JORIEKE ROTTIER 1
JUNI | JULI | AUGUSTUS 2019
2
ruimteCAESUUR | Lange Noordstraat 67 NL-4331 CC Middelburg www.caesuur.nu | caesuur@zeelandnet.nl K.v.K. 4111439 | NL43 INGB 0002 6695 59 Open: elke vrijdag- en zaterdagmiddag van 14:00 – 17:00 u, behalve op wisseldagen van exposities
3
inhoud beelden opening op 10 augustus 2019 beelden expositie teksten uit de gelimiteerde uitgave colofon
4
pagina 08 pagina 14 pagina 28 pagina 37
5
6
7
beelden opening | 10 augustus 2019 8
9
10
11
12
13
beelden expositie 14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
begeleidende tekst | Dirk van der Wal 28
Durf de leegte te zien Witruimte is een begrip dat gebruikt wordt in de grafische vormgeving en architectuur. Het duidt de ruimte aan die wit of leeg blijft. Of de onbenutte ruimte die ‘over’ blijft na het ontwerpen van een gebouw. Daarover gaat deze werkperiode en expositie niet. Witruimte heeft bij Jorieke betrekking op de manier van werken zelf. Het gaat over de ruimte die ontstaat in en door het werkproces. Het proces van dingen maken geeft ruimte in het denken. In haar werk laat ze de onbewuste beelden en indrukken die ze heeft opgedaan spreken. Althans, dit maak ik op na Jorieke een tijd aan het werk gezien te hebben. Ik wil hier niet stellen dat ik precies weet hoe het werkproces precies verloopt, maar ik mag me gelukkig prijzen dat ik soms een kijkje achter de schermen krijg. Fragmenten Witruimte gaat over verzamelen, maken, denken, over bewuste en onbewuste processen. Het verzamelen gaat zorgvuldig, hoewel er geen lijst met voorwaarden is. Verhalen vormen de grootste verzameling. Daarna de verzameling foto’s van lijnen en contrasterende vlekken. Die bestaan uit elektriciteitskabels door idyllisch landschap, scheuren in grijs beton, roest en mos dat zich aftekent op muren. Allemaal zorgvuldig bewaard in een grote reiskoffer. Als laatste is er de gestaag groeiende verzameling strandvondsten. Gebroken schelpen, stenen met sporen van boormossels, of stukjes glas die geslepen zijn in de zee. Al deze verzamelingen hebben met elkaar gemeen dat ze door de tijd getekend zijn. 29
Verhalen kosten tijd om zich te ontwikkelen. Alleen de beste verhalen doorstaan de tand des tijds. Ze worden doorvertelt, toegeëigend en worden onderdeel van een cultuur. Verhalen veranderen zo in een ding op zichzelf. De foto’s tonen de natuur die na verloop van tijd de menselijke aanwezigheid weer gaat overnemen. Alles wat op het strand aanspoelt vertoont slijtageplekken. Alles slijt en breekt na verloop van tijd. Alles vertoont een gebrokenheid. Iets waardoor het voor de meeste mensen nutteloos wordt. Maar Jorieke wil ons laten zien dat die gebrokenheid van de dingen ons juist hun verhaal willen vertellen. Door de structuren van gebrokenheid laten de dingen zelf zien dat ze iets hebben meegemaakt. Deze gebrokenheid en de mogelijkheid van een verhaal vormen een belangrijk aandeel in het werk van Jorieke. Het zijn verhalen als dingen en dingen als verhalen. De verzamelde dingen komen meestal niet direct terug in haar werk. Al die losse fragmenten, stukjes uit een verhaal, een detail uit de gebroken betonvloer voor de verlaten fabriekshal en een gevonden schelp die op een specifieke manier gebroken is, vormen met elkaar onbewust een eenheid. Deze eenheid komt tot uiting in het werken. Jorieke begint haar werk met een leeg papier, een draad, doek of een raam. Zelden heeft ze van tevoren een uitgewerkt plan. Hooguit met een ‘ik wil iets doen met…’ en dan volgt er een materiaal of iets wat ze gevonden heeft. Daarna begint ze gewoon iets te maken. Bijvoorbeeld de groene stof die gewoon heel mooi was, fijn om aan te raken en waarmee dus iets gemaakt moest worden. Alles wat ze gezien en gelezen heeft komt dan tot uiting in haar werk. Ze gaat dan een gesprek 30
aan met de dingen. Het werken is zo een vorm van denken en
komt dan tot uiting in haar werk. Ze gaat dan een gesprek aan met de dingen. Het werken is zo een vorm van denken en van spreken. Het groen omlijst een lege vorm die bovendien uit twee helften bestaat. Dit toont wellicht de gebroken kern van dit materiaal. Jorieke geeft de gebroken dingen de ruimte om zich te laten zien. Om te laten zien dat er zoiets is als tijd. Niet een tijd die wordt opgevuld met productieve zaken, met efficiĂŤntie en nut, maar gewoon tijd om te zijn. Vooral om niks specifieks te zijn en de tijd over je heen te laten komen. In de ruimte ontstaan vanzelf mooie dingen. Zoals het met water gevulde glas, waarin het water langzaam verdampt en fijne kalkachtige tekeningen achterlaat. Door tijd en ruimte te geven aan het gesprek met de verzamelde dingen onthuld zich het werk. Exemplarisch is de raamtekening. Het afgebakende witte vlak waarin chaotische lijnen zijn weggekrast. De terugkerende organische vorm. Dit was een tijdrovende bezigheid. De lijnen worden gedachteloos uitgekrast, maar tijdens deze bezigheid, waarin de handen worden afgeleid, gaat het denken, dat bij het gedachteloze krassen niet betrokken is, haar eigen weg. Losse gedachten kunnen nu opkomen. Niet langer worden ze onderdrukt door concentratie, doelbewust denken of gestructureerd in denkpatronen. Ze komen op en krijgen hun plek op het raam waar ze vrij geassocieerd kunnen worden met andere denkregels.
31
Vrijheid en leegte Hoewel het werk heel persoonlijk en subjectief is, wil dat niet zeggen dat anderen er geen toegang toe hebben. Tijdens de afgelopen werkperiode zijn er mensen langsgefietst, enkele zijn omgedraaid en zijn een gesprek is. Volgens mij, en iedereen
Tijdens de afgelopen werkperiode zijn er mensen langsgefietst, enkele zijn omgedraaid en zijn een gesprek begonnen. Ze herkenden iets en werden gegrepen door wat ze zagen. Zonder dat de vormen en lijnen naar iets specifieks verwijzen of gebruik maken van bekende symboliek, spreken ze een taal die herkenbaar is. Volgens mij, en iedereen mag voor zichzelf bedenken wat h/zij ervan vindt, spreekt het over vrijheid en leegte.
32
Het toont in de eerste plaats de grootste kwetsbaarheid van het bestaan, namelijk leegte. Hoe snel wordt leegte al niet gevuld met van alles en nog wat. Spullen, allerlei bezigheden, nuttigheden en zaken die vooruit moeten. Ik bedoel hier geen leegte als een groot nietsig gat. De leegte die getoond wordt in veel werken van Jorieke en waar Witruimte om draait, is een leegte vol van mogelijkheden. De leegte is de onkenbare kern van de dingen die toont dat de dat-wat-zich-presenteert, door het presenteren heen dwaalt in de vorm van een terugtrekking. Simpel gezegd komt dat hier op neer: alles heeft een kern, dat wat het tot een dit of dat maakt. Maar die kern kunnen we nooit uitputtend kennen. Sterker nog, wanneer we in de buurt komen lijkt het zichzelf terug te trekken en blijft er een lege kern achter. Toch blijven we opzoek naar de kern. Die daarom in zijn afwezigheid een des te sterkere indruk achterlaat. Dit geeft echter aan ons de mogelijkheid om de dingen in meerdere vormen en betekenissen te zien, te veranderen en te blijven zoeken. Wat het ding kan zijn ligt niet besloten in wat het is. Dat trekt zich immers terug. Precies hierin raken leegte en vrijheid aan elkaar. Door deze lege kern in het middelpunt van haar werk te zetten, geeft ze ons de vrijheid om meer mogelijkheden
Door deze lege kern in het middelpunt van haar werk te zetten, geeft ze ons de vrijheid om meer mogelijkheden te zien dan we in eerste ogenblik aan de dingen zouden toekennen. Durf te kijken Het werk toont dus ook de vrijheid die wij en de dingen hebben. Vrij om te zijn en te worden met besef van onze eigen kwetsbaarheid en tijdelijkheid. Het betreft uitdrukkelijk geen vrijheid om alles te doen en laten wat we willen. Het is juist een kwetsbare vrijheid, die vanuit de lege kern van mogelijkheden, langzaam naar buiten treedt. De lege kern wordt maar al te vaak benoemt als iets, en daar wordt de hele zaak dan weer op vastgebonden. Het kost moeite om de kern leeg te houden. Om voldoende tijd te geven aan de mogelijkheden om zich te laten zien en aan ons om ze ons eigen te maken. De vrijheid is zo een kwetsbare vrijheid waar we voorzichtig mee mogen omgaan. Het lijkt me dat deze leegte en vrijheid universeel zijn. Het werk is daarom voor iedereen toegankelijk. Maar je moet het wel willen. Om het werk echt te zien moet je je eigen leegte onder ogen zien. Een confrontatie die pijnlijk kan zijn.
33
functioneren tekst performance | Puck de Kroon 34
35
colofon 36
werkperiode, concept & tentoonstelling Jorieke Rottier teamCAESUUR Willy van Houtum | Giel Louws | Dani Ploeger Hans Overvliet teksten Dirk van der Wal Puck de Kroon foto’s opening Giel Louws foto’s tentoonstelling ruimteCAESUUR Giel Louws | Jorieke Rottier catalogus Hans Overvliet Neem bij overname van foto’s en/of teksten even contact met caesuur@zeelandnet.nl met dank aan de vrolijke aandeelhouders & dito vrienden van CAESUUR de gemeente Middelburg | studio ZagaZ belettering Kattendijke / Drucker Stichting | Familiefonds Hurgronje Frits Lensvelt Stichting kennispartner van het Metamorfose Lokaal | UCR
37
ruimteCAESUUR | Lange Noordstraat 67 NL-4331 CC Middelburg www.caesuur.nu | caesuur@zeelandnet.nl K.v.K. 4111439 | NL43 INGB 0002 6695 59
38