmektir. Bir k o r k u vardır. K o r k u şudur, şayet ç o c uk en baş ında n i t i b a r e n k o ş u l l a n m a d a n b ı r a k ı l ı r s a o
öylesine
zeki olacak, öylesine tetikte, farkında olacaktır ki o n u n t ü m y a ş a m t a r z ı b a ş k a l d ı r ı o l a c a k t ı r . V e h i ç k i m s e asileri istemez; h e r k e s b o y u n e ğ e n insanlar ister. Anne
babalar
boyun
eğen
çocukları
sever.
Ve
u n u t m a k i b o y u n eğen ç o c u k n e r e d e y s e e n a p t a l olandır. B a ş k a l d ı r a n ç o c u k zeki o l a n d ı r a m a o n a saygı duy u l m a z ya da o sevilmez.
Ö ğ r e t m e n l e r o n u sevmez,
t o p l u m o n a saygı göstermez; o kötülenir. O, t o p l u m l a u z l a şma k z o r u n d a d ı r y o k s a b i r ç e ş i t i ç s u ç l u l u k l a y a ş ama k z o r u n d a d ı r . D o ğ a l o l a r a k o , a n n e b a b a s ı n a iyi 59
ÇOCUK
d a v r a n m a m ış o l d u ğ u n u hisseder, onları mutlu etmem i ştir . Ş un u Anne
İ sa'nı n
babalar
boyun
iyi
babası,
hatırla, İsa'dan
m e m n u n değildi, G a u t a m Bu$
eğen
çocukları
çok
anne
da'nm
sever.
anne
Buda'dan
Ve unutma ki boyun eğen çocuk neredeyse en aptal olandır.
babası,
Gautam
memnun
değildi.
Bu i n s a n l a r o k a d a r zeki, o kad a r asilerdi ki a n n e ve babalar ı o n l a r d a n n a s ı l m e m n u n olsun? Ve h e r ç o c u k öylesine bü-
y ü k b i r p o t a n s i y e l l e d o ğ a r ki... v e ş a y e t b u p o t a n s i y e l e izin
verilirse
ve
kimse
bireyselliğine
engel
olmadan
o n u n geliştirilmesine destek olunursa, güzel bir dünyay a s a h i p olacağız, m u a z z a m b i r d e h a çeşitliliğine s a h i p o l a c a ğız . D a h i l e r ç o k e n d e r o l a r a k o r t a y a ç ı k a r , d e h a lar e n d e r o l a r a k d o ğ d u ğ u için değil, hayır ; d a h i l e r ç o k ender olarak ortaya çıkar ç ü n k ü t o p l u m u n koşullandırma sürecinden k a ç m a k çok zordur.
Sadece arada
bir, b i r ç o c u k o n u n c e n d e r e s i n d e n k a ç m a y ı başarabi lir. H e r çocuk anne babalar tarafından, toplum tarafından, ö ğ r e t m e n l e r tarafından, din a d a m l a r ı tarafından, t ü m menfaat sahipleri tarafından örtülüyor; p e k çok koşullanma katmanı tarafından
örtülüyor.
Ona
belli b i r dinsel ideoloji verilir. Bu o n u n seçimi değildir. N e z a m a n birisi k e n d i seçimi o l m a d a n bir şeye zorlanırs a o kişiyi sakatlıyorsun,
60
onun zekâsını mahvedi$
K O ŞULLANM A
yorsun; o n a seçme şansı vermiyorsun, o n u n zeki bir ş ekild e ç a l ı ş m a s ı n a izin v e r m i y o r s u n ; o n u ö y l e b i r ş e kilde y ö n e t i y o r s u n ki o s a d e c e m e k a n i k o l a r a k işleyebiliyor. O b i r H ı r i s t i y a n o l a c a k a m a o s e ç e r e k H ı r i s t i y a n olmamıştır. Ve şayet bu senin seçimin değilse H ı ristiyan o l m a n ı n n e a n l a m ı v a r d ı r . Ç o k az insan İsa'yı t a k i p etmiştir. O n u n l a birlikte yiden insanlar cesur insanlardır. O n l a r y e g â n e Hıristi$ yanlardı: O n l a r hayatlarını riske soktu, onlar akıntıya k a r ş ı g i t t i , o n l a r t e h l i k e l i b i r ş e k i l d e y a ş a d ı ; o n l a r ölmeye hazırdı a m a b o y u n e ğ m e y e hazır değildi. G a u t a m B u d a ile b i r l i k t e h a r e k e t e d e n a z s a y ı d a insanlar g e r ç e k B u d i s t l e r d i a m a d ü n y a ç a p ı n d a milyonlarca Hıristiyan ve d ü n y a çapında milyonlarca Budist v a r d ı r v e o n l a r ı n h e p s i s a h t e d i r , o n l a r y a p a y d ı r . Onların sahte olması kaçınılmazdır; bu onlara dayatıldı. O n l a r b e l i r l i b i r d i n s e l i d e o l o j i ile sarılır , s o n r a o n lar b e l i r l i b i r s i y a s i i d e o l o j i ile s a r ı l ı r — o n l a r a H i n t l i oldukları söylenir, o n l a r a İ r a n l ı o l d u k l a r ı , Ç i n l i o l d u k l a r ı , Alm a n o l d u k l a rı söylenir— belli bir
milliyet
Ve
insanlık
tektir.
onlara tektir,
Ancak
dayatılır. yeryüzü
politikacılar
onun tek olmasını istemezler çünkü eğer d ü n y a tek olursa o z a m a n t ü m politikalarıyla birlikte politikacıların h e p s i y o k olmak zorundadır.
Bireysellik sahip
olarak
olduğunu
düşündüğün sadece
şey
kişiliktir.
O senin içinde, senin doğanın içinde, anne baban, din
adamı,
eğiticiler
toplum, politikacı,
tarafından
üretilmiştir.
O zaman
61
ÇOCUK
t ü m bu başkanlar ve başbakanlar nereye gidecektir? O n l a r s a d e c e d ü n y a b ö l ü n m ü ş k a l ı r s a v a r olabilir. D i n tektir a m a o z a m a n Polonyalı P a p a y a , t ü m bu
aptal
shankaracharyalara,
Ayetullah
Hu$manyağa
ne olacaktır? Bu insanların bepsine ne olacaktır? O n l a r s a d e c e p e k ç o k d i n , p e k ç o k kilise , p e k ç o k t a r i k a t , p e k ç ok i n a n ç o l u r s a v a r olabilirler. Yeryüzünde üç y ü z tane din ve en azından bu dinlerin üç bin tane m e z h e b i vardır. O z a m a n elbette p e k çok sayıda rahip, pek çok piskopos, başpiskopos, yüksek
rahipler,
shankaracharyalar
için
bir
olasılık
var
o l u r . B u o l a s ı l ık o r t a d a n k a l k a c a k t ı r . Ve ben sana diyorum ki dindarlık tektir!
Onun
h i ç b i r İ n c i l ' l e , h i ç b i r V e d a ile h i ç b i r G i t a ile a l a k a s ı y o k t u r . O n u n s e v e c en b i r kalple, z e k i b i r v a r l ı k l a alakası vardır. O n u n farkmdalıkla, m e d i t a s y o n haliyle bir alakası vardır. A n c a k o z a m a n t ü m menfaat grupları acı çekecektir. B u y ü z d e n belli b i r ç ı k a r g r u b u n a , belli b i r ulusa, belli b i r dine, belli b i r h ü k ü m r a n l ı ğ a ait o l a n a n n e ba-
Çocuklar her zaman için, anne
babalarından
daha
zekidir
çünkü anne babalar geçmişe aittir ve çocuklarsa aittir.
geleceğe
baların
kendi
fikirlerini
cuklara
dayatmaları
ço-
kaçınıl-
mazdır. Ve garip olan ş u d u r ki ç o c u k l a r h e r z a m a n içi n a n n e babalarından çünkü aittir
daha
zekidir
babalar
geçmişe
çocuklarsa
geleceğe
anne ve
aittir. A n n e b a b a l a r zaten koş ullanmıştır
,
sarmalanmıştır,
k a p l a n m ı ştır . O n l a r ı n a y n a l a $ 62
K O ŞULLANM A
n o k a d a r ç o k tozlanmıştır ki hiçbir şey yansıtamazlar, onlar kördür. Sadece kör bir a d a m bir H i n d u ya da bir Müslüm a n y a d a b i r J a i n a y a d a b i r H ı r i s t i y a n olabilir. G ö z leri o l a n b i r i n s a n b a s i t ç e d i n d a r d ı r . O kiliseye y a d a tapınağa ya da camiye gitmez; o her çeşidinden aptal simgelere tapınmaz.
H e r türden tanrılar her türden
hurafeler! A n n e b a b a l a r b u n l a r ı n hepsini taşırlar. Çoc u k d o ğ d u ğ u n d a o b o ş b i r t a h t a d ı r , b i r tabula. r a s a ' d ı r ; ü z e r i n d e h i ç b i r ş e y y a z m a z . O n u n g ü z e l l i ğ i b u d u r : Ayna t o z s u z d u r . O d a h a n e t bir şekilde görebilir.
Anne:
" J i m m y , y e n i p a n t o l o n u n l a y e r e m i düş$
tün?" J i m m y : "Evet Anne, o n u çıkaracak vakit yoktu."
B i r i n c i sınıf ö ğ r e t m e n i s ı n ı f a d o ğ a h a k k ı n d a k o n u şuyord
u ve onu, 'Etrafınızdaki D ü n y a ' olarak ad-
l a n d ı r m ı ştı . Ö ğ r e t m e n i l k s ı r a d a k i k ü ç ü k H e l e n ' e s o r d u : " H e l e n , ş i m d i b ü t ü n sınıfa söyle, s e n b i r h a y v a n mısın, bitki misin, y o k s a m i n e r a l m i s i n ? ! " H e l e n " B u n l a r ı n hiçbirisi değilim" diye c e v a p verdi. " B e n g e r ç e k , canlı b i r kızım."
i s k e l e n i n u c u n d a balık t u t a n bir ç o c u k bir balığı k a r a y a ç e k e r k e n d e n g e s i ni k a y b e t t i v e göle d ü ş t ü . Yakınlarda balık tutan p e k çok a d a m ona y a r d ı m etmek için k o ş u p o n u kıyıya çıkardılar. 63
ÇOCUK
"Nasıl dalgınlığına geldi?" diye bir a d a m sordu. " D a l m a y a gelmedim, balık t u t m a y a geldim" dedi çocuk.
G e n i ş b i r aile e n s o n u n d a d a h a b ü y ü k b i r e v e t a $ ş ınabilmişti
.
Bir süre sonra amcalardan biri yeğenine,
"Yeni evinden hoşlanıyor m u s u n ? " diye sordu. " Ç o k iyi" diye c e v a p v e r d i oğlan. " E r k e k k a r d e şim v e b e n i m k e n d i o d a m ı z v a r v e kız k a r d e ş l e r i m i n d e öyle a m a zavallı a n n e m h â l â b a b a m l a aynı o d a d a m a h sur kaldı!"
H e r ç o c u k z e k i , t e m i z , saf d o ğ a r a m a b i z o n u n ü z e r i n e pislik a t m a y a başlarız. O a n n e b a b a s ı n d a n ç o k d a h a fazlasını h a k e d e r ç ü n k ü o h a y a t ı n a başlıyor. A n n e b a b a l a r z a t e n y ü k taş ıyor , o n l a r z a t e n s a k a t l a n m ı ş d u r u m d a , o n l a r z a t e n koltuk değneğine mahkûm. d a h a çok hakkı var.
Çocuğun kendisi olmaya
O n u n m a h r e m i y e te ihtiyacı v a r
a m a anne babalar ona hiç mahremiyet tanımaz; onlar ç o c u ğu n m a h r e m i y e t i n d e n ç o k k o r k a r . O n l a r s ü r e k l i olara k ç o c u ğ u n işlerine b u r u n l a r ı n ı sokar; onların h e r şey h a k k ı n d a söyleyecekleri bir şey vardır. Ç o c u ğu n m a h r e m i y e t e i h t i y a c ı v a r d ı r ç ü n k ü g ü z e l o l a n h e r ş e y m a h r e m i y e t i n i ç i n d e g e l i ş i r. H a t ı r l a : B u hayatın en temel k a n u n l a r ı n d a n bir tanesidir. Kökler y e r a l t ı n d a gelişir; e ğ e r o n l a r ı t o p r a k t a n ç ı k a r ı r s a n ölmeye başlarlar.
Onların mahremiyete, t a m mahremi-
yete ihtiyacı vardır. Ç o c u k a n n e n i n r a h m i n d e k i k a r a n $ 64
K O ŞULLANM A
lıkta, mahremiyetin içinde gelişir. Eğer çocuğu ışığın altına, toplumun içerisine getirirsen ölecektir. Onun dokuz aylık tam mahremiyete ihtiyacı vardır. Gelişmeye ihtiyacı olan her şeyin mahremiyete gereksinimi vardır. Yetişkin bir kimsenin çok fazla mahremiyete ihtiyacı yoktur çünkü o zaten yetişmiştir ancak bir çocuğu n çok daha fazla mahremiyete ihtiyacı vardır. Ancak o hiç yalnız bırakılmaz. Anne babalar ne zaman çocuğu içine kapalı ya da tek başın a görseler endişelenirler; hemen müdahil olurlar. Korkarlar; eğer çocuk tek başına olursa kendi bireyselliğini geliştirmey e
başlayacaktır.
O
her zaman sınırların içinde tutulmalıdır ki bu sayede anne babalar izlemeye devam edebilsinler çünkü onların izlemesi onun bireyselliğinin gelişmesine izin vermez; onların izlemesi çocuğu kaplar, onu bir
Çocuğun mahremiyete ihtiyacı var ama anne
babalar
ona hiç mahremiyet onlar
tanımaz;
çocuğun
mahremiyetinden çok
korkar...
Gelişmeye ihtiyacı
olan
her şeyin mahremiyete gereksinimi
vardır.
kişilikl e sarmalar. Kişili k bir sargıdan başka bir şey değildir. Kişilik (personality) güzel bir sözcükten, persona'dan gelir; persona'nın anlamı maskedir. Eski Yunan tragedyalarında aktörler maske kullanırdı. Sona ses demektir, per içinden demektir. Onlar maskelerinin içinden konuşuyorlardı ; onların gerçek yüzlerini göremezdin, on% 65
ÇOCUK
ların sadece seslerini duyabilirdin . B u y ü z d e n maske , persona o l a r a k a d l a n d ı r ı l ı r d ı ç ü n k ü s e s duyulurdu
v e persona
sözcüğünden
o n u n içinden
de
personality
(ki-
ş ilik ) g e l i r . Ç o c u k sürekli s a v u n m a halinde o l m a k zorundadır ç ü n k ü izleniyor. B u n u k e n d i n d e görebilirsin: B a n y o y a p ı y o r s a n t a m a m ı y l a farklı bir kişisindir; b a n y o n d a maskeni bir kenara bırakabilirsin.
S o n derece ciddi
olan yetişki n insanlar bile m ı r ı l d a n m a y a , şarkı söylem e y e başlar. Yetişkin i n s a n l a r bile a y n a d a m a y m u n l u k yapar.
Tek basmasın
— k a p ı y ı kilitlemiş
olduğunun
m ü k e m m e l bir şekilde f a r k ı n d a s ı n — a n c a k ansızın birisinin a n a h t a r d e l i ğ i n d e n izlediğini fark edersen, h e m e n s e n d e bir değişiklik olacaktır. Y e n i d e n ciddileşe$ ceksin, şarkı kaybolacak, a y n a n ı n ö n ü n d e m a y m u n l u k yapmayacaksın, s e n d en beklendiği şekilde d a v r a n m ay a b a ş l a y a c a k s ı n . B u kişiliktir; y e n i d e n sargının içine girdin. Bir
çocuk
mahremiyete,
muazzam
bir
şekilde,
m ü m k ü n olduğunc a çok, m a k s i m u m d ü z e y d e ihtiyaç duyar, böylelikle k e n d i bireyselliğini m ü d a h a l e edilmed e n geliştirebilir. A n c a k b i z ç o c u ğ u n a l a n ı n a giriyoruz, sürekli ihlal e d i y o r u z . A n n e b a b a l a r s ü r e k l i " N e y a p ı y o r s u n ? N e d ü ş ü n ü y o r s u n ? " diye sorar. D ü ş ü n m e y i bile! Z i h n i n i n içine bile b a k m a k z o r u n d a l a r ! U z a k Doğu'da, her çocuğun sabahleyin anne babasına rüyasını anlatmak zorunda olduğu birkaç kabile v a r d ı r ç ü n k ü o r ü y a l a r ı n d a bile t e k b a ş ı n a bırakılamaz. Belki de o yanlış rüyalar g ö r ü y o r d u r , belki o, dü$ 66
K O ŞULLANM A
şünmemes i gereken şeyleri düşünüyor; anne babalara rapor edilmek zorunda. Sabahın erken saatindeki ayin, kahvaltıdan önceki ilk iş rüyalarıyla; geceleyin ne gördüğüyle ilişki kurmak zorunda olmasıdır. Psikanaliz B a t ı d a çok geç kalmış bir gelişmedir ama D o ğ u d a , bu U z a k D o ğ u kabilelerinde psikanaliz anne babalar tarafından binlerce yıldır uygulanmaktadır. Ve zavallı çocuk, sembolleri bilmez o y ü z d e n o basitçe rüyaları olduğu haliyle algılar. Onun ne anlama geldiğin i bilmez; sadece anne babalar bilir. Ancak bu çok ileri gitmektir. Bu onun üstüne çullanmaktır, bu insanlık dışıdır; bu birisinin alanını kaplamaktır. Sadece çocuk sana yiyecek için, giyecek için barınma için bağımlı diye bunu yapmaya hakkın olduğunu mu düşünüyorsun? Çünkü şayet çocuk rüyasında uçtuğun u gördüğünü söylerse anne babalar hemen bunun cinsel bir rüya olduğunu bilir. Artık onlar çocuğun davranışlarını daha çok kontrol edecek, onu daha çok disipline edecektir. O n u sabahın erken saatinde soğu k bir duşa sokacaklardır. O n a cinsellikten uzak durmasını daha çok öğütleyeceklerdir. Ona, "Eğer cinsellikten uzak durmazsan her şey ters gidecektir. Eğer seks hakkında düşünürsen tüm zekânı yitireceksin, kör olacaksın," gibi saçma sapan şeyler öğretirler. Bir çocuğun mahremiyete son derece ihtiyacı vardır. Anne babalar ona yalnızca yardım etmek için gitmeliler, müdahale etmek için değil. Onun bir şeyleri yapmasına ya da yapmamasına izin verilmelidir. Anne 67
ÇOCUK
babalar yalnızca o n u n kendisine y a d a b a ş k a birisine z ar ar v e r m e m e si k o n u s u n d a dikkatli olmalılar hepsi b u . B u n d a n d a h a fazlası çirkindir .
Bir turist k ü ç ü k bir k a s a b a n ı n içine d o ğ r u ilerledi ve postanenin önündeki bankta oturan çocukla konuşm a y a başladı. "Ne
kadar
zamandır
burada yaşıyorsun?"
diye
s o r d u turist. " O n iki y d k a d a r " diye cevapladı çocuk. "Burası k e n a r d a kalmış bir y e r değil m i ? " diye sordu turist. "Kesinlikle öyle" diye yanıtladı çocuk. " B u r a d a pek bir şey olmuyor" dedi turist. "Seni b u r a d a meşgul edecek bir şey olmadığını g ö r ü y o r u m . " " B e n de g ö r m ü y o r u m " dedi çocuk. "Böylesi hoşuma gidiyor."
Çocuklar Bir çocuk kendine duymadığı
saygı sürece
başka hiç kimseye saygı
duyamaz.
kalmaktan
tek
çok
başlarına
hoşlanırlar;
o n l a r ı n gelişimi için ferahlığa ihtiyaç vardır. Evet, a n n e babalar
dikkatli,
tetikte
olmak
z o r u n d a l a r ki böylelikle çocuğa hiçbir zarar gelmesin a m a
bu negatif bir dikkattir; pozitif olarak m ü d a h a l e etmemelidirler.
O n l a r ç o c u ğ a h a k i k a t a r a y ı ş ı y l a ilgili b ü -
yük b i r ö z l e m v e r m e l i l e r a m a o n a h a k i k a t e ilişkin b ir fikir v e r e c e k b i r i d e o l o j i v e r m e m e l i d i r l e r .
O n a haki$
K O ŞULLANM A
kat hakkında öğüt vermemeliler, o n a h a k i k a t e ilişkin nasıl
Gerçek bir baba.,
arayışa girileceğini öğretmeli-
gerçek
ler. A r a y ı ş öğretilmeli, inceleme öğretilmeli,
gerçek kutsama
Çocuklara soru
ebeveynler,
bir çocuk için
m a c e r a öğre-
tilmeli.
bir anne;
olacaktır.
sorabile-
cekleri şekilde y a r d ı m edilmeli v e a n n e b a b a l a r b u soruları gerçekten bilmedikleri sürece yanıtlamamalılar. H a t t a bilseler bile B u d a ' n m m ü r i t l e r i n e söylediği gibi söylemeliler: "Söylediğim şeye i n a n m a y ı n !
Benim de-
n e y i m i m b u a m a o n u size söylediğim a n d a o y a n l ı ş h a le gelir ç ü n k ü o sizin için b i r d e n e y i m değildir. B e n i dinleyin a m a inanmayın. Deneyin, sorgulayın, araştırın. K e n d i n i z bilmediğiniz sürece bilginizin bir y a r a r ı y o k t u r ; o tehlikelidir. Ö d ü n ç alınmış bir bilgi engeldir." A n c a k a n n e babaların yaptığı şey şudur:
Onlar
ç o c u k l a r ı k o ş u l l a n d ı r ı p d u r u y o r l a r . Ç o c u k l a r için hiçb i r k o ş u l l a n d ı r m a y a g e r e k y o k t u r ; o n l a r a h i ç b i r talim a t v e r m e y e g e r e k y o k . O n l a r a k e n d i l e r i o l m a l a r ı için y a r d ı m edilmeli, o n l ar desteklenmeli, beslenmeli, güçlendirilmeli. G e r ç e k bir baba, gerçek bir a n n e , gerçek e b e v e y n l e r b i r ç o c u k için b i r k u t s a m a o l a c a k t ı r . Ç o c u k onlar
tarafından yardım
edildiğini
hissedecektir
ve
böylelikle k e n d i doğasının içinde d a h a çok köklene$ cek, d a h a ç o k t o p r a k l a n a c a k , d a h a ç o k m e r k e z l e n e $ cektir. Bu sayede o, kendisi h a k k ı n d a suçluluk duy$ maktansa
kendisini
sevmeye
saygı d u y a c a k t ı r. Hatırla,
başlayacak,
kendisine
bir kimse kendisini sevme$ 69
ÇOCUK
diği sürece d ü n y a d a k i b a ş k a hiç kimseyi sevemez. Bir ç o c u k k e n d i n e saygı d u y m a d ı ğ ı sürece b a ş k a hiç kimseye saygı d u y a m a z . B u y ü z d e n senin t ü m sevgin sahtedir ve t ü m saygın düzmecedir, yapaydır. S e n kendine saygı d u y m u y o r s u n , nasıl b a ş k a birisine saygı duyacaksın.
Varlığının içinde
doğmuş
olan k e n d i özünü
s e v m e d i ği n s ü r e c e o , b a ş k a l a r ı n a ışık s a ç m a z .
Önce
s e n k e n d i ü z e r i n e b i r ı ş ı k o l m a l ı s ı n , o n d a n s o n r a ışık yayılacaktır, başkalarına ulaşacaktır.
O k u l d a sınav g ü n ü y d ü ve huysuz bir öğretmen k ü ç ü k b i r ç o c u ğ u n b i t k i l e r v e ç i ç e k l e r h a k k ı n d a k i bilgisini s ı n ı y o r d u.
Ç o c u k hiçbir soruyu d o ğ r u cevapla$
yamadı. Kızgın bir şekilde öğretmen, y ar dımcısın a d ö n d ü ve bağırarak, "Git ve b a n a bir avuç ot getir!" dedi. Yardımcı dışarı gitmek üzere d ö n d ü ğ ü n d e k ü ç ü k ç o c u k seslendi,
"Ve b e n i m için d e k ü ç ü k b i r fincan
kahve lütfen."
B i r P o l o n y a l ı , k ı r s a l y e r l e r d e a r a b a s ı ile g i d e r k e n arabası b o z u l d u. Arabay ı t a m i r e d e r k e n k ü ç ü k bir çocuk yaklaştı ve sordu. "Bu nedir?" "O bir kriko" dedi Polonyalı. " B a b a m d a b u n l a r d a n iki t a n e v a r " d e d i ç o c u k . İki dakika sonra yine sordu "Peki ya bu n e ? " "O bir el feneri". " B u n d a n d a b a b a m d a iki t a n e var. P e k i y a o r a d a ki? O bir İngiliz a n a h t a r ı m ı ? " 70
K O ŞULLANM A
" E v e t " dedi a d a m irkilerek. Ç o c u k " B u n d a n b a b a m d a iki t a n e v a r " d e d i . M u h a b b e t b i r s ü r e d a h a b ö y l e s ü r ü p gitti. E n son u n d a tamirat bitmişti ve Polonyalı ayağa kalktı ve yol u n k e n a r ı n a i ş e m e y e gitti. i şerke n
üreme
makinesini
işaret
ederek
sordu,
" B u n d a n d a b a b a n d a iki t a n e v a r m ı ? " " E l b e t t e h a y ı r ! " d e d i ç o c u k . " A m a o n d a b u n u n iki katı u z u n l u ğ u n d a bir tane var."
Çocuklar son derece ş an s
t a n ı m a k yeterli.
zekidir,
Onların
onlara sadece bir
gelişmek
için
fırsata,
d o ğr u a t m o s f e r e i h t i y â c ı v a r . H e r ç o c u k a y d ı n l a n m a potansiyeliyle,
u y a n m a p o t a n s i y e l i ile d o ğ a r a m a b i z
onu y o k ederiz. B u , t ü m i n s a n l ı k t a r i h i n d e k i e n b ü y ü k f e l a k e t olm u ştur . B a ş k a h i ç b i r e s a r e t ç o c u ğ u n e s a r e t i k a d a r k ö tü değildir ve b a ş k a hiçbir esaret ç o c u ğ u n esaretinde$ ki k a d a r insanlığın öz s u y u n u çekmemiştir ve bu insanl ı ğı n e n
zor görevi olacaktır: Başka
Bundan kurtulmak. Toplumun tümünü tamamıyla b a ş k a bir şekilde d ü z e n l e m e d i ğimi z s ü r e c e , r a d i k a l b i r d e ğişikli k aile y o k
gerçekleşmediği olup yerini
ve
komüne
terk etmediği sürece bu m ü m k ü n olmayacaktır. Bir kez eski aile k a l ı b ı o r t a d a n k a l k ı p d a h a
hiçbir çocuğun kötü
esaret
esareti kadar değildir
ve
başka hiçbir esaret çocuğun kadar öz
esaretindeki insanlığın suyunu
çekmemiştir.
71
ÇOCUK
çok boyutlu bir y a p ı y a d ö n ü ş t ü ğ ü n d e insanlığın y e n i bir d o ğum u o l a b i l i r. Y e n i b i r i n s a n a i h t i y a ç v a r d ı r , y e n i insan geçmişte, b a ş k a bir yerlerdeki hayatlardan u m d u ğ u m u z c e n n e t i getirecektir. C e n n e t şimdi b u r a d a olabilir a m a bizim y e n i bir ç o c u k oluşturmamız gerekiyor.
Niçin insanlar kendilerini gönüllü olarak bastırır ve sakat bırakan savunma mekanizmalarını kendilerine uyarlarlar? H a y a t t a k a l m a k için. Ç o c u k o k a d a r narindir ki kendi b a s m a v a r olamaz. B u n u s ö m ü r e b i l i r s i n . Ç o c u ğ a n e y i ö ğ r e n m e s i n i istiyors a n d a y a t a b i l i r s i n ; B . F . S k i n n e r g i b i d a v r a n ı ş ç ı l a r ı n lab o r a t u a r ı n d a y a p ı p d u r d u ğ u şey b u d u r . O, güvercinlere p i n p o n oynamayı öğretir a m a n u m a r a aynıdır: Ö d ü l ve ceza. E ğ e r o y n a r l a r s a ödüllendirilirler; eğer oyna$ mazlarsa,
eğer
gönülsüzlerse,
cezalandırılırlar.
Eğer
d o ğr u h a r e k e t i y a p a r l a r s a ö d ü l l e n d i r i l i r l e r , y i y e c e k v e rilir; e ğ e r y a n l ı ş h a r e k e t i y a p a r l a r s a e l e k t r i k ş o k u v e r i lir. G ü v e r c i n l e r b i l e p i n p o n o y n a m a y ı ö ğ r e n i r l e r . Sirkte olan şey h e r z a m a n b u d u r . G i d i p görebilirs i n . A s l a n l a r , g ü z e l a s l a n l a r b i l e k a f e s t e d i r v e filler s i r k yıldızının kamçısına göre h a r e k e t eder. O n l a r aç bırak ı l m ı ştı r v e s o n r a d a ö d ü l l e n d i r i l m i ş t i r ; ö d ü l v e c e z a . Tüm numara budur. S i r k t e h a y v a n l a r l a y a p t ı ğ ı n şeyi ç o c u k l a r l a y a p ı p d u r u y o r s u n . A n c a k b u n u son derece bilinçsizce yapıyorsun ç ü n k ü bu sana da yapılmıştır; çocukları yetiş$ 72
K O ŞULLANM A
t i r m e k v e e ğ i t m e k için bildiğin tek yol budur.
Bir çocuk
Senin 'büyüt-
mek' olarak adlandırdığın şey budur. Aslında bu küçültmek-
neyin
doğru
neyin
yanlış
tir, b u o n l a r ı d a h a y ü k s e k b i r
olduğunu
varoluşa doğru büyütmekten$
ona. biz öğretiriz. Biz
se d a h a alt d ü z e y d e bir varoluşa
zorlamaktır.
kendi
Bunların
ona
zihinlerimize
dayanarak
hepsi, Skinner'ci teknikler ve hilelerdir
bilmez,
öğretiriz.
bunların yüzünden
gönüllü olarak kendimizi baskılamaya başlar ve sakat bıraka n s a v u n m a mekanizmalarını kendimize uyarlarız. B i r ç o c u k n e y i n d o ğ r u n e y i n y a n l ı ş o l d u ğ u n u bilm e z, o n a biz öğretiriz. Biz o n a k e n d i z i h i n l e r i m i z e day a n a r a k öğretiriz. Aynı şey Tibet'te d o ğ r u olabilir ve H i n d i s t a n ' d a ise y a n l ı ş t ı r ; a y n ı ş e y s e n i n e v i n d e d o ğ r u olabilir v e k o m ş u n u n e v i n d e ise y a n l ı ş olabilir. A n c a k sen çocuğu n üzerine baskı uygularsın: bunu
yapmak
zorundasın.
Çocuk
Bu doğrudur,
onu
yaptığında
onaylanır ve y a p m a d ı ğ ı n d a da onaylanmaz.
O senin
y o l u n d a n gittiğinde m u t l u o l u r s u n v e ç o c u ğ u n sırtını sıvazlarsın;
senin y o l u n d a n gitmediğinde kızarsın ve
ç o c u ğ a eziyet edersin, ç o c u ğ u döversin, ç o c u ğ u a ç bırakırsın, o n a sevgini vermezsin. D o ğa l o l a r a k ç o c u k h a y a t t a k a l m a s ı n ı n t e h l i k e d e o l d u ğun u a n l a m a y a b a ş l a r . E ğ e r b u a n n e y i v e b u b a bayı dinlerse h e r şey y o l u n d a d ı r ; değilse o n u öldüreceklerdir. Ve çocuk ne yapabilir?
Bu güçlü insanlara 73
ÇOCUK
karşı k e n d i n i nasıl ifade etsin? O n l a r devleşirler. O n lar çok b ü y ü k t ü r ve m u a z z a m d ı r ve çok güçlüdür ve o n l a r her şeyi y a p a b i l i r . Ç o c u k güçlü bale geldiğinde çoktan koşullanmıştır. K o ş u l l a n m a o z a m a n o n u n içinde o k a d a r d e r i n e i n m i şti r k i a r t ı k a n n e v e b a b a n ı n o n u t a k i p e t m e s i n e g e r e k y o k t u r . O n l a r ı n v i c d a n o l a r a k a d l a n d ı r d ı ğ ı içsel k o şullanm
a çocuğa eziyet etmeye d e v a m edecektir.
Ö r n e ğin , ş a y e t ç o c u k c i n s e l o r g a n l a r ı y l a o y n a m a ya başlarsa
— k i b u ç o c u k için bir keyiftir, d o ğ al b i r
zevktir ç ü n k ü çocuğun b e d e n i çok duyarlıdır— o biç d e s e n i n k u l l a n d ı ğ ı n a n l a m ı ile c i n s e l l i k d e ğ i l d i r . Ç o c u k g e r ç e k t e n çok, ç o k canlıdır ve doğal o l a r a k ç o c u k canlı o l d u ğ u n d a o n u n cinsel organları b e d e n i n i n diğer k ı s ı m l a r ı n d a n d a h a canlıdır. Y a ş a m enerjisinin biriktiği y e r burasıdır; o en hassas bölgedir. Cinsel organlara d o k u n m a k t a n v e o y n a m a k t a n ç o c u k , m u a z z a m b i r şekilde mutluluk hisseder a m a korkar. Bu senin problemindir. O n u n m a s t ü r b a s y o n y a d a b a ş k a bir şey yaptığ ında n k o r k m a y a b a ş l a r s ı n . O ö n e m l i b i r ş e y d e ğ i l d i r . O k i ş i n i n b e d e n i y l e o y n a m a s ı n d a n saf m u t l u o l m a s ı dır.
O m a s t ü r b a s y o n ya da b a ş k a bir şey değildir.
O
k i şini n b e d e n i n i s e v m e s i d i r . B u s e n i n s u ç l u l u ğ u n , s e n i n k o r k u n d u r . Birisi oğl u n u n b u n u yaptığını görebilir ve senin çocuklarını nasıl
yetiştirdiğini
düşünecektir.
Onları
medenileştir.
O n l a r a bir şey öğret. Bu nedenle o n u d u r d u r , çocuğa b a ğır . O n a , " D u r ! " d i y e y e n i d e n v e y e n i d e n v e y e n i den bağır. Ve yavaş yavaş vicdan ortaya çıkar. D u r ,
74
K O ŞULLANM A
d u r , d u r ; b u d a h a d e r i n e d a h a d e r i n e , d a h a d e r i n e gider. Ve ç o c u ğ u n bilinçsiz b i r p a r ç a s ı h a l i n e gelir. Artık sana ihtiyaç y o k t u r .
O cinsel organlarıyla
o y n a d ı ğınd a i ç i n d e n b i r ş e y " D u r ! " d i y e c e k t i r . V e o korkacaktır
—belki babası bakıyordur ya da annesi
b a k ı y o r d u r — ve o suçluluk hissedecektir. Ve biz o n a h e r z a m a n h e r y e r d e , b a n y o d a bile b a k a n b i r Allah baba olduğunu
öğretiriz.
O her yere bakmaya devam
eder. Bu Allah t a n ı m ı s a k a t bırakır. O z a m a n sen b a ny o n d a bile ö z g ü r değilsin. S e n hiçbir y e r d e ö z g ü r değ ilsin . B u d o ğ a ü s t ü A l l a h b i r d e d e k t i f g i b i s e n i h e r y e r de takip eder. Sen bir kadınla sevişirken o, o r a d a du$ r u y o r d u r . O s a n a i z i n v e r m e y e c e k t i r . O b i r s ü p e r $ po $ listir. O ,
— a n n e babanın yaratmış olduğu vicdana —
bir s ü p e r polistir. Bu y ü z d e n Buda, a n n e b a b a n ı öldürmediğin sürece asla özgürleşmeyeceksin der. A n n e b a b a y ı öldürm e k d e m e k i ç i n d e k i a n n e b a b a s e s i n i ö l d ü r m e k , içindeki vicdanı öldürmek,
şu s a ç m a fikirlerden kurtul-
m a k ve hayatını kendi bilincine göre y a ş a m a k demektir. U n u t m a , bilinç d a h a çok olmalıdır, v i c d a n d a h a a z olmalıdır. Yavaş yavaş v i c d a n tamamıyl a y o k olmalı ve saf bilinç y a ş a n m a l ı d ı r . Bilinç k a n u n d u r ; bilinç y e g â n e k a n u n olsun. O z a m a n ne hissedersen hisset bu senin yaşadığındır. Karar v e r m e k zorundasın. Bu b a ş k a hiç kimsenin hayatı d e ğildir ; b a ş k a h i ç k i m s e n i n k a r a r v e r m e y e h a k k ı y o k tur. 75
ÇOCUK
S e n i n h e r z a m a n d o ğ r u olanı y a p a c a ğ ı n ı söylemiy o r u m ; b a z e n yanlış y a p a c a k s ı n . A n c a k b u da, senin ö z g ü r l ü ğünü n b i r p a r ç a s ı d ı r v e s e n i n g e l i ş i m i n i n p a r çasıdır. P e k ç o k kez yanlış y ö n e gideceksin a m a o tamamıyla d o ğ r u d u r ; yanlış y o l a s a p m a k eve geri d ö n mektir. Asla yanlış y a p m a y a n bir kimse asla eve d ö n e mez, o çoktan ölmüştür. Yanlış hiçbir şey y a p m a y a n bir k i m s e asla d o ğ r u bir şey y a p m a n ı n keyfini çıkaramaz. O sadece bir köledir. Zihinsel bir kölelik yaratılm ı ştır . Bir insan evladı, a n n e baToplum anne
basına çok u z u n süre bağımlı-
babanın
iradesinin geniş
toplumun
ajanlarından
e n a z ı n d a n y i r m i b i r ila
y i r m i b e ş yıl. B u ç o k u z u n b i r
halidir;
anne baba bu
dır;
başka
bir şey değildir.
süredir, hayatının üçte biridir. Y a şamını
n üçte biri b o y u n c a
k o şullanmıştır
. Sadece bir dü-
ş ün , y i r m i b e ş y ı l l ı k k o ş u l l a n m a ! O n a h e r şey dayatılabilir. Ve bir kez bu n u m a r a l a r ı
ö ğrendiğind
e onları u n u t m a k çok zordur. Bu y ü z d e n
g e r ç e k l i ği n i ç i n e d a l ı p k e n d i h a y a t ı n ı y a ş a m a y a b a ş l a mak çok zordur. Elbette başlangıçta bu çok ü r k ü t ü c üdür, pek çok kez dizlerin titrer ç ü n k ü doğaldır ki a n n e babanın
karşısında
olacaksın,
toplumun
karşısında
olacaksın. T o p l u m a n n e b a b a n ı n iradesinin geniş halidir; a n n e b a b a b u t o p l u m u n a j a n l a r ı n d a n b a ş k a b i r şey d e ğildir . B u gizli b i r i t t i f a k t ı r
— a n n e babalar, öğret-
m e n l e r , polis, y a r g ı ç , b a ş b a k a n — b u gizli b i r ittifaktır,
76
K O ŞULLANM
A
o n l a r ı n h e p s i birliktedir. V e o n l a r ı n h e p s i ç o c u ğ u n geleceğini elinde t u t u y o r . Bir kez öğrendiğinde, öğrendiklerini u n u t m a k çok z o r l a şı r ç ü n k ü y i r m i b e ş y ı l b o y u n c a s ü r e k l i t e k r a r s o n u n d a sen t a m a m ı y l a h i p n o t i z e edilirsin. H i p n o z d a n ç ı k m a n gerekir; t ü m bu koşullanmaları b ı r a k m a k zorundasın. Evet, bu basitçe h a y a t t a k a l m a ihtiyacıdır. Ç o c u k y a şama k i s t e r ,
bu y ü z d e n uzlaşmaya başlar.
Pazarlık
yapar. H e r k e s ölüm kalım meselesi o l d u ğ u n d a pazarlık eder. E ğ e r bir çölde ölüyorsan ve birisinde su v a r s a ve s e n s u s a m ı ş s a n v e ö l ü y o r s a n , o i s t e d i ğ i fiyatı t a l e p e d e bilir. O h e r şeyi b a ş a r a b i l i r, s a n a h e r şeyi d a y a t a b i l i r . Şu a n a k a d a r bizim çocuklara yaptığımız şey b u d u r . Niçin ve
sakat
ne
insanlar
kendilerini
bırakan
savunma
gönüllü
olarak
mekanizmalarım
bastırır kendileri-
uyarlarlar? Bu gönüllülük değildir. O g ö n ü l l ü l ü k m ü ş gibi gö-
z ü k ü r ç ü n k ü uyanık hale geçtiğinde o neredeyse senin kanına
ve iliklerine k a d a r işlemiştir. A n c a k o gönüllü-
l ü k değildir. H i ç b i r ç o c u k g ö n ü l l ü o l a r a k bir şey öğr e n m e z ; o dayatılır, o vahşettir. H e r h a n g i b i r ç o c u ğ u i z l e y e b i l i r s i n . H e r ç o c u k d irenir, h e r ç o c u k s o n u n a k a d a r savaşır, h e r ç o c u k a n n e b a b a l a r ı için s o r u n y a r a t ı r , h e r ç o c u k ş u y a d a b u şek i l d e b u s a k a t b ı r a k m a m e k a n i z m a s ı n d a n k a ç m a y a çalışır . A n c a k e n i n d e s o n u n d a a n n e b a b a l a r o n u y a k a l a r çünkü onlar daha güçlüdür. güçsüz
Bu basitçe bir güçlü ve
meselesidir. 77
ÇOCUK
Ve bu yüzden çocuklar büyüdüğünd e anne babal a r ı n d a n i n t i k a m a l m a y a başlamaları a n o r m a l değildir. B u t e p k i doğaldır. A n n e b a b a n ı affetmek z o r d u r ; b u y ü z d e n t ü m t o p l u m l a r s a n a o n l a r a saygı göstermeyi ö ğretir . E ğ e r o n l a r ı a f f e d e m i y o r s a n e n a z ı n d a n o n l a r a saygı duy; eğer onları sevemiyorsan en a z ı n d a n o n la ra saygı d u y. A n c a k bu saygı resmidir, sahtedir. D e r i n d e ö f k e l i k a l ı r s ı n . Ş a y e t b e n i m d e d i k l e r i m d u y u l u r s a , şay e t s ö y l e d i k l e r i m b i r g ü n d ü n y a d a y a y g ı n l a ş ı r s a o zam a n çocuklar a n n e babalarını gerçekten sevecektir, o z a m a n ç o c u k l a r a n n e b a b a l a r ı ile g e r ç e k t e n u y u m l u olacaktır ç ü n k ü a n n e babalar, onlara d ü ş m a n olmayacaktır, dost olacaktır. i n s a n o ğl u t ü m v a r o l u ş t a k i e n z a y ı f ç o c u k t u r a m a o n u n zayıflığı k ı l ı k d e ğ i ş t i r m i ş b i r k u t s a n m ı ş l ı k t ı r . Ancak insanoğlu tüm
varoluştaki
o,
sömürülebilir
de; ve asırlardır yapılmış olan şey b u d u r . A n n e b a b a l a r asla
zayıf çocuktur
ç o c u ğu n z a y ı f l ı ğ ı n ı n , ç a r e s i z l i -
ama onun zayıflığı
ğ ini n v e b a ğ ı m l ı l ı ğ ı n ı n b a ğ ı m -
en kılık bir
değiştirmiş kutsanmışlıktır.
sızlığa ,
kuvvete,
b ü t ü n s e l l i ğ e d ö n ü ş m e s i n e izin v e r m e m i ştir ;
boyun
bireyselliğe,
onlar
eğer şekilde k a l m a s ı n d a n m u t l u
çocuğun
olmuşlardır.
D o ğa l o l a r a k b o y u n e ğ e n b i r ç o c u k , b i r b e l a d e ğ i l d i r . . Baş eğmeyen bir çocuk sürekli beladır a m a baş eğmey e n çocuk gerçek bir insanoğludur. B o y u n eğen ç o c u k s a d e c e basit bir i n e k pisliğidir.
78
K O ŞULLANM A
Hayır diyemeyen çocuğun hiçbir bütünlüğü y o k t u r ve hiçbir şeye hayır diyemeyen bir ç o c u ğ u n eveti anlams ı z d ı r . E v e t , s a d e c e ç o c u k h a y ı r d e m e y e m u k t e d i r old u ğund a a n l a m t a ş ı r . O z a m a n b u o n u n z e k â s ı n ı n a l a cağı k a r a r a bağlıdır. A n c a k a n n e b a b a l a r için bir ç o c u ğ u n h e r z a m a n evet d e m e s i d a h a kolaydır. O b o y u n eğdiği için ödüllendirilir;
o n u n b o y u n eğmemesi cezalandırılır.
Aynı
d u r u m okullarda da geçerlidir: Ö ğ r e t m e n l e r senin boy u n e ğ m e n i ister; o n l a r için seni k o n t r o l e t m e k , s a n a h ü k m e t m e k d a h a kolaydır. B e n i m t ü m öğretmenlerim b a b a m a şikâyet ediyorlardı ve b a b a m onlara, " B e n kime şikâyet edeyim? Benim güç sahibi o l d u ğ u m u m u d ü ş ü n ü y o r s u n u z ?
Beni
d i n l e y e c e ğin i m i z a n n e d i y o r s u n u z ? N e y a p m a k i s t i y o r sanız y a p ı n : O n u cezalandırın, o k u l d a n uzaklaştırın; n e y a p m a k istiyorsanız sizinle t a m o l a r a k h e m f i k i r i m a m a beni bu
işe
karıştırmayın
çünkü
bütün
gün boyun-
c a . . . y a p a c a k b a ş k a bir işim y o k m u ? Y o k s a o n u n ş u ö ğretmene
, bu öğretmene, şu komşuya, bu komşuya ne
y a p t ı ğın ı d i n l e m e k z o r u n d a m ı y ı m ? " d e r d i . V e o b a n a , " C a n ı n n e i s t i y o r s a y a p a m a b e n i m işimi b o z m a . H e r k e s geliyor ve b e n onların m ü ş t e r i olduğ un u z a n n e d i y o r u m . . . a m a g ö r ü y o r u m k i o n l a r s e n i n m ü şterilerin
" dedi. Ben de babama, "Şöyle yapalım,
b ü y ü k d ü k k â n ı n içinde bir köşeye k ü ç ü k bir tabelaya ' Şikâyetle
r
Buraya'
diye yazabilirsin.
Sen
kurtulur-
s u n . . . v e b e n de bu insanları g ö r ü r ü m . Bırak gelsinler" diye ö n e r i d e b u l u n d u m . 79
ÇOCUK
O d a , " F i k i r g ü z e l a m a s e n h i ç b i r d ü k k â n d a şikâyet k u t u s u g ö r d ü n m ü ? insanlar b u şikâyetlerin b a n a ve d ü k k â n a karşı olduğunu düşünecektir;
hiç kimse
onların s a n a karşı o l d u ğ u n u d ü ş ü n m e y e c e k t i r . Ve sen ş ikâye t e t m e y e g e l e n b u z a v a l l ı i n s a n l a r l a d a h a ç o k y a ramazlık yapacaksın" dedi. " B u sadece s a n a y a r d ı m e t m e k için b i r öneriydi" dedim. B u a n n e b a b a l a r i ç i n z o r d u r . B u ö ğ r e t m e n l e r için z o r d u r . B u din a d a m l a r ı için z o r d u r . Ç o c u ğ u n h a n g i türden
olursa olsun b o y u n eğmemesine
h e r k e s için z o r d u r . T a n r ı bile
izin v e r m e k
— h e r şeye g ü c ü yeten,
h e r ş e y d e n ü s t ü n olan, e n b ü y ü k despot, e n b ü y ü k dikt a t ö r — izin v e r e m e z d i ; o bile A d e m ve H a v v a ' n ı n küç ü k bir söz dinlememesini tolere edememiştir. O n l a r c e n n e t b a h ç e s i n d e n k o v u l m u ş t u v e h i ç b i r g ü n a h işlem e m i şlerdi .
Aslında
d u y d u ğumda
n beri ben m ü m k ü n olduğunca çok elma
onun
bir
elma ağacı
olduğunu
yiyorum, bir elma ağacından meyve yiyerek herhangi bir günahın ortaya çıkmasını anlamıyorum. A n c a k mesele elma ağacı değildir. E s a s m e s e l e söz d i n l e m e m e k t i r . B u n e d e n l e ilk o l a r a k b o y u n e ğ m e k d a y a t ı l m a k z o r u n d a d ı r ; söz d i n l e t m e k için k o r k u k u l l a n ı l m a k zor u n d a d ı r . K o r k u d i n i t e r i m l e r d e c e h e n n e m h a l i n i alır. S ö z d i n l e t m e k için ö d ü l k u l l a n ı l m a k z o r u n d a d ı r , dini t e r i m l e r d e b u c e n n e t h a l i n i a l ı r . V e h e r ş e y i k o n t r o l alt ı n a a l m a k için b i r b a b a f i g ü r ü n e ihtiyaç v a r d ı r ; b u n e denle T a n r ı b a b a olur. 80
K O ŞULLANM A
O n l a r ı n T a n r ı y ı n i ç i n b i r a n n e y a p m a d ı ğ ı n ı biliyorum. K e n d i deneyimime dayanarak biliyorum ki b e n bir ş e y y a p m ı ş o l d u ğ u m d a , b a b a m ç o k k ı z g ı n o l d u ğ u İçi n e v d e b e n i a r a r k e n a n n e m b e n i s a k l a r d ı . Y a s a k l a mış o l d u ğ u b i r ş e y i y a p t ı ğ ı m i ç i n b a b a m b a n a p a r a v e r meyi r e d d e t t i ğ i n d e , a n n e m b a n a p a r a v e r m e y i b a ş a r ı rdı. B u y ü z d e n a n n e n i n b a b a n ı n o l d u ğ u k a d a r d i s i p l i n ci o l a m a y a c a ğ ı n ı b i l i y o r u m . V e a n n e ç o k k o l a y i k n a edilebilir ç ü n k ü o , sevgiden b a ş k a bir şey değildir. O k a l p t e n b a ş k a bir şey değildir . B a b a k a f a d ı r , m a n t ı k t ı r , n e d e n l e r d i r , d i s i p l i n dir. B a b a e r k e k t i r v e t o p l u m e r k e k y a p ı m ı d ı r . B e n o n a gidip, " B i r ş e y y a p t ı m v e acil y a r d ı m a i h t i y a c ı m v a r " d e d i ğimd e h a t t a o n u n b u n d a n h o ş l a n d ı ğ ı n ı b i l i y o r u m . " A m a ö n c e b a n a n e y a p t ı ğ ı n ı söyle, seni k u r t a r a c a ğım , e l i m d e n g e l e n i n e n i y i s i n i y a p m a y a ç a l ı ş a c a ğ ı m a m a ö n c e b a n a t ü m h i k â y e y i a n l a t . S e n öyle keyifli hikâyeler getiriyorsun ki b a b a n ı n niçin kızdığını m e r a k ediyorum. O n u n bunlardan hoşlanması gerekir" derdi. D i n adamları, cennetteki baba, yeryüzündeki anne b a b a l a r , ö ğ r e t m e n l e r , siyasi liderler; o n l a r ı n h e p s i lıerkesten kesin bir itaat beklerler.
Böylelikle
kaldırı,
hiçbir
hiçbir
baş-
değişiklik
söz
konusu olmaz, böylelikle onların ç ı k a r l a r ı k o r u n u r . miz
onların
kurbanıyız.
Hepi-
menfaatlerinin
Artık bazı
şeyle-
itaat eden
çocuk
her zaman sıradandır; itaatsiz
olmak
demek,
biraz
zekâya
ihtiyaç
duyar.
rin d e ğ i ş m e s i g e r e k i y o r .
81
ÇOCUK
i t a a t e d e n ç o c u k h e r z a m a n s ı r a d a n d ı r ; i t a a t s i z olm a k d e m e k , biraz z e k â y a ihtiyaç duyar, i t a a t k â r çoc u k iyi b i r v a t a n d a ş h a l i n e gelir, h e r p a z a r k i l i s e y e gider; itaatsiz ç o c u k güvenilmezdir. O h a y a t ı n d a ne yap a c a k ? O b i r r e s s a m olabilir, o b i r m ü z i s y e n olabilir, o bir d a n s ç ı olabilir — k i b u n l a r çok kârlı meslekler değ ildir — y a h u t o h i ç k i m s e o l m a y a b i l i r , ö z g ü r l ü ğ ü n ü n t a d ı n ı ç ı k a r a n b i r serseri olabilir. Senin bu çemberin dışına çıkmanı istiyorum. T ü m k o r k u l a r ı bırak. K o r k u l a c a k hiçbir şey y o k t u r . Endişelenecek bir cehennem y o k t u r ve arzulaman gereken bir cennet yoktur. Cennet buradadır.
Ve
şayet ö l ü m ü n
ötesindeki
c e n n e t fikrini bırakırsak, b u c e n n e t i b i n k a t d a h a güzel hale getirebiliriz.
Yeni Çocuğa Anne Babalık Etmek Ç o c u k l a r taze olarak geldiklerinde, onların yüzlerine b a k a r s a n adlandırılamayan; adlandırılamayacak, t a n ı m l a n a m a y a c a k olan belli b i r m e v c u d i y e t g ö r ü r s ü n . Ç o c u k canlıdır. O n u n canlılığını t a n ı m l a y a m a z s ı n a m a o oradadır , o n u hissedebilirsin. O, o k a d a r çok o r a d a d ı r k i n e k a d a r k ö r o l u r s a n ol, b u n u k a ç ı r a m a z $ sın. O tazedir. Ç o c u ğ u n etrafındaki tazeliği koklayabi$ lirsin.
Bu güzel k o k u yavaş yavaş kaybolur. Ve şayet
b u ç o c u k maalesef başarılı h a l e gelirse, m e ş h u r o l u r s a
82
KOŞULLANM A
—bir başkan bir başbakan, bir p a p a — o zaman aynı çocuk k ö t ü kokar. O
ölçülemez,
tanımlanamaz,
isimlendirilemez,
m u a z z a m b i r k o k u y l a gelmiştir. Bir ç o c u ğ u n gözlerinin içine b a k : B u n d a n d a h a d e r i n bir şey b u l a m a z s ı n . Bir ç o c u ğ u n g ö z l e r i d i p s i z b i r u ç u r u m d u r , o n l a r ı n d i b i y o k t u r . M a a l e s e f t o p l u m u n o n u m a h v e t m e y ö n t e m i sayesinde kısa süre sonra o n u n gözleri sığlaşacaktır. Katman k a t m a n k o ş u l l a n m a y ü z ü n d e n b u derinlik, b u m u azzam derinlik kısa sürede k a y b o l m u ş olacaktır. Ve bu onun gerçek yüzüydü. Ç o c u ğ u n hiçbir düşüncesi yok$ t u r . N e h a k k ı n d a d ü ş ü n e b i l i r ? D ü ş ü n m e k g e ç m i ş e ihtiyaç
duyar,
düşünmek
problemlere
ihtiyaç
duyar.
O n u n hiç geçmişi yok, o n u n sadece geleceği var. O n u n henüz hiç problemi yok, o sorunsuzdur. O n u n düşünmesi m ü m k ü n değildir. N e d ü ş ü n e b i l i r ? Ç o c u k bilinçlidir a m a d ü ş ü n c e l e r i o l m a d a n . Ç o c u ğu n o r i j i n a l y ü z ü b u d u r . Bir zamanlar senin y ü z ü n de b u y d u ve b u n u unutmuş
bile
olsan
içindedir, k e şfedilmey
bir i
o
hâlâ senin
gün
yeniden
bekliyor.
Yeni-
den keşfedilmek diyorum çünkü sen o n u önceki hayatlarında pek
ç o k kez keşfetmişsin$
dir v e y e n i d e n v e y e n i d e n o n u unutuyorsun. Belki
bu
hayatında
bile
onu bilmeye, onu hissetmeye,
Cennet
buradadır.
Ve şayet ölümün cennet
ötesindeki fikrini
bırakırsak, bu cenneti bin kat daha güzel
hale
getirebiliriz.
83
ÇOCUK
o olmaya çok yaklaştığın anlar olmuştur. A n c a k d ü n y a bizim için ağır basar. O n u n çekimi ç ok b ü y ü k t ü r v e d ü n y a d a seni bin bir y ö n d e ç e k e n şeyler vardır. O seni o k a d a r ç o k y ö n d e ç e k i y o r ki, s e n d a ğ ı l ı r s ı n , i n s a n l a r ı n kendilerini bir a r a d a t u t m a y ı nasıl başardığı bir mucizedir. Aksi t a k t i r d e b i r el k u z e y e gidecekti, diğer el güneye; onların başı cennete d o ğ r u gidiyor olmalıdır: O n ların t ü m parçaları her y a n d a u ç u ş u y o r olacaktır. Senin k e n d i n i nasıl b â l â bir a r a d a t u t u y o r olduğ u n kesinlikle bir mucizedir. M u h t e m e l e n h e r y ö n d e n gelen b a s ı n ç o k a d a r ç o k t u r ki ellerin ve b a c a k l a r ı n ve b a şı n u ç a m a z . H e r y ö n d e n b a s ı n ç a l t ı n d a s ı n . Ş a n s eser i orijinal y ü z ü n l e k a r ş ı l a ş m ı ş olsan bile, o n u t a n ı y a $ m a y a c a k s ı n , o senin için o k a d a r y a b a n c ı olacak. Belki o n u n l a k a z a eseri a r a d a bir karşılaşıyorsun a m a ona bir m e r h a b a bile d e m i y o r s u n . O b i r y a b a n c ı ve m u h t e m e l e n d e r i n d e belli b i r k o r k u v a r d ı r ; b u h e r z a m a n tüm yabancılarla oradadır. S e n b a n a ç o c u k l a r ı m ı z ı n orijinal y ü z ü n ü nasıl k o r u y a c a ğımız ı s o r u y o r s u n .
D o ğ r u d a n hiçbir şey yap-
m a n gerekmiyor. D o ğ r u d a n yapılacak her şey rahatsız edici olacaktır.
Bir şey y a p m a m a sanatını ö ğ r e n m e k
zorundasın. Bu çok zor bir sanattır. Bu ç o c u ğ u n orijinal y ü z ü n ü k o r u m a k , k u r t a r m a k için y a p m a k z o r u n d a o l d u ğ u n b i r şey değildir. N e y a p a r s a n y a p , orijinal y ü z ü çarpıtacaksın.
H i ç b i r şey y a p m a m a y ı ö ğ r e n m e k z o r u n d a -
sın; u z a k d u r m a y ı , ç o c u ğ u n y o l u n d a n ç e k i l m e y i ö ğ r e n mek zorundasın. Son derece cesur olmak zorundasın
84
K O ŞULLANM A
ç ü n k ü ç o c u ğ u k e n d i b a ş ı n a b ı r a k m a k risklidir. Binlerce yıldır bize şayet çocuğu k e n d i başına bırakırsak bir vahşi olacağı söylenmiştir. Bu t a m bir saçmalıktır. B e n senin ö n ü n d e oturuyorum ; benim bir vahşi olduğumu mu düşünüyorsun? Ve b e n ailemin müdahalesi olmadan yaşadım. Evet, onlar için bayağı bir dert o l d u m ve senin de b a ş ı n e p e y derde girecek a m a b u n a değer. Ç o c u ğu n o r i j i n a l y ü z ü o k a d a r k ı y m e t l i d i r k i h e r türlü belaya girmeye değer. O, o k a d a r p a h a biçilmezdir ki ne k a d a r ödersen öde hâlâ ucuzdur; o n u bedavay a g e t i r i y o r s u n . V e ç o c u ğ u n u n orijinal y ü z ü n ü n d ü n y a y a getirmiş o l d u ğ u aynı güzellikle, aynı m a s u m i y e t le, a y n ı saflıkla, a y n ı c o ş k u y l a , a y n ı n e ş e y l e , a y n ı c a n lılıkla b o z u l m a d a n k a l d ı ğ ı n ı fark ettiğin g ü n k ü m u t l u l u k . . . D a h a fazla n e isteyebilirsin. Ç o c u ğ a hiçbir şey v e r e m e z s i n sadece alabilirsin. E ğe r ç o c u ğ a g e r ç e k t e n b i r a r m a ğ a n v e r m e k i s t i y o r s a n , m ü m k ü n olan yegâne a r m a ğ a n b u d u r : M ü d a h a l e etme. R i s k a l v e b ı r a k ç o c u ğ u n b i l i n m e y e n i n içine, m e ç h u l ü n i ç i n e g i t m e s i n e izi n v e r . M u a z z a m b i r k o r k u a n n e b a b a l a r ı ele g e ç i r i r ; ç o c u ğ a n e o l a c a ğ ı n ı k i m b i l e b i l i r ? B u k o r k u y ü z ü n d e n ç o c u ğ u belli b i r y a ş a m kalıbın a d ö k m e y e çalışırlar. K o r k u l a r ı y ü z ü n d e n o n u belli b i r yola, belli bir a m a c a d o ğ r u y ö n l e n d i r m e y e başlarlar a m a onlar korkular ı y ü z ü n d e n çocuğu ö l d ü r d ü k l er i n i b i l m e z l e r . O a s l a m u t l u o l a m a y a c a k . V e o a s l a sana minnettar olmayacak; o her zaman sana karşı kin besleyecek.
85
ÇOCUK
Sigmund Çocuğun orijinal o
yüzü
kadar kıymetlidir ki belaya
derin
bir
iç
görüsü
vardır:
"Her
kültür
babaya
duyar.
olan ya da var
girmeye
bu
konuda saygı
her türlü
Freud'un
Dünyada olmuş
var
hiçbir
k ü l t ü r y o k t u r k i b a b a y a saygı
değer.
d u y u l m a s ı g e r e k t i ğ i f i k r i n i sav u n m a s ı n , ileri s ü r m e s i n " d e r .
S i g m u n d F r e u d , " B u saygı o r t a y a çıkmıştır ç ü n k ü tarih öncesindeki bir z a m a n d a çocuklar, sakat bırakılmaktan kendilerini
k o r u m a k için b a b a l a r ı n ı ö l d ü r m ü ş
olmalıdır" der. G a r i p a m a s o n d e r e c e ö n e m l i b i r fikir. D i y o r k i s u ç l u l u k t a n bu saygı b a b a y a gösteriliyor. Bu suçluluk binlerce yıldır taşınmaktadır.
Bir y e r d e . . . b u tarihsel
bir olay değildir a m a anlamlı bir mittir: G e n ç insanlar babalarını ö l d ü r m ü ş olmalı ve doğal olarak s o n r a d a n p i şma n o l m u ş l a r ç ü n k ü o , o n l a r ı n b a b a s ı y d ı a m a o n l a rı m e m n u n olmadıkları şeylere d o ğ r u s ü r ü k l ü y o r d u . O n u öldürdüler a m a sonra pişman oldular. S o n r a atalarının,
babalarının,
büyükbabalarının
ruhlarına
k o r k u d a n tapınmaya başladılar çünkü bunların hayaletleri i n t i k a m alabilirdi. Ve s o n r a y a v a ş y a v a ş yaşlılar a saygı d u y m a k bir g e l e n e k h a l i ne geldi. A m a n i y e ? B e n senin ç o c u k l a r a saygı göstermeni isterim. Ç o c u k l a r senin verebileceğin t ü m saygıyı h a k ediyor. Ç ü n k ü onlar o k a d a r taze, o k a d a r m a s u m , Tanrısallığa o k a d a r y a k ı n d ı r l a r k i !
H e r çeşidinden
—kur-
naz, n a m u s s u z , pislik dolu, ç ü r ü m ü ş — i n s a n a sadece 86
K O ŞULLANM
A
y a şl ı o l d u ğ u i ç i n s a y g ı g ö s t e r m e y e ç o c u k l a r ı z o r l a m a k $ tansa, o n l a r a saygı g ö s t e r m e z a m a n ı gelmiştir. T ü m b u şeyleri t e r s i n e ç e v i r m e k isterim: Ç o c u k lara saygı göster ç ü n k ü onla r k a y n a ğ a d a h a y a k ı n d ı r s e n ç o k u z a ğ ı n d a s ı n . O n l a r h â l â orijinal, s e n ş i m d i d e n bir k a r b o n kopyasın. Ve şayet ç o c u k l a ra saygı d u y a rsan b u n u n ne yapabileceğini anlayabiliyor m u s u n ?
O
z a m a n s e v g i v e s a y g ı s a y e s i n d e o n l a r ı y a n l ı ş y ö n e gitmekten kurtaracaksın;
k o r k u y l a değil sevgin ve
say-
gınla. Büyükbabam...
b ü y ü k b a b a m a t e k b i r y a l a n söy-
l e y e m e z d i m ç ü n k ü o b a n a o k a d a r saygı d u y a r d ı ki. T ü m aile b a n a k a r ş ı o l d u ğ u n d a e n a z ı n d a n b u y a ş l ı a d a m a güvenebilirdim. B a n a karşı öne sürülen kanıtlar ı hiç u m u r s a m a z d ı . " O n u n n e yaptığı u m u r u m d a değil ,
eğer o yapmışsa doğr u
olmalı.
O n u tanıyorum,
yanlış yapmış olamaz" derdi. V e o b e n i m y a n ı m d a o l d u ğ u z a m a n e l b e t t e t ü m ail e geri ç e k i l m e k z o r u n d a y d ı . O n a h e r şeyi a n l a t ı r d ı m , o da "Endişelenmeye gerek yok. Nasıl doğru olduğunu h i s s e d i y o r s an öyle y a p . Ç ü n k ü b a ş k a k i m k a r a r v e r e $ bilir? S e n i n d u r u m u n d a , s e n i n o l d u ğ u n y e r d e , s a d e c e sen k a r a r verebilirsin. N e y i n d o ğ r u o l d u ğ u n u hissediy o r s a n y a p v e h e r z a m a n seni d e s t e k l e m e k için b u r a d a o l d u ğum u h a t ı r l a ç ü n k ü b e n s a d e c e s e n i s e v m i y o r u m , s a n a saygı d a d u y u y o r u m " d e r d i . O n u n b a n a karşı olan saygısı almış o l d u ğ u m e n m u h t e şe m h a z i n e y d i . u z a ğındaydım
.
O ölürken yüz otuz kilometre
H e m e n o r a y a g i t m e m i ç ü n k ü fazla za$ 87
ÇOCUK
manı olmadığını
b a n a bildirdi. H e m e n gittim; iki saat
içinde oradaydım. S a n k i b e n i bekliyor gibiydi. Gözlerini açtı v e " N e fes a l m a y a d e v a m e t m e y e ç a l ı ş ı y o r d u m k i s e n b a n a y e $ t i şebilesin
, s ö y l e m e k i s t e d i ğ i m t e k b i r ş e y v a r : A r t ı k se-
n i d e s t e k l e m e k için b u r a d a o l m a y a c a ğ ı m v e s e n i n dest e ğ e i h t i y a c ı n o l a c a k . A m a h a t ı r l a , n e r e d e o l u r s a m , olay ı m s a n a olan sevgim ve saygım seninle birlikte kalacak. H i ç kimsede n k o r k m a , d ü n y a d a n k o r k m a " dedi. O n u n son sözleri b u y d u : " D ü n y a d a n k o r k m a . " Ç o c u k l a r a saygı d u y , o n l a r ı k o r k u s u z kıl. A n c a k ş a y e t s e n k e n d i n k o r k u ile d o l u y s a n n a s ı l onları k o r k u s u z kılabilirsin? O n u n b a b a s ı o l d u ğ u n için, o n u n a n n e s i o l d u ğ u n için, ş u y a d a b u o l d u ğ u n için s a n a saygı d u y m a y a o n ları zorlama. Bu tavrı değiştir ve b u n u n ç o c u ğ u n a nasıl bir dön ü şü m s a ğ l a d ı ğ ı n ı g ö r . Ş aye t o n l a r a s a y g ı g ö s t e r i r s e n s e n i d a h a d i k k a t l i ce dinleyecekler. E ğ e r o n l a r a saygı d u y a r s a n seni ve senin zihnini d a h a dikkatlice anlamaya çalışacaklar. Öyle y a p m a k zorundalar. Ve sen onlara hiçbir şekilde bir şey d a y a t m ı y o r s u n ; o z a m a n a n l a y a r a k s e n i n haklı o l d u ğun u h i s s e d e r l e r s e s e n i i z l e r l e r ,
orijinal y ü z l e r i n i
kaybetmeyecekler. Belirli b i r y o l d a n g i t m e k le orijinal y ü z k a y b e d i l mez. O çocuklar zorlandığında, kendi iradelerine karşı dayatıldığında kaybolur. 88
K O ŞULLANM A
S e v g i v e saygı, o n l a r ı d ü n y a y a k a r ş ı t a t l ı b i r şekild e d a h a anlayışlı hale getirebilir, o n l a r ı n d a h a dikkatli, farkında, tetikte olmalarına y a r d ı m edebilir ç ü n k ü h a y a t kıymetlidir ve o varoluştan bir armağandır. O n u h e b a e t m e m e l i y i z . Ö l ü m a n ı n d a d ü n y a y ı d a h a iyi, d a h a g ü z e l , d a h a z a r i f b ı r a k t ı ğ ı m ı z ı s ö y l e y e b i l m e l i y i z . A n c a k b u sadece biz d ü n y a y ı k e n d i orijinal y ü z ü m ü z l e , geldiğimiz zamanki aynı yüzle terk edebilirsek m ü m k ü n d ü r . Bana
göre
çocuklarınla
sadece tek bir şey yapabilirsin
Çocuklarını
ve bu da k e n d i hayatını paylaş-
onların
maktır. O n l a r a a n n e b a b a n ta-
özgürlüğün
ğ unu , b e l i r l i l i m i t l e r i ç i n d e , b e l -
Bırak
li ideallere göre y a ş a m ı ş oldu-
hata
y ü z ü n d e n h a y a t ı t a m a m ı y l a ıs-
den
zevk al.
rafından koşullandırılmış oldu-
ğ un u v e b u l i m i t l e r v e i d e a l l e r
sev,
onlar işlesin,
onların hata
nerede
işlediklerini
k a l a d ı ğın ı v e ç o c u k l a r ı n ı n h a -
görmelerine
yatlarını m a h v e t m e k istemedi-
yardımcı
ğ in i a n l a t .
ol.
Onların bütünüyle
özgür; s e n d e n bağımsız olmalarını istiyorsun ç ü n k ü onlara göre sen b ü t ü n geçmişi temsil ediyorsun. Bir a n n e de, b i r b a b a d a ç o c u k l a r ı n a, " B i z d e n ö z g ü r l e ş m e n gerek. Bize itaat etme; k e n d i z e k â n a güven. Yanlış y ö n e gitsen b i l e b i r k ö l e o l a r a k k a l m a n d a n v e h e r z a m a n d o ğ r u olm a n d a n ç o k d a h a iyidir . K e n d i b a ş ı n a h a t a y a p ı p o n l a r d a n ö ğ r e n m e n , b a ş k a birisini izleyip h a t a y a p m a m a n d a n d a h a iyidir . A n c a k o z a m a n t a k i p e t m e k d ı ş ı n d a b i r şeyi a s l a ö ğ r e n e m e y e c e k s i n v e b u z e h i r d i r , saf z e h i r " d e m e k cesaret ister ve m u a z z a m bir sevgi gerektirir. 89
ÇOCUK
E ğe r s e v e r s e n b u ç o k k o l a y d ı r . " N a s ı l ? " d i y e s o r m a ç ü n k ü "nasıl" d e m e k bir metot, bir sistematik, bir t e k n i k i s t i y o r s u n d e m e k t i r v e s e v g i ise b i r t e k n i k d e ğ i l d i r . Ç o c u k l a r ı n ı sev, o n l a r ı n ö z g ü r l ü ğ ü n d e n z e v k al. B ı r a k o n l a r h a t a işlesin, o n l a r ı n n e r e d e h a t a i ş l e d i k l e rini g ö r m e l e r i n e y a r d ı m c ı ol. O n l a r a , " H a t a y a p m a k yanlış değildir; m ü m k ü n o l d u ğ u n c a ç o k h a t a y a p ç ü n k ü b u s a y e d e se n d a h a ç o k ö ğ r e n e b i l e c e k s i n . A m a aynı hatayı t e k r a r tekrar y a p m a ç ü n k ü bu seni aptallaştı$ rır" de. Çocuklarınla an be an yaşamanın, k ü ç ü k şeylerde, m ü m k ü n olan her türlü şeyde onların özgürlüklerine izin v e r m e n i n y o l u n u b u l m a k z o r u n d a s ı n . Benim
çocukluğum...çocuklara,
"Yatağa
erken
git v e s a b a h e r k e n kalk, b u s e n i akıllı y a p a r " d i y e öğretilirdi ve yüzyıllardır bu böyle olmuştur. B a b a m a " B u garip geliyor:
U y k u m olmadığında
a k şa m e r k e n d e n b e n i u y u m a y a z o r l u y o r s u n , " d e d i m . V e J a i n a evlerinde a k ş a m e r k e n d e m e k , g e r ç e k t e n erk e n d i r ç ü n k ü a k ş a m y e m e ğ i s a a t beşte, e n fazla altıdadır. V e s o n r a s ı n d a y a p a c a k h i ç b ir şey y o k t u r ; ç o c u k l a r uyumalıdır. O n a şöyle d e d i m : " E n e r j i m u y u m a y a h a z ı r değilken beni u y u m a y a zorluyorsun. Ve sabahleyin u y k u m v a r k e n b e n i y a t a ğ ı n d ı ş ı n a s ü r ü k l ü y o r s u n . B e n i akıllı y a p m a n ı n g a r i p bir y o l u y m u ş gibi g ö z ü k ü y o r ! V e aradaki bağlantıyı göremiyorum: U y k u m y o k k e n u y u m a y a z o r l a n d ı ğ ı m d a n a s ı l d a h a akıll ı o l a c a ğ ı m ? V e y a t a k ta, k a r a n l ı k i ç i n d e . . . b i r ş e k i l d e k u l l a n ı l a b i l e c e k , y a r a $
90
K O ŞULLANM A
tıcı o l u n a b i l e c e k z a m a n d a s a a t l e r c e u z a n ı y o r u m . V e s e n b e n i u y u m a y a z o r l u y o r s u n f a k a t u y k u s e n i n ellerinde olan bir şey değildir. S a d e c e gözlerini k a p a y ı p u y k u y a d a l a m a z s m . U y k u k e n d i l i ğ i n d e n gelir; o s e n i n emrini ya da b e n i m emrimi dinlemez, y a n i saatlerce vaktimi harcıyorum. V e s o n r a sabahleyin g e r ç e k t e n u y k u m v a r k e n beni u y a n m a y a zorluyorsun — s a a t beşte, sabahın k ö r ü n d e — v e b e n i o r m a n ı n içine d o ğ r u bir s a b a h y ü r ü y ü ş ü içi n d ı ş a r ı s ü r ü k l ü y o r s u n . U y k u m v a r v e s e n b e n i sü$ r ü k l ü y o r s u n . V e t ü m b u n l a r ı n b e n i nasıl akıllı y a p a c a ğ ın ı a n l a y a m ı y o r u m . L ü t f e n b a n a b u n u a ç ı k l a . V e b u işlem aracılığıyla k a ç kişi akıllanmıştır. Ban a s a d e c e b i r k a ç t a n e akıll ı a d a m g ö s t e r ; e t r a f t a k i m s e yi görmüyorum. Ve büyükbabamla konuşuyordum ve o
bunun
t a m a m ı y l a bir
saçmalık
olduğunu
söyledi.
T ü m bu evdeki tek dürüst a d a m odur. O başkalarının ne söyleyeceğini u m u r s a m ı y o r a m a o b a n a b u n u n bir s a ç m a l ı k o l d u ğ u n u söyledi: 'Bilgelik a k ş a m y a t a ğ a erken
giderek
uyudum
gelmez.
Tüm yaşamım
boyunca
erken
— y e t m i ş y ı l — v e b i l g e l i k h e n ü z o r t a y a çık-
m a d ı v e geleceğini d e z a n n e t m i y o r u m ! Artık bilgeliğin d e ği l ö l ü m ü n g e l m e z a m a n ı . B u g i b i a t a s ö z l e r i y l e k e n dini k a n d ı r m a . ' " B a b a m a , " B u n u bir d ü ş ü n v e lütfen d ü r ü s t v e hak i k i ol. B a n a b u k a d a r ö z g ü r l ü k t a n ı : U y k u m u n g e l m e ye
başladığını
hissettiğimde y a t m a y a
gidebileyim
ve
vakit geldiğini hissettiğimde ve artık u y k u m kalmadığ ınd a k a l k a b i l e y i m " d e d i m .
91
ÇOCUK
Bir g ü n d ü ş ü n d ü ve ertesi g ü n bana,
"Tamam,
belki de haklısın. B u n u k e n d i istediğin şekilde y a p . Beni dinlemektense bedenini dinle" dedi. P r e n s i p b u olmalı, dinlemesine,
kendi
çocukların kendi bedenlerini
ihtiyaçlarını
dinlemesine y a r d ı m
e d i l m e l i . A n n e b a b a l a r i ç i n t e m e l şey, ç o c u k l a r ı b i r ç u k u r a d ü ş m e m e l e r i için k o r u m a k t ı r . O n l a r ı n disiplinin i n işlevi n e g a t i f t i r . "Negatif" s ö z c ü ğ ü n ü hatırÇocuklar çok
alıcıdır
la...pozitif
programlama
yok
a m a negatif bir k o r u m a ç ü n k ü
ve şayet onlara
ç o c u k l a r ç o c u k t u r v e o n l a r a za-
saygı
rar verecek, onları sakat bıraka-
seni
duyarsan dinlemeye,
anlamaya hazırdırlar.
c a k bir şeyin içine
girebilirler.
O z a m a n da onlara gitmemesini emretme
ama onlara açıklama
y a p . B u n u bir itaat meselesi ha$ line g e t i r m e ; b ı r a k o n l a r y i n e d e seçim y a p s ı n . S e n b a s i t ç e t ü m d u r u m u i z a h et. Ç o c u k l a r çok alıcıdır ve şayet o n l a r a saygı d u y a r san seni dinlemeye, a n l a m a y a
hazırdırlar; s o n r a onla-
r ı k e n d i a n l a y ı ş l a r ı ile b ı r a k . V e b u s a d e c e b a ş l a n g ı ç t a k i b i r k a ç y ı l d a bir meseledir; k ı s a süre s o n r a k e n d i zekâları y e r l e ş m i ş olacaktır v e senin k o r u m a n a p e k ihtiy a ç kalmayacaktır. Kısa sürede onlar kendi kendilerine hareket edebileceklerdir. Anne mayacağı
babaların yönlere
çocukların
kendilerinin
gidebileceklerinden
hoşlan-
korkmalarını
anlayabiliyorum ancak bu senin problemindir. Çocuk$
92
KOŞULLANM A
ların
s e n i n h o ş l a n d ı ğ ı n v e h o ş l a n m a d ı ğ ı n şeyler için
d o ğmadı . O n l a r , k e n d i h a y a t l a r ı n ı y a ş a m a k d u r u m u n dalar. Ve sen onların k e n d i hayatlarını — o h e r ne olursa o l s u n — y a ş a m a l a r ı n d a n m u t l u olmalısın. N e z a m a n k e n d i potansiyelin i izlersen, h e r z a m a n en
iyisi
olursun.
Ne
zaman
kendi
potansiyelinden
u z a k l a şırsa n s ı r a d a n o l u r s u n . T ü m t o p l u m , hiç k i m s e alınyazısında y a z a n kişi olmadığı gibi basit bir n e d e n y ü z ü n d e n s ı r a d a n insanlardan oluşur; o b a ş k a birisidir. Ve o, ne y a p a r s a y a p s ı n e n iyisi o l a m a y a c a k t ı r v e o t a t m i n o l a m a z , m u t l u hissedemez. Bu yüzden anne babalaNe
r ı n işi ç o k h a s s a s t ı r v e k ı y m e t lidir ç ü n k ü ç o c u ğ u n t ü m y a ş a -
kendi
her zaman
müm-
k ü n o l a n h e r ş e k i l d e o n u n is-
en iyisi olursun. Ne
t e ğin e y a r d ı m c ı ol. Ö r n e ği n b e n a ğ a ç l a r a t ı r manırdım. Şimdi, t ı r m a n m a k için g ü v e n l i o l a n b i r k a ç a ğ a ç vardır;
dalları güçlüdür,
potansiyelini izlersen,
m ı b u n a bağlıdır. O n a pozitif hiçbir p r o g r a m verme;
zaman
kendi
zaman potansiyelinden
uzaklaşırsan sıradan
olursun.
göv-
desi g ü ç l ü d ü r . E n t e p e s i n e bile çıkabilirsin v e y i n e d e bir dal k o p a c a k diye k o r k m a n a gerek y o k t u r . A n c a k çok y u m u ş a k olan bazı ağaçlar vardır. M a n g o , j a m u n — güzel b i r b a ş k a m e y v e — t o p l a m a k için a ğ a ç l a r a tırm a n m a m y ü z ü n d e n a i l e m ç o k e n d i ş e l i y di v e h e r zam a n b e n i e n g e l l e m e k için birisini g ö n d e r i r l e r d i .
93
ÇOCUK
B a b a m a şöyle dedim: " B e n i engelleyeceğine lütfen h a n g i ağaçların tehlikeli o l d u ğ u n u b a n a izah et — b ö y lelikle o n l a r d a n u z a k d u r a b i l i r i m — v e h a n g i a ğ a ç l a r tehlikeli değildir, b u sayede o n l a r a t ı r m a n a b i l i r i m . A m a e ğ e r b e n i m t ı r m a n m a m a e n g e l o l m a y a çalış ırsa n b i r t e h l i k e v a r d ı r . Y a n l ı ş b i r a ğ a c a t ı r m a n a b i l i rim ve sorumluluk senin olacaktır. T ı r m a n m a k t a n vazg e ç m e y e c e ğim , b u n u s e v i y o r u m . " Bir ağacın tepesinde,
güneşin altında,
tepedeki
r ü z g â r l a o l m a k g e r ç e k t e n e n güzel d e n e y i m l e r d e n birisidir. V e t ü m a ğ a ç d a n s e d i y o r d u r ; m u h t e ş e m b i r d e n e yimdir. " B u n d a n vazgeçmeyeceğim,
s e n i n işin b a n a t a m
olarak h a n g i a ğ a ç l a r a t ı r m a n m a m a m gerektiğin i söylemektir ç ü n k ü o n l a r d a n düşebilirim, bir y e r i m i kırabilirim,
bedenime zarar verebilirim.
A m a b a n a boş bir
emir verme: 'Tırmanmayı bırak.' B u n u bırakmayacağ ım. " V e k a s a b a d a d o l a ş ı p , b a n a h a n g i a ğ a ç l a r ı n t e h l i keli o l d u ğ u n u g ö s t e r m e k için b e n i m l e g e l m e k z o r u n d a kaldı. O z a m a n o n a ikinci s o r u m u s o r d u m . " K e n t t e , bu t e h l i k e l i a ğ a ç l a r a d a t ı r m a n m a y ı ö ğ r e t e b i l e c e k iyi b i r tırmanıcı biliyor m u s u n ? " " A r t ı k ç o k o l u y o r s u n ! A r t ı k b u k a d a r ı ç o k fazla. B a n a söyledin, anlayış gösterdim..." dedi. " O n a sadık k a l a c a ğı m ç ü n k ü b u n u b e n k e n d i m ö n e r d i m a m a s e n i n tehlikeli o l d u ğ u n u söylediğin ağaçlar d a y a n ı l m a z çünkü jamun —bir Hindistan meyvesi— onların üzerinde y e t i şiyor . O g e r ç e k t e n l e z z e t l i d i r v e o l g u n l a ş t ı ğ ı n d a b u arzuya engel olamayabilirim. Sen benim b a b a m s ı n bu
94
KOŞULLANM A
senin g ö r e v i n . . . b a n a y a r d ı m edebilecek birisini biliyor olmalısın" dedim. Bana, "Şayet bir b a b a olmanın bu k a d a r zor olacağını bilmiş olsaydım, asla bir b a b a — e n a z m d a n s e n i n k i — olmazdım. Evet, birisini biliyorum" dedi. Ve b e n i çok zor b u l u n a n bir tırmanıcıyla, alanınd a e n iyisi o l a n y a ş l ı b i r a d a m l a t a n ı ş t ı r d ı . O b i r o d u n c u y d u ve odun
kesebiliyor
o
k a d a r y a ş l ı y d ı ki,
olduğuna inanamazdın.
O
nasıl
sadece
b a şk a h i ç k i m s e n i n y a p m a y a i s t e k l i o l m a d ı ğ ı z o r i ş l e r i yapardı: Evlerin üzerine doğru genişleyen b ü y ü k ağaçlar; o d a l l a r ı n ı k e s e r d i . O t a m b i r u z m a n d ı v e o b u n u onların köklerine ya da evlere zarar v e r m e d e n yapardı. Ö n c e d a l l a r ı d i ğ e r d a l l a r a iplerle b a ğ l a r d ı , s o n r a b u dalları k e s e r d i ve s o n r a iplerle diğer dalları e v d e n uzağa d o ğ r u ç e k e r ve y e r e d ü ş m e l e r i n e izin verirdi. Ve o öylesine yaşlıydı ki! A n c a k ne z a m a n böyle bir d u r u m olsa, d i ğ e r o d u n c u l a r y a p m a k i s t e m e d i ğ i n d e o b u n a h a z ı r d ı . B u y ü z d e n b a b a m ona, " O n a tehlikeli, k ı r ı l a b i l e c e k a ğ a ç l a r l a ilgili b i r ş e y l e r ö ğ r e t " d e d i . D a l l a r kırılabilir...v e b e n iki ü ç k e z d ü ş m ü ş t ü m bile: H â l â b a c a ğ ı m d a izleri v a r d ı r . B u y a ş l ı a d a m b a n a b a k t ı ve, " H i ç k i m s e gelmemişti , ö z e l l i k l e d e b i r b a b a o ğ l u n u g e t i r m e m i ş t i . . . ! B u tehlikeli b i r şeydir a m a eğer b u n u seviyorsa o n a öğret e c e ğim " d e d i . V e o t e h l i k e l i a ğ a ç l a r a
nasıl t ı r m a n m a -
yı başaracağımı öğretiyordu. Bana kendimi k o r u m a k için h e r t ü r l ü s t r a t e j i y i g ö s t e r d i : E ğ e r a ğ a c ı n y ü k s e k l e rine ç ı k m a k i s t e r s e n v e y e r e d ü ş m e k i s t e m i y o r s a n , o z a m a n ilk o l a r a k a ğ a c ı n y e t e r i n c e g ü ç l ü o l d u ğ u n u his$
95
ÇOCUK
s e t t i ği n b i r n o k t a s ı n d a n k e n d i n i a ğ a c a b a ğ l a v e s o n r a y u k a r ı ç ı k . D ü ş e r s e n i p t e asılı k a l a c a k s ı n v e y e r e d ü ş meyeceksin. Ve bu gerçekten b a n a yardımcı oldu; o günden beridir düşmedim! A n n e y a d a b a b a n ı n işlevi ç o k b ü y ü k t ü r ç ü n k ü d ü n y a y a hiçbir şey bilmeyen a m a içinde bir potansiyelle gelen y e n i bir k o n u k getiriyorlar. Ve o n u n potansiyeli gelişmedikçe o m u t s u z kalacaktır. Hiçbir a n n e b a b a çocuklarının mutsuz olmasını istemez; o n l a r ı n m u t l u olmasını ister. S a d e c e o n l a r ı n d ü şünm e t a r z ı y a n l ı ş t ı r . O n l a r ş a y e t ç o c u k l a r d o k t o r olursa, profesör, m ü h e n d i s , bilim adamı olursa onların mutlu olacağını düşünürler. Bilmiyorlar! O n l a r sadece ne o l m a k için gelmişlerse o o l d u k l a r ı n d a m u t l u olabilirler. O n l a r s a d e c e i ç l e r i n d e t a ş ı d ı k l a r ı t o h u m olabilirler. Bu yüzden
özgürlük vermek
içi n
fırsat v e r m e k
i ç i n m ü m k ü n o l a n h e r ş e k i l d e y a r d ı m et. N o r m a l d e b i r ç o c u k a n n e d e n bir şey isterse ç o c u ğ u d i n l e m e d e n , n e i s t e d i ğin i s o r m a d a n a n n e b a s i t ç e h a y ı r d e r .
"Hayır"
otoriter bir sözcüktür . " E v e t " değildir. O t o r i t e sahibi olan n e b a b a n e a n n e n e d e b a ş k a birisi, s ı r a d a n h e r hangi bir şeye evet d e m e k istemez. Ç o c u k evin d ı ş ı n d a o y n a m a k ister, " H a y ı r ! " Yağm u r y a ğ a r k e n çocuk dışarı çıkmak ve y a ğ m u r d a dans e t m e k ister: " H a y ı r ! H a s t a olacaksın." Ü ş ü t m e k k a n ser değildir a m a bir çocu k y a ğ m u r d a d a n s e t m e k t e n a l ı k o n u l m u ştu r v e b i r d a h a a s l a d a n s e d e m e y e c e k t i r , g e r ç e k t e n g ü z e l b i r şeyi, m u h t e ş e m b i r ş e y i k a ç ı r m ı ş $
96
KOŞULLANM A
tır. Ü ş ü t m e y e d e ğ e b i l i r d i ; v e i l l a k i ü ş ü t e c e k a n l a m ı n d a bir şey de y o k t u r . A s l ı n d a o n u ne k a d a r k o r u r s a n o kad a r k ı r ı l g a n h a l e gelir. O n a n e k a d a r ç o k izin v e r i r s e n o k a d a r bağışıklığı olur. A n n e babalar evet demeyi ö ğ r e n m e k zorundadır. Normalde hayır dedikleri durumların yüzde doksan d o k u z u n d a sadece otorite göstermek dışında bir n e d e n yoktur. H e r k e s bir ülkenin b a ş k a n ı olamaz, milyonlarca insan üzerinde otorite sahibi olamaz. Ancak herkes bir k o c a olabilir, k a r ı s ı n ı n ü z e r i n d e o t o r i t e kurabilir ; h e r k a d ı n b i r a n n e olabilir, ç o c u k ü z e r i n d e o t o r i t e k u rabilir; h e r ç o c u k o y u n c a k b i r ayı sahibi olabilir ve o y u n c ak ayı ü z e r i n d e otorite kurabilir... Bir k ö ş e d e n d i ğe r k ö ş e y e t e k m e l e y e b i l i r , o n u b i r g ü z e l t o k a t l a y a b i lir; a s l ı n d a a n n e s i n e y a d a b a b a s ı n a a t m a k i s t e d i ğ i t o kad ı atabilir. Ve zavallı o y u n c a k ayının k e n d i s i n d e n a şağıd a k i m s e s i y o k t u r . Bu
otoriter bir toplumdur.
Söylemek istediğim
şey şudur, ö z g ü r l ü k sahibi, " E v e t " d u y m u ş ve ç o k ender olarak "Hayır" d u y m u ş çocuklar yaratarak otoriter toplum y o k olacaktır. D a h a insancıl bir t o p l u m a sahip o l a c a ğız . Y a n i b u s a d e c e ç o c u k l a r l a ilgili b i r m e s e l e d e ğ i l dir. Ç o c u k l a r y a r ı n ı n t o p l u m u olacaktır. Ç o c u k insanın babasıdır.
97
ÇOCUK
i
Hayatın Yedi Yıllık Döngüleri Bazı gelişim kalıplarını a n l a m a k z o r u n d a kalacaksın. H a y a t ı n y e d i yıllık d ö n g ü l e r i v a r d ı r : O t ı p k ı d ü n y a n ı n k e n d i ekseninde yirmi d ö r t saatte bir d ö n ü ş yapm a s ı gibi y e d i yıllık h a r e k e t l e r y a p a r . Ş i m d i , b i ç k i m s e niçin y i r m i üç olmadığını, niçin y i r m i beş olmadığını bilmiyor. B u n u y a n ı t l a m a n ı n bir y o l u yok; bu basitçe bir gerçektir. Ve
en önemli olanıdır
Bu
hakkında
yüzden
yüzden olduğunca
çabucak geçirmekle
ş im i
temelleri
yatar.
dinler çocukları
mümkün
yıllık
pek
çok
şeyi
önemli olanıdır ç ü n k ü hayatın
temelleri
tüm
yedi
a n l a y a c a k s ı n . İ l k y e d i yıl, e n
hayatın
burada
bu
d ö n g ü l e r i a n l a r s a n , i n s a n geli-
İlk yedi yıl, çünkü
şayet
ele
bu
burada
tüm
mümkün
yatar.
dinler
olduğunca
Bu
çocukları çabucak
ele g e ç i r m e k l e b u k a d a r ilgilenirler.
kadar
ilgilenirler.
Yahudiler çocuğu sünnet edecektir.
Ne saçmalık!
Ama
o n l a r ç o c u ğ u b i r Y a h u d i olar a k d a m g a l ı y o r l a r ; b u d a m g a l a m a n ı n ilkel b i r y o l u d u r . Buralarda
onu
hâlâ
ineklere yapıyorsun;
damgalar
g ö r m ü ştüm . T ü m s a h i p l e r i i n e k l e r i d a m g a l a r a k s i h a l de onlar karışabilir. Bu zalimce bir şeydir. İneğin derisine d a m g a v u r m a k için kızgın d e m i r l e r k u l l a n ı l m a k zorundadır; bu deriyi y a k a r fakat o z a m a n o senin malın o l u r ; o k a y b o l m a z , o ç a l ı n a m a z . 98
K O ŞULLANM A
Sünnet nedir?
O inekleri damgalamaktır a n c ak
bu inekler Yahudi'dir. H i n d u l a r ı n kendi yöntemleri vardır. T ü m dinlerin kendi yöntemleri vardır fakat senin kimin ineği olduğ un u b i l m e k g e r e k i r , s e n i n ç o b a n ı n k i m ? İ s a ? M u s a ? M u h a m m e d ? S e n k e n d i n i n efendisi değilsin. B u ilk y e d i yıl, s e n i n t ü m y a ş a m ı n b o y u n c a y a k a n ı b ı r a k m a y a c a k h e r t ü r d e n f i k i r l e d o l d u r u l d u ğ u n , seni potansiyelinden uzaklaştırmaya d e v a m edecek, seni b o z a c a k bir d a h a asla n e t o l a r a k g ö r m e n e izin v e r m e yecek şekilde koşullandığın yıllardır. O n l a r h e r z a m a n g ö z l e r i n i n ö n ü n e sis p e r d e s i g i b i g e ç e c e k , h e r ş e y i k a r $ m a şıklaştıracak
.
H e r şey nettir, çok nettir — v a r o l u ş kesinlikle nett i r — fakat senin gözlerinde k a t m a n k a t m a n toz var. V e t ü m b u toz, senin son d e r e c e m a s u m , s o n derec e g ü v e n d o l u o l d u ğ u n ; öyle k i s a n a s ö y l e n e n h e r şeyi h a k i k a t o l a r a k k a b u l e t t i ğ i n h a y a t ı n ı n ilk y e d i y ı l ı n d a y e r l e ştirilmiştir
. Ve senin temellerine yerleşmiş olan her
ne olursa olsun sonradan bulması çok zor olacaktır: O n e r e d e y s e s e n i n i l i k l e r i n e k a d a r işlemiş , n e r e d e y s e k a nın haline gelmiştir. B a ş k a b i n t a n e soru s o r a c a k s ı n a m a asla inancının temelleri h a k k ı n d a s o r m a y a c a k s ı n. Ç o c u ğ a k a r ş ı ilk s e v g i i f a d e s i o n u n ilk y e d i y ı l ı n ı tamamıyla masum, koşullanmamış olarak bırakmaktır, o n u y e d i y ı l l ı ğ ı n a t a m a m ı y l a v a h ş i b i r p a g a n o l a r a k bırakmaktır. E ğe r b i r ç o c u k y e d i y a ş ı n a k a d a r m a s u m , b a ş k a l a r ı n ı n fikri ile k i r l e t i l m e d e n b ı r a k ı l a b i l i r s e , o z a m a n o n u n 99
ÇOCUK
Eğer bir çocuk yedi
yaşına
kadar
masum, ile
kirletilmeden
bırakılabilirse, onun
o zaman
potansiyelinin
gelişmesinden alıkoymak
onu
imkânsız
hale gelir.
onu
gelişmesinden
alıkoymak imkânsız
hale
gelir. Ç o c u ğ u n ilk y e d i y ı l ı e n korunması z olandır. Ve onlar
başkalarının fikri
potansiyelinin
anne babaların, öğretmenlerin, rahiplerin ellerindedir... E ğe r
bir
çocuğun
çocuğu kendinden koru.
varsa Ço-
c u ğ u o n u etkileyebilecek olanlardan koru: En azından yedi y a şın a k a d a r o n u k o r u .
Ç o c u k t ı p k ı k ü ç ü k b i r b i t k i gibidir. Zayıf, y u m u ş ak : S a d e c e g ü ç l ü b i r r ü z g â r o n u m a h v e d e b i l i r , h e r h a n g i bir h a y v a n o n u yiyebilir. O n u n etrafına k o r u y u c u teller ö r a m a b u h a p s e t m e k değildir, sen b a s i t ç e k o r u y o r s u n . Bitki b ü y ü d ü ğ ü n d e teller kaldırılacak. Çocuğu her türlü etkiden koru ki bu sayede kendisi o l a r a k kalabilsin. V e b u s a d e c e y e d i yıllık b i r şey ç ü n k ü ilk d ö n g ü t a m a m l a n a c a k t ı r . Y e d i y ı l i ç e r i s i n d e g a y e t iyi t o p r a k l a n a c a k , m e r k e z l e n e c e k , y e t e r i n c e g ü ç lenecektir. Y e di y a ş ı n d a bir ç o c u ğ u n n e k a d a r güçlü olabilec e ğin i b i l m i y o r s u n ç ü n k ü s e n b o z u l m a m ı ş ç o c u k g ö r medin, sen yalnızca b o z u l m u ş çocuklar g ö r d ü n . O n l a r babalarının, annelerinin, ailelerinin korkularını, kork a k l ı ğın ı t a ş ı y o r l a r . O n l a r k e n d i l e r i d e ğ i l . Ş aye t b i r ç o c u k y e d i y ı l b o z u l m a d a n k a l ı r s a . . . b ö y le bir ç o c u k l a b u l u ş m a k seni şaşırtacaktır. O b i r kılıç k a d a r keskin olacaktır. O n u n gözleri net olacaktır, o n u n 100
K O ŞULLANM
A
görüşü k e s k in olacaktır. Ve sen onda, temelleri sarsıntıd a olan y e t m i ş y a ş ı n d a k i b i r y e t i ş k i n d e bile b u l a m a y a c a ğı n m u a z z a m b i r k u d r e t g ö r e c e k s i n . A s l ı n d a b i n a gid e r e k y ü k s e l d i k ç e , g i d e r e k d a h a fazla s a r s d m a y a b a ş l a r . E ğe r s e n b i r e b e v e y n s e n b u k a d a r c ı k c e s a r e t e i h tiyacın olacak: M ü d a h a l e e t m e m e k . Ç o c u ğ a bilinmey e n y ö n l e r i n kapısını aç ki keşif yapabilsin.
O kendi-
sinde ne o l d u ğ u n u bilmiyor, hiç kimse bilmiyor. O karanlıkta el yordamıyla aramak zorunda. O n u karanlıkla korkutma,
onu hata yapmakla korkutma.
O n u b i l i n m e y e n l e k o r k u t m a . O n a d e s t e k ol. O b i l i n meyen bir yolculuğa giderken o n u t ü m desteğinle, t ü m sevginle, t ü m k u t s a y ı ş ı n l a g ö n d e r . O n u n senin k o r k u l a r ı n d a n etkilenmesine izin verme. S e n i n k o r k u l a r ı n olabilir a m a o n l a r ı k e n d i n e sakla. B u k o r k u l a r ı ç o c u ğ u n ü z e r i n e b o ş a l t m a ç ü n k ü b u müdahale etmek olacaktır. Yedi yıldan sonra; y e d i yaşından on dört y a ş m a k a d a r olan bir s o n r a k i y e d i yıllık d ö n g ü , h a y a t a y e n i b i r k a t k ı d ı r : Ç o c u ğ u n c i n s e l e n e r j i l e r i n i n ilk k ı p ı r d a y ı $ şıdır ; a n c a k b u n l a r s a d e c e b i r t ü r p r o v a d ı r . A r t ı k çocuk, cinsel o y u n l a r ı p r o v a etmeye başladığ ında , k e n d i l e r i n e m ü d a h a l e e d i l m i ş o l d u ğ u i ç i n a n n e babaların e n çok m ü d a h a l e ettiği d ö n e m d i r . O n l a r ı n t ü m bildiği k e n d i l e r i n e y a p ı l m ı ş o l a n d ı r b u y ü z d e n o n l a r b a sitçe b u n u k e n d i ç o c u k l a r ı n a y a p m a y a d e v a m e d e r l e r . T o p l u m l a r cinsel t e c r ü b e l e r e izin v e r m e z , e n azından bu yüzyıla kadar vermemişti; yalnızca son yirmi
101
ÇOCUK
otuz yıldır izin veriliyor v e b u d a sadece ç o k gelişmiş ülkelerdedir. Artık ç o c u k l a r a y a r d ı m c ı eğitim veriliyor a m a H i n d i s t a n gibi bir ü l k e d e y a r d ı m c ı eğitim, sadece ş imdilerd
e üniversite düzeyinde verilmeye başlanıyor. Y e d i y a ş ı n d a k i e r k e k ço-
ikinci yedi yıl, hayattaki ikinci bir prova
döngü, olarak
önemlidir.
c u k ve y e d i yaşındaki kız çocuk aynı yatdı okulda bulunamaz. V e b u o n l a r i ç i n — h i ç r i s k olm a d a n , kız hamile kalmayacağ ından , a i l e l e r i n e h e r h a n g i b i r s o r u n ç ı k a r m a y a c a k l a r ı için — d o ğr u z a m a n d ı r , o n l a r ı n o y u n
o y n a m a l a r ı n a izi n v e r i l m e s i g e r e k e n z a m a n d ı r . Evet, o n d a cinsel bir r e n k olacaktır a m a b u sadece provadır; gerçek d r a m a değildir. Ve şayet onların p r o v a y a p m a s ı n a bile izin v e r m e z s e n v e b i r g ü n ansızın p e r d e açılır v e g e r ç e k d r a m a b a ş l a r . . . V e b u insanlar n e o l d u ğ u n u bilmiyor; o n l a r a n e y a p m a l a r ı gerektiğ in i s ö y l e y e b i l e c e k b i r s u f l ö r b i l e o l m a y a c a k . O n l a r ı n hayatını tamamıyla berbat ettin. i k i n c i y e d i yıl, h a y a t t a k i i k i n c i d ö n g ü , b i r p r o v a olarak önemlidir. O n l a r buluşacak, karışacak, oynayacak, alışacaklar. V e b u insanlığın n e r e d e y s e sapıklıklarının y ü z d e d o k s a n ı n d a n k u r t u l m a s ı n a y a r d ı m edecektir. E ğe r ç o c u k l a r ı n y e d i y a ş ı n d a n o n d ö r t y a ş m a k a dar birlikte olmalarına; birlikte yüzmelerine, birbirlerin i n ö n ü n d e çıplak o l m a l a r ı n a izin verilirse sapıklıkların y ü z d e d o k s a n ı ve pornografinin y ü z d e d o k s a n ı basitçe o r t a d a n k a l k a c a k t ı r . B u n l a r ı k i m u m u r s a y a c a k ? 102
K O ŞULLANM
A
Bir oğla n ç o c u ğ u , p e k ç o k s a y ı d a çıplak kız bildiğ ind e P l a y b o y g i b i b i r d e r g i y e n i ç i n ilgi g ö s t e r s i n ? B i r kız p e k ç o k s a y ı d a e r k e k ç o c u ğ u g ö r d ü ğ ü n d e , d i ğ e r i n i m e r a k e t m e s i için hiçbir olasılık g ö r e m i y o r u m ; b u basitçe o r t a d a n k a l k a r . O n l a r b i r l i k t e d o ğ a l o l a r a k b ü yür, farklı t ü r d e k i iki h a y v a n gibi değil. Ş u a n b ö y l e y e t i şiyorlar
: İki ayrı t ü r d e n h a y v a n olarak, onlar tek
bir insanlığa ait değiller; o n l a r ayr ı t u t u l u y o r . O n l a r ı n a r a s ı n d a b i n b i r t a n e e n g e l y a r a t ı l ı y o r k i b ö y l e l i k l e gelm e k t e o l a n c i n s e l h a y a t l a r ı ile ilgili h e r h a n g i b i r p r o v a yapamasınlar. A n c a k çocukların yetiştirilme tarzı neredeyse onların t ü m y a ş a m ı n ı k a t l e t m e k t i r . B u y e d i yıllık cinsel prova kesinlikle gereklidir. Kızlar ve oğlanlar okullarda, y u r t l a r d a , y ü z m e h a v u z l a r ı n d a v e y a t a k l a r d a birlikte o l m a l ı d ı r. O n l a r g e l m e k t e o l a n h a y a t için p r o v a yapmalılar; o n a hazırlanmalılar. Ve çocuğa gelişmekte olan cinsel enerjisine ilişkin t a m a m ı y l a b i r ö z g ü r l ü k verilmesinin ve bastırılmamasının, kötülenmemesinin hiçbir tehlikesi, hiçbir s o r u n u y o k t u r . Şu an yapılansa budur. İ çind e y a ş a d ı ğ ı n b u d ü n y a , ç o k g a r i p b i r d ü n y a dır. S e n s e k s t e n o r t a y a çıktın, s e k s için y a ş a y a c a k s ı n , çocukların seksten ortaya çıkacak. Ve seks en çok kö$ tülenen şeydir, bir g ü n a h t ı r . Ve t ü m dinler, bu saçmalığı s e n i n z i h n i n e d o l d u r m a y a d e v a m e d i y o r . Y e r y ü z ü n d e k i t ü m bu insanlar, aklına gelebilecek h e r t ü r l ü ç ü r ü m ü ş şeyle d o l u d u r . B u n u n b a s i t n e d e n i o n l a r ı n d o ğ a l b i r şekilde gelişmesine izin v e r i l m e m i ş 103
ÇOCUK
olmasıdır. O n l a r ı n k e n d i l e r i n i k a b u l e t m e s i n e izin ver i l m e m i ştir . O n l a r ı n h e p s i h a y a l e t l e r h a l i n e g e l m i ş t i r . O n l a r h a k i k a t e n g e r ç e k i n s a n l ar değildir, o n l a r sadece olabilecekleri bir k i m s e n i n gölgesidirler; o n l a r sadece gölgedir. ikinci yedi yıl döngüsü son derece önemlidir çün$ kü o seni gelecek olan y e d i yıla hazırlar. E ğ e r ev ödevini d o ğ r u bir şekilde y a p m ı ş s a n , şayet cinsel enerjinle sportmen bir ruhla —ve bu d ö n e m o sahip olacağın yegâne r u h t u r — oynamışsan bir sapık haline, bir h o m o seksüel haline gelmeyeceksin. H e r çeşidinden garip şeyler aklına gelmeyecektir ç ü n k ü karşı cinsle doğal bir şekilde h a r e k e t edebiliyorsun, karşı cins seninle birlikte h a r e k e t ediyor; bir engel y o k ve sen hiç kimseye yanlış bir şey y a p m ı y o r s u n . Senin vicdanın temiz çünkü hiç kimse senin vicdanına n e y i n d o ğ r u n e y i n y a n l ı ş o l d u ğ u fikrini k o y m a m ı ş t ı r : S e n basitçe h e r ne isen osun. S o n r a , o n d ö r t t e n y i r m i bire cinselliğin olgunlaşır. V e ş u n u a n l a m a k ö n e m l i d i r : Ş a y e t s e n i n p r o v a n i y i gittiyse, s a n a ş a n s t a n ı n m a m ı ş o l d u ğ u için d a h a ö n c e h i ç a k l ı n a g e l m e m i ş o l a n ç o k g a r i p b i r şey, c i n s e l l i ğ i n i n olg u n l a ştığ ı b u y e d i y d d a g e r ç e k l e ş i r . Üçüncü yedi yıl sana sonrası
sevişme hakkında
bir fikir verecek... şık olmaya başlarsın.
104
ikinci yedi yılda, y e d i d e n on d ö r d e olan d ö n e m i n sana ö n s e v i ş m e h a k k ı n d a b i r fikir v e r e c e ğin i s ö y l e m i ş t i m . Ü ç ü n cü y e d i yıl s a n a sevişme sonras ı h a k k ı n d a b i r fikir v e r e c e k .
KOŞULLANM A
S e n h â l â e r k e k l er y a d a kızlarla birliktesin a m a varlığ ınd a y e n i b i r a ş a m a b a ş l a r :
Âşık olmaya başlarsın.
B u h â l â biyolojik bir ilgidir. Ç o c u k y a p m a k l a , k a r ı y a da koca olmakla ilgilenmiyorsun, hayır. B u n l a r r o m a n tik o y u n y ı l l a r ı d ı r .
Sen d a h a çok hepsi romantizmin
f a r k l ı a ş a m a l a r ı o l a n g ü z e l l i k l e , a ş k l a , şiirle, h e y k e l l e ilgilisin. V e b i r i n s a n r o m a n t i k n i t e l i k l e r e
sahip olma-
dığı s ü r e c e asla sevişme s o n r a s ı n d a k i o y u n l a r ı bilmeyecektir. Seks sadece ortadadır. S e v i şm e s o n r a s ı o y u n n e k a d a r u z u n o l u r s a d o r u ğ a u l a ş m a olasılığı o k a d a r y ü k s e k olur; d o r u ğ a u l a ş m a olasılığı n e k a d a r y ü k s e k s e s e v i ş m e s o n r a s ı o y u n i ç i n a ç ı k o l m a k o k a d a r i y i d i r . V e b i r çift s e v i ş m e s o n r a s ı oyunları bilmiyorsa seksi b ü t ü n ü y l e asla bilmeyecektir. Artık sevişme sonrası oyunları öğreten seksologlar vardır. Öğretilmiş bir sevişme sonrası oyun, g e r ç e k olan şey değildir ç ü n k ü o n l a r öğretiyor; en a z ı n d a n onlar sevişme s o n r a s ı n d a k i o y u n l a r o l m a d a n seksin d o r u ğ a u l a ş a m a y a c a ğ ı n ı f a r k e t m i ş l e r d i r . A n c a k o n l a r sev i şm e s o n r a s ı o y u n l a r ı n a s ı l ö ğ r e t e c e k l e r i k o n u s u n d a çaresiz kalmışlardı. Ç ü n k ü bir kimse d o r u k t a y k e n artık ilgilenmez: O bitmiştir, iş t a m a m l a n m ı ş t ı r . B u n u n için r o m a n t i k b i r zihne, ş a i r a n e b i r zihne, ş ü k r a n d u y mayı bilen bir zihne, m i n n e t d u y m a y ı bilen bir zihne ihtiyaç vardır. Böylesi bir d o r u ğ a seni ulaştırmış olan kişinin, kadının ya da erkeğin bir miktar ş ü k r a n a ihtiyacı vardır; s e v i şm e s o n r a s ı n d a k i o y u n s e n i n d u y d u ğ u n ş ü k r a n d ı r . 105
ÇOCUK
Ve sevişme sonrası 0yun y o k s a b u n u n anlamı, basitçe seksinin t a m a m l a n m a m ı ş olmasıdır; ve insanın yaşadığı en b ü y ü k belanın n e d e n i t a m a m l a n m a m ı ş sekstir. Seks sadece sevişme önSeks
sadece
sevişme öncesi ve sevişme oyunlar
sonrası tamamıyla
dengelendiğinde orgazmik Yalnızca dengesi
olabilir. onların
sağlandığında
doruk
bir orgazma
dönüşür.
cesi ve sevişme sonrası oyunlar tamamıyla dengelendiğind e o r g a z m i k o l a b i l i r. Y a l n ı z c a onların dengesi sağlandığında d o r u k bir o r g a z m a d ö n ü ş ü r . Ve "orgazm" sözcüğünün a n l a şılmas ı g e r e k i r . O n u n anlamı şudur: T ü m v a r l ı ğı n
—beden,
zihin,
ruh
h e r ş e y — k a t ı l ı r , o r g a n i k olar a k işin i ç i n d e d i r . O z a m a n o , b i r m e d i t a s y o n a n ı h a l i n e gelir . B a n a göre şayet seksin s o n u n d a bir meditasyon anı haline gelmezse o n u n ne o l d u ğ u nu bilmemişsindir. Sadece onu duymuşsun, onun hakkında okumuşsun; v e o n u n h a k k ı n d a y a z a n i n s a n l a r o n u n l a ilgili h i ç b i r şey bilmiyor. Seksoloji h a k k ı n d a b ü y ü k u z m a n l a r olduğu düşünülen insanlar tarafından yazılmış yüzlerce kitap okudum. Ve onlar gerçekten uzmanlar a m a onlar meditas$ y o n u n çiçek açtığı e n d e r i n d e k i m a b e t h a k k ı n d a h i ç b i r şey bilmiyorlar. T ı p k ı ç o c u k l a r ı n olağa n seksten d o ğ d u ğ u gibi m e ditasyon da olağanüstü seksten doğar.
106
K O ŞULLANM A
H a y v a n l a r ç o c u k yapabilir; b u n d a özel olan hiçbir şey y o k t u r .
O r g a z m duygusunu n merkezinde, medi$
tasyon deneyimini yalnızca insan yaratabilir.
Bu yal-
nızca genç insanların r o m a n t ik özgürlüklerine on dört ila y i r m i b i r y a ş l a n a r a s ı n d a i z i n v e r i l i r s e m ü m k ü n d ü r . Y i r m i b i r ila y i r m i
sekiz
onların yerleşebileceği zaman-
Yirmi bir ila
dır. Bir eş seçebilirler. Ve o n -
yirmi
sekiz
lar artık seçmeye muktedirler; geçmiş
iki
y a şadıklar
ı
döngü
bir
esnasında
deneyimlerle
yapabilecek
hiç
yerde
şayet her şey
doğ-
yumuşak,
r u eşi seçebilirler. B u n u s e n i n için
arasında
kimsenin
müdahalesi
kimse
devam
yoktur . O d a h a çok bir önsezi
sen
gibidir; a r i t m e t i k değil, a s t r o -
olmadan ederse
yerleşirsin.
loji d e ğ i l , el falı d e ğ i l , I $ C h i n g d e ğil ; h i ç b i r ş e y işe y a r a m a y a c a k t ı r .
O bir önsezidir:
Çok, p e k ç o k insanla t e m a s k u r a r k e n , d a h a ö n c e hiç kimse
ile
gerçekleşmemiş
olan
bir
şey
ansızın
fark
eder. Ve o, o k a d a r kesin ve şaşmaz bir şekilde ortaya çıkar ki o n d a n şüpheye dahi düşemezsin. Ş ü p h e etmey e çalışsan bile y a p a m a z s ı n , son d e r e c e k e s i n d i r . B u fark edişle birlikte s e n yerleşirsin. Y i r m i b i r ila y i r m i s e k i z a r a s ı n d a b i r y e r d e ş a y e t h e r şey söylediğim gibi y u m u ş a k , k i m s e n i n m ü d a h a l e s i o l m a d a n d e v a m ederse sen yerleşirsin. Ve h a y a t ın en m u t l u l u k v e r i c i d ö n e m i y i r m i s e k i z ila o t u z b e ş y a ş a r a s ı n d a o r t a y a ç ı k a r : E n keyifli, e n h u z u r l u v e u y u m l u d ö n e m ç ü n k ü iki kişi b i r b i r l e r i n i n içinde eriyip birleşir. 107
ÇOCUK
Sizin çocukluğunuzla ilgili olarak gerçekten şaşırtıcı bulduğum şey, anne babanızın gerçeği yorumlaması ve sizin gerçekliği tecrübe etmenizin çoğunlukla iki farklı şey olduğunu içgüdüsel olarak anlıyor gibi gözükmenizdir. Yorumlarsanız minnettar kalırım. H e r ç o c u k d ü n y a y ı a n n e b a b a s ı n d a n f a r k l ı b i r şekilde g ö r d ü ğ ü n ü anlar. G ö r m e k söz k o n u s u o l d u ğ u n da bu kesinlikle böyledir. O n u n değerleri farklıdır. O k u m s a l da deniz kabukları toplayabilir ve a n n e babası " O n l a r ı a t gitsin. N i ç i n v a k t i n i b o ş a h a r c ı y o r s u n ? " diy e c e k l e r d i r . V e o n u n i ç i n s e o n l a r ç o k g ü z e l d i r . B u farkı görebilir; onların değerinin farklı o l d u ğ u n u görebilir. A n n e b a b a p a r a n ı n p e ş i n d e n k o ş u y o r ; o ise k e l e b e k l e r i t o p l a m a k istiyor. O s e n i n niçin p a r a y l a bu kad a r ilgilendiğini g ö r e m e z. O n u n l a n e y a p a c a k s ı n ? Anne babası o n u n bu kelebeklerle ya da bu çiçeklerle ne y a p a c a ğın ı g ö r e m e z . H e r ç o c u k farklılıklar o l d u ğ u n u bilir. T e k m e s e l e ş udur : O k e n d i s i n i n d o ğ r u o l d u ğ u n u i f a d e e t m e k t e n k o r k a r . Ç o c u k söz k o n u s u o l d u ğ u n d a o t e k b a ş ı n a bırakılmalıdır. Bu sadece birazcık cesarete bağlıdır ki bu d a ç o c u k t a o l m a y a n bir şey değildir. A n c a k t ü m t o p l u m ö y l e b i r ş e k i l d e i d a r e e d i l i r k i ç o c u k t a k i c e s a r e t gibi güzel b i r nitelik bile k ö t ü l e n e c e k t i r . T a p m a k t a k i t a ş t a n b i r h e y k e l i n ö n ü n d e diz çökmeye
istekli değildim. V e b e n o n l a r a şöyle
dedim:
" E ğe r i s t e r s e n i z b e n i z o r l a y a b i l i r s i n i z , b e n d e n d a h a ç o k fiziksel g ü c e s a h i p s i n i z , b e n k ü ç ü ğ ü m b e n i z o r l a $ 10 8
K O ŞULLANM A
yabilirsiniz a m a hatırlayın, çirkin bir eylemde b u l u n u y o r s u n u z . B u b e n i m i b a d e t i m o l m a y a c a k v e b u sizin i b a d e t i n i z i b i l e m a h v e d e c e k ç ü n k ü siz fiziksel o l a r a k karşı koyamayacak k ü ç ük bir çocuğa şiddet uyguluyorsunuz." Bir g ü n onlar tapınağın içinde d u a e d e r k e n tapın a ğı n t e p e s i n e — k i b u t e h l i k e l i b i r ş e y d i — t ı r m a n d ı m . Sadece yılda bir kez bir boyacı onun üzerine tırmanırd ı a m a b e n boyacının b u n u nasıl başarmış o l d u ğ u n u g ö r m ü ştüm . O a r k a t a r a f a m e r d i v e n o l a r a k ç i v i l e r y e r l e ştirmişti
. O n u takip ettim ve tapınağın tepesinde otu-
ruyordum. Dışarı çıktıklarında beni orada otururken g ö r d ü l e r ve, " O r a d a n e y a p ı y o r s u n ? D a h a d a önemlisi intihar e t m e k mi istiyorsun?" dediler. "Hayır, sadece şayet beni zorlarsanız g ü c ü m dahil i n d e k i h e r h a n g i b i r ş e y i y a p a b i l e c e ğ i m h a k k ı n d a sizi u y a r m ı ş o l m a k istedim. B e n i h e r h a n g i bir şeye zorla$ y a m a y a c a ğınız ı h a t ı r l a t m a k i ç i n size c e v a b ı m b u d u r " dedim. B a n a y a l v a r d ı l a r , " S e s s i z ol, s e n i a ş a ğ ı y a i n d i r e b i lecek birisini bulacağız." " E n d i şelenmeyin
.
Şayet
yukarı
çıkabiliyorsam
a şağıy a d a i n e b i l i r i m " d e d i m . O n l a r ı n ş u ç i v i l e r l e ilgili h i ç b i r fikr i y o k t u . B o y a cıyı b u n u n a s ı l b e c e r d i ğ i k o n u s u n d a ö z e l l i k l e i z l e m i ş tim ç ü n k ü herkes şu boyacının gerçekten m u h t e ş e m olduğu k o n u s u n d a hemfikirdi. A şağ ı i n d i m . " S e n i h i ç b i r ş e y e z o r l a m a y a c a ğ ı z a m a böyle şeyler y a p m a ! K e n d i n i öldürebilirdin" dediler. 109
ÇOCUK
" S o r u m l u l u k sizin o l u r d u " d e d i m . Mesele
çocuklarda
zekânın
olmaması
değildir.
M e s e l e o n l a r ı n k e n d i l e r i n i ifade e t m e m e l e r i d i r ç ü n k ü b u h e r k e s t a r a f ı n d a n kötülenir. Şimdi, h e r k e s ailemi t a p ı n a ğı n
tepesine
çıkmış
olduğum
için
ayıplamıştı
ç ü n k ü bu onların tanrısının ötesine geçmek demekti. Bu onların tanrısına hakarettir. T ü m aile b i r t o p l a n t ı y a p t ı , " O n u k e n d i b a ş ı n a b ı rakın; o g e r ç e k t e n tehlikeli." Bu son o l m u ş t u . . . ! Sessiz kaldılar; asla t a p ı n a ğ a gitmem gerektiğini söylemediler. Asla t a p ı n a ğ a g i t m e d i m . Y a v a ş y a v a ş b e n i m tehlikeli olmadığımı,
sadece beni köşeye sıkıştırmamaları
g e r e k t i ğin i a n l a d ı l a r . H e r ç o c u k k e n d i n i ifade etmelidir, t e k şey b u d u r . Ve kaybedilecek ne var?
A n c a k çocuklar son derece
b a ğımlıdı r v e b e n o n l a r ı n b u k a d a r b a ğ ı m l ı o l m a m a l a rı gerektiğini g ö r ü y o r u m . B a n a p e k çok kez, " S a n a yem e k vermeyeceğiz" dediler. "Yapın öyleyse, b e n de bu şehrin içinde dilenmeye başlarım. H a y a t t a k a l m a k zorundayım, bir şey y a p m a k z o r u n d a y ı m . B a n a yiyecek vermeyi kesebilirsiniz a m a dilenmeme engel olamazsınız. D i l e n m e k herkesin d o ğuşta n h a k k ı d ı r " d e d i m . Z e k â d a h e r h a n g i bir fark y o k t u r fakat ifade edişte farklılıklar g ö r ü y o r u m ç ü n k ü itaat e d e n ç o c u k l a r pohpohlanır. Bir g ü n b a b a m bana, " G e c e saat d o k u z o l m a d a n önce evde olmak zorundasın" dedi. Ben de, "Gelmezse m ne olacak?" dedim. 110
K O ŞULLANM A
"O z a m a n kapılar açık olmayacak" dedi. "O z a m a n kapıların kapalı kalsın. Kapıyı çalmay a c a ğı m b i l e v e s a a t d o k u z d a n ö n c e d e g e l m i y o r u m . D ı şarıd a o t u r a c a ğ ı m v e
herkese
söyleyeceğim!
Kim
geçerse soracak: 'Bu soğuk gecede niçin dışarıda otur u y o r s u n ? ' Ve b e n onlara, ' D u r u m b u d u r . . . ' diyeceğ im " d e d i m . O da, " B u d e m e k t i r ki b e n i m başımı d e r d e sokacaksın" dedi. " B u n u b e n y a r a t m ı y o r u m , böyle b i r şeyi e m r e d e n sensin. B u n u d a h a önce hiç d ü ş ü n m e m i ş t i m a m a sen ' D o k u z sınırdır' dediğinde, o z a m a n b e n d o k u z d a n önce gelemem. Bu basitçe b e n i m zekâmın karşısındadır. Ve ben hiçbir şey y a p m ı y o r u m ; basitçe dışarıda oturac a ğım . V e e ğ e r b i r i s i s o r a r s a ,
Niye oturuyorsun...?'
Ve herkes soracaktır. E ğ e r sokakta o t u r u y o r s a n oradan geçen herkes soracaktır. oturuyorsun?'
O
zaman
'Niçin b u r a d a soğukta
açıklamak
z o r u n d a kalaca-
ğ ım . ' D u r u m b u d u r . . . ' " d e d i m . " B u sınırı u n u t . Ne z a m a n istersen o z a m a n gel" dedi. Ve ben de
"Kapıyı çalmayacağım.
K a p ı l a r açık
k a l m a k z o r u n d a . N i ç i n k a p ı l a r k a p a l ı o l s u n ? B e n i bıkt ı r m a k için m i ? K a p ı l a r ı k a p a t m a k için b i r n e d e n y o k " dedim. H i n d i s t a n ' ı n b e n i m y a ş a d ı ğ ı m k ı s m ı n d a şehir, o n ikiye k a d a r uyanıktı r ç ü n k ü o k a d a r sıcaktır ki sadece s a a t o n i k i d e n s o n r a s e r i n l e m e y e b a ş l a r . O y ü z d e n ins a n l a r u y a n ı k kalır, işler s ü r e r . G ü n d ü z o k a d a r sıcak $
111
ÇOCUK
tır ki g ü n d ü z dinlenebilirler ve gece çalışırlar.
"Sen
i ç e r d e o t u r u p ç a l ı ş ı y o r k en k a p ı l a r ı k a p a t m a n ı n b i r âlemi yok. Kapıları açık bırak. N i y e kapıyı çalayım ki?" dedim. " T a m a m , kapılar açık kalacak. S a n a herkes dok u z d a n ö n c e geldiği için ' D o k u z d a n ö n c e gel' d e m e k benim hatamdı." " B e n h e r k e s değilim.
E ğ e r o n l a r için d o k u z d a n
önce gelme k u y g u n s a gelebilirler. E ğ e r b e n i m için uyguns a geleceğim. A m a b e n i m ö z g ü r l ü ğ ü m ü kısıtlama, benim bireyliğimi
mahvetme.
Bırak sadece k e n d i m
olayım" dedim. B u y a l n ı z c a g ü c e s a h i p o l a n l a r a k a r ş ı k e n d i n i ifade etme meselesidir. A n c a k o n l a r a karşı kullanabileceğin ince güçler vardır. Ö r n e ğ i n , "Öylece s o k a k t a otur a c a ğım, " d e r k e n b e n d e g ü ç k u l l a n ı y o r u m . T a p ı n a ğ ı n tepesinde otururken ben de güç kullanıyorum. Eğer onlar beni tehdit edebiliyorsa b e n de onları tehdit edeb i l i r i m . A m a ç o c u k l a r b a s i t b i r ş e k i l d e s a y g ı d e ğ e r olmanın, itaatkâr olmanın doğru yolda olmanın tuzağına d ü şüyorlar
. Ve d o ğ r u yol, a n n e b a b a l a r ı n ı n o n l a r a gös-
t e r m i ş o l d u ğ u y o l a n l a m ı n a gelir. Haklısın, biraz farklıydım. A n c a k o n u n bir üstünl ü k o l d u ğ u n u z a n n e t m i y o r u m . K ü ç ü k bir farklılık. V e bir ke z b u sanatı ö ğ r e n d i k t e n s o n r a o n u iyileştirdim. Bir kez güce sahip insanlarla —ve senin g ü c ü n olmad ı ğında — n a s ı l s a v a ş ı l d ı ğ ı n ı ö ğ r e n d i ğ i m d e , o n u gelişt i r d i m v e m ü k e m m e l b i r ş e k i l d e u y g u l a d ı m . H e r zam a n bir y o l u n u b u l d u m . Ve onlar her z a m a n şaşıp ka$ 112
KOŞULLANM A
lıyorlardı ç ü n k ü onlar "Artık b u n a k a r ş ı hiçbir şey yap a m a z " diye d ü ş ü n ü y o r l a r d ı . Ç ü n k ü onlar h e r z a m a n mantıklı olarak düşünüyorlardı. B e n i m m a n t ı ğ a bir bağlılığım y o k t u r . B e n k e n d i m i basitçe özgürlüğe adamış d u r u m d a yım. O n u n n e şekilde elde edildiğinin ö n e m i y o k t u r . Ş aye t
sana
özgürlük,
s a n a bireysellik
getiriyorsa ve
sen esir değilsen h e r t ü r l ü a r a ç iyidir. Ç o c u k l a r ı n s a d e c e f i k r i y o k . O n l a r a n n e b a b a l a r ı n ı n o n l a r i ç i n h e r şeyi yaptıklarını zannediyor. O n l a r a h e r z a m a n net bir şekilde, "Sizin niyetinizd e n ş ü p h e m y o k v e u m a r ı m sizin d e b e n i m n i y e t i m d e n ş üpheni z y o k t u r a n c a k h e m f i k i r o l m a d ı ğ ı m ı z b i r ş e y l e r var. Sizinle h e r k o n u d a — d o ğ r u d a y a p s a n ı z yanlış d a y a p s a n ı z — aynı fikirde o l m a m ı m ı istiyorsunuz? H a k l ı o l d u ğ u n u z d a n kesinlikle e m i n misiniz? Şayet o k a d a r da emin değilseniz o z a m a n b ı r a k ı n k e n d i b a ş ı m a k a r a r v e r m e ö z g ü r l ü ğ ü m olsun. E n a z ı n d a n k e n d i kararımın y a n l ı ş o l m a s ı n ı n t a d ı n ı ç ı k a r a c a ğ ı m . V e sizi s o r u m l u k ı l m a y a c a ğı m v e s u ç l u h i s s e t t i r m e y e c e ğ i m " d e d i m . Kişi t e k bir k o n u d a ç o k dikkatli olmalıdır: A n n e b a b a n sana ne derse desin y a p a m a z . O n l a r sana zarar veremez, seni öldüremez, seni sadece tehdit edebilirler. Bir k e z seni s a d e c e t e h d i t e d e b i l e c e k l e r i n i bildiğin zam a n o n l a r ı n t e h d i d i h i ç b i r işe y a r a m a z ; s e n d e o n l a r ı t e h d i t edebilirsin. Ve sen onları öyle bir şekilde t e h d i t edebilirsin ki senin ne y a p m a k istediğini seçme hakkını kabul etmek zorunda kalacaklardır. 113
ÇOCUK
O n e d e n l e farklılıklar v a r d ı r a m a özel y a da ü s t ü n bir şey y o k t u r . Ve ç o c u k l a r a öğretilebilir. A y nı şeyi yapabilirler ç ü n k ü ç o c u k l u ğ u m d a bile b u n u d a d e n e m i ş tim. Ö ğ r e n c i l e r i n kafası karışmıştı: Ö ğ r e t m e n l e r i bezdirdim, m ü d ü r ü bezdirdim ve yine de b a n a karşı biçbir şey y a p a m a d ı l a r . Ve onlar yanlış bir şey y a p t ı k l a r ı n d a h e m e n b a ş l a r ı d e r d e g i r e r d i. B a n a " B u işin sırrı n e d i r ? " diye s o r m a y a başladılar. Onlara, "Sırrı yok, haklı olduğunuz k o n u s u n d a çok n e t olmalısınız ve o n u destekleyece k bir s e b e p bulmalısınız. O z a m a n size k a r ş ı k i m o l u r s a o l s u n g ö r e c e k t i r . Bir ö ğ r e t m e n y a d a m ü d ü r olması fark e t m e z " d e d i m . Ö ğretmenlerimde
n birisi m ü d ü r ü n o d a s ı n d a çok
b ü y ü k bir öfkeye kapıldı ve u y g u n s u z davranışım yüzünden b a n a on rupi ceza verdi. O n u n tam arkasın$ daydım ve b a n a ceza yazarken onun y a n ı n d a duruyordum.
Uzaklaştığında
aynı
kalemle
onun
uygunsuz
d a v r a n ı şlar ı i ç i n b e n d e o n a 2 0 r u p i c e z a y a z d ı m . " N e yapıyorsun? Bu kayıt öğretmenlerin öğrencilere ceza y a z m a s ı içindir" dedi. " N e r e d e yazıyor? Bu kayıtta, hiçbir y e r d e sadece ö ğretmenle
r öğrencilere ceza yazabilir diye yazmıyor.
Bence bu kayıt uygunsuz davranan herkese ceza yazm a k i ç i n d i r . E ğ e r b a ş k a b i r y e r d e ise n e r e d e y a z ı l ı , g ö r m e k isterim" diye s o r d u m . O s ı r a d a m ü d ü r içeri girdi. " N e l e r o l u y o r ? " dedi. V e ö ğ r e t m e n de,
"O kaydı mahvetti. Uygunsuz
d a v r a n ı şları m y ü z ü n d e n b a n a y i r m i r u p i c e z a k e s t i " d e d i . M ü d ü r ise, " B u d o ğ r u d e ğ i l " d e d i . 114
KOŞULLANM A
" Ö ğretme ö ğrencini
n u y g u n s u z d a v r a n m ı ş bile olsa h i ç b i r
n bir öğretmene ceza kesemeyeceğini yazan
bir b e l g e n i z v a r m ı ? " d e d i m . M ü d ü r , "Bu zor bir d u r u m . Hiçbir belgemiz yok. Ö ğretmenleri
n ceza vermesi bir gelenektir" dedi.
"Bu değişmek zorunda.
Ceza vermek tamamıyla
d o ğrudu r a m a t e k t a r a f l ı o l m a m a l ı . B u o n r u p i y i s a d e ce şu adam yirmi rupi öderse ödeyeceğim" dedim. M ü d ü r o n d a n y i r m i r u p i y i i s t e y e m e d i ğ i içi n b e n d e n d e b u on rupiyi isteyemedi ve c e z a h â l â o r a d a d ı r . B i r k a ç yıl sonra okulu ziyaret ettiğimde "Senin cezan hâlâ burada" diye gösterdi. " D i ğe r ö ğ r e n c i l e r i n g ö r m e s i i ç i n o r a d a b ı r a k ı n " dedim. Kişi sadece yollarını a r a m a l ı d ı r . . . ! Kısaca bazı farklar vardır kaynaklanmaz.
Bu sadece
ama bu
cesaretini,
üstünlükten
zekânı kullan-
m a k v e r i s k a l m a k l a ilgili b i r ş e y d i r . T e h l i k e n e d i r ? B u insanlar neyi mahvedebilirlerdi? En k ö t ü ihtimalle ben i sınıfta b ı r a k ı r l a r d ı k i b u n d a n k o r k u y o r l a r d ı ç ü n k ü b u n u n a n l a m ı gelecek yıl d a o n l a r ı n sınıfında olaca$ ğ ımdı ! B u y ü z d e n b u b e n i m i ç i n g e r ç e k t e n u y g u n d u . B e n d e n m ü m k ü n o l d u ğ u n c a ç a b u k bir şekilde kurtulm a k istediler. Ö ğ r e t m e n i n e l i n d e k i y e g â n e g ü ç, b i r öğrenciyi bırakmaktır. H e r öğretmene
şunu
net bir
şekilde
söyledim:
" B e n i sınıfta bırakabilirsiniz b u n u n bir ö n e m i y o k . Bir sınıfı i k i y a d a ü ç y ı l d a g e ç m e n i n b i r ö n e m i y o k . B u h a y a t ı n t ü m ü o k a d a r gereksiz ki; h a y a t ı m ı bir y e r l e r d e 115
ÇOCUK
geçirmek z o r u n d a y ı m . B u o k u l d a t ü m hayatımı geçirebilirim a m a hayatınızı bir c e h e n n e m e d ö n d ü r e c e ğ i m ç ü n k ü b i r k e z sınıfta k a l m a k o r k u s u k a y b o l d u ğ u n d a ,artık h e r ş e y i y a p a b i l i r i m . " B ö y l e c e b a n a k a r ş ı o l a n ö ğ r e t m e n l e r b i l e b a ş k a b i r s ı n ı f a g e ç m e m e y a r d ı m c ı olm a k için g e r e k e n d e n d a h a ç ok n o t u b a n a veriyorlardı ki bu sayede onlara y ü k olmayayım. Ş aye t a n n e b a b a l a r ç o c u k l a r ı n ı g e r ç e k t e n s e v i y o r sa o n l a r ı n c e s u r olmalarına; k e n d i l e r i n e k a r ş ı d a h i cesur
olmalarına yardım
edeceklerdir.
Öğretmenlere
k a r şı , t o p l u m a k a r ş ı , o n l a r ı n b i r e y s e l l i ğ i n i m a h v e d e c e k h e r k e s e k a r ş ı cesur olmaları için o n l a r a y a r d ı m e d e ceklerdir. Şayet anne çocuklarını
gerçekten
seviyorsa cesur
babalar onların
olmalarına;
kendilerine
karşı
Ve
söylemek
istediğim
şey şudur: Yeni zihin bu niteliklere
sahip
olacaktır.
içinde doğmuş olan çocuklara
dahi cesur olmalarına
asırlardır
yardım
davranılmayacaktır.
edeceklerdir.
Öğretmenlere topluma onların
karşı,
gibi
Onların
kendileri olmaları, kendilerini ifade
etmeleri,
kendilerine
bireyselliğini
saygı
duymaları
cesaretlendi$
herkese
karşı cesur olmaları için onlara
116
davranıldığı
karşı,
mahvedecek
yardım
Yeni
zihnin içinde ve yeni insanın
edeceklerdir.
rilecektir. Ve bu hayatın t ü m n i t e l i ğin i
değiştirecektir.
O
d a h a parlak, d a h a canlı ve neşel i h a l e g e l e c e k t i r .
A na Babalar İ çin Ta v s i y e Altı yaşındaki kızını için endişeleniyorum. Mutlu olduğunu söylüyor ama ben onun mutlu olmadığını hissediyorum; onu mutlu edemiyormuşum gibi geliyor.
A şır ı ilgi g ö s t e r i y o r s u n g i b i g e l d i ; a ş ı r ı ilgi t e h l i k e l i o l a b i l i r . B i r i n i m u t l u e t m e d ü ş ü n c e s i a s l a b a ş a r ı l ı olam a z . B u y a s a l a r a aykırıdır. Birisini m u t l u e t m e k istediğ ind e o n u m u t s u z e d e r s i n ç ü n k ü m u t l u l u k b a ş k a b i r i s i t a r a f ı n d a n v e r i l e b i l e c e k b i r ş e y d e ğ i l d i r . E n iyi i h t i malle m u t l u l u ğ u n çiçek açabileceği,
açamayabileceği
bir o r t a m y a r a t m a k t ı r ; d a h a fazlası y a p ı l a m a z . G ö r ü n ü y o r k i o n u m u t l u e t m e k için fazlasıyla end i şelisi n v e b a ş a r ı s ı z o l d u ğ u n i ç i n m u t s u z s u n . V e s e n m u t s u z o l d u ğ u n d a kızın da m u t s u z olacaktır. Birisini mutsuz etmek çok kolaydır. M u t s u z l u k çok bulaşıcıdır o bir hastalık gibidir. E ğ e r sen m u t s u z s a n seninle bağl a n t ı s ı o l a n , ilişkis i o l a n , ö z e l l i k l e d e ç o c u k l a r ç o k m u t suz olurlar. Ve çocuklar çok duyarlı, çok kırılgandır. 117
ÇOCUK
Mutsuz
olduğunu
söylemeyebilirsin
ama bunun
bir faydası olmaz; ç o c u k l a r son derec e sezgiseldir: O n lar h e n ü z sezgilerini yitirmemiştir. O n l a r ı n bâlâ entel e k t t e n d a h a d e r i n d e h e r ş e y i a n ı n d a h i s s e d e n b i r şeyleri v a r d ı r. Entelekt Çocuklar sezgiseldir
zaman
alır
ve
entelekt her z a m a n iner$çıkar; ve
o asla emin olamaz. Sen mut-
onlar çok inceden,
suz
telepatik
h a k k ı n d a d ü ş ü n ü y o r olsa, s e n
ilişki
bir şekilde kurarlar.
olsan ve bir insan
mutsuz
senin
m u s u n y o k s a rol m ü
Senin nasıl
y a p ı y o r s u n asla e m i n olamaz.
görün düğün e
Belki de bu senin alışkanlığın-
bakmazlar; hemen
onlar
dır, y a d a y ü z ü n böyledir. E n -
hisseder.
t e l e k t asla kesin b i r s o n u c a varamaz.
A n c a k sezgi kesindir, koşulsuzdur; o basitçe dur u m u n n e o l d u ğ u n u söyler. Ç o c u k l a r sezgiseldir v e onl a r ç o k i n c e d e n , t e l e p a t i k b i r ş e k i l d e ilişki k u r a r l a r . S e nin nasıl g ö r ü n d ü ğ ü n e b a k m a z l a r ; onlar h e m e n hisseder. B a z e n a n n e n i n biraz s o n r a hissedeceği olur v e çoc u k a n n e n i n k e n d i s i n d e n bile önce hissetmiştir. A n n e m u t s u z olabilir a m a h e n ü z f a r k ı n d a değildir. O h â l â bi$ l i n ç a l t m d a n bilince geliyor a m a b i l i n ç a l t m d a n ç o c u ğ a d o ğruda n b i r g e ç i t v a r d ı r . Bilincine u l a ş m a k için o n u n p e k ç ok k o ş u l l a n m a k a t m a n ı n d a n , p e k çok deneyim k a t m a n ı n d a n entelektten, ş u n d a n v e b u n d a n g e ç m e s i v e p e k ç o k algılayıcı$ 118
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
d a n geçmes i gerekir. Bu algılayıcılar mesajı değiştirecektir, o n u farklı şekillerde y o r u m l a y a c a k , b o y a y a c a k $ tır. Ve s e n i n b i l i n c i n e u l a ş t ı ğ ı n d a o g e r ç e k t e o l d u ğ u n d a n t a m a m ı y l a farklı b i r şey olacaktır. A n c a k ç o c u ğ u n anlık bir erişimi vardır. Belli b i r y a ş a k a d a r ç o c u k l a r s e n i n i ç i n d e s o n d e r e c e k ö k l e ş m i ş t i r v e n e o l d u ğ u n u bilir. S a d e c e biraz rahatla. Bıra k o b a ş k a çocuklarla karışsın, b ı r a k o y n a s ı n . V e m u t l u l u k v e m u t s u z l u k h a k kında konuşma. D a h a ç o k s e n m u t l u ol. S e n i m u t l u g ö r e r e k o m u t lu hissedecektir. M u t l u l u k bizim doğrudan aramamız g e r e k e n b i r şey değildir: O b i r y a n ü r ü n d ü r . Çocuklara, " M u t l u m u s u n ? " diye s o r d u ğ u n d a kafaları ç o k kar ı şır . A s l ı n d a o n u n a s ı l c e v a p l a y a c a k l a r ı n ı b i l m e z l e r . Ve
benim
hissiyatım
odur
ki
haklılar!
Bir
çocuğa
" M u t l u m u s u n ? " diye s o r d u ğ u n d a , basitçe omuzlarını kaldırır...çünkü ne d e m e k istiyorsun? Ç o c u k sadece o n u n farkına varmadığında mutludur.
Hiç
kimse
farkında
olduğunda mutlu
olamaz:
M u t l u l u k o k a d a r ince bir şeydir ki sadece sen tamamıyla b a ş k a bir şeyin içinde k a y b o l d u ğ u n d a gerçekleşir . Çocuk oynuyor ve o mutludur çünkü çocuk tüm bu a n l a r d a kendisini bilmiyor; o kayıptır!
Mutluluk
yalnızca sen kayıpsan var olur. Geri d ö n d ü ğ ü n d e mutluluk kaybolur. Bir dansçı, dans o r a d a o l d u ğ u n da ve dansçı y o k o l d u ğund a m u t l u d u r . B i r ş a r k ı c ı , ş a r k ı s o n d e r e c e b a s $
119
ÇOCUK
km bir şekilde o r a d a o l d u ğ u n d a ve şarkıcı artık olmad ı ğınd a m u t l u d u r . B i r r e s s a m s a d e c e r e s i m y a p a r k e n mutludur. Bir çocuk oynarken mutludur; belki anlamsız b i r o y u n , d e n i z k ı y ı s ı n d a ö y l e c e d e n i z k a b u ğ u t o p lamak, anlamsız a m a t a m a m ı y l a içine girmiş. Hiç, bir çocuğu deniz kaHiç
kimse
farkında
olduğunda
mutlu Mutluluk
olamaz: o kadar ince
bir şeydir ki sadece sen
tamamıyla
başka bir şeyin içinde kaybolduğunda gerçekleşir.
buğu toplarken ya da taş toplarken
seyrettin
mi?
Sadece
kayboluş u izle...sadece ne kadar
derinden
içine
girdiğini,
nasıl tamamıyla kaybolduğunu izle.
Ve bu esrime niteliğidir,
hayret
etme
tecrübelerin
niteliğidir, niteliğidir.
dini Anne
babalar onları mutsuz etmediği sürece t ü m çocuklar dindardır ve t ü m çocuklar m u t l u d u r .
Ancak mutluluk doğrudan aranmamalıdır. Başka bir şey y a p ve m u t l u l u k bir gölge gibi t a k i p edecektir; o bir s o n u ç t u r s e b e p değil.
Ne kadar anne babamın bana neler yaptığını görsem de hâlâ aynı şeyleri kendi çocuğuma yapıyorum. Pek çok kez benim kendi ihtiyaçlarım onun ihtiyaçlarının önüne geçiyor. Görünen o ki ona hiç yardım edemiyorum. Bir şeyin anlaşılması gerekiyor: D o ğ a l o l a r a k anne b a b a n tarafından yapılmış olan h e r şey iliklerine ka$
120
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
d a r işleyen bir kalıba d ö n ü ş ü r . A n n e n i n s a n a y a p m ı ş o l d u ğ u h e r şey, s e n i n ç o c u ğ u n l a o l m a k için b i l d i ğ i n y e gâne yoldur. Bu yüzden bu doğaldır —endişelenecek h i ç b i r ş e y y o k — a m a b u n u n b i l i n c i n d e o l m a n iyi b i r şey $ V e aşırı b i r ş e k i l d e telafi e t m e y e çalışma; z a n n e d i y o r u m b u n u y a p m a y a çalışıyorsun. Şimdi kendini yetersiz hissediyorsun
— y e t e r i n c e sevgi, y e t e r i n c e ö z e n
g ö s t e r m i y o r s u n — a m a ne verebiliyorsan o n u verebilirsin!
D a h a fazlasını n a s d v e r e c e k s i n .
E l i n d e n geleni
y a p v e d a h a f a z l a y a p a m ı y o r s a n o n u n i ç i n m u t s u z olma, aksi taktird e senin d e p r e s y o n u n çocuğa z a r ar verecektir. Ş imd i s a d e c e f a r k ı n d a ol, h e p s i b u . V e e s k i b i r k a lıbı u y g u l a m a y a b a ş l a d ı ğ ı n d a , r a h a t l a ; o n u y a p m a ! Ş imd i b a z ı i d e a l l e r e s a h i p o l m a l ı s ı n . S e n i n a n n e n bu ideal şeyleri y a p m a m ı ş ; şimdi senin idealin var ve b u n u ç o c u ğ u n a u y g u l a m a l ı s ı n . . . v e t ü m idealler tehlikelidir. O y ü z d e n gerçekçi
ol.
Bir kurgu yaratma.
Bir
k u r g u n u n i ç i n d e y a ş ı y o r o l m a l ı s ı n . A s l a b i r "—meli" ile y a şama . O l a n l a y a şa ; v a r o l a n h e r ş e y b u d u r . O l a n h e r şey , o l a n d ı r . Basitçe
kendin
ol.
Kendini kabul
et!
Tüm
bu
"—meliler" suçlayıcıdır, i n s a n l a r b ö y l e b i r u ç t a n diğerin e s a v r u l u r . E s k i k u ş a k l a r , a n n e l e r ç o c u k l a r ı içi n b ü y ü k fedakârlıklarda bulunduklarını düşünüyorlardı.
Onlar
h e r z a m a n ş u n u yaptıklarını, b u n u yaptıkların ı gösteriy o r l a r d ı . B u z a r a r v e r i c i d i r ç ü n k ü s e v g i b i r g ö r e v ol$
121
ÇOCUK
manialıdır v e o n u n h a k k ı n d a k o n u ş u l m a m a l ı d ı r . Seviy o r s u n ç ü n k ü mutlu hissediyorsun. Çocuğa hiçbir şey y a p m ı y o r s u n ; b i r ş e y y a p ı y o r s u n ç ü n k ü y a p m a y ı seviy o r s u n . Ç o c u k s a n a b o r ç l u değil, s a n a geri ö d e m e k zor u n d a değil. S e n b i r a n n e o l m a y ı s e v i y o r s u n v e ç o c u ğ a minnet duymalısın. Fakat
eski
kuşaklar
çocuğa minnet
duymuyor.
O n l a r h e r z a m a n için ç o c u ğ u n ç o k m i n n e t t a r olmasını umut
ediyorlardı ve
çocuğun
minnettar
olmadığını
gördüklerinde son derece m u t s uz oluyorlardı. Ş imd i s e n d i ğ e r u c a s a v r u l m u ş d u r u m d a s ı n . S a d e c e d o ğ a l ol; b u u ç n o k t a l a r iyi d e ğ i l d i r . G e ç m i ş z a m a n larda çocuklar anne babalarından korkardı. Artık anne babalar çocuklarından korkuyor ama korku hâlâ ortada. Tekerlek hareket etmiştir a m a o aynı k o r k u d u r v e b i r ilişki y a l n ı z c a k o r k u y o k s a v a r o l a b i l i r . S e v g i sadece k o r k u olmadığında m ü m k ü n d ü r . V e s e n i n i ç i n v e d i ğ e r h e r k e s içi n b i r ş e y v a r : A n n e v e ç o c u k a r a s ı n d a k i ilişki m ü k e m m e l o l a m a y a c a k b i r ş eydir . B u m ü m k ü n d e ğ i l d i r . B a z ı p r o b l e m l e r h e r zam a n olacaktır. Bir problem i değiştir ve b a ş k a bir tanesi o r t a y a çıkacaktır ç ü n k ü ilişkinin t a k e n d i s i böyledir. Anne ve çocuk arasındaki
ilişki
mükemmel olamayacak Bu
bir şeydir.
mümkün
değildir.
122
B a s i t ç e ç o c u ğ u s e v v e d iğer h e r şeyi v a r o l u ş a bırak. S e n bir insansın ve bir insanın t ü m s ı n ı r l a m a l a r ı v e g e l g i t l e r i n e sahipsin ve ne yapabilirsin.
Ço-
cuk seni annesi olarak seçmiştir; b u s a d e c e s e n i n s o r u m l u l u $
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
ğ u n değildir. Ç o c u k d a s o r u m l u d u r . H e r z a m a n a l m a ya h a z ı r p e k ç o k k a d ı n v a r d ı r . O özellikle s e n i s e ç m i ş t i r . Y a n i sadece sen s o r u m l u değilsin o da s o r u m l u d u r . Ş imd i s a d e c e d o ğ a l v e m u t l u o l ! Ç o c u k l a d a n s et, ç o c u ğ u sev, ç o c u ğ a s a r ı l . Hiçbir ideal taşıma. U z m a n l a r ı dinleme; u z m a n l a r d ü n y a d a k i en zararlı insanlardır. Sadece kalbini dinle. E ğe r
sarılmak
istersen
sarıl.
Bazen
çocuğa vurmak
içinden gelirse vur. Ve b i r t a k ı m b ü y ü k psikanalizcilerin çocuğa v u r m a demesini u m u r s a m a . O kim ki sana h ü k m e d i y o r ? Otoritesini n e r e d e n alıyor? B a z e n ö f k e l e n m e k iyidir. Ç o c u k a n n e y a d a b a b a sının bir insan o l d u ğ u n u ö ğ r e n m e k z o r u n d a d ı r . Ve o da kızabilir. Ve eğer sen kızarsan, ç o c uk da k ı z m a k t a özgür hissedecektir.
E ğ e r sen asla kızmazsan ç o c u k
suçlu hisseder. H e r z a m a n b u k a d a r tatlı olan bir anneye nasıl kızmalıdır? A n n e l e r o k a d a r tatlı o l m a y a çabaladılar ki t ü m t a t l a r ı k a ç t ı ; s a k a r i n g i b i o l d u l a r . . . o n l a r y a p a y b i r şek e r hastalığı y a r a t t ı . S a d e c e tatlı olma; r u h halin değiştikçe b a z e n acı, b a z e n tatlı ol. V e b ı r a k ç o c u k a n n e s i nin k e n d i n e ait r u h halleri ve değişik iklimleri olduğ unda n h a b e r d a r o l s u n ; o d a k e n d i s i g i b i b i r i n s a n .
Kızım doğduğundan beridir dokuz yaşındaki oğluma sıklıkla öfkeleniyorum. Onu pek de sevmiyorum. T e k bir şey y a p : O n a n e z a m a n kızarsan, o d aya git v e o n a k ı z a c a ğ ı n a ö f k e n i b i r m i n d e r e a k ı t ; m i n d e r i 123
ÇOCUK
d ö v , m i n d e r i ısır. B u n u b i r k a ç k e z d e n e v e ş a ş ı r a c a k sın: Ç o c u k l a o l a n ilişkini d e ğ i ş t i r e c e k t i r . B u n u n ç o c u ğ u s e v m e k l e y a d a s e v m e m e k l e ilgisi yoktur. Şayet o n u sevmiyorsan o zaman öfkelenmem e n d a h a h a y a t i d i r. E ğ e r o n u s e v e r s e n o z a m a n öfkey e t a h a m m ü l edilebilir ç ü n k ü o n u sevgiyle telafi e d e r s i n a m a e ğ e r o n u s e v m i y o r s a n o z a m a n ö f k e affedile mez. Beni takip ediyor m u s u n ? E ğe r k i ş i s e v i y o r s a o z a m a n e v e t , ö f k e d e k a b u l e d i l e b i l i r ç ü n k ü o n u telafi e d e c e k s i n : Ö f k e d e n s o n r a onu d a h a çok seveceksin ve sorun olmayacak ve çocuk a n l a y a c a k t ı r. A n c a k eğer ç o c u ğ u s e v m i y o r s a n v e kızıy o r s a n b u g e r ç e k t e n affedilemez. i h t i y a c ı n o l a n t e k ş e y öfkeyi ifade e t m e k . O içinde birikiyor. Ve çocuk sadece bir b a h a n e y e d ö n ü ş m ü ş : Onu
akıtacak
b a ş k a hiç
kimseyi
bulamıyorsun.
Ve
o n u n ü z e r i n e akıtıyorsun. Ç o c u k l a r genellikle çaresiz o l d u k l a r ı için g ü n a h keçisi h a l i n e gelirler. Belki k o c a na öfkelenmişsindir a m a o çaresiz değildir. Belki b a b a na kızmışsındı r a m a o çaresiz değildir. T ü m bu öfke birikmiştir; şimdi bu, şu çaresiz ç o c u ğ a yönelmiştir. O n e d e n l e b u n u b i r a y u y g u l a : O n a n e z a m a n kız a r s a n , o n u o r a d a bırak, o d a y a git m i n d e r i döv, m i n d e r i fırlat, m i n d e r i ısır. B e ş d a k i k a i ç i n d e ö f k e n i n g i t t i ğ i n i h i s s e d e c e k s i n . V e b u ö f k e d e n s o n r a ç o c u ğ a ç o k fazl a şefkat d u y m a y a başladığını hissedeceksin.
Bu yüz-
d e n sadece bir aylığına d e n e ve çok basitleşecek. Bir a y l ı ğın a b i r ç a b a g e r e k e c e k ç ü n k ü b u a l ı ş k a n l ı k , " Ç o c u ğ a öfkelen" diyecek ve zihin, "Bu, m i n d e r e k ı z m a k
124
A N N E B A B A L AR İÇİN TAVSİYE
aptalca,
çılgınlık"
diyecek.
Bir kez
onun
güzelliğini
g ö r d ü k t e n s o n r a ; k i m s e incinmiyor, öfke serbest kalıy o r ve aksine ç o c u ğ a şefkat d u y u y o r s u n ve sevgi ortaya
çıkıyor. Ve sen çocuğunu sevmediğini söylerken senin an-
l a y ı şı n d o ğ r u d e ğ i l d i r . O n u s e v m e s e y d i n o n a k ı z m a y a $ caktın da; onlar birlikte giderler. Ö f k e t e r s i n e d ö n m ü ş s e v g i d e n b a ş k a bir şey değildir: T a d ı k a ç m ı ş sevgi, h e p s i b u . O n u d ü z e l t m e k g e r e k i r ve o sevgiye d ö n ü ş ü r . Bu n e d e n l e öfke ve nefret gerçekten sevginin zıddı değillerdir.
Sevginin gerçek
zıddı, kayıtsızlıktır, u m u r s a m a z l ı k t ı r .
Çocuğu sevme-
seydin kayıtsız kalacaktın; kimin u m u r u n d a ? Ve ben i m h i s s e t t i ğ i m ş e y b u n u n ç o c u k l a h i ç b i r i l g i s i n i n olm a d ı ğı ; o n u n k o c a n l a , b a b a n l a , a n n e n l e ilgisi v a r . Ç o c u ğ u bir düşün: Senin öfkenden hiçbir n e d e n olmamasına r a ğ m e n azap çekiyor. O şu an sana kızmanın bedelini ö d e y e m ez ç ü n k ü yenileceğini,
d a ha çok
acı çekeceğini biliyor. O öfkeyi b a s t ı r m a y a d e v a m edecektir ve bu öfke bir g ü n birisinin ü z e r i n e akıtılacaktır. E ğe r o b i r k a d ı n b u l a b i l i r s e o n a e z i y e t e d e c e k . A n c a k e ğe r k a d ı n g ü ç l ü y s e k i k a d ı n lar h e r z a m a n öyledir,
o za-
m a n o k a r ı s ı na eziyet e d e m e yecek; Bir
ç o c u ğ a eziyet
bahane
bulmak
yerlere bakacak ve mak
zorunda
ç o c u ğun ,
edecek. için
onu kus-
kalacak.
karısının
bir Eğer
üzerine
Öfke ve nefret gerçekten zıddı
sevginin değillerdir.
Sevginin gerçek
zıddı,
kayıtsızlıktır, umursamazlıktır.
125
ÇOCUK
k u s a m a z s a o z a m a n h i z m e t ç i n i n ü z e r i n e y a d a ofiste kusacak. Eğer o patronsa kendisinden aşağıdaki herh a n g i birine eziyet edecek. Ve bu adaletsizlik olacaktır ç ü n k ü o gerçekte s a n a eziyet e t m e k istedi a m a b u n u y a p a m a d ı , işler böyle y ü r ü r . i şt e k u ş a k t a n k u ş a ğ a ö f k e b ö y l e g e ç e r , n e f r e t b ö y le geçer, kıskançlık böyle geçer; h e r türlü zehir bir kuş akt a t o p l a n m a y a d e v a m e d e r . V e o n u d i ğ e r k u ş a ğ a miras olarak bırakır. Bu y ü z d e n insanlık h e r g ü n d a h a çok v e d a h a ç o k y ü k taşır. B u n u ç o c u ğ a y a p m a ç ü n k ü o n u n t ü m hayatını mahvedeceksin ve o sana yanlış hiçbir şey y a p m a d ı . S a d e c e b i r a y için d e n e v e şaşıracaksın: B u b i r a y t ü m kalıbı değiştirecek.
Kocamla
ben
çatışma yaşıyoruz.
oğlumuzu O
ve bense daha sevgi
daha
yetiştirirken
katı
olmak
istiyor
dolu olmak istiyorum.
O hald e b ı r ak o k e n d i istediğini y a p s ı n ve s e n de k e n d i i s t e d i ğ i n i y a p m a y a d e v a m et; s o r u n y o k . Ç o c u ğ u n h e r ikisine de ihtiyacı v a r d ı r ç ü n k ü h a y a t böyledir: Ç o c u k s a d e c e sevgi alırsa acı çeker; eğer o s a d e c e sertlik g ö r ü r s e o z a m a n d a a c ı ç e k e c e k t i r . O n u n h e r i k i s i n e d e i h t i y a c ı v a r . A n n e n i n v e b a b a n ı n işlevi b u d u r : A n n e ç o c u ğ a s e v g i v e r m e y e d e v a m e t m e l i d i r k i b u say e d e ç o c u k sevginin m ü m k ü n o l d u ğ u n u bilir v e b a b a sert kalır ki böylelikle ç o c u k h a y a t ı n çok kolay olmadığ ın ı b i l i r . H a y a t b ö y l e d i r !
126
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
G ü l l e r v a r d ı r v e d i k e n l e r v a r d ı r v e ç o c u k h e r ikisin e d e hazır olmalıdır. D ü n y a bir a n n e olmayacak; d ü n ya sert bir m ü c a d e l e olacak. Y a n i eğer o n a sadece sevgi vermeye d e v a m edersen o n u n hiç kemiği olmayacak. Gerçek hayatla karşılaştığında o basitçe çökecektir çünkü o anneyi bekleyecek ve anne o r a d a olmayacak; hayat onu umursamıyor. O zaman o babasına şükran duyacak ç ü n k ü hayat o n u p e k çok kez kapı dışına koyacaktır, o n a b a ğ ı r a c a k t ı r ve o z a m a n o, b u n u n l a da b a ş a çıkabil e c e ğin i b i l e c e k t i r ; o b u n u n i ç i n d e h a z ı r l a n m ı ş t ı r . Bir
ç o c u k y u m u ş a k l ı ğ a ve
s e r t l i ğ e , yin v e yang'a.
hazırlıklı o l m a k z o r u n d a d ı r . D u r u m n e olursa olsun, k a r şılı k v e r e b i l m e l i d i r . E ğ e r b a y a t z o r s a o d a z o r olabilir; e ğ e r h a y a t s e v e c e n s e , o d a s e v e c e n o l a b i l i r; h e r hangi bir sabitlenme olmayacaktır. Şimdi, eğer sadece babası o n u eğitirse o sabitlenecektir.
O sert bir kişi
olacaktır, o m ü k e m m e l bir A l m a n olacaktır a m a o asla sevemeyecektir ve
asla
sevgiyi
kabul
edemeyecektir
ç ü n k ü o s e v g i n i n n e o l d u ğ u n u b i l m e z . O b i r a s k e r olac a k t ı r , o s a v a ş m a y a , ö l d ü r m e y e y a d a ö l m e y e h a z ı r olacaktır. Bu o n u n y e g â n e mantığı olacaktır, o b a ş k a bir şey bilmeyecektir. B u d a tehlikelidir. A l m a n u l u s u n a olan şey b u d u r , Adolf H i t l e r b u n a hizmet etmiştir. İki D ü n y a Savaşı, A l m a n annelerinin olması gerektiği kad a r sevgi d o l u o l m a d ı ğ ı n ı v e A l m a n b a b a l a r ı n aşırı disiplinci o l d u k l a r ı n ı kanıtlamıştır. B u y ü z d e n t ü m d ü n y a A l m a n y a y ü z ü n d e n azap çekmiştir. Yani
eğer çocuk,
babasıyla bırakılırsa herhangi
bir zamanda , herhangi bir Adolf Hitler in k u r b a n ı ha$ 127
ÇOCUK
line gelecektir; b u tehlikelidir. E ğ e r ç o c u k s a n a bırakıl ı r s a, ç o c u k f a z l a s ı y l a H i n t l i o l a c a k t ı r . B u y ü z d e n o n e r e d e bir ç a t ı ş m a olsa h e m e n kaçacaktır, teslim olacaktır; h a t t a k a v g a b a ş l a m a d a n teslim o l a c a k t ı r ! O b i r k ö le o l a c a k t ı r . H e r iki şekilde de o sabitlenecekti r ve g e r ç e k t e n canlı bir k i m s e n i n hiçbir sabitliği y o k t u r . O sıvıdır: O h a r e k e t e d e b i l i r v e k o ş u l l a r o n u n b i r ç e l i k g i b i s e r t olm a s ı n ı g e r e k t i r d i ğ i n d e s e r t o l u r . V e k o ş u l l a r b i r g ü l gibi y u m u ş a k ve kırılgan olmasını gerektirdiğinde, yu$ m u şayabilir
.
T ü m b u yelpaze ç o c u ğ u n bilincine sunulmalıdır k i bu sayede o kolaylıkla h a r e k e t edebilsin.
Bu y ü z d e n
h e r ikisi d e iyidir.
Bir baba olarak sorumluluklarım nelerdir? Karımdan ayrılıyorum ve üç oğlumun benimle yaşamasına ve kızınsa annesiyle yaşamasına karar verdik. Çok şey y a p m a k gerekecek ç ü n k ü anne olmadığ ınd a s e n i n s o r u m l u l u k l a r ı n d a h a b ü y ü k , d a h a a ğ ı r h a l e gelir. H e m a n n e h e m b a b a o l m a n g e r e k e c e k . A n c a k bir a n l a m d a b u s e n i n için ç o k m u a z z a m b i r m e y d a n o k u m a ve gelişme olacaktır. S a d e c e b i r b a b a o l d u ğ u n d a , e n i ç t e k i ö z ü n i ş i n içine girmez, sadece çeper. B a b a dışta kalan bir şeydir. O kurumsaldır;
o doğal değildir.
Babalar sadece insan
t o p l u m l a r ı n d a v a r olur; o n u t o p l u m yaratmıştır. O n u n 128
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
d o ğa l b i r i ç g ü d ü s ü y o k t u r ; o s a d e c e b i r k o ş u l l a n m a d ı r . Bir k a d ı n bir a n n e haline geldiğinde, son d e r e ce anlamlı bir şey o n u n b a ş ı n a gelmiştir. A n c a k b a b a olan bir a d a m a çok b ü y ü k bir şey olmamıştır. Bir k a d ı n için b u n e r e d e y s e y e n i bir d o ğ u m d u r . S a d e c e ç o c u k değil, a n n e d e d o ğ m u ş t u r . A n n e ç o c u ğ u d o ğurur , ç o c u k a n n e y i d o ğ u r u r . Bir k a d ı n bir ç o c u k doğ urduğunda
,
bu
hayattır.
Anne
O
ç o c u ğu n g ö z l e r i n i n i ç i n e b a k tığı
zaman,
kendi
baktığı
varlığının
kendi
içine b a k a r . Ç o c u k b ü y ü m e y e b a şladığında birlikte
,
büyür.
o
da Yani
Bu
bir
görevdi.
Ama
zaman, varlığının
Çocuk
ana
büyümeye
başladığında,
k a d a r sen yalnızca bir babaydın.
içine
içine bakar.
çocukla şu
çocuğun
gözlerinin
çocukla
birlikte
o da büyür.
o n u n içinde p e k d e fazla b i r ş e y y o k t u . A r t ı k h e r ikis i d e o l a c a k s ı n . H e r i k i s i d e o l a caksın ; a n n e d e . V e s e n ş a y e t ç o c u k l a r ı n a b i r a n n e olabilirsen, o z a m a n s o r u m l u l u k l a r seni rahatsı z etmesin; onlar yerine getirilecektir. Sadece bir a n n e olarak düş ünmey e b a ş l a . D a h a k a d ı n s ı ol, d a h a a l ı c ı . . . g i d e r e k d a h a az ve d a h a az bir b a b a ve d a h a çok ve d a h a çok b i r a n n e h a l i n e g e l e c e k s i n . B u s e n i n için m u a z z a m b i r m e y d a n o k u m a ve m u a z z a m bir d ö n ü ş ü m olacak. Ş aye t
fırsatı
kullanabilirsen,
neredeyse m u a z z a m bir
satori'ye
bunun
aracılığıyla
erişebilirsin. B u n u n
a r a c ı l ı ğıyl a i ç i n b i r u z l a ş m a y a v a r a c a k . U z l a ş m a s e n i n içinde olacak; içindeki e r k e k ve kadın, içindeki y i n ve
129
ÇOCUK
yang bir buluşmaya,
bir kristalleşmeye ulaşacak.
Ve
yavaş yavaş kim olduğun — e r k ek ya da k a d ı n — kavramını yitireceksin ç ü n k ü d a h a çok a n n e gibi olacaksın ve yine de bir b a b a olacaksın. Bu son derece simyasal b i r d u r u m olabilir. Ve benim tüm çabam sana bir kavrayış sunmaktır. H a n g i k o ş u l d a olursan ol bu bir gelişme k o n u s u haline gelebilir. O n e d e n l e ç o c u k l a r ı n a s a d e c e s a n k i s e n b i r a n n e y m i şçesin e b a k m a y a ç a l ı ş . E ğ e r b u n u y i r m i d ö r t saat b o y u n c a y a p a m a z s a n o z a m a n en a z ı n d a n birkaç s a a t l i ğin e y a p . V e o z a m a n e r k e ğ i y a k a l a ç ü n k ü o t a m a m ı y l a farklı. S e n b i r b a b a o l d u ğ u n d a ç o c u k l a r a h ü k m e t m e k isteyeceksin.
Onları kendin
gibi y a p m a k isteyeceksin.
Bir a n n e o l d u ğ u n d a k e n d i l e r i o l m a l a r ı için o n l a r a özgürlük v e r m e k isteyeceksin. Z i h n i n d e belli bir p r o g r a m y a p a b i l i r s i n: G ü n batın ı m d an gün d o ğ u m u n a k a d a r bir anne olacaksın. Büt ü n g ü n b o y u n c a bir b a b a olabilirsin. T ü m gece b o y u n c a b i r a n n e ol. K a d ı n d a h a ç o k g e c e g i b i d i r . O sen i ç e v r e l e r , i ç i n e alır, o s e n i b o ğ a r . V e b u n l a r ı s a n a k ı z m a d a n , h a t t a sana hiç d o k u n m a d a n y a p a r . K a r a n l ı k seni çevrelediğinde o n a d o k u n a m a z s ı n bile. O o r a d a dır a m a o sanki neredeyse y o k t u r . O n u n mevcudiyetinin kendisi y o k l u k sayesindedir. O y ü z d e n bir anne olduğun z a m a n m ü m k ü n olduğ unc a o r t a l ı k t a o l m a . H i ç b i r ş e y i k a n ı t l a m a y a ç a l ı ş m a . Sadece destek ol ve b u n u da son derece dolaylı şekilde y a p . S o r u m l u l u k terimleriyle d ü ş ü n m e . 130
İçsel gelişim
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
terimleriyle d ü ş ü n . S o r u m l u l u k , görev terimleriyle bir k e z d ü ş ü n d ü ğ ü n d e ç o k t a n k a y g ı n ı n içine g i r m i ş oluy o r s u n . Ş i m d i d e n b ü y ü k b i r fırsatı y i t i r i y o r s u n . Yanlış bir a d ı m attın. S o r u m l u l u k : Kişi ağırlık altında kalmış hisseder.
G ö r e v : Kişi o n u y a p m a k z o r u n d a hisseder.
G ö r e v pis b i r s ö z c ü k t ü r , b e ş harfli bir s ö z c ü k t ü r . Sevgi, g ö r e v d e ğ i l . H o ş u n a g i d i y o r v e s e v i y o r s u n . V e g e r ç e k l e ş m i ş o l a n t ü m b u d u r u m u n t a d ı n ı çıkar. O z a m a n bir g ü n k a r ı n a seni t e r k ettiği ve bir anne o l m a n a izin verdiği için ş ü k r a n duyabilirsin aksi taktirde bu m ü m k ü n olamazdı. Ve sadece bu olayda değil , h a y a t t a k i h e r d u r u m d a , h e r z a m a n b u n u g e l i ş m e i ç i n n a s ı l k u l l a n a c a ğ ı n ı b u l m a y a çalış; o n u n a r a c ı l ı ğ ı y la nasıl d a h a ç o k k e n d i n olabilirsin. Ve derinden meditasyon yap:
Bu seni d u r u m l a
y ü z l e şme k i ç i n y e t e r i n c e g ü ç l ü k ı l a c a k v e o n u n s a y e sinde gelişmeni sağlayacaktır.
Kocam ve ben ayrılmak istiyoruz ama kızımız için endişeleniyoruz% O a n l a y a c a k t ı r ç ü n k ü b a b a s ı o n u n için m e v c u t olacaktır; b u n d a bir s o r u n y o k t u r . P e k çok ç o c u k . . . v e ç o c u k l a r çok anlayışlıdır. E ğ e r sen m u t s u z s a n o çok m u t s u z hissedecektir. A n c a k eğer annesini m u t l u gör ü r s e , b i r k a ç g ü n i ç i n d e h e r ş e y i n m ü k e m m e l b i r şekilde güzel o l d u ğ u n u , hiçbir şeyin yanlış olmadığını görecektir. S e n o n u n için m u t s u z o l d u ğ u n u z a n n e d i y o r s u n v e o ise s e n i n y ü z ü n d e n m u t s u z o l a c a k ç ü n k ü ç o c u k
131
ÇOCUK
a n n e s i n i n d u y g u l a r ı n a çok hassastır. E ğ e r senin m u t l u o l d u ğun u g ö r ü r s e , h e p s i n i u n u t a c a k t ı r . B u o n u n a ş k ilişkis i d e ğ i l d i r v e a n n e b a ş k a b i r ç o c u k s e ç m e m i ş t i r , b a şk a b i r ç o c u k e v l a t e d i n m e m i ş t i r . S o r u n yoktur; p r o b l e m sende, içinde, derinlerde onu m u t s uz g ö r m e k istiyorsun ki bu sayede erkeğin içi n d a h a ç o k m u t s u z l u k y a r a t a b i l e s i n : " B a k ç o c u ğ a n e yaptın. Bana b u n u yaptın ve çocuğa da bunu yaptın ve sen çok neşeli hissediyorsun ve keyif alıyorsun senin m u t l u l u ğun u z e h i r l e y e c e ğ i z . " Asla birisinin mutluluğu Asla. birisinin
nu
mutluluğunu
m u t l u l u ğun u z e h i r l e y e r e k k e n -
zehirleme birisinin
çünkü
mutluluğunu
zehirleyerek iyiliğini
başkalarına
yaptığın
her
şey
yapılacaktır
çünkü
birisinin
d i iyiliğini z e h i r l i y o r s u n ç ü n k ü b a şkaların
a
yaptığın
her
şey
sana yapılacaktır.
zehirliyorsun
çünkü sana
kendi
zehirleme
Sadece
benim
reçetemi
d e n e : H e r şeyi u n u t v e d a n s etm e y e git v e
kızına
şöyle
de:
" B u ç o k iyi; o ö z g ü r , b e n ö z g ü r ü m ve bu son derece güzel."
V e b e n i m ç o c u k l a r ı anlayışım şöyledir: O n l a r son derece
anlayışlıdır.
Onlar
anne babaların
kavgasına
gereksiz y e r e katılıyor, içine çekiliyor. A n n e ç e k m e k ister v e b a b a ç e k m e k ister v e ç o c u ğ u n hayatı bir k â b u s haline gelir. O y a v a ş y a v a ş b i r politikacı h a l i n e gelir: O a n n e s i n e b i r ş e y s ö y l e r v e b a b a s ı n a ise b a ş k a b i r ş e y söyler. A n n e s i y l e a n n e s i n i n y a n ı n d a olacaktır, b a b a sıyla b a b a s ı n ı n y a n ı n d a o l a c a k t ı r.
132
O bu k a d a r politik
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
Kale g e l e c e k t i r ç ü n k ü o b u i k i k i ş i a r a s ı n d a d ı r . B u y ü z den b u n u yaratma. B u n u n anlamı yoktur. O anlayacaktır; çocuklar kısa s ü r e d e u n u t u r .
Bana çok bağlı çocuğumla
olduğu için iki yaşındaki problemlerim var.
Ş imd i o n u u z a k l a ş t ı r m a a k s i t a k t i r d e t ü m b a y a t ı b o y u n c a negatif olacaktır. Asla çocuğu uzaklaştırma. S e v e b i l d i ği n k a d a r s e v o n u . O n u n k e n d i s i n i n s e n d e n u z a k l a ş m a y a başlayacağı bir an gelecek. O z a m a n y a p ı şma .
B u n l a r doğal şeylerdir.. .tıpkı meyve olgun-
l a ştığınd a a ğ a ç t a n o t o m a t i k m a n d ü ş m e s i g i b i . H a m i l e lik d o k u z a y l ı k o l d u ğ u n d a ç o c u k r a h i m d e n o t o m a t i k olarak çıkar. Ve bu aynısıdır; o b ü y ü d ü ğ ü n d e diğer çocuklarla gitmeye başlar. S o n r a bir g ü n bir eş b u l a c ak ve seni tamamıyla u n u t a c a k . O y ü z d e n e n d i ş e l e n m e ! S a d e c e o n u sev. V e şayet o n u sevebilirsen, y a l n ı z c a seni bir g ü n u n u t m a y a c a k , h a t t a seni affedebilecek bile. B ı r a k şimdi s a n a yapışsın. S e n i n sıcaklığına, senin sevgine ihtiyacı var. O n u itme, a k s i t a k t i r d e g e l i ş m e s i d u r a c a k t ı r . A n n e t a r a f ı n d a n iti$ l i r s e ç o c u k r e d d e d i l d i ğ i n i h i s s e d e r . A s l a r e d d e t m e , sadece o n a izin ver. Bu son d e r e c e doğaldır o ç o k çaresiz; b u y ü z d e n y a p ı ş ı r . B a ğ l a n m a k d i y e b i r ş e y y o k t u r . Olgun, yeterince güçlü o l d u ğ u n d a hareket etmeye başlayacaktır. O z a m a n o n u h a r e k e t e t m e m e s i için zorlam a y a çalışma. S a d e c e o n a izin ver.
133
ÇOCUK
Kızım ölmek hakkında sorular soruyor. Öldüğünde her şeyin nereye gittiğini bilmek istiyor. B u ç o k iyi... T ü m ç o c u k l a r ö l ü m l e ilgilidir; b u d o ğal m e r a k l a r d a n bir tanesidir. A n c a k onları yanıtla$ m a k t a n s a . . . ç ü n k ü t ü m cevaplar yanlış olacaktır... Bu yüzden
asla cevaplama;
sadece
bilmediğini,
ö l e c e ğimiz i v e g ö r e c e ğ i m i z i s ö y l e . V e b u n u n c e v a b ı n ı b i l m e d i ği n h e r ş e y i ç i n s e s s i z b i r k a b u l o l m a s ı n a izi n ver. Ç o c u k senin bilmediğin bir şey s o r d u ğ u z a m a n cehaletin i k a b u l et. A n n e b a b a l a r , h e r z a m a n b i l m e d i k lerini k a b u l e t m e n i n zararlı olacağını, ç o c u ğ u n gözünde imajlarının zedeleneceğini z a n n e d e r l e r a m a t a m tersi geçerlidir. Er ya da geç ç o c u k , senin hiç b i l m e d e n bil i y o r m uş gibi cevaplamış o l d u ğ u n u b u l a c a k t ı r . V e b u fark edildiği g ü n ç o c u k kandırıldığını hissedecektir ve o z a m a n t ü m saygı y o k olacaktır. E r ya d a geç ç o c u ğ u n a n n e b a b a s ı n ı n h e r k e s k a d a r cahil, h e r k e s k a d a r g ü ç süz, h e r k e s k a d a r k a r a n l ı k t a el y o r d a m ı y l a dolaştığını b u l m a s ı kaçınılmazdır. F a k a t o n l a r rol y a p m ı ş t ı r . V e bu gösteri çok t a h r ip edicidir. Bu y ü z d e n bilmediğin bir şey o l d u ğ u n d a , "Bilmiyorum; a r ı y o r u m ve b u l m a y a ç a l ı şıyorum
" de. Ve ölüm hakkında, tek bir şey —eve
d ö n d ü ğümüz , g e l d i ğ i m i z y e r e g i t t i ğ i m i z — h a r i ç h i ç b i r ş eyi n s ö y l e n e m e y e c e ğ i ş e y l e r d e n b i r i s i d i r . B i z d e bilm i y o r u z . B i l i n m e y e n bir k a y n a k t a n geliyoruz v e bilinm e y e n b u k a y n a ğ a geri d ö n ü y o r u z . Ö l ü m , d a i r e n i n tam a m l a n m a s ı d ı r a m a h e r iki u ç , b a ş l a n g ı ç v e s o n gizemli bir şekilde saklanmıştır. 134
A N N E BABALAR IÇIN TAVSİYE
B u tıpkı b i r k u ş u n b i r p e n c e r e d e n o d a n ı n içine girmesi, o r a d a b i r k a ç saniye k a n a t çırpması v e b a ş k a b i r p e n c e r e d e n d ı ş a r ı k a ç m a s ı gibidir. Biz s a d e c e k u ş u n i ç e r d e o l d u ğ u z a m a n ı biliriz. O n u n n e r e d e n geldiğ in i b i l m e y i z ; o n u n n e r e y e g i t t i ğ i n i b i l m e y i z . B i l d i ğ i m i z t e k şey, b u k ü ç ü k z a m a n d a b u a r a l ı k t a k u ş u n o d a nın içinde olduğu süredir. Ve t ü m bayatın d u r u m u b u d u r . Bir ç o c u ğ u n doğd u ğun u g ö r ü r ü z ; k u ş g i r m i ş t i r ; n e r e d e n b i ç k i m s e bilmez. Ve bir g ü n bir kimse ölür; k u ş u ç m u ş t u r . Ve b a y a t yalnızca
d o ğ u m v e ö l ü m a r a s ı n d a . . . k ü ç ü k bir geçittir.
Çocuğu bu gizemden
haberdar
et.
C e v a b ı ver-
mektense h e r taraftaki bu gizem k o n u s u n d a çocuğu f a r k ı n d a kıl, ç o c u k d a h a ç o k h a y r a n l ı k , d a h a ç o k h a y ret duyar. D ü z bir cevap v e r m e k t e n s e bir arayış yaratm a k d a h a iyidir. Ç o c u ğ u n d a h a m e r a k l ı o l m a s ı n a y a r d ı m c ı ol, ç o c u ğ u n d a h a ç o k a r a y ı ş i ç i n d e o l m a s ı n a y a r d ı m c ı ol. Ç o c u ğ u y a n ı t l a m a k t a n s a ç o c u ğ u n d a h a ç o k s o r u s o r m a s ı n ı sağla.
Eğer çocuğun kalbi d a h a çok
arayışa yönelirse bu yeterlidir; a n n e babaların çocuk için y a p a b i l e c e ğ i t ü m şey b u d u r . O n d a n s o n r a çocuk, k e n d i tarzıyla k e n d i cevaplarını arayacaktır. Biz hayatın
bilinmeden
kalacağını;
bir
'x'
olarak
kalacağını
u n u t u r u z . Biz o n u y a ş a r ı z ve o y i n e de b i l i n m e d e n kalır. İ n s a n b i l g i d e ç o k i l e r l e m i ş t i r , h e r g ü n p e k ç o k ş e y biliniyor; i n s a n bilgisine b i n l e r c e a r a ş t ı r m a k â ğ ı d ı ekleniyor, binlerce kitap eklenmey e d e v a m ediyor. Anc a k t e m e l o l a n a y n ı k a l ı r . T e m e l o l a n ı n ö n ü n d e b i z çaresiziz ve önemsiziz. 135
ÇOCUK
Bu n e d e n l e o n u n giderek d a h a çok gizemi hissetm e s i n e y a r d ı m et.
Altı yaşındaki oğlum için endişeleniyorum. Benim hoşlanmayacağım türden şeyler, kavga etmek gibi ve küfretmek ve yalan söylemek gibi şeyler yapıyor. E n d i şelenme
: O s o n r a d a n yüzleşme terapisi y a p -
m a y a i h t i y a ç d u y m a y a c a k ! B u s o n d e r e c e iyi. O n l a r ı n k a v g a etmesi ve bağırması ve k ö t ü şeyler söylemesi ve y a l a n s ö y l e m e s i için d o ğ r u z a m a n b u d u r ; b u sahiciliği yaratacak . B u n l a r kaybolacak; eğer b u n l a r bastırılırsa kalırlar. O n l a r s a d e c e bastırıldığı için kalır, aksi t a k t i r de onların mevsimi geçtiğinde gidecektir. H e r k e s ç o c u k s u g ö z ü k ü y o r ç ü n k ü ç o c u ğ a izin ver i l m e m i ştir . B u n e d e n l e k ı r k y a d a elli h a t t a y e t m i ş y a ş ınd a b i r a d a m h â l â b i r ö f k e n ö b e t i n e g i r e b i l i r . K ü ç ü cük bir şey o n u üzebilir ve son derece çocuksu bir hal e girebilir. S a d e c e k ü ç ü c ü k bir şok, birazcık ü z ü n t ü ve o, ona katlanamaz. O n u n kendi çocukluğunu yaşam a s ı n a izin verilmemiştir; b u y a ş a n m a m ı ş ç o c u k l u k sürer gider. H e r z a m a n temel bir kural olarak hatırla: Yaşanm ı ş o l a n l a i ş i m i z b i t m i ş t i r ; y a ş a n m a m ı ş k a l a n ş e y l e r ısr a r e t m e y e d e v a m eder, y a ş a n m a k ister. Ç o c u k l u k t a iyi o l a n ş e y l e r v a r d ı r . A y n ı ş e y ç o c u k l u k g i t t i ğ i n d e , çok tehlikeli olacaktır. Ö r n e ğ i n eğer o bağırırsa bu anlaşılabilir , e ğ e r o ç ı ğ l ı k a t a r s a b u a n l a ş ı l a b i l i r a m a şa$ 136
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
y e t o k ı r k y a d a elli y a ş ı n d a y s a v e o b a ğ ı r ı p ç a ğ ı r ı y o r sa a n l a m a k zorlaşır; o z a m a n o n u n kendisi u t a n a c a k t ı r . B u y ü z d e n d ü n y a d a p e k ç o k g r u p ç a l ı ş m a s ı geliştirilmektedir. O n l a r a özellikle d e Hıristiyanlı k y ü z ü n d e n i h t i y a ç v a r d ı r . H ı r i s t i y a n l ı k b a s t ı r m a y ı , i k i b i n yıllık b a s t ı r m a y ı v e H ı r i s t i y a n a ğ ı r b a ş l ı l ı ğ ı f i k r i n i ö ğ r e t mektedir . B u y ü z d e n hiç k i m s e y e izin verilmez.. . b u ş eyle r s e n i n i ç i n d e d e r i n l e r d e k a l ı r . O n l a r b e k l e r : E ğ e r bazı fırsatlar o r t a y a ç ı k a r s a infilak e d e c e k l e r d i r , şayet hiç fırsat ç ı k m a z s a kişi b i r t a k ı m fırsatları k o l l a m a y a d e v e m edecektir. S a r h o ş olabilir ve bir şeyler y a p a c a k t ı r . Affedilir; i n s a n o n u n s a r h o ş o l d u ğ u n u s ö y l e y e c e k tir. O da a y r ı c a " S a r h o ş t u m , ö z ü r d i l e r i m " diyebilir, i n s a n l a r s a v a ş a gider, i n s a n l ar c i n a y et filmlerine gider. B i r c i n a y e t filmini s e y r e t m e k t e n n a s ı l k e y i f a l ı n ı r ? D e dektif hikâyesi o k u m a k t a n nasıl keyif alınır? O başkasının senin y e r i n e y a p t ı ğ ı b i r ş e y d e n keyif almaktır : Senin y a p a m a d ı ğ ı n bir şeyi b a ş k a l a r ı aracılığıyla y a p ı y o rsun, v e k â l e t e n . Katille y a d a ö l d ü r ü l e n l e özdeşleşirsin ve heyecanlanırsın. Niçin insanlar b o ğ a güreşini seyreder? N i ç i n insanlar hayvanlarla savaşıp ava gider? Bu ç o k v a h ş i c e v e gereksiz gelir. A m a b i r n e d e n i v a r d ı r ; bir şey ifade edilmelidir, b i r şekilde bir y o l b u l u n m a l ı dır. H i ç , b i r futbol maçı s e y r e t m e d i n mi?
Nasıl bir
k a v g a çıkar, i k i t a r a f v e iki t a r a f t a n a r k a d a ş l a r k a v g a y a t u t u ş u r v e kaos vardır. Sadece bir futbol m a ç ı ! Ç o k aptalcadır a m a devam eder. Bu onların yaşanmamış ç o c u k l u ğudur . 137
ÇOCUK
O n a izin ver,
K o r k u n senin bastırılmışlığın$
Çocuğunda, hoşuna
dan kaynaklanıyor; o n u n yü-
gitmeyen
bir şeyler bulursan kendi içine bak, onu o
orada
duyarlı
z ü n d e n değil. S e n bastırılmışsın;
bulacaksın;
çocuğa yansıtıhr. Çocuk
korkma.
sadece
sana bu
şeyler için
asla
izin v e r i l m e m i ş ve o n a izin veriliyor.
D e r i n l e r d e b i r a z kıs-
k a n ı y o r olmalısın ve bir şeyin
bir yanıttır.
yanlış
gideceği
korkusu
var.
Bu şeylerin yanlış olduğu sana ö ğretilmi
ş olmalı.
S a d e c e o n a izin v e r . B u n u n l a o g e l i ş e c e k t i r v e o çoc u k l u ğu n ö t e s i n e g e l i ş e c e k t i r . O o l g u n l a ş t ı ğ ı n d a , g e r ç e k ten olgun olacak. O n u n Yüzleşme, Geştalt, P s i k o d r a m a gibi hiçbir şeye asla ihtiyacı o l m a y a c a k . O h e p k e n d i s i olarak yaşamış. Ve gerçekten yaşayabilirsen o z a m a n bu ç o k d e r i n e işler.
Çocuğumun
hoşlanmadığım
özellikleri
var.
Ş ayet , b a z e n ç o c u ğ u n d a h o ş u n a g i t m e y e n b i r şeyler b u l u r s a n k e n d i içine bak, o n u o r a d a b u l a c a k s ı n ; o çocuğa yansıtılır.
Çocuk sadece duyarlı bir yanıttır.
Ç o c u k basitçe seni ö z ü m s e m e k , seni taklit etmek, seni t e k r a r e t m e k için vardır. Y a n i e ğ e r ç o c u k t a y a n l ı ş b i r şey o r t a y a çıkarsa b u n u o r t a y a k o y m a k t a n s a , o n u kend i içine y e r l e ş t ir v e şaşıracaksın: Ç o c u k b u n u o t o m a $ tikman bırakacaktır.
Ç o c u k y a l n ı z c a a n n e y e fizikse l
besin için bağlı değildir, o a n n e y e h e r şekilde bağlıdır; 138
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
ruhsal besin için de. Bu y ü z d e n şayet sen dinginleşir$ sen, ç o c u k s e n i t a k i p e d e c e k t i r , o b u n u b i l m e d e n ö ğ r e nir; eğer s e n m e d i t a s y o n h a l i n d e olursan, o m e d i t a s y o n haline girecektir. Anne hakkında
babalar
çocukları
şikâyet ederken
yaptıklarının
farkında
ne
değil-
Çocukta yanlış
bir şey varsa
dirler ç ü n k ü b e n i m gözlemime
bu anne babadan
göre
geliyor
çocukta
yanlış
bir
şey
olmalıdır.
v a r s a b u a n n e b a b a d a n geliyor
Bu her zaman
olmalıdır. B u h e r z a m a n böy-
böyledir.
ledir: dokuzu
Bunun anne
yüzde
doksan
babadan
gelir;
çocuk ne kadar küçükse oran o kadar büyüktür. Çocuk biraz b ü y ü d ü ğ ü n d e v e t o p l u m u n içine g i r m e y e başladığ ınd a o z a m a n e l b e t t e b a ş k a l a r ı n d a n d a ö ğ r e n i r a n c a k nihai hesaba göre neredeyse y ü z d e doksan oranında a n n e b a b a d a n k a y n a k l a n ı r . O y ü z d e n ç o c u ğ u n n e olm a s ı n ı i s t i y o r s a n , ol. D i n g i n ol, ş e f k a t l i ol, s e v g i d o l u ol, n e şel i ol. V e s a d e c e b u o l a r a k ç o c u ğ u n b u n i t e l i k l e r i ö z ü m s e m e y e başladığı için şaşıracaksın. Ve şayet o ding i n l i ğ i i ç s e l l e ş t i r e b i l i r s e b u o n u n için e n b ü y ü k ş e y olacaktır.
Küçük oğlum çok güzel ve zengin bir çocuk ama benden çok fazla enerji talep ediyor ve çok fazla ilgime ihtiyacı var Suçluluk duymak ve kendinden fedakârlıkta bulunmak arasında mücadele ediyorum. Dengeyi bulmak mümkün müdür? 139
ÇOCUK
E v e t m ü m k ü n d ü r . S a d e c e b i r şeyin anlaşılması ger e k i y o r . E ğ e r ç o c u k l a r a izin v e r i r s e n g e r ç e k t e n ç o k d i k t a t ö r gibi olabilirler; seni g e r ç e k t e n sömürebilirler . Bu s e n i n içi n z a r a r l ı d ı r v e o n l a r içi n d e iyi d e ğ i l d i r ç ü n k ü b i r k e z s ö m ü r ü l m e n e izin v e r i r s e n v e ilgi g ö s t e r m e k z o $ r u n d a y s a n ve sınırlarının ötesinde sevmen g e r e k i y o r s a v e b u n u n ç o k fazla o l d u ğ u n u h i s s e t m e y e b a ş l a r s a n , o z a m a n bir şekilde intikam alacaksın. D a h a s o n r a ç o c u k kendisini ö n e m s e m e y e n bir d ü n y a n ı n içine girecek ve o h e r z a m a n d i ğ e r h e r k e s t e n a y n ı şeyi bekleyecek. O n u n beklentileri aşırı olacak. Ve b u n l a r hayal kırıklıkları yaratacak. O z a m a n seni suçlayacaktır —ve mantıklı olan d a b u d u r — v e " B a b a m beni mahvetti" diyecektir. Sevgi v e r a m a k e n d i n e h ü k m e d i l m e s i n e izin verme. Aradaki ayrım incedir a m a V e r m e k istediğind e sevgi ver.
anlaşılması
gerekir.
Vermek istemediğinde,
u m u r s a m a ç ü n k ü s e n s a d e c e ç o c u ğ u n u n a r z u l a r ı n ı gid e r m e k için b u r a d a değilsin. V e sen o n a yanlış ö r n e k s u n u y o r s u n ; o d a a y n ı şeyi k e n d i ç o c u k l a r ı n a y a p a c a k . V e h e r z a m a n h a t ı r l a : F e d a k â r l ı k iyi d e ğ i l d i r ç ü n kü asla o ğ l u n u affedemeyeceksin. A n c a k o s o r u m l u t u t u l a m a z . O u y a n ı k değil, o bu k a d a r bilinçli değil. S e n d a h a bilinçlisin. S e n i n s o r u m l u l u ğu n ç o k d a h a b ü y ü k . S e v g i n i v e r a m a h ü k m e d i l m e . V e ç o c u k l a r ı n algısı ç o k g e l i ş k i n d i r . B i r s e f e r i n d e b i r a r k a d a ş t a k a l ı y o r d u m v e çift d ış ar ı ç ı k t ı v e b a n a k ü ç ü k o ğ u l l a r ı n ı n o r a d a o l d u ğ u n u söyledi, y a n i o n a b a k m a m g e r e k i y o r d u . " B ı r a k ı n o y n a sın"
140
dedim. M e r d i v e n l e r d e n d ü ş tü ve canı y a n d ı .
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
B a n a b a k t ı v e b e n s e o r a d a b i r B u d a gibi o t u r d u m . O da b a n a baktı, y a k ı n d a n izledi ve s o n r a " H i ç y a r a r ı yok; ağlayıp zırlamak anlamsız ç ü n k ü g ö r ü n e n o ki bu a d a m neredeyse bir heykel gibi" diye d ü ş ü n d ü . O y n a maya başladı... Y a r ı m s a a t s o n r a a n n e b a b a s ı g e r i g e l d i ğ i n d e ağlamaya başladı. O z a m a n b e n de ona, "Bu mantıksız ç ü n k ü şu an bir p r o b l e m yok. Acı ya da biraz incinme olsaydı y a r ı m saat geçti; d a h a ö n c e a ğ l a m a l ı y d ı n " dedim. " N e a n l a m ı v a r d ı ki? umursamayacaktın.
G a y e t iyi b i l i y o r d u m k i
Beklemek
zorundaydım"
dedi.
Çocuklar çok pratiktir. B u n e d e n l e ş u a n d a n itibaren bu k o n u d a biraz d a h a uyanık onun
ol. seni
On
günlüğüne
zorlamasına
izin
verme, anlayacaktır. Çocuklar k e n d i çıkarı için insanları kullanabilir. O n l a r y a n l ı ş strateji-
Çocuklar yanlış
stratejiler
öğrenir ve sonra, tüm yaşamları bu
boyunca
stratejileri
tekrarlar.
ler ö ğ r e n i r v e s o n r a t ü m yaş amlar ı b o y u n c a b u s t r a t e j i l e r i t e k r a r l a r l a r : K a n l a r ı y la, k o c a l a r ı y l a , ç o c u k l a r ı y l a . B i r k e z o n l a r ı n s e n i y ö n e t m e s i n e i z i n v e r i r s e n b i r d a h a k i s e f e r e d a h a fazlasını yapacaklardır. Senin onların gücü altında olduğunu bilirler. V e h e r k e s g ü c ü n t a d ı n ı ç ı k a r m a k ister, h e r k e s p a t r o n o l m a k ister. A ğlayabilirler
, zırlayabilirler. Bırak ağlasınlar, on-
lar t e k b a ş ı n a b ı r a k ı l m a l ı. V e o n l a r b u n d a n b i r ş e y öğr e n e c e k l e r d i r . B a ş k a l a r ı n ı n ö z g ü r l ü ğ ü n e saygı. 141
ÇOCUK
Bir a n n e aynı z a m a n d a bir k a d ı n d ı r ; bir bireydir. A n n e l i k h e r şey değildir, o s a d e c e senin bir p a r ç a n d ı r . B u y ü z d e n d ü n y a d a , özellikle d e B a t ı d a p e k ç o k k a d ı n anne
olmaktan
çok korkar.
Kadının hiç
özgürlüğü
y o k t u r . A n n e o l d u ğ u n d a işi b i t m i ş t i r , eli k o l u b a ğ l a n m ı ştı r v e ç o c u ğ u n s o r u n l a r ı y l a o k a d a r y ü k l e n m i ş t i r k i k e n d i s i n e a l a n k a l m a z . V e ç o c u k l a r s a h i p o l m a k ister; sahiplenmek doğuştandır.
Bu hastalığı,
sahiplenmeyi
v e t u t u n m a y ı v e y a k a l a m a y ı v e y a p ı ş m a y ı d o ğ u ş t a n itib a r e n getiririz. Pek çok kadın anne
olmaktan korkar.
Sorunu
ç ö z m e n i n y ö n t e m i b u değildir. B u n u ç ö z m e n i n yolu, a n n e l i ği n s e n i n b i r p a r ç a n o l d u ğ u n u g ö r m e k t i r . O seninle eşanlamlı değildir; sen b i r b i r e y olara k kalırsın. Aynı şekilde eş olmak da senin bir parçandır. Seninle e ş a n l a m l ı değildir; se n b i r b i r e y o l a r a k kalırsın. V e bireysellik h i ç b i r şey için k u r b a n e d i l m e m e l i d i r . N e olursa olsun: Annelik, karılık, kocalık, babalık. Bireysellik f e d a e d i l m e m e l i d i r ç ü n k ü o n u n i ç i n d e d a h a b ü y ü k şeyler vardır. Annelik y i r m i d ö r t saatlik bir iş değildir. Ç o c u k l a ra, " A n n e l i k y a p a r k e n a n n e l i k y a p ı y o r u m v e b a ş k a bir şey y a p a r k e n d e b a ş k a bir şey y a p ı y o r u m v e b u şeylerin üst üste binmesini istemiyorum" de. O n l a r a güçlü h a l e g e l m e l e ri v e b u n u a n l a m a l a r ı için y a r d ı m et. V e onlar hayatlarında, büyüdüklerinde sana minnet duyacaklar ve sen asla öfkelenmeyeceksin. Bu k o n u l a r üzer i n d e y a v a ş y a v a ş çalış . Ç o c u k l a r k ı r ı l g a n d ı r a m a ç o k g ü ç l ü d ü r l e r d e . Ve o n l a r ısrar edecektir, kolaylıkla izin
142
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
vermeyeceklerdir çünkü teslim
olmaktaydın.
seni tanıyorlar:
Bu y ü z d e n
Sen
onlara
s a n a kolaylıkla izin
v e r m e y e c e k l e r d i r . A n c a k b i r ila ü ç hafta i ç i n d e b u k a dının değişmiş olduğunu anlayacaklar; bu kadın artık aynı değil.
Oğlumun yememesinden endişeleniyorum, belki de bu bronşite neden oluyor ve onun diğer çocuklarla ilişki kurma şeklinden de endişeleniyorum. Nasıl yapıyor? yorum
sorun,
Zannedi-
onunla
oldu-
ğ unda n ç o k s e n i n l e ilgili! Göründüğü
kadarıyla
o n u n h a k k ı n d a aşırı endişelisin. B a z e n b u bile o n u n zihninde
gerginlik
yaratabilir.
O n a h e r şekilde özen göster
Bizim
yapabileceğimiz
tek şey, ve
sevebilir
özgürlük
verebiliriz. Ve sevgi özgürlük verebilir
sadece,
o zaman o sevgidir.
a m a e n d i ş e l e n m ek özen göst e r m e k değildir. E n d i ş e ç o k t a h r i p edicidir. S e n i n için t a h r i p edicidir, o n u n için t a h r i p edicidir ç ü n k ü şayet o n u n h a k k ı n d a çok endişeli o l d u ğ u n u anlarsa suçlu h i s s e t m e y e b a ş l a y a c a k t ı r . B r o n ş i t e b u n e d e n olabilir, a s t ı m a b u n e d e n olabilir. D a h a a z y e m e y e başlayabilir; k e n d i s i n i c e z a l a n d ı r m a y a b a ş l a y a b i l i r . H i ç b i r ilgi k ö t ü d e ğ i l d i r a m a a ş ı r ı ilgi k ö t ü d ü r . Aşırılıklar h e r z a m a n k ö t ü d ü r ;
o r t a d a o l m a k iyidir.
O n u çok, aşırı k o r u y o r s u n . O n a n e r e d e y s e b o ğ u l d u $ 143
ÇOCUK
ğ un u h i s s e t t i r i y o r s u n ; b r o n ş i t v e a s t ı m b u d u r . A s t ı m kişi
boğulduğunu
hissediyorsa
başlayabilir
ve
senin
y a r a t t ı ğı n ş e y b u d u r . Y a n i s e n i n n i y e t i n k ö t ü d e ğ i l a m a y a p t ı ğ ı n ş e y iyi d e ğil . S a d e c e o n u k e n d i b a ş ı n a bırak. O n u sev a m a o n u bırak. O n u n k e n d i hayatı var. O n a sadece d a h a çok özgürlük ver ve astım kaybolacaktır. O n u n kendi yaş a m t a r z ı n a izin ver; o n a aşırı b i r şekilde yol g ö s t e r m e y e ç a l ı ş m a . B i z i m y a p a b i l e c e ğ i m i z t e k şey, s e v e b i l i r v e ö z g ü r l ü k verebiliriz. Ve sevgi ö z g ü r l ü k verebilir sadece, o z a m a n o s e v g i d i r . B u n e d e n l e ilgini kes, e n d i ş e n i k e s. B u s e n i n b i r ç e şi t k e n d i n d e n k a ç m a y ö n t e m i n o l a b i l i r . O n u n l a ilgileniyorsun böylelikle k e n d i endişelerinden kaçınıyors u n . B u iyi b i r b a h a n e h a l i n e g e l i r , b u b i r n e d e n b u l m a h a l i n e gelir. K e n d i i ç k a o s u n d a n k a ç a b i l i r s i n ; o n u n l a ilgilenebilirsin. M i l y o n l a r c a i n s a n ı n yaptığ ı şey b u d u r . Ç o c u k l a r g ü n a h keçisi h a l i n e gelir. T ü m p r o b l e m l e r i o n u n sırtına yüklersin. E ğe r t e k b a ş ı n a b ı r a k ı l ı r s a n , e ğ e r h a k k ı n d a e n d i ş eleneceği le
n biç kimse olmazsa o z a m a n bu problemler-
yüzleşmek
zorunda
kalacaksın.
Bu
problemlerle
yüzleş; onlar aşılmak z o r u n d a . Ve eğer derinlerde bir y e r d e o n u n hasta olmasında, o n u n b a ş ı n ı n d e r t te o l m a s ı n d a b i r t a k ı m çıkarların v a r s a . . . B u b i r y a t ı r ı m d ı r ç ü n k ü o m ü k e m m e l b i r şekilde sağlıklıysa o z a m a n sen ne y a p a c a k s ı n ? S e n k e n di içine fırlatılacaksın. O y ü z d e n bilinçaltının derinle$
144
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
r i n d e b i r y e r d e s e n o n u n o l d u ğ u h a l i y l e k a l m a s ı n ı ist e r s i n. V e b u n u h i s s e d e c e k t i r ; ç o c u k l a r s o n d e r e c e sezgiseldir. B u n u h i s s e d e c e k t i r v e s e n i n a r z u n u y e r i n e getirecektir. B a ş k a ne yapabilir ki? O senin bilinçaltı arz u n u yerine getirecektir ve seni meşgul edecektir. A m a o n u n hayatı mahvolacaktır. Ve sen de kendinle yüzleşme fırsatını k a ç ı r a c a k s ı n . B e n i m h i s s i y a t ı m o ki,
senin çözülmesi gereken
çok derin bazı problemlerin var: Bu yüzden, o n u n üzer i n e h e r ş e y i a k ı t m a k t a n s a b i r sevgili, b i r a r k a d a ş b u l . P e k çok kez bir annenin çocuğun etrafında dolandığı olur. " N e y a p a b i l i r i m ? H e r h a n g i b i r ilişkiye girebilecek z a m a n ı m yok, b u n u n l a u ğ r a ş a m a m " diyebilir. H a y ı r , k e n d i h a y a t ı n a y ö n e l m e l i s i n böylelikle o n u birazcık k e n d i başına bırakabilirsin. O n a bir yetişkinmiş gibi saygı d u y. H e r ç o c u ğ a aynı d ü z e y d e y m i ş gibi saygı d u y u l m a k z o r u n d a d ı r . O y ü z d e n ilk o l a r a k o n a ö z g ü r l ü ğ ü n ü v e r . b o ğma .
Onu
O n u n astımının s a n a söylediği şey b u d u r .
O
bir mesajdır. Ve o n u hiçbir şey y e m e y e z o r l a m a aksi h a l d e o r e d d e d e c e k . B u n a g e r e k y o k ! B i r ç o c u k n e zam a n a ç o l d u ğ u n u bilir. A ç o l d u ğ u n d a y i y e c e k t i r . E ğ e r aç değilse y e m e ğ e gerek y o k t u r . Ve hiçbir ç o c u ğ u n aç kalmayacağı o k a d a r doğal bir şeydir ki! E ğe r b i r g ü n b i r ö ğ ü n ü a t l a r s a e n d i ş e l e n m e b u g a y e t iyidir. A r a d a bir, b i r tatil iyidir. B ı r a k ö ğ ü n ü atlasın. O n u n g e r ç e k açlığı g e l d i ğ i n d e k o ş a r a k g e l e c e k t i r . P e k çok anne çocuğu y e m e k yemeye zorlar ve b u n u y a p a r a k p e k ç o k şeyi m a h v e d e r . B i r k e z ç o c u ğ u n d o $
145
ÇOCUK
ğ a l i ş t a h ı n ı y o k e t t i k l e r i n d e y a v a ş y a v a ş , o t a m a m e n ilgisiz h a l e g e l e c e k t i r ; a ç o l d u ğ u z a m a n ı , a ç o l m a d ı ğ ı z a m a n ı bilmez.
H i ç b i r h a y v a n açlık çekmez.
Hayvan
a c ı k t ı ğınd a y i y e c e k t i r ; a ç o l m a d ı ğ ı n d a y e m e y e c e k t i r . Ve hiçbir a n n e b u n u önemsemiyor; hiç kimse o n a yol g ö s t e r m i y o r . V e ç o c u k l a r h a y v a n d ı r , saf h a y v a n d ı r l a r . Sadece onu rahat bırak. Bir anne çocuklarıyla aşırı ilgilendiği zaman bunun anlamı, onun
çocukta
hem
çocuğu
hem kocayı çalışması
bulmaya demektir.
Ve bir ay içinde o kendiliğinden
yemeğe
Canı
ne
başlayacaktır.
isterse
bırak yesin.
Bir ç o c u ğ u n nasıl yetiştirileceği planlarını ve bilgini k e n d i n e sakla. Ve eğer r e h b e r kitapların varsa onları y a k !
Çünkü
B a t ı ' d a i n s a n l a r ı n r e h b e r kitapları
var.
okuyor
ve
Onlar bilgili
kitapları
insanların,
u z m a n l a r ı n y a p ı l m a s ı gerekli dediği şeyleri y a p m a y a ç a l ı şıyorlar . B u n a h i ç g e r e k y o k ; d o ğ a y e t e r l i d i r !
Ve
o n a ö z g ü r l ü k t a n ı : B ı r a k h a r e k e t etsin, b ı r a k b a z ı şeyleri k e n d i istediği şekilde y a p s ı n . U ç a y içinde p r o b lemlerin o r t a d a n kalkacak a m a sen problemlerinle uğr a şma k z o r u n d a s ı n . Bir a n n e çocuklarıyla aşırı ilgilendiği z a m a n b u n u n anlamı, o n u n çocukta h e m çocuğu h e m kocayı b u l m a y a çalışması d e m e k t i r . Bu tehlikelidir. Bir a r k a daş a r a m a y a başlamalısın. Bu zihnini o n u n ü z e r i n d e n b a şk a b i r y ö n e ç e k e c e k t i r v e o n u k u r t a r a c a k t ı r .
146
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
Genç oğlumun hissediyorum bense bazı
durumlarda
çok güçlü olduğunu hiç güçlü hissetmiyorum ne yapacağımı
bilmiyorum.
Bırak o güçlü olsun! Niçin onun gücü hakkında endişe edesi n ki? Bu iyidir. O g ü ç l ü o l m a k d u r u m u n d a d ı r v e a n n e ise y u m u ş a k o l m a k d u r u m u n d a d ı r . O güçlü olmak zorundadır; sadece o zaman o bir birey o l a r a k gelişebilir. E ğ e r o y u m u ş a k s a ve a n n e g ü ç l ü y s e o ölecektir. P e k çok insanın b a ş ı n a gelen b u d u r : A n n e a şır ı g ü ç l ü d ü r v e o n l a r y u m u ş a k t ı r y a d a a n n e o n l a r ı n g ü ç l ü o l m a s ı n a izin v e r m e z . O z a m a n o n l a r t ü m h a y a t ları b o y u n c a a n n e l e r i n etrafında dolanırlar. O n l a r yaş$ l a n s a bile, a n n e ö l m ü ş v e g i t m i ş olsa bile h â l â ö n l ü ğ ü n ü n iplerine t u t u n u r l a r ; d e r i n d e onlar hâlâ psikolojik o l a r a k a n n e y e b a ğ ı m l ı d ı r . B u p a t o l o j i k b i r h a l alır . O z a m a n a d a m k a r ı s ı n a a n n e s i y m i ş gibi b a k m a y a başlayabilir. O bir a n n e o l m a d a n y a ş a y a m a z . O kendisine annelik y a p a c a k birisine ihtiyaç duyar. B u e ğ i l i m y ü z ü n d e n m e m e l e r ç o k ö n e m l i h a l e gelm i ştir . S a n a t ç ı l a r m e m e l e r i r e s m e t m e y e d e v a m e d e r , h e y k e l t ı r a şla r m e m e l e r i n h e y k e l i n i y a p a r , ş a i r l e r m e m e l e r h a k k ı n d a y a z m a y a d e v a m eder; öyle g ö r ü n ü y o r ki bu gerçekten çok b ü y ü k bir takıntıdır. Temelde bu, s a d e c e b u i n s a n l a r ı n h â l â a n n e için y a n ı p t u t u ş t u ğ u n u n bir göstergesidir; m e m e anneyi temsil eder. Çoc u k l a r a n n e d e n ö z g ü r o l u r s a m e m e l e r ş i i r d e n v e filmlerden ve resimden kaybolacaktır. Onlar doğru orantı$
147
ÇOCUK
y a s a h i p o l a c a k t ı r , o n l a r b e d e n i n d o ğ a l bir p a r ç a s ı olacaktır. Şimdi g ö r ü n e n o ki m e m e l e r e sahip olan k a d ı n d e ğildir , m e m e l e r k a d ı n a s a h i p t i r ; k a d ı n i k i n c i p l a n d a gibidir. Bu çok patolojik bir d u r u m d u r . Çocuklar
çok güçlü
olmalıdır.
O yüzden
onun
g ü ç l ü o l m a s ı n a y a r d ı m et. S e n i n i ç i n b u n u n l a b a ş a çıkm a k z o r o l a c a k t ı r . Ç ü n k ü o n e k a d a r g ü ç l ü o l u r s a sen i n için o k a d a r b e l a y a r a t a c a k t ı r ; şayet zayıf o l u r s a sor u n y o k t u r . A n c a k bir kimse h a y a t t a güçlü o l m a k zorundadır:
H a y a t bela getirir,
h a y a t risklidir.
O bir
m e y d a n o k u m a d ı r . E ğ e r o d o n u k s a ve d u r g u n s a ve ölü gibiyse b i r k ö ş e d e o t u r a c a k t ı r ve s a n a hiç rahatsızlık v e r m e y e c e k t i r ama, o z a m a n o canlı değildir. E ğ e r can$ l ı y s a senin için p e k ç ok p r o b l e m y a r a t a c a k t ı r . O n l a r l a y ü z l e şme k z o r u n d a s ı n . A n n e o l m a k b u d e m e k t i r : B u problemlerle yüzleşmektir. Ve bunlarl a yüzleşerek sen de büyüyeceksin, o n a özgürlük ve güç vererek sen de büyüyeceksin. A n n e ve çocuk birlikte büyürler.
K ı l ı m a bağırdığım için endişeleniyorum. Bazen beni kızdırıyor ve yapmaması için ona bağırıyorum. Hayır,
bağırma konusunda
endişelenme;
gerek
y o k . Bu doğaldır. S a d e c e bir şeyi h a t ı r l a m a n gerekiy o r ; o n u s e v g i n l e d e n g e l e . B a z e n i n s a n ı n b a ğ ı r m a k istediği anlar v a r d ı r ve çocuklar b u n u anlarlar ç ü n k ü o n l a r k e n d i l e r i d e bağırır. B u g e r ç e k t e n o n l a r ı n lisanıdır. E ğ e r i ç e r d e b i r şeylerin k a y n a d ı ğ ı n ı h i s s e d i y o r s a n ve b a ğ ı r m ı y o r s a n , ç o c u k olan şeyden çok rahatsız his$
148
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
s e d e r ç ü n k ü b u o n u n a n l a y a c a ğ ı n ı n ö t e s i n d e b i r şeydir. O hissedebilir... senin b ü t ü n titreşimlerin bağırı$ y o r d u r v e s e n ise b a ğ ı r m ı y o r s u n v e b a t t a s e n g ü l ü m s ü $ yorsun ve kontrol ediyorsun. Çocu k b u n d a n son derece rahatsız olur ç ü n k ü o annesinin aldattığını hisseder ve onlar asla aldatmayı affetmezler. Onlar her zaman hakikati kabul etmeye hazırdır. Çocuklar
çok
yaşama
bağlıdır,
Çocuklar her zaman hakikati
ayakları yere basar. O y ü z d e n ne
zaman
hissedersen
kabul
bağır.
hazırdır,
H a t ı r l a n a c a k t e k ş e y ise o n u s e v g i ile d e n g e l e m e k t i r . rasında
çılgınca
b a ğırdığınd
sev.
etmeye
onların
Son-
yere
ayakları basar.
Onlara
a a y n ı çılgın ş e k i l -
d e o n l a r ı s e v m e n d e g e r e k i r . O n l a r a s a r ı l, o n l a r l a d a n s et. A n n e l e r i n i n v a h ş i o l d u ğ u n u a n l a y a c a k l a r v e o n l a r o n u n k e n d i l e r i n i s e v d i ğ i n i v e b a ğ ı r m a y a d a h a k k ı old u ğun u b i l i r l e r . Ş a y e t o n l a r a s a d e c e b a ğ ı r ı r s a n v e o n l a r ı y o ğ u n b i r ş e k i l d e v e t u t k u ile s e v m e z s e n o z a m a n bir s o r u n vardır. B u y ü z d e n p r o b l e m b a ğ ı r m a k t a n ort a y a ç ı k m a z . O , o n u s e v g i y l e d e n g e l e m e z s e n o r t a y a çıkar. Bir ç o c u k yanlış bir şey yaptığında, dövülmeye, t o k a t l a n m a y a h a z ı r h a l d e gelir. E ğ e r o n a v u r m a z s a n o n u n beklentileri u ğrayacaktır
gerçekleşmez.
O
hayal kırıklığına
. Eğer ona sertçe v u r u r s a n yanlış bir şey
y o k t u r s a d e c e o sıcak olmalıdır. Bu d a r b e sıcak olmalıdır, s o ğ u k d e ğ i l . V e i k i s i n i n a r a s ı n d a ç o k b ü y ü k b i r fark v a r d ı r . S o ğ u k bir t o k a t , s a d e c e sen b a s t ı r ı r s a n ge$ lir. 149
ÇOCUK
Ö r n e ği n b i r ç o c u k b i r ş e y y a p t ı v e s e n ö f k e n i b a s tırdın. Bu sıcak andı. E ğ e r o n a v u r m u ş o n a bağırmış olsaydın her şey sıcak ve canlı olacaktı a m a sen o n u bastırdın. D a h a s o n r a ç o c u k hiçbir şey y a p m a z k e n — altı saat g e ç m i ş t i r ve o t a m a m e n u n u t m u ş t u r —
sen
unutamazsın; sen o n u bastırdın. Artık h e r şey soğum u ştur . Ş i m d i s e n b i r b a h a n e b u l u r s u n : " Ö d e v i n i y a p m a m ı şsın! " ş i m d i b u s o ğ u k t u r v e s e n i n t i k a m a l ı y o r sun. Bir şey y a p m a n gerekiyor aksi taktirde b u n d a n kurtulamayacaksın. Mantıksal bir bahane buluyorsun. Bağırmak son d e r e c e m a n t ı k s ı z d ı r a m a d o ğ a l d ı r . S e n ise d o ğ a l o l m a y a n a m a mantıklı bir b a h a n e bulacaksın: Ödevin i yapm a m ış o l d u ğ u y a d a elbiselerinin kirli olduğu y a d a bug ü n d u ş a l m a m ı ş o l d u ğ u gibi. Ş i m d i kızgınsın a m a kızg ı n l ı ğı n s o ğ u k . O n d a n k u r t u l a b i l i r s i n ; b u d a ç i r k i n o l a caktır. B u t ı p k ı s o ğ u k y e m e k y e m e k gibi; h a z m e t m e s i d a h a ç o k z a m a n alır; m i d e n d e a ğ ı r l ı k y a p a r . Ç o c u k a n l a y a m a z . O y ü z d e n s ı c a k ol. P s i k o l o g l a rın neler söylediğine kulak asma; neredeyse o n u n yüzd e ellisi ç ö p l ü k t ü r . O n l a r d ü n y a d a k i p e k ç o k g ü z e l ş e yi mahvetmiştir. Artık anneler ve babalar çocuklarına nasıl d a v r a n a c a ğ ı h a k k ı n d a kullanım kılavuzları okuy o r l a r . N e a p t a l l ı k ! Kişi b a s i t ç e bilir...bir a n n e o l a r a k nasıl d a v r a n a c a ğ ı n ı bilirsin. H i ç k i m s e d e n ö ğ r e n m e y e i h t i y a ç y o k s a d e c e d o ğ a l ol. H i ç b i r k e d i n a s ı l f a r e y a k a l a y a c a ğ ı h a k k ı n d a gidip bir kılavuza danışmaz. O basitçe 150
zıplar ve y a k a l a r .
A N N E BABALAR, İÇİN TAVSİYE
O bir kedidir; bu k a d a r ı yeterlidir. H i ç b i r sertifikaya ihtiyaç y o k t u r , hiçbir d a n ı ş m a n a ihtiyaç y o k t u r . Sen bir annesin. Bitti!
Senin anne doğan gerekeni yapa-
caktır. E ğ e r sen doğalsan o kendin i dengeleyecektir. A r a d a b i r ş a r k ı söyle v e d a n s d a e t ç ü n k ü ç o k güz e l b i r ç o c u ğ u n v a r . B a z e n o n a s a r ı l o n u y a k ı n ı n a al. B ı r a k s e n i n b e d e n i n i v e k e n d i b e d e n i n i h i s s e t s i n . O senin b e d e n i n i n parçası. S e n i n sıcaklığına ihtiyacı var. B a z e n e l i n d e n t u t v e e v i n i ç i n d e k o ş . . . y ü z m e y e git. B a z e n o n u d u ş a sok v e çıplak d u r , ikiniz d e çıplak dur u n d u ş u n altında ve o z a m a n o m ü k e m m e l bir şekilde annesinin doğal olduğunu anlayacaktır. O ne y a p a r s a yapsın doğrudur.
Çocuklarım zapt edilemez, başa çıkılamaz hale geldi. Ne yapmalıyım?
Sadece onları kendi başlarına bırak. Sadece rahatla ve bir kez senin tamamıyla rahatlamış olduğunu ve onların ne yaptığı h a k k ı n d a hiç de endişelenmediğini gördüklerinde çok sakin olacaklardır ve kendi kendiler i n e a n l a y a c a k l a r d ı r . Ç o c u k l a r ı k o n t r o l e t m e n i n e n iyi y o l u . . . e ğe r
sen
birazcık
kaotik
hale
gelirsen;
onlar
kontrollü hale geleceklerdir. Zıpla ve dans et ve şarkı s ö y l e v e o n l a r " A n n e m i z e n e o l d u ? D e l i r d i m i n e oldu?"
diye
düşünmeye
başlayacaklardır.
Ve
onlar
" K o m şula r ö ğ r e n i r s e n e d ü ş ü n e c e k l e r ? " d i y e d ü ş ü n m e y e başlarlar. O n l a r seni kontrol etmeye başlayacakl a r v e s e n i s u s t u r m a y a ç a l ı ş a c a k l a r ! O n l a r ı k o n t r o l et$ 151
ÇOCUK
m e n i n e n iyi y o l u ş u d u r : S e n c a n ı n n e i s t i y o r s a y a p v e b ı r a k o n l a r d a c a n l a r ı n e i s t i y o r l a r s a y a p s ı n l a r . V e şaş ıracaksın
.
Küçük
çocuklar
bile
—bu
her
zaman
o l u r — eğer hiç kimsenin onların peşinden koşmadığını görürlerse ve hatta onların annelerine dikkat etmeleri g e r e k i y o r s a ç o k sessiz ve disiplinli hale gelirler. O n l a r a n n e b a b a r o l ü n ü o y n a m a y a başlar. Bırak onlar b a n a gelip, " A n n e m i z i k o n t r o l e t m e k g i d e r e k ç o k zorl a şıyor " d e s i n l e r . S e n e n d i ş e l e n m e ! O n l a r s a d e c e h i p p i b a ş k a b i r şey değiller.
Çocuklarımız
nasıl
ciddi
O n a d a h a çok ve
olmadan
daha çok
kalabilirler?
gülmeyi öğret.
Ve
onunla oynarken o n u n etrafındaki gülme atmosferini koru. Eğer sen ciddiyetten kaçınabilirsen görevini yerine getirmiş ezilirler.
olacaksın.
Ç o c u k l a r ciddiyetin altında
Şurası kesindir ki d a h a yaşlı insanlar d a h a
c i d d i d i r v e ç o c u k l a r ise k a h k a h a g i b i d i r a m a y a v a ş y a vaş taklit etmeye başlarlar; onlar sanki gülmek yanlış b i r ş e y m i ş g i b i h i s s e t m e y e b a ş l a r . V e d a h a y a ş l ı l a r zih i n l e r i n d e c i d d i o l m a n ı n , sessiz k a l m a n ı n d i n g i n k a l m a n ı n iyi b i r şey, a h l a k l ı b i r ş e y o l d u ğ u i m a j ı n ı y a r a t ı r lar. B u y a n l ı ş t ı r ç ü n k ü b i r k e z ç o c u k k a h k a h a y l a b a ğ lantısını yitirirse bu bağı y e n i d e n o l u ş t u r m a k çok zordur. Ç o k sayıda terapiye ihtiyaç olur ve o z a m a n bile ç o c u k l u ğun u g e r i g e t i r m e k z o r d u r . Ç o k s a y ı d a d i n e i h tiyaç vardır. Aslına b a k a r s a n d ü n y a d a hiçbir dine gerek yoktur. 152
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
Çocukların kahkahasına
doğallığına,
izin
k e n d i l i ğindenliklerine
verilirse, ,
eğlen-
celerine izin verilirse hiçbir dine, hiçbir kiliseye ihtiyaç y o k tur, insanlar hiçbir din olmadan
dindar
olacaklardır.
Ve
i n s a n l a r h i ç b i r kilise o l m a d a n dindar olacaktır. Onların
tüm
Çocukların doğallığına, kahkahasına izin
kendiliğindenliklerine, eğlencelerine izin
verilirse
hiçbir dine, kiliseye
hayatı
verilirse,
bir
hiçbir
ihtiyaç yoktur, insanlar
ibadet olacaktır ç ü n kü kahka-
hiçbir din olmadan
ha bir duadır.
dindar
Çocuk
eğlenceyi yitirdiği
an, ölüm yerleşmiştir ve üç yaş ın a y a k l a ş t ı ğ ı n d a
bir
çocuk
olacaklardır.
Ve insanlar hiçbir kilise dindar
olmadan
olacaktır.
ölmeye başlar. Bu y ü z d e n yaşlı insanlar bile ç o c u k l u k t a bir c e n n e t o l d u ğ u n u ; çocukl u ğu n c e n n e t o l d u ğ u n u h a t ı r l a r l a r . B u b i r ş e y i y i t i r m i ş $ lik d u y g u s u s ü r e r ; c e n n e t b a h ç e s i y i t i r i l m i ş t i r , A d e m k o v u l m u ştur . O y ü z d e n bir ç o c u ğ u n o l d u ğ u n d a senin etrafında bir c e n n e t bahçes i vardır. O y ü z d e n o n u ciddileşmeye zorlama. O n u n yerine o n u n l a birlikteyken sen ciddiyet i n i b ı r a k m a l ı s ı n . K a h k a h a a t v e b i r ç o c u k ol. B u k a $ d a r c ı k y a r d ı m ı n d o k u n a b i l i r s e , o g ü z e l b i r k i ş i l i k geliştirecektir.
Yaşlarına tüm
bakmaksınız çocuklara hayatın gerçekleri söylenmeli midir? 153
ÇOCUK
Çocuklara ne söylenip ne söylenmemesi gerektiği asırlardır h e p s o r u n o l m u ş t u r . G e ç m i ş t e k i strateji, çoc u k l a r a h a y a t ı n g e r ç e k l e r i n i s ö y l e m e k t e n m ü m k ü n old u ğunc a k a ç ı n m a k t ı ç ü n k ü i n s a n l a r , h a y a t ı n g e r ç e k l e rinden çok korkuyorlardı. "Hayatın gerçekleri" deyiminin kendisi bir örtbas etmedir; o basitçe t e k b i r şeyi gizler. S e k s h a k k ı n d a hiçbir şeyi s ö y l e m e m e k , h a t t a " s e k s " s ö z c ü ğ ü n d e n bile k a ç ı n m a k için b u m e t a f o r u " h a y a t ı n g e r ç e k l e r i n i " uyd u r m u şlardır
.
H a y a t ı n hangi gerçekleri? Bu sadece seks hakkında hiçbir şey söylememektir. İ nsanlığı
n t ü m g e ç m i ş i b u k a n d ı r m a c a ile y a ş a n -
m ı ştı r a m a ç o c u k l a r e r y a d a g e ç k e ş f e d e r l e r . V e a s l ı n d a o n l a r e r y a d a g e ç k e ş f e d e r l e r v e ç o k y a n l ı ş b i r şe kilde keşfederler. Ç ü n k ü d o ğ r u insanların hiçbirisi onl a r a a n l a t m a y a istekli değildir, o n l a r k e n d i işlerini k e n dileri h a l l e t m e k z o r u n d a d ı r . O n l a r toplar, o n l a r dikizc i h a l i n e gelir; v e o n l a r ı d i k i z c i l e r h a l i n e i n d i r g e m e k ten sen sorumlusun. O n l a r t ü m yanlış k a y n a k l a r d a n , çirkin insanlardan toplar. O n l a r bu yanlış kavramlar ı tüm yaşamları boyunca taşıyacaktır ve b u n u n sebebi sensin. O n l a r ı n t ü m cinsel h a y a t ı t o p l a m ı ş o l d u k l a r ı b u yanlış bilgiler t a r a f ı n d a n etkilenecektir. Artık d ü n y a d a seks h a k k ı n d a m ü m k ü n olabilecek e n y ü k s e k m i k t a r d a yanlı ş bilgi yayılmış d u r u m d a d ı r . Ş u y i r m i n c i yüzyıl insanları bile seks h a k k ı n d a b ü y ü k b i r c e h a l e t i ç i n d e y a ş a m a k t a d ı r . H a t t a s e n i n d a h a iyi bilmesi
154
gerektiğini
düşündüğün
insanlar
bile;
senin
A N N E BABALAR İÇİN TAVSİYE
d o k t o r u n bile gerçekte n seksin ne o l d u ğ u n u bilmez, o n u n karmaşıklığını bilmez. O bilmelidir a m a doktorlar bile s o n d e r e c e yüzeysel y a ş a r ; o n l a r da bildiklerini p a z a r d a n alırlar. H i ç b i r tıp fakültesinde seks ayrı bir k o n u olarak öğretilmez. Bu k a d a r muazzam, güçlü bir k o n u v e h â l â o n u n l a ilgili h i ç b i r ş e y ö ğ r e t i l m e z . E v e t , s e k s i n fizyolojisi d o k t o r t a r a f ı n d a n b i l i n i r a m a fizyoloj i h e r şey değildir. D a h a d e r i n k a t m a n l a r v a r d ı r : Psikoloji v a r d ı r ,
ruhsallık vardır.
S e k s i n b i r psikolojisi
v a r d ı r v e s e k s i n b i r r u h s a l l ı ğ ı v a r d ı r ; fizyoloji s a d e c e yüzeydedir. P e k çok araştırma b u r a d a yapılmıştır ve b u y ü z y ı l d a hiç olmadığı k a d a r çok şey biliyoruz a m a bilgi y a y ı l m ı y o r . insanlar korkuyor çünkü onların anne babaları k o r k u y o r d u ve k o r k u bulaşmıştır. Ç o c u ğ u n a b u n d a n b a h s e t m e k zorundasın, b u n u onlara borçlusun. Ve hakikati konuşmalısın.
" A n n e yiyeceğimizi Tanrı'dan mı alıyoruz?" " E v e t , öyle y a p ı y o r u z B a r b a r a . " "Ve N o e l z a m a n ı t ü m hediyelerimizi N o e l B a b a mı getiriyor?" "Bu doğru." " V e d o ğ u m g ü n ü m d e iyi p e r i l e r h e d i y e l e r i g e t i r i yor?" "Hı hı..." "Ve k ü ç ü k kardeşimi leylek mi getirdi?" D o ğru .
155
ÇOCUK
" O z a m a n ş u k a h r o l a s ı b a b a m n e halt e t m e y e etrafta dolanıyor?"
D o ğruy u
söylemek
daha
iyidir!
Ama
çocuğun
ü z e r i n e atlayıp o n l a r istese de istemese de h e r şey h a k kında doğru söylemeye başlamalısın demiyorum. Artık b u oluyor — d i ğ e r u ç — özellikle d e B a t ı ' d a ç ü n k ü psikologlar sürekli olarak gerçeğin söylenmesi gerektiğini ifade ediyor, i n s a n l a r sürekli o l a r a k ç o c u k o n u s o r s a d a s o r m a s a d a gerçeği söyleyip d u r u y o r . B u d a yanlışt ı r . B e k l e ! E ğ e r ç o c u k s o r u y o r s a d ü r ü s t ol; e ğ e r s o r m u y o r s a gerek yok, h e n ü z ilgilenmiyor.
Sekiz yaşındaki
küçük
oğlu y e m e k
masasında,
"Baba b e n nereden geldim?" diye s o r d u ğ u n d a yaşlı a d a m n e r e d e y s e balyoz y e m i ş gibi o l d u . Babası kızararak, " H ı m m , zannediyorum seninle erkek erkeğe g ö r ü ş m e y a p m a vakti gelmiş. Y e m e k t e n s o n r a sana kuşlar ve arılar h a k k ı n d a bir şeyler anlatac a ğım " d e d i . Çocuk, " N e kuşları ve arıları? D i ğ e r a p a r t m a n d a k i k ü ç ü k F r a n k i e b a n a C h i c a g o ' d a n geldiğini söyledi. B e n sadece n e r e d e n geldiğimi bilmek istiyorum!"
O y ü z d e n biraz bekle. O n l a r kendisi soracaktır, çok acele etme. Ve hiçbir şekilde çocukları k a n d ı r m a y a çalışma. Tehlikeli olabilir.
156
Ge nçle r Niçin yeni kuşak, anne babalar için bu kadar problem oluyor?
Ç ü n k ü y e n i k u ş a k d a h a zekidir. Z e k â p r o b l e m yaratır. Ve y e n i kuşağın d a h a zeki olması doğaldır. Evrim böyle gerçekleşir. H e r y e n i kuşak ö n c e k i n d en zeki olacaktır. Ç o c u k l a r ı n s e n d e n d a h a zeki olacaktır ve çocuklarının çocukları da senin çocuklarından d a h a zeki olacaktır. Bu bir devinimdir, artan bir devinimdir. Sen Bu$ daların o m u z l a r ı n d a d u r u y o r s u n ; t ü m kısımlar senindir. Ö r n e ğ i n b e n i m v a r l ı ğ ı m d a B u d a bir p a r ç a d ı r , İsa bir parçadır, Abraham bir parçadır, Krishna bir parçadır, M u h a m m e d bir p a r ç a d ı r . . . B u şekilde B u d a b e n den daha yoksuldur, İsa benden daha yoksuldur. Ve gelecekteki aydınlanmış
kimi kimseler b e n d e n
daha
zengin olacaktır ç ü n k ü b e n o n u n bir parçası olacağım a m a o b e n i m p a r ç a m olmayacak. E v r i m sürekli hız kazanır. 157
ÇOCUK
H e r ç o c u k a n n e b a b a s ı n d a n d a h a akıll ı o l m a l ı d ı r a m a b u s o r u n y a r a t ı r ç ü n k ü b u a n n e babaları aşağılar. A n n e b a b a l a r h e r şeyi biliyormu ş gibi y a p m a k isterler. G e ç m i şt e b ö y l e y m i ş g i b i y a p m a k ç o k k o l a y d ı ç ü n k ü ç o c u k l a r a a n n e b a b a l a r ı n d a n gelen sözel iletişimden b a şk a b i l g i a k t a r m a y o l u y o k t u . Ö r n e ği n b i r m a r a n g o z u n o ğ l u , ö ğ r e n e b i l e c e ğ i h e r ş ey i b a b a s ı n d a n ö ğ r e n i r d i . ö ğretme
Baba sadece b a b a olmaz,
n de olurdu. Ve oğlu h e r z a m a n o n a hayranlık
d u y a r ve saygı gösterirdi ç ü n k ü b a b a ç o k şey bilirdi; o h e r çeşit a ğ a ç v e o d u n v e ş u v e b u k o n u d a k i h e r şeyi bilirdi. V e oğulsa hiçbir şey bilmezdi. O n u n çok b ü y ü k bir saygısı o l u r d u . Y a ş a saygı d u y u l u r d u : E s k i g ü n l e r d e bir a d a m n e k a d a r yaşlıysa elbette
deneyimi nedeniyle
d a h a bil-
geydi. A n c a k a r t ı k bizler d a h a iyi iletişim a r a ç l a r ı gel i ştirdik . B a b a a r t ı k ö ğ r e t m e n d e ğ i l d i r ; a r t ı k ö ğ r e t m e mesleği t a m a m ı y l a farklı b i r m e s l e k t i r .
Çocuk okula
gider. B a b a o k u l a otuz y a d a k ı r k yıl önce gitmiştir. B u o t u z k ı r k y ı l d a b i r bilgi p a t l a m a s ı g e r ç e k l e ş m i ş t i r . Ç o c u k b a b a n ı n farkında olmadığı şeyleri ö ğ r e n e c e k t i r ve ç o c u k eve geldiğinde nasıl h a y r a n l ı k duyabilsin? Ç ü n k ü o b a b a d a n d a h a ç o k ş e y bilir, b a b a d a n d a h a çok en son bilgilere sahiptir. B a b a n ı n m o d a s ı geçmiş gibi g ö r ü n ü r . Sorun budur. Ve bu giderek d a h a da çok artacaktır ç ü n k ü bizim beklentilerimiz eskidir ve h â l â çocuğ u n eskiden o l d u ğ u gibi a n n e b a b a s ı n a saygı göstermesini isteriz. F a k a t artık t ü m k o ş u l l a r değişmiştir. Ar$
158
GENÇLER
tık y e n i bir şey ö ğ r e n m e k z o r u n d a s ı n :
Ç o c u ğ a saygı
d u y m a y a başla. Artık yeniye eskiden d a h a ç o k saygı gösterilmesi
gerekiyor.
Çocuktan
öğrenmeye
başla
ç ü n k ü o s e n d e n d a h a iyi b i l i y o r . O ğ l u n ü n i v e r s i t e d e n g e l d i ğind e k e s i n l i k l e o s e n d e n d a h a iyi b i l i y o r d u r . Benim üniversitedeki deneyimim de b u d u r . Felsefe p r o f e s ö r l e r i m d e n bir t a n e s i ç o k s a ç m a şeyler söylerdi v e b u n u n n e d e n i o n u n üniversitede otuz yıl ö n c e bu$ l u n m a s ı y d ı. O g ü n l e r d e , o bir öğrenci iken H e g e l ve B r a d l e y felsefe d ü n y a s ı n d a k i e n ö n e m l i i s i m l e r d i . A r tık hiç k i m s e H e g e l ve Bradley'i u m u r s a m ı y o r . Artık Wittgenstein ve G . E . M o o r e onların yerini almıştır. B u p r o f e s ö r ü n W i t t g e n s t e i n h a k k ı n d a h i ç b i r fikr i y o k t u , G . E . M o o r e h a k k ı n d a h i ç b i r fikri y o k t u . O , o k a d a r g e r i d e kalmıştı k i ona, " O k a d a r yaşlı, o k a d a r g e r e k s i z s i n k i y a ş u a n felsefede n e l e r o l d u ğ u n u o k u m a y a başla, y a ö ğ r e t m e k t e n v a z g e ç ! " d e m e k z o r u n d a kaldım. D o ğa l o l a r a k k ı z d ı . Ü n i v e r s i t e d e n u z a k l a ş t ı r ı l d ı m . Rektöre bir m e k t u p yazıp, "Ya bu öğrenci üniversitede kalacak ya da ben öğretmeye devam edeceğim a ma her ikimiz bir a r a d a kalamayız, o bir baş belası" dedi. O Wittgenstein
o k u m a y a hazır
değildi.
Aslında
b e n o n u n p r o b l e m i n i a n l a y a b i l i y o r u m : O k u m u ş olsayd ı bile a n l a y a m a z d ı . W i t t g e n s t e i n , H e g e l ' d e n t a m a m ı y l a f a r k l ı b i r d ü n y a d ı r . V e o ise H u m e v e B e r k e l e y h a k k ı n d a k o n u ş u r d u . . . k i b u n l a r k o k u ş m u ş isimlerdir, artık hiçbir önemleri yoktur. Tarih olmuşlardır, dipnot o l m u şlardır
. 159
ÇOCUK
S o r u n b u d u r . Y a ş ı n k e n d i s i saygı d u y m a k için artık bir s e b e p değildir. Z e k â y a , bilince saygı duyulmalı dır. V e sen şayet ç o c u k l a r ı n a saygı d u y a r s a n o n l a r d a s a n a saygı d u y a c a k t ı r . saygı
duyarsan,
yöntem
sana
çocuğunu
F a k a t sadece, saygı
sürekli
sen çocuklara
duyacaklardır.
aşağılamandı,
Eskiden
çocuklarına
h e r şekilde h a k a r e t e t m e n d i . Ve onlar s a n a saygı duym a k zorundaydı; artık bu böyle olamaz. "Babanla yatmadan önce
hiç b a ş k a bir erkekle
y a t m a m ı ştım, " d i y e i l a n e t t i a n n e s i v a h ş i k ı z ı n a . " S e n kızına aynı şeyi söyleyebilecek m i s i n ? " " E v e t , " diye y a n ı t l a d ı kız, " a m a b u k a d a r ciddi b i r yüzle değil!"
Y a şl ı R u b i n s t e i n , " B a n a b i r b a k ! " d i y e s e s l e n d i . "Sigara içmiyorum,
içki i ç m i y o r u m y a d a k a d ı n l a r ı n
p e şinde n k o ş m u y o r u m v e y a r ı n s e k s e n i n c i y a ş g ü n ü mü kutlayacağım" dedi. " Ö y l e m i ? " diye sordu oğlu ciddi bir şekilde. " N a sıl? N e s i g a r a i ç i y o r s u n , n e i ç k i i ç i y o r s u n , n e d e k a d ı n ların p e ş i n d en k o ş u y o r s u n. Nasıl k u t l a y a c a k s ı n ?"
Gençler nasıl anne babalan ile bir köprü oluşturabilirler? İlk olarak gençler s o n u ç n e olursa olsun d o ğ r u v e d ü r ü s t olmalıdır. O n l a r a n n e b a b a l a r ı n a n e hissediyorl a r s a u k a l a değil, 160
alçakgönüllü olarak
söylemelidirler.
GENÇLER
A n n e b a b a l a r ı n d a n hiçbir şey gizlememelidirler. K o p u ş u y a r a t a n şey şudur: A n n e babalar çocuklarından p e k çok şey i gizler, ç o c u k l a r a n n e b a b a l a r ı n d a n p e k ç o k şeyi gizler v e a r a d a k i k o p u k l u k b ü y ü r v e g i d e r e k d a h a b ü y ü r . Bir g ü n b a b a m a g i t t i m v e d e d i m ki, " S i g a r a içme ye başlamak istiyorum." " N e ? " dedi. " B u n u n için b a n a p a r a v e r m e k z o r u n d a s ı n ç ü n k ü ç a l m a k i s t e m i y o r u m . E ğ e r b a n a p a r a v e r m e z s e n çalac a ğı m a m a s o r u m l u l u k s e n i n o l a c a k . E ğ e r s i g a r a i ç m e m e i z i n v e r m e z s e n i ç e c e ğ i m a m a gizli ş e k i l d e i ç e c e ğ i m . V e s e n b e n i b i r h ı r s ı z y a p a c a k s ı n ; b e n i m b i r ş e y l e r gizlememi ve dürüs t o l m a m a m ı sağlayacaksın.
Pek çok
i n s a n ı n s i g a r a i ç t i ğ i n i g ö r ü y o r u m v e t a d ı n a b a k m a k istiyorum.
Mevcut
o l a n e n iyi s i g a r a y ı i s t i y o r u m v e i l k
sigarayı senin ö n ü n d e içeceğim" d e d i m . " B u garip a m a i d d i a n d a haklısın. E ğ e r seni engell e r s e m ç a l a c a k s ı n . E ğ e r sen i e n g e l l e r s e m y i n e d e içeceksin, y a n i seni engelleme m sende d a h a çok suç u n s u ru y a r a t a c a k . Bu b e n i incitiyor. S e n i n sigaraya başlam a n ı istemiyorum" dedi. " S o r u n b u değil, i n s a n l a r ı s i g a r a i ç e r k e n g ö r d ü ğ ümd e i ç i m d e b i r a r z u y ü k s e l d i . B u n a d e ğ e c e k m i b i r denemek istiyorum. E ğ e r b u n a değerse o z a m a n b a n a sürekli olarak sigara sağlaman gerekecek. E ğ e r b u n a d e ğmezs e o z a m a n o n u n l a i ş i m b i t e r . A m a s e n r e d d e d e n e k a d a r hiçbir şey y a p m a k istemiyorum o z a m a n t ü m s o r u m l u l u k senin olacaktır ç ü n k ü b e n suçlu hissetmek istemiyorum" dedim.
161
ÇOCUK
i s t e m e y e r e k d e o l s a ş e h i r d e k i m e v c u t o l a n e n iyi sigarayı satın almak z o r u n d a kaldı. Amcalarım, büyükbabam, " N e yapıyorsun? Bu yapılmadı," dediler. Israr ettiler... A m a o, "Biliyorum böyle bir şey y a p ı l m a d ı a m a siz o n u b e n i m t a n ı d ı ğ ı m k a d a r t a n ı m ı y o r s u n u z . O s ö y l e d i ğin i a y n e n y a p a c a k t ı r v e b e n o n u n d ü r ü s t l ü ğ ü n e v e h a k i k i olmasına saygı d u y u y o r u m . O b ü t ü n planını ban a n e t b i r şekilde ifade etti:
Beni zorlama ve beni en-
gelleme ç ü n k ü bu beni suçlu hissettirecek.' " S i g a r a y ı i ç t i m , ö k s ü r d ü m , g ö z l e r i m d e n y a ş l a r geldi; t e k b i r sigarayı bile b i t i r e m e d i m . V e o n u b ı r a k t ı m . B a b a m a , " B u i ş bitti, a r t ı k e n d i ş e l e n m e n e g e r e k y o k , a m a s e n i n a n l a m a n ı i s t i y o r u m k i n e h i s s e d i y o r s a m san a söyleyeceğim. Böylelikle s e n d e n h i ç b i r şeyi saklam a m a g e r e k y o k . V e şayet b a b a m d a n bile g i z l e y e c e k o l u r s a m k i m i n l e ilişki k u r a c a ğ ı m ? H a y ı r , s e n i n l e b e nim a r a m d a hiçbir kopukluk y a r a t m a k istemiyorum" dedim. Ve benim
sigaraları bıraktığımı g ö r d ü ğ ü n d e
gö-
z ü n d e n y a ş l a r geldi. " H e r k e s b u n a k a r ş ı g e l d i a m a senin samimiyetin beni sigaraları getirmeye zorladı" dedi. Aksi t a k t i r d e H i n d i s t a n ' d a b e l k i d e h i ç b i r b a b a asl a o ğ l u n a s i g a r a s u n m a m ı ş t ı r ; b u d u y u l m a m ı ş b i r şeydir. B a b a l a r ç o c u k l a r ı n ı n ö n ü n d e sigara bile içmezler k i b u s a y e d e s i g a r a i ç m e fikri o r t a y a ç ı k m a s ı n . Gençler çok zor bir d u r u m d a d ı r . O n l a r değişiyor; onlar çocukluğu geride bırakıyor ve genç olmaya başlıyorlar. H e r g ü n onlar için h a y a t ı n y e n i b o y u t l a r ı açı$ 162
GENÇLER
lıyor. O n l a r b i r d ö n ü ş ü m içindeler. A n n e b a b a l a r ı n d a n m u a z z a m bir desteğe ihtiyaçları var. A n c a k şu anki durum, a n n e babalarıyla neredeyse hiç b u l u ş m a m a l a r ı $ d ı r . A y n ı e v d e y a ş ı y o r l a r a m a b i r b i r l e r i ile k o n u ş m u y o r l a r ç ü n k ü birbirlerinin dilini anlayamazlar, birbirlerinin bakış açılarını anlayamazlar.
Sadece oğlan ya
da kız p a r a y a ihtiyaç d u y d u ğ u z a m a n buluşurlar; aksi halde
buluşma yoktur.
Kopukluk büyümeye
devam
eder; onlar bir kimsenin hayal edebileceğinin maksim u m u n d a yabancılaşmışlardır.
B u g e r ç e k b i r felaket-
tir. G e n ç l e r i n h e r şeyi h i ç b i r k o r k u o l m a d a n a n n e babalarına
söylemesi
cesaretlendirilmelidir.
Bu
sadece
çocuklara y a r d ı m etmeyecektir, bu anne babalara da y a r d ı m edecektir. H a k i k a t i n k e n d i n e h a s bir güzelliği vardır; d ü r ü s t l ü ğ ü n k e n d i n e ö z g ü bir güzelliği vardır. G e n ç l e r a n n e b a b a l a r ı n a d ü r ü s t ç e , samimi bir şekilde, hakiki bir
şekilde yaklaştığında ve
sadece kalplerini
açtıklarında bu, a n n e babaların da kalplerini açmaları için b i r şeyleri tetikler. Ç ü n k ü o n l a r d a s ö y l e m e k istedikleri a m a söyleyemedikler i p e k çok şeyle d o l u d u r . Toplum yasaklar, din yasaklar, gelenek yasaklar. F a k a t eğer onlar gençlerin tamamıyl a açık ve n e t o l d u ğ u n u görürlerse bu onların da açık ve net olmasına y a r d ı m edecektir. Ve hep üzerinde durulan, sözde k u şa k ç a t ı ş m a s ı b a s i t b i r ş e k i l d e b ı r a k ı l a b i l i r ; o k e n d i l i ğinde n b u h a r o l u p g i d e b i l i r . E n belalı p r o b l e m seks h a k k ı n d a olandır. Ç o c u k lar z i h i n l e r i n d e n neler geçtiğini t a m o l a r a k söyleyebil$ 163
ÇOCUK
melidir; hiçbir şeyi gizlemeye g e r e k y o k t u r ç ü n k ü onların akıllarından geçen her ne olursa olsun doğaldır. Onlar anne
b a b a l a r ı n ın tavsiyelerini isteyebilmeliler.
Ne yapılmalı? O n l a r sorunlu bir haldedir ve y a r d ı m a ihtiyaç v a r d ı r . Ve a n n e babaları dışında k i m e gidebilirler? N e z a m a n b i r s o r u n olsa b a s i t ç e a n n e b a b a m a söyl e d i m . V e b e n i m ö n e r i m şu, g e n ç l e r a n n e b a b a l a r ı n dan,
öğretmenlerinden
hiçbir
şeyi
gizlememelidir...
O n l a r t a m a m e n samimi olmalılar v e b u k o p u k l u k bu$ h a r l a şacak . V e b u k o p u k l u ğ u n b u h a r l a ş m a s ı g e r e k i y o r ç ü n k ü bu nasıl bir t o p l u m d u r ? Çocuklar ve a n n e babalar a r a s ı n d a bir k o p u k l u k var, k a r ı v e k o c a a r a s ı n d a bir k o p u k l u k var, öğretmenler ve öğrettikleri a r a s ı n da bir k o p u k l u k var. Sadece k o p u k l u k var ve kopukluklar h e r tarafta. Herkes
her
çeşidinden
kopukluklarla
çevrelen-
m i ştir . S a n k i t ü m i l e t i ş i m k o p m u ş t u r . B u b i r t o p l u m d e ğildir . B u b i r k o m ü n d e ğ i l d i r ç ü n k ü h i ç b i r i l e t i ş i m y o k t u r . H i ç kimse d o ğ r u y u söyleyemez, h e r k e s bastır ı l m ı ştır .
H e r k e s arzularını bastırıyor,
h e r k e s öfkeli.
Ve herkes yalnız, hayal kırıklığına uğramış hissediyor. Ö f k e l i b i r k u ş a k y a r a t t ı k ; a n l a m s ı z l ı k felsefeleri y a r a t tık. V e t ü m b u n l a r ı n sebebi, çocukların a n n e babalarıyla temasını yitirmiş olmasıdır.
Çocuklar muazzam
bir iş başarabilir ve onlarda b u n u y a p a c ak cesaret var. Belki a n n e b a b a l a r b u n u yapamayabilir; onlar aşırı derecede koşullanmıştır. Gençler diri ve tazedir; sadece onlara anne babalarına karşı samimi olmayı öğret.
164
GENÇLER
Babamla
bir
arılaşma
yaptım. O n a , "Seninle bir an-
Tüm
l a şm a y a p m a k i s t i y o r u m " d e -
temelde
utangaçlık seksle
ilişkilidir.
dim.
Bir kez çocuklar
" N e h a k k ı n d a ? " dedi. " A n l a şm a
şu,
eğer
tam
sana
cinsel ilişki
d o ğruy u s ö y l e r s e m , b e n i ö d ü l lendireceksin, zalandırırsan gerçeği
yapmakta
cezalandırma-
yacaksın ç ü n k ü şayet beni ce$ gelecek
söylemeyeceğim"
olarak özgür
olduğunda, muazzam
sefer
bir değişim
göreceksin.
de-
dim. Ve t ü m d ü n y a d a olan şey b u d u r : H a k i k a t cezalandırılır, b ö y l e l i k l e k i ş i o n u s ö y l e m e k t e n v a z g e ç e r . O z a m a n o yala n söylemeye başlar ç ü n k ü yala n söylemek ödüllendirilir. Bu nedenl e ona, " S e n k a r a r verebilirsin. B e n i m yalan
söylememi istiyorsan yalan
söyleyebilirim...şa-
y e t ödüllendirme k istediğin şey buysa. A n c a k eğer hakikati ödüllendirmeye hazırsa n s a n a gerçeği söyleyeceğim a m a b u n u n için b e n i c e z a l a n d ı r a m a z s ı n " d e d i m . O da, "Anlaşmayı k a b u l e d i y o r u m " dedi. Bu çok basit bir y ö n t e m d i r . Şayet kendini, k e n d i a n n e ve bab a n a gösteremiyorsan...tü m b u d ü n y a d a k i h e r k e s onlardan d a h a çok yabancı olacaktır. A n n e n ve b a b a n da yabancıdırlar a m a onlar en yakındaki yabancılardır, en samimi olduğun yabancılardır. Kendini onlara göster ki hiçbir k o p u k l u k olmasın. Bu onların da sana karşı samimi olmalarına yardım 165
ÇOCUK
edecektir. Bu h a t ı r l a n m a sı g e r e k e n bir şeydir: S a m i m i yet, dürüstlük, h a k i k a t aynı nitelikleri diğer kişide de tetikler.
Bu genç yaşta karar vermekle ilgili olarak çok fazla utangaçlık ve güvensizlik var. Anne babalar çoğunlukla yardımcı olmuyor. Nasıl içsel güç geliştirilmelidir? T ü m u t a n g a ç l ı k t e m e l d e s e k s l e ilişkilidir. B i r k e z ç o c u k l a r t a m o l a r a k c i n s e l ilişki y a p m a k t a ö z g ü r o l d u ğ unda , m u a z z a m b i r d e ğ i ş i m g ö r e c e k s i n . O n l a r a r t ı k u t a n g a ç d e ğ i l d i r . O n l a r ilk d e f a k a r a r l ı o l m a k i ç i n h i ç bir eğitim a l m a d a n kararlı hale gelirler ç ü n k ü onların sırtından çok b ü y ü k bir biyolojik y ü k kalkmıştır, b ü y ü k bir psikolojik gerginlik rahatlamıştır. Ç o c u k l a r a nasıl kararlı olunacağını ö ğ r e t m e ye bir i h t i y a ç g ö r m ü y o r u m . O n l a r ı n i h t i y a c ı o l a n t e k şey, a ş k söz k o n u s u o l d u ğ u n d a ö z g ü r l ü k t a n ı m a k t ı r . V e a r t ı k haplar mevcuttur. H e r h a n g i bir kızın hamile kalacağı k o r k u s u y o k t u r ; o basittir, bir o y u n d u r , eğlencedir. Bu kızlar ve o ğ l a n l a r a o n l a r ı n cinselliğiyle bağlantılı o l d u ğ un u d ü ş ü n e m e y e c e ğ i n b e l i r l i b i r k u v v e t g e t i r e c e k t i r . i n s a n l a r bastırılırsa seks h a k k ı n d a sinirli o l u r l a r ; e ğe r o n l a r c i n s e l l i ğ i b a s t ı r m ı ş l a r s a h e r ş e y h a k k ı n d a çekingen olurlar. N e y i n doğru neyin yanlış olduğunu, ne yapılacağını, ne yapılmayacağını bilmezler ç ü n k ü çok basit bir şey h a k k ı n d a k a r a r v e r m e l e r i n e izin verilmez. Bu basit şey çok temeldir ç ü n k ü o hayatın kendisini i l g i l e n d i r i r . 166
GENÇLER
B e n i m a n l a y ı ş ı m , b i r k e z ç o c u k l a r a s e k s l e ilgili ö z gürlük verildiğinde ve seks son derece n o r m a l bir şey o l a r a k k a b u l e d i l d i ğ i n d e — k i b u b ö y l e d i r — b a ş k a şeyler h a k k ı n d a m u a z z a m bir kararlılık o r t a y a çıkacaktır ç ü n k ü ilk d e f a o n l a r b a s t ı r ı l m a y a c a k . H e r t ü r d e n s o r u nu,
utangaçlığı,
kararsızlığı
yaratan
bastırmak-
tır... ç ü n k ü içlerinde, derinliklerde onlar k e n d i doğala$ rıyla sürekli savaşıyorlar. İ çse l b i r s a v a ş v e içsel b i r b ö l ü n m e o l m a d ı ğ ı n d a — t e k , s o m u t bir b i r e y — t a m a m ı y l a y e n i t ü r d e n bir çocuğu ö n ü n d e göreceksin: Kararlı, kudretli, utangaç değil . O n e d e n l e b u s o r u n , e ğ e r ilk s o r u n h e r h a n g i b i r mesele ç ı k m a d a n çözülebilirse çözümlenir.
Gençlerin bir gruba, herhangi bir şeye ait olmak için güçlü bir arzusu vardır. Bu ihtiyaç neyi yansıtır? B u n u n t e k n e d e n i o n l a r ı n a r t ık aileye ait o l m a m a sıdır v e o n l a r d ü n y a d a yalnız k a l m a k için ç ok gençlerdir. Ş aye t o n l a r l a a n n e b a b a l a r ı a r a s ı n d a b u k o p u k l u k olmasaydı, herhangi bir g r u b a ihtiyaç olmayacaktı. Bu tarz şeylerin lakların—
—hippilerin ya da punklar ın ya da dazgerçekleşmediğini
Doğu'da
görebilirsin.
Ç o c u k l a r ı n aileye ait olması gibi basit bir n e d e n y üz ü n d e n bu tarz şeylerin olmadığını görebilirsin. O n l ar ı n k ö k l e r i a i l e d e d i r , o n l a r y a l n ı z d e ğ i l d i r ; B a t ı d a ol$ 167
ÇOCUK
d u ğ u gibi bi r k o p u k l u k y o k t u r . T ü m p r o b l e m i Batı'da$ ki bu k o p u k l u k oluşturuyor.
O z a m a n o n l a r herhangi
bir g r u b a ait o l m a k istiyorlar ç ü n k ü yalnız b a ş ı n a kalm a k t a n korkuyorlar. O n l a r çok genç, çok kırılgandır. Bu y ü z d e n de çevrelerinde m e v c u t olan h e r h a n g i bir g r u b a ait o l m a y a başlıyorlar. V e h e r k e s o n l a r ı s ö m ü r e $ bilir. S u ç işlemeye m e c b u r bırakılabilirler — o n l a r s u ç i şliyorlar
— onlar uyuşturucu kullanmaya, uyuşturucu
satmaya m e c b u r kalabilirler ve onlar b u n u yapıyor. Ve kurnaz insanlar bu grupları yönetebilir ve genç insanları onların ait o l m a ihtiyaçları y ü z ü n d e n sömürebilir$ ler. B u n u n için d e öncelikle k o p u k l u k o r t a d a n k a l k m a lıdır. ikinci olarak sen b a ş k a gruplar yaratmalısın. Tarih b o y u n c a p e k çokları olmuştur.
Örneğin,
Sokra$
tes'in o k u l u n a ait olan insanlar, hakikati a r a y a n g e n ç insanlar vardı.
Atina'daki
biraz
zekâ
sahibi
herkes
S o k r a t e s ' i n etkisine girdi. V e y a l n ı z değildi: D o ğ u n u n h e r y e r i n d e t ü m işi i n s a n l a r a n a s ı l t a r t ı ş ı l a c a ğ ı n ı ö ğ r e t m e k o l a n p e k ç o k sofist v a r d ı . B i n l e r c e g e n ç i n s a n s ı r f t a r t ı şmayı , ç o k i n c e d e n t a r t ı ş m a y ı ö ğ r e n m e k i ç i n b u sofist o k u l l a r ı n a k a t ı l m ı ş l a r d ı . H i n d i s t a n ' d a p e k ç o k o k u l u m u z v a r d ı — f a r k l ı fels e f e c i l e r i n f a r k l ı felsefeleri s u n d u ğ u — v e g e n ç i n s a n l a r ilgileniyordu. Yaşlı insanlar ç o k t a n yerli y e r i n e oturm u ştu ;
genç
insanlar
hareket
halindeki
kuşaklardı.
Onları hiç kimse engellemiyordu; herhangi bir öğretmene
gidebiliyorlardı.
Öğretmenleri
değiştirebiliyor$
lardı. B u g ü n ü n ölü ve d o n u k üniversitelerinde bulaca$ 168
GENÇLER
ğ ı n t ü r d e n , orijinal olmayıp s a d e c e p a p a ğ a n gibi t e k r a r e d e n p r o f e s ö r l e r gibi değil, orijinal d ü ş ü n ü r l e r d e n p e k çok şey öğrenebiliyorlardı. H e r orijinal d ü ş ü n ü r ü n k e n d i s i bir üniversit e idi ve o n u n etrafındaki binlerce müridi, hayat hakkındak i h e r şeyi belli b i r a ç ı d a n ö ğ r e n i y o r l a r d ı . V e s a d e c e o n u ö ğrenmiyorlar
, hayatlarını bir düzene k o y m a d a n önce
onu yaşıyor, deneyimliyorlardı. Y a n i dazlak olmaktansa, o n l a r N a g a r j u n a y a d a B o s h o ile y a d a C h u a n g T z u ile P y t h a g o r a s y a d a H e r a c l i t u s y a d a E p i c u r u s ile o l u yorlardı. Ve bu çok güzel bir şeydi. G e n ç insanlar b a n a geldi v e d ü n y a n ı n h e r tarafınd a b ü y ü k b i r aile o r t a y a çıktı. Belli bi r ait o l m a var, çok gevşek.
Böylelikle hiç k i m s e e s a r e t a l t ı n d a değil;
h e r k e s ö z g ü r v e y i n e d e b i n l e r c e i n s a n l a birlikte b i r çeşit e ş z a m a n l ı l ı k h i s s e d i y o r . T ü m b u teröristleri, t ü m b u dazlakları h i ç b ir zorluk o l m a d a n değiştirebilirim. P e k ç o k hippiyi değiştirdim; artık onları tanıyamazsın. H a t t a onlar bile b a n a ilk g e l d i k l e r i z a m a n ı h a t ı r l a m a y a b i l i r l e r . . . D ü n y a n ı n h e r t a r a f ı n d a d o l a ş a n d a h a ç o k felsefeciye,
dünyanın
etrafında dolaşan d a h a çok ö ğ r e t m e n e ihtiyacımız var. Böylelikle g e n ç insanlar o n l a r a katılıp bir şey öğrenebilir ve bir şey yaşayabilir.
Yeniyetmeler sıklıkla geleceklerine ilişkin olarak hayaller ve fanteziler kuruyor. Onlar nasıl daha gerçekçi olabilir? 169
ÇOCUK
Öyle olmalarına gerek yok. Fantezinin, hayallerin bir zamanı vardır ve yeniyetmeleri gerçekçi y a p m a k t a n s a onların hayal k u r m a s ı ve fantezilere sahip olmas ı d a h a iyidir. B u n u n a n l a m ı s e n i n o n l a r ı n gençliklerini mahvettiğin ve
onları z a m a n ı n d a n önce yetişkin
y a p t ı ğındır . Hayır, bu hayaller ve fanteziler gelişimin parçasıdır; o n l a r k e n d i l i ğ i n d e n y o k o l a c a k . H a y a t ı n k e n d i s i onları g e r ç e k ç i y a p a c a k t ı r ; h a y a t a a t ı l m a d a n ö n c e bırak onlar hayallerinin tadını çıkarsın. Ç ü n k ü hayatın içinde
sadece
kâbuslar,
sadece
mutsuzluklar ve
acı
vardır. O n l a r son derece gerçekçi hale gelecek a m a onlar bu hayal ve fantezi günlerini h e r z a m a n en güzel anlar olarak hatırlayacaklar. S e n i n gerçekliğin, hayallerin ve fantezilerin y e r i n e geçecek ne sunabilir? Gençlerin meditasyona yönelmesine kendini hazır e t m e d i ği n s ü r e c e . . . B u o n l a r ı g e r ç e k ç i y a p a c a k t ı r , b u onlar ı ü t o p y a c ı y a p a c a k t ı r . B u , o n l a r ı n h a y a l l e r v e fant e z i l e r d e n ç o k d a h a fazla, s e n i n ç ü r ü m ü ş t o p l u m u n a u y u m sağlamalarını zorlaştıracaktır. Bu hayaller ve fantezilerin hiçbir zararı olamaz. O n l a r h a y a t ı n p a r ç a s ı d ı r ; g e n ç l i k h e r z a m a n b u şekilde hayal k u r m u ş , fantezi üretmiştir. Bırak onlar hayal k u r s u n ve fantezi yaratsın, s a n a z a r a r v e r m i y o r l a r . V e b i r s ü r e s o n r a görevlerle, işlerle, çocuklarla, eşlerle m e ş g ul olacaklardır. B u n d a n ö n c e b i r a z c ı k z a m a n l a r ı v a r ; b ı r a k b u n u f a n t e z i ile k u l l a n sınlar, b u n u n b ir z a r a r ı y o k . B a n a göre, b u h a y a l zamanını deneyimlemeleri 170
onların b a y a t ı n d a h a farklı
GENÇLER
o l a b i l e c e ğin i — m u t s u z o l m a s ı g e r e k m e d i ğ i n i , a c ı d o l u olması g e r e k m e d i ğ i n i —
hatırlamalarına y a r d ı m ede-
cektir diye hissediyorum. O n u n bir a z a p olması gerekmiyor. O n l a r güzel şeyler yaşamıştır; ve b u n l a r sadece hayaldi. H i ç b i r hayalin sana veremeyeceği çok d a h a güzel d e n e y i m l e r e sahip olabileceğin bilinçli bir d ö n ü ş ü m y a ş a m a k m ü m k ü n d ü r . A n c a k hayalin tadı güzeldir; o seni m u t s u z l u ğ u n h e r şey o l m a d ı ğ ı k o n u s u n d a uyanık tutar. Başka bir şey m ü m k ü n d ü r . Gençlik hayal ve u m u t zamanıdır ve sen sözde gerçek d ü n y a n ı n içinde k a y b o l d u ğ u n d a bu anlar sana ş u n u hatırlatacaktır: " G e r ç e k t e n var olmanın, h u z u r u n , dinginliğin, s e s s i z l i ğin , c o ş k u n u n o l d u ğ u b i r h a l i b u l m a n ı n b i r y o lu var mıdır?" Bu y ü z d e n b u n u değiştirmeye ihtiyaç o l d u ğ u n u sanmıyorum.
Bugün büyük
genç
etkisi
insanların
hayatında
olan gençlik ve spor hakkında
konuşabilir
misiniz?
S p o r ç o k iyidir v e gençlerin sadece b a ş k a insanların oynamasını izlemelerindense katılmaları da teşvik edilmelidir. O l a n şey binlerce insanın sadece seyretmesi ve sadece b i r k a ç insanın, profesyonelin oynamasıdır. B u iyi b i r d u r u m d e ğ i l d i r . H e r g e n ç , k a t ı l ı m c ı o l m a l ı d ı r ç ü n k ü b u o n a fiziksel s a ğ l ı k v e r e c e k t i r , o n a b e l l i b i r çeviklik sağlayacaktır, o n a belli bir z e k â sağlayacaktır. Ve m ü k e m m e l bir şekilde gençleştirir. 171
ÇOCUK
Ancak sadece bir gözlemci olmak —ve televizyon önünde bunu yapmak—
d o ğ r u değildir.
Başkalarını
futbol o y n a r k e n ya da h e r h a n g i bir sporu, televizyon u n ö n ü n d e k i b i r s a n d a l y e y e b e ş altı s a a t y a p ı ş m ı ş olar a k s e y r e t m e k d o ğ r u değildir. B u s a n a hiçbir gelişme s a ğlamaz . A k s i n e b u s e n i , d e r i n d e n b i r ş e k i l d e b i r k a t ı l ı m c ı , ilgili, a d a n m ı ş o l m a n g e r e k t i ğ i n d e h e r ş e y e y a b a n c ı olan asla k a t ı l m a y a n birisi y a p a r . Ö ğrenme
k için a r a d a b i r u z m a n l a r ı g ö r m e k
—
a m a s a d e c e ö ğ r e n m e k içi n — i y i d i r ; b u n u n d ı ş ı n d a h e r kes s a h a d a olmalıdır. S o r u n u n ne o l d u ğ u n u anlayamıy o r u m . G e n ç insanlar oynamalıdır; hatta zaman bulab i l i r l e r s e d a h a y a şl ı o l a n l a r b i l e o y n a m a l ı d ı r . H a t t a b i raz d a h a çok y a ş a m a k isteyen emekli olmuş insanlar bile oynamalıdır. Yaşlarına göre, kuvvetlerine g ö r e h e r y a ş g r u b u için o y u n l a r b u l m a l ı y ı z k i b u s a y e d e t ü m insanlar hayatları b o y u n c a o y u n c u olsunlar. H a y a t b i r s p o r olmalı. S p o r u n h a t ı r l a m a n ı istediğim çok güzel b i r şeyi vardır:
O
s a n a y e n i l m e n i n ya da zafer k a z a n m a n ı n
ö n e m l i o l m a d ı ğ ı n ı ö ğ r e t i r . Ö n e m l i o l a n şey, s e n i n iyi oynaman, senin b ü t ü n olarak oynaman, senin y o ğ u n o l a r a k o y n a m a n , hiçbir şeyi s a k ı n m a d a n h e r şeyini ort a y a k o y m a n d ı r . S p o r t m e n l i k b u d u r . Başkaları zafer kazanabilir,
kıskançlık yok;
onları kutlayabilirsin ve
o n l a r ı n z a f e r i n i k u t l a y a b i l i r s i n . G e r e k l i o l a n t e k ş e y sen i n s a k ı n m a m a n , t ü m enerjini o n u n içine k o y m a n d ı r . T ü m y a ş a m ı n bir oyun olmalıdır. 172
GENÇLER
Bu nedenle gençlerin sporla ilgilenmesinde yanlış bir şey y o k t u r . S o r u y u s o r a n kişi sanki gençlerin okull a r d a s a d e c e coğrafya, t a r i h ve bu gibi h a y a t t a h i ç b i r k u l l a n ı m a l a n ı o l m a y a n ş e y l e r i n ö ğ r e n i l m e s i y l e ilgiliymiş gibi geliyor. S p o r ç o k d a h a önemli, ç o k d a h a sağlıklı, ç o k d a h a c a n l ı d ı r .
Pek çok genç insan çirkin görünmeyi tercih ediyor. Punk ya da dazlak gibi giyiniyor, saçlarının bir kısmını tıraş ediyor ve kalanını şaşırtıcı renklerde boyuyor. Ayrıca onlar komik kıyafetler giymeyi tercih ediyorlar. Bu garip olay hakkında yorum yapabilir misiniz lütfen? B u hiç d e garip değil. Bu senin y o r u m u n . Batılı y a ş a m m ı şlardır .
O n l a r senin
tarzından
Onlar
sıkıl-
sadece
bık-
kınlıklarını gösteriyorlar. O n lar
sana
toplumu
hakikate
d o ğru , h u z u r a d o ğ r u , sallığa ğ ini ;
doğru toplumu
y ö n l e n d i r d i ğin i
Tanrı-
yönlendirmediölüme
Punklar dazlaklar
ve sadece
senin başarısız
olduğunun
hatırlatıcılarıdır. Batı sonuna
medeniyeti ulaşmıştır.
doğru
gösteriyorlar.
P u n k l a r ve dazlaklar sadece senin başarısız olduğ unu n h a t ı r l a t ı c ı l a r ı d ı r . B a t ı m e d e n i y e t i s o n u n a u l a ş m ı ştır . D o ğ a l o l a r a k h e r z a m a n i ç i n g e n ç l i k , g e l e c e k o l a n a en hassas, en algıları açık olanlardır. O n l a r ölü$ 173
ÇOCUK
m ü n geldiğini, t ü m Batılı bilim a d a m l a r ı n ı n Batılı p o litikacıların, Batılı kiliselerin t ü m insanlık için b ü y ü k bir mezarlık h a z ı r l a m a k t a olduklarını görüyorlar. Şaş ırtıc ı k ı y a f e t l e r i y l e ,
komik
kıyafetleriyle,
saçlarının
yarısını k e s e r e k o n l a r b a s i t ç e b u g ü n e k a d a r t a k i p ettiğin çizgiyi t e r k e t m e k için h â l â z a m a n o l d u ğ u n u gösteriyorlar. Böyle bir şey hiçbir z a m a n D o ğ u d a olmamıştır. B u n u n b a s i t n e d e n i D o ğ u n u n d a h a y ü k s e k b i r şeyi; i n s a n d a n d a h a y ü k s e k t e b i r şeyi araştırıyor olmasıdır. D o ğul u d e h a , y ı l d ı z l a r a u l a ş m a y a ç a l ı ş ı y o r v e B a t ı l ı z e k â ise b a s i t ç e ö l ü m i ç i n h a z ı r l a n ı y o r . B u p u n k l a r v e b u d a z l a k l a r s a d e c e s a n a b i r şey s ö y l e m e y e çalışıyor. O n lar semboliktir. O n l a r senin sağır o l d u ğ u n u ve dinlem e y e c e ğin i b i l i y o r . Ç a r p ı c ı bir şey yapılmal ı ki sen d ü ş ü n m e y e başla$ yabilesin: " N e y i yanlış y a p t ı m ? N i ç i n çocuklarımız bu ş ekild e d a v r a n ı y o r ? " N e b e k l i y o r s u n ? N ü k l e e r s a v a ş için h a z ı r l a n ı y o r s u n ; b u d ü n y a d a k i t ü m y a ş a m ı n ölüm ü n ü hazırlıyorsun. B u i n s a n l a r g a r ip b i r olgu değiller: G a r i p b i r olgu olan sensin. O n l a r basitçe s a n a karşı baş kaldırıyor ve o n l a r ı d i n l e m e n iyi o l a c a k . V e B a t ı ' n ı n ş i m d i y e k a d a r i z l e d i ğ i y o l u , m a d d e c i l i k y o l u n u d e ğ i ş t i r m e k iyi o l a cak.
Ben maddeciliğe karşı değilim a m a tek başına
maddecilik seni sadece ölüme götürebilir ç ü n k ü madde ölüdür. E ğe r o m a n e v i i h t i y a ç l a r a h i z m e t e d e r s e k e s i n l i k le maddeciliğin y a n ı n d a y ı m . Şayet maddecilik efendi
174
GENÇLER
d e ği l d e b i r k ö l e ise, o z a m a n o s o n d e r e c e i y i d i r . O i n s a n l ı ğı n b i l i n c i n i y ü k s e l t m e s i n d e , m u t l u o l m a s ı n d a , i n sanlığı insanlığın ötesine y ü k s e l t m e k t e m u c i z e l e r y a r a tabilir. Charles Darwin'in hatalı olduğunu kanıtlıyorsun ç ü n k ü m a y m u n l a r senden d a h a zekiydi. E n a z ı n d a n onlar kendilerini aştı ve insanlığı yarattı. S e n ne y a r a t tın? Kendini aş ve Budalar yarat; ancak o z a m a n Charles D a r w i n h a k l ı o l a c a k t ı r v e e v r i m t e o r i s i d o ğ r u olacaktır. İ n s a n takılıp kalmıştır. Ve gençlik basitçe sana gösteriyor. Ve onlar şaşırtıcı o l m a k z o r u n d a d ı r ç ü n k ü sen sağduyuyu, zekâyı dinlemeyeceksin. B e n bu insanl a r a ç o k s e m p a t i d u y u y o r u m . O n l a r l a t a n ı ş m a k isterim.
Onlarla hemen
anlaşabileceğim
çünkü
onların
m u t s u z l u ğunu , o n l a r ı n ç e k t i ğ i a z a b ı a n l a y a b i l i y o r u m . O n l a r senin kurtarıcıların olabilirler.
O n l a r a gülme;
sen k e n d i n e gül. O n l a r senin çocukların; onları sen ürettin. S o r u m l u l u ğ u sen almak zorundasın. Tıpkı bir ağacın meyveleriyle t a n ı n m a s ı gibi bir b a b a ç o c u k l a r ı n d a n anlaşılır. E ğ e r m e y v e zehirli hale d ö n ü şürs e a ğ a c ı m ı s u ç l a r s ı n y o k s a m e y v e y i m i ? S e n a ğaçsı n v e b u ç ı l g ın g ö r ü n ü m l ü g e n ç i n s a n l a r s e n i n meyvelerin.
Bir y e r d e sen
sorumlusun.
O n l a r senin
ü z e r i n d e k i bir soru işaretidir. O n l a r ı a n l a m a k amacıyla değerlendir. B e n i m anlayışıma göre Batı s o n u n a ulaştı. M u a z z a m bir m a n e v i h a r e k e t Batı d ü n y a s ı ü z e r i n d e yayıl$ mazsa onu kurtarmanın hiçbir yolu y o k t u r ve benim y a p m a y a çalıştığım şey d e b u d u r . 175
ÇOCUK
Benim sannyasinlerim de Batı sonuna ulaştı. Muazzam manevi
bir
hareket
Batı dünyası
üzerinde
yayılmazsa
onu
kurtarmanın hiçbir yolu ve
yoktur
benim yapmaya
çalıştığım
şey de
budur.
gençtir; onlar sannyasin olmasalard ı m u h t e m e l e n p u n k olacaktı, d a z l ak olacaktı. A n c a k o n l a r v a r l ı ğ ı n d a h a y ü k s e k seviyelerinde y a ş a m a n ı n bir yolunu bulmuşlardır.
Onlar
da
isyandalar. A m a onların isyanı r e a k s i y o n değil, o n l a r ı n i s y a n ı devrimdir.
Onlar
huzurlu,
sevgi
dingin,
ışıklı
dolu,
bir
hayatı y a ş a m a y a çalışıyor. O n l a r y e n i bir y a ş a m biçimini seçtiler. B a t ı ' n ı n a c i l e n y e n i b i r y a ş a m t a r z ı n a i h t i y a c ı old u ğun u a n l a m a d ı ğ ı n s ü r e c e d a h a ç o k v e d a h a ç o k şaş ırtıc ı t e p k i e t r a f ı n d a o l a c a k t ı r v e b u n d a n s e n s o r u m l u olacaksın.
Genç kuşak her çeşidinden keyif verici maddeyi hayatı daha yaşanılır kılmak için kullanıyor. Bizim doğal bir şekilde mutluluktan kendinden geçme kapasitemiz hakkında konuşabilir misiniz? Mutluluktan kendinden geçmek tamamıyla unutulmuş bir lisandır. O, b u n u u n u t m a y a zorlanmıştır; b u n u u n u t m a k z o r u n d a bırakılmıştır. T o p l u m o n a karşıdır , m e d e n i y e t o n a k a r ş ı d ı r . T o p l u m u n m u t s u z l u ğ a o l a ğanüst ü b i r y a t ı r ı m ı v a r d ı r . O m u t s u z l u ğ a b a ğ l ı d ı r , 176
GENÇLER
o m u t s u z l u k t a n beslenir. O m u t s u z l u k sayesinde bay a t t a kalır. T o p l u m insanla r için değildir. T o p l u m kendisi için i n s a n l a r ı b i r a r a ç o l a r a k k u l l a n ı r . T o p l u m insanlıktan d a b a önemli bale gelmiştir. Kültür, medeniyet, kilise: B u n l a r ı n h e p s i d a h a ö n e m l i hale gelmiştir. B u n l a r ı n i n s a n l a r için olması tasarlanmıştır a m a artık onlar insan için y o k t u r . O n l a r t ü m süreci tersine d ö n d ü r m ü ştür ; a r t ı k i n s a n o n l a r i ç i n v a r o l u y o r . M u t l u l u k t a n k e n d i n d e n geçmek her çocukta doğ uşta n v a r d ı r . M u t l u l u k t a n k e n d i n d e n g e ç m e k d o ğ a l dır. Bu sadece b ü y ü k ermişlerin b a ş ı n a gelmez. O herkesin
dünyaya
birlikte
getirdiği
bir
şeydir.
Herkes
o n u n l a b i r l i k t e gelir. O h a y a t ı n ö z ü n d e v a r d ı r . O can lı olmanın parçasıdır. Hayatın kendisi baş döndürücüdür. H e r ç o c u k o n u d ü n y a y a getirir a m a t o p l u m o n u n ü z e r i n e ç u l l a n ı r , k e n d i n d e n g e ç m e o l a s ı l ı ğ ı n ı y o k etm e y e başlar, ç o c u ğ u m u t s u z l a ş t ı r m a ya başlar, çocuğu k o şullandırmay
a başlar.
T o p l u m h a s t a d ı r ve o m u t l u l u k t a n k e n d i n d e n geç e n i n s a n l a r a izin v e r e m e z . O n l a r t o p l u m için tehlikel i d i r . M e k a n i z m a y ı a n l a m a y a çalış; o z a m a n h e r ş e y d a h a kolay olacaktır. K e n d i n d e n geçen bir insanı kontrol edemezsin; m ü m k ü n değildir. S en sadece m u t s u z bir insanı kontro l edebilirsin. M u t l u l u k t a n k e n d i n d e n geçen bir insanın özgür olması kaçınılmazdır. M u t l u luktan kendinden geçmek özgürlüktür. O n u o kadar kolay mahvedemezsin; onu bir hapishanede yaşamaya i k n a e d e m e z s i n . O y ı l d ı z l a r ı n a l t ı n d a d a n s e t m e k istey e c e k t i r ve o r ü z g â r d a y ü r ü m e k isteyecektir . Ve o gü$ 177
ÇOCUK
nesle ve ayla k o n u ş m a k isteyecektir. O engin olana, sonsuz olana, geniş olana, m u a z z a m olana ihtiyaç duyar.
O karanlık bir hücrede yaşamaya kandırılamaz.
O n d a n bir köle yaratamazsın. O kendi hayatını yaşay a c a k t ı r v e k e n d i işine b a k a c a k t ı r , b u t o p l u m için ç o k z o r d u r . E ğ e r ç o k fazla k e n d i n d e n g e ç e n i n s a n o l u r s a toplum, dağılmaya başladığını hissedecektir, o n u n yapısı d a h a fazla a y a k t a k a l a m a y a c a k t ı r . Bu nedenle ç o c u ğ u n çoc u k l u ğunda n Toplum
hastadır
ve o mutluluktan kendinden
geçen
insanlara izin
veremez.
Onlar toplum için tehlikelidir.
itibaren
özgür-
l ü ğ ü t a t m a s ı n a izin v e r i l m e z . Ç ü n k ü bir kez özgürlüğün ne o l d u ğun u b i l i r s e , o z a m a n k a bul
etmeyecektir.
O
zaman
ödün vermeyecektir. O kendini ifade edecektir. Ç o c u k bir kez ö z g ü r l ü ğ ü n t a d ı n ı alırsa, o asla
hiçbir
toplumun,
hiçbir
kilisenin, h i ç b i r k u l ü b ü n , h i ç b i r siyasi p a r t i n i n p a r ç a s ı olmayacaktır. O bir birey olarak kalacaktır,
o özgür
kalacaktır. Ve o etrafında ö z g ü r l ü ğ ü n nabız atışlarını yaratacaktır. O n u n v a r l ı ğ ı n ı n k e n d i s i ö z g ü r l ü ğ e b i r k a p ı olacaktır. Mutluluktan kendinden geçmek nedir?
Ulaşıla-
cak bir şey midir ? H a y ı r . K a z a n m a m g e r e k e n bir şey midir?
Hayır.
O l m a n gereken bir şey midir? H a y ı r .
M u t l u l u k t a n k e n d i n d e n g e ç m e k olmaktır ve bir şey h a l i n e g e l m e k s e a z a p t ı r . E ğ e r b i r ş e y h a l i n e g e l m e k is$ 178
GENÇLER
tersen m u t s u z olacaksın. Bir şey haline gelmek muts u z l u ğu n k ö k ü n d e k i s e b e p t i r . Ş a y e t m u t l u l u k t a n k e n dinden g e ç m e k istersen o z a m a n o sadece şimdidir. Ş imdi$buradadır
, tam şu andır. Bana bak. T a m şu an
— k i m s e y o l u t ı k a m ı y o r — m u t l u olabilirsin. M u t l u l u k o k a d a r açık ve o k a d a r k o l a y d ı r . O senin d o ğ a n d ı r . S e n o n u z a t e n t a ş ı y o r s u n . O n u n çiçek a ç m a s ı n a , çiçek$ lenmesine sadece bir şans tanı. Hatırla, mutluluktan kend i n d e n g e ç m e k k a f a y a ait de-
Daha çok kalbe,
ğ ildir . M u t l u l u k t a n k e n d i n d e n
daha az kafaya
g e ç m e k k a l b e aittir. M u t l u l u k -
ait ol.
tan kendinden geçmek düşün-
Kafa
ceye
bir
ait
aittir.
değildir;
Ve
sen
o
duyguya
hissetmekten
y o k s u n kaldın. Hissetmen ke-
sadece kısımdır;
kalp ise senin tüm
varlığındır.
sintiye uğratıldı. H i s s e t m e n i n ne olduğunu bilmiyorsun. "Hissediyorum"
d e d i ğ i n za-
m a n bile s a d e c e s e n hissettiğini d ü ş ü n ü y o r s u n . " M u t l u hissediyorum" dediğin z a m a n gözlemle, analiz et ve hiss e t t i ğin i d ü ş ü n d ü ğ ü n ü g ö r e c e k s i n . H i s s e t m e k b i l e d ü ş üncede
n geçmek zorundadır. O düşüncenin sansürün-
den geçmek zorundadır; sadece düşünce o n u onayladığ ınd a o n a izi n v a r d ı r . Ş a y e t d ü ş ü n c e o n u o n a y l a m a z s a o b i l i n ç a l t ı n a atılır, v a r l ı ğ ı n ı n b o d r u m u n a g ö n d e r i l i r v e u n u t u l u r . D a h a ç o k kalbe, d a h a a z k a f a y a ait ol. Kafa s a d e c e b i r k ı s ı m d ı r ; k a l p ise s e n i n t ü m v a r l ı ğ ı n d ı r . K a l p senin b ü t ü n l ü ğ ü n d ü r .
O y ü z d e n herhangi bir şeyde
k e n d i n i b ü t ü n h i s s e t t i ğ i n z a m a n d u y g u l a r ı n d a n işliyorsun. N e z a m a n h e r h a n g i bir şeyin k ı s m e n içindeysen
179
J
ÇOCUK
k a f a n d a n işliyorsun. N e z a m a n bir şeyin içinde b ü t ü n olarak varsan k e n d i n d e n geçersin. M u t l u l u k t a n kend i n d e n g e ç m e k k a l b e aittir, b ü t ü n e aittir.
İnsanlar U y u şturucula
niçin
uyuşturucu
kullanır?
r insanlığın kendisi k a d a r eskidir ve
o n l a r k e s i n l i k l e s o n d e r e c e d e ğ e r l i b i r şeyi y e r i n e g e t i r i r . Ben uyuşturuculara karşıyım a m a benim uyuşturuculara karşı olmamın nedeni, binlerce yıldır u y u ş t u r u c u y a b a ğıml ı o l a n i n s a n l a r ı n k i y l e a y n ı d ı r . B u ç o k g a r i p g e l e bilir. U y u ş t u r u c u l a r s a n a s ı r a d a n d ü n y a n ı n ö t e s i n d e h a $ lüsinatif d e n e y i m l e r y a ş a t m a y a m u k t e d i r d i r . yon
aracılığıyla
ulaşılmaya
çalışılan
Meditas$
deneyim
budur.
M e d i t a s y o n s a n a gerçek d e n e y i m i getirir ve u y u ş t u r u c u s a n a s a d e c e halüsinatif, h a y a l g i b i b i r d e n e y i m v e r i r a m a çok benzerdir. Meditasyon y a p m a k zordur, uyuşturucu u c u z d u r a m a u y u ş t u r u c u n u n cazibesi manevidir. i n s a n s ı r a d a n v a r o l u ş t a n t a t m i n o l m a z . O d a h a fazlasını b i l m e k ister. O d a h a ç o k b i r şey o l m a k ister. Yalnızca sıradan hayat çok düz, insan sıradan tatmin
varoluştan olmaz.
O daha fazlasını bilmek
ister.
O daha çok bir şey olmak ister.
ç o k a n l a m s ı z gelir. Ö y l e k i şayet hepsi buysa b u n u n dışına çıkmanın tek yolu intihardır. O hiç mutluluk, coşku vermez. T a m tersine senin üzerine d a h a çok ve kaygı,
daha
çok
mutsuzluk,
hastalık, yaşlılık ve so-
n u n d a d a ölüm yığar. 180
GENÇLER
En başından beri insanı uyuşturuculara çeken ned e n b u d u r . V e o n l a r e n a z ı n d a n geçici bir r a h a t l a m a s a ğlar . S a d e c e ç o k a z s a y ı d a i n s a n m e d i t a s y o n u d e n e d i . D o ğr u r e h b e r l i k — t ı b b i , m e d i t a s y o n l a i l g i l i — alt ı n d a u y u ş t u r u c u l a r s o n d e r e c e y a r a r l ı olabilir. U y u ş turuculara karşı o l d u ğ u m u söyledim ç ü n k ü şayet onlar b a ğımlılı k y a r a t ı r s a o z a m a n s e n i n k e n d i n e d o ğ r u o l a n y o l c u l u ğun a e n ç o k z a r a r ı o l a n ş e y h a l i n e g e l e b i l i r l e r . O z a m a n k e n d i n i h a l ü s i n a s y o n l a r a kaptırabilirsin ve o u c u z o l d u ğ u için, hiç ç a b a sarf e d i l m e k z o r u n d a o l m a dığı için g i d e r e k d a h a ç o k v e d a h a ç o k d o z d a a l m a y a devam etmen gerekecektir... Binlerce yıldır insanlar uyuşturuc u kullanmaktadır. Ahlakçılar, d i n d a r insanlar, h ü k ü m e t l e r kesinlikle b a şarısı z b i r ş e k i l d e y a s a k l a m a y a ç a l ı ş ı y o r . V e o n l a r ı n hiçbir z a m a n başardı olamayacağını görebiliyorum. B a şarmanı U y u şturucular
n
tek yolu
benim
önerdiğim
şeydir.
ı y a s a k l a m a k t a n sa bırakın bilim adam-
ları, d a h a d e r i n v e d a h a r e n k l i v e d a h a u ç u k , d a h a k e n d i n d e n geçirici d e n e y i m l e r v e r e n ilaçlar b u l s u n l a r ve hiçbir y a n etkisi ve hiçbir bağımlılığı olmasın. Ve b u n l a r ü n i v e r s i t e l e r d e , k o l e j l e r d e , h a s t a n e l e r d e m e v c u t olmalı. K i ş i n i n c a n ı n ı n istediği h e r şeyi b i r çeşit r e h b e r l i ği n m e v c u t o l d u ğ u h e r y e r d e ö z g ü r c e k u l l a n m a s ı n a izin verilmeli, y a s a k l a n m a m a k . V e biz o n u n d e n e y i m i ni, o n u n h a k i k i bir s ü r e c e d o ğ r u gelişmesine y a r d ı m e t m e k için kullanacağız. Böylece o h e r h a n g i bir m a d denin sağlayabileceği h e r h a n g i bir şeyden çok d a h a b ü y ü k bir şeyi d e n e y i m l e m e y e başlayabilir. Ve yalnız$ 181
çocuk
ca o z a m a n o, ilkinin sadece bir hayal o l d u ğ u n u kıyasl a y ı p g ö r e b i l i r . V e b u g e r ç e k t i r . V e ilki s a d e c e b e n i m k e n d i k e n d i m i k i m y a a r a c ı l ı ğ ı y l a k a n d ı r m a m d ı r . V e ilk i m a n e v i g e l i ş m e m d e b a n a y a r d ı m e t m i y o r d u . Aslında o gelişimi engelliyordu, b e n i bağımlı ve iş g ö r e m e z halde t u t u y o r d u , ikincisi gelişmeye d e v a m e d er ve artık p, d a h a fazlasını k e ş f e t m e k için cesaret t o p l a m a y a b a şlıyor . O h i ç b i r z a m a n b u d e n e y i m l e r i n m ü m k ü n old u ğunu n f a r k ı n d a d e ğ i l d i , b u d e n e y i m l e r s a d e c e u y d u r u l m u ş değildir. Kısacası
ve
Adem
Havva'ya yaptığı şeyden
maddelerle
ilgili o l a r a k i n s a n l ı ğ ı n p a r a n o -
Aptallık Tanrı'nın
bu
beri
yas ı faydalı değildir.
Uyuştu-
rucu
maddeleri
yasaklayabi-
lirsin,
bu hiçbir şeyi değiştir-
sürmektedir:
mez. Aslında onlar d a h a cazip,
Yasaklamak.
d a h a h e y e c a n verici hale gelir.
Bu
ağacın
meyvesini
yeme...
Fakat bu bir davet haline gelir.
Özellikle
de
gençlik
için
bir
m e y d a n o k u m a haline gelir. B a z e n şaşırıp kalıyorum; i n s a n o ğl u b i r g ü n , i n s a n p s i kolojisinin A B C ' s i ni öğrenebi-
lecek mi? Aynı aptallık T a n r ı ' n ı n A d e m ve H a v v a ' y a yaptığı şeyden beri sürmektedir : Y a s a k l a m a k . Bu ağacın m e y v e s i n i y e m e . F a k a t b u bir d a v e t h a l i n e gelir. B u b i r m e y d a n o k u m a h a l i n e gelir. V e b i n l e r c e yıl g e ç m i ş tir a m a otorite figürleri h â lâ a y n ı r u h halindedir: U y u ş t u r u c u k u l l a n m a y o k s a b e ş yıl, y e d i yıl h a p i s . V e h i ç kimse uyuşturucuların hapishanede mevcut olmasınd a n rahatsız olmaz. S a d e c e biraz d a h a çok ö d e m e k zo$
182
GENÇLER
r u n d a s ı n . Ve h a p i s h a n e d e n ç ı k an insanlar iyileşmezler. O n l a r yeniden geri döner...sebep uyuşturucu m a d d en i n o n l a r a s e n i n t o p l u m u n u n v e r m e d i ğ i bir şeyi v e r m e sidir. O n l a r sağlıklarını, b e d e n l e r i n i m a h v e t m e y e h a zırdır, onların t ü m y a ş a m ı bir çöplüğe d ö n e r a m a y i n e de u y u ş t u r u c u onlara senin t o p l u m u n u n vermediği bir şey sunar. O n l a r ı ö n l e m e k t e n s e d a h a iyi b i r ş e y s u n a n b i r t o p l u m yarat. Senin hayatın onlara hiçbir şey s u n m u yor. Onların kanını emiyorsun ve karşılığında onlar ne alıyor? Keyif yok, sadece sıkıntı üzerine sıkıntı. G ü v e n l i alkol o n l a r ı b i r k a ç saatliğine r a h a t l a t ı y o r , b i r şarkı söyletiyor ya da biraz d a n s ettiriyor. Veya birahanede kavga ettiriyor. Fakat
birkaç
u z a k l a ştırmıştır
.
saatliğine
onlar
seni
dünyandan
Bu cazibenin kendisi alkolün
değil,
senin t o p l u m u n u n yanlış olduğunu kanıtlar. T o p l u m u n insanlara, d a h a çok dans etmede, şarkı söylemede, k u t l a m a d a , sevgide y a r d ı m c ı olmalı. Ben uyuşturuculara karşıyım çünkü onlar bağımlılık y a r a t a b i l i r v e r u h s a l g e l i ş i m i e n g e l l e y e b i l i r . A r a d ı ğ ı n ş e y i e l d e e t t i ğ i n i s a n m a y a b a ş l a y a b i l i r s i n . V e eller i n ise b o ş t u r . S a d e c e h a y a l k u r u y o r s u n . A n c a k diğer taraftan b e n son derece bilimsel bir zihinim. Bir y a n d a n bu m a d d e l e r i n y a s a k l a n m a s ı nı değil , k u l l a n ı l m a s ı n ı i s t e r d i m . A n c a k m e d i t a s y o n a d o ğ r u bir atlama taşı olarak uygun rehberlik altında. H ü k ü m e t l e r , insanları engellemektense d a h a çok u y u şturuc
u m a d d e n i n geliştirilmesine d a h a çok dikkat 183
ÇOCUK
etmelidir. E ğ e r d a h a gelişkin m a d d e l e r m e v c u t olursa o zaman diğer uyuşturucular piyasadan kalkacaktır. D ü n y a d a h i ç b i r şeyi y a s a k l a m a y a g e r e k y o k . Y a l n ı z c a d a h a i y i s i n i ü r e t ; d a h a iyi, d a h a u c u z , y a s a l b i r ş e y . O z a m a n esrarı, haşhaşı, eroini k i m u m u r s a y a c a k ? N e için? H i ç b i r n e d e n y o k t u r . E c z a n e d e r e ç e t e s i z o l a r a k d a h a iyi b i r ş e y m e v cuttur. H a t t a hastanede sen uyuşturucu deneyiminin içindeyke n d o k t o r l a r ı n s a n a b a k a b i l e c e ğ i bir y e r ayırtabilirsin. M e d i t a s y o n y a p a n l a r s e n i n b a ş ı n a g e l e n şeyi anlamana yardım
edebilirler. V e b u m e d i t a s y o n la
çok d a h a kolay bir şekilde m ü m k ü n d ü r .
Sadece bir
rehberle b i r k a ç saat yeterli olacaktır. Kişi m e d i t a s y o n a d o ğr u y ö n e l e b i l i r . V e o b i r k e z m e d i t a s y o n a y ö n e l d i ğ ind e u y u ş t u r u c u l a r ı n h i ç b i r ö n e m i o l m a z . Bilim a d a m l a r ı n ı n v e h ü k ü m e t i n t ü m çabası, belli bir şey t ü m insanlık t a r i h i n d e b u k a d a r çekici olabili$ yorsa ve
hiçbir
hükümet
o n u y a s a k l a m a k t a başarılı
o l a m a m ı şs a o z a m a n o n u n k a r ş ı l a d ı ğ ı b e l i r l i b i r i h t i y a ç olması gerektiğini a n l a m a k olmalıdır. Bu ihtiyaç b a ş k a bir şekilde giderilmediği sürece u y u ş t u r u c u l a r d ü n y a da k a l m a y a d e v a m edecektir. Ve onlar t a h r ip edicidir. Ve hükümetler ona ne k a d a r karşı çıkarsa onlar o k a d a r t a h r i p edici olur ç ü n k ü hiç kimse onlar ü z e r i n d e g e l i ştirm e y a p a m a z , k i m s e o n l a r ı n ü z e r i n d e h e r h a n g i bir deney y a p a m a z , h a t t a b e n i m söylediğimi söylemeye kimseye izin verilmez. Ancak b e n söyleyebilirim ç ü n k ü b e n u y u ş t u r u c u lara karşıyım. F a k a t bu onların kullanılamayacağı an$
184
GENÇLER
l a m m a gelmez. O n l a r bir a r a ç olarak kullanılabilir, onlar a m a ç değildir. Ve
şayet
uyuşturuculardan
arınmış
bir
gelecek
u m u t edebilirsek, eğer insan doğal bir şekilde meditas$ y o n halinde olabilirse... V e b u m ü m k ü n d ü r . E ğ e r bir çocuk babasının meditasyon yaptığını, annesinin medi$ tasyon yaptığını, herkesin meditasyon yaptığını görürse, o n u m e r a k e t m e y e b a ş l a y a c a k t ı r . O d a m e d i t a s y o n yapmak
isteyecektir.
V e b u y a ş m e d i t a s y o n u n ç o k b a s i t o l d u ğ u b i r zamandır çünkü o henüz toplum tarafından bozulmamıştır. O h e n ü z m a s u m d u r . Ş a y e t o n u n e t r a f ı n d a k i h e r k e s bir şey y a p ı y o r s a ve y a p m a k t a n zevk alıyorsa, o geride kalamaz. O gözleri kapalı bir şekilde oturacaktır. Ö n c e o n a gülebilirler, b u ç o c u k l a r için m ü m k ü n değildir. A n c a k o n l a r a n l a m a z l a r . B u ç o c u k l a r içi n s ö z d e y e t i ş kinlerden d a h a çok m ü m k ü n d ü r . O k u l l a r d a k i , kolejlerdeki, üniversitelerdeki medit a s y o n atmosferi; kişi n e r e y e gitse o n u n k e n d i m e d i t a s y o n halini besleyen bir atmosfer bulur. D ü n y a d a hiç u y u ş t u r u c u ya ihtiyaç duyulmadığını g ö r m e k beni sevindirirdi. de,
d a h a i y i b i r şey,
u y u şturucula
A n c a k y a s a k l a m a k l a değil
d a h a gerçek bir şey y a r a t a r a k
r hiçbir zorluk olmadan mağlup olurdu
ama bu aptal hükümetler uyuşturuculara ö n e m vermeye d e v a m ediyor ve onlar dünyanın her tarafındaki gençleri m a h v e t m e y e d e v a m ediyor. H a y a t ı n e n d e ğ e r l i z a m a n ı h a l ü s i n a s y o n l a r ı n içinde boşa harcanıyor ve onlar kendilerine ne yaptıkları$ 185
ÇOCUK
nı fark ettiklerinde m u h t e m e l e n ç o k geç olur. N o r m a l b i r h a l e g e r i d ö n e m e z l e r . B e d e n l e r i belli k i m y a s a l l a r ı n içinde o l m a s ı n a alışmıştır. O z a m a n i s t e m e y e r e k bile olsa h e r t ü r l ü zehr i kendilerine enjekte e t m e y e d e v a m ederler. Y a d a şayet birisi güçlü u y u ş t u r u c u l a r k u l l a n m ı y o r s a geri döner. O z a m a n o, hayatı çok d o n u k , d a h a d o n u k g ö r ü r ç ü n k ü o, güzel bir şey g ö r m ü ş t ü r . H e r zam a n b i r k a r ş ı l a ş t ı r m a kalır. O u y u ş t u r u c u etkisi a l t ı n d a y k e n aşk y a p m ı ş t ı r ve d ü n y a n ı n zirvesinde hissetmiştir. Ve o şimdi sevişir ve o n u n bir çeşit h a p ş ı r ı k t a n farkı olmadığını g ö r ü r , iyi h i s s e t t i r i r . H a p ş ı r ı r s ı n v e iyi h i s s e t t i r i r a m a o u ğ r u n a y a şayacağı
n bir şey değildir. H i ç kimse, " H a p ş ı r m a k
içi n b u r a d a y ı m " d i y e m e z . Benim tüm çabam uyuşturuculardan daha büyük b i r ş e y g e t i r m e k i ç i n d i r v e o z a m a n b u b e l i r l e y i c i fakt ö r d ü r . E ğ e r b i r şey m e d i t a s y o n aracılığıyla, s a n n y a s a r a c ı l ı ğıyla ,
grup
çalışmaları
aracılığıyla olabiliyorsa,
b u n l a r s a n a hiçbir bedel o l m a d a n bir ipucu verebiliy o r s a . . . O n u n b e d e l i n i sağlığınla, k i m y a n l a , b e d e n i n i v e b a ş k a şeyleri m a h v e d e r e k ö d e m i y o r s u n . O n u n için hiçbir şey ö d e m i y o r s u n ve o gerçekleşiyor!
Sen onun
e f e n d i s i s i n : O n a b a ğ ı m l ı d e ğ i l s i n , i s t e d i ğ i n a n , o n u elde edebilirsin. Bir kez a n a h t a r ı n ne o l d u ğ u n u bilirsen kapıyı istediğin z a m a n açabilirsin. D a h a b ü y ü k , d a h a y ü k s e k bir şey s a n a s u n u l m a k z o r u n d a . D ü n y a n ı n her yerinde asırlardır bu bir p r o b l e m o l m u ştur : i n s a n l a r d i ğ e r l e r i n i n u y u ş t u r u c u d e n e y i m i $ 186
GENÇLER
nin dışına ç ı k m a s ı n a y a r d ı m e t m e y e çalıştı a m a b u n e r e d e y s e h e r z a m a n b a ş a r ı s ı z o l u r ç ü n k ü d a h a iyi b i r şey s u n a m a z , i n s a n l a r d a o n d a n k u r t u l m a k ister; h e r kes o n d a n k u r t u l m a k ister ç ü n k ü o bir esarettir ve herkes, giderek b ü y ü y e c e k v e d a h a b ü y ü y e c e k v e bir g ü n k e n d i s i n i d u v a r l a r l a , Ç i n S e t t i ile ç e v r e l e n m i ş b u l a c a ğ ı ve o n u n dışına ç ı k m a n ı n z o r olacağı, fark edilmesi g ü ç o l a n b i r e s a r e t y a r a t t ı ğ ı n ı a n l a r . Kişi, k e n d i ç a b a s ı ile b ü y ü k bir d u v a r yaratıyor ve sonrada n onu y o k etmek zor olacaktır; kişi o n u n içinde kıstırılacaktır, i n s a n ı n t ü m h a y a t ı b i r çeşit hastalık h a l i n e gelecektir. Ve bu kısır bir d ö n g ü d ü r . U y u ş t u r u c u aldığında o n u n etkisindeyken her şey çok güzel görünür. S o n r a o n u n dışına ç ı k t ı ğ ı n d a h e r şey ç o k d o n u k algılanır, o k a d a r a n l a m s ı z gelir k i u y u ş t u r u c u y e n i d e n v e y e n i d e n y e g â n e olasılık gibi g ö z ü k ü r . O n d a n s o n r a u y u ş t u r u cunun miktarı artırılmak zorundadır ve yavaş yavaş kişi k a y b o l u r . U y u ş t u r u c u l a r o k a d a r g ü ç l ü d ü r ki beyninin t ü m kimyasını m a h v e d e r . Beyin çok hassastır; o böylesine v a h ş i c e z o r l a m a l a r a l t ı n d a y a ş a y a m a z . Verildiği an i n c e sinirler t a h r i p o l m a y a b a ş l a r . O z a m a n kişi farkmdalığı, zekâyı kaybeder . Donuklaşır, duyarsız$ laşır . O z a m a n u y u ş t u r u c u y e g â n e o l a s ı l ı k o l a r a k k a l ı r . K i şini n e d i n e b i l e c e ğ i y e g â n e a n l a m o l u r . Ancak b u n u sadece
dile
getirmenin bir faydası
yoktur, vaaz v e r m e n i n bir faydası y o k t u r . B u n u n k ö t ü o l d u ğun u v e b u n u n b i r g ü n a h o l d u ğ u n u s ö y l e m e n i n bir faydası y o k t u r ; aslında b u p r o b l e m i d a h a d a kötü$ l e ştirir !
Kişi zaten acı çekiyor,
şimdi sen b a ş k a bir 187
ÇOCUK
problem d a h a getiriyorsun
—bunun günah
olduğu-
n u — böylelikle o suçlu d a hisseder. O n u m a h v e t m e k için u y u ş t u r u c u yeterliydi; a r t ı k s u ç l u l u k d a o n u m a h vedecek. P r o b l e m e d a h a çok zehir kattın. Kişinin ahlaksız, suçlu h i s s e t m e s i n e n e d e n o l d u n . V e b u n l a r y a n lış t a v ı r l a r d ı r . K i şini n y a r d ı m a i h t i y a c ı v a r d ı r ,
kişinin sempati
d u y u l m a y a ihtiyacı vardır, kişinin sevgiye ihtiyacı vardır. Belki kişi sevgi özlemi çekiyor, b u y ü z d e n b u y ö n e y ö n e l m i ştir . B e l k i d e t o p l u m i h t i y a ç d u y u l a n ş e y i v e r m e m i ştir . A n n e b a b a l a r i h t i y a ç d u y u l a n ş e y i s u n m a $ m ı ştır . B u y ü z d e n k i ş i y o l d a n ç ı k m ı ş t ı r . K i ş i n i n t ü m ilgiye, sevgiye, d i k k a t e ihtiyacı v a r d ı r . A n c a k b u bile kişi herhangi bir uyuşturucunu n sunabileceğinden d a h a büyük, d a h a görkemli bir şeyin o l d u ğ u n u b i l m e d e n ve hissetmeden yardımcı olmayacaktır.
Niçin kendi sorumluluğumuzu almaktan korkuyoruz ve hatta bazen buna kızıyoruz? Ç ü n k ü çocukluğundan itibaren sorumlu olmamak ö ğretilmiştir
. Bağımlı olman öğretilmiştir. S a n a baba-
na karşı, a n n e n e karşı, ailene karşı, a n a v a t a n ı n a karşı, t ü m bu saçmalıklara karşı sorumlu olman öğretilmiştir. Ancak
kendine
karşı
sorumlu
olman
gerektiği,
hiç
k i m s e n i n s e n i n s o r u m l u l u ğ u n u a l m a y a c a ğ ı s a n a söyl e n m e m i ştir . Hayır, aksine anne b a b a n senin sorumluluklarını alıyordu,
188
ailen
senin
sorumluluğunu
alıyordu.
Din
GENÇLER
a d a m ı senin m a n e v i gelişiminin s o r u m l u l u ğ u n u alıyordu. Sen sadece t ü m bu insanları takip ediyordun ve onlar ne derse yapıyordun. B ü y ü d ü ğ ü n d e ve artık bir çocuk olmadığında, çok b ü y ü k bir k o r ku ortaya çıkar ç ü n k ü s o r u m l u l u k a l m a k z o r u n d a s ı n v e b u n u n için e ğitilmedin
.
G ü n a h ı n ı itiraf e t m e k i ç i n r a h i b e g i d e r s i n . . . n a s ı l bir aptallık y a p ı y o r s u n? d ü şünmen
İlki g ü n a h işlemiş o l d u ğ u n u
, ikincisi o n u işlediğin için suçlulu k d u y m a n ,
üçüncüsüyse, şimdi rahibe gidip g ü n a h çıkarmak zorunda olman, böylelikle o T a n r ı y a seni affetmesi için d u a edebilir. Basit bir şey çok karmaşıklaşmıştır, s o n derec e gereksiz bir şekilde u z a m ı ş ve dolambaçlı hale gelmiştir. Y a p m ı ş o l d u ğ u n ş e y h e r n e ise o n u y a p m a k i s t e din, b u y ü z d e n o n u y a p t ı n . V e n e y i n g ü n a h n e y i n gün a h değil o l d u ğ u n a kim k a r a r v e r e c e k ? H i ç b i r y e r d e b i r k r i t e r y o k t u r , işlediğin şey i t a r t a c a k — b i r kilo, iki kilo,
Ben sana
üç kilo — b i r t a r t ı y o k t u r . İşle-
hiç
d i ği n
günah ne kadar uzun-
sorumlu
dur.
Bir kilometre,
metre,
üç
iki kilo-
kilometre?
Ve
bu
g ü n a h n e d i r ? V e g ü n a h çıka-
sana
hiç
kimseye
karşı sorumlu olmamayı öğretiyorum . Babaya, anneye, ülk e y e , d i n e , siyasi partiye; h i ç kimseye karşı
sorumlu
olma.
karşı
olmamayı
öğretiyorum. Babaya, ülkeye, siyasi
r a c a ğı n r a h i p k i m d i r ? Ben
kimseye
anneye, dine, partiye;
hiç kimseye sorumlu Sorumlu
karşı olma.
değilsin.
Yalnızca kendine karşı sorumlusun.
189
ÇOCUK
S o r u m l u değilsin. Yalnızca k e n d i n e k a r ş ı s o r u m l u s u n . C a n ı n n e istiyorsa y a p . Ş a y e t yanlışsa cezası h e m e n gelecektir. Ş a y e t d o ğ r u y sa ödül h e m e n , a n ı n d a gelecektir. B a ş k a bir y o l u y o k t u r . Bu şekilde sen neyin d o ğ ru neyin yanlış olduğunu kendi k e n d i ne bulmaya başlarsın. Yeni bir duyarlılık g e l i ş t i r e c e k s i n . Y e n i b i r b a k ı ş a ç ı s ı ile g ö r m e y e b a şlayacaksın
. H e m e n neyin yanlış o l d u ğ u n u bilecek-
sin ç ü n k ü g e ç m i ş t e p e k ç o k k e z o n u y a p m ı ş s ı n d ı r v e her zaman sonuçlarından ıstırap çekmişsindir. N e y i n d o ğr u o l d u ğ u n u b i l e c e k s i n ç ü n k ü n e z a m a n o n u y a p san varoluş üzerine büyü k rahmet yağdırmıştır.
Se-
b e p ve s o n u ç bir aradadır, onlar yıllar ve hayatlarla a y r ı l m a m ı ştır . O z a m a n s e n s o r u m l u s u n d u r . B e l l i b i r eylem sana ıstırap da getirse şayet istiyorsan ve keyif alıyorsan o z a m a n o n u y a p . O n d a n keyif aldığın için o i y i d i r . Ç e k t i ğ i n acı, e y l e m i n i n s a ğ l a d ı ğ ı z e v k t e n s e n i alıkoyacak k a d a r b ü y ü k değildir. A n c a k b u s a n a b a ğlıdır , t a m a m ı y l a v e y a l n ı z c a s e n i n k a r a r ı n a b a ğ l ı dır. Şayet çektiğin acı çok fazlaysa ve eylem hiçbir şey , h i ç b i r z e v k v e r m i y o r s a v e k a ç ı n ı l m a z o l a r a k b ü y ü k b i r m u t s u z l u k o n u t a k i p e d i y o r s a , o z a m a n b u sana kalmıştır: S e n tam bir salaksan kim bir şey yapabilir? K e n d i ne karşı sorumlu olmaktan kastettiğim şey b u d u r . K e n d i s o r u m l u l u ğ u n u atabileceğin hiç kimse y o k t u r a n c a k s e n h e r z a m a n ü z e r i n e a t m a k için birisini a r ı y o r s u n ; b e n i m gibi h i ç b i r şeyden, hiç k i m s e d e n sorumlu 190
olmadığını
devamlı
olarak
söyleyen
zavallı
GENÇLER
a d a m a bile. H â l â bir şekilde d e r i n d e bir y e r d e b e n i m ş ak a y a p ı y o r o l d u ğ u m y a n ı l g ı s ı n ı t a ş ı y o r s u n . Ş ak a y a p m ı y o r u m . O b i z i m u s t a m ı z d i y e d ü ş ü n ü y o r olmalısın: N a s ı l o l u r d a s o r u m l u o l m a d ı ğ ı n ı söyleyebilir.
Fakat anlamıyorsun.
Sorumluluğunu benim
ü z e r i m e a t a r a k s e n işe y a r a m a z , ç o c u k ç a k a l ı y o r s u n . Asla b ü y ü m e y e c e k s i n . menin y e g â n e yolu, kötü,
mutlu,
Büyü-
t ü m iyi,
üzüntü
verici
ş eyler i k a b u l e t m e k t i r . B a ş ı n a gelen h e r şeyden s o r u m l u s u n. Bu sana çok b ü y ü k bir özgür-
Yalnızca kendine
sorumlusun. Canın ne istiyorsa yap. Şayet
den
sorumlu
olduğun
bu
b ü y ü k a n l a y ı ş t a n m u t l u ol. B u seni b e n i m b i r e y dediğim şey
yanlışsa
cezası
lük verir. Bu özgürlüğün tadın ı çıkar. H a y a t ı n d a k i h e r şey-
karşı
hemen Şayet
gelecektir. doğruysa
ödül hemen, anında
gelecektir.
yapacak.
191
J
Eğitim Öğrenme
Ö ğrenme
nedir?
k b i l g i d e ğ i l d i r . Ö ğ r e n m e k f a z l a s ı y l a bil-
giyle ö z d e ş l e ş m i ş t i r . O b i l g i n i n t a m z ı d d ı d ı r . B i r i n s a n n e k a d a r bilgiliyse ö ğ r e n m e k a p a s i t e s i o k a d a r d ü ş ü k t ü r . B u y ü z d e n ç o c u k l a r y e t i ş k i n l e r d e n d a h a ç o k öğr e n m e k a p a s i t e s i n e sahiptir. V e şayet y e t i ş k i n l e r d e öğrenenler
olarak
kalmak
isti-
y o r l a r s a ö ğ r e n d i k l e r i h e r şeyi sürekli olarak unutmalıdırlar. O n l a r d a bilgi halini almış n e varsa sürekli olarak onları y o k etmelidirler. E ğ e r bilgini t o p $ l a r s a n iç d ü n y a n geçmişle aşırı
bir
şekilde
ağırlaşır.
Çok
fazla ç ö p l ü k biriktirirsin. Ö ğrenm
e
sadece
boşluk
o l d u ğund a g e r ç e k l e ş i r . Ç o c u ğun
bu
boşluğu,
Öğrenmek bilgi
değildir.
Öğrenmek bilgiyle
fazlasıyla
özdeşleşmiştir.
O bilginin tam
zıddıdır.
Bir insan ne kadar bilgiliyse
öğrenme
kapasitesi
o kadar
düşüktür.
masumiyeti 193
ÇOCUK
vardır. Ç o c u ğ u n güzelliği b i l m e m e hali içinde işlemes i n d e n g e l i r v e ö ğ r e n m e n i n t e m e l i n d e k i sır b u d u r : Bilm e m e halinde iş görmek. G ö z l e m l e , g ö r , izle a m a a s l a b i r s o n u ç t a n d e ğ i l . E ğe r z a t e n b i r s o n u c a v a r d ı y s a n ö ğ r e n m e d u r u r . E ğ e r z a t e n biliyorsan ö ğ r e n i l e c e k n e v a r d ı r ? Asla k u t s a l kitaplardan, üniversitelerden, öğretmenlerden, anne bab a l a r d a n y a d a belki k e n d i d e n e y i m i n d e n ulaştığın hazır c e v a p l a r d a n y o l a ç ı k m a . B i l d i ği n h e r şey, ö ğ r e n m e u ğ r u n a t e r k e d i l m e l i d i r . O z a m a n g e l i ş m e y e d e v a m e d e c e k s i n , o z a m a n gelişmenin sonu y o k t u r . O z a m a n bir kimse çocuk olarak, masum, h a y r e t ve hayranlık içerisinde s o n u n a k a d a r k a l m a y a d e v a m e d e r. Ö l ü r k e n bile ö ğ r e n m e y e d e v a m eder. H a y a t ı öğrenir, ö l ü m ü öğrenir. Ve hayatı öğrenmiş olan ve ö l ü m ü ö ğ r e n m i ş olan kimse h e r ikisinin de ötesine geçer; aşkın hale geçer. Ö ğrenme
k
alıcı
olmaktır,
öğrenmek
tehlikelere
açık olmaktır. Ö ğ r e n m e k açıklıktır, u c u açık olmaktır.
İ nsa n b i r t o h u m o l a r a k d o ğ a r . O b i r p o t a n s i y e l olarak doğar. O bir gerçeklik olarak doğmaz. Ve bu çok özeldir, b u ç o k sıra dışıdır. Ç ü n k ü v a r o l u ş u n tüm ü n d e y a l n ı z c a i n s a n bir p o t a n s i y e l o l a r a k d o ğ a r ; diğer t ü m hayvanlar gerçeklik olarak doğar. Bir k ö p e k , k ö p e k olarak doğar, t ü m hayatı b o y u n ca aynı kalacaktır. Bir aslan, aslan olarak doğar. İnsan, b ir i n s a n o l a r a k d o ğ m a z , i n s a n s a d e c e b i r t o h u m olarak doğar: Belki olacaktır, belki de olmayacaktır. İnsa$
194
EĞITIM
n ı n bir geleceği vardır; b a ş k a h i ç b i r h a y v a n ı n b i r geleceği y o k t u r . T ü m h a y v a n l a r i ç g ü d ü s e l o l a r a k m ü k e m mel doğar. İnsan m ü k e m m e l olmayan yegâne hayvandır.
Böylelikle gelişme,
potansiyel
olanla,
evrim m ü m k ü n olur.
gerçekleşmiş
olan
Eğitim
arasındaki
bir
k ö p r ü d ü r . Eğitim, t o h u m f o r m u n d a y k e n o l d u ğ u n şey haline gelmene yardımcıdır. Ve
benim
burada yaptı-
ğ ı m şey b u d u r . B u r a s ı b i r eği-
Eğitim
tim yeridir. Sıradan okullarda
potansiyel
ve kolejlerde ve üniversiteler-
gerçekleşmiş
de yapılan şey eğitim değildir. O s a d e c e s e n i iyi b i r iş, iyi b i r
olanla, olan
arasındaki bir
köprüdür.
gelir sahibi o l m a y a hazırlar; o gerçek eğitim değildir. O s a n a h a y a t v e r m e z . O b e l k i s a n a d a h a iyi b i r y a ş a m s t a n d a r d ı s a ğ l a r . A n c a k iyi b i r y a ş a m s t a n d a r d ı , d a h a iyi b i r hayat
standardı
değildir;
onlar
eşanlamlı
değildir.
D ü n y a d a d e v a m eden sözde eğitim seni sadece ekmeğ in i k a z a n m a y a h a z ı r l a r . V e İ s a d e r ki, " İ n s a n s a d e c e ekmekle yaşayamaz." Ve senin üniversitelerinin yapm a k t a o l d u ğ u ş e y b u d u r : O n l a r s e n i e k m e ğ i n i d a h a iyi bir şekilde, d a h a kolay bir şekilde, d a h a konforlu bir ş ekilde , d a h a a z ç a b a y l a , d a h a a z z o r l u k l a k a z a n m a y a h a z ı r l a r . B u ç o k ilke l t ü r d e n b i r e ğ i t i m d i r : O s e n i b a yata hazırlamaz. B u y ü z d e n etrafta p e k ç o k y ü r ü y e n r o b o t görürs ü n . O n l a r k â t i p o l a r a k , i s t a s y o n şefi o l a r a k , v e r g i m ü d ü r ü olarak mükemmeldirler. O n l a r m ü k e m m e l d i r , on$ 195
ÇOCUK
lar beceriklidir a m a eğer onla-
Eğitim sana içsel zenginlik
sunar.
O sadece seni daha
bilgili yapmaz;
r a d e r i n l e m e s i n e b a k a r s a n dilenciden başka bir
şey değil-
dirler. H a y a t ı n u c u n d a n bile tadına bakmamışlardır.
Onlar
bu çok ilkel bir
hayatın ne olduğunu, sevginin
eğitim
n e o l d u ğ u n u , ışığın n e o l d u ğ u -
fikridir.
Bunu ilkel olarak adlandırıyorum çünkü onun kökleri
korkudadır.
nu bilmemişlerdir. O n l a r Tanr ı s a l l ı k h a k k ı n d a h i ç b i r ş e y bilm e m i şlerdir .
Onlar varoluşun
tadına hiç bakmamışlardır, onlar şarkı söylemeyi, d a n s e t m e -
y i v e k u t l a m a y ı b i l m e z l e r . O n l a r h a y a t ı n g r a m e r i n i bilmezler; onlar son derece aptaldır. Evet onlar kazanır; — o n l a r diğerlerinden d a h a çok kazanır, onlar d a h a beceriklidir ve o n l a r b a ş a r ı m e r d i v e n l e r i n d e giderek d a h a yükseğe ve daha yükseğe çıkmaya devam eder— ancak d e r i n d e o n l a r b o ş , y o k s u l k a l ı r . E ğ i t i m s a n a içse l z e n g i n l i k s u n a r . O s a d e c e s e n i d a h a bilgili y a p m a z ; b u ç o k ilkel b i r e ğ i t i m f i k r i d i r . B u n u ilke l o l a r a k a d l a n d ı r ı y o r u m ç ü n k ü o n u n k ö k l e r i k o r k u d a d ı r . " E ğ e r iyi e ğ i t i m görmezsem hayatta kalamam" düşüncesinde kökleşmiştir. O n u ilkel o l a r a k a d l a n d ı r ı y o r u m ç ü n k ü d e r i n d e o ço k şiddet içerir: O s a n a r e k a b e t e t m e y i öğretir, o seni hırslı y a p a r . O seni, h e r k e s i n b i r b i r i n i n b o ğ a z ı n ı kestiği, h e r k e s i n b i r b i r i n e d ü ş m a n o l d u ğ u r e k a b e t ç i d ü n y a ya h a z ı r l a m a k t a n b a ş k a bir şey değildir. B u n e d e n l e d ü n y a bir t ı m a r h a n e halini almıştır. S e v g i g e r ç e k l e ş e m e z . H e r k e s i n b i r b i r i n i n b o ğ a z ı n a sa$ 196
EĞİTİ M
rıldığı vahşi, hırslı, r e k a b e t ç i b i r d ü n y a d a sevgi nasıl g e r ç e k l e şebilir ? B u ç o k i l k e l d i r ç ü n k ü o n u n t e m e l i n d e , " E ğe r i y i e ğ i t i l m e z s e m , iyi k o r u n m a z s a m ,
ç o k bilgili
olmazsam y a ş a m mücadelesinde kalamayabilirim" kork u s u v a r d ı r . O h a y a t ı s a d e c e bir m ü c a d e l e o l a r a k alır. Benim
eğitim vizyonum
için bir m ü c a d e l e
hayatın ayakta kalmak
olarak görülmemesidir;
hayat bir
kutlama olarak görülmelidir. H a y a t sadece bir rekabet olmamalı, h a y a t bir keyif de olmalı. Ş a r k ı söylemek ve d a n s e t m e k v e şiir v e m ü z i k v e r e s i m . V e d ü n y a d a m e v c u t o l a n h e r ş e y — e ğ i t i m , s e n i b u n l a r l a u y u m l u olmaya
hazırlamalı—
ağaçlarla,
kuşlarla,
gökyüzüyle,
G ü n e ş'l e v e A y ' l a . E ğ i t i m s e n i k e n d i n o l m a y a h a z ı r l a malı. Şu an o seni bir taklitçi o l m a y a hazırlıyor; o s a n a nasıl b a ş k a l a r ı gibi o l u n a c a ğ ı n ı öğretiyor. e ğitimdir
,
d o ğ r u eğitim s a n a k e n d i n
Bu yanlış
olmanı,
hakiki
k e n d i n o l m a y ı ö ğ r e t e c e k t i r . S e n eşsizsin, s e n i n gibi h i ç kimse yok, asla olmadı, hiç olmayacak. Bu varoluşun senin ü z e r i n e yağdırdığı m u h t e ş e m bir saygıdır. Eşsiz olman senin o n u r u n d u r . Taklitçi haline gelme, k a r b o n k o p y a haline gelme. A n c a k senin sözde eğitiminin yapıp d u r d u ğ u şey b u d u r : O sen i k a r b o n k o p y a s ı y a p a r ; o s e n i n orijinal y ü z ü n ü y o k e d e r . " E ğ i t i m " s ö z c ü ğ ü n ü n iki a n l a m ı v a r d ı r , ikisi d e g ü z e l d i r . N e k a d a r u y g u l a n m a s a d a b i r a n l a m ı g a y e t i y i b i l i n i r . O d a ş u d u r : S e n d e n b i r ş e y çık a r t m a k . " E ğ i t i m " ş u a n l a m a gelir: T ı p k ı b i r k u y u d a n su ç e k m e k gibi senin içinde olanı dışına çıkarmak, p o tansiyelini
gerçekleştirmek.
197
ÇOCUK
A n c a k b u u y g u l a n m a z . A k s i n e s e n d e n b i r ş e y çıkartılmaz, senin üzerine bir şeyler dökülür. Coğrafya ve t a r i h ve fen ve m a t e m a t i k ; onlar b u n l a r ı senin içine a k ı t ı p d u r u r . S e n p a p a ğ a n h a l i n e g e l i r s i n . S a n a b i r bilgisayarmı ş sın gibi
davranılmıştır;
bir bilgisayarı nasıl
besliyorlars a seni de öyle besliyorlar. S e n i n eğitim k u rumların
kafana
bir
şeylerin
tıkıştırıldığı y e r l e r d i r .
G e r ç e k eğitim s e n d e saklı olan şeyi — v a r o l u ş u n s a n a bir hazine olarak k o y m u ş olduğu şey—
çıkaracaktır,
o n u keşfedecektir, o n u serbest bırakacaktır, seni parıltılı h a l e g e t i r e c e k t i r . Ve s ö z c ü ğ ü n diğer bir anlamı çok d a h a derindedir: Bu
"Eğitim" seni
(education)
karanlıktan
sözcüğü
aydınlığa
educare'den götürmek
gelir.
demektir.
M u a z z a m ö n e m e s a h i p b i r a n l a m : S e n i k a r a n l ı k t a n aydınlığa ç ı k a r m a k . İ nsa n k a r a n l ı ğ ı n i ç i n d e , b i l i n ç s i z l i ğ i n i ç i n d e y a ş a r . Ve insanın ışıkla dolu o l m a kapasitesi vardır. Ateş oradadır;
o
canlandırılmalıdır.
Bilinç oradadır fakat o
u y a n d ı r ı l m a l ı d ı r. S a n a h e r şey verilmiştir, sen o n u b e raberinde getirdin; ancak yalnızca bir insan bedenine sahip o l d u ğ u n için bir i n s a n haline gelmiş o l d u ğ u n d ü ş ünces i t o p t a n y a n l ı ş t ı r . V e b u fikir a s ı r l a r d ı r m u a z zam m i k t a r d a yanlışlıkların n e d e n i olmuştur. İ nsa n s a d e c e b i r f ı r s a t o l a r a k , v e s i l e o l a r a k d o ğ ar . V e ç o k a z i n s a n e r i ş i r : B i r İ s a , b i r B u d a , b i r M u $ h a m m e d , bir B a h a d d i n . Ç o k az sayıda insan, çok az v e ç o k u z u n a r a l a r l a g e r ç e k t e n b i r i n s a n haline gelir: O n l a r ışıkla d o l u hale geldiğinde ve hiç k a r a n l ı k kal$
198
EĞİTİ M
m a ç l ı ğında , r u h u n u n h i ç b i r y e r i n d e d o l a n ı p d u r a n b i linçsizlik o l m a d ı ğ ı n d a , yalnızca
farkındalık
h e r ş e y ışık o l d u ğ u n d a ,
sen
olduğunda; o z a m a n hayat bir
r a h m e t olur. E ğiti m ı şığ a
seni
getirir.
karanlıktan
Benim
Eğitim
burada
kendin
y a p t ı ğı m ş e y b u d u r . B e n s a n a kendin
olmayı
seni olmaya
hazırlamalı.
öğretiyorum.
Şu an o seni
B e n s a n a k o r k u s u z olmayı öğ-
bir taklitçi olmaya
retiyorum; ben sana toplumsal
hazırlıyor; o sana
baskılara
boyun
ö ğretiyorum macı Ben
eğmemeyi
. B e n sana uzlaş-
olmamayı
öğretiyorum.
sana konfor ve
nasıl başkaları gibi olunacağını öğretiyor.
rahatlık
için ö z l e m d u y m a m a y ı ö ğ r e t i y o r u m ç ü n k ü e ğ e r sen konfor ve rahatlık özlemi çekersen t o p l u m s a n a b u n u v e r e ce kt ir a m a b i r b e d e l karşılığı. V e b u b e d e l çok b ü yüktür:
Rahatlık
edinirsin
ama
bilincini yitirirsin.
Konfor elde edersin a m a r u h u n u kaybedersin. Saygınlığa sahip olabilirsin a m a o z a m a n k e n d i n e karşı d ü r ü s t olmazsın; sahte bir insan olursun; varoluşa ve k e n d i ne ihanet etmiş olursun. A n c a k t o p l u m bun u ister, s e n k e n d i n e i h a n e t etmelisin. T o p l u m seni b i r m a k i n e g i b i k u l l a n m a k i s t e r, t o p l u m s e n i n i t a a t k â r olm a n ı i s t e r . T o p l u m u n s e n i n z e k i b i r v a r l ı k o l a r a k işlem e n e i h t i y a c ı y o k t u r ç ü n k ü z e k i b i r v a r l ı k z e k i b i r şekilde d a v r a n a c a k t ı r ve "Hayır, b u n u y a p a m a m " diyeceği a n l a r olacaktır.
199
ÇOCUK
Ö r n e ği n e ğ e r s e n g e r ç e k t e n z e k i y s e n v e f a r k ı n $ daysan hiçbir o r d u n u n parçası olamazsın, imkânsızdır. H e r h a n g i b i r o r d u n u n p a r ç a s ı o l m a k için t e m e l gereklilik o l a r a k zeki o l m a m a n lazımdır. B u y ü z d e n ord u d a h e r şekilde senin zekânı m a h v e t m e y e uğraşırlar. Z e k â n ı y o k e t m e k için yıllara ihtiyaç vardır; onlar b u na "eğitim" derler. Aptal emirlere uyulmak zorundadır. S a ğ a d ö n , sola d ö n , ileri m a r ş , geriye m a r ş — ş u , b u — ve onlar her gün sabah akşam b u n a devam edip d u r u r l a r . Y a v a ş y a v a ş kişi b i r r o b o t h a l i n e gelir, b i r m a k i n e gibi işlemeye başlar.
Bir g ü n bir k a d ı n psikanaliste gitmiş ve " Ç o k end i şeliyim , u y u y a m ı y o r u m . K o c a m o r d u d a a l b a y . N e z a m a n tatil o l u p eve gelse b e n i m için bir k â b u s a d ö n ü ş üyor . N e z a m a n s a ğ t a r a f a y a t ı p u y u ş a , h o r l a r v e ö y l e y ü k s e k sesle h o r l a r k i s a d e c e b e n değil k o m ş u l a r bile rahatsız olur. B a n a bir şey önerebilir misiniz? Ne y a p m a l ı y ı m ? " diye sorar. Psikanalist biraz d ü ş ü n ü r ve şöyle der: " Ş u n u yap ı n . B u g e ce b i r d e n e y i n b e l ki işe y a r a r , " d e r v e o n a b i r r e ç e t e v e r i r ve o işe y a r a r . Ve reçete çok basit bir şeydi. O n a sadece ş u n u s ö y l e m i şti : " H o r l a m a y a b a ş l a d ı ğ ı n d a s a d e c e o n a
Sola
dön!' de." K a d ı n b u n a i n a n a m a m ı ş t ı a m a b u n u y a p t ı ğ ı n d a işe y a r a d ı ; u y k u s u n d a i k e n bile. O s a d e c e s a ğ t a r a f ı n d a y $ k e n h o r l u y o r d u v e k u l a ğ ı n a y a v a ş ç a , y ü k s e k sesle d e ğ i l y u m u şakç a " S o l a d ö n " d e d i . E s k i b i r a l ı ş k a n l ı k o l d u ğ u için s o l a d ö n d ü . H o r l a m a d u r d u . U y k u s u n d a y k e n b i l e . 200
EĞİTİ M
O r d u d a k i t ü m eğitim sen i n bilincini y o k e t m e k için,
Ordudaki
seni otomatik bir m a k i n e y a p -
tüm senin
m a k i ç i n d i r . O z a m a n g i d i p öldürebilirsin. Aksi taktirde eğer hâlâ birazcık zekâ taşıyorsan, ö l d ü r d ü ğü n masum
diğer
olduğunu
yok
hiçbir
bilincini
etmek
için,
seni otomatik bir
kimsenin göreceksin;
o ne s a n a ne de bir b a ş k a birisine
eğitim
şey yapmamıştır.
makine
yapmak
içindir. O zaman gidip öldürebilirsin.
Ve o n u n evde geri d ö n ü ş ü n ü b e k l e y e n b i r karısı olmalı. V e o n u n k ü ç ü k ç o c u k l a r ı olabilir. V e o n l a r dilenci h a l i n e d ü ş e c e k l e r v e o n u n y a ş l ı b i r a n n e s i y a d a y a ş l ı b i r b a b a s ı o l a b i l i r. O n l a r çılgın a d ö n e c e k t i r . "Ve b e n niçin b u a d a m ı ö l d ü r ü y o r u m ? S u b a y , ' Ö l d ü r m e y e b a ş l a , a t e ş ! ' d e d i ğ i içi n m i ? " Z e k i bir kimse ateş edemeyecektir. Z e k i bir insan m a s u m insanları ö l d ü r m e k t e n s e kendisi ölmeyi seçebilir. K i m i a p t a l p o l i t i k a c ı l a r s a v a ş a g i r m e k i s t e d i d i y e , kimi politikacılar biraz g ü ç istedi diye; politikacılar tar a f ı n d a n v e r i l m i ş k i m i a p t a l b e y a n a t l a r y ü z ü n d e n savaş başlamıştır. O öldürmeyecektir! B e n b u n a eğitim derim: İnsanları d a h a zeki y a p m a k . B e n i m b u r a d a yaptığım şey d e b u d u r . E ğ e r b u alev yayılırsa bu k ö h n e , k o k u ş m u ş toplum a y a k t a kal a m a z . O s e n i n bilinçsizliğin s a y e s i n d e h a y a t t a kalır, o senin bilinçsizliğin sayesinde yaşar. B u g ü n e k a d a r v a r o l m u ş o l a n eğitim h a k i k i değildir. O insanlığa h i z m et etmemiştir; aksine o m e n f a a t 201
ÇOCUK
gruplarına Bugüne
kadar
var olmuş olan eğitim,
hakiki
O
değildir.
insanlığa
hizmet
etmemiştir;
aksine o, menfaat hizmet
gruplarına eder.
hizmet
eder.
geçmişe hizmet etmiştir.
O Öğ-
r e t m e n geçmişin ajanı olmuştur. O geçmiş inançları, varsayımları, mekte
yönlendirmeleri olan
kuşağa
gel-
vermek
i ç i n b i r a r a c ı o l a r a k işlev g ö r ü r : U f u k t a y ü k s e l e n y e n i bilinci k i r l e t m e k için, b u l a n d ı r m a k için.
V e eğitim y ü z ü n d e n i n s a n ı n d e v r i m i ç o k gelişigüzel, z i g $ z a g l ı o l m u ş t u r . F a k a t b u g ü n e k a d a r b a ş k a b i r y o l u y o k t u . Ç ü n k ü g e ç m i ş t e b i r şey v a r d ı : Bilgi o kad a r y a v a ş gelişti ki o asırlar b o y u n c a n e r e d e y s e aynı k a l d ı . B u n e d e n l e ö ğ r e t m e n y a p t ı ğ ı işte ç o k v e r i m l i y d i . Bilinen h e r şey n e r e d e y s e sabitti; gelişmiyordu. A n c a k ş i m d i b i r bilgi p a t l a m a s ı v a r d ı r . H e r şey o k a d a r hızla değişiyor ki t ü m eğitim sisteminin m o d a s ı geçti ve çağdışı kaldı. O bırakılmak z o r u n d a ve t a m a mıyla y e n i b i r eğitim sistemi, o r t a y a çıkmalı. B u sade ce şimdi m ü m k ü n d ü r ; b u g ü n e k a d a r bu m ü m k ü n değildi . B e n i m " b i l g i p a t l a m a s ı " d e r k e n n e d e m e k i s t e d i ğ im i a n l a m a n g e r e k i y o r . Ü z e r i n d e altmış dakika olan bir d u v a r saati düş ün . B u a l t m ı ş d a k i k a i n s a n t a r i h i n i n ü ç b i n y ı l ı n ı t e m sil e d i y o r . Y a h u t h e r d a k i k a elli y ı l y a d a h e r s a n i y e y a k l a şı k b i r y ı l . B u ö l ç e ğ i n ü z e r i n d e d o k u z d a k i k a ö n cesine k a d a r ö n e m l i hiçbir m e d y a değişikliği y o k t u . D o k u z d a k i k a önce baskı makinesi devreye girdi. Üç
202
EĞİTİ M
d a k i k a ö n c e telgraf, f o t o ğ r a f v e lokomotif. İ k i d a k i k a ö n c e t e l e f o n , film, r o t a t i f b a s k ı . B i r d a k i k a ö n c e sesli film, t e l e v i z y o n s o n o n s a n i y e d e , b i l g i s a y a r s o n b e ş v e i l e t i şi m u y d u l a r ı s o n s a n i y e d e o r t a y a ç ı k m ı ş t ı r . L a z e r ı şın ı b i r s a n i y e d e n d e k ı s a b i r s ü r e ö n c e o r t a y a ç ı k m ı ş tır. İ nsanları
n "bilgi p a t l a m a s ı " dediği şey b u d u r . D e -
ğ işi m y e n i d e ğ i l d i r ; y e n i o l a n ş e y d e ğ i ş i m i n d e r e c e s i d i r . V e t ü m farklılığı y a r a t a n ş e y b u d u r ç ü n k ü belli b i r n o k t a d a y k e n niceliksel değişiklikler niteliksel değişiklikler haline gelir. E ğe r s u y u d o k s a n d o k u z d e r e c e y e k a d a r ı s ı t ı r s a n o hâlâ sudur; belki sıcaktır a m a h â l â s u d u r . S a d e c e onda bir dereceye d a h a ihtiyaç vardır ve su buharlaşmaya başlar ve niteliksel bir değişim vardır. S a d e c e birk a ç s a n i y e ö n c e s u g ö r ü n ü r h a l d e y d i ş i m d i ise g ö r ü n m e z . S a d e c e b i r k a ç s a n i y e ö n c e s u aşağıya d o ğ r u akıy o r d u , ş i m d i ise y u k a r ı d o ğ r u y ü k s e l i y o r . O y e r ç e k i mini aşmıştır, artık o ç e k i m kuvvetinin etkisi altında d e ğildir . Hatırla.
Niceliksel
deği-
şikli k b e l l i b i r n o k t a d a n i t e l i k sel h a l e g e ç e r . V e o l a n ş e y b u d u r . D e ğ i ş i m y e n i değildir, b u n u n bir h a b er değeri yoktur; d e ğişi m h e r z a m a n g e r ç e k l e ş i yor. A n c a k değişim oranı son derece yenidir; o hiçbir z a m a n
Artık
değişim
o kadar muazzamdır
ki,
öğretmen eski hizmet
tarzda veremez.
Eğitim geçmiş haliyle hizmet
veremez.
böyle olmamıştır. 203
ÇOCUK
Strikninin, tedavi edici ve ö l d ü r ü c ü dozajı arasındaki fark sadece bir derece meselesidir; N o r b e r t Wi$ ner'in söylediği şey b u d u r . Z e h i r d a h a d ü ş ü k bir dozd a y k e n b i r ilaç o l a r a k işlev görebilir. A n c a k a y n ı ilaç e ğe r d a h a b ü y ü k b i r d o z d a v e r i l i r s e ö l ü m c ü l o l a c a k t ı r . B e l l i b i r n o k t a d a o a r t ı k ilaç d e ğ i l z e h i r d i r . Artık değişim o k a d a r m u a z z a m d ı r ki öğretmen eski t a r z d a h i z m e t veremez . Eğitim geçmiş haliyle hizmet veremez. Geçmişteki y ö n t e m insanların hatırlamasına y a r d ı m etmekti.
Eğitim
şimdiye k a d a r zekânın
e ğitim i d e ğ i l , h a f ı z a n ı n , a n ı m s a m a n ı n e ğ i t i m i o l m u ş t u r . G e ç m i ş k u ş a k t ü m bilgisini y e n i k u ş a ğ a a k t a r m ı ş t ı r . V e y e n i k u ş a k o n u h a t ı r l a y a b i l i y o r . B u y ü z d e n iyi h a fızası o l a n l a r ı n z e k i o l d u ğ u d ü ş ü n ü l ü y o r d u . Bu böyle o l m a k z o r u n d a değildir. Hafızası n e r e deyse hiç olmayan dehalar olmuştur. Albert Einstein'ın iyi b i r h a f ı z a s ı y o k t u . H a f ı z a s ı m u c i z e v i o l a n i n s a n l a r o l m u ştu r a m a o n l a r ı n h i ç z e k â s ı y o k t u . H a f ı z a z i h i n d e k i m e k a n i k bir şeydir. Z e k â bilinçtir. Z e k â r u h u n u n bir parçasıdır, hafıza beynin bir parçasıdır. Hafıza b e d e n e aittir. Z e k â s a n a aittir. Artık zekâ öğretilmelidir ç ü n k ü değişim o k a d a r hızlıdır k i ha fıza işe y a r a m a y a c a k t ı r . S e n b i r şeyi a n ı m sayana k a d a r o ç o k t a n eskimiştir. Ve olan şey b u d u r : E ğiti m b a ş a r ı s ı z o l u y o r , ü n i v e r s i t e l e r b a ş a r ı s ı z o l u y o r ç ü n k ü onlar eski y ö n t e m l e r i n d e ısrar ediyor. O n l a r bir n u m a r a öğrenmişlerdir; üç bin yıldır b u n u yapıyorlar ve artık onlar b u n u o k a d a r derinlemesine öğrenmiştir ki d a h a başka ne yapabileceklerini bilmiyorlar. 204
EĞİTİ M
Ş imdi , o n l a r ı g e l e c e k t e y a ş a m a y a m u k t e d i r k ı l a n bir eğitim v e r m e k t e n s e onların gelişimini engelleyecek eski bilgileri ç o c u k l a r a v e r m e k tehlikelidir. A r t ı k onlar ı n g e r ç e k l e ş m e k t e o l a n hızlı değişimle y a ş a m a l a r ı için zekâya ihtiyaçları vardır. Sadece y ü z yıl önce kasabal a r ı n d a n dışarı hiç ç ı k m a m ı ş y a d a k a s a b a l a r ı n d a n asl a elli k i l o m e t r e d e n d a h a u z a ğ a g i t m e m i ş m i l y o n l a r c a insan vardı. Milyonlarca insan h e p aynı y e r d e yaşadı. D o ğumda
n ölüme dek. Artık h e r şey değişiyor, Ameri-
ka'da ortalama insan bir y e r d e sadece üç yıl yaşıyor. V e b u t a m o l a r a k evlilik için d e sınırdır; ü ç yıl. O zam a n k i ş i k a s a b a s ı n ı , işini, k a r ı s ı n ı , k o c a s ı n ı d e ğ i ş t i r m e ye başlar. içinde yaşadığın tamamıyla yeni bir dünyadır. Ve senin eğitimin seni y ü r ü y e n a m a k u l l a n ı m d a n k a l k m ı ş ansikloped i y a p a r . Farklılık y e n i değildir; y e n i olan şey d e ğişimi n d e r e c e s i d i r . D u v a r saatimizde, y a k l a ş ı k ü ç d a k i k a ö n c e değişim i n y a p ı s ı n d a niteliksel b i r farklılık oluştu: D e ğ i ş i m d e ğişti . Artık zekâyı ö ğ r e t m e k z o r u n d a y ı z . Böylelikle çocukları h e r g ü n gerçekleşen y e n i şeylerle y a ş a m a becerisine sahip kılabiliriz. O n l a r ı
gelecekte
hiçbir
kulla-
n ı m alan ı o l m a y a n şeylerle y ü k l e m e . E s k i k u ş a k , öğr e n m i ş o l d u ğ u şeyi ö ğ r e t m e m e l i d i r . E s k i k u ş a k çocuğun
d a h a zeki
olmasına y a r d ı m
etmek
zorundadır,
böylelikle o, gelecek olan y e n i gerçekliklere a n ı n d a yan ı t v e r m e y e m u k t e d i r olabilir. E s k i k u ş a k , b u g e r ç e k liklerin neler olabileceğini h a y al bile e d e m e z .
205
ÇOCUK
Senin çocukların belki de Ay'da yaşıyor olacak; onların içinde y a ş a m a k için b a m b a ş k a bir atmosferi olacak.
Çocukların yeryüzü
g ö k y ü z ü n d e yaşayabilir.
aşırı kalabalıklaştığı için
Çocukların yeraltında ya da
s u y u n altında y a ş a m a k z o r u n d a kalabilir.
Hiç kimse
ç o c u k l a r ı n ı n n a s ı l y a ş a m a k z o r u n d a k a l a c a ğ ı n ı bilemez. O n l a r belki de sadece tabletlerle, vitamin hapla$ rıyla y a ş a y a c a k t ı r . . . o n l a r t a m a m ı y l a farklı b i r d ü n y a da yaşıyor olacaklar. Bu y ü z d e n onlara geçmişin ansiklopedik bilgilerini verip d u r m a n ı n hiçbir y a r a r ı yoktur. Onları y e n i gerçekliklerle yüzleşmeye hazırlamamız gerekiyor. Onları
farkındalıkla,
m e d i t a s y o n haliyle hazırla-
m a k zorundayız. O z a m a n eğitim doğru olacaktır. O z a m a n o g e ç m i ş e ve ölü o l a n a h i z m e t e t m e y e c e k t i r ; o geleceğe h i z m e t edecektir. O y a ş a m a k t a olana h i z m e t edecektir. B e n i m g ö r ü ş ü m e g ö r e g e r ç e k eğitim, b a ş k a l d ı r a n , altüst edici olmalıdır. Şimdiye k a d a r o, O r t o d o k s o l m u ş tur, şimdiye k a d a r o düzenin parçası olmuştur. G e r ç e k e ğiti m b a ş k a h i ç b i r k u r u m u n ö ğ r e t m e d i ğ i ş e y l e r i ö ğ r e t m e l i d i r . O , e n t r o p i k a r ş ı t ı b i r işin p a r ç a s ı o l m a l ı d ı r . Devletin, düzenin ve t o p l u m u n kurumlarının heps i n i n g e l i ş i m i e n g e l l e d i ğ i n i u n u t m a . O n l a r n i ç i n gelişim i engelliyor? Ç ü n k ü h e r gelişme m e y d a n o k u m a getir i r v e o n l a r y e r l e ş m i ş t i r . D ü z e n i n i n b o z u l m a s ı n ı k i m ist e r ? i k t i d a r d a o l a n l a r y e n i h i ç b i r ş e y i n o l m a s ı n ı iste$ 206
EĞITIM
mezler ç ü n k ü bu güç dengesini
değiştirecektir,
iktidarda
olanlar y e n i hiçbir şeyin ortay a çıkmasını istemezler, ç ü n k ü yeni
şey y e n i
insanları
güçlü
h a l e g e t i r e c e k t i r . H e r y e n i bilgi, d ü n y a y a y e n i b i r g ü ç k a t a r . Ve eski k u ş a k h ü k ü m r a n l ı ğ ı n ı ,
Eğitim, hizmet
devrime etmelidir.
Ancak o, bu haliyle hükümete
ve
din adamına ve kiliseye hizmet
eder.
elindekini yitirmek istemez. E ğiti m d e v r i m e h i z m e t e t m e l i d i r . A n c a k o b u h a liyle h ü k ü m e t e v e d i n a d a m ı n a v e k i l i s e y e h i z m e t e d e r . Ç o k z o r f a r k edilir b i r şekilde köleler hazırlar: D e v l e tin köleleri, kilisenin köleleri. E ğ i t i m i n g e r ç e k hedefi, artık insanın gelişimine h i z m e t e t m e y e n ve zararlı ve k e n d i k e n d i n i y o k etmeye y a r a y a n modası geçmiş davr a n ı şları , i n a n ç l a r ı v e v a r s a y ı m l a r ı y e r l e b i r e t m e l i d i r . Bir g ö r ü ş m e d e , E r n e s t H e m i n g w a y ' e "iyi bir yazarı o l u ş t u r a n o l m a z sa olmaz bir şey t a n ı m l a y a m a z mısınız?" diye sorulmuştur. " E v e t , v a r d ı r . B ü y ü k b i r y a z a r o l m a k için kişinin d o ğuşta n b i r p i s l i k d e t e k t ö r ü o l m a s ı g e r e k i r . Ş o k a d a y a n ı k l ı b i r pislik d e t e k t ö r ü olması g e r e k i r " diye yanıtl a m ı ştı . Ve b e n i m gerçek eğitim d ü ş ü n c e m de b u d u r . Çoc u k l a r pisliği ayırt e d e b i l e c e k şekilde eğitilmeli, disipline edilmelidir. G e r ç e k t e n zeki bir i n s a n b i r pislik detektörüdür. Bir şey söylediğinde h e m e n o n u n önemli b i r ş e y m i y o k s a g ü b r e m i o l d u ğ u n u bilir. 207
ÇOCUK
insan
bilincinin
evrimi,
pisliğe
saygı
duymaya
karşı verilen mücadelenin u z u n tarihinden b a ş k a bir şey değildir, i n s a n l a r pisliğe saygı d u y u p , i b a d e t e d i p duruyor. Onların inançlarının yüzde doksan dokuzu sadece yalandır. O n l a r ı n inancının y ü z d e d o k s a n dok u z u insanlık karşıtı, h a y a t karşıtıdır. O n l a r ı n inancın ı n y ü z d e d o k s a n d o k u z u o k a d a r ilkel o k a d a r b a r b a r ca, o k a d a r t a m a m ı y l a c a h i l c e d i r k i i n s a n l a r ı n h â l â o n lara inanıyor olması i n a n d a c a k gibi değildir. H a k i k i eğitim — n e k a d a r Hakiki
eğitim
—ne kadar eski, saygın,
itibarlı
olsa da— tüm
saçmalıkları
bırakmana yardım
edecektir.
O sana gerçeği öğretecektir.
eski, saygın, itibarlı olsa d a — tüm
saçmalıkları
bırakmana
y a r d ı m edecektir. O s a n a gerçeği öğretecek. O s a n a hiçbir h u r a f e y i değil, nasıl d a h a n e ş eyl e y a ş a n a b i l e c e ğ i n i ö ğ r e t e cektir. O sana hayatı onaylamayı öğretecektir. O sana hay a t a saygı d u y m a y ı ve b a ş k a d a h i ç b i r şeye d u y m a m a y ı öğ-
retecektir. O s a n a h a y a t a saygı d u y m a y ı öğretecektir ve b a ş k a bir şey değil. O s a n a nasıl v a r o l u ş a d e r i n b i r a şkl a b a ğ l a n a c a ğ ı n ı ö ğ r e t e c e k . O s a d e c e z i h n e a i t olm a y a c a k , o a y n ı z a m a n d a k a l b e de ait olacak. O s a n a bir zihinsizlik o l m a n d a da y a r d ı m e d e c e k . E ğitimd e e k s i k o l a n b o y u t b u d u r . O s a d e c e s a n a z i h i n sel k a v r a m l a r ı n i ç i n d e d a h a ç o k t a k ı l ı p z i h i n d e k a y b o l m a y ı ö ğ r e t i r . Z i h i n iyidir, k u l l a n ı ş l ı d ı r a m a o s e n i n b ü t ü n l ü ğü n d e ğ i l d i r . K a l p d e v a r d ı r . A s l ı n d a o z i h i n d e n 208
EĞİTİ M
ç o k d a h a ö n e m l i d i r ç ü n k ü z i h i n d a h a iyi t e k n o l o j i y a r a t a b i l i r , s a n a d a h a iyi m a k i n e l e r , d a h a iyi e v l e r , d a h a iyi y o l l a r s u n a b i l i r a m a sen i d a h a iyi b i r i n s a n y a p a m a z . O seni d a h a çok sevecen, d a h a ç o k şairane, d a h a zarif yapamaz. O sana hayatın coşkusunu, kutlamayı sunamaz. O senin bir şarkı ve bir dans o l m a n a y a r d ı m edemez. G e r ç e k eğitim sana kalbin yöntemlerini de öğretir. V e g e r ç e k eğitim s a n a a ş k ı n olanı d a öğretir. Z i h i n b i l i m i ç i n d i r , k a l p s a n a t , şiir, m ü z i k v e d i n i n a ş k ı n h a le gelmesi içindir. Bir eğitim t ü m b u n l a r a h i z m e t etmediği sürece d o ğ r u değildir. Ve hiçbir eğitim sistemi henüz bunu yapmamıştır. P e k ç o k g e n ç i n s a n ı n senin kolejlerini, s e n i n ü n i versitelerini t e r k etmesi şaşırtıcı değildir ç ü n k ü o n u n t o p t a n saçmalık o l d u ğ u n u görebilir, o n u n t o p t a n aptallık o l d u ğ u n u g ö r e b i l i r . B a şk a h i ç b i r k u r u m b u n u y a p a m a z , s a d e c e e ğ i t i m b u n u yapabilir: Üniversiteler mutasyonun tohumlarını ekmelidir ç ü n k ü yeni insan d ü n y a y a gelmek zorundadır. İlk ışıklar şimdiden ulaşmıştır. Yeni insan h e r g ü n geliyor ve biz d ü n y a y ı o n a h a z ı r l a m a k z o r u n d a y ı z . Ve y e n i insanla birlikte y e n i bir insanlık ve y e n i bir d ü n ya. Ve eğitim dışında y e n i insanı kabul edecek, o n u n için o r t a m ı h a z ı r l a y a c a k b a ş k a b i r olasılık y o k t u r . V e ş aye t b i z o n u n i ç i n o r t a m ı h a z ı r l a y a m a z s a k y o k o l u ş , kıyamet kopacaktır. Bizim b u r a d a yaptığımız deneyler, gerçekten y e n i bir üniversite y a r a t m a çabasıdır. Ve bu y a p ı l m a k zo$ 209
ÇOCUK
rundadır. Ve bu, dünyanın her yerindeki pek çok yerde yapılmak zorundadır. Bu d e n e y her ülkede yapılmalıdır. V e ç o k azı b u m e y d a n o k u m a y ı k a b u l e d e c e k tir a m a b u n l a r h a b e r c i l e r o l a c a k t ı r . B u b i r k a ç ı y e n i çağı ve y e n i insanı ve y e n i insanlığı ilan edecektir.
Walt Whitman Bilgili
astronomu
Kanıtlar,
sayılar
Tablolar Onları
ve
şöyle y a z m ı ş t ı r : duyduğumda;
önümde
diyagramlar
ölçmem,
Astronomun
sütunlar
sıralandığında;
bana;
toplamam,
ders
halinde
verdiği
çıkarmam toplantı
için
odasında
gösterildiğinde. coşkuyla
alkışlandığını, Oturduğum Ayağa
yerde
kalkıp
sessizce
Gizemli
gecenin
Etrafta
dolaşmaya
Ne kadar da Bitkin Ve
ve arada
Sessizliğine
duyduğum dışarı
mistik
hasta
kadar
beklenmedik
bir şekilde
düştüm;
sırada yıldızların başımı
çıktım,
havasında
başlayana
çabuk,
zaman
kaldırıp
mükemmel baktım.
Y e n i eğitim, h a k i k i eğitim s a n a s ad e c e m a t e m a t i k , t a r i h , coğrafya, fen ö ğ r e t m e m e l i d i r ; o a y n ı z a m a n d a s a n a gerçek ahlakı da öğretmelidir: Estetik. B e n gerçek
ahlakı estetik olarak adlandırıyorum: G ü z e l olanı
hissetme duyarlılığı. Ç ü n k ü Tanrısallık güzellik o l a r a k 210
EĞITIM
gelir: B i r g ü l d e y a d a b i r n i l ü ferde;
Ben
gün doğumunda ya da
g ü n b a t ı m ı n d a , y ı l d ı z l a r d a ; sa-
gerçek
ahlakı
bahın erken saatlerinde kuşlar
estetik
olarak
ş ark ı s ö y l ü y o r . Y a d a d a m l a lar, k a n a t l a n m ı ş b i r k u ş . . . h a kiki eğitim seni doğay a d a h a çok ve
adlandırıyorum : Güzel olanı hissetme
duyarlılığı.
d a h a çok yakınlaştır$
m a l ı d ı r ç ü n k ü s a d e c e d o ğ a y a g i d e r e k y a k ı n l a ş a r a k ilahi olana giderek daha çok yakınlaşacaksın.
Eğe r entelekt kendini tanıma yolculuğunda böylesi bir engelse o zaman onu eğitmek ve onu keskinleştirmek anlamsız değil midir? Onların, masumiyeti ve kendilerini ifade edebilmeleri yüzünden çocukları entelektlerini eğitmeye göndermeden önce doğrudan meditasyona yönelmelerine yardım edilmesi mümkün değil midir? B u d ü ş ü n ü l m e y e d e ğ e r , b u ö n e m l i . V e d o ğ a l olar a k ş a y e t e n t e l e k t b u k a d a r b ü y ü k b i r e n g e l s e h e r şeyd e n ö n c e o n u niye eğitmeliyiz sorus u o r t a y a çıkar. N i çin çocuklar, o n l a r h â l â m a s u m v e b a s i t k e n üniversiteye gönderilmektense meditasyonla tanıştırılmasın? O n ların mantığını ve düşüncelerini fakültede oluşturmak$ tansa, o n l a r ı e ğ i t m e k t e n s e ne için onları masumiyetlerinin ve sadeliklerinin içinde meditasyona daldırmayalım. E ğ e r e n t e l e k t b i r engelse niçin gelişmesine y a r d ı m edilsin? N i ç i n gelişmeden ö n c e o n d a n k u r t u l m a y a l ı m ? 211
ÇOCUK
E n t e l e k t s a d e c e b i r e n g e l o l s a y d ı , o z a m a n b u iyi olurdu. A n c a k bir engel aynı z a m a n d a bir atlam a taşı d a olabilir. B i r p a t i k a d a y ü r ü y o r s u n v e p a t i k a n ı n o r t a sında k o c a m a n bir k a y a d u r u y o r . Şimdi, bu bir engeldir. Ve sen p a t i k a b u r a d a n biçbir y e r e gitmiyor diye d ü şünere
k g e r i dönebilirsin. A n c a k şayet k a y a y a tır-
m a n ı r s a n , ö n c e k i n d e n t a m a m ı y l a d a b a farklı seviyede y e n i b i r p a t i k a o r t a y a çıkar. Y e n i b ir b o y u t açılır. Z e k i o l m a y a n kişi k a y a y ı b i r engel o l a r a k g ö r ü p geriye d ö n e c e k t i r . Z e k i olan k a y a y ı b i r m e r d i v e n gibi k u l l a n a c a k t ı r. Ve zekâ, bilgelik bizim entelekt dediğimiz ş e y d e n t a m a m ı y l a farklı bir şeydir. E n t e l e k t i e ğ i t m e d e n ç o c u k l a r h a y v a n l a r gibi kalacaktır. O n l a r bilge olmayacaklardır, onlar v a h ş i hayv a n l a r gibi kalacaktır. E l b e t t e engelleri o l m a y a c a k t ı r a m a d a h a y ü k s e ğ e t ı r m a n m a k i ç i n h i ç b i r a r a ç l a r ı d a olmayacaktır. K e n d i içinde ne k a y a bir engeldir, ne de merdiven bir destektir. Bu yüzden
her
çocuğun
entelektüel
eğitimden
geçmesi bir gerekliliktir. Ve bu eğitim ne k a d a r güzelse, b u e ğ i t i m n e k a d a r k e s k i n s e , e n t e l e k t k a y a s ı d a o k a d a r güçlü, engin, b ü y ü k t ü r ; o k a d a r iyidir ç ü n k ü bu, o o r a n d a d a h a y ü k s e k y e r l e r e u l a ş m a k için b i r a r a ç t ı r . Bu k a y a n ı n a l t ı n d a ezilen kişi a k a d e m i s y e n d i r . Bu kay a n ı n t e p e s i n d e d u r a n kişi ise ermiştir. V e k o r k u s u n d a n k a y a y a y a k l a ş a m a y a n kişi cahildir. Cahil k i m s e n i n entelekti asla eğitilmemiştir; akad e m i s y e n i n entelekti eğitilmiştir a m a o n u n ötesine geç e m e m i ştir ; b i l g e k i m s e n i n e n t e l e k t i s a d e c e e ğ i t i l m e $ 212
EĞİTİ M
mişti r a y n ı z a m a n d a o, o n u n Mantık,
ötesine geçmeyi de başarmış-
sadece
tır. Kaçmanın
yararı
olmaz;
kişi içinden ve ötesine g e ç m e l i d i r . V e d e n e y i m n e o l u r s a olsun
kişi
içinden
onu
yoğunlaştırır,
geçerse bu
bu
kişiyi
parlatır.
lekti eğitilmek caktır, l e ştirilme
onun k
z o r u n d a kala-
hayatı
yok etmek için kullanabiliriz: O zaman o tahrip onu için
Bu yüzden çocuğun ente-
bir araçtır.
Onu
edicidir;
hayat yaratmak kullanabiliriz: O zaman o yaratıcıdır.
mantığı keskin$
zorunda
kalacak-
t ı r . B ö y l e l i k l e o b i r kılıç g i b i o l u r . V e s o n r a s ı n d a o n u n kılıçla k e n d i s i n i m i keseceği, i n t i h a r m ı e d e c e ğ i y a d a birisinin h a y a t ı n ı m ı k u r t a r a c a ğ ı t a m a m ı y l a k e n d i zekâsına bağlıdır. M a n t ı k sadece bir araçtır. O n u hayatı y o k etmek için kullanabiliriz: O z a m a n o t a h r i p edicidir; o n u h a y a t y a r a t m a k için kullanabiliriz : O z a m a n o y a r a t ı c ı d ı r . A n c a k kesin olan bir şey vardır: Çocukları entelektten m a h r u m bırakmak, onları zeki yapmayacaktır. O n l a r h a y v a n l a r gibi m a s u m olacaktır a m a ermişler gibi m e $ ditasyon halinde olmayacaklardır. P e k ç o k k e z b i r ç o c u ğ u n b i r k u r t t a r a f ı n d a n orm a n a g ö t ü r ü l d ü ğ ü o l m u ş t u r . K ı r k yıl k a d a r ö n c e Kal$ k ü t a y a k ı n l a r ı n d a k i o r m a n l a r d a böyle iki kız b u l u n m u ştu . O n y ı l k a d a r ö n c e L u c k n o w y a k ı n l a r ı n d a k i b i r o r m a n d a k u r t l a r tarafından b ü y ü t ü l m ü ş b a ş k a bir ço$ 213
ÇOCUK
cuk bulundu. Bu çocuk epey büyümüştü; yaklaşık on d ö r t y a ş ı n d a y d ı . Bu ç o c u k hiç insan eğitimi almamıştı, okul nedir bilmiyordu, hiçbir insanla arkadaş olmamıştı; o k u r t l a r t a r a f ı n d a n h e n ü z b e ş i ğ i n d e k i b i r b e b e k k e n a l ı n m ı ştı . Y a n i o k u r t l a r l a b i r l i k t e b ü y ü m ü ş t ü .
O iki
ayağı üzerinde dahi d u r a m ı y o r du çünkü bu da insan e ğitimini
n b i r p a r ç a s ı d ı r . S e n s a d e c e k e n d i k e n d i n e iki
a y a ğını n ü z e r i n d e d u r d u ğ u n u a s l a d ü ş ü n m e , ö ğretilmiştir
o sana
.
insan bedeni, dört ayak üzerinde y ü r ü m e y e göre y a p ı l a n m ı ştır .
Hiçbir
çocuk
doğumundan
s o n r a iki
a y a ğ ı ü z e r i n d e y ü r ü m e z , d ö r d ü n ü n ü z e r i n d e y ü r ü r ; iki a y a k ü z e r i n d e y ü r ü m e k bir ö ğ r e n m e d i r . Bilim a d a m l a rına, fizyologlara s o r a r s a n s a n a ç o k g a r i p b i r şey söylerler. O n l a r i n s a n b e d e n i n i n a s l a h a y v a n l a r gibi sağlıklı o l a m a y a c a ğ ı n ı s ö y l e r l e r ç ü n k ü i n s a n b e d e n i d ö r t a y a k ü z e r i n d e y ü r ü m e y e g ö r e y a r a t ı l m ı ş t ı r v e o h e r şey i m a h v e t m i ş t i r ; o iki a y a k ü z e r i n d e y ü r ü y o r b u y ü z d e n d e t ü m sistem bozulur. B u bir d a ğ a ç ı k m a k için tas a r l a n m a m ı ş bir a r a b a gibidir; y e r ç e k i m i k a n u n l a r ı b o zulur. Ç ü n k ü d ö r t ayakla y e r d e y ü r ü r s e n dengeli olursun, ağırlığın eşit bir şekilde d ö r t a y a ğ a dağılır ve bed e n i n y e r ç e k i m i n e p a r a l e l h a l e gelir, t ü m o m u r g a n b o y u n c a eşit m i k t a r d a y e r ç e k i m i k u v v e t i dağılır v e s o r u n olmaz. F a k a t iki b a c a ğ ı n ü z e r i n d e a y a k t a d u r d u ğ u n d a h e r ş e y a l t ü s t o l u r . K a n zıt y ö n d e , y u k a r ı d o ğ r u a k m a k z o r u n d a d ı r ; ciğerler g e r e k s i z b i r b i ç i m d e f a z l a d a n çal ı şma k z o r u n d a d ı r . H e r z a m a n y e r ç e k i m i ile b i r m ü c a dele vardır.
214
D ü n y a aşağı d o ğ r u çekiyor.
Bu yüzden
EĞİTİ M
e ğe r b i r i n s a n k a l p r a h a t s ı z l ı ğ ı n d a n ö l ü r s e b u n d a şaşı lacak hiçbir şey y o k t u r . H i ç b i r hayvan k a l p rahatsızlığ ında n ö l m e z ; k a l p r a h a t s ı z l ı ğ ı h a y v a n l a r d a g e l i ş m e z ve o i n s a n l a r d a k a ç ı n ı l m a z bir şeydir. O n u n b a z ı insanlarda gerçekleşmemesi bir mucizedir; aksi taktirde normalde o n u n olması kaçındmazdı r ç ü n k ü k a n ı ters y ö n d e p o m p a l a m a işi s ü r e k l i o l a r a k y a p ı l m a k t a d ı r : B u bir z o r u n l u l u k t u r a m a d o ğ a bazı şeyleri b u şekilde ta$ sarlamamıştır. S o n u ç t a b u ç o c u k iki a y a k ü z e r i n d e y ü r ü y e m e d i , o sadece dört ayak üzerinde koşabiliyordu. Ve o n u n k o şmas ı i n s a n l a r ı n k i g i b i d e ğ i l d i , o k u r t l a r ı n k i g i b i y d i . A y r ı c a o k u r t l a r gibi çiğ et y i y o r d u . O ç o k g ü ç l ü y d ü — sekiz t a n e g ü ç l ü a d a m o n u t u t m a k t a z o r l u k çekiyord u — ve o, n e r e d e y se bir k u r t t u . Isırabilirdi, etinden bir p a r ç a kopartabilirdi. Yırtıcı!
O meditasyon halin-
deki bir azize d ö n ü ş e m e m i ş t i , o n u n olabildiği t e k şey v a h ş i b i r h a y v a n d ı . V e b e n z e r v a k a l a r B a t ı ' d a d a olm u ştur :
O r m a n d a hayvanlar tarafından çocuklar ye-
t i ştirilmiştir
, onlar hayvan olarak bulunmuştur.
S o n r a s ı n d a b u ç o c u ğ u e ğ i t m e k i ç i n ç a b a s a r f edil di. Altı a y b o y u n c a h e r t ü r d e n masajlar v e elektri k tedavileri y a p ı l d ı . V e o n u n z a r z o r iki a y a ğ ı ü z e r i n d e durması sağlandı. Ve k ü ç ü c ü k bir yalpa ve dört ayak üzerin e d ö n ü y o r d u ç ü n k ü iki a y a k ü z e r i n d e d u r m a k çok zor bir şeydi. D ö r t a y a k ü z e r i n d e d u r m a n ı n ne kad a r eğlenceli bir şey o l d u ğ u h a k k ı n d a hiçbir fikrin y o k , b u y ü z d e n s e n iki a y a k ü z e r i n d e d u r u y o r s u n v e a z a p çekiyorsun. 215
ÇOCUK
Ç o c u ğ a bir isim verildi. O n u eğitmeye çalışmaktan y o r g u n düştüler ve ölmeden önce o n u n öğrenebildiği ve söyleyebildiği t e k bir s ö z c ü k vardı:
Rama.
O
s a d e c e k e n d i a d ı n ı söyleyebiliyordu. Bir b u ç u k y ı l içinde öldü.
Bu
çocuk üzerinde
çalışan bilim a d a m l a r ı
o n u n bu eğitim y ü z ü n d e n ö l d ü ğ ü n ü söyledi ç ü n k ü o v a h ş i b i r h a y v a n ı n y a v r u s u n d a n d a h a fazla b i r ş e y d e ğ ildi . Bu aynı z a m a n d a bir çocuğu okula göndererek h a y a t ı n d a n e k a d a r çok şeyi basitçe ö l d ü r d ü ğ ü m ü z ü gösteriyor.
Onların coşkularını öldürüyoruz,
onların
v a h şiliğin i ö l d ü r ü y o r u z . O k u l l a r d a k i b ü t ü n s o r u n b u d u r . O t u z ç o c u k t a n o l u ş a n b i r sınıfı vahşi hayvanı — Ö ğretmeni
tek bir öğretmene
—şu otuz tane teslim
ediyoruz.
n ellerine onları medenileştirme görevi d ü -
ş er . B u y ü z d e n ö ğ r e t m e n l i k m e s l e ğ i n d e n d a h a c a n sıkıcı bir meslek y o k t u r . Bir ö ğ r e t m e n d e n d a h a çok stres s a h i b i b i r i n s a n y o k t u r . O n l a r ı n işi g e r ç e k t e n z o r d u r . A n c a k b u ç o c u k l a r ı n eğitilmesi gerekecek; aksi taktirde onlar insan haline gelemeyecektir. M a s u m olacaklardır a m a bu masumiyet cahdlikten kaynaklanacaktır. Bir a d a m d a bilmediği için m a s u m d u r a m a b ü d i k t e n s o n r a m a s u m h a l i ne gelirse o z a m a n y a ş a m çiçeği a ç a r . E n t e l e k t i n eğitimi gereklidir; s o n r a s ı n d a entelektin aşılması gereklidir. Ve sahip olmadığın bir şeyi nasıl yitireceksin? E i n s t e i y a c a ğı h u z u r u nası l deneyimleyeceksin? B u h u z u r kıyaslanamayacaktır çünkü o fırtınadan sonraki h u z u r olacaktır. Fırtına henü z gelmemiştir. Ç o k m i k t a r d a en$
216
EĞİTİ M
t e l e k t ü e l j i m n a s t i k t e n s o n r a e n t e l e k t i b i r k e n a r a fırlatm a k t a n bir kimsenin alacağı tat tıpkı kişinin bir hastal ı k t a n i y i l e ş t i k t e n s o n r a h i s s e d e c e ğ i s a f s a ğ l ı ğ ı n t a d ı gibidir. Ö n c e s i n d e çok b ü y ü k b i r ıstırap olan, d ü ş k ü n l ü k anlamına gelen bir şeyden vazgeçmek b ü y ü k bir mutluluktur. Entelektin ıstırabından geç, saadetine
erişebilirsin.
böylelikle bilgeliğin
Dünyanın
kederinin
içinden
geç, böylelikle n i h a i k e n d i n d e n geçiş, ilahi olanı fark ediş senin olabilsin. Zıtlıkların
içinden
geçmek
z o r u n d a kalacaksın,
tek yol b u d u r .
Beş Boyutlu Eğitim Ş imdiy e k a d a r e ğ i t i m s o n u ç o d a k l ı o l m u ş t u r : N e ö ğrendiğini
n ö n e m i y o k t u r ; ö n e m l i o l a n şey, b i r y a d a
iki yıl s o n r a g e l e c e k o l a n s ı n a v d ı r . B u geleceği ö n e m l i kılar,
şimdiki z a m a n d a n d a h a ö n e m l i kılar. B u şimdi-
k i anı gelecek için k u r b a n e d e r . V e b u senin y a ş a m tarzın h a l i n e gelir; sen h e r z a m a n anı, o a n m e v c u t olmay a n bir ş e y için k u r b a n e d e r s i n . B u h a y a t t a m u a z z a m bir boşluk yaratır. B e n i m v i z y o n u m d a k i k o m ü n d e b e ş b o y u t l u eğitim olacaktır. B u b e ş b o y u t a g i r m e d e n ö n c e b i r k a ç ş e y i n o t etm e k gerekir. Bir: E ğ i t i m in p a r ç a s ı olarak hiçbir t ü r d e n 217
ÇOCUK
sınav değil, h e r g ü n h e r saat ö ğ r e t m e n l e r t a r a f ı n d a n g ö z l e m o l m a l ı d ı r . Ö ğ r e t m e n l e r i n y ı l b o y u n c a f a r k ett i k l e r i ş e y l e r d a h a ileri m i g i d e c e ğ i n e y o k s a b i r a z d a h a a y n ı sınıfta m ı k a l a c a ğ ı n a k a r a r v e r e c e k t i r . H i ç kimse kalmaz, hiç kimse geçmez: Sadece bazı insanlar d a h a hızlıdır ve bazı insanlar birazcık tembeld i r ç ü n k ü b a ş a r ı s ı z l ı k fikri ç o k d e r i n b i r a ş a ğ ı l ı k d u y g u s u y a r a t ı r v e başarılı o l m a fikri d e b a ş k a t ü r d e n b i r h a s t a l ı ğı , ü s t ü n o l m a y ı y a r a t ı r . H i ç k i m s e a ş a ğ ı d a değildir, hiç k i m s e ü s t ü n değildir. Kişi sadece kendisidir, kıyaslanamaz . Bu n e d e n l e sınavların bir yeri olmayacaktır.
Bu t ü m perspektifi
gelecekten şimdiki a n a çevirecektir. Senin t a m şimdiki a n d a n e y a p t ı ğ ı n belirleyici olacaktır , iki yılın s o n u n d a k i b e ş t a n e s o r u değil, i k i y ı l s ü r e s i n c e i ç i n d e n g e ç e c e ği n b i n l e r c e ş e y i n h e r b i r i b e l i r l e y i c i o l a c a k t ı r ; b ö y lelikle e ğ i t i m s o n u ç o d a k l ı o l m a y a c a k t ı r . G e ç m i şt e ö ğ r e t m e n i n m u a z z a m ö n e m i o l m u ş t u r ç ü n k ü o , t ü m s ı n a v l a r ı g e ç m i ş o l d u ğ u n u bilir, o b i l g i t o p l a m ı ştır . A n c a k d u r u m d e ğ i ş m i ş t i r . V e s o r u n l a r d a n biri de b u d u r : D u r u m l a r değişir a m a bizim tepkilerimiz eski o l a r a k kalır. Artık bilgi p a t l a m a s ı o k a d a r b ü yük, o k a d a r m u a z z a m , o k a d a r hızlıdır ki hiçbir bilimsel k o n u h a k k ı n d a b ü y ü k b i r k o n u y a z a m a z s ı n ç ü n k ü kitap t a m a m l a n a n a k a d a r eskimiş olacaktır; y e n i bulgular, y e n i gerçekler o n u geçersiz kılacaktır. Bu y ü z d e n a r t ı k bilim, k i t a p l a r a değil, m a k a l e l e r e , p e r i y o d i k yayınlara bağlıdır. 218
EĞİTİ M
Ö ğretme
n o t u z yıl ö n c e eğitilmiştir.
O t u z yılda
h e r şey değişmiştir ve o h â l â o n a öğretilen şeyi t e k r a r ediyor. O eski kalmıştır ve öğrencileri de eski yapıyor. Bu yüzden benim vizyonumda öğretmene yer yoktur, ö ğretmenle
r y e r i n e , r e h b e r l e r o l a c a k t ı r v e a r a d a k i far-
kı anlamak gerekiyor: R e h b e r sana k ü t ü p h a n e d e k o n u h a k k ı n d a k i e n s o n bilgiyi n e r e d e b u l a c a ğ ı n ı söyleyecektir. V e ö ğ r e t m e k e s k i m o d a ş e k l i ile y a p d m a m a l ı d ı r ç ü n k ü t e l e v i z y o n b u n u ç o k d a h a iyi b i r ş e k i l d e y a p a b i lir,
en son bilgiyi hiçbir s o r u n o l m a d a n sağlayabilir.
Ö ğretme
n
senin
kulaklarına
seslenir;
televizyon
ise
d o ğruda n g ö z l e r i n e h i t a p e d e r v e b u e t k i ç o k d a h a b ü y ü k t ü r . Ç ü n k ü gözle r h a y a t t a k i d u r u m l a r ı n y ü z d e seksenini emer; onlar en canlı kısımdır. E ğe r b i r ş e y i g ö r e b i l i r s e n o n u h a t ı r l a m a n a g e r e k y o k t u r ; a n c a k eğer bir şeyi d i n l e r s e n o n u a n ı m s a m a k zorundasın.
E ğ i t i m i n n e r e d e y s e y ü z d e d o k s a n sekizi
televizyon aracılığıyla verilebilir ve ç o c u k l a r ı n soracağı sorular bir bilgisayar tarafından cevaplanabilir. Öğr e t m e n s a d e c e s a n a d o ğ r u k a n a l ı g ö s t e r m e k i ç i n , bilgisayarı nasıl kullanacağını, en son kitabı nasıl bulacağın ı g ö s t e r e n b i r r e h b e r o l m a l ı d ı r . O n u n i ş l e vi t a m a m e n farklı olacaktır. O s a n a bilgi a k t a r m ı y o r , o seni ç a ğ d a ş bilgi h a k k ı n d a , e n son bilgi h a k k ı n d a bilinçli h a l e getiriyor. O sadece bir r e h b e r. B u n l a r ı göz ö n ü n d e t u t a r a k eğitimi b e ş b o y u t a a y ı r ı y o r u m . B i r i n c i s i b i l g i l e n d i r i c i o l a n : T a r i h , coğrafy a gibi. T e l e v i z y o n v e b i l g i s a y a r aracılığıyla halledile$ 219
ÇOCUK
bilecek p e k ç o k diğer k o n u l a r , i k i n c i kısım: F e n biliml e r i d i r . O n l a r d a t e l e v i z y o n v e b i l g i s a y a r ile a k t a r ı l a b i lir a n c a k o n l a r d a h a k a r m a ş ı k t ı r v e i n s a n l a r ı n r e h b e r liği d a h a g e r e k l i o l a c a k t ı r . İ l k b o y u t t a dil d e o l a c a k t ı r . D ü n y a d a k i h e r i n s a n e n a z ı n d a n i k i dil b i l m e l i d i r ; b i r i n c i s i a n a dil, d i ğ e r i d e u l u s l a r a r a s ı i l e t i ş i m dili o l a r a k İ ngilizce . B u n l a r d a t e l e v i z y o n a r a c ı l ı ğ ı y l a d a h a d o ğ r u bir şekilde öğretilebilir: Aksan, g r a m e r , h e r şey insanl a r d a n d a h a d ü z g ü n bir şekilde öğretilebilir. D ü n y a d a bir kardeşlik atmosferi yaratabiliriz: Dil insanları birbirine bağlar; aynı z a m a n d a ayırır da. Şu a n u l u s l a r a r a s ı b i r dil y o k t u r . İ ngilizc e e n y a y g ı n d i l d i r . V e i n s a n l a r ö n y a r g ı l a rını bırakmalıdır; insanlar gerçeğe bakmalıdır. Ö n y a r g ı l a r d a n k a ç ı n m a k i ç i n p e k ç o k d d y a r a t m a ç a b a s ı olm u ştur ; İ s p a n y o l c a k o n u ş a n i n s a n l a r k e n d i d i l l e r i i ç i n u l u s l a r a r a s ı dil olmalı diyebilirler ç ü n k ü o n e r e d e y s e d i ğe r t ü m d i l l e r d e n d a h a ç o k i n s a n t a r a f ı n d a n k u l l a n ı lıyor... B u tip ö n y a r g ı l a r d a n k u r t u l m a k için E s p e r a n t o g i b i d i l l e r y a r a t ı l m ı ş t ı r . A n c a k h i ç b i r y a r a t ı l m ı ş dil, iş görmemiştir. Y a r a t ı l a m a y a c a k olan, gelişmesi gerek e n b a z ı şeyler v a r d ı r ; b i r dil b i n l e r c e yıllık b i r gelişmedir. E s p e r a n t o , o k a d a r y a p a y gelir ki t ü m bu çabalar başarısız o l m u ş t u r . A n c a k iki dil y a r a t m a k k e s i n b i r gerekliliktir: Birincisi a n a dildir ç ü n k ü sadece a n a dilinde söyleyebilec e ği n h i s l e r v e n ü a n s l a r v a r d ı r . P e k ç o k ü l k e d e felsefe p r o f e s ö r l ü ğ ü y a p m ı ş , d ü n yayı gezmiş bir h o c a m vardı. O y a b a n c ı bir dilde h e r
220
EĞITIM
şey yapabilirsin a m a k a v g a e t m e y e y a d a sevmeye sıra g e l d i ğind e d u y g u l a r ı n a k a r ş ı s a m i m i v e d ü r ü s t o l a m a d ı ğ ın ı h i s s e d e r s i n d e r d i . B u n e d e n l e d u y g u l a r ı n v e i ç t e n liği n i ç i n a n n e s ü t ü y l e b i r l i k t e ö z ü m s e d i ğ i n , s e n i n i l i ğ i n ve kemiğinin parçası haline gelmiş olan a n a dilin... Ancak b u yeterli değildir. B u k ü ç ü k insan grupları y a r a t ı r ve diğerlerini yabancılaştırır. Bir uluslararası dil, tek bir dünya, t e k bir insanlığın temeli olarak kesin bir gerekliliktir. B u y ü z d e n iki dil, h e r k e s i ç i n o l m a z s a o l m a z b i r gerekliliktir. B u i l k b o y u t u n içinde olacaktır. i k i n c i s i ise,
— d ı ş a r ı d a k i — g e r ç e k l i ğ i n y a r ı s ı ol-
d u ğ u için s o n d e r e c e ö n e m l i olan bilimsel k o n u l a r ı n sorgulanmasıdır. Ve ü ç ü n c ü s ü g ü n ü m ü z eğitiminde, eksik olan yaşam sanatı olacaktır,
insanlar sevginin ne o l d u ğ u n u
bildiklerini sanırlar. Bilmiyorlar...ve onlar bildiklerin$ d e ise ç o k g e ç t i r . H e r ç o c u ğ u n ö f k e s i n i , n e f r e t i n i , k ı s k a n ç l ı ğın ı s e v g i y e d ö n ü ş t ü r m e s i n e y a r d ı m e d i l m e l i d i r . Ü ç ü n c ü b o y u t u n önemli bir kısmı d a espri anlayışı olmalıdır. Bizim sözde eğitimimiz insanları, ciddi ve asık suratlı y a p a r . Ve şayet y a ş a m ı n ı n üçte biri bir üniv e r s i t e d e m u t s u z v e c i d d i o l a r a k h e b a e d i l i r s e b u içsel$ l e ştirilir ; k a h k a h a n ı n d i l i n i u n u t u r s u n v e k a h k a h a n ı n dilini u n u t m u ş bir k i m s e h a y a t ı n ç o ğ u n u u n u t m u ş t u r . B u n e d e n l e sevgi, k a h k a h a h a y a t l a v e o n u n h a r i k a l a r ı v e o n u n g i z e m l e r i ile t a n ı ş ı k l ı k . . . a ğ a ç l a r d a ş a r k ı söyleyen şu kuşlar d u y u l m a d a n kalmamalıdır. Ağaçlar ve çiçekler ve yıldızların senin kalbinle bir bağlantısı olmalı. G ü n d o ğ u m u v e g ü n batımı s a d e ce dışsal şeyler 221
ÇOCUK
o l m a y a c a k t ı r ; o n l a r içse l ş e y l e r d e o l m a l ı d ı r . Ü ç ü n c ü b o y u t u n temeli y a ş a m a saygı olmalıdır. i n s a n l a r h a y a t a çok kayıtsız. O n l a r h â l â h a y v a n l a r ı y e m e k için ö l d ü r m e y e d e v a m ediyor; onlar b u n a o y u n diyorlar. Peki y a bir hayv a n onları yerse, o z a m a n b u n a felaket diyorlar. G a r i p . . . b i r o y u n d a h e r iki t a r a f a d a eşit ş a n s t a n ı n m a l ı dır. H a y v a n l a r ı n silahları y o k t u r ve seninse m a k i n e l i tüfeklerin ya da okların var.
H a y a t a çok b ü y ü k bir
saygı öğretilmelidir ç ü n k ü h a y a t T a n r ı ' d ı r v e h a y a t ı n kendisinden b a ş k a bir T a n r ı y o k t u r : Ve coşku, k a h k a ha, espri anlayışı; kısaca d a n s e d e n bir r u h . D ö r d ü n c ü boyut, yaratıBu evrenin
cılık v e
bir çocuğu
sim,
sanat olmalıdır:
müzik,
çömlekçilik,
Redu-
olduğunu bil ve
varcılık, zanaatkârlık; y a r a t ı c ı
bu evren
olan h e r şey. Yaratıcılığı n t ü m
eğer seni
a l a n l a r ı n a izin verilmeli;
öğ-
renciler seçebilmelidir. S a d e c e
doğurduysa sana bakacaktır da.
birkaç şey zorunlu olmalıdır: Ö r n e ği n
uluslararası
bir
dil
z o r u n l u olmalıdır; hayatın ı kaz a n a b i l e c e ği n b e l l i b i r y e t e r l i l i k s a h i b i o l m a k z o r u n l u olmalıdır;
belli b i r y a r a t ı c ı s a n a t z o r u n l u
olmalıdır.
T ü m yaratıcı sanatlardan oluşma gökkuşağının içinden seçebilmelisin
ç ü n k ü b ir i n s a n nasıl y a r a t a c a ğ ı n ı öğ-
r e n m e d e n asla sürekli yaratıcı olan v a r o l u ş u n bir parç a s ı h a l i n e g e l e m e z . Y a r a t ı c ı o l a r a k kişi, i l a h i b i r h a l e gelir; y a r a t ı c ı l ı k y e g â n e i b a d e t t i r .
222
EĞİTİ M
Ve beşinci boyut, ö l ü m sanatı olmalıdır. Beşinci b o y u t t a t ü m m e d i t a s y o n l a r olacaktır böylelikle ö l ü m o l m a d ı ğın ı b i l e b i l e s i n ; b ö y l e l i k l e s e n i ç i n d e k i ö l ü m s ü z y a şamı n f a r k ı n a v a r a b i l i r s i n .
Bu kesinlikle gereklidir
ç ü n k ü h e r k e s ölmek z o r u n d a d ı r ; hiç kimse b u n d a n ka$ çınamaz. Ve m e d i t a s y o n un b ü y ü k şemsiyesinin altında s e n Z e n ile, T a o ile, Y o g a d e , H a s s i d i z m ile v e v a r olm u ş a m a eğitimin hiç özen göstermemiş olduğu t ü m t ü r l e r v e o l a s ı l ı k l a r ile t a n ı ş t ı r d a b i l i r s i n . B u b e ş i n c i b o y u t t a a y r ı c a a i k i d o , j u j i t s u , j u d o — s i l a h s ı z s a v u n m a san a t l a r ı — sadece s a v u n m a sanatı değd, aynı z a m a n d a bir m e d i t a s y o n d a olan b u gibi dövüş s a n a t l a r ı n d an d a h a b e r d a r edilmelisin. Y e n i k o m ü n ü n d o l u bir, t a m b i r eğitimi olacaktır. Gerekli olan h e r şey z o r u n l u olacaktır ve gerekli olmay a n h e r şey seçime bağlı olacaktır. P e k çok sayıda olan s e ç e n e k l e r d e n kişi istediğini seçebilir. Ve b i r k e z teme l olanlar y e r i n e getirildiğinde o z a m a n sen keyif aldığın bir şey öğrenmelisin; müzik, dans, resim, içine gideceğin , k e n d i n i t a n ı y a c a ğ ı n b i r ş e y b i l m e n g e r e k i r . V e t ü m b u n l a r hiçbir z o r l a n m a o l m a d a n kolaylıkla yapılabilir. Ben k e n d i m de bir profesördüm ve üniversiteden, "Bu e ğiti m d e ğ i l d i r , b u s a d e c e a p t a l l ı k t ı r ; ö n e m l i o l a n h i ç b i r ş e y i ö ğ r e t m i y o r s u n u z " y a z a n b i r n o t b ı r a k a r a k istifa ettim. A n c a k ö n e m s i z olan b u eğitim, t ü m d ü n y a y a ya$ yılmıştır;
R u s y a ' d a y a d a A m e r i k a ' d a o l m a s ı f a r k et-
mez. H i ç kimse d a h a b ü t ü n , d a h a t a m bir eğitim aram a m ı ştır . B u a n l a m d a n e r e d e y s e h e r k e s e ğ i t i m s i z d i r ; 223
ÇOCUK
b ü y ü k d e r e c e l e re sahip i n s a n l a r bile y a s a n ı m d a h a geniş a l a n l a r ı n d a eğitimsizdir. Bazıları d a h a az eğitimsizdir, b a z ı l a rı d a h a ç o k eğitimsizdir a m a h e r k e s eğitimsizdir. F a k a t eğitilmiş bir i n s a n b u l m a k i m k â n s ı z d ı r . Ç ü n k ü b ü t ü n olan bir eğitim hiçbir y e r d e y o k t u r . N o r m a l d e eğitim denilen şey neredeyse meditas$ y o n a karşıdır.
Bu böyle
olmamalıdır
a m a böyledir.
E ğiti m s ö z c ü ğ ü n ü n o r i j i n a l a n l a m ı m e d i t a s y o n u n k a r ş ısınd a d e ğ i l d i r . E ğ i t m e k , b i r e y d e s a k l ı o l a n n e v a r s a d ı şar ı ç ı k a r m a k d e m e k t i r . B i r e y ç i ç e k a ç m a l ı d ı r ; e ğ i t i m i n orijinal a n l a m ı b u d u r . Meditasyonun anlamı da b u d u r : Kendi varlığında çiçek açmalısın. Ne olacağını bilmiyorsun, h a n g i çiçeklerin san a geleceğini bilmiyorsun, onların renkleri ne o l a c a k v e o n l a r ı n k o k u s u n e o l a c a k b i l m i y o r s u n . Bilinm e y e n i n içine giriyorsun. Basitçe y a ş a m enerjisine güveniyorsun. O seni d o ğ u r m u ş t u r , o senin temelindir, o senin varlığındır. O n a güven. Bu evrenin bir çocuğu o l d u ğun u b i l v e b u e v r e n e ğ e r s e n i d o ğ u r d u y s a s a n a bakacaktır da. Kendine güvendiğinde t ü m evrene de g ü v e n i r s i n v e b u e v r e n g ü z e l d i r . S a d e c e b a k . . . b u evr e n d e o k a d a r çok çiçek d o ğ m u ş t u r ki o n a nasıl güvenemezsin. Öylesine m u a z z a m güzellikler h e r taraftadır; o n a nasıl g ü v e n e m e z s i n . Yıldızların k ü ç ü k b i r toz p a r ç a c ı ğında n b ö y l e s i i h t i ş a m , b ö y l e s i z a r a f e t ; b ö y l e s i simetri, böylesi a h e n k ; o n a nasıl güvenemezsin. B a s h o ş öyl e d e m i ş t i r : " E ğ e r b u e v r e n i n i ç i n d e n ç i ç e k l e r d o ğ duysa o zaman ona güvenirim."
D o ğ r u değil m i ? Bu
mantık yeterlidir, çok b ü y ü k bir a r g ü m a n : "Şayet bu 224
EĞİTİ M
evren b u k a d a r ç o k sayıda güzel çiçeği doğurabiliyor$ sa, ş a y e t b i r g ü l m ü m k ü n s e o n a g ü v e n i r i m . E ğ e r b i r n i lüfer m ü m k ü n s e o n a g ü v e n i r i m . " E ğiti m k e n d i n e v e v a r o luşa d u y d u ğ u n güvendir, sen-
Eğitim,
d e s a k l ı o l a n h e r n e ise o n u n
kendine ve varoluşa
o r t a y a ç ı k m a s ı n a izin v e r m e k -
duyduğun
tir; i ç e r d e o l a n h e r ş e y i d ı ş a r ı getirmektir.
F a k a t hiç kimse
seni u m u r s a m a z . T o p l u m k e n d i fikirleri, i d e o l o j i l e r i , ö n y a r -
güvendir,
sende saklı olan her ne ise onun
ortaya
çıkmasına
izin
gıları, t e k n o l o j i l e r i y l e i l g i l i d i r ;
vermektir;
onlar
içerde olan
bunu
devam
sana
ederler.
dayatmaya
Senin
kafan
boş bir y e r olarak kullanılır ki böylelikle l e ştirebilirler
onlar
her şeyi dışarı getirmektir.
eşyaları yer-
. N o r m a l eğitim ya da eğitim adı altında
m e v c u t o l a n h e r n e ise s e n i n z i h n i n i b i l g i y l e d o l d u r m a k t a n b a ş k a b i r ş e y d e ğ i l d i r ç ü n k ü b i l g i n i n b a z ı fayd a l a r ı v a r d ı r . H i ç k i m s e s e n i u m u r s a m a z , h i ç k i m s e sen i n k a d e r i n i u m u r s a m a z . O n l a r ı n d a h a ç o k d o k t o r a ihtiyacı var, onların d a h a çok m ü h e n d i s e ihtiyacı var, onların d a h a çok generallere ihtiyacı var, onların d a h a çok teknisyene, tesisatçıya,
elektrikçiye ihtiyacı var.
O n l a r a ihtiyaçları o l d u ğ u için seni bir tesisatçı olmaya zorlarlar ya da seni bir d o k t o r olmaya zorlarlar ya da seni bir m ü h e n d i s o l m a y a zorlarlar. Bir m ü h e n d i s olmakta ya da bir doktor olmakta y a n l ı ş b i r ş e y o l d u ğ u n u s ö y l e m i y o r u m a m a ş a y e t o dı$ 225
ÇOCUK
ş arda n d a y a t ı l ı r s a k e s i n l i k l e y a n l ı ş b i r ş e y v a r d ı r . Ş a y e t birisi bir d o k t o r olarak çiçek açarsa, o z a m a n o n u n çevresinde m u h t e ş e m bir şifanın gerçekleştiğini görec e k s i n . O z a m a n o d o ğ u ş t a n b i r şifacı o l a c a k t ı r . O g e r çekten bir d o k t o r olacaktır, o n u n d o k u n u ş u altından olacaktır. O b u n u o l m a k için d o ğ d u . A n c a k o kişi hay a t t a k a l m a k z o r u n d a o l d u ğ u ve kişinin hayatını kaz a n m a y ı ö ğ r e n m e k z o r u n d a o l d u ğ u için d ı ş a r d a n dayatıldığı z a m a n v e kişi b u n u bir meslek olarak g ö r d ü ğ ünde , o z a m a n k i ş i b u a ğ ı r l ı ğ ı n a l t ı n d a s a k a t l a n ı r v e ezilir. K i ş i b a s i t ç e s ü r ü k l e n i r v e s ü r ü k l e n i r d u r u r . V e bir g ü n ölür. Bu hayatta tek bir k u t l a m a anı olmamıştır. E l b e t t e o,
çocuklarının k e n d i sıraları geldiğinde
üniversiteye, kendisinin mahvedildiği aynı üniversiteye gidip d o k t o r olabilmesi için bir sürü p a r a bırakacaktır. V e o n u n çocukları a y n ı şeyi k e n d i ç o c u k l a r ı n a yapacaktır. Ve böylelikle bir k u ş a k t a n diğerine h e r şey aktarılır. Hayır , b e n b u n a eğitim d e m i y o r u m . B u suçtur. Bu eğitime r a ğ m e n b a z e n bir Buda'nın d ü n y a d a çiçek açması gerçekten bir mucizedir. Bu bir mucizedir. B u n u n dışına birisinin kaçabilmesi g e r ç e k t e n inanılmazdır: O bir öldürme, sistemli bir ö l d ü r m e y ö n t e midir, o bu şekilde düzenlenmiştir. Ve k ü ç ü k çocuklar nereye gittiklerini bilmeden,
onlarla ne yapılacağını
b i l m e d e n o n u n m e k a n i z m a s ı n a y a k a l a n ı r . O n l a r farkına vardıklarında tamamıyla bozulmuş, lerdir.
mahvedilmiş$
H a y a t l a r ı y l a n e y a p a c a k l a r ı n ı d ü ş ü n e b i l i r ol-
duklarında onlar neredeyse hiçbir y ö n d e hareket edemez haldedirler.
226
EĞITIM
Sen yirmi beş ya d a otuz y a ş m a geldiğinde hayatın y a r ı s ı g i t m i ş t i r . A r t ı k d e ğ i ş m e k ç o k r i s k l i gelir. S e n b i r d o k t o r o l m u ş s u n , u y g u l a m a l a r ı n ç o k iyi g i d i y o r ; b i r g ü n b i r d e n o l m a n g e r e k e n şeyin bu olmadığını fark ediyors u n . B u s e n i n için d e ğ i l a m a ş i m d i n e y a p m a l ı ? B u y ü z d e n b i r d o k t o r m u ş s u n g i b i y a p m a y a d e v a m et. V e ş a y e t bir d o k t o r , d o k t o r o l m a k t a n m u t l u değilse hiçbir hastaya y a r d ı m etmeyecektir. O h a s t a ya h a p verebilir a m a o g e r ç e k t e n b i r şifa g ü c ü o l m a y a c a k t ı r . B i r d o k t o r g e r ç e k ten bir doktor, doğuştan bir d o k t o r o l d u ğ u n d a . . . v e herkes d o ğ u ş t a n bir şeydir. O n u ıskalayabilirsin, o n u belki d e b i l m e y e b i l i r s i n . B i r k i m s e ş a i r d o ğ a r v e s e n b i r şairi y a p a m a z s ı n . Ş a i r ü r e t m e n i n b i r y o l u y o k t u r . Birisi d o ğ uşta n r e s s a m d ı r ; r e s s a m l a r ı ü r e t e m e z s i n . A n c a k h e r şey çok yanlış yerlerdedir: R e s s a m bir d o k t o r o l a r a k ç a l ı ş ı y o r , d o k t o r b i r r e s s a m o l a r a k çalış ıyor . P o l i t i k a c ı v a r d ı r : O b e l k i iyi b i r t e s i s a t ç ı o l a c a k t ı a m a o , b i r b a ş b a k a n y a d a bir b a ş k a n haline gelmiştir. Ve b i r b a ş b a k a n olabilecek b i r kişi tesisatçıdır. B u y ü z d e n d ü n y a d a ç o k fazla k a o s v a r d ı r : H e r k e s yanlış yerdedir, hiç kimse t a m olarak olması gerektiği y e r d e değildir. D o ğ r u eğitim, t a m olarak m e d i t a s y o n a bir yol açacaktır. Yanlış eğitim, m e d i t a s y o n için bir engeldir ç ü n k ü yanlış eğitim s a n a u y g u n o l m a y a n şeyleri ö ğretir . V e b i r ş e y s a n a u y m a d ı ğ ı v e s e n d e o n a u y m a d ı ğı n s ü r e c e a s l a s a ğ l ı k l ı v e b ü t ü n o l a m a z s ı n . I s t ı r a p çekeceksin. B u y ü z d e n n o r m a l d e eğitilmiş bir i n s a n m e d i t a s $ y o n l a ilgilenir hale geldiğinde öğrendiği h e r şeyi u n u t $ 227
ÇOCUK
mak Kendi
hayatının
sorumluluğunu kendi
zorundadır.'
O yeniden
ç o c u k l u ğun a d ö n m e k v e o r a -
al,
dan,
hayatının
ABC'den
rundadır.
efendisi ol.
Bu
başlamak yüzden
zoben,
y a p t ı ğınd a y e n i d e n b i r ç o c u k o l a b i l e c e ği n b e l l i m e d i t a s y o n $
lar ü z e r i n d e ısrar ediyorum. D a n s ettiğinde sen bir y e t i şki n k i m s e d e n d a h a ç o k b i r ç o c u k g i b i s i n d i r . Biraz saygınlığı olan a d a m l a r hiçbir şey y a p a m a dıkları için takılmış h a l d e kalırlar; o n l a r saygınlıkların ı riske edemezler . O n l a r k o r k a r . O n l a r m u t l u değiller, onlar saadetin ne o l d u ğ u n u bilmezler, onlar t a m olarak canlı o l m a n ı n n e d e m e k o l d u ğ u n u bilmezler a m a o n l a r s a y g ı d e ğerdir .
Bu y ü z d e n onlar,
saygınlıklarına yapı-
ş ırla r s o n r a ö l ü r l e r . O n l a r a s l a y a ş a m a z ; o n l a r h i ç y a ş amay a b a ş l a m a d a n ö n c e ö l ü r .
H i ç y a ş a m a d a n ölen
pek çok insan vardır. Benim meditasyonlarım seni saygıdeğer olmadığın z a m a n a, çılgınca şeyler yapabildiği n z a m a n a , m a s u m o l d u ğun , t o p l u m t a r a f ı n d a n b o z u l m a d ı ğ ı n z a m a n a , h a yatın hiçbir numarasını öğrenmemiş olduğun zamana, b u d ü n y a y a değil, cennetlik o l d u ğ u n z a m a n a ; ç o c u k l u ğ un a g e r i g ö t ü r ü r . B e n s e n i n b u n o k t a y a g e r i d ö n m e n i ; o r a d a n y e n i d e n başlamanı isterim. Ve senin hayatın b u d u r . Saygınlık y a d a p a r a b u b i tuzağı gibi ödüllerdir, onlar gerçek ödüller değildir. O n l a r a k a n m a . S a y g ı d e ğerliğ i
yiyemezsin
ve
parayı
yiyemezsin
v e prestiji y i y e m e z s i n . O n l a r s a d e c e o y u n d u r : A n l a m sız, s ı r a d a n , a p t a l . E ğ e r s e n y e t e r i n c e z e k i y s e n h a y a t ı $ 228
EĞITIM
n ı y a ş a m a k z o r u n d a o l d u ğ u n u v e diğer şeyleri u m u r s a m a m a n gerektiğini anlayacaksın. T ü m kaygılar anlams ı z d ı r . O s e n i n h a y a t ı n d ı r . O n u k e n d i n e h a s b i r şekil de, sevgi d o l u olarak, b ü y ü k b i r şefkatle v e b ü y ü k bir t u t k u ile, b ü y ü k b i r e n e r j i ile y a ş a m a n g e r e k i r . B i r saa d e t d a l g a s ı h a l i n e g e l m e n g e r e k i r . O n u y a p m a k için ne gerekiyorsa yap. Unuttuklarını öğrenmen gerekecek. Öğrendiklerini u n u t m a n bu yanlış rotayı d u r d u r m a n , t o p l u m u n s a n a dayattığı, seni i k n a ettiği, seni içine g i r m e y e kışkırttığı b u yanlış y o l d a d e r l e m e n i d u r d u r m a n d e m e k t i r . K e n d i h a y a t ı n ı n s o r u m l u l u ğ u n u al; k e n d i h a y a t ı n ı n e f e n d i s i ol. S a n n y a s ' ı n a n l a m ı b u d u r . G e r ç e k b i r s a n n $ y a s i n b a ş k a l a r ı n ı n fikrini u m u r s a m a y a n , h a y a t ı n ı c a n ı istediği gibi y a ş a m a y a k a r a r v e r m i ş olan kişidir. S e n i n s o r u m l u o l m a n gerektiğin i s ö y l e m i y o r u m . H a y a t ı n ı sorumlu olarak yaşamaya başladığında,
sadece kendini
u m u r s a m a z s ı n , b a ş k a l a r ı n ı n k i n i d e u m u r s a r s ı n a m a tam a m ı y l a farklı bir şekilde. Artık hiç kimsenin hayatına karışmama k o n u s u n da her türlü özeni göstereceksin: Sorumluluk b u d u r . H i ç k i m s e n i n senin h a y a t ı n a k a r ı ş m a s ı n a izin v e r m e z sin ve d o ğ a l o l a r a k sen de hiç k i m s e n i n h a y a t ı n a karışm a y a c a k s ı n . H a y a t ı n a r e h b e r l i k e d e c e k h i ç k i m s e y i istemiyorsun, hayatını n rehberlik edilmiş bir t u r olmasını istemiyorsun. Rehberlik edilen bir tur, bir t u r bile d e ğildir .
S e n k e n d i k e n d i n e keşfetmek istersin.
Or-
m a n d a h i ç b i r h a r i t a o l m a d a n d o l a ş m a k istersin, böylec e s e n d e b i r k â ş i f o l a b i l i r s i n , b ö y l e l i k l e s e n d e ilk k e z gidilen bazı bölgelere ulaşabilirsin. 229
L
ÇOCUK
E ğe r b i r h a r i t a t a ş ı y o r s a n p e k ç o k l a r ı n ı n d a h a ö n ceden gelmiş olduğu n o k t a l a r a varırsın. O asla y e n i değ ildir , o a s l a o r i j i n a l d e ğ i l d i r , o a s l a b a k i r e d e ğ i l d i r . O ç o k t a n b o z u l m u ş , kirletilmiştir. P e k çokları o r a d a d o l a şmıştır : B i r h a r i t a s ı b i l e v a r d ı r . B e n bir ç o c u k k e n ailemin ziyaret ettiği t a p ı n a k t a ş aşırmıştım
:
haritaları
vardı.
Cennetin Bir
ve gün
cehennemin babama,
ve
moksha'nm
"Eğer
moksha'nm
haritaları varsa o zaman onunl a ilgilenmiyorum" dedim. " N i y e ? " d e d i . B e n d e " E ğ e r h a r i t a l a r v a r s a o zam a n o çoktan ç ü r ü m ü ş t ü r . P e k çok insan oray a ulaşm ı ştır , h a r i t a y a p ı c ı l a r b i l e o r a y a u l a ş m ı ş , h e r ş e y ö l ç ü l m ü ş v e o n l a r h e r n o k t a y ı b i l i y o r , i s i m l e n d i r m i ş v e etiketlemiş. G ö r ü n e n o ki bildiğimiz eski d ü n y a n ı n sadece bir uzantısı. O y e n i bir şey değil. B e n haritası o l m a y a n y e n i b i r d ü n y a y a g i t m e k i s t e r i m . B e n b i r k â ş i f o l m a k isterim," dedim. O gün t a p m a ğ a gitmeyi bıraktım. Bab a m b a n a " N i ç i n artık geliniyorsun ? " diye sordu. O n a , " B u haritaları kalTüm
dır. B u h a r i t a l a ra o r a d a daya-
Budalar
n a m ı y o r u m . O n l a r çok aşağı-
hakikatin ölçülemeyeceğini
layıcı.
Bu k o n u d a bir düşün:
söylemiştir;
moksha
bile
tüm
sadece
bilinmediğini
değil,
bilinemeyeceğini söylemiştir.
mü?
O
z a m a n ölçülemez olan bir şey
Budalar
hakikatin
ölçüldü
de
yok m u ? " dedim. Ve t ü m Budalar hakikatin ölçülemeyeceğini söylemişt i r ; t ü m B u d a l a r h a k i k a t i n sad e c e b i l i n m e d i ğ i n i d e ğ i l , bili$
230
EĞİTİ M
n e m e y e c e ğin i d e s ö y l e m i ş t i r .
O meçhul bir denizdir:
K ü ç ü k t e k n e n i alırsın v e m e ç h u l denize açılırsın. M a c e r a y a atılırsın. O risklidir, o tehlikelidir a n c a k risk ve tehlikenin içinde r u h u n çiçek açar, bütünleşir. B a n a göre, eğer eğitim doğruysa o sadece medi$ tasyonu n bir parçası olacaktır; meditasyon ondaki en son n o k t a olacaktır. E ğ e r eğitim doğruysa o z a m a n üniversiteler evrene karşı olmamalıdır.
O n l a r sadece
e v r e n i n içine g i d e n a t l a m a taşları, eğitim y e r l e r i olacaktır. E ğ e r eğitim d o ğ r u y s a o senin saadetin, mutlul u ğun , m ü z i ğ i n , s e v g i n , ş i i r i n , d a n s ı n l a i l g i l e n e c e k t i r . O san a nasıl serbest bırakacağını öğretecektir. O senin k e n d i v a r l ı ğ ı n ı n d ı ş ı n a ç ı k m a n a , ç i ç e k a ç m a n a , gelişmene, genişlemene, yayılmana y a r d ı m edecektir. Ş aye t s e n i k e n d i n i k a b u l e d e c e k v e h a y a t ı n ı y a ş a y a c a k k a d a r cesur y a p a r s a v e s a n a özgü bir şekilde, k e n d i t a r z ı n d a varoluşa k e n d i n i s u n a r s a n eğitim dindardır. K u şlar ı d i n l e r k e n a k l ı m a g e l d i . . . mın hemen
dışında
L i s e d e k i sınıfı-
güzel m a n g o ağaçları vardı. Ve
mango ağaçları guguk kuşlarının yuvalarını yaptıkları yerlerdir.
Bu çağıran guguk kuşudu r ve guguk kuşu
s e s i n d en d a h a tatlı bir şey y o k t u r . Bu y ü z d e n ben pencerenin kenarında kuşlara, a ğaçlar a b a k a r a k o t u r u r d u m v e ö ğ r e t m e n l e r i m ç o k r a hatsız olurlardı. " T a h t a y a b a k m a k zorundasın" derler$ di. B e n de, " B u b e n i m hayatım ve nereye bakacağıma k a r a r v e r m e y e h e r türlü h a k k a sahibim. Dışarısı o k a d a r 231
ÇOCUK
güzel ki — k u ş l a r şarkı söylüyor ve çiçekler ve ağaçlar v e g ü n e ş a ğ a ç l a r ı n a r a s ı n d a n s ü z ü l ü y o r — sizin k a r a t a h tanızın bir r a k i p olabileceğini s a n m ı y o r u m " d e d i m . Ç o k kızdı ve bana, "O z a m a n dışarı çıkıp k a r a t a h taya b a k m a y a hazır hissedene k a d a r dışarıda durabil i r s i n ç ü n k ü b e n s a n a m a t e m a t i k ö ğ r e t i y o r u m s e n ise k u şlar a v e a ğ a ç l a r a b a k ı y o r s u n " d e d i . "Siz b a n a b i r c e z a değil, ç o k b ü y ü k b i r ö d ü l v e r i y o r s u n u z " dedim. Ve ona elveda dedim. " N e d e m e k istiyorsun?" diye sordu. "Asla içeri girmeyeceğim, h e r g ü n p e n c e r e n i n dış ınd a d u r u y o r o l a c a ğ ı m " d e d i m . O da, " S e n delirmiş olmalısın. B a b a n a , ailene bun u ileteceğim: 'Paranızı b o ş u n a o n a y a t ı r ı y o r s u n u z v e o dışarıda duruyor.'" dedi. " N e istiyorsanı z yapabilirsiniz. B a b a m l a b a z ı şeyleri nasıl h a l l e d e c e ğ i m i b i l i y o r u m ve o g a y e t iyi b i l i y o r ki eğer k a r a r vermişsem o z a m a n p e n c e r e n in dışında k a l a c a ğım ; h i ç b i r ş e y b u n u d e ğ i ş t i r e m e z " d e d i m . M ü d ü r h e r g ü n b e n i etrafı d o l a ş m a y a ç ı k t ı ğ ı n d a pencerenin dışında dururken görüyordu. Benim her gün o r a d a n e y a p ı y o r o l d u ğ u m kafasını karıştırmıştı. Ü ç ü n c ü y a d a d ö r d ü n c ü g ü n b a n a geldi, " N e y a p ı y o r s u n ? N i y e b u r a d a sürekli ayakta d u r u y o r s u n ? " diye sordu. "Ödüllendirildim" dedim. "Ödüllendirildin mi? N i ç i n ? " dedi. "Sadece yanımda durun
ve
kuşların
şarkılarını
dinleyin. Ve ağaçların güzelliği... Sizce k a r a t a h t a y a ve aptal öğretmene b a k m a k . . . ç ü n k ü sadece aptal insanlar 232
EĞİTİ M
ö ğretme
n olur; onlar b a ş k a bir iş bulamazlar. Ç o ğ u n -
lukla onlar
üçüncü
sınıf ü n i v e r s i t e l e r d e n
mezundur.
Bu y ü z d e n ne öğretmene b a k m a k istiyorum ne de karatahtaya b a k m a k istiyorum.
M a t e m a t i k söz k o n u s u
o l d u ğund a e n d i ş e l e n m e n i z e g e r e k y o k ; o n u h a l l e d e c e ğim a m a b u güzelliği k a ç ı r a m a m " d e d i m . Y a n ı m d a d u r d u v e " B u kesinlikle güzel, b u okulda yirmi yıldır m ü d ü r ü m ve b u r a y a hiç gelmemiştim ve b u n u n bir ödül olduğu k o n u s u n d a seninle hemfikirim. Matematiğe
gelince,
benim
m a t e m a t i k y ü k s e k lisans
d e r e c e m v a r . İ s t e d i ğ i n z a m a n e v i m e gel v e s a n a m a t e matik öğreteceğim. A m a sen dışarıda d u r m a y a devam et" dedi. B e n i m d e d a h a iyi b i r ö ğ r e t m e n i m o l d u . D a h a i yi bir matematikçi olan o k u l u n m ü d ü r ü benim öğretmenim oldu. Ve m a t e m a t i k ö ğ r e t m e n i m i n kafası çok kar ı ştı . O b e n i m b i r k a ç g ü n s o n r a y o r u l a c a ğ ı m ı d ü ş ü n d ü a m a b ü t ü n ay geçmişti. D ı ş a r ı geldi ve " Ö z ü r dilerim ç ü n k ü sınıfta o l d u ğ u m t ü m s ü r e b o y u n c a seni d ı ş a r ı d a d u r m a y a z o r l a m a k b e n i incitiyor. Ve sen hiç kimseye zarar vermedin. İçerde o t u r u p nereye istersen bakabilirsin" dedi. "Artık ç o k geç d e d i m " " N e d e m e k istiyorsun?" dedi. " D e m e k i s t e d i ğ i m o ki, a r t ı k d ı ş a r ı d a o l m a k h o ş u ma gidiyor. P e n c e r e n i n a r k a s ı n d a o t u r u r k e n , ağaçların ve kuşların k ü ç ü k bir kısmı gözüküyor; b u r a d a binlerce mango ağacı duruyor. Ve matematik k o n u s u n da da m ü d ü r ü n k e n d i s i b a n a ö ğ r e t i y o r ; h e r a k ş a m o n a gidi y o r u m " d e d i m . " N e ? " diye sordu. 233
ÇOCUK
"Evet,
çünk ü o da b u n u n bir ödül olduğunda
hemfikir" dedim. D o ğruda
n m ü d ü r e g i t t i v e " B u h i ç iyi d e ğ i l . B e n
o n u c e z a l a n d ı r m ı ş ı m , siz i s e o n u c e s a r e t l e n d i r i y o r s u n u z " dedi. M ü d ü r , "Cezayı ve cesaretlendirmeyi u n u t u n : A r a d a b i r siz d e d ı ş a r ı d a d u r m a l ı s ı n ı z . A r t ı k , z o r bekliyorum; eskiden etrafta dolaşmayı sıradan bir iş o l a r a k y a p ı y o r d u m , ş i m d i ise z o r b e k l i y o r u m . Y a p t ı ğ ı m ilk şey, d o l a ş m a y a ç ı k m a k v e ş u o ğ l a n l a b i r l i k t e d u r up ağaçlara bakmak. İlk d e f a m a t e m a t i k t e n d a h a iyi şeyler o l d u ğ u n u ö ğrendim
: K u ş l a r ı n sesi, ç i ç e k l e r , y e ş i l a ğ a ç l a r , g ü n e ş
ı şınları , a ğ a ç l a r ı n a r a s ı n d a n g e ç e r k e n ş a r k ı s ı n ı s ö y l e y e n rüzgâr, a r a d a bir sen de gidip o n a arkadaşlık etmelisin" dedi. Ç o k ü z g ü n bir şekilde geHer
çocuk
belirli bir dinin içinde
yetiştirilmiş,
koşullandırılmıştır. Bu
insanlığa
işlenmiş en suçlardan
r i gelip m ü d ü r b a n a n e olduğun u söyledi, " Ş i m d i n e y a p m a l ı y ı m ? " d i y e s o r d u . " T ü m sınıfı d ı şar ı m ı ç ı k a r m a l ı y ı m ? " d e d i .
karşı
" B u ç o k iyi o l u r . B u a ğ a ç -
büyük
l a r ı n a l t ı n d a o t u r a b i l i r i z v e siz
birisidir.
d e m a t e m a t i k ö ğ r e t i r s i n i z fakat beni matematikten bırak$
s a n ı z b i l e — k i b u n u y a p a m a z s ı n ı z ç ü n k ü a r t ı k b e n sınıftaki t ü m ö ğ r e n c i l e r d e n d a h a ç o k m a t e m a t i k biliyor u m — içeri g e l m e y e c e ğ i m . V e b e n i m d a h a iyi b i r öğr e t m e n i m v a r . Siz ü ç ü n c ü sınıf b i r lisans m e z u n u s u n u z v e o ise a l t ı n m a d a l y a s a h i b i b i r i n c i sınıf b i r l i s a n s ü s t ü mezunu" dedim. 234
EĞİTİ M
Birkaç g ü n s o n r a bu aklıma geldi ve bir s a b a h o r a y a g i t t i ğ i m d e , t ü m sınıfı a ğ a ç l a r ı n a l t ı n d a o t u r u r k e n g ö r d ü m . " K a l b i n i z h â l â c a n l ı m a t e m a t i k o n u öldürmemiş" dedim.
Önceden sahip olduğumuz din hakkındaki tüm fikirlerimizi bırakmalı mıyız? Dini eğitim hakkında konuşur musunuz? H e r ç o c u k belirli b ir d i n i n içinde yetiştirilmiş, ko$ ş ullandırılmıştır
.
B u i n s a n l ı ğ a k a r ş ı i ş l e n m i ş e n b ü y ü k s u ç l a r d a n birisidir. B i r ç o c u ğ u n m a s u m z i h n i n i o n u n h a y a t ı keşfetm e s i n d e e n g e l y a r a t a c a k fikirlerle k i r l e t m e k t e n d a h a büyü k bir suç olamaz. Bir şeyi keşfetmek istediğin an, t a m a m ı y l a önyargısız o l m a k z o r u n d a s ı n d ı r . B i r M ü s l ü m a n , b i r H ı r i s t i yan, bir H i n d u olarak dini keşfedemezsin, hayır.
Bun-
lar seni dini keşfetmekten alıkoyan yollardır. H e r toplum bu güne k a d a r her çocuğun beynini y ı k a m a y a ç a l ı ş m ı ş t ı r . Ç o c u k s o r u s o r m a b e c e r i s i n e sahip o l m a d a n ö n c e o n a cevaplar veriliyor. B u n u n aptall ı ğın ı g ö r e b i l i y o r m u s u n ? Ç o c u k h e n ü z s o r u y u s o r m a m ı ştı r v e s e n o n a c e v a p s u n u y o r s u n . G e r ç e k t e y a p t ı ğ ı n şey s o r u n u n o r t a y a ç ı k m a olasılığının kendisini öldürmektir. O n u n zihnini cevapla doldurmuşsundur. Ve onun kendi sorusu olmadığı sürece nasıl kendi cevaplarına s a h i p o l a b i l s i n ? S o r u s a m i m i o l a r a k k e n d i s i n e a i t olmalıdır. O ö d ü n ç alınamaz, o miras bırakılamaz. 235
ÇOCUK
A n c a k bu saçmalık asırlarDini
sorular
dır sürmüştür.
başka birisi
Sen
tarafından cevaplanabilen
yapmakla
bir şey değildir. Hiç kimse senin yerine Hiç senin
sevemez. kimse yerine
yaşayamaz.
kim
olduğunu
keşfe$
d e m e d e n ö n c e s e n d e n bir şey din
adamı
ilgilidir,
p o l i t i k a c ı ilgilidir, a n n e b a b a l a r ilgilidir.
Eğer
keşfedersen
bir
kim asi
olduğunu olacağın-
dan, çıkar çevrelerinin menfaatleri için tehlikeli o l a c a ğ ı n d a n korkarlar.
O
alınmış
hayatı yaşamayıp,
bir
zaman
ödünç
k e n d i doğrularıyla yaşaya n bir birey olacaksın. Onlar o kadar korkarlar ki çocuk soru sormaya, a r a ştırmay
a gücü y e t m e d e n önce o n u n zihnini her tür-
lü saçmalıkla d o l d u r m a y a başlarlar. Ç o c u k çaresizdir. O doğal olarak annesine, babasına inanır ve elbette babasının ve a n n e s i n i n inandığı din a d a m ı n a da inanır. B ü y ü k bir olgu olan ş ü p h e h e n ü z ortaya çıkmam ı ştır . Ve hayattaki en değerli şeylerden bir tanesi ş ü p h e etmektir ç ü n k ü şüphe etmediğin sürece asla keşfede$ mezsin.
Ş üph e e d e n g ü ç l e r i n i k e s k i n l e ş t i r m e k z o r u n d a s ı n , böylelikle
tüm
saçmalıkları
kesip
atabilirsin
ve
hiç
kimsenin cevaplayamayacağı sorular sorabilirsin.
Sa-
dece senin k e n d i sorgulaman, araştırman onları fark etmene y a r d ı m edecektir.
236
EĞITIM
D i n i sorular b a ş k a birisi t a r a f ı n d a n cevaplanabi$ len bir şey değildir. H i ç k i m s e senin y e r i n e sevemez. Hiç kimse senin yerine yaşayamaz. H a y a t ı n ı y a ş a m a k z o r u n d a s ı n ve a r a ş t ı r m a k zorundasın ve bayatın temel sorularını a r a m a k zorundasın. Ve
sen
kendini
keşfetmediğin
sürece
mutluluk
yoktur, coşku yoktur. E ğe r T a n r ı s a n a k u l l a n ı m a h a z ı r b i r ş e k i l d e ö y l e ce verilseydi o n u n hiçbir değeri olmazdı,
o değersiz
o l u r d u . A n c a k b u böyle yapılır, senin dini fikirler dediğin şeyler dini değildir. O n l a r sadece asırlardır taşınan hurafelerdir; o k a d a r u z u n süredir taşınır ki sadece onların eskiliği o n l a r h a k i k i y m i ş gibi gösterir. Ç o c u ğu n ş ü p h e e t m e s i m ü m k ü n d e ğ i l d i r ; t ü m b u insanlar yanlış mı? Ve sadece bu insanlar da değd. O n ların a n n e babaları ve onların a n n e babalarının anne babaları binlerce yıldır bu gerçeklere inanıyorlar. O n ların hepsi yanlış olamaz.
"Ve ben, k ü ç ü k bir ç o c u k
t ü m insanlığın karşısında..." O cesaretini toplayamaz. O t ü m ş ü p h e olasılığını bastırır. V e d i ğ e r h e r k e s o n u n ş üphey i b a s t ı r m a s ı n a y a r d ı m e d e r ç ü n k ü " Ş ü p h e şeyt a n d a n gelir, ş ü p h e b ü y ü k b i r g ü n a h t ı r b e l ki d e e n b ü yük. İ n a n ç sevaptır. İ n a n ve bulacaksın; şüphe et ve d a h a ilk a d ı m d a ı s k a l a m ı ş s ı n d ı r . " H a k i k a t b u n u n t a m tersidir.
İ n a n ve asla b u l a m a y a c a k s ı n .
Ve bulduğun
h e r n e ise k e n d i i n a n c ı n ı n y a n s ı m a s ı n d a n b a ş k a b i r ş e y olmayacaktır; o hakikat olmayacaktır. H a k i k a t i n s e n i n i n a n c ı n l a n e ilgisi o l a b i l i r ? 237
ÇOCUK
Ş üph e e t v e t a m a m ı y l a ş ü p h e e t ç ü n k ü ş ü p h e b i r a r ı n m a s ü r e c i d i r. O z i h n i n d e k i t ü m pisliği ç ı k a r ır. O seni y e n i d e n m a s u m yapacaktır . A n n e b a b a l a r tarafından din adamları tarafından, politikacılar tarafından, p e d a g o g l a r tarafından m a h v e d i l m e m i ş olan çocuk olmanı yeniden sağlayacaktır. Ben bir J a i n a ailesinde d o ğ d u m . J a i n i z m ' d e T a n r ı y a inanılmaz; yaratıcı olarak bir Tanrı yoktur. J a $ inizm'in
k o ş u l l a n m a s ı k e n d i ç o c u k l a r ı n a T a n r ı fikrini
d a y a t m a d ı ğ ı için hiçbir J a i n a ç o c u ğ u y a d a yaşlı bir J a i n a , " D ü n y a y ı kim y a r a t t ı ? " diye asla sormaz. Ç ü n kü en başından itibaren onlar dünyanın sonsuzluktan sonsuzluğa kadar var
olduğu
şeklinde
koşullandırıl$
d ı k l a r ı için y a r a t ı c ı o l a n b i r k i m s e y o k t u r . V e b u n a gerek yoktur. Bu nedenle soru ortaya çıkmaz. Budizm
Tanrıya
inanmadığı
için
Budist
asla
" T a n r ı nedir, T a n r ı n e r e d e d i r ? " s o r u s u n u sormaz. Bu y ü z d e n ç o c u k b u şekilde koşullandırılmaz. S e n T a n r ı ile ilgili s o r u s o r d u ğ u n d a b u n u n k e n d i s o r u n o l d u ğ u n u z a n n e d e r s i n ; öyle değildir. Bir İna n ve asla bulamayacaksın. Ve
bulduğun
ailesinde,
bir
Hıristi-
sinde
doğmuş
olabilirsin
ve
onlar senin zihnini bir T a n r ı
her ne ise kendi
Hindu
y a n ailesinde, b i r Y a h u d i aile-
inancının
o l d u ğun a
koşullandırmıştır.
başka
O n l a r . b e l i r l i b i r T a n r ı i m a j ı,
bir şey olmayacaktır;
belirli b i r T a n r ı fikri v e r m i ş -
yansımasından o
hakikat
olmayacaktır.
lerdir.
Ve onlar sende
şüphe
e t m e n i n tehlikeli o l d u ğ u gibi bir k o r k u yaratmışlardır.
238
EĞITIM
K ü ç ü k , m i n n a c ı k b i r ç o c u k c a n l ı o l a r a k a t e ş i n içine atılacağın ve y a n a c a ğ ı n a m a ölmeyeceğin sonsuz bir c e h e n n e m ile k o r k u t u l u r . D o ğ a l o l a r a k ş ü p h e , ö y l e b i r riski a l a c a k k a d a r ö n e m l i g ö z ü k m e z . Ve sen eğer inanırsan, basitçe inanırsan hayatın t ü m zevklerinin, t ü m keyiflerinin
senin
olduğu
şeklinde
motive
edilirsin.
İ na n v e s e n T a n r ı n ı n t a r a f ı n d a s ı n ; ş ü p h e d u y v e s e n ş eytanı n t a r a f ı n d a s ı n . K ü ç ü k ç o c u ğ u n u n sen ona ne saçmalık verirsen ver satın alması kaçınılmazdır. O korkuyor.
O geceleyin evde yalnız k a l m a k t a n
k o r k u y o r ve sen o n a ebedi c e h e n n e m d e n bahsediyorsun: "Sürekli karanlığın içine ve d a h a derin karanlığın içine d ü ş ü y o r s u n v e d ü ş ü y o r s u n . V e o n u n bir s o n u y o k ve o n u n dışına asla çıkmayacaksın." D o ğ a l d ı r ki çocuk basitçe ş ü p h e e t m e k t e n çekinir, o k a d a r k o r k a r ki b u n a d e ğmez . V e i n a n ç ç o k b a s i t t i r . S e n d e n h i ç b i r ş e y b e k lenmiyor; sadece T a n r ı y a , Oğula, Kutsal R u h ' a inan... sadece İsa'nın Tanrı'nın oğlu o l d u ğ u n a ve M e s i h olduğ un a i n a n . . . v e o t ü m i n s a n l ı ğ ı k u r t a r m a y a g e l m i ş t i r . . . ve o seni de k u r t a r a c a k t ı r . Niçin bu k a d a r u c u z bir şekilde k u r t u l m a y a s ı n ? S e n d e n fazla bir şey i s t e n m i y o r s a d e c e i n a n ve h e r şey senin istediğin şekilde yerli y e r i n e oturacak. O h a l d e niye ş ü p h e y i seçesin. D o ğ a l olarak inancı seçmelisin. Ve bu öylesine k ü ç ü k bir y a ş t a gerçekleşir k i v e s e n b ü y ü m e y e d e v a m e d e r s i n . V e i n a n ç v e k o ş ullanm
a v e f i k i r l e r v e felsefe, h e p s i o n u n t e p e s i n d e d i r .
B i r g ü n s e n i n d e ş ü p h e ile d o l u o l d u ğ u n b i r z a m a n ol$ 239
ÇOCUK
d u ğun u k a z ı p b u l m a k ç o k z o r d u r . A n c a k ş ü p h e ezilm i şti r v e g ö z d e n u z a k l a ş t ı r ı l m ı ş t ı r , i n a n m a y a d i r e n d i ğin bir g ü n v a r d ı a m a sen i k n a edildin. H e r çeşidinden ö d ü l ö n ü n e serildi. K ü ç ü k b i r ç o c u ğ u s a d e c e b i r o y u n c a k v e r e r e k ikn a e d e b i l i r s i n v e s e n ise o n a t ü m c e n n e t i v e r d i n . Ş a y e t o n u i n a n m a y a i k n a ettiysen, b ü y ü k bir mucize gerçek$ l e ştirmemişsindir
. Bu çok basit bir s ö m ü r ü d ü r .
M u h t e m e l e n sen b u n u bilmeden yapıyorsun; sen de aynı süreçten geçirilmişsindir. Ve sen bir kez şüphenin kapılarını kapattığında, m a n t ı ğın , d ü ş ü n m e n i n , s o r m a n ı n , s o r g u l a m a n ı n d a k a pılarını kapatmışsındır. Sen artık gerçekten bir insan d e ğilsin . Ş üpheni
n kapıları kapalıdır. Sen sadece hipnotize
edilmiş, koşullandırılmış ve k o r k u t u l a r a k i k n a edilmiş$ sindir. K o r k u t u l a r a k , açgözlülükle, t ü m b u şeyler düz e n l e n m e m i ş o l s a, n o r m a l d e h i ç b i r ç o c u ğ u n i n a n m a y a cağı şeylere inandırılmış bir zombisin. Ve ş ü p h e etmekten ve d ü ş ü n m e k t e n bir kez vazg e ç t i ğinde , o z a m a n n e o l u r s a o l s u n h e r ş e y e i n a n a b i lirsin. O z a m a n s o r u y o k t u r . Sadece
senin m a s u m ç o c u k l u ğ u n d a n gerçek bir
hakikat arayışı başlar. Sadece o r a d a n din m ü m k ü n d ü r . Küçü k bir çocuk Pazar günü okulunda gördüğü dersin özetini aşağıdaki gibi vermişti. "Mısır'daki toplama k a m p ı n d a n kaçmış olan şu Yahudiler vardı.
O n l a r geniş b i r göle u l a ş a n a k a d a r
k o ştula r v e k o ş t u l a r . H a p i s h a n e g a r d i y a n l a r ı y a k l a ş ı $ 240
EĞİTİ M
y o r d u . B u y ü z d e n Y a h u d i l e r s u y u n içine a d a d ı l a r v e onları beklemekte olan bazı teknelere doğru yüzdüler. Gardiyanlar denizaltına bindiler ve teknelere torpido a t m a y a çalıştılar a m a Y a h u d i l e r sualtı silahlarını ateşlediler ve t ü m denizaltıları hatırdılar ve diğer tarafa s a ğ s a l i m g e ç t i l e r . H e r k e s a m i r a l i i l k i s m i o l a n M u s a ile ç a ğırmay
a başladı."
Ç o c u ğu n b a b a s ı s o r d u : " E v l a t , ö ğ r e t m e n i n i n b u nu söylediğinden emin misin?" "Baba", diye yanıtladı çocuk, "eğer b e n i m hikâyeme i n a n a m ı y o r s an ö ğ r e t m e n i n anlattığına asla inanmayacaksın." Ş imd i ç o c u k l a r a a p t a l c a h i k â y e l e r a n l a t m a n ı n o n ların d i n d a r olmasına bir faydası olmuyor; t a m tersine onların
dindarlığa karşı
olmasına yardım
ediyorsun.
Onla r b ü y ü d ü ğ ü n d e t ü m bu dini doktrinlerin peri masalları o l d u ğ u n u bileceklerdir. Senin Tanrı n, senin Isa Mesih'in, hepsi sonradan ç o c u ğu n z i h n i n d e b i r N o e l B a b a y a d ö n ü ş e c e k :
Ço-
cukları meşgul eden masallar, kandırmacalar. Ve bir kez çocuklar senin onlara değişmez gerçekler olarak a n l a t m a k t a o l d u ğ u n şeyin sadece y a l a n d a n b a ş k a bir şey o l m a d ı ğ ı n ı b i l d i ğ i n d e o n l a r ı n v a r l ı ğ ı n d a k i ç o k kıym e t l i b i r ş e y i m a h v e t m i ş s i n d i r . O n l a r a s l a d i n l e ilgilen meyeceklerdir. B e n i m gözlemime göre dini eğitim y ü z ü n d e n d ü n y a g i d e r e k d a h a ç o k v e d a h a ç o k dinsiz hale geliyor. Sana
öğretilenlerin
ne
kadarını
hatırlıyorsun?
K i m s e h a t ı r l a m a z b d e ; h e r ş e y ç ö p e atılır.
241
ÇOCUK
Sen Dini
eğitim
yüzünden dünya
giderek
daha çok ve daha çok dinsiz hale geliyor.
öğretmeye
edebilirsin...hiç kimse dinlemiyor. Ç o c u k l a r çaresizdir; onlar Pazar günü
okullarına gitmek
z o r u n d a d ı r ve gidiyorlar. lar
dinlemek
bildiklerini
zorundadır,
Onbu
y ü z d e n dinliyorlar; a n c a k onlar o r a d a değil. V e s o n r a d a n onlar, t ü m bunların
o l d u ğun u
devam
söylüyorlar.
sadece Artık
bir
saçmalık çocuğa
T a n r ı ' n ı n d ü n y a y ı s a d e c e İ s a ' d a n $4004 y ı l ö n c e y a r a t t ı ğın ı s ö y l e v e ç o c u k s a n a g ü l e c e k t i r . V e ç o c u k ş u n u bilir: " Y a s e n b e n i a p t a l y e r i n e k o y u y o r s u n y a d a s e n t a m bir cahilsin." D ü n y a m i l y o n l a r ca yıl ö n c e v a r o l m u ş t u r . A s l ı n d a hiçbir başlangıç olmamıştır. d e ğildi r a m a y a r a t ı c ı l ı k t ı r .
Gerçekte Tanrı yaratıcı
Bir ç o c u ğ a T a n r ı d ü n y a y ı
altı g ü n d e bitirdi v e y e d i n c i g ü n d i n l e n d i d e m e k . . . ş i m di b u n u n a n l a m ı şudur; o z a m a n d a n beri bizi p e k de umursamıyor.
Bir a d a m terzisine gitti ve s o r d u : " T a k ı m elbisem i n h a z ı r o l m a s ı n e k a d a r s ü r e r ? B a n a altı h a f t a ö n c e s ö z v e r m i ş t i n a m a d e f a l a r d ı r , ' S o n r a gel, s o n r a g e l . . . ' d e d i n . V e biliyor m u s u n k i T a n r ı d ü n y a y ı s a d e c e altı g ü n d e y a r a t m ı ş t ı r ? V e s e n i s e a l t ı h a f t a d ı r b i r t a k ı m elbiseyi bile y a r a t a m a d ı n . " Ve terzinin ne dediğini biliyor m u s u n ? T e r z i şöyle dedi: " Evet biliyorum. Ve d ü n y a y a bir bak, s o n r a da
242
EĞITIM
b e n i m elbiseme bir b a k a r a d a k i farkı göreceksin. D ü n y a b e r b a t b i r h a l d e , altı g ü n d e b i r şey y a r a t ı r s a n olacağı şey b u d u r . "
Eisenbergler R o m a ' y a taşındığında, k ü ç ü k H y m i e o k u l d a n gözyaşları içinde geldi. Annesine, r a h i b e l e r in sürekli Katolik sorular s o r d u ğ u n u ve k ü ç ü k bir Y a h u d i ç o c u ğ u o l a r a k o n u n b u soruların yanıtların ı nasıl vermesinin
beklendiğini
sordu.
Bayan
Eisenberg'in
k a l b i a n n e l i k d u y g u s u ile t i t r e y i p , " H y m i e , c e v a p l a r ı g ö m l e ğini n y a n l a r ı n a i ş l e y e c e ğ i m v e s e n s a d e c e b u r a hibeler seni seçtiğinde aşağı b a k ve oku" dedi. " S a ğo l a n n e " d e d i H y m i e v e r a h i b e M i c h è l e d ü n y a n ı n e n m e ş h u r b a k i r e s i k i m d i diye s o r d u ğ u n d a göz ü n ü bile k ı r p m a d ı . " M e r y e m , " d i y e y a n ı t l a d ı . " Ç o k iyi " d e d i r a h i b e . " V e o n u n k o c a s ı k i m d i ? " " J o s e p h " diye yanıtladı çocuk. " G ö r ü y o r u m k i çalışmışsın, b a n a oğullarının adını söyleyebilir
misin?"
"Elbette" dedi Hymie. "Calvin Klein"
K ü ç ü k Ernie, kilisedeki u z u n ayinden çok yoruluyordu.
Annesine
duyulabilecek
şekilde,
fısıldayarak
sordu, " O n a p a r a y ı şimdi v e r i r s e k g i t m e m i z e izin verir mit
243
ÇOCUK
Çocuklara nasıl dindar olmalarını
ahlaklı, ve öğretebiliriz?
T ü m dindarlığın v e ahlaTüm
kın
dindarlığın
kaynağı Ve
zekâdır.
Onlara
çocuklar
senden
na
daha zekidir.
Onlara
öğretmeye
daha
zekâdır.
senden
öğretmeye
onlardan
iyidir.
daha
Ve
ço-
zekidir.
çalışacağı-
öğrenmek
Onlara
daha
öğretmek
zo-
r u n d a o l d u ğ u n ş u a p t a l fikrini
çalışacağına onlardan
kaynağı
cuklar
ve ahlâkın
b ı r a k . O n l a r ı izle, o n l a r ı n ö z -
öğrenmek
g ü n l ü ğün ü g ö r , o n l a r ı n k e n d i $
iyidir.
l i ğindenliğin
i gör, o n l a r ı n uya-
n ı k l ı ğın ı g ö r , o n l a r ı n n e k a d a r farkında, yaşamla ve coşkuyla ne k a d a r dolu olduğun u , n e k a d a r neşeli, n e k a d a r h a y r e t v e h a y r a n l ı k l a d o lu olduklarını gör. D i n hayret ve hayranlıktan doğar.
Eğer hayret
duyabilirsen, eğer hayranlık duyabilirsen dindarsındır. İ ncil' i y a d a G i t a ' y ı y a d a K u r a n ' ı o k u y a r a k d e ğ i l , h a y ranlığı
yaşayarak
gökyüzünü
yıldızlarla
dolu
halde
g ö r d ü ğünd e k a l b i n d e b i r d a n s h i s s e d i y o r m u s u n ? V a r l ı ğını n i ç i n d e b i r ş a r k ı n ı n y ü k s e l d i ğ i n i g ö r e b i l i y o r m u sun?
Yıldızlarla
bir
olma
duygusunu
hissedebiliyor
m u s u n ? O z a m a n dindarsın. Kiliseye giderek ya da tap ı n a ğ a g i d e r e k v e k a l b i n l e h i ç b i r ilişkisi o l m a y a n s a d e ce kafanın yarattığı bir şey olan ö d ü n ç alınmış duaları t e k r a r e d e r e k d i n d a r değilsindir. D i n b i r a ş k ilişkisidir; v a r o l u ş l a y a ş a n a n b i r a ş k ilişkisi. V e ç o c u k l a r z a t e n b u i l i ş k i n i n i ç i n d e d i r . S e n i n t a r a $ 244
EĞİTİ M
fından ihtiyaç d u y u l a n tek şey onları m a h v e t m e m e k t i r . O n l a r ı n h a y r e t d u y g u l a r ı n ı n c a n l ı k a l m a s ı n a y a r d ı m et, onların içten ve kendine özgü ve zeki kalmalarına yard ı m et. A m a s e n o n l a r ı m a h v e d e r s i n . " N a s ı l ö ğ r e t e b i l i $ r i z . . . ? " diye s o r a r a k aslında sen b u n u istiyorsun. D i n asla öğretilemez, o yakalanabilir. S e n d i n d a r mısın? Etrafında dinin titreşimi v a r mı? O z a m a n böyle aptalca sorular sormayacaksın. O z a m a n çocuklar sadece seninle birlikte olarak öğrenecektir. E ğ e r onlar s e n i n g ü n b a t ı m ı n ı m u t l u l u k g ö z y a ş l a r ı i ç e r i s i n d e izled i ğin i g ö r ü r s e , o n l a r ı n e t k i l e n m e s i k a ç ı n ı l m a z d ı r . O n lar sessizleşecektir. O n l a r a sessiz olmaların ı s ö y l e m e n e g e r e k y o k ; o n l a r g ö z y a ş l a r ı n ı g ö r e c e k t i r v e b u dili a n layacaktır. Ç o c u k l a r ı n z e k â s ı n ı izle. V e n e z a m a n z e k â b u l u r san, o n u n t a d ı n ı çıkar v e o n l a r a y a r d ı m e t v e o n l a r a ş öyl e d e : " B u ş e k i l d e d e v a m e t m e l i s i n . " B a b a ayini eleştirdi. A n n e o r g c u n u n p e k ç o k h a t a y a p t ı ğın ı d ü ş ü n ü y o r d u . K ı z k a r d e ş i k o r o n u n ş a r k ı s ı n ı b e ğenmedi
. A n c a k k ü ç ü k oğul, "Yine d e y i r m i k u r u ş a
o l d u k ç a iyi b i r g ö s t e r i y d i " d i y e o r t a y a b i r fikir a t ı n c a yeniden düşündüler. T a v u k çiftliğini n s a h i b i o ğ l u n u n d a h a iyi d a v r a n m a s ı n ı istiyordu. B u y ü z d e n o n a bir ders v e r m e k istedi. " G ö r ü y o r m u s u n evlat? K ö t ü t a v u k l a r bir tilki tarafından yendi." " N e o l m u ş ? " diye yanıtladı. "İyi olsalardı onları biz yiyecektik!'
245
ÇOCUK
Altı y a ş ı n d a k i iki ç o c u k b i r h e d i y e d ü k k â n ı n d a soyut bir resmi inceliyorlardı. Lekelerden oluşan bir resme b a k a r k e n bir tanesi,
"Onları bizim yaptığımızı
kimse söylemeden önce k a ç a l ı m ! " dedi. Bir b a b a ofisteki n o r m a l bir g ü n d e n
s o n r a eve
d ö n d ü ve k ü ç ü k oğlunu merdivenlerin ö n ü n d e çok üzg ü n bir şekilde buldu. " N e oldu evlat?" diye sordu. " A r a m ı z d a kalsın," d e d i ç o c u k , " k a r ı n l a h i ç geçinemiyorum." B i r b a b a k ü ç ü k o ğ l u n u ilk def a b i r o p e r a y a g ö t ü r m ü ştü .
Şef,
sopasını
sallamaya ve
soprano
aryasını
söylemeye başladı. Ç o c u k s o n u n d a sordu, "Niçi n kadın a sopasıyla v u r u y o r ? " " K a d ı n a v u r m u y o r sadece h a v a d a sallıyor" diye yanıtladı baba. "O z a m a n niye kadın bağırıyor?" S a d e c e k ü ç ü k ç o c u k l a r ı b i r a z c ı k izle, s a d e c e o n l a rın zekâsını gör. J o h n n y o k u l d a k i ilk g ü n ü n d e n s o n r a e v e y e n i d ö n m ü ştü . A n n e s i s o r d u , " T a t l ı m , s a n a n e ö ğ r e t t i l e r ? " " P e k bir şey değil," diye y a n ı t l a d ı çocuk. " Y a r ı n yine gitmem gerekiyor." E ğe r k ü ç ü k ç o c u k l a r ı , o n l a r ı n i c a t ç ı l ı k l a r ı n ı , z e k â l a r ı n ı , o n l a r ı n s ü r e k l i b i l i n m e y e n i n i ç i n d e k i keşifle$ 246
EĞİTİ M
rini, onları n m e r a k ı n ı , o n l a r ı n a r a ştırmaların
ı izlersen onlara
hiçbir inanç öğretmen gerek-
bir aşk
ilişkisidir; varoluşla
meyecek. Onların anlamasına yardım et ve onlara k e n d i dinlerini b u l m a l a r ı gerektiğini söyle. Çocukların
Din
oy
yaşanan
bir aşk ilişkisi. Ve zaten
çocuklar bu ilişkinin
içindedir.
kullanmasına
izin v e r m i y o r s u n ; politik ideoloji i ç i n y i r m i b i r y a ş ı n a k a d a r b e k l e m e k z o r u n d a l a r . O z a m a n o n l a r ı n o y k u l l a n m a k i ç i n y e t e r i n c e o l g u n old u ğun u d ü ş ü n ü y o r s u n . V e d i n i i d e o l o j i i ç i n s e o n l a r dört ya da beş yaşındayken yeterince olgunlar!
Dini
e ğitimi n p o l i t i k e ğ i t i m d e n d a h a a l t s ı n ı f t a m ı o l d u ğ u n u d ü şünüyorsun
? Siyasi b i r p a r t i y e ait o l m a n ı n b i r d i n e
ait o l m a k t a n d a h a fazla o l g u n l u ğ a , d a h a fazla z e k â y a i h t i y a ç d u y d u ğ u n u m u d ü ş ü n ü y o r s u n ? Ş a y e t s i y a s i olg u n l u k için y i r m i b i r y a ş u y g u n s a o z a m a n dini olgunl a şm a i ç i n e n a z ı n d a n k ı r k i k i y a ş u y g u n o l m a l ı d ı r . K ı r k iki y a ş ı n d a n ö n c e hiç k i m s e h e r h a n g i b i r d i n seç$ m e m e l i d i r. Araştır, sorgula, keşfet v e h e r y e r d e keşfet, olası h e r y ö n d e keşfet. Ve dinine kendi kendine karar verdiğin zaman o n u n ö n e m i v a r d ı r: O s a n a dayatıldığınd a b i r kölelik$ tir; s e n s e ç t i ğ i n d e o b i r t a a h h ü t t ü r , o b i r b a ğ l ı l ı k t ı r . V e a h l a k d i n i n b i r y a n ü r ü n ü d ü r . Kişi k a l b i n d e dinin yükseldiğini hissettiğinde, varoluşla bir bütünleşm e , bir ilişki o l d u ğ u n d a kişi ahlaklı h a l e gelir. O n u n emirlerle alakası y o k t u r, o n u n yapmal ı ve y a p m a m a l ı $ 247
ÇOCUK
l a r l a a l a k a s ı y o k t u r ; o n u n s e v g i y l e v e Şefkatle a l a k a s ı vardır. S e s s i z o l d u ğ u n d a , b ü t ü n v a r o l u ş i ç i n d e r i n b i r şefk a t y ü k s e l i r ve bu şefkat sayesinde kişi ahlaklı olur. Kişi s a l d ı r g a n olamaz, kişi ö l d ü r e m e z , kişi y o k e d e m e z . Sessiz o l d u ğ u n d a , saade t d o l u o l d u ğ u n d a diğer h e r k e s için bir k u t s a m a h a l i n e g e l m e y e başlarsın.
Bu diğer
herkese karşı bir k u t s a m a olma olgusu gerçek ahlaktır. Ahlakın sözde ahlaki prensiplerle hiçbir alakası yoktur. Bu sözde ahlaki prensipler sadece ikiyüzlüler y a r a t ı r : O n l a r s a d e c e s a h t e i n s a n l a r , b ö l ü n m ü ş kişilikler y a r a t ı r . Binlerce d in a d a m ı , s ö z d e azizler ve m a h a t $ malar ve onların sürekli ş u n u yap, b u n u y a p m a diyen ö ğretiler
i y ü z ü n d e n şizofren bir insanlık o r t a y a çıkmış-
tır. F a r k ı n d a olmana, n e y i n d o ğ r u neyi n yanlış o l d u ğ u n u g ö r m e n e y a r d ı m e d i l m e z . S a n a g ö z v e r i l m i y o r , sana basitçe talimat veriliyor. Benim
adamı,
sözde ve
azizler
mahatmalar ve onların
sürekli şunu yap, bunu yapma öğretileri şizofren ortaya
çabam
s a n a g ö z ü n ü açabilmene, göz-
Binlerce din
buradaki
diyen
yüzünden bir insanlık çıkmıştır.
lerindeki
örtüyü kaldırmana,
gözündeki
her
çeşit
perdeyi
kaldırmana yardım etmek ve bu sayede senin d o ğ r u y u gö$ rebilmendir. olanı
Ve
gördüğünde
sen onu
doğru yap-
m a n kaçınılmazdır, başka türlüsünü
yapamazsın.
olanı g ö r d ü ğ ü n d e
Yanlış
onu yapa-
mazsın b u m ü m k ü n değildir. 248
EĞİTİ M
D i n s a n a netlik v e r i r v e n e t l i k s e n i n kişiliğini d ö n ü ştürür
.
Sıklıkla kendimizi ve diğer insanları yargılamamamızı söylüyorsunuz% Ben bir öğretmenim ve işim yüzünden çocukları yargılamak zorundayım. Şimdi işimi nasıl yürütebileceğim konusunda endişeleniyorum. Bana biraz yardım edebilir misiniz? Beni
yargılamamalısın
demem, öğretmen oldu-
ğ u n için bir öğrenciye, "Verdiğin c e v a p d o ğ r u değil" diyememen anlamına gelmiyor. Bu kişiyi y a r g ı l a m a k değil eylemi y a r g ı l a m a k t ı r . Ve ben sana eylemi yargılama demiyorum; bu tamamıyla farklı bir şey. Ö r n e ği n b i r i s i h ı r s ı z o l a b i l i r ; ç a l m a n ı n y a n l ı ş o l d u ğ u y a r g ı s ı n a varabilirsin. A n c a k kişiyi y a r g ı l a m a . Kişi çok engin bir o l g u d u r ve eylem k ü ç ü k bir şeydir. Eylem, ç o k k ü ç ü k bir p a r ç a d ı r . . . b u k ü ç ü k p a r ç a , t ü m kişi h a k k ı n d a k i bir y a r g ı haline gelmemelidir. Bir hırsızın p e k ç o k g ü z e l d e ğ e r i olabilir; o s ö z ü n d e d u r a n birisi olabilir. O i ç t e n olabilir, o ç o k s e v g i d o l u b i r k i ş i o l a b i l i r . A n c a k çoğunlukla olan şey t a m tersidir: insanlar e y l e m d e n çok kişiyi y a r g ı l a m a y a başlar. E y l e m l e r d ü zeltilmelidir. Ve özellikle de ö ğ r e t m e n l i k gibi bir m e s lekte d ü z e l t m e k z o r u n d a s ı n ; öğrencilerin yanlış şeyleri y a p ı p d u r m a s ı n a izin v e r e m e z s i n . Bu çok vahşice olur, ş efkatsizli
k olur.
249
i
ÇOCUK
A n c a k onları geleneğe, törelere, sözde a h l a k a göre, k e n d i önyargıların a göre d ü z e l t m e . N e z a m a n biris i n i d ü z e l t i r s e n ç o k m e d i t a s y o n h a l i n d e , ç o k s e s s i z ol; olayın b ü t ü n ü n e h e r y ö n d e n bak. M u h t e m e l e n onların yaptığı şey d o ğ r u şeydir ve senin engellemen hiç de d o ğr u o l m a y a c a k . Y a n i b e n " Y a r g ı l a m a d e r k e n basitç e h i ç b i r eylem i n s a n a kişiyi y a r g ı l a m a h a k k ı n ı v e r m e d i ğ i n i söylem e k i s t i y o r u m . E ğ e r e y l e m d o ğ r u değilse, kişiye eylemin niçin d o ğ r u olmadığını bulmasında y a r d ı m et a m a y a r g ı l a m a k söz k o n u s u değildir. Kişinin o n u r u n u kırma, o n u aşağılama, o n u suçlu hissettirme: "Yargılama" d e r k e n kastettiğim şey b u d u r . A n c a k d ü z e l t m e söz k o n u s u o l d u ğ u n d a ; önyargısız, sessiz, f a r k ı n d a l ı ğ ı n ı n i ç i n d e y k e n e ğ e r y a n l ı ş b i r şey o l d u ğ u n u v e b u n u n kişinin zekâsını m a h v e d e c e ğ ini, b u n u n o n u h a y a t t a y a n l ı ş y o l a s o k a c a ğ ı n ı g ö r ü r s e n , o n a y a r d ı m et. Ö ğretmeni
n işi s a d e c e f a y d a s ı z ş e y l e r i ; c o ğ r a f y a
v e tarih v e t ü m b u s a ç m a şeyleri ö ğ r e t m e k değildir. O n u n t e m e l i ş l e v i ö ğ r e n c i l e r i d a h a iyi b i r b i l i n c e , d a h a y ü k s e k b i r bilince g e t i r m e k t i r . S e n i n sevgin v e şefkatin b u olmalıdır v e h e r h a n g i bir eylemi d o ğ r u y a d a yanlış olarak y a r g ı l a r k e n tek değerin bu olmalıdır. A n c a k asla t e k bir an bile kişinin kötülendiğini h i s s e t m e s i n e izin v e r m e . T a m t e r s i n e b ı r a k o sevildiğini hissetsin; sevgin y ü z ü n d e n o n u d ü z e l t m e y e çalışmıştın.
250
EĞİTİ M
Bir a d a m h a s t a n e d e ki y a t a ğ ı n d a y a t a r k e n anesteziden uyandığında doktoru y a n ı n d a o t u r u r k e n bulur, " S e n i n i ç i n iyi v e k ö t ü h a b e r l e r i m v a r " d e r d o k t o r . " İ l k ö n c e iyiyi m i k ö t ü y ü m ü d u y m a k i s t e r s i n ? " "Ah" diye inler a d a m , " k ö t ü olanı söyle." " P e k i " d e r d o k t o r , "dizlerinin ü s t ü n d e n iki bacağını da kesmek zorunda kaldım." "Ah" diye inler a d a m , " b u gerçekten k ö t ü y m ü ş . " Ş ok u a t l a t t ı k t a n s o n r a iyi h a b e r i n n e o l d u ğ u n u s o rar, " Şey " d e r d o k t o r , " y a n d a ki yataktaki a d a m senin pantolonlarını satın almak istiyor!"
Herkes yapabileceğinin en
iyisini yapıyor.
Eğer Sadece ö ğretme
n
ciddi
olma!
olduğunu
Bir
ve
bu
y ü z d e n çok ciddi bir iş yaptığ ın ı
düşünme.
n e şel i ten
gözlerle
çok
neşeli.
Hayata
hissediyorsan
bu senin sorunun, onun değil, ilk önce
daha
bak...gerçek-
birisinden
rahatsız
kendini
düzelt.
Yargılayacak
hiçbir şey y o k ; h e r k e s y a p a b i l e c e ğ i n i n e n iyisini y a p ı yor. Eğer birisinden rahatsız hissediyorsan bu senin s o r u n u n , o n u n değil, i l k ö n c e k e n d i n i d ü z e l t .
Ben bir anaokulunda yaşındaki çocuklara
öğretmenim, öğretmenlik
dört beş yapıyorum.
Çocuklarla olmak en güzel şeylerden biridir. A n c a k kişi b u n u ö ğ r e n m e l i d i r a k s i t a k t i r d e o d ü n y a d a k i e n y ı l $ 251
ÇOCUK
d ı r ı c ı ş e y o l a b i l i r. Kişi o n u s e v m e l i y o k s a o e n sıkıcı şeylerden biridir.
S e n i delirtebilir.
Sinir krizi yaratabilir
çünkü çocuklar o kadar gürültülü, o kada r medenileş$ m e m i ş , k ü l t ü r s ü z d ü r k i . . . h a y v a n l a r ; o n l a r h e r k e s i delirtebilir. T e k b i r ç o c u k h e r h a n g i b i r i s i n i ç ı l d ı r t a b i l i r, b u y ü z d e n b i r s ü r ü ç o c u k , b i r sınıf d o l u s u ç o c u k g e r ç e k t e n zordur. A n c a k şayet seversen o çok b ü y ü k bir öğretidir. Bu y ü z d e n onlara sadece öğretme; sen de ö ğ r e n ç ü n k ü onlarda senin kaybetmiş olduğun bir şey hâlâ vardır. O n l a r da er ya da geç o n u kaybedecektir. Kayb e t m e d e n önce onlardan öğren. O n l a r hâlâ kendiliğinden haldedir, onlar hâlâ k o r k u s u z d u r . O n l a r hâlâ mas u m d u r . O n l a r b u n u d a h a hızlı b i r şekilde k a y b e d i y o r . M e d e n i y e t geliştikçe, ç o c u k l u k d a h a e r k e n s o n a eriy o r . Ö n c e d e n o , o n d ö r t , o n b e ş , o n alt ı c i v a r ı n d a b i r y e r d e son b u l u y o r d u . Artık, y e d i y a ş ı n d a k i bir ç o c u k bile b i r ç o c u k değildir. O o l g u n l a ş m a y a b a ş l a r . A r t ı k o l g u n l u k d a h a e r k e n gelir ç ü n k ü biz k o ş u l l a n d ı r m a k için, y a p ı l a n d ı r m a k i ç i n d a h a iyi y ö n t e m l e r b i l i y o r u z . O y ü z d e n b u iyidir: D ö r t b e ş y a ş ı n d a k i l e r l e birl i k t e d ö r t b e ş y a ş ı n d a ol. V e s e n i n b i l d i ğ i n i v e o n l a r ı n b i l m e d i ğin i z a n n e t m e .
Dinle:
O n l a r bir şey biliyor.
O n l a r d a h a ç o k sezgisel o l a r a k biliyor.
O n l a r bilgili
d e ği l a m a o n l a r ı n b i r v i z y o n u , n e t b i r v i z y o n u v a r . O n ların gözleri hâlâ p e r d e l e n m e m i ş t i r ve onların kalbi hâlâ akıyor. O n l a r hâlâ kirlenmemiştir. Z e h i r h e n ü z başlamadı. O n l a r h â l â doğa". B u y ü z d e n o n l a r l a y k e n bilgili o l m a . B i r ö ğ r e t m e n o l m a ; b i r d o s t ol. O n l a r l a d o s t l u k k u r v e m a s u m i y e t i n , kendiliğindenliğin,
252
zekânın ipuçlarını a r a m a y a başla.
EĞİTİ M
S a n a m u a z z a m bir y a r d ı m gelecek ve meditasyonun çok derine işleyecek.
Sen sadece onların çevresinde özen gösteren bir a t m o s f e r o l k i b ö y l e l i k l e n e y a p m a k i s t e r l e r s e d a h a iyi y a p m a l a r ı için o n l a r a y a r d ı m edebilesin. S a d e c e o n l a r a d a h a iyi y a p m a l a r ı i ç i n y a r d ı m e t . V e o n l a r h e r h a n g i bir o y u n u n , hırs o y u n u n u n içinde değildir. O n l a r ı n çok güçlü, ü n l ü zengin, h a y a t l a r ı n d a şu y a d a b u o l m a l a r ı n a ç a l ı ş m ı y o r u z , h a y ı r . B i z i m t ü m çab a m ı z o n l a r ı n d a h a canlı, k e n d i n e has, sevgi dolu, a k a r halde olmaların a y a r d ı m etmektir ve hayat gerisini halleder.
H a y a t a güven:
Onların çevresinde yaratılması
gereken şey b u d u r . Böylece onlar hayata güvenebilirler. M ü c a d e l e e t m e k z o r u n d a değiller a m a r a h a t l a y a b i l i r l e r . V e e ğ i t i m o l a r a k s a d e c e o n l a r ı n d a h a y a r a t ı c ı olm a l a r ı n a y a r d ı m et. R e s i m iyidir — r e s i m y a p m a y ı denemeliler— y a h u t b a ş k a bir şey y a r a t m a k a m a bırak yaratıcı olsun; b ı r a k k e n d i kendilerine bir şeyler y a p sınlar. Ve k e n d i kriterlerini k o y m a . Bir
çocuk
resim y a p a r k e n yetişkin
kriterlerini
koyma; b u n u n bir Picasso olmadığını söyleme. E ğ e r ç o c u k b u n d a n keyif aldıysa ve resim y a p a r k e n tamamıyla içinde kaybolduysa bu yeterlidir. Resim m u h t e ş emdir !
H e r h a n g i b i r n e s n e l k r i t e r y ü z ü n d e n değil:
R e s i m b e l k i s a d e c e s a ç m a s a p a n o l a b i l i r; b e l k i s a d e c e o sıçratılmış boyalar, k a r m a n ç o r m a n bir şey olabilir... bu böyle
olmalıdır ç ü n k ü bir çocuk,
ç o c u k gibidir;
o n u n h e r şey h a k k ı n d a farklı b i r v i z y o n u v a r d ı r . 253
ÇOCUK
Ö r n e ği n b i r ç o c u k b i r a d a m ı n y ü z ü n ü y a p t ı ğ ı n d a farklı bir v i z y o n u v a r d ı r. Ç o k b ü y ü k gözler y a p a c a k tır; b u r u n ç o k k ü ç ü k o l a c a k t ı r. K u l a k l a r k a y ı p o l a c a k tır — o hiç o n l a r a b a k m a m ı ş t ı r — a m a gözler o n u n için çok önemlidir. E ğ e r o, bir insan y a p a r s a başı y a p a r ve elleri y a p a r v e b a c a k l a r ı y a p a r v e g ö v d e o l m a y a c a k t ı r ; onun
görüşü
böyledir.
Senin
için
bu yanlıştır
ama
o n u n bakış açısından insanı nasıl g ö r d ü ğ ü böyledir: Bacaklar, eller ve kafa. B u n e d e n l e s e n i n r e s m i iyi y a d a k ö t ü o l a r a k d e ğ erlendirme
n söz k o n u s u değildir. H a y ı r , hiç yargıla-
m a y a c a k s ı n . Ç o c u ğ u n o n u n i ç i n iyi y a d a k ö t ü h i s s e t mesini sağlama. Şayet çocuk resmin içinde t a m a m e n kaybolursa bu yeterlidir. O derin bir meditasyondaydı, o resmin içine b ü t ü n ü y l e girmişti...onu n içinde kayb o l m u ştu ! R e s m e d e n k a y b o l d u ğ u i ç i n r e s i m i y i d i r . Ç o c u ğu n t a m a m ı y l a k a y b o l m a s ı n a y a r d ı m e t v e ne zama n bir çocuk kendi kendine resim y a p a r s a kaybolacaktır. E ğe r r e s i m y a p m a y a z o r l a r s a n , o z a m a n o r a h a t s ı z olacaktır. B u y ü z d e n ç o c u k n e y a p m a k isterse istesin b ı r a k y a p s ı n . O n l a r a s a d e c e y a r d ı m et. O n a p e k ç o k teknik y o l d a n y a r d ı m edebilirsin. k a r ı ştıracağını sıl
O n a boyaları nasıl
, tuvali n a s d yerleştireceğini, fırçayı n a -
kullanacağını
söyleyebilirsin.
Bu
konuda yardım
e d e b i l i r s i n . B u k o n u d a y a r d ı m c ı ol; r e h b e r l i k e t m e k t e n s e y a r d ı m c ı ol. Tıpkı bir bahçıvanın ağaca y a r d ı m etmesi gibi... A ğac ı d a h a h ı z l ı b ü y ü s ü n d i y e ç e k e m e z s i n ; b u ş e k i l d e 254
EĞİTİ M
hiçbir şey y a p a m a z s ı n , pozitif olarak hiçbir şey yapılam a z . T o h u m u ek, sula, g ü b r e k o y v e b e k l e ! A ğ a ç k e n d i l i ğinde n o l u r . A ğ a ç o l u r k e n k i m s e n i n o n u i n c i t m e mesini y a d a o n a z a r a r v e r m e m e s i n i sağla. Ö ğ r e t m e n i n işlev i b u d u r : Ö ğ r e t m e n b i r b a h ç ı v a n o l m a l ı d ı r . Ç o c u ğ u y a r a t m a k z o r u n d a değilsin; ç o c u k k e n d i l i ğ i n d e n geliyor. Y a r a t ı c ı o l a n v a r o l u ş t u r . S o k r a t e s , " B e n bir e b e y i m " d e r k e n d e m e k istediği şey b u d u r . Bir ebe çocuğu y a r a t m a z . Ç o c u k zaten oradadır. Gelmey e hazırdır; ebe y a r d ı m eder. B u y ü z d e n o n l a r a y a r a t ı c ı o l m a k içi n y a r d ı m e t . O n l a r a c o ş k u dolu olmaları için y a r d ı m e t ç ü n k ü b u okullardan kayboldu. Çocuklar çok üzgün ve üzgün ç o c u k l a r ü z g ü n bir d ü n y a y a r a t ı r . O n l a r d ü n y a y ı dold u r a c a k ve biz onların c o ş k u s u n u y o k ediyoruz. Onlar ı n c o ş k u s u n a y a r d ı m et. O n l a r ı n k u t l a m a s ı n a y a r d ı m et, o n l a r ı d a h a ç o k v e d a h a ç o k n e ş e l i k ı l . H i ç b i r ş e y b u n d a n d a h a kıymetli değildir. İ nsa n s a d e c e t o p l u m o k u l s u z l a ş t ı r ı l ı r s a y a d a o k u l olarak
adlandırılamayacak
tamamıyla
farklı
türden
okullar gelişirse kurtulabilir; sadece o z a m a n insanlık kurtulabilir. Bu y ü z d e n hiçbir hırs, hiçbir şekilde kıyaslama o l m a m a l ı d ı r . A s l a b i r ç o c u ğ u b i r d i ğ e r i ile k ı y a s l a y ı p , " B a k d i ğ e r i d a h a iyi r e s i m y a p m ı ş ! . . . " d e m e . B u çirkindir, vahşicedir, tahripkârdır.
H e r iki ç o c u ğ u d a
m a h v e d i y o r s u n . D a h a iyi r e s i m y a p m ı ş o l d u ğ u n u s ö y l e d i ği n ç o c u k e g o , ü s t ü n l ü k f i k r i n i e l d e e t m e y e b a ş l a r ve kötülenen çocuksa aşağılanmış hissetmeye başlar. 255
ÇOCUK
Ve bunlar hastalıktır — ü s t ü n l ü k ve aşağıda olmak — bu y ü z d e n asla kıyaslama. B u sen v e d i ğ e r ö ğ r e t m e n l e r için z o r o l a c a k t ı r ç ü n k ü k ı y a s l a m a k h e p i m i z in içinde ç o k fazla v a r d ı r . Asla k ı y a s l a m a h e r ç o c u k k e n d i s i olarak saygı g ö r m e lidir. H e r ç o c u k , ö z g ü n o l d u ğ u için saygı d u y u l m a l ı d ı r .
256
A nne Babayla Barışmak İlk kez anne babama öfkeliyim. Öfkem ve sevgim öylesine bir çatışma halinde ki canımı acıtıyor. Yardım edebilir misiniz?
H e r ç o c u k şayet zavallı a n n e b a b a l a r ı n k e n d i s i n e bilmeden, bilinçsizce ne y a p m a k t a o l d u ğ u n u anlarsa k ı z a c a k t ı r . O n l a r ı n t ü m ç a b a s ı ç o c u ğ u n iyiliği i ç i n d i r . O n l a r ı n niyetleri iyidir a m a o n l a r ı n bilinci b o ş t u r . Ve bilinçsiz
insanların
ellerindeki
O n l a r niyet ettikleri
sonucu
iyi
niyet
tehlikelidir.
oluşturamazlar.
Onlar
tam zıddını yaratabilirler. H e r a n n e baba, d ü n y a y a güzel bir çocuk getirmey e çalışıyor a m a d ü n y a y a b a k ı n c a sanki bir kimsesizler y u r d u y m u ş gibi geliyor. H i ç a n n e b a b a olmamıştır. Asl ı n d a ş a y e t o b i r k i m s e s i z l e r y u r d u o l s a y d ı ç o k d a h a iyi olabilirdi ç ü n k ü e n a z ı n d a n k e n d i n olabilirdin. H i ç b i r anne b a b a sana karışmazdı. B u n e d e n l e öfke d o ğ a l d ı r a m a faydasızdır. Öfkeli olmak a n n e b a b a n a y a r d ı m etmez v e sana z a r a r verir.
257
ÇOCUK
G a u t a m B u d a ' n ı n çok garip bir ifadede b u l u n d u ğ u söylenmektedir: Öfkenin içinde sen b a ş k a birisinin hatası için k e n d i n i c e z a l a n d ı r ı r s ı n . Ö f k e n i n i ç i n d e b a ş k a b i r i s i i ç i n k e n d i n i c e z a l a n d ı r ı y o r s u n i f a d e s i ile i l k k e z k a r şılaştığınd
a çok garip görünür.
A n n e b a b a n y i r m i yıl ö n c e , o t u z yıl ö n c e bi r şey y a p m ı ştı r v e s e n ş i m d i k ı z g ı n s ı n . kimseye bir yararı olmayacak;
Senin öfkenin hiç
o basitçe sende d a h a
çok y a r a oluşturacak. Ben s a n a çocukların nasıl yetişt i r i l d i ğ i ile ilgili b ü t ü n m e k a n i z m a y ı a ç ı k l a m a y a çalışıyorum. H e r ne olmuşsa olup bitmiş olduğunu d a h a çok anlayabilmelisin. A n n e b a b a n onların a n n e b a b a l a r ı tar a f ı n d a n koşullandırılmıştır. G e r ç e k t e n b a ş l a n g ı ç t a kimin sorumlu olduğunu bulamazsın. Bu bir kuşaktan d i ğerin e a k t a r ı l m ı ş t ı r . A n n e b a b a n k e n d i l e r i n e y a p ı l mış olan şeyi birebir u y g u l u y o r l a r . O n l a r k u r b a n d ı r . O n l a r içi n ş e f k a t d u y a c a k s ı n v e a y n ı ş e y i k e n d i h a y a tında
tekrar
etmeyeceğin
için
mutlu
hissedeceksin.
E ğe r ç o c u k s a h i b i o l m a y a k a r a r v e r i r s e n k ı s ı r d ö n g ü yü kıracağın,
kendin çıkmaz
sokak haline geleceğin
içi n m u t l u h i s s e d e c e k s i n . O n u k e n d i ç o c u k l a r ı n a y a d a b a şk a b i r i s i n i n ç o c u k l a r ı n a y a p m a y a c a k s ı n . Anne babalar ve çocuklar arasında neler olduğunu — k a r m a ş ı k y e t i ş t i r m e t a r z l a r ı , iyi n i y e t l e r , k ö t ü s o n u ç lar, h e r k e s i n e n iyiyi y a p m a y a çalıştığı v e d ü n y a n ı n s a giderek daha kötü ve d a h a da kötü o l d u ğ u n u — açıklayan b i r u s t a n o l d u ğ u içi n k e n d i n i ş a n s l ı h i s s e d e c e k s i n . A n n e b a b a n bir ustası olacak k a d a r şanslı değildi. V e s e n ise o n l a r a k ı z ı y o r s u n . N a z i k , ş e f k a t l i v e s e v e c e n
258
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
hissetmelisin. Y a p t ı k l a r ı h e r şey bilinçsizdi. Aksi taktirde y a p m a z l a r d ı . Bildikleri h e r şeyi ü z e r i n d e denedi ler. O n l a r ıstırap i ç i n d e y d i v e o n l a r d ü n y a d a acı ç e k e n b a şk a b i r i n s a n y a r a t t ı l a r . O n l a r ı n niçin ıstırap içinde olduklarını kavrayacak anlayışları y o k t u . Seninse niçin bir insanın ıstırap ç e k e c e ğin i a n l a y a c a k k a v r a y ı ş ı n v a r . V e b i r k e z s e n ıstırabın nasıl yaratıldığını a n l a r s a n , aynı şeye b a ş k a birisinde sebep olmaktan kaçınabilirsin. A n c a k a n n e b a b a n a a c ı . O n l a r ç o k çalıştı ; y a p a b i lecekleri h e r şeyi y a p t ı l a r a m a o n l a r psikolojinin nasıl i şlediğ i h a k k ı n d a h i ç b i r f i k r e s a h i p d e ğ i l l e r d i . O n l a r a nasıl b i r a n n e y a d a nasıl b i r b a b a olunacağının öğretilmesi y e r i n e o n l a r a nasıl bir Hıristiyan olunacağı, nasıl b i r M a r k s i s t o l u n a c a ğ ı , n a s ı l b i r t e r z i o l u n a c a ğ ı , n a sıl b i r t e s i s a t ç ı o l u n a c a ğ ı , n a s ı l b i r felsefeci o l u n a c a ğ ı ö ğretilmişti
. T ü m bu şeyler iyidir ve gereklidir fakat te-
m e l b i r ş e y e k s i k t i r . E ğ e r o n l a r ç o c u k y a p a c a k s a , o zam a n onların en önemli eğitimi nasıl bir a n n e olunacağı, nasıl b i r b a b a olunacağı olmalıdır. D o ğurduğu
n için nasıl b i r a n n e v e nasıl b i r b a b a
olunacağını bildiğin varsayılır. Evet, bir ç o c u k doğurm a k söz k o n u s u o l d u ğ u n d a . . . o biyolojik b i r eylemdir, o n u n için psikolojik o l a r a k eğitilmen g e r e k m e z . H a y v a n l a r b u n u g a y e t iyi y a p ı y o r , k u ş l a r g a y e t i y i y a p ı y o r . A ğaçla r g a y e t iyi y a p ı y o r . A n c a k b i r ç o c u ğ u b i y o l o j i k olarak d o ğ u r m a k bir şeydir. Bir a n n e ya da bir b a b a o l m a k s a t a m a m ı y l a b a ş k a b i r ş e y d i r . B u b ü y ü k b i r eğitim ister ç ü n k ü sen bir insan evladı y a r a t ı y o r s u n .
259
ÇOCUK
Hayvanlar
hiçbir
şey yaratmıyor,
onlar basitçe
k a r b o n k o p y a l a r ü r e t i y o r . V e a r t ı k bilim, karbon
kopyaları
n o k t a ya gelmiştir!
üretebileceği
şeyleri
gerçekten
keşfettiği
bir
B u ç o k tehlikeli b i r fikirdir. E ğ e r
bankalar yapabilirsek; ve er ya da geç onları yapacağız . B i r k e z fikir o l u ş t u ğ u n d a , o b i r g e r ç e k l i k o l a c a k tır. V e bilimsel olara k b u n u n y ü z d e y ü z m ü m k ü n oldu$ ğ u k a n ı t l a n m ı ş t ı r . . .bir s o r u n y o k t u r . Hastanelerde erkek spermleri ve kadın yumurtal a r ı için b a n k a l a r ı m ı z olabilir. V e b i z t a m a m ı y l a a y n ı iki s p e r m v e t a m a m ı y l a a y n ı iki y u m u r t a y a r a t a b i l i r i z . B ö y lelikle t a m a m ı y l a a y n ı ş e k i l d e iki ç o c u k d o ğ a r . B i r ç o c u k d ü n y a y a salınacaktır; diğeri b u z d o l a b ı n ı n içinde, bilinçsizce gelişecektir a m a o n u n t ü m kısımları d i ğ e r kiş i ile t a m o l a r a k a y n ı o l a c a k t ı r . V e ş a y e t b i r i n c i ş a h ı s b i r k a z a geçirirse v e bir bacağını y a d a bir böbreğin i kaybe d e r s e y a d a a m e l i y a t e d i l m e k z o r u n d a k a l ı r s a s o r u n olmaz: O n u n k a r b o n kopyası h a s t a n e d e bekliyor. K a r b o n k o p y a d a n b i r b ö b r e k alınabilir; o t a m a m ı y l a a y n ı o r a n da b ü y ü y o r , o s a d e c e bilinçsiz. Ve o k a y b e d i l e n b ö b r e ğin b i r e b ir aynısı olacaktır. O n u n y e r i n i alabilir. B u k a r b o n k o p y a s a h i b i o l m a fikri, b i r y a n d a n t ı p biliminde b ü y ü k bir gelişme o l a r a k görülebilir a m a o tehlikelidir: i n s a n ı n h e r h a n g i bir m a k i n e gibi değiştirebilen parçaları olan bir m a k i n e haline gelmesi anlamında tehlikelidir. Bir şey yanlış giderse, p a r ç a y ı değiştirirsin. Ve ş a y e t p a r ç a l a r değiştirilebilirse o z a m a n insan manevi gelişimden giderek d a h a uzağa düşecektir. Ç ü n k ü o k e n d i s i ni tıpkı bir m a k i n e gibi z a n n e t m e y e
260
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
b a şlayacaktır d ü şündüğ
. D ü n y a n ı n yarısının, komünist dünyanın
ü şey b u d u r : İnsan bir makinedir.
Sen a n n e b a b a n ı n nasıl bir d u r u m d a o l d u ğ u n u anl a y a b i l d i ği n i ç i n ş a n s l ı s ı n . O n l a r ö z e l l i k l e s a n a b i r ş e y y a p m a m ı ştır ; o n l a r a y n ı ş e y i o n l a r ı n ç o c u ğ u o l a b i l e c e k h e r h a n g i birisine y a p a r l a r d ı . O n l a r b u n u n için p r o g r a m l a n m ı ştı . O n l a r ç a r e s i z d i . V e ç a r e s i z i n s a n l a r a k ı z mak doğru
değildir.
Bu adil
değildir,
haksızlıktır ve
d a h a d a ö t e s i n d e senin için zararlıdır. S e n o n l a r a b e n i m b a h s e t t i ğ i m b i r e y h a l i n e geler e k y a r d ı m edebilirsin: D a h a bilinçli, d a h a u y a n ı k , daha sevgi dolu. S a d e c e seni g ö r m e k onları değiştirebilir. Senin bu k a d a r keskin bir şekilde değiştiğini görmek, sadece onları bir kez d a h a düşündürebilir: Belki de hatalılardı. B a şk a b i r y o l u y o k t u r . E n t e l e k t ü e l o l a r a k o n l a r ı ikna edemezsin.
Entelektüel olarak tartışabilirsin ve
t a r t ı şm a a s l a b i ç k i m s e y i d e ğ i ş t i r m e z , i n s a n l a r ı d e ğ i ş t i r e c e k y e g â n e şey seni n bireyselliğinin karizması , çekiciliği , b ü y ü s ü d ü r . O z a m a n d o k u n d u ğ u n h e r ş e y a l t ı n haline gelir.
Bu y ü z d e n artık v a r olmayan geçmişle
m ü c a d e l e e t m e k ve kızmakla zamanını ve enerjini heb a e t m e k t e n s e t ü m enerjini bireyliğinin b ü y ü s ü olmay a a k t a r . B u s a y e d e a n n e b a b a n , s e n i g ö r d ü ğ ü n d e , senin geliştirmiş o l d u ğ u n y e n i nitelikler, o t o m a t i k olarak etkileyici olan nitelikler
—tazeliğin, anlayışın, koşul-
suz sevecenliğin, öfkenin d a h a u y g u n bile düşebileceğ i bir d u r u m d a k i nezaketin—
karşısında etkilenmeden
kalamazlar. 261
ÇOCUK
S a d e c e b u n l a r g e r ç e k i d d i a l a r d ı r . T e k b i r s ö z söylemene gerek y o k . Gözlerin, y ü z ü n , eylemlerin, davranışın, t e p k i n o n l a r d a değişiklik y a r a t a c a k t ı r . S a n a n e o l d u ğunu , b u n u n n a s ı l o l d u ğ u n u s o r m a y a b a ş l a y a c a k lardır ç ü n k ü h e r k e s b u nitelikleri ister. B u n l a r g e r ç e k z e n g i n l i k l e r d i r . S a n a s ö y l e d i ğ i m b u ş e y l e r e s a h i p olm a m a n ı n bedelini ödeyebilecek k a d a r hiç kimse zengin değildir. B u n e d e n l e enerjisini k e n d i n i d ö n ü ş t ü r m e y e h a r ca. B u s a n a y a r d ı m e d e c e k , b u a n n e b a b a n a y a r d ı m edecek. M u h t e m e l e n bu zincirleme bir reaksiyon yarat a c a k . A n n e b a b a n ı n b a ş k a ç o c u k l a r ı o l a b i l i r, o n l a r ı n a r k a d a şlar ı o l a b i l i r v e b u b ö y l e s ü r ü p g i d e c e k t i r . Bu tıpkı sen dingin bir gölün kıyısında oturuyors u n ve g ö l ü n içine k ü ç ü k bir taş a t ı y o r m u ş s u n gibidir. Taş o k a d a r k ü ç ü k t ür ki başlangıçta küçük bir daire yaratır a m a daireler ardından daireler...ve onlar en uzak noktaya, gölün onları götürebileceği yere k a d a r yayılmaya d e v a m eder. Ve o sadece k ü ç ü c ü k bir taştı. Biz y e n i t ü r d e n bir k ü r e n i n , n e y a p a r s a n y a p etrafında belli titreşimler y a r a t a c a k olan y e n i bir psikolojik gölün içinde y a ş ı y o r u z . Bu insanları etkiler, bilinmey e n k a y n a k l a r a ulaşır. Sadece d o ğ r u bireysellikten bir dalga y a r a t ve o p e k çok insana ulaşacaktır: Ve kesinlikle s a n a en y a k ı n p l a n insanlarla, ilk önce onlar görecektir ve b ü y ü k bir hayr a n l ı k l a a n l a y a c a k l a r d ı r . B u y ü z d e n m u t l u h i s s e t. T a m a mıyla d ö n ü ş m e şansın v a r v e a n n e b a b a n a y a r d ı m e t ç ü n k ü o n l a r ı n b ö y l e b i r ş a n s ı o l m a m ı ş t ı ; o n l a r için ü z ü l . 262
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
Anne ve babam benden yana o kadar çok hayal kırıklığına uğradılar ki sürekli benim hakkımda endişeleniyorlar. Onlara ne borçluyum? A i l e ile ilgili s o r u n ş u d u r , çocuklar ama
çocukluktan
anne
veynlikten
babalar
asla
çıkmazlar,
Çocuklar
çıkar ebe$
insan-
lar, e b e v e y n l i ğ i n s o n s u z a k a d a r y a p ı ş m ak z o r u n d a olma-
çocukluktan
çıkar
ama anne babalar asla
ebeveynlikten çıkmazlar.
d ı ğı n b i r ş e y o l d u ğ u n u h e n ü z ö ğrenememiştir
. Ç o c u k bir yetişkin olduğunda,
ebe-
v e y n l i ği n b i t e r . Ç o c u ğ u n o n a i h t i y a c ı v a r d ı r ; o ç a r e s i z di. O n u n a n n e y e , b a b a y a , o n l a r ı n k o r u m a s ı n a ihtiyac ı v a r d ı . A n c a k ç o c u k k e n d i b a ş ı n a a y a k t a d u r a b i l i r old u ğund a e b e v e y n l e r ç o c u ğ u n h a y a t ı n d a n n a s ı l ç e k i l e ceklerini ö ğ r e n m e k z o r u n d a d ı r l a r. Ve a n n e b a b a l a r asla ç o c u ğ u n h a y a t ı n d a n çekilmediği için k e n d i l e r i ve çocukla r sürekli endişeli kalırlar. M a h v e d e r l e r , suçluluk yaratırlar; belli bir sınırdan s o n r a y a r d ı m etmezler. A n n e b a b a o l m a k b ü y ü k b i r s a n a t t ı r ; ç o k a z sayıd a i n s a n g e r ç e k t e n a n n e b a b a o l m a k için yeterlidir. H i ç e n d i ş e l e n m e ; t ü m a n n e b a b a l a r ç o c u k l a r ı ile ilgili h a y a l k ı r ı k l ı ğ ı y a ş a r ! V e b e n h i ç i s t i s n a s ı o l m a d a n hepsi diyorum.
Gautam
B u d a ' n m a n n e b a b a s ı bile
o n u n l a ilgili ç o k h a y a l k ı r ı k l ı ğ ı h i s s e t m i ş t i r . I s a M e sih'in a n n e b a b a s ı açıktır k i o n d a n , ç o k h a y a l kırıklığı d u y m u şlardır
. O n l a r belli bir t ü r d e h a y a t y a ş a m ı ş t ı r 263
ÇOCUK
—ve onlar Ortodoks
Y a h u d i idi — ve bu oğlan, bu
İsa p e k ç o k g e l e n e k s e l fikrin, g e l e n e ğ i n k a r ş ı s ı n a çıkıyor, İsa'nın babası Joseph, artık yaşlandığını, oğlunun m a r a n g o z l u k t a , işinde, d ü k k â n ı n d a o n a y a r d ı m e d e c eğ in i u m u t e t m i ş o l m a l ı . V e b u a p t a l o ğ u l s a T a n r ı ' n ı n K r a l l ı ğı'nda n k o n u ş m a y a b a ş l a d ı ! O n u n b u i h t i y a r y a ş ınd a ç o k m u t l u o l d u ğ u n u m u d ü ş ü n ü y o r s u n . G a u t a m B u d a ' n m babası çok yaşlıydı ve sadece tek bir oğlu vardı. Ve o da kendisi çok yaşlı iken doğm u ştu . T ü m h a y a t ı b o y u n c a b i r e r k e k e v l a t s a h i b i o l a b i l m e k için
beklemişti ve d u a etmişti ve ibadet etmişti
ve h e r çeşidinden dini ritüeli y a p m ı ş t ı ç ü n k ü o n u n b ü y ü k krallığına k i m göz k u l a k olacaktı? V e s o n r a b i r g ü n o ğ l u s a r a y d a n y o k o l u v e r d i . O n u n ç o k m u t l u old u ğun u m u z a n n e d i y o r s u n ? Ç o k k ı z m ı ş t ı , v a h ş i c e s i n e öfkeliydi, e ğ e r b u l a b i l s e y d i G a u t a m B u d a ' y ı ö l d ü r e b i lirdi! Polisleri, dedektifleri t ü m krallık içinde arıyorlardı. " O n e r e d e saklanıyor? O n u b a n a getirin." V e B u d a babasının ajanları tarafından y a k a l a n a c a ğın ı b i l i y o r d u b u y ü z d e n ilk y a p t ı ğ ı ş e y b a b a s ı n ı n k r a l l ı ğını n d ı ş ı n a ç ı k m a k t ı ; b a ş k a b i r k r a l l ı ğ a k a ç t ı v e o n iki y ı l s ü r e s i n c e o n u n h a k k ı n d a h i ç b i r ş e y d u y u l m a dı. A y d ı n l a n d ı ğınd a m u t l u l u ğ u n u p a y l a ş m a k i ç i n b a basına, " E v e v a r d ı m " demek, " F a r k ı n a vardım, " demek, "Hakikati tanıdım ve onun yöntemi b u " d e m e k için eve geri d ö n d ü . F a k a t b a b a ç o k ö f k e l i y d i, t i t r i y o r v e s a r s ı l ı y o r d u . Y a şlıydı , ç o k y a ş l ı y d ı . B u d a ' y a b a ğ ı r d ı v e " S e n b e n i m
264
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
içi n b i r y ü z k a r a s ı s ı n ! " d e d i . B u d a ' y ı g ö r d ü — o r a d a b i r d i l e n c i e l b i s e s i v e d i l e n m e t a s ı ile d u r u y o r d u — v e şöyle dedi: " Ö n ü m d e b i r dilenci gibi d u r m a y a nasıl cesar e t e d e b i l i y o r s u n ? S e n b i r i m p a r a t o r u n o ğ l u s u n v e ailemizde hiçbir z a m a n bir dilenci olmamıştır!
Babam
bir i m p a r a t o r d u v e o n u n b a b a s ı d a öyleydi v e asırlardır bizler i m p a r a t o r u z ! Sen t ü m bu mirasın yüzkarası$ sın! B u d a y a r ı m s a a t b o y u n c a d i n l e d i , t e k b i r s ö z söylemedi. B a b a n ı n benzini bittiğinde, biraz d a h a sakinleştiğin d e . . . g ö z l e r i n d e n y a ş l a r geliyordu. Ö f k e , h ü s r a n g ö z y a ş l a r ı . O z a m a n B u d a ş ö y l e d e d i : " S e n d e n sad e c e t e k b i r iyilik i s t i y o r u m . L ü t f e n g ö z y a ş l a r ı n ı sil v e b a n a b a k : B e n evi t e r k e d e n kişi değdim, b e n t a m a m ı y la d ö n ü ş m ü ş bir insanım fakat senin gözlerin gözyaşlar ı ile o k a d a r d o l u k i g ö r e m i y o r s u n . V e s e n h â l â a r t ı k var olmayan birisine k o n u ş u y o r s u n ! O öldü." B u b a ş k a b i r öfkeyi t e t i k l e d i v e ba bası, " B a n a öğretmeye mi çalışıyorsun?
B e n i m bir aptal o l d u ğ u m u
mu zannediyorsun? Kendi oğlumu tanıyamaz mıyım? Senin d a m a r l a r ı n d a b e n i m k a n ı m akıyor. Ve b e n seni t a n ı y a m a m ?" dedi. B u d a , " L ü t f e n b e n i yanlış a n l a m a b e d e n kesinlikl e s a n a ait, a n c a k b i l i n c i m d e ğ i l . V e b e n i m g e r ç e k l i ğ i m b e d e n i m değil, bilincimdir. V e senin b a b a n ı n v e o n u n babasının d a bir i m p a r a t o r olduğu k o n u s u n d a haklısın. A n c a k k e n d i m h a k k ı n d a d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e g e ç m i ş hayatımda b e n bir dilenciydim ve önceki y a ş a m ı m d a da bir dilenciydim ç ü n k ü b e n hakikati a r ı y o r d u m . Be$ 265
ÇOCUK
d e n i m s e n i n a r a c ı l ı ğ ı n l a g e l m i ş t i r a m a seri s a d e c e b i r geçit gibiydin. S e n b e n i y a r a t m a d ı n , sen bir a r a c ı y d ı n . Ve b e n i m bilincimin senin bilincinle hiçbir alakası y o k . Ve b e n i m söylediğim şey ş u d u r , şimdi eve y e n i b i r bilinç olarak geldim, y e n i d e n d o ğ u m süreci y a ş a d ı m . Sadece b a n a bir bak, benim m u t l u l u ğ u m a ! " dedi. Ve babası o n u n söylediğine i n a n m a y a r a k oğluna baktı. A n c a k kesinlikle bir şey v a r d ı : Kendisi ç o k öfkeliydi a m a oğlu h i ç t e p k i v e r m e m i ş t i , b u kesinlikle y e niydi. O o ğ l u n u t a n ı y o r d u . O a y n ı kişi olsaydı, en az babası kadar, hatta d a h a çok kızardı çünkü o gençti ve o n u n k a n ı b a b a s ı n ı n k i n d e n d a h a sıcaktı. A n c a k o kızgın bile değildi, o n u n y ü z ü n d e k e s i n bir h u z u r , b ü y ü k b i r sessizlik v a r d ı .
O b a b a s ı n ı n öfkesi t a r a f ı n d a n ra-
hatsız edilmemiş, çileden çıkmamıştı. B a b a o n u taciz e t m i ş t i f a k a t o n u n ü z e r i n d e h e r h a n g i b i r e t k i s i y o k gibiydi. Y a şl ı
gözlerinden
gözyaşlarını
sildi
ve
yeniden
baktı, yeni zarafeti g ö r d ü . . . A n n e b a b a n ı hayal kırıklığına uğratacaksın ç ü n k ü onlar senin aracılığınla b i r t a k ı m beklentileri y e r i n e getirmeye çalışıyor olmalılar. A n c a k b u y ü z d e n suçluluk d u y m a aksi t a k t i r d e s e n i n c o ş k u n u , s e n i n sessizliğini, senin gelişimini m a h v e d e c e k l e r d i r . S e n endişelenmeden, rahatsız o l m a d a n kal. H i ç suçluluk hissetme. H a y a t ı n s e n i n d i r v e s e n k e n d i ışığın d o ğ r u l t u s u n d a y a ş a mak zorundasın. V e s e n c o ş k u n u n k a y n a ğ ı n a , içse l s a a d e t i n e u l a ş t ı ğ ında , p a y l a ş m a k i ç i n o n l a r a git. Ö f k e l i o l a c a k l a r : B e k $ 266
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
le ç ü n k ü öfke sürekli bir şey Hiç
d e ğildir ; o b i r b u l u t g i b i g e l i r v e g e ç e r . B e k l e ! O r a y a git, o n -
suçluluk
hissetme.
l a r l a b i r l i k t e ol: A n c a k s a d e c e
Hayatın
senindir
ve sen kendi
yine de sakin kalabileceğinden emin olduğunda, sadece hiçbir
ışığın
doğrultusunda
ş eyi n s e n d e b i r t e p k i y a r a t m a -
yaşamak
y a c a ğın ı b i l d i ğ i n d e v e s a d e c e
zorundasın.
onlar kızgın
bile
olsa o n l a r a
sevginle t e p k i verebileceğini bildiğinde. Ve bu o n l a r a y a r d ı m etmenin yegâne yolu olacaktır. Sürekli
benim
için
endişeleniyorlar
diyorsun.
B u o n l a r ı n i ş i d i r ! V e z a n n e t m e k i o n l a r ı n f i k i r l e r ini takip etmiş olsaydın endişelenmeyeceklerdi. O n l a r yine de endişeleneceklerdi. Onların koşullanması bu. O n l a r ı n a n n e babas ı endişelenmiş olmalı ve onların ann e b a b a l a r ı n ı n a n n e b a b a l a r ı endişelenmiş olmalı; onların genlerinde bu var. Ve sen artık endişelenmediğin için onları h a y a l kırıklığına u ğ r a t t ı n . S e n y o l d a n sapıy o r s u n ! O n l a r ı s t ı r a p i ç i n d e , o n l a r ı n a n n e b a b a l a r ı ıst ı r a p i ç i n d e y d i . V e b u A d e m ile H a v v a ' y a k a d a r b ö y leydi! Ve sen yoldan sapıyorsun, bu y ü z d e n b ü y ü k bir endişe vardır. A n c a k şayet e n d i ş e l e n i r s e n b ü y ü k b i r fırsatı kaçırırsın ve o z a m a n onlar seni y e n i d e n a y n ı b a t a k l ı ğ a geri çekmiş olurlar. O n l a r sen eski geleneksel, konforlu y o l a g e r i d ö n d ü ğ ü n i ç i n iyi h i s s e d e c e k l e r , m u t l u olacaklardır a m a b u n u n ne sana ne de onlara bir yararı yoktur. 267
ÇOCUK
E ğe r b a ğ ı m s ı z k a l a b i l i r s e n , e ğ e r ö z g ü r l ü ğ ü n g ü z e l kokularını edinebilirsen, eğer d a h a çok meditasyon hal i n d e olabilirsen k i b u n u n için — d a h a ç o k m e d i t a s y o n h a l i n d e o l m a k i ç i n , d a h a s e s s i z o l m a k için, d a h a s e v g i d o l u o l m a k için, d a h a m u t l u o l m a k için — b u r a d a s ı n , o z a m a n bir g ü n kendi saadetini paylaşabilirsin. Paylaşm a k için ö n c e o n a s a h i p o l m a k z o r u n d a s ı n ; s a d e c e zat e n s a h i p o l d u ğ u n şeyi paylaşabilirsin. Şu an sen de endişelenebilirsin a m a endişelenen iki kişi b a s i t ç e e n d i ş e l e r i ikiye k a t l a r ; b i r b i r l e r i n e y a r dım edemezler. Bu onların koşullanması haline gelmiş olmalı. Bu, dünyadaki herkesin koşullanmasıdır.
B i r aile b i r h a h a m ı k o n u k e d i y o r d u v e e v i n reisi b u n u n o n u r u y l a çocuklarını b ü y ü k bir h a h a m geleceği için y e m e k m a s a s ı n d a ciddi d a v r a n m a l a r ı için u y a r d ı . A n c a k y e m e k sırasında bir şeye güldükleri için o n l a r a masadan kalkmalarını emretti. B u n u n üzerine h a h a m da ayağa kalktı ve ayrılmaya hazırlandı. "Bir şey mi o l d u ? " diye s o r d u endişeli şekilde baba. "Şey, b e n d e g ü l d ü m ! " d e d i h a h a m .
O n l a r ı n senin h a k k ı n d a k i endişeleri,
ciddiyetleri
için kaygı d u y m a . O n l a r bilinçsizce seni suçlu hissett i r m e y e çalışıyorlar. O n l a r ı n başarılı o l m a s ı n a izin verme ç ü n k ü eğer onlar başarılı olursa seni m a h v e d e c e k ler v e a y n ı z a m a n d a senin aracılığınla o n l a r için m ü m k ü n olabilecek b i r fırsatı d a m a h v e d e c e k l e r . 268
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
Anne
babama ne
borcum
var d i y e
soruyorsun.
Ş un u b o r ç l u s u n : K e n d i n o l m a k z o r u n d a s ı n . Y i n e ş un u b o r ç l u s u n : M u t l u o l m a y ı , m u t l u l u k t a n k e n d i n d e n geçmeyi, k e n d i içinde bir k u t l a m a haline gelmeyi, k a h k a h a a t m a y ı v e k e y i f a l m a y ı ö ğ r e n m e y i . O n l a r san a fiziksel o l a r a k y a r d ı m e t m i ş t i r , s e n o n l a r a m a n e v i olarak y a r d ı m etmelisin. O n l a r a geri ö d e m e n i n tek y o lu budur.
Annem için suçluluk hissediyorum. Anneme sevgi, ilgi gösteremiyorum ve aynı evde yaşadığımız için giderek kötüleşti. Ve onunla ne yapacağımı bilemiyorum.
Birkaç şey var.
ilki:
An-
neler, b a b a l a r çok fazla şey talep
eder,
çocukların vermesi
m ü m k ü n olandan d a h a çoğun u isterler.
Ç ü n k ü d o ğ a l eği-
lim ş u d u r : O n l a r sen onları n ç o c u ğ u o l d u ğ u n için s e n i sev e r l e r a m a s en o n l a r ı a y n ı şe-
Anneler,
babalar
çok fazla şey talep eder, çocukların mümkün daha
vermesi olandan çoğunu
isterler.
kilde sevemezsin ç ü n k ü onlar senin ç o c u k l a r ı n değildir. S e n k e n d i ç o c u k l a r ı nı seveceksin v e a y n ı şey y e n i d e n olacak: Ç o c u k l a r ı n s e n i aynı
şekilde
sevemeyecekler
çünkü
nehir
ileri
doğru
a k a r , g e r i y e d o ğ r u d e ğ i l . D o ğ a l o l a n şey, a n n e b a b a l a rın çocuklarını sevecek olması ve çocukların da kendi çocuklarını sevecek olmasıdır; bu geriye d o ğ r u gide$
269
ÇOCUK
mez. A n c a k talep doğal gibi g ö z ü k ü r . A n n e seni sevdiği için s e n i n de o n u a y n ı şekilde sevebileceğini z a n n e der. Ve o ne k a d a r talep e d e r s e sen sevgiyi o n a d ö n d ü r m e y e muktedir olacaksın. Ve o,
sende suçluluk
d u y g u s u y a r a t a c a k . O y ü z d e n b u fikri b i r k e n a r a k o y , o n u tamamıyla bırak; bu doğaldır. Sen onu, o n u n seni sevdiği şekilde
sevemezsin.
Ve
sende yanlış
bir şey
yok, yanlış hiçbir şey yok. H e r çocuğun başına gelen şey b u d u r ; d o ğ a n ı n olmasını istediği şey b u d u r . Ş aye t ç o c u k l a r a n n e b a b a l a r ı n ı ç o k s e v e r s e k e n d i ç o c u k l a r ı n ı s e v e m e y e c e k l e r d i r . B u d a h a tehlikeli olacaktır: O z a m a n türlerin h a y a t ta kalması riske girecektir. S e n i n a n n e n d e k e n d i a n n e s i n i s e v m e m i ş t i r . E n iyi ihtimalle kişi kibar,
saygılı olabilir a m a sevgi geriye
d o ğr u a k m a z . K i ş i s a y g ı l ı o l a b i l i r , b u d o ğ r u d u r ; k i ş i saygılı o l m a l ı d ı r a m a sevgi m ü m k ü n değildir. B i r k e z sevginin imkânsız o l d u ğ u n u anlarsan suçluluk duygusu kaybolacaktır. A n n e b a b a s ı n a aşırı bağlı, aşırı takıntılı b a z ı insanlar vardır; onlar psikolojik olarak hastadır. Şayet bir k a d ı n a n n e s i n i ç o k fazla severse bir e r k e ğ i s e v e m e yecektir ç ü n k ü h e r z a m a n a n n e s i n i n acı çekeceğini görecektir. B u b i r çeşit ç a t ı ş m a y a r a t a c a k t ı r . E ğ e r k a d ı n bir e r k e ğ i s e v e r s e o n u n sevgisi, e r k e ğ e d o ğ r u a k a c a k tır ve o suçluluk hissedecektir.
O n l a r asla h a y a t t a n
zevk almayacaktır ve aynı z a m a n d a ann e babalarına d a öfkeli o l a c a k l a r d ı r . İ ç l e r i n d e n , h i ç k i m s e y e söylemeyecek; h a t t a kendilerine bile söylemeyecek olsalar da, " E ğ e r b i r g ü n a n n e m ö l ü r s e y a d a b a b a m ö l ü r s e o
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
z a m a n ö z g ü r o l a c a ğ ı m " d i y e u m u t e d e c e k l e r d i r . O , bi$ linçaltlarında d o l a n ı p d u r a c a k t ı r ç ü n k ü b u y e g â n e özg ü r l ü k o l a s ı l ı ğ ı y m ı ş g i b i g ö z ü k ü r . B u iyi d e ğ i l d i r — a n n e b a b a n ı ölü olarak d ü ş ü n m e k — a m a eğer aşırı bağlı bale gelirsen olan şey b u d u r . B u n a g e r e k y o k ; s a d e c e saygılı ol, h e p s i b u . Ö z e n göster, n e yapabiliyorsa n y a p a m a hiç suçluluk hissetme. V e şayet a n n e b a b a l a r anlayışlıysa b u n u anlayacaktır. B u h a y v a n l a r d a böyledir. H a y v a n l a r d a b ö y l e bir m e sele y o k t u r : Ç o c u k k e n d i b a s m a d u r a b i l d i ğ i a n , ç o c u k anne babasını terk eder. A n n e babalar ç o cuğu n peşinden gidip, " D i n l e n e r e y e g i d i y o r s u n ? S e n i n için b u k a d a r şey yaptık..."
demezler. D o ğ a d a bu hiç sorulmaz.
V e a n n e v e b a b a h i ç b i r şey y a p m a m ı ş değildir; onlar çok şey yapmıştır. Özellikle de a n n e ç o k şey y a p m ı ştı r a m a b u o n u n m u t l u l u ğ u d u r . S e n i r a h m i n d e t a ş ı m a k o n u n m u t l u l u ğ u y d u , seni beslemek, seni yetiştirmek onun mutluluğuydu.
O zaten ödüllendirilmiştir.
O n a d a h a fazla b i r şey v e r i l m e s i n e g e r e k y o k ; v e r m e k söz k o n u s u değildir. O bu a n l a r d a n keyif aldı — h a m i leyken b u n d a n keyif a l d ı — d o ğ u m y a p t ı ğ ı n d a mutluyd u ç ü n k ü o b i r a n n e o l d u , dileği y e r i n e g e l d i. S o n r a seni yetiştirdi ve
o
mutluydu:
O
bir
ç o c u k yetiştiri-
y o r .. . d o ğ al bir mutluluk. O şimdiden ödüllendirilmiştir. D o ğ a h e r z a m a n a n ı n d a ö d ü l l e n d i r i r . O a s l a d o s y a ları s ü r ü n c e m e d e b ı r a k m a z . Bu n e d e n l e suçlu h i s s e t m e ; fikrini d e ğ i ş t i r m e n ger e k e n y e r b u d u r . S u ç l u l u ğ u bırak v e s o n r a gelen değiş im i g ö r .
271
ÇOCUK
E ğe r o n a g i t m e k s e n i i y i h i s s e t t i r m i y o r s a g e r e k y o k t u r . S a d e c e iyi h i s s e t t i ğ i n d e g i t ! A s l a g ö r e v o l a r a k g i t m e . Asla g i t m e k z o r u n d a o l d u ğ u n için g i t m e . S a d e c e g e r ç e k t e n iyi h i s s e t t i ğ i n z a m a n v e a n n e n l e b i r s ü r e b i r l i k t e o l m a k i s t e d i ğ i n z a m a n git. M u t l u o l d u ğ u n d a , sadece birkaç dakikalığına o r a d a olman, b e r b a t hissedip saatlerce o r a d a o l m a n d a n , o n u n için v e k e n d i n için ıstırap y a r a t m a n d a n d a h a iyidir. Biraz d a h a u y a n ı k ol.
Anne babamı görmek aklıma geldiğinde midemde bir düğümlenme oluyor. Onlarla birlikteyken ya çok mesafeli, mekanik hale geliyorum ya da çok savunma halinde ya da saldırgan oluyorum. Onlara şefkat duymuyorum. Terapiye gitmeli miyim?
G e r e k yok. Bu sadece geçmişten gelen bir k o r k u . E n e r j i n g a y e t iyi: E n e r j i n d e b i r d ü ğ ü m y o k , d ü ğ ü m sad e c e a n ı l a r ı n d a d ı r . B u n l a r iki a y r ı şeydir. Ş aye t d ü ğ ü m e n e r j i n d e o l s a y d ı o z a m a n z o r b i r şey olurdu . E ğ e r d ü ğ ü m sadec e Anne
baba demek
suçluluk
demektir.
Onlar temel
suçluluğu
yaratmıştır
hafızadaysa çok basit bir dir,
o n u h e m e n bırakabilirsin.
B e n i m ö n e r i m h e r h a n g i b i r şey i n içine g i r m e d e n ö n c e iki ü ç a y l ı ğın a s a d e c e m u t l u o l . Y a l nızca
272
şey-
hiçbir
engel
olmadan,
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
hiçbir suçluluk olmadan, hiçbir mecburiyet o l m a d a n hayatın tadını çıkar. Şayet h a y a t t a n hiç suçluluk duym a d a n v e ö z g ü r c e z e v k alabilirsen a n n e b a b a n için b ü y ü k bir şefkat içinde yükselecek. A s l ı n d a h i ç b i r ç o c u k , s u ç l u l u k d u y m a z h a l e gelen e k a d a r a n n e babasını asla affedemez. Ç ü n k ü a n n e baba demek suçluluk demektir. Onlar temel suçluluğu y a r a t m ı ştır : Ş u n u y a p , b u n u y a p m a ; ş u n u n g i b i ol, b u n u n gibi o l m a . O n l a r ilk y a r a t ı c ı ö ğ e l e r d i v e o n l a r ayn ı z a m a n d a y o k edici olmuşlardır. O n l a r ç o c u ğ u n büy ü m e s i n e y a r d ı m etti, ç o c u ğ u s e v d i a m a o n l a r ı n k e n d i zihinleri ve koşullanmaları v a r d ı ve onlar bu koşullanm a l a r ı ç o c u ğ a d a y a t m a y a çalıştı. B u y ü z d e n h e r ç o c u k a n n e b a b a s ı n d a n nefret eder. A n n e b a b a n a k a r ş ı hissediyorsun,
onlardan korkuyorsun çünkü
onlar
senin
k e n d i n o l m a n a izin v e r m i y o r : B u y ü z d e n n e z a m a n onlar v a r s a k r a m p l a r g i r m e y e başlıyor, k a r n ı n d a d ü ğ ü m h i s s e d i y o r s u n ç ü n k ü o n l a r s e n i n k e n d i n o l m a n a izin vermiyor. Onların mevcudiyetinde yeniden bir çocuk haline geliyorsun. Geçmiş y e n i d e n canlanıyor. Yenid e n çaresizsin v e artık b i r ç o c u k değilsin. B u y ü z d e n d o ğa l o l a r a k t a r t ı ş m a y a g i r i y o r s u n , ö ç a l ı y o r s u n , k ı z ı yorsun ya da savunmaya geçiyorsun. Ya da kaçmaya b a şlıyorsun...anca ş eylerdir
k bunların hepsi bir mesafe y a r a t a n
.
V e a n n e b a b a n ı s e v m e k için çok d e r i n b i r özlem var; b u h e r k e s için böyledir . O n l a r d a n geldin, h a y a t ı n ı onlara borçlusun. H e r k e s bu kaynağı sever a m a kayn a k y a k ı n l a ş m a y a , iletişime izin v e r m e y e n bir şey y a p $ 273
ÇOCUK
m ı ştı r b u y ü z d e n y a k ı n l a ş t ı ğ ı n d a b i r s o r u n v a r d ı r . Y a $ k ı n l a şmazsa n d e r i n d e n b i r b i r l e ş m e , a f f e t m e , y e n i k ö p r ü l e r k u r m a isteği vardır. U ç aylığına c a n ı n ı n istediği gibi y a ş a v e b u hafı$ z a n d a k i b u k ı s m ı t e m i z l e y e c e k t i r . S a d e c e y a ş a m a k ist e d i ği n ş e k i l d e y a ş a . A n n e b a b a n a r t ı k s e n i e n g e l l e m i yor. A n n e b a b a n senin içinden p e k çok kez konuşacaktır: S e n bir şey y a p ı y o r o l a c a k s ı n v e a n n e b a b a sesi gelip, " B u n u y a p m a " d i y e c e k t i r . B u a n n e b a b a s e s i n e g ü l ve artık özgür olduğunu ve a n n e babanın hayatını yaş ayaca k k a d a r v e o n u n s o r u m l u l u ğ u n u a l a c a k k a d a r seni olgunlaştırdığını hatırla. O n e d e n l e bu sese ihtiyaç y o k t u r : Artı k s e n i n k e n d i bilincin var, o n u n y e r i n e geçecek bir şeye ihtiyacın y o k . A r t ı k a n n e b a b a n ı n senin için k o n u ş m a s ı n a g e r e k y o k , s e n k e n d i k e n d i n e k o n u ş abilirsin
.
U ç aylığına b u n u dene; ü ç a y içinde d ü ğ ü m kayb o l a c a k . O ç o k kolaylıkla temizlenebilir, silinebilir. Ve b u n u k e n d i b a ş ı n a yapabilirsin, o z a m a n t e r a p i y e ihtiyaç yoktur. E ğe r y a p a m a z s a n v e b u n u n z o r o l d u ğ u n u h i s s e diyorsan o z a m a n terapi y a r d ı m c ı olacaktır.
O aynı
ş ey i y a p a c a k t ı r : A n ı y ı s i l e c e k t i r . Ş a y e t t e k b a ş ı n a y a p a m a z s a n her z a m a n nasıl y a p a c a ğ ı n ı bilen bir uzmanın desteğini a l m a k iyidir a m a ö n c e k e n d i b a ş ı n a dene. Aksi taktirde bazen olan şey şudur; terapistin ann e b a b a n d a n k u r t u l m a n için y a r d ı m edebilir a m a o n u n k e n d i s i s e n in a n n e b a b a n h a l i n e gelir. Z i h i n o k a d a r 274
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
b e c e r i k s i z , o k a d a r ş a ş k ı n d ı r k i e ğ e r t u t u n d u ğ u b i r şeyi kaybetmeye başlarsa h e m e n başka bir y ö n d e n o n u n y e r i n e geçecek b a ş k a bir şeye t u t u n m a y a başlar. Bu y ü z d e n pek çok insan terapiste gider ve yavaş yavaş problemlerinden kurtulur a m a sonra terapist sorun haline gelir. O z a m a n t e r a p i s t i k a y b e t m e y i g ö z e a l a m a z lar; o z a m a n t e r a p i y i b ı r a k a m a z l a r . T e r a p i s t i d e ğ i ş t i r e bilirler,
terapiyi
değiştirebilir-
ler, b i r t e r a p i ç e ş i d i n d e n d i ğ e r terapi çeşidine gidebilirler a m a
Tamamıyla
o n l a r t e r a p i bağımlısı haline ge-
rahat ve özgür ol ve sanki
lirler. Bazen problemlerinin kendi
başına
üstesinden
gelmen
iyidir: B u s a n a d a h a ç o k özgü-
ilk kez doğmuşsun gibi
hayattan
keyif
al.
ven verir. V e işlem şudur: C a n ı n n e istiyorsa y a p . İyi y a d a k ö t ü ö n e m l i o l a n b u değil. B u ü ç aylığına c a n ı n n e y a p m a k istiyorsa iyidir v e c a n ı n n e y a p m a k i s t e m i y o r sa d a kötüdür. Bu yüzden onu yapma. Tamamıyla rahat ve ö z g ü r ol ve s a n k i ilk kez d o ğ m u ş s u n gibi h a y a t t a n keyif al ve bu s a n n y a s aracılığıyla olan şeydir. S e n y e n i b i r ç o c u k s u n , b u y e n i b i r d o ğ u m d u r . S e n y e n i b i r çizgide, b ü y ü m e y e başlayabilirsin ve o z a m a n bu a n n e bab a sesleri v e a n n e b a b a k o ş u l l a n m a s ı y o l u n a h i ç çıkmayacaktır. Bu yeni bir büyümedir.
Babam ansızın öldü ve bir şekilde bazı şeyleri bitirmek için gidip annemle birlikte olmam gerektiğini hissediyorum. Duygusal olarak onunla 275
ÇOCUK
bitmemiş olduğunu hissettiğim bir şey var ve görünüyor ki bunun zamanı geldi. A n n e b a b a l a r l a b u h e p b ö y l e d i r . İlişki ö y le b i r şeydir ki o n u bitirmek b ü y ü k bir farkındalık gerektirir. Sad e c e o z a m a n b i t e b i l i r . O n u b i t i r m e fikri bile o n u n bitm e s i n e e n g e l olabilir. B u n e d e n l e b u fikri t a ş ı m a . S a d e c e o r a d a ol.. .doğal b ir şekilde, sevgi dolu bir şekilde o r a d a . Ne yapabiliyorsan y a p çünkü anne babalar pek ç o k şey y a p m ı ş t ı r v e B a t ı ' d a b u n u n için o n l a r a t e ş e k k ü r bile e d i l m e z . H i ç k i m s e m i n n e t h i s s e t m e z . D o ğud a b u t a m a m ı y l a f a r k l ı o l m u ş t u r . D o ğ u ' d a bu asla b i t m e m i ş bir d u r u m değildir. O h e r z a m a n tam a m l a n m ı ştı r ç ü n k ü a n n e b a b a l a r ç o k ş e y v e r m i ş t i r v e çocuklarsa h e r z a m a n m ü m k ü n o l d u ğ u n c a çok saygı g ö s t e r m i şlerdir
. Bu D o ğ u ' d a çok doğal bir hale gelmiş-
tir ve b u n u n böyle olmasında çok derin bir n e d e n vardır.
Şayet anne babanla uyumlu olmazsan kendinle
u y u m l u olamazsın. Ç ü n k ü a n n e babalar sadece rastlantısal olgular değildir; onlar d e r i n bir şekilde senin köklerindedir...sen
onlardan
geliyorsun.
Varlığının
y a r ı s ı a n n e n d e n gelir, v a r l ı ğ ı n ı n d i ğ e r y a r ı s ı b a b a n d a n gelir. H e r i k i s i d e s e n d e d e v a m e d e c e k t i r . O n l a r ı n t ü m ç a t ı şmas ı s e n d e d e v a m e d e ç e k t i r . . . o n l a r ı n t ü m k a y g ı l a r ı d e r i n d e d e v a m e d e c e k t i r . O n l a r l a u y u m l u h a l e gelm e k s e n i n iyiliğin i ç i n d i r . V e e n k o l a y y o l u , b u n u n i ç i n hiç çaba sarf etmemektir. Ç a b a asla y a r d ı m c ı olmayacaktır: O çok y a p a y d ı r . B u y ü z d e n b u fikri b ı r a k a k s i t a k t i r d e b i r ş e y l e r i n ta$ 276
A N N E BABAYLA B A R I Ş M A K
m a m l a n m a d a n kalmış
olduğunu
hissederek yeniden
geriye döneceksin. S a d e c e o r a y a git, o r a d a o l v e o s a n a ş i m d i i h t i y a ç duyacaktır. Baban öldüğünde o çok büyük bir ü z ü n t ü içinde olacaktır; s a n a ihtiyacı olacaktır. B u n e d e n l e bilinçli b i r ç a b a i ç i n d e o l m a s a d e c e o n u n l a ol. O n a y u m u şa k d a v r a n , o n a ö z e n g ö s t e r . . . b a z e n o n u n l a b i r l i k te meditasyon yap. Eğer yapabilirse o n u n meditasyon y a p m a s ı n a y a r d ı m et. Y o k s a o n a s a d e c e o n u n o d a s ı n da m e d i t a s y o n y a p a c a ğ ı n ı söyle. O sadece y a t a ğ ı n d a dinlenebilir; sen m e d i t a s y o n y a p a c a k s ı n . Ve bu titreşimin kendisi ona y a r d ı m edecektir. M u t l u ol. B ö y l e b i r d u r u m d a , b u d u r u m d a b u z o r o l a c a k t ı r a m a y i n e d e m u t l u ol. O n a n e ş e g ö t ü r . . . a ğ ı r l ı ğ ı hafiflet, o n u n d u r u m u k a b u l e t m e s i n e y a r d ı m et. Ve
ilişkini
Eğer sevgi dolu hiçbir
umursama
ve
sürüncemede
b i r d e n g ö r e c e k s i n ki iyileşmiş. O dolaylıdır; d o ğ r u d a n üzerin-
biz olabilirsek ilişki kalmaz.
O, her an tamamlanmıştır.
de çalışamazsın. Ve şayet iki üç h a f t a l ı ğın a
çok
sevgi
dolu
ve
y a r d ı m c ı olabilirsen ve o geldiğin için m u t l u olursa, o n u n ihtiyacı olan, o n u n için bir destek olacak, t a m a mıyla farklı t ü r d e n bir
enerjiye
sahip
olduğun
için
m e m n u n olacaktır. Bu k a d a r ı yeterlidir. Bir u y u m u n g e l d i ğin i h i s s e d e c e k s i n . E ğe r b i z s e v g i d o l u o l a b i l i r s e k h i ç b i r i l i ş k i s ü r ü n cemede kalmaz. O, her an tamamlanmıştır. 277
ÇOCUK
Babamdan şüpheleniyorum. Onun benim gerçek babam olduğunu zannetmiyorum. Bu şüpheden kurtulmama yardım eder misiniz? Bu çok zor bir soru. H e r şeyden önce bu önemli d e ğildir . B a b a n ı n A o l m a s ı y a d a B o l m a s ı k o n u d ı ş ı dır. N a s ı l ö n e m l i o l s u n ? S e n sensin, s e n o l d u ğ u n şeysin. İlk h ü c r e n i n n e r e d e n geldiği, h a n g i k a y n a k t a n , n e r e d e n geldiğinin artık hiçbir ö n e m i yok. Niçin bu konuda bu
kadar
endişelisin?
Ancak
b ö y l e şeyler b a z e n t a k ı n t ı h a l i n i alır. Bilse m bile, " B a b a n ş u a d a m d ı r " d e s e m bile; ö r n e ğ i n e ğ e r b a b a n P a $ u l ' d u r d e s e m ne o l a c a k ? B a n a i n a n a c a k mısın? O zam a n benden şüphelenmeye başlayacaksın, bu y ü z d e n senin b a b a n d a n ş ü p h e l e n m e n d a h a iyidir!
Yahut bu
k o n u ile h i ç a l a k a s ı o l m a y a n z a v a l l ı P a u l ' d e n ş ü p h e l e n meye
başlayabilirsin.
Yalnızca a n n e n cevaplayabilir. B a b a n bile c e v a p $ l a y a m a z . B a b a n bile d o ğ r u olmayabilir. A n n e n e sor. B i r g e n ç b a b a s ı n a g i t t i v e " B a b a , S u s y ile e v l e n m e k istiyorum" dedi. " O n u n l a evlenme oğlum" dedi y a şl ı a d a m . " B e n b i r g e n ç k e n b i r a z ç a p k ı n c a y a ş a d ı m . Ve biliyorsun bu tip şeyler nasıldır." Bir hafta k a d a r s o n r a ç o c u k gelip b a b a s ı n a " B a b a , Mildred'a
âşık o l d u m ve o n u n l a evlenme k i s t i y o r u m "
dedi. Y a şl ı s a t ı c ı , " O s e n i n ü v e y k ı z k a r d e ş i n . O n u n l a evlenemezsin" dedi. "Peki ya M a b e l ? " diye s o r d u çocuk birkaç hafta sonra. 278
ANNE BABAYLA BARıŞMAK
" O d a senin üvey kız k a r d e ş i n " dedi babası. E v l e n m e k için ç o k istekli o l a n g e n ç a n n e s i n e gitti v e ş i k â y e t e t t i : " B a b a m S u s y ile, M i l d r e d ile y a d a M a $ b e l ile ü v e y k ı z k a r d e ş l e r i m o l d u k l a r ı i ç i n e v l e n m e m e m g e r e k t i ğin i s ö y l ü y o r . N e y a p m a l ı y ı m ? " Annesi, o ğ l u n a sarıldı ve o n u yatıştırdı:
"Onlar-
d a n istediğinle evlenebilirsin, o senin b a b a n d e ğ i l ! "
Bu nedenle a n n e n sana gerçeği söylemediği sürece bu çok zor bir şeydir. H i ç k i m s e s a n a garant i veremez. Faka t I B M ' i n üretmiş olduğu bir makine duymuşt u m . D o ğ r u olup olmadığını bilmiyorum a m a araştıra$ bilirsin.
I B M makinelerinin n e k a d a r fantastik o l d u ğ u nu d u y m u ş o l a n b i r k a d ı n , I B M satış m a ğ a z a s ı n a girdi v e etrafa bakındı. Satıcı, " M a k i n e y e istediğiniz s o r u y u sorabilirsiniz v e size d o ğ r u c e v a b ı v e r e c e k t i r " d i y e a ç ı k l a d ı . Kadın,
"Babam nerede?"
diye
soruyu yazdı ve
m a k i n e ye girdi. C e v a p geldi: " B a b a n ı z F l o r i d a ' n ı n batı kıyısında balık t u t u y o r . " " K o m i k ! " diye çığlık attı k a d ı n . " B a b a m y i r m i yıl önce öldü." " M a k i n e asla b a t a y a p m a z " diye d a n etti satıcı. "Basit bir yanlış a n l a m a var, s o r u n u z u y e n i d e n oluşturup sorun." 279
ÇOCUK
Kadın
makineye
şöyle y a z d ı ,
"Annemin
kocası
nerde?" I B M m a k i n e s i c e v a p verdi, " O y i r m i yıl ö n c e ö l d ü a m a b a b a n Florida'nın batı kıyısında balık t u t u y o r . "
A m a lütfen b a n a böyle sorular sorma, b e n ne bir I B M makinesiyim, ne de senin a n n e n i m !
280
i
i
M edit asyon Meditasyon bizim yitirmiş olduğumuz doğal bir haldir. O yitirilmiş bir cennettir a m a bu c e n n e t yenid e n kazanılabilir. Ç o c u ğ u n gözlerinin içine b a k v e m u a z z a m b i r sessizlik v e m a s u m i y e t g ö r e c e k s i n . H e r çoc u k bir m e d i t a s y o n haliyle gelir. F a k a t o n u n t o p l u m u n y ö n t e m l e r i n e ayak u y d u r m a s ı gerekir. O n a nasıl düş ünmes i g e r e k t i ğ i , n a s ı l h e s a p y a p m a s ı , n a s ı l m a n t ı k yürütmesi, n a s d tartışması gerektiği öğretilmelidir; o n a sözcükler, dü, k a v r a m l a r öğretilmelidir. Ve yavaş yav a ş o k e n d i m a s u m i y e t i ile t e m a s ı n ı y i t i r i r . O t o p l u m tarafından bozulur,
o yararlı
bir m e k a n i z m a haline gelir. O artık bir insan değildir.
Meditasyon bizim
G e r e k l i o l a n t e k şey, b u hale
yeniden
kavuşmaktır.
O n u ö n c e d e n tanımıştın.
yitirmiş
olduğumuz doğal bir haldir.
Bu
O
yitirilmiş
n e d e n l e m e d i t a s y o n l a ilk k e z
bir cennettir ama
t a n ı ştığınd
bu
a şaşıracaksın çün-
k ü s a n k i o n u d a h a ö n c e d e n bi$ l i y o r m u şsu n
gibi
büyük
cennet yeniden kazandabilir.
bir
281
ÇOCUK
duygu içinde yükselecek. Ve bu duyg u gerçektir. O n u önceden tanımıştın. U n u t m u ş t u n . Elmas, çöp yığınları i ç i n d e k a y ı p t ı . F a k a t e ğ e r o n u ç ı k a r a b i l i r s e n , y i n e elması bulacaksın; o senindir. O gerçekten kaybedilemez: O yalnızca unutulabilir. B i z m e d i t a s y o n c u l a r o l a r a k d o ğ d u k , o n d a n s o n r a zihnin yöntemlerini öğrendik. A n c a k bizim gerçek doğ amı z d e r i n d e b i r y e r d e b i r y e r a l t ı n e h r i g i b i gizli d u ruyor. H e r h a n g i bir gün, birazcık kaz ve kaynağın hâlâ aktığını bulacaksın, taze su kaynakları. Ve hayattaki en büyük mutluluk onu bulmaktır.
Şurası
kesin ki meditasyon mistikler içindir. Niçin onu sıradan insanlar ve onların çocukları için öneriyorsunuz?
Elbette o mistikler içindir. F a k a t herkes bir mist i k t i r ç ü n k ü h e r k e s f a r k e d i l m e s i g e r e k e n b ü y ü k b i r gizemi içinde taşır, h e r k e s h a y a t a geçirilmesi g e r e k e n b ü y ü k bir potansiyeli taşır. H e r k e s bir gelecekle doğ ar . H e r k e s i n u m u d u v a r d ı r . B i r m i s t i k d e r k e n n e d e m e k i s t i y o r s u n ? B i r m i s t i k , y a ş a m ı n g i z e m i n i f a r k etmeye çalışandır, bilinmeyenin içine yönelendir, meçh u l ü n içine girendir. H a y a t ı b i r m a c e r a , bir keşif olandır. A n c a k h e r çocuk bu şekilde başlar: Hayretle, hayranlıkla, k a l b i n d e ki b ü y ü k soruyla. H e r ç o c u k bir mistiktir.
Senin
sözde b ü y ü m e n
sırasında bir yerlerde
i ç i n d e k i b i r m i s t i k o l m a o l a s ı l ı ğ ı ile t e m a s ı n ı y i t i r i r s i n . 282
M E D İTASYO N
V e b i r i ş a d a m ı y a h u t b i r şef yahut
bir
memur yahut
m ü d ü r haline gelirsin.
Herkes
bir
bir
Başka
bir şey haline gelirsin. Ve bu o l d u ğun u
düşünmeye
başlar-
mistiktir
çünkü fark
herkes
edilmesi gereken büyük
sın. Ve o n a i n a n d ı ğ ı n d a o öyle
bir
gizemi içinde
olur. Benim
buradaki
çabam,
senin k e n d i h a k k ı n d a k i yanlış fikirleri y o k e t m e k v e s e n d e k i g i z e m i ö z g ü r l e ş t i r m e k t i r . Me$ ditasyon
gizemi
taşır,
herkes hayata
geçirilmesi
gereken
büyük bir
potansiyeli
taşır.
özgürleştir-
m e n i n b i r y o l u d u r v e o h e r k e s i ç i n d i r ; h i ç b i r i s t i s n a olm a d a n , o hiçbir istisnayı t a n ı m a z . Ve çocuklar b u n a en çok m u k t e d i r olanlardır. O n lar
doğal
mistiklerdir.
Ve
onlar
toplum
tarafından
mahvedilmeden, diğer robotlar, diğer bozulmuş insanlar tarafından mahvedilmeden önce onların biraz me$ d i t a s y o n l a t a n ı ş m a l a r ı n a y a r d ı m e t m e k d a h a iyidir. M e d i t a s y o n bir koşullanma değildir ç ü n k ü medi$ tasyon bir beyin y ı k a m a değildir.
Meditasyon
onlara
h e r h a n g i bir i n a n ç v e r m e k değildir. Şayet bir ç o c u ğ a bir H ı r i s t i y a n olmayı öğretirsen b e y n i ni y ı k a m a k zorundasın; n o r m a l d e s a ç m a gözüke n şeylere i n a n m a y a onu zorlarsın. Ç o c u ğ a İsa'nın bakire bir a n n e d e n doğd u ğun u s ö y l e m e k z o r u n d a s ı n . B u b i r t e m e l t e ş k i l e d e r . Ç o c u ğu n d o ğ a l z e k â s ı n ı a r t ı k m a h v e d i y o r s u n . Ancak
bir
çocuğa
meditasyon
öğretirsen
onun
b e y n i n i y ı k a m ı y o r s u n . O n a bir şeye i n a n m a k z o r u n d a $ 283
ÇOCUK
sın demiyorsun. Onu sadece düşüncenin olmadığı bir deneyim içine davet ediyorsun. D ü ş ü n ce olmaması, bir doktrin değil, bir deneyimdir. Ve çocuklar, buna çok, çok muktedirdir çünkü onlar kaynağa çok yakındır. Onlar hâlâ bu gizemden bir şeyi hatırlıyor. Onlar henüz öteki dünyadan gelmişlerdir. Onlar daha henüz onu tamamıyla unutmamıştır. Er ya da geç unutacaklardır. Fakat güzel kokular hâlâ onların çevresindedir. Bu yüzden tüm çocuklar, çok güzeldir, çok zariftir. Sen hiç çirkin bir çocuk gördün mü? Sonra bu güzel çocuklara ne olur? Onlar nereye kaybolur? Sonradan hayatta bu güzel insanları bulmak çok enderdir. Sonradan tüm bu güzel çocuklara ne olur? Niçin onlar çirkin kişilere dönüşürler? Bu yolda hangi kaza, hangi felaket gerçekleşir? Onlar zekâlarını yitirmeMeditasyon bir
koşullanma
değildir
çünkü
meditasyon bir
beyin yıkama değildir.
ye başladıkları gün zarafetlerini
kaybetmeye
başlarlar.
Onlar doğal ritimlerini, doğal nezaketlerini kaybetmeye başlarlar ve plastik davranışları öğrenmey e başlarlar. artık kendiliğinden
Onlar
kahkaha
atmaz, onlar artık kendiliğinden ağlamaz, onlar artık kendiliğinden dans etmez. Onları bir mağaranın içine hapsettin, deli gömleği giydirdin. Onları hapsettin. Zincirler çok ince, çok görünebilir değil. Zincirler düşüncelerde n yapılmadır: Hıristiyan, Hindu, Müslü% 284
M E D İTASYO N
m a n . S e n ç o c u ğ u zincirledin ve o zincirleri göremez, bu y ü z d e n o nasıl zincirlendiğini g ö r e m e y e c e k t i r . Ve o t ü m y a ş a m ı b o y u n c a azap çekecektir. O böyle bir hap i s h a n e d i r . B u bir a d a m ı h a p s e a t m a k gibi değildir. B u bir a d a m ı n etrafına h a p i s h a n e ö r m e k gibidir. B u y ü z d e n o n e r e y e gitse, h a p i s h a n e o n u n etrafında d e v a m eder. O H i m a l a y a l a r a gidebilir ve bir m a ğ a r a d a oturabilir. V e o b i r H i n d u o l a r a k k a l a c a k t ı r , b i r H ı r i s t i y a n o l a r a k k a l a c a k t ı r . Ve o h â l â d ü ş ü n c e l e r i a k l ı n d a n geçirecektir. M e d i t a s y o n k e n d i içinde, düşüncelerin olmadığı derinliklere k a d a r gitmenin bir yöntemidir. Bu y ü z d e n o, beyin y ı k a m a değildir. O s a n a bir şey ö ğ r e t m e k de$ ğ ildir . A s l ı n d a o , s a d e c e s e n i n içse l d ü n y a n ı d ü ş ü n c e olmadan, zihin o l m a d a n va r olabilme kapasitesi hakk ı n d a s e n i u y a n d ı r m a k t ı r . V e e n iyi z a m a n ç o c u ğ u n hâlâ bozulmamış olduğu zamandır.
Muhtemelen on bir yaşında küçük bir kızken başıma gelen bir şeyi merak ediyorum. Okulda teneffüsteyken tuvaletteydim ve aynaya düzgün müyüm diye baktım. Sonra ansızın bedenim ve ayna arasında tam ortada kendimi dururken buldum. Aynadaki yansımama bakarken kendimi buldum. Üç adet kendimi görmek beni şaşırttı ve onun herkesin öğrenebileceği bir numara olduğunu düşündüm. Ben de bunun üzerine başarısız bir şekilde kız arkadaşıma göstermeye çalıştım ve kendi üzerimde yeniden denedim. 285
ÇOCUK
Gerçek özümün fiziksel şeklimin dışına çıktığını hissetmiştim. Bu küçük kıza ne olduğunu anlamanın bir kıymeti var mıdır? B u p e k ç o k ç o c u ğ u n b a ş ı n a gelir a m a etraftaki atm o s f e r f a r k ı n d a l ı ğ ı d e s t e k l e m e d i ğ i içi n b u d e n e y i m l e r anne babalar, okul, arkadaşlar, öğretmenler tarafından desteklenmez. Ve şayet b u n u n senin başına geldiğini s ö y l e r s e n i n s a n l a r g ü l e c e k t i r. V e s e n k e n d i n bile b i r şey i n y a n l ış gittiğini, b u n u n d o ğ r u b i r şey o l m a d ı ğ ı n ı d ü ş üneceksin
.
Ö r n e ğin , d ü n y a n ı n h e r t a r a f ı n d a k i k ü l t ü r l e r d e ç o cuklar d ö n m e y i sever. V e h e r a n n e b a b a onların dön ü şlerin i d u r d u r u r , " D ü ş e c e k s i n " d e r . D o ğ r u , o n l a r ı n d ü şm e o l a s ı l ı ğ ı v a r d ı r . A n c a k b u d ü ş ü ş fazla c a n y a k maz. İyi a m a ç o c u k l a r niçin d ö n m e k t e n hoşlanır. Bed e n d ö n e r k e n k ü ç ü k çocuklar, o n u d ö n e r k e n görebilir. Artık onunla özdeşleşmemişlerdir çünkü bu yeni bir deneyimdir. H e r şeyle o n l a r özdeşleşir; y ü r ü m e k l e özdeşleşir$ ler, y e m e k l e ö z d e ş l e ş i r l e r , y a p t ı k l a r ı h e r ş e y l e g e n e l l i k le özdeşleşirler.
D ö n m e k öylesine bir deneyimdir ki
b e d e n n e k a d a r hızlı h a r e k e t e d e r s e, o n l a r d a n geri kal a n k ı s m ı n ö z d e ş l e ş m e olasılığı o k a d a r k ü ç ü k t ü r . Kısa süre sonra onlar geride kalacaktır; b e d e n dönüyor ama varlık dönemez. O bir n o k t a d a d u r u r ve k e n d i b e d e n i n i n d ö n d ü ğ ü n ü g ö r ü r . B a z e n b e d e n i n dış ın a d a ç ı k a r . Ş a y e t ç o c u k b i r y e r d e d u r m a y ı p h a r e k e t 286
MEDITASYON
etmeye d e v a m ederse — d ö n e r e k etrafta d o l a n ı r s a — o z a m a n o n u n g e r ç e k özü, d ı ş a r ı ç ı k a r v e o n u izler. Böyle etkinliklere y a r d ı m edilmeli, d e s t e k l e n m e l i ve çocuğa,
" N e deneyimliyorsun? " diye sorulmalı ve
" B u hayattaki en önemli d e n e y i m l e r d e n biridir.
Bu
y ü z d e n o n u u n u t m a . D ü ş s e n bile z a r a r ı y o k; s a n a z a r a r v e r e c e k f a z l a b i r ş e y y o k a n c a k e d i n e b i l e c e ğ i n ş e y ise p a h a biçilmezdir" denmeli. A n c a k onlar b u n u y a p a r k e n v e p e k ç o k b a ş k a şeyleri y a p a r k e n d u r d u r u l u r l a r . Ç o c u k l u ğumdak
i benim deneyimim...kasabadaki
t a şa n n e h i r : T a ş t ı ğ ı n d a k i m s e o n u y ü z e r e k g e ç m e z d i . O d a ğ d a n gelen bir nehirdi. N o r m a l d e k ü ç ü k bir nehirdi ama yağmurlu zamanlarda en azından bir buçuk kilometre
uzunluktaydı.
Suyun
akıntısı m u a z z a m d ı ;
o n a d a y a n a m a z d ı m . V e s u ç o k d e r i n d i , y a n i h i ç b i r şekilde ayakta d u r a m a z d ı m . O n u çok seviyordum. Y a ğ m u r mevsimini beklerdim ç ü n k ü h e r z a m a n y a r d ı m ı o l u r d u . . . ö l d ü ğ ü m ü hiss e t t i ği m b i r a n g e l i r d i ç ü n k ü y o r g u n o l u r d u m v e d i ğ e r kıyıyı g ö r e m e z d i m ve dalgalar çok y ü k s e k t i ve akıntı çok
g ü ç l ü y d ü . . .ve
geriye
dönmek
mümkün
değildi
ç ü n k ü geldiğim kıyı d a ç o k u z a k t a y d ı m u h t e m e l e n ort a l a r d a bir y e r d e y d i m , h e r iki t a r a f d a aynıydı. Öylesine bitkin hissederdim ve su b e n i öylesine b ü y ü k bir güçle aşağı iterdi k i " A r t ı k d a h a fazla y a ş a m a n ı n ihtimali y o k " diye hissettiğim b i r an gelirdi. Ve o an k e n d i m i b i r d e n s u y u n v e s u d a k i v ü c u d u m u n ü z e r i n d e gör ü r d ü m . İlk k e z o l d u ğ u n d a b u çok k o r k u t u c u b i r d e n e yimdi. Ölmüş olduğumu düşündüm. Öldüğünde ruhun 287
ÇOCUK
b e d e n i n dışına çıktığını d u y m u ş t u m : " B e d e n i n dışına ç ı k t ı ğım a g ö r e ,
ölüyüm." F a k a t hâlâ bedenin kıyıya
u l a şmay a ç a l ı ş t ı ğ ı n ı g ö r e b i l i y o r d u m b u y ü z d e n b e d e n i izledim. B u ilk d e f a g e r ç e k v a r l ı ğ ı n v e b e d e n i n a r a s ı n d a k i b a ğlantını
n farkına vardığım zamandı. O tam göbek
d e l i ğini n a l t ı n d a n — g ö b e k d e l i ğ i n i n b e ş s a n t i m a l t ı — g ü m ü ş bir bağ,
g ü m ü ş ip gibi b i r şeyle bağlıydı.
O
m a d d i b i r şey değil a m a g ü m ü ş gibi parlıyor . D i ğ e r kıyıya h e r varışımda, diğer kıyıya h e r vardığım an, varl ı ğı m b e d e n i n i ç i n e g i r e r d i , i l k s e f e r i n d e k o r k u t u c u y du sonradan çok b ü y ü k bir eğlenceye dönüştü. A n n e b a b a m a söylediğimde, " B i r g ü n n e h i r d e öleceksin. Bu yeterli bir işarettir. N e h i r taştığında o r a y a gitmekten vazgeç" dediler. Fakat ben "Ben b u n d a n çok hoşlanıyorum...özgürlük, yerçekimi kuvveti yok ve kendi bedenini tamamıyla u z a k t a n seyretmek" dedim. S e n i n b a ş ı n a g e l e n şey, k a z a e s e r i o l m u ş . O n u t a k i p etmiş olsaydın geri gelebilirdi. A m a iyi o l m u ş . . . b u p e k ç o k ç o c u ğ a o l u r a m a k i m se ısrar etmez. Y a n i a r a d a bir o gerçekleşir ve s o n r a u n u t u l u r y a d a kişi o n u n bir hayal, belki d e o n u n tatlı bir r ü y a o l d u ğ u n u düşünür. A n c a k o gerçektir. Sen k e n d i n i n d ı ş ı n a y ü r ü d ü n v e g ö r d ü ğ ü n şey, b e d e n d ı ş ı bir farkındalıktı.
Çocukların meditasyona başlaması kolay bir yol var mıdır? 288
için
M E D İTASYO N
Ç o c u k l a r m e d i t a s y o n a ç o k k o l a y girer; kişinin onlara nasıl y a r d ı m edeceğini bilmesi gerekir. O n l a r ı zorlayamazsın; bu imkânsızdır.
Hiç kimse meditasyona
zorlanamaz ç ü n k ü zorlamak şiddettir. N a s ıl bir kimse m e d i t a s y o n a z o r l a n ı r ? O g e l d i ğ i n d e g e l i r . A m a o n u ikna edebilirsin. Ç o c u ğ u sadece b ü y ü k bir saygıyla davet edebilirs i n . O n u n l a d a n s et, o n u n l a ş a r k ı s ö y l e , o n u n l a b i r l i k te sessizce o t u r . Y a v a ş y a v a ş o b u n u ö z ü m s e y e c e k . Yavaş y a v a ş o, meditasyon o y u n u n d a n keyif almaya başl a y a c a k . B u o n u n i ç i n b i r i ş o l a m a z . B u o n u n i ç i n ciddi bir şey olamaz; bu kimse için olmamalıdır. O sadece bir o y u n olabilir. B u n e d e n l e o n u n m e d i t a s y o n o y u n u o y n a m a s ı n a y a r d ı m et. B ı r a k b i r o y u n o l s u n . O n u b i r oyun haline getir ve yavaş yavaş o n u sevmeye başlayacaktır. S a n a " N e z a m a n m e d i t a s y o n o y n a y a c a ğ ı z ? " diy e s o r a c a k t ı r . V e b a z ı sessizlik y ö n t e m l e r i ö ğ r e n m e y e b a şladığında meye
, o z a m a n m e d i t a s y o n o n u n ü z e r i n d e işle-
başlamıştır ve
bir
gün
göreceksin ki senin hiçbir zam a n beklemediğin k a d a r me$ d i t a s y o n d a derinleşmiştir. Yani senin meditasyon atmosferi
benim
gözlemim
şu-
dur: E ğ e r yetişkinler biraz da$ ha m e d i t a s y o n halinde olursa çocuklar
bu
ruhu
hiçbir senin
zaman söylediğini
umursamaz. Sen ne isen onlar
y a r a t m a n gerekir. Ve
Çocuklar
kolaylıkla
ona saygı gösterirler. Ve onların çok derin bir algıları, sezgileri
nitelikleri, vardır.
özümserler. O n l a r çok hassas$ 289
ÇOCUK
tırlar. O n l a r atmosferde, h e r ne v a r s a öğrenir; onlar o n u n titreşimini öğrenir. O n l a r hiçbir z a m a n senin söylediğini u m u r s a m a z . S e n ne isen o n l a r o n a saygı gösterirler. Ve onların çok d e r i n b i r algıları, netlikleri, sezgileri vardır. O n u s e v v e o n u n b i r a z c ı k m e d i t a s y o n h a l i n d e olm a s ı n a izin v e r v e p e k ç o k şey m ü m k ü n d ü r . E ğe r k ü ç ü k ç o c u k l a r m e d i t a s y o n y a p m a y a b a ş l a r larsa toplum tamamıyla dönüştürülebilir. O n l a r ciddi d e ğildi r b u y ü z d e n o n l a r m e d i t a s y o n i ç i n ç o k h a z ı r d ı r . O n l a r neşelidir,
oyuncudur.
O n l a r h e r şeyi eğlenc e
o l a r a k alır. B a z e n b i r ç o c u ğ a , " G ö z l e r i n i k a p a t " d e d i ğin olur. Gözlerini kapatır ve b a ş k a hiç kimsenin keyif a l m a d ı ğ ı k a d a r ç o k keyif alır. K e n d i s i n i n b u k a d a r ciddiye alındığı fikri bile o n u m u t l u e d e r . Sessizce o t u r u r . Bazen yetişkin insanların neler o l d u ğ u n u birazcık görm e k için g ö z l e r i n i açtığını, b a k ı n d ı ğ ı n ı g ö r m ü ş ü m d ü r . F a k a t k ü ç ü k ç o c u k l a r gözlerini k a p a t t ı k l a r ı n da gerç e k t e n k a p a t ı r l a r . O n l a r g ö z l e r i n i ç o k sıkı k a p a t ı r l a r ç ü n k ü eğer sıkı k a p a t m a z l a r s a a ç ı l a c a k l a r ı n d a n k o r k a r l a r . O n l a r g e r ç e k t e n sıkı b i r şekilde y a p a r l a r . B ü t ü n enerjilerini o r t a y a k o y a r l a r ç ü n k ü şayet t a m o l a r a k y a p m a z l a r s a gözler açılacaktır ve neler o l d u ğ u n u görmek
için
etrafa b a k m a y a
başlayacaklardır.
Onların
gözlerini gerçekten kapattığını g ö r m ü ş ü m d ü r . Ve bir ç o c u ğ u sessiz b i r şekilde o t u r u r k e n g ö r m e k k a r ş ı l a ş ab i l e c e ği n e n g ü z e l ş e y l e r d e n b i r t a n e s i d i r . Ç o c u k l a r a meditasyon çok kolay bir şekilde öğretilebilir ç ü n k ü o n l a r h e n ü z b o z u l m a m ı ş t ı r . S e n b o z u l $ 290
MEDITASYON
d u ğund a b u n u u n u t m a n a y a r d ı m e t m e k i ç i n ç o k s ı k ı ç a l ı şma n g e r e k i r . B ü y ü k besteci ve m ü z i s y e n M o z a r t ' a birisi geldiği zaman, " D a h a önce başka bir y e r d e müzik öğrenmiş miydin?" diye s o r d u ğ u nu d u y m u ş t u m . Eğer öğrenmiş$ s e o z a m a n iki k a t ı p a r a i s t i y o r d u . Ş a y e t m ü z i ğ i b i ç ö ğ $ r e n m e m i şs e o z a m a n , " T a m a m d ı r . Ü c r e t i n y a r ı s ı b i l e olur" derdi. İ nsanla
r çok şaşkın haldedir ç ü n k ü bu mantıksız-
dır: " A c e m i birisi, m ü z i k h a k k ı n d a h i ç b i r şey b i l m e y e n b i r i s i g e l d i ğ i n d e , y a r ı ü c r e t d i y o r s u n v e o n y ı l d ı r çalışm ı ş o l a n b i r i s i g e l d i ğ i n d e ise i k i k a t ı ü c r e t d i y o r s u n ! " M o z a r t , " B u n u n bir n e d e n i var. İlk önce geçmişt e k i h a t a l a r ı t e m i z l e m e m g e r e k i y o r , b u d a h a z o r b i r iş. B u kişinin t a ş ı m a k t a o l d u ğ u h e r şeyi y o k e t m e k , öğretmekten d a h a zordur," derdi. E ğe r s e n k e n d i n i a ç a r s a n ö ğ r e t m e k ç o k k o l a y d ı r . B a k i r e b i r k a l p ile ö ğ r e t m e k ç o k b a s i t t i r . V e b i r ç o c u k bakire bir kalptir.
On Meditasyona Tam
on
iki
yaşındayım. başlayabilir miyim?
dört yaşına yaklaşıyorken
meditasyona
b a şlama n g e r e k e n d o ğ r u y a ş b u d u r . S e n o n i k i y a ş ı n dasın; b u iki yıl senin için m u a z z a m b i r d e ğ e r e s a h i p . H e r y e d i y ı l d a n s o n r a z i h i n d e ğ i ş i r . O n d ö r d ü n c ü yıld a ç o k b ü y ü k b i r d e ğ i ş i m o l a c a k , o y ü z d e n ş a y e t kişi hazır o l u r s a p e k çok şey m ü m k ü n d ü r ; eğer kişi hazır
291
ÇOCUK
d e ğils e o z a m a n d e ğ i ş i m i k a ç ı r m a y a d e v a m e d e r . V e g ü z e l o l a n h e r şey, h e r z a m a n b u d e ğ i ş i m p e r i y o d u n u geçersen
gerçekleşir.
Bu n e d e n l e meditasyon y a p m a y a başla. Ve m e d i $ t a s y o n d e r k e n s ö y l e m e k i s t e d i ğ i m şey, n e z a m a n s e s sizce o t u r u y o r o l u r s a n a y n ı ş i m d i y a p t ı ğ ı n gibi hafifçe s a ğ a sola d o ğ r u sallan. Bir a ğ a ç gibi hisset ve sallan. S a l l a n ı r k e n ve bi r a ğ a ç gibi h i s s e d e r k e n bir i n s a n olarak kaybolacaksın, bu kayboluş meditasyondur. Kayb o l m a n ı n b i n bir çeşit y o l u vardır . S a n a en basit olanını çok kolay bir şekilde yapabilecek olduğun bir tanesini v e r i y o r u m . D a n s e t v e d a n s ı n içinde kaybol; k e n d i etrafında d ö n ve d ö n m e n i n içinde kaybol. Koş ve koşm a n ı n içinde k a y b o l : K o ş m a o r a d a o l s u n v e k e n d i n i ise unut.
Bu u n u t m a , meditasyondur. Ve bu,
bu yaşta
mümkündür. S o n r a m e d i t a s y o na açılan Onlar
sonradan
mümkün
olur
farklı kapılar v a r d ı r . a m a bir
çocuk
için
u n u t m a k m e d i t a s y o n d u r . B u y ü z d e n h e r h a n g i b i r şey i n içinde k e n d i n i u n u t v e m e d i t a s y o n u n s a n a geldiğini göreceksin.
Ç o c u k l a r m e d i t a s y o n a d a n s aracılığıyla çok k o l a y girebilirler ç ü n k ü d a n s doğal o l m a y a n , y a p a y b i r şey d e ğildir ; i n s a n d a n s ı n g e r ç e k l i ğ i ile d o ğ a r .
Doğal bir
ş ekild e d a n s e t m e k t e n v a z g e ç m i ş o l d u ğ u m u z i ç i n b e d e n çok acı ç e k m e k t e d i r . D a n s sayesinde gerçekleşebilecek birkaç şey vardır: Akış sadece m e d i t a s y o n sayesinde m ü m k ü n d ü r . Bu nedenle ç o c u ğ u n dans meditas$ 292
MEDITASYON
y o n l a r ı n a katılmasına y a r d ı m et. Ş a y et o, d a n s a katılabilirse, m e d i t a s y o n k e n d i l i ğ i n d e n gerçekleşir.
Okuldaki çocuklarım bazen gürültü yapmak ve koşmak istiyor ve ben artık onları durmaya ve sessiz kalmaya zorlamak istemiyorum. Ş un u y a p : H e r g ü n e n a z ı n d a n i k i k e z , o n l a r ı n o n beş y a d a y i r m i d a k i k a k u d u r m a l a r ı n a , t a m a m ı y l a delirmelerine ve canları ne isterse ve çağırmak— yapmalarına, b a şlamada
—atlamak, bağırmak
sadece sabahleyin derse
n ö n c e y i r m i d a k i k a l ı ğ ı n a izin ver. S e n d e
katıl, o z a m a n b u n d a n ç o k keyif alacaklardır . S e n de b a ğı r v e z ı p l a , k a t ı l . O z a m a n g e r ç e k t e n i ç i n e g i r e c e k lerdir. Ö ğ r e t m e n l e r i n i n de içinde o l d u ğ u n u g ö r d ü k l e ri an, bu yolculuğun t ü m ü n d e n basitçe zevk alacaklardır. On beş dakika yeterli olacaktır.
O n l a r a olabildikleri
k a d a r çok gürültü çıkarmalarını ve canları ne istiyorsa y a p m a l a r ı n ı söyle. O n l a r a d u r m a l a r ı n ı v e beş d a k i k a sessiz k a l m a l a r ı n ı söyle; b u o n l a r için m u h t e ş e m b i r meditasyon olacaktır. V e b u n u n işe y a r a d ı ğ ı n ı h i s s e d e r s e n o z a m a n o n lar a y r ı l m a d a n ö n c e bir kez d a h a , öğleden s o n r a herh a n g i b i r z a m a n d a b i r k e z d a h a y a p . V e b i r k a ç a y içinde ç o c u k l a r a çok b ü y ü k bir değişim geldiğini göreceksin... inanılmaz. Onların
bastırılmış
enerjisi
açığa çıkarılmalıdır.
Aslında o n l a r ı n o k a d a r çok enerjileri v a r ve biz onları oturmaya zorluyoruz ve onlar oturamaz. Bu yüzden 293
ÇOCUK
kaynıyorlar! Herhangi bir fırsat bulduklarında yaramazlık yapmaya başlayacaklardır. Sadece onlara izin ver. Büyük bir yararı olacaktır ve göreceksin: Zekâları iyileşecektir, konsantrasyonları daha iyi olacaktır, duyma kapasiteleri daha iyi olacaktır, anlayışları daha iyi olacaktır çünkü bunlar artık bir ağırlık olmayacaktır. Sana olan sevgileri ve saygıları muazzam bir şekilde artacaktır ve o zaman seni dinleyeceklerdir. Ve onları zorlamaya gerek kalmayacaktır: Sadece senin söylemen yeterli olacaktır. Onlara, "Bekleyin! Birazdan yaramazlık y a p m a vaktiniz gelecek, sadece bir saat daha bekleyin" diyebileceksin. Onları sonsuza kadar engellemediğini anlayacaklardır. Kısa süre sonra kuralı öğreneceklerdir: Yaramazlık yapabilecekleri, gürültü yapabilecekleri ve canları ne isterse yapabilecekleri zamanlar vardır ve sonra elbette okumak ve ders çalışmak için zamanlar vardır. Ve şayet okul yönetimi ile sorunlar çıkarsa, onlarla konuş ve onlara yavaş yavaş açıkla. Onlara da çok yardımı dokunacaktır; diğer sınıflara da yararı dokunacaktır. Onlara sadece bunun bir deney olduğunu söyle ve altı aylığına izin iste. Ondan sonra gelip çocuklara ne olduğunu görebilirler; notları daha mı iyi, zekâları gelişmiş mi, anlama kapasiteleri daha mı derin? Onlara izlemelerini söyle ve sonra iyi olduğunu hissederlerse bu, bütün okul için uygun bir şey haline gelebilir. Tüm okul günde iki kez yirmi dakikalığına bir araya gelir ve bu çok keyifli olur.
294
Meditasyonlar Y etişkinler İçin Çocukluğu İle Temas Kurma Meditasyonları
Gibberish Meditasyonu B u b e d e n h a r e k e t l e r i n i ifade e t m e y i c e s a r e t l e n d i ren bir rahatlama tekniğidir. T e k başına ya da g r u p halinde gözlerini k a p a ve anlamsız
sesler
söylemeye
başla:
Gibberish.
"Gibbe$
r i s h " s ö z c ü ğ ü , C a b b a r a d ı n d a b i r Sufi m i s t i k t e n gelir. C a b b a r asla b i r dil k o n u ş m a m ı ş t ı r , o s a d e c e a n l a m s ı z sözler sarf etmiştir, y i n e de binlerce m ü r i d i v a r d ı ç ü n kü
söylediği şey şuydu:
Z i h n i n gibberish'den b a ş k a b i r
şey değildi. O n u bir k e n a r a k o y v e k e n d i varlığının tadını alacaksın." G i b b e r i s h ' i k u l l a n m a k için anlamlı şeyler söyleme, b i l d i ği n b i r dili k u l l a n m a . Ç i n c e b i l m i y o r s a n Ç i n c e ' y i k u l l a n . J a p o n c a ' y ı b i l m i y o r s a n J a p o n c a ' y ı k u l l a n . Alm a n c a b i l i y o r s a n A l m a n c a k u l l a n m a . H a y a t ı n d a ilk 295
ÇOCUK
k e z ö z g ü r ol: T ü m k u ş l a r ı n s a h i p o l d u ğ u g i b i . B a s i t ç e z i h n i n e n e gelirse, o n u n mantığını, s a ğ d u y u s u n u , anla mını, ö n e m i n i u m u r s a m a d a n izin ver; tıpkı k u ş l a r ı n y a p t ı ğ ı gibi.
İlk aşama : On b e ş dakika Tamamıyla
gibberish'in
içine
gir.
İstediğin
her
sesi ç ı k a r t a m a b i r dilde k o n u ş m a . İ ç i n d e ifade edilm e s i g e r e k e n n e v a r s a ifade e d i l m e s i n e izin ver. K u s onu. T a m bir farkındalıkla, fırtınanın merkezi olarak çıldır.
Zihin her
zaman
sözcüklerle
düşünür,
gibberish
b u sürekli söze d ö k m e kalıbını k ı r m a y a y a r d ı m eder. D ü şüncelerin
i
bastırmadan
gibberish'le
onları
dışarı
çıkarabilirsin. B e d e n i n i n de a y n ı şekilde ifade e t m e s i ne izin ver.
İkinc i aşama : On beş dakika K a r n ı n ı n ü z e r i n d e y e r e y a t v e d ü n y a a n a ile b ü $ t ü n l e şiyormuşsu
n gibi hisset. H e r nefes verişte altında-
k i y e r ile b ü t ü n l e ş t i ğ i n i h i s s e t .
296
MEDITASYONLAR
Yeniden Doğuş O y u n c u ol. Z o r o l a c a k b u ç ü n k ü f a z l a s ı y l a y a p ı landın. Ç e v r e n d e bir zırh var ve o n u gevşetmek, rahatlatmak çok zordur. Bilgiyi bir k e n a r a koy, ciddiyeti bir k e n a r a k o y . B u g ü n l e r b o y u n c a t a m b i r şekild e o y u n c u ol. K a y b e decek hiçbir şeyin y o k . Bir şey elde etmezsen de hiçbir şey k a y b e t m e m i ş olacaksın. O y u n c u olmakla ne kayb e d e b i l i r s i n ki? A m a b e n s a n a d e r i m ki: Bir d a h a asla aynı olmayacaksın. Bu günlerde ben
seni doğal olmanın karşısında
"iyi" o l m a y a b a ş l a d ı ğ ı n o a n a geri g ö n d e r m e k istiyorum. O y u n c u ol ve çocukluğuna yeniden kavuş. Z o r olacak ç ü n k ü maskelerini, yüzlerini bir k e n a r a koym a k z o r u n d a k a l a c a k s ı n ; kişiliğini b i r k e n a r a k o y m a k z o r u n d a kalacaksın. Ancak unutma , öz kendisini sadec e k i ş i l i ğ i n o r a d a y o k k e n o r t a y a k o y a b i l i r ç ü n k ü kişiliğin bir h a p i s h a n e y e d ö n ü ş m ü ş t ü r . Ç o c u k l u ğun a k a v u ş . H e r k e s o n u n i ç i n c a n a t ı y o r a m a h i ç k i m s e o n a k a v u ş m a k içi n h i ç b i r ş e y y a p m ı y o r . H e r k e s o n u n içi n y a n ı p t u t u ş u r ! İ n s a n l a r s ü r e k l i o l a r a k ç o c u k l u ğ u n c e n n et o l d u ğ u n u söyler ve şairler çoc u k l u ğu n
güzelliği
hakkında
şiirler y a z m a y a
devam
e d e r . S e n i o n a k a v u ş m a k t a n k i m a l ı k o y u y o r ? B e n san a o n a k a v u ş m a k için b u fırsatı t a n ı y o r u m .
297
ÇOCUK
Birinci aşama: Bir saat B i r ç o c u k g i b i d a v r a n . Y a l n ı z c a ç o c u k l u ğ u n u n için e gir. Y a p m a k i s t e d i ğ i n h e r n e y s e y a p : D a n s e t m e k , ş ark ı s ö y l e m e k , z ı p l a m a k , a ğ l a m a k , b a ğ ı r m a k , h e r h a n g i b i r şey, h e r h a n g i b i r b i ç i m d e . D i ğ e r i n s a n l a r a d o k u n m a k ve rahatsız etmek dışında hiçbir kısıtlama yok.
İkinc i aşama: Bir saat İ kinc i s a a t t e s a d e c e s e s s i z c e o t u r . D a h a f a z l a t a z e lenmiş, m a s u m olacaksın ve meditasyon d a h a kolaylaş acak .
Anne Karnına Geri Dönmek U y u m a d a n önce y a t a ğ ı n d a otur: rahat bir şekilde otur ve gözlerini kapa.
B e d e n i n i n rahatladığını his-
s e t . . . şaye t b e d e n ö n e d o ğ r u e ğ i l i r s e izin v e r ; ö n e d o ğ r u eğilebilir. A n n e k a r n ı n d a k i
pozisyonu a l m a k isteye-
b i l i r ; t ı p k ı b i r ç o c u ğ u n a n n e s i n i n k a r n ı n d a o l d u ğ u gibi. E ğ e r böyle hissedersen a n n e k a r n ı n d a k i p o z i s y o n a geç, a n n e s i n i n k a r n ı n d a k i k ü ç ü k bir ç o c u k h a l i ne gel. S o n r a n e f e s i n d ı ş ı n d a k i h i ç b i r şeyi d i n l e m e . S a d e ce o n u dinle: N e f e s içeri giriyor, nefes dışarı çıkıyor. B u n u s ö y l e m i ş o l m a k için s ö y l e m i y o r u m : S a d e c e giriş in i h i s s e t ; d ı ş a r ı ç ı k a r k e n , d ı ş a r ı ç ı k ı ş ı n ı h i s s e t . V e b u h i s s e t m e n i n i ç i n d e m u a z z a m b i r sessizlik v e netliğin y ü k s e l d i ğin i 298
hissedeceksin.
M E D İTASYONLA
R
B u s a d e c e o n ila y i r m i d a k i k a y a p ı l ı r — m i n i m u m on, m a k s i m u m y i r m i — s o n r a u y u .
Anne Karnının Sessizliğini Hisset S e s s i z l i ği n s e n i n m e d i t a s y o n u n o l m a s ı n a i z i n v e r . N e z a m a n vaki t b u l u r s a n , sessizliğin içinde dağıl. V e tam olarak b u n u söylemek istiyorum: Dağıl. Sanki ann e s i n i n k a r n ı n d a k i k ü ç ü k b i r ç o c u k m u ş g i b i . B u şekild e o t u r v e s o n r a y a v a ş y a v a ş b a ş ı n ı y e r e k o y m a k istemeye başlayacaksın. O z a m a n başını yere koy. Anne karnındaki pozisyonu, sanki çocuk annesinin karnınd a k ı v r ı l ı p k a l ı y o r m u ş ç a s ı n a a l v e a n s ı z ı n s e s s i z l i ğ i n geld i ğin i h i s s e d e c e k s i n : A n n e k a r n ı n d a k i s e s s i z l i ğ i n a y n ı sı. Y a t a ğ ı n a o t u r u r k e n b a t t a n i y e n i n a l t ı n a g i r v e k ı v r ı l ve tam bir hareketsizliğin içinde kal, hiçbir şey y a p m a dan. B a z en b i r k a ç d ü ş ü n c e gelecektir, bırak geçsinler. S e n k a y ı t s ı z k a l , h i ç i l g i l e n m e : G e l i r l e r s e i y i d i r ; gelmezlerse
iyidir.
Savaşma,
onları uzaklaştırma.
Eğer
mücadele edersen rahatsız olacaksın, eğer onları uzağa itersen, ısrarcı olursan, eğer onları istemezsen gitmem e k k o n u s u n d a onlar çok inatçı olacaklardır. Sen basitçe i l g i l e n m e d e n kal, t ı p k ı trafik g ü r ü l t ü s ü n ü n olması gibi b ı r a k o n l a r ç e p e r d e kalsınlar. Ve o n l a r gerçekten trafik g ü r ü l t ü s ü d ü r : M i l y o n l a r c a h ü c r e n i n birbiri ile k o n u ş m a s ı n d a n v e e n e r j i n i n h a r e k e t e t m e s i n d e n v e e l e k t r i ği n b i r h ü c r e d e n d i ğ e r i n e a t l a m a s ı n d a n d o ğ a n 299
ÇOCUK
b e y n i n trafiği. O s a d e c e m u a z z a m bir m a k i n e n i n gü$ rültüsüdür o y ü z d e n bırak o r a d a olsun. S e n o n a t a m a m ı y l a kayıtsız kal, o seni ilgilendirmiyor, o senin p r o b l e m i n değil. Belki b a ş k a birisinin p r o b l e m i d i r a m a senin değil. O n u n e y a p a b i l i r s i n ki? Ve şaşıracaksın: G ü r ü l t ü n ü n kaybolacağı ve senin tek b a şın a k a l a c a ğ ı n a n g e l e c e k t i r .
Negatiften Pozitife Geçmek Negatiflik çok çok doğaldır.
Böyle
olmamalıdır
a m a öyledir ç ü n k ü h e r ç o c u k ç o k negatif a n l a r ı n içinden geçer. Y e t i ştirilirke
n herkes ona, o sanki bir kişi değilmiş
gibi, n e y a p ı p n e y a p m a y a c a ğ ı n ı s ö y l e r . O k ü ç ü k , d e v lerin d ü n y a s ı n d a k i zayıf b i r v a r l ı k t ı r v e h e r k e s
onu
m a n i p l e e t m e y e çalışıyor. İ ç i n d e s ü r e k li o l a r a k " H a y ı r , hayır, h a y ı r ! " d e m e y e d e v a m ediyor. D ı ş a r ı d a "Evet, evet, e v e t ! " d e m e k z o r u n d a d ı r . O b i r i k i y ü z l ü o l u r . Bu nedenle bu y ö n t e m i h e r gece altmış d a k i k a den e . K ı r k d a k i k a b o y u n c a s a d e c e n e g a t i f ol, m ü m k ü n old u ğ u n c a ç o k negatif. K a p ı l a r ı k a p a t , o d a n ı n h e r y e r i n e m i n d e r k o y , t e l e f o n u n fişini ç e k v e h e r k e s e b i r s a a t s ü resince r a h a t s ı z e d i l m e m e n gerektiğini söyle. K a p ı y a bir saat b o y u n c a tamamıyla tek b a ş ına bırakılman gerektiğ in i b i l d i r e n b i r n o t y a z . O r t a m ı m ü m k ü n o l d u ğ u n c a l o ş y a p , kasvetli bir m ü z i k k o y v e ölü gibi hisset. O r a d a o t u r v e negatif hisset. M a n t r a o l a r a k " H a y ı r " ı t e k r a r l a . 300
MEDITASYONLAR
G e ç m i şte n e n s t a n t a n e l e r h a t ı r l a — ç o k d o n u k v e ö l ü v e i n t i h a r e t m e k i s t e d i ğ i n v e h a y a t ı n h i ç t a d ı n ı n olmadığı z a m a n l a r ı — ve onları abart. Etrafında t ü m bu d u r u mu yarat,
zihnin
seni
rahatsız
hissettirecektir.
" N e y a p ı y o r s u n ? G e c e ç o k g ü z e l v e d o l u n a y v a r ! " diyecektir. Z i h n i dinleme. O n u n y e n i d e n geleceğini a m a b u z a m a n ı t a m a m ı y l a negatifliğe adadığını söyle ona. D i n d a r b i r ş e k i l d e n e g a t i f ol. Ağla, g ö z y a ş ı d ö k , b a ğ ı r , ç ı ğlı k at, k ü f r e t ; n a s ı l h i s s e d i y o r s a n . A m a b i r ş e y i h a tırla, m u t l u olma,
( k a h k a h a ) . H i ç b i r m u t l u l u ğ a izin
verme. E ğ e r kendine yakalarsan h e m e n kendine bir tokat at!
K e n d i n i negatifliğe geri g ö t ü r ve m i n d e r l e r i
d ö v m e y e b a ş l a , o n l a r l a k a v g a et, z ı p l a , i ğ r e n ç o l ! V e bu kırk dakik a b o y u n c a negatif olmanın çok zor olduğ un u g ö r e c e k s i n . B u z i h n i n t e m e l k a n u n l a r ı n d a n b i r t a n e s i d i r : Bilinçli o l a r a k n e y a p m a k i s t e r s e n iste, y a p a m a z s ı n . A m a sen o n u y a p ; ve bilinçli o l a r a k y a p , bir ayrılık hissedeceksin. O n u y a p ı y o r s u n a m a y i n e d e bir tanıksın; o n u n içinde kaybolmazsın. Bir mesafe oluşur ve bu mesafe s o n d e r e c e g ü z e l d i r . F a k a t b u m e s a f e yi y a r a t m a n ı söyl e m i y o r u m . B u b i r y a n ü r ü n d ü r ; o n u n için endişelenm e n e g e r e k y o k . K ı r k d a k i k a s o n r a s ı n d a negatifliğin d ı şın a a n s ı z ı n z ı p l a . M i n d e r l e r i fırlat, ı ş ı k l a r ı a ç , g ü z e l b i r m ü z i k k o y v e y i r m i d a k i k a d a n s et, s a d e c e " E v e t ! E v e t ! E v e t ! " d e . B u s e n i n m a n t r a n o l s u n . V e iyi b i r d u ş a l . O t ü m negatifliği s ö k ü p a t a c a k t ı r v e s a n a y e n i b i r evet d e m e hissi v e r e c e k t i r . 301
ÇOCUK
B u s a y e d e b u seni t a m a m ı y l a arındıracaktır . Bir k e z b u k a y a l a r k a l d ı r ı l d ı ğ ı n d a g ü z el b i r akışın olabilir.
Kahkaha Meditasyonu U y u m a d a n önce geceleyin ve sabah bu meditasy o n u o n ila k ı r k d a k i k a l ı ğ ı n a d e n e . S e s s i z c e o t u r u r k e n v a r l ı ğınd a k ı k ı r d a m a y a r a t , s a n k i t ü m b e d e n k ı k ı r d ı yor,
g ü l ü y o r m u ş gibi.
K a h k a h a y l a sallanmaya başla;
a y a k l a r ı n a v e e l l e r i n e y a y ı l s ı n . B ü y ü k b i r g ü r ü l t ü ile gelirse izin ver; sessizce gelirse izin ver. B ü t ü n b e d e n i n içind e olsun; s a d e c e d u d a k l a r v e b o ğ a z değil, a y a k l a r ı nın t a b a n l a r ı n d a n yükselip göbeğin e d o ğ r u çıksın. K e n d i n i bir k ü ç ü k ç o c u k gibi zihinde canlandır. E ğe r c a n ı n i s t e r s e y e r l e r d e y u v a r l a n m a y a b a ş l a . K a t ı l m a k g ü r ü l t ü d e n d a h a önemlidir. Kasılıp kalma; rahat la, o n u n l a i ş b i r l i ğ i y a p . B a ş l a n g ı ç t a b i r a z c ı k a b a r t s a n bile faydası olacaktır. S o n r a s ı n d a y e r d e y ü z ü s t ü u z a n . Y e r y ü z ü ile t e mas kur, y e r y ü z ü n ü n a n n e n o l d u ğ u n u ve senin çocuk o l d u ğun u h i s s e t ; b u d u y g u n u n i ç i n d e k a y b o l . Y e r y ü z ü ile n e f e s al, y e r y ü z ü ile b i r h i s s e t . T o p r a k t a n g e l i y o r u z ve bir gün geri döneceğiz. Y e r y ü z ü ile b u t e m a s ı k u r d u k t a n s o n r a d a n s ı n d a farklı bir nitelik olacaktır. Bu, gece u y u m a d a n öncesi içindir. O n d a k i k a y e t e r l i o l a c a k t ı r v e s o n r a u y k u y a d a l . V e s a b a h l e y i n ilk ş e y olarak o n u y a t a ğ ı n d a yapabilirsin. Y a n i geceleyin en son 302
MEDITASYONLAR
ş e y v e s a b a h l e y i n ilk ş e y o l a c a k t ı r . G e c e l e y i n k a h k a h a u y k u n d a b i r a k ı m y a r a t a c a k t ı r . R ü y a l a r ı n d a h a neşeli, d a h a şamatacı olacaktır ve onlar sabah k a h k a h a n a yardım edecektir; onlar zemini yaratacaktır. S a b a h kahkahası b ü t ü n g ü n ü n akımını oluşturacaktır. B ü t ü n g ü n boy u n c a n e z a m a n fırsat o l u r s a k a ç ı r m a : K a h k a h a at.
Yüzdeki Gerginliği Serbest Bırakmak H e r gece u y u m a d a n önce y a t a ğ ı n d a o t ur ve yüzünü şekillere sok; tıpkı ç o c u k l a r ı n y a p m a k t a n hoşlandığ ı g i b i . H e r ç e ş i d i n d e n s u r a t l a r y a p ; iyi, k ö t ü , ç i r k i n , güzel. Böylece t ü m y ü z ve y ü z kasları h a r e k e t etmeye b a şlar . S a d e c e o n ila o n b e ş d a k i k a l ı ğ ı n a s e s l e r ç ı k a r , a n l a m s ı z s e s l e r işe y a r a y a c a k t ı r v e s a ğ a s o l a s a l l a n v e s o n r a u y u . S a b a h l e y i n d u ş u n u a l m a d a n ö n c e y i n e ayn a n ı n ö n ü n d e d u r v e o n dakikalığına y ü z ü n ü şekillere sok. A y n a n ı n ö n ü n d e d u r m a k d a h a ç o k y a r d ı m edecektir: G ö r e b ü e c e k s i n ve tepki verebileceksin. Ç o c u k l u ğund a y ü z ü n ü a ş ı r ı m i k t a r d a k o n t r o l et$ m i şsindir . H e r t ü r d e n d u y g u y u b a s t ı r m ı ş s ı n d ı r . Y ü z ü n ü t a m a m ı y l a ifadesiz h a l e g e t i r m i ş s i n d i r ; h i ç k i m s e yüzüne bakarak duygularının ne olduğunu anlayamaz. B u y ü z d e n geceleyin o n d a k i k a y ü z ü n ü şekillere sok, ses ç ı k a r v e b u n d a n k ü ç ü k b i r ç o c u k gibi keyif al. V e sabahleyin de aynanın ö n ü n d e y a p böylece bir u z m a n haline geleceksin. İki üç ay içerisinde t a m a m ı y l a gerginlik gitmiş olacak. 303
ÇOCUK
Kafadan Kalbe Geçmek% D ü şüncede
n h i s s e t m e y e g e ç . V e b u n u n e n iyi y o -
lu k a l b i n d e n nefes almaya b a ş l a m a k olacaktır. G ü n b o y u n c a hatırlayabildiğin k a d a r derin nefes al; n e f e s i n t a m g ö ğ s ü n o r t a s ı n a ç a r p t ı ğ ı n ı h i s s e t . S a n k i t ü m v a r o l u ş içine, kalbini n t a m o r t a s ı n a — s o l a değil, sağa d e ğ i l . . . t a m olarak o r t a s ı n a — a k ı y o r m u ş gibi hisset. K a l p m e r k e z i n i n o l d u ğ u y e r b u r a s ı d ı r . B u n u n fiziksel k a l p l e h i ç b i r a l a k a s ı y o k t u r . O t a m a m ı y l a farklı b i r şeydir; o g ö r ü n e n i n a r d ı n d a k i b e d e ne aittir. B u n e d e n l e d e r i n b i r şekilde nefes a l v e n e z a m a n b u n u yaparsan en azından beş kez
d e r i n nefes al: içi-
n e al, k a l b i n i d o l d u r . S a d e c e o n u o r t a d a h i s s e t . V a r o luş k a l b i n aracılığıyla canlılık, y a ş a m , Tanrısallık, d o ğa a k ı t ı y o r . . . h e r şey içeri akıyor. Ve s o n r a derin bir şekilde nefes ver, y i n e k a l p t e n ve s a n a akıtılan şeyi v a r o l u ş a geri verdiğin i hisset. B u nu g ü n d e p e k çok kez y a p . V e g i d e r e k d a h a çok v e d a h a ç ok duyarlı hale geleceksin, p e k çok şeyin d a h a çok farkında olacaksın. D a h a çok k o k u duyacaksın, d a h a çok tat alacaksın, d a h a çok dokunacaksın, d a h a çok göreceksin,
daha
çok d u y a c a k s ı n , h e r şey d a h a y o ğ u n olacak. Y a ş a m ı n senin içinde gerçekten titreştiğini hissetmeye başlayacaksın.
304
M E D İTASYONLA
R
Gevşem e S a d e c e b i r ç o c u ğ u izle: O r a h a t t ı r , o k e n d i n i bır a k m ı ş h a l d e d i r . Ve g e v ş e m e k için ç ok bilge o l m a y a gerek yoktur; o basit bir sanattır ç ü n k ü sen zaten doğd u ğund a o n u b i l i y o r d u n ; o z a t e n v a r d ı r . S a d e c e o n u d u r a ğa n h a l i n d e n a k t i v e e t m e k g e r e k i r , o n u u y a r m a k gerekir. T ü m meditasyon teknikleri senin kendini bırakma sanatını h a t ı r l a m a n a y a r d ı m e t m e k t e n b a ş k a bir şey değildir. Basit ilkeler hatırlanmalıdır. malıdır.
Yatağında yatarken
a y a ğında n
itibaren
kapalı
B e d e n d e n başlanıl-
uykun
gözlerle
gelmeden enerjiyi
önce
izlemeye
b a şla . O r a d a n b a ş l a ; s a d e c e i ç e r d e n izle : B i r y e r d e b i r gerginlik v a r mı? Bacaklarda, baldırlarda, k a r ı n d a bir y e r d e bir gerginlik, k a s ı l m a v a r mı? Ve bir y e r d e bir g e r g i n l i k b u l u r s a n b a s i t ç e o n u r a h a t l a t m a y a çalış . V e r a h a t l a m a hissi gelmediği sürece b u n o k t a d a n b a ş k a bir y e r e h a r e k e t etme. E l l e r e d o ğ r u git ç ü n k ü ellerin seni n z i h n i n d i r ; o n lar z i h n i n e bağlıdır. Ş a y e t s ağ elin g e r g i n s e b e y n i n i n sol t a r a f ı g e r g i n o l a c a k t ı r . E ğ e r s o l elin g e r g i n s e b e y n i n i n s a ğ t a r a f ı g e r g i n o l a c a k t ı r . B u n e d e n l e ilk ö n c e ell e r e d o ğ r u g i t — o n l a r n e r e d e y s e z i h n i n i n d a l l a r ı gibid i r — ve s o n r a en s o n u n d a zihne ulaş. T ü m b e d e n gevşediğinde zihin neredeyse y ü z d e doksan
oranında rahatlamıştır
çünkü
beden
zihnin
u z a n t ı s ı n d an b a ş k a bir şey değildir. O z a m a n y ü z d e on
305
ÇOCUK
g e r g i n l i k z i h n i n d e d i r . . . b a s i t ç e izle o n u v e s a d e c e izley e r e k b u l u t l a r k a y b o l a c a k t ı r . O s e n i n için b i r k a ç g ü n sürecektir; o bir yatkınlıktır. Ve bu senin çocukluk deneyimini, çok raha t olduğun zamanı canlandıracaktır. Birkaç gün içinde bu yatkınlığı yakalayabileceksin. V e b i r k e z b u sırrı bildiğinde — b u n u k i m s e s a n a ö ğretmez
, o n u k e n d i b e d e n i n i n içinde a r a ş t ı r m a k zo-
runda kalacaksın— g e v şeyebileceksin
.
g ü n içinde bile istediğin z a m a n Ve
gevşemenin
efendisi
olmak,
d ü n y a d a k i en güzel deneyimlerden bir tanesidir. Bu, ruhsallığa doğru b ü y ü k bir yolculuğun başlangıcıdır ç ü n k ü tam olarak bir rahatlık içinde olduğunda artık bir b e d e n değilsindir. E ğe r t ü m b e d e n i n g e v ş e k s e b a s i t ç e b i r b e d e n old u ğun u u n u t u r s u n . V e b u , b e d e n i u n u t m a n ı n i ç i n d e y k e n , b e d e n i n i ç i n d e gizli k a l m ı ş o l a n y e n i b i r ş e y i n , ruhsal varlığın
hatırlanmasıdır.
R a h a t bırakmak, beden olmadığını a m a ölümsüz, sonsuz bir şey o l d u ğ u n u bilmenin b i r y o l u d u r . K e n d i n i doğal bir şekilde bırakmış o l d u ğ u n d e n e yimleri bulabileceğin hayatına bir bak. Yüzerken yaşad ı ğı n a n l a r v a r d ı r , e ğ e r g e r ç e k b i r y ü z ü c ü y s e n y ü z m e den, sadece su ü s t ü n d e kalmayı başarabilirsin ve muazzam bir bırakmışlık duygusu fark edeceksin. N e h i r le birlikte gitmek, akıntıya karşı hiçbir h a r e k e t y a p m a mak, akıntının bir parçası olmak. K e n d i n i b ı r a k m a d e n e y i m l e r i n i farklı k a y n a k l a r d a n toplayabilirsin ve kısa süre içerisinde t ü m sırrı avuçlarının içerisinde tutuyor olacaksın. 306
M E D İTASYONLA
R
Çocuklar İçin Meditasyonlar
On İki Yaşına Kadar Çocuklar İçin Meditasyon Bu her okul g ü n ü n ü n başlangıcında öğretmenler ve çocukların birlikte y a p m a s ı için bir m e d i t a s y o n d u r ancak bu zorunlu kılınmamalıdır.
İlk aşama: B e ş d a k i k a g i b b e r i s h : Ç o c u k l a r a b a ğ ı r m a k , çığlık a t m a k ve d u y g u l a r ı n ı n ifadesi için t a m bir ö z g ü r l ü k verilmelidir.
İkinc i aşama: Beş d a k i k a k a h k a h a , t a m o l a r a k k a h k a h a atmalar ı n a izin verilmelidir. B u n u n s a y e s i n d e o n l a r ı n zihinleri d a h a saf v e t a z e o l a c a k t ı r .
Üçüncü aşama: Gibberish'ten ve k a h k a h a d a n s o n r a beş dakikalığ ın a y e r e u z a n m a l ı l a r . Ö l ü g i b i h a r e k e t s i z v e d i n g i n . Sadece nefes gelip gidiyor.
307
ÇOCUK
On İki Yaşından Büyük Çocuklar İçin Meditasyon O s h o s o n r a d a n o n iki y a ş ı n d a n b ü y ü k ç o c u k l a r için b i r a d ı m d a h a eklemiştir. K a h k a h a d a n s o n r a k i v e sessizlikten ö n c e k i a ş a m a y a b e ş dakikalık a ğ l a m a ekl e m i ştir .
5 Dakika$ Gibberish 5 Dakika$ Kahkaha 5 Dakika$ Ağlama 5 D a k i k a $ Ö l ü gibi y a t m a
308
K a vuş ula n Cennet Sizin mevcudiyetinizde otururken pek çok kez kendimi son derece çocuksu bir duygu ile kaplanmış olarak buluyorum. Bu çok uzun zaman öncesinden de olsa tanıdık geliyor. Bu önemli midir?
B u r a d a içinden geçtiğin bu b ü y ü k deneyim, temel i n d e s e n i n k a y b e t t i ğ i n ç o c u k l u ğ u n u y e n i d e n e l d e etmendir. "Kaybolmuş çocukluğun" dediğimde,
senin ma-
sumiyetin, h a y r e t dolu gözlerin, bir şey b i l m e m e n , hiçbir şeye s a h i p o l m a m a n a m a y i n e d e d ü n y a n ı n zirvesinde hissetmen d e m e k istiyorum. Bu hayret, coşku, g e r g i n l i ği n o l m a m a s ı , e n d i ş e n i n o l m a m a s ı , k a y g ı n ı n olmaması, p a r l a k e n s t a n t a n e l e r y e n i d e n keşfedilmeli, onlara yeniden kavuşulmalıdır. E l b e t t e ikinci ç o c u k l u k , i l k i n d e n ç o k d a h a fazla önemli ve kıymetlidir, ilkinde masumiyet, cehalet yü$ 309
ÇOCUK
zünden vardı. Bu yüzden o, saf ve temiz ve sana ait değildi ; o sadece doğal olarak her çocuğun başına gelen bir şeydi, ikinci çocukluk senin en büyük kazanımın olacaktır: O herkesin başına gelmez, ikinci çocukluk seni cahillik olmadan masum kılar, ikinci çocukluk her türlü deneyim aracılığıyla gelir. O olgundur, merkezdedir, olmuştur. Böyle hissettiğin için kutsanmış hissetmelisin, ikinci çocukluk tam olarak meditasyonun varoluşsal anlamı demektir. Ve oradan gerçekte hiç terk etmediğin, terk etmenin imkânsız olduğu çünkü onun sen olduğu n evine geri dönme yolculuğu gerçekleşir. Nereye gidersen git kendini orada bulacaksın. Sende, koşulsuz bir şekilde her yerde seninle birlikte olacak, tek bir gerçek varlık vardır. Cehennemde bile olsan fark etmez, o seninle birlikte olacaktır; cennette bile olsan fark etmez, o seninle birlikte olacaktır. Varlığını n gerçek özünü bulmak, bir elde saf masumiyet ve diğer elde de yeryüzünde var olmuş en büyük
Bedenin yaşlanıyor
olabilir
O yüzden bedenin yaşla-
ama şayet sessiz olmanın huzurlu meditasyon
ve
nıyor olabilir ama şayet sessiz
ve
olmanın ve huzurlu ve medi%
halinde
tasyon halinde ve sevgi dolu
ve sevgi dolu olmanın yollarını
bilgelik olması demektir.
öğrenebilirsen
yaşlanmayacaksın
olmanın yollarını öğrenebilir% sen yaşlanmayacaksın. Sabahın güzel gün ışığında parlayan, tüm incilerden daha de%
310
K A V U ŞULA N C E N N E T
ğ erl i g ö z ü k e n ç i ğ t a n e l e r i k a d e r t a z e v e g e n ç k a l a c a k sın. Ç o c u k l u ğunu n i ç i n d e m u t l u v e k e y i f l i o l m a l ı s ı n . İ sa'nı n d e f a l a r c a , " S e n y e n i d e n d o ğ m a d ı ğ ı n s ü r e c e . . . " d e r k e n söyleme k istediği b u d u r . H ı r i s t i y a n l a r bile b u ifadenin anlamını çözememiştir. O n l a r birebir düşüner e k , " S e n y e n i d e n d o ğ m a d ı ğ ı n s ü r e c e . . . " y i ö n c e öleceksin ve sonra t e k r a r doğacaksın ve kıyamet g ü n ü nde İsa seni cennete götürece k diye anlamışlardır. Adam ı n söylemek istediği bu değildir. S ö y l e m e k i s t e d i ğ i ş e y ş u d u r : T a m ş u a n b i r kişilik o l a r a k ö l m e d i ğ i n v e t o p l u m v e i n s a n l a r t a r a f ı n d a n kirletilmemiş, z a r a r g ö r m e m i ş m a s u m bir b i r e y o l a r a k ortaya çıkmadığın sürece... Senin yeni d o ğ u m u n budur. Dirilmek budur.
Bayan
Meyer,
komşusu
Bayan
Jones'a,
"Artık
o ğlunu z E r n i e ' n i n b i z i m y ü z m e h a v u z u m u z d a y ü z m e sini i s t e m i y o r u m " d e d i . " A m a b e n i m zavallı E r n i e ' m n e y a p m ı ş ? " d i y e sordu Bayan Jones. B a y a n M e y e r kızgın bir şekilde, " S ü r e k l i h a v u z a i şiyor, " d e d i . " O n u n üzerine bu k a d a r gitmeyin" dedi Bayan Jones, "bu yaştaki bütün çocuklar bunu y a p a r ! " " B e l k i d e y a p a r l a r , " d e d i B a y a n M e y e r , " a m a atl a m a t a h t a s ı n ın ü z e r i n d e n değil."
311
ÇOCUK
Ç o c u k l u ğu n k e n d i n e ai t g ü z e l l i k l e r i v a r d ı r ç ü n k ü o, görgü kurallarını, kibarlığı ve t ü m bu saçmalıkları bilmez. O çok basittir, m a s u m d u r ve çok doğaldır.
B i r a d a m b a r a girdi v e b i r k ö p e ğ i n iki ü ç a d a m l a b i r l i k t e m a s a d a o t u r u p p o k e r o y n a d ı ğ ı n ı g ö r ü n c e şaş ırdı . A d a m o r a y a g i t t i v e " B u k ö p e k g e r ç e k t e n i s k a m bil k â ğ ı t l a r ı n ı a n l a y a b i l i y o r m u ? " d i y e s o r d u . Adamlardan
biri,
"Elbette
yapabiliyor"
dedi.
" A m a gerçekten bir oyuncu olduğu söylenemez.
Ne
z a m a n e l i n d e iyi b i r k â ğ ı t o l s a k u y r u ğ u n u s a l l a m a y a b a şlıyor!
"
Bu kesinlikle m a s u m i y e t t i r . . . k ö p e k m u t l u l u ğ u n u gizleyemez.
İki k a r a f a t m a , ç ö p yığınının t e p e s i n d e k i lezzetli ş eyler i k ı t ı r k ı t ı r y e r k e n b i r t a n e s i , y a k ı n d a k i b i r a p a r t m a n a t a ş m a n y e n i kiracılar h a k k ı n d a bir şey anlatmay a başladı. " D u y d u m ki buzdolaplarında leke y o k m u ş , yerler i ışıl ışılmış v e t ü m e v d e t e k b i r t o z z e r r e c i ğ i b i l e y o k m u ş " dedi. "Lütfen, lütfen" d e d i diğer karafatma, "yem e k y e r k e n değil."
Ne kötü haber...! K u şların , a r ı l a r ı n , k a r a f a t m a l a r ı n d i l i n i ö ğ r e n m e ye başladığımız g ü n m u a z z a m bir devrim olacaktır. O n l a r ı n h e p s i n i n k e n d i l e r i n e h a s iletişimi v a r d ı r . A n $ 312
KAVUŞULA N C E N N E T
cak o z a m a n kalp bir h ü z ü n hisseder ç ü n k ü biz h e n ü z insanlarl a bile
iletişim k u r m a y ı b a ş a r a m a d ı k v e
biz
milyonlarca yıldır b u r a d a y ı z . Bu nasıl bir aptallıktır ki t ü m i n s a n l ı ğ ı n b i z e a i t o l d u ğ u n u v e b i z i m d e o n a a i t old u ğumuz
u b i l m i y o r u z , i n s a n ı n t ü m y a p t ı ğ ı şey, s a d e c e
k e s m e k , ö l d ü r m e k , s a v a ş m a k t ı r . A y n ı enerji, a y n ı ç a b a b u d ü n y a y ı t ü m e v r e n d e k i e n b ü y ü k m u c i z e h a l i n e get i r e b i l i r d i . A n c a k b i z b i r b i r i m i z i a n l a m ı y o r u z . A y n ı d il i d a h i k o n u ş u y o r olabiliriz a m a a n l a m a k ş a r t değil; beklenen
şey yanlış
anlamadır.
Bu yüzde n insanlar
k e n d i l e r i n i gizliyor, ç o c u k l u ğ u n u gizliyor, m a s u m i y e tini
gizliyor,
kendisini
herkesten
savunma amacıyla
koruyor; aksi taktirde genç ve yaşlı t ü m çocukların bu y e r y ü z ü c e n n e t i n d e k ı k ı r d a y ı p , g ü l ü p , zevk alıp o y n a d ı ğın ı g ö r e c e k t i n . B u c i d d i y e t n e d e n ? i n s a n b u c i d d i y e t t e n h i ç b i r ş e y elde e t m e m i ş t i r , o b a s i t ç e h e r şeyi yit i r m i şti r a m a o , c i d d i o l m a y a d e v a m e d e r . Ben tamamıyla ciddiyetin karşısındayım. B e n o n u psikolojik bir hastalık olarak adlandırıyorum. Sadece
oyuncu,
çocuksu,
masum
bir
davranış
d o ğr u d a v r a n ı ş t ı r . O b e n i m sev a p olarak, dindar, r u h a n i davranış
olarak
adlandıracağım
ş eydir. . . s a d e c e i n s a n i d e ğ i l , ilahidir.
tamamıyla
ciddiyetin karşısındayım. Ben
Bir
çocuk
kadar
masum
o l d u ğu n a n i n s a n l ı ğ ı a ş m ı ş s ı n $ dır,
Ben
Tanrısallığın
dünyasına
onu
psikolojik hastalık
bir olarak
adlandırıyorum.
g i r m i şsindir . 313
ÇOCUK
Ben bir çocukken hiç gerçek bir çocuk olamadım ama bu son günlerde sıklıkla küçük bir çocuk gibi hissediyorum. Bu gerçekten bir mucizedir, gerçek bir mucizedir! Y e n i d e n bir ç o c u k gibi h i s s e t m e k g e r ç e k bir d ö n ü ş ü m d ü r . O n a izin v e r . . . o n u n için u t a n ç d u y m a . Y a ş ı n ı v e zihnini bir k e n a r a koy. E ğ e r b u n u yapabilirsen b i r d e n v ü c u d u n d a y e n i bir enerjinin yükseldiğini hissedeceksin. Y a ş ı n e n a z ı n d a n y i r m i yıl a z a l a c a k . H e m e n g e n ç $ l e şeceksi n v e d a h a u z u n y a ş a y a c a k s ı n . B u y ü z d e n o n a izin ver, o güzeldir . Bir kimse y e n i d e n bir ç o c u k haline gelmelidir. Ve o z a m a n h a y a t tamamlanır. Ç o c u k l u k t a başlarız ve çoc u k l u k t a b i t i r i r i z . E ğ e r b i r k i m s e b i r ç o c u k h a l i n e gelm e d e n ölürse o n u n y a ş a m döngüsü tamamlanmamıştır. O n u n y e n i d e n d o ğ m a s ı g e r e k e c e k t i r . D o ğunu
n t ü m y e n i d e n d o ğ u m fikri b u d u r . E ğ e r
yeniden doğabiliyorsan
— b u hayatında yeniden doğa$
biliyorsan — y e n i d e n d o ğ m a n a gerek kalmaz. E ğ e r bu b e d e n d e g e r ç e k t e n bir ç o c u k haline gelebilirsen, y e n i den dünyada d o ğ m a n a gerek yoktur. binde yaşayabilirsin.
O
zaman
geri
V a r o l u ş u n kaldönmene
gerek
yoktur. Dersin i almışsındır ve Benim tüm çabam budur; senin
yeniden
bir çocuk olmana yardım
etmek.
döngü tamamlanmıştır.
Benim
t ü m ç a b a m budur; senin yeniden bir çocuk olmana y a r d ı m etmek. Bu zordur, çok zordur ç ü n k ü s e n i n t ü m d e n e y i m i n , senin t ü m kalıbın, senin t ü m ka$
314
KAVUŞULA N C E N N E T
rakterin direnir v e " N e y a p ı y o r s u n ? B u çok aptalca gör ü n ü y o r " der. A m a sen aptal ol ve bırak o kendiliğinden ç ı k s ı n . O k a d a r y e n i , o k a d a r hafiflemiş h i s s e d e c e k s i n k i o n a izin v e r . B u ç o k ö n e m l i b i r ş e y d i r a m a o n u k a y bedebilirsin. O n a y a r d ı m etmezsen kolaylıkla kaybolabilir ç ü n k ü s e n i n t ü m kişiliğin o n u n k a r ş ı s ı n d a olacakt ı r . O n a i z i n v e r m e k için, o n a b i r y o l b u l m a k i ç i n b i l i n ç li olarak çalışman gerekecek. Senin t ü m geçmişin bir k a y a g i b i o r a d a o l a c a k t ı r v e b u y e n i olgu, s a d e c e d a m l a y a n bir su, k ü ç ü k bir a k ı n t ı gibi olacaktır. Y a r d ı m e d e b i l i r s e n o b i r n e h i r olabilir; a k s i t a k t i r d e k a y a ç o k b ü y ü k t ü r . F a k a t nihai olarak kişi destek olmaya, y u m u şak olmaya, s u gibi o l m a y a d e v a m ederse d a h a güçl ü olan, d a h a taşlaşmış gibi olan şeyler kaybolacaktır. U z u n v a d e d e k a y a h e r z a m a n suya m a ğ l u p olur. Y a şl ı a d a m h e r z a m a n ç o c u k t a r a f ı n d a n y e n i l g i y e u ğ ratılır. Ö l ü m h e r z a m a n y a ş a m a m a ğ l u p olur. Kişi h e r z a m a n h a t ı r l a m a l ı d ı r v e kişi h e r z a m a n d a h a y u m u ş ak, d a h a taze, d a h a g e n ç şeylere y a r d ı m c ı olmalıdır. Çocuklarla arkadaş ol ve onların etrafında dolan. O n l a r ne y a p a r s a sen de y a p . O n l a r b u n d a n hoşlanacaktır. Ç o c u k l a r ç o k alıcıdır v e h e r z a m a n anlarlar. O n lar h e m e n senin yaşlı g ö z ü k t ü ğ ü n ü a m a olmadığını anlarlar. S a d e c e ç o c u k l a r a karış v e b ü y ü k insanları u n u t .
H e r z a m a n için iki ü ç y a ş ı n d a bir ç o c u k l a y ü r ü y ü şe ç ı k m a k ve o n u n l a d o s t l u k e t m e k ve ne y a p t ı ğ ı n ı görm e k , n a s ı l y ü r ü d ü ğ ü n ü g ö r m e k v e h e r ş e y l e n a s ı l ilgil e n d i ğin i g ö r m e k ç o k iyidir . B i r k e l e b e k y a d a b i r ç i ç e k 315
ÇOCUK
ya da havlayan bir köpek ve çocuk her an tam olarak o n u n içindedir. S a d e c e ç o c u k nası l y a ş a n a c a ğ ı n ı bilir y a d a kişi y e n i d e n b i r ç o c u k haline geldiği z a m a n nasıl y a şanacağın
ı bilir. B u ikisinin a r a s ı n d a s a d e c e ı s t ı r a p
ve cehennem vardır. B u n e d e n l e ü ç y a ş ı n d a k i b i r ç o c u ğ u n fikrini k o r u , bırak senin gerçekliğin bu olsun ve kronolojik yaşın, sadece t o p l u m s a l b i r olgu, s a d e ce bir s u r a t olsun. Sad e c e d ı ş a r d a n b i r y e t i ş k i n ol, i ç e r d e n b i r ç o c u k o l a r a k kal. V e t e k b a ş ı n a y k e n t ü m yetişkinliğini bir k e n a r a bır a k ; b u g e r e k l i d i r , b i r ç o c u k g i b i d a v r a n . V e b u iyi o l a caktır. K ü ç ü k çocuklarla oyna. B a z e n o n l a r ı al, k u m s a l d a b i r y ü r ü y ü ş e ç ı k y a d a herhangi bir yerde —bir b a h ç e d e —
y ü r ü y ü ş e çık. V e
tıpkı onlar gibi d a v r a n ; onları senin gibi d a v r a n m a y a z o r l a m a . S a d e c e o n l a r ı izle v e i ç i n d e y e n i f a r k ı n d a l ı k $ ların yükseldiğini göreceksin. B a z e n b ir ç o c u k gibi h i s s e t m e k çok k o r k u t u c u olacaktır ç ü n k ü o z a m a n çok k o r u n m a s ı z , çok açık ve herk e s seni incitebilirmiş gibi hissedeceksin. Yine ç o k ç a r e siz h a l e g e l e c e k s i n . . . a m a b u ç a r e s i z l i k g ü z e l d i r . K o r u n masız olmak güzeldir; b a z e n incinmek güzeldir. S a d e c e b u a c ı l a r d a n u z a k d u r m a k içi n k a t ı l a ş ı r ı z , çelik g i b i b i r kabuk, bir zırh
ediniriz. O güvenlidir a m a ölüdür.
Ç o k güzel bir halin içindesin! O n u n içinde kal ve y e n i d e n v e y e n i d e n d a v e t et. N e z a m a n b i r fırsat b u l u r s a n h e m e n b i r ç o c u k ol. B a n y o n d a y k e n , küvette o t u r u r k e n tıpkı bir çocuk gibi ol. T ü m o y u n c a k l a r ı n e t r a f ı n d a o l s u n ! 316
YAZAR HAKKINDA
Osho'nun bireysel dan, en
anlam
öğretileri, arayışın-
t o p l u m u n yüzleştiği acil
sosyal
ve
siyasi
meselelere k a d a r geniş bir alanı kapsadığı hangi
bir
içi n h e r -
kategoriye
so$
kulamamaktadır. Kitapları yazılmamış , otuz beş yılık b i r s ü r e z a r f ı n d a u l u s l a r a r a s ı b i r izleyici kitlesin e y a p t ı ğı k o n u ş m a l a r ı n ses v e g ö r ü n t ü k a y ı t l a r ı n d a n yazıya dökülerek derlenmiştir. yınlanan,
Osho,
L o n d r a ' d a ya-
S u n d a y Times t a r a f ı n d a n Y i r m i n c i Y ü z y ı l ' m
bin ö n e m l i i n s a n ı n d a n birisi ve Amerikalı y a z a r T i m R o b b i n s t a r a f ı n d a n " İ s a M e s i h ' t e n b u y a n a h a y a t a gelmiş en tehlikeli insan" olarak tanımlanmıştır. O s h o , k e n d i çalışmaları h a k k ı n d a , y e n i t ü r b i r insanın d o ğ u m u için u y g u n şartları o l u ş t u r m a y a k a t k ı y a p t ı ğın ı s ö y l e m i ş t i r .
Bu y e n i insanı sıklıkla " Z o r b a $
B u d a " o l a r a k t a n ı m l a r. H e m Y u n a n l ı Z o r b a gibi d ü n $ 317
y e v i z e v k l e r d e n , h e m d e G u a t a m B u d a ' n ı n sessiz d i n g i n l i ğinde n z e v k a l a b i l e n b i r i n s a n . O s h o ' n u n b ü t ü n ç a l ı şmaların D o ğunu
a derinlemesine işlemiş olan vizyon h e m
n s o n s u z bilgeliğini, h e m d e B a t ı bilim v e t e k -
nolojisinin en y ü k s e k potansiyelini kavrar. O s h o ayrıca çağdaş hayatın hızlanmış t e m p o s u n u k a b u l e d e n m e d i t a s y o n y a k l a ş ı m ı v e içsel d ö n ü ş ü m b i limine y a p t ı ğ ı çığır a ç a n katkılarıyla tanınmıştır. O n u n özgün, aktif meditasyonları b e d e n ve zihnin birikmiş stresini a t m a k için tasarlanmıştır. B u sayede d ü ş ü n c e d e n özgürleşmek ve meditasyonun dingin r u h halini y a şama k d a h a k o l a y o l u r . Yazarın otobiyografi olarak T ü r k ç e ' d e yayınlanmış bir kitabı mevcuttur: "Osho Gerçek tanbul
318
Yaşam
!
Provakatör Öyküsü"
Mistik:
Aykırı
bir
O m e g a Yayınları,
Spiritüelin 2004,
İs-
ULUSLARARASI O S H O MEDİTASYON BELDESİ Uluslararası O s h o Meditasyon Beldesi tatiller için muhteşe m bir yerdir ve orada insanlar yeni bir yaşam biçimini daha çok farkında olarak, rahatlamış ve eğlenceli bir şekilde doğrudan tecrübe edebilirler. Hindistan'daki Mumbai (Bombay) kentinin yaklaşık olarak 160 km güneydoğusundaki Pune'da y er alan belde, dünyanın y ü z ülkesinden her yıl gelen binlerce ziyaretçiye çok çeşitli programlar sunar. Orijinal olarak Maharajalar ve varlıklı ingiliz sömürgeciler için yazlık bir dinlence yeri olarak kurulan Pune, şimdilerde çok sayıda üniversiteye, yüksek teknolojiye ve endüstriye sahip modern bir kent olarak gelişmektedir . Meditasyon beldesi, Koregaon Park olarak bilinen banliyösündeki 160.000 m 2 'lik bir alana yayılmıştır. Beldenin yerleşkesinde yeni açılan otel, sınırlı sayıda ziyaretçiye kalma olanağı sunabilmektedir. Ayrıca, yakınlarda çok sayıda otel ve özel apartman dairesi birkaç günden birkaç aya kadar kalınabilecek olanakları son derece uygun koşullarda sunabilmektedir. 319