23 | #2 | ruimteCAESUUR | Vincent van Gogh by William Verstraeten

WILLIAM VERSTRAETEN

28 januari - zondag 19 maart 2023

Uitnodigingstekst tentoonstelling

Voorwoord

beelden opening & tentoonstelling

poging tot conversatie met een instituut

Bij wijze van nawoord

ruimteCAESUUR | colofon

05 07 09 21 26 28

ruimteCAESUUR

Lange Noordstraat 67, 4331 CC Middelburg | caesuur@zeelandnet.nl

www.caesuur.nu | www.caesuur-posethequestion.nl

k.v.k. middelburg 411 143 92 | NL65 RBRB 0787 6747 53

met dank aan

de vrolijke aandeelhouders & dito vrienden van CAESUUR de gemeente Middelburg | Kattendijke / Drucker Stichting

Familiefonds Hurgronje | Frits Lensvelt Stichting

WILLIAM VERSTRAETEN presenteert het schilderij Landschap met paarden, Drenthe 1883, van VINCENT VAN GOGH waarnaar hij uitgebreid onderzoek heeft gedaan. Een klein deel van dat onderzoek werd samen met het schilderij tentoongesteld.

Het schilderij en deze tentoonstelling maken deel uit van een meer omvattend kunstproject over een aantal onbekende schilderijen van Vincent van Gogh waaraan William – kunstenaar, connaisseur en wetenschapper - sinds 2017 werkt. Het gaat hier dan ook om de eerste aflevering in een reeks van presentaties.

Het werk van William Verstraeten onderzoekt en bevraagt de structuren van onze werkelijkheid en samenleving en reflecteert op de perceptie van tijd in ons dagelijks leven.

Voorwoord

Begin 2017 las ik dat er nog schilderijen en tekeningen van Vincent van Gogh uit zijn Nederlandse periode niet ontdekt zijn, niet zijn (terug)gevonden. Het is bekend dat ze moeten bestaan, maar niemand weet waar ze zijn. Het gaat om tientallen schilderijen en tekeningen. Direct nadat ik over deze niet (terug)gevonden schilderijen las zag ik daar ook het mooie van in. Het lijkt mij niet waarschijnlijk dat al deze schilderijen en tekeningen écht verloren zijn gegaan. Dus het mooie er van is dat het nog mogelijk is om een schilderij of tekening van Vincent van Gogh te kunnen vinden. Van dat idee word ik helemaal blij. Ja, dat wil ik wel, een échte Van Gogh aan de muur. Ik besluit er een kunstproject van te maken. In een periode van een half jaar, van 1 mei tot 1 november 2017, wil ik drie schilderijen kopen waarvan mijn intuïtie zegt dat deze ‘zeker weten’ door Vincent van Gogh gemaakt zijn. Deze schilderijen moeten ‘op mijn pad’ komen. Ik moet dus wel enig besef hebben hoe een schilderij van Vincent van Gogh uit zijn Nederlandse periode er uit zou kunnen zien, dat ik de essentie van zijn werk begrijpt, hoe het gemaakt is, hoe het tot stand is gekomen. Wat de ingrediënten zijn die hij tot dat moment heeft verzameld: de zoektocht, de armoede, het geloof, de prostitutie, de teleurstelling, de familie, Sien, de boeren, de kleurentheorie, het schijt hebben aan, de grootheid, de luchten, de lange voettochten, de bewondering, de paarden, het geloof, het mogelijke, de landschappen, de adoratie, het doorslikken van voedsel zonder te kauwen, de rijkdom, het onmogelijke, de literatuur, de liefde, de theorie, en nog een keer het geloof, het kind, de

en nog een keer het geloof, het kind, de drank en het roken, de voortdurende pijn van een slechte maag, de kleinheid, de rottende tanden, de natuur, de baby, de luizen, de immer aanwezige kiespijn, de nederigheid, de humor, de seks, de vriendschap, en nog een keer Sien, de eenzaamheid, de honger, de kou, de trots. Al dit en nog veel meer dat hem maakte tot de Vincent die dit schilderij kon maken zoals het zich nu aan mij voor doet. Ik ga er van uit dat ik door mijn ervaring het talent heb kunnen ontwikkelen, om aan te voelen of een onooglijk schilderij in werkelijkheid een Vincent van Gogh is. Door niet te kijken naar overeenkomsten met bekende schilderijen van hem, maar door te vertrouwen op mijn intuïtie.

En zo gaat dit project om mijn intuïtie!

Het project is gelukt. In het half jaar ben ik drie schilderijen tegen gekomen die mij zeiden ‘ik ben door Vincent van Gogh gemaakt’ en ‘neem mij mee, koop mij en je zult niet teleurgesteld worden’. Het schilderij 'Landschap met paarden', Drenthe 1883, dat de aanleiding is voor deze tentoonstelling in ruimteCAESUUR, is het tweede schilderij dat mij vond. In de tentoonstelling ga ik het schilderij als het ware 'opnieuw' maken. Dat wil zeggen: toen ik het kocht bestond dit schilderij niet meer als gemaakt door van Gogh. Ik heb het ook niet gekocht als een schilderij van Vincent van Gogh. In de tentoonstelling geef ik het schilderij haar leven als een échte Van Gogh terug. Het eerste deel van haar leven als schilderij gemaakt door Van Gogh begint natuurlijk op het moment dat het door Vincent van Gogh geschilderd wordt. Haar leven

ven als Van Gogh gaat via een aantal eigenaren tot het moment dat er een eigenaar is die dit niet meer weet. Iemand heeft dan dit schilderij in zijn bezit en weet niet dat dit een Van Gogh is. Dat is natuurlijk heel curieus. En dan wordt het gelukkig weer teruggevonden, weer herkent voor wat het is. Door mij. En kan ik het kopen op een veilingsite, waar het wordt aangeboden voor € 1.00.

Landschap met paarden

olieverf op doek

geschilderd tussen 12 september en 12 november 1883

26,5 x 56,5 cm.

( 25,5 x 55,5 cm. )

niet gesigneerd niet schoongemaakt oude restauraties recente beschadigingen

Het schilderij is niet schoongemaakt en de oude restauraties en de recentere beschadigingen zijn bewust zo gelaten. Geen enkel museum zal een kunstwerk in deze toestand tonen. Maar dit schilderij van Vincent van Gogh is door de tijd in deze staat gekomen. Niet alleen het oorspronkelijke werk wordt zo getoond, maar ook de geheimen die er overheen zijn gegaan. Dat voegt een gelaagdheid toe.

Empathie. Gerestaureerd zou deze geschiedenis aan aan het oog onttrokken worden.

Maart 2023 | Wiliam Verstraeten

Aan

Drents Museum

Brink 1

9401 HS Assen

30 januari 2023

t.a.v.

Postbus 134

9400 AC Assen

de directeur en de hoofdconservator,

Geachte mevrouw de hoofdconservator,

Vergeef mij deze uitgebreide brief, maar korter kan het niet.

Op 17 november 2017 heb ik aan u, mevrouw de hoofdconservator, een mail geschreven over een door mij ontdekt onbekend schilderij van Vincent van Gogh uit zijn Drentse periode. Zie onderaan bijgevoegd aan mijn mail. Ik schreef u omdat ik van de plannen had gehoord van het Drents Museum om in 2020 een overzichtstentoonstelling van al het Drents werk van Vincent van Gogh te organiseren. Het leek mij interessant om, zoals in de brief vermeld, de weg ter authentificatie en restauratie, met het Drents Museum aan te gaan. Mogelijk als onderdeel van de geplande grote overzichtstentoonstelling. Als een kunstproject.

In uw antwoord van 20 november 2017 adviseert u mij om mijn vraag voor te leggen aan het Van Gogh Museum, omdat het Drents Museum niet de nodige expertise daarvoor in huis heeft. Ik vond dat toen een erg gemakkelijk antwoord, maar ik heb uw raad wel opgevolgd.

Op 11 december 2017 doe ik een aanvraag bij het Van Gogh Museum voor een Authentificatie onderzoek van dit schilderij. Het Van Gogh Museum wil dat ik daarvoor kleurenfoto’s (!) van het schilderij van 20 x 25 cm. opstuur.

Op 19 februari 2018 krijg ik antwoord: ‘Wij zijn op basis van stilistische kenmerken van mening dat dit werk Landschap met paarden (Olieverf op doek, 26.00 x 56.00 cm) niet aan Vincent van Gogh kan worden toegeschreven’ (de onderlijning van een deel van de tekst is door mij gedaan).

Uiteraard ben ik het daar niet mee eens, maar zoals u weet kan er over hun 'mening' niet worden gecorrespondeerd, het Van Gogh Museum geeft nooit nadere uitleg over hun beweegredenen. Het is daardoor moeilijk te beoordelen hoe deskundig hun experts zijn.

De overzichtstentoonstelling in 2020 ging niet door.

Ik schrijf u nu weer, omdat, iets meer dan vijf jaar later, zich op wonderbaarlijke wijze een min of meer vergelijkbare situatie voordoet. Op de website van het Drents Museum lees ik dat u een grote overzichtstentoonstelling organiseert van al het Drents werk van Vincent van Gogh in de periode 11 september 2023 t/m 7 januari 2024.

De aanleiding om mij weer tot u te richten.

Zaterdag 28 januari jl. is een tentoonstelling van mij geopend in ruimte Caesuur te Middelburg over het voornoemde onbekende schilderij van Vincent van Gogh. Deze tentoonstelling eindigt 19 maart 2023.

Sinds ik de 'mening' van het Van Gogh Museum over het onbekende schilderij mocht ontvangen heb ik het onderzoek naar het schilderij verder doorgezet. En dat heeft een aantal opmerkelijke feiten naar voren gebracht waarvan ik er een viertal in deze kleine tentoonstelling naar voren breng. De twee opmerkelijkste zijn de volgende.

a. 'Stilistische kenmerken'

In de tentoonstellingsruimte heb ik een wand geplaatst met daarop reproducties op werkelijk formaat van alle mij bekende schilderijen en tekeningen van van Gogh uit zijn Drentse periode. Dat was niet zo moeilijk, want dat zijn er niet zoveel. Daar heb ik het onbekende schilderij ook tussen gehangen. De titel van dit werk is 'Stilistische Kenmerken'. Voor deze wand heb ik op een sokkel het originele schilderij geplaatst.

'Stilistische Kenmerken' laat duidelijk zien dat de reden voor afwijzing door het Van Gogh Museum, namelijk 'stilistische kenmerken', op zijn minst niet houdbaar is. De overeenkomsten van het onbekende schilderij met de andere bekende schilderijen zijn overduidelijk. Op velerlei gebied. Zowel qua onderwerp als qua verfgebruik.

b. 'De haren van Margot'.

In de verflaag van de onderste, donkere helft van het schilderij is bij bepaalde lichtval een grauwsluier zichtbaar. In eerste instantie dacht ik dat dit was veroorzaakt door vocht. Maar het blijkt dat op de onderste helft een eiwitvernis is aangebracht. Nu is bekend dat Vincent van Gogh vaker een eiwitvernis gebruikte. Niet alleen om de donkere delen beter te laten oplichten na het inschieten van de verf, maar ook om schilderijen sneller naar zijn broer te kunnen opsturen. De eiwitvernis wordt snel hard, waardoor het de nog niet gedroogde olieverf (tijdelijk) beschermde. Met het aanbrengen van een eiwitvernis is hij zover ik heb kunnen nagaan in Neunen begonnen.

De eerste periode in Nuenen was hij nog vol van de studies die hij in Drente gemaakt heeft, hij is dan ook behoorlijk kwaad op zijn broer die deze studies blijkbaar niets vond. Dus dat hij zijn schilderijen uit Drente alsnog (gedeeltelijk, zoals in dit geval) van een eiwitvernis voorziet (omdat hij ze de moeite waard vindt) is logisch.

Met een microscoop die 400x - 440x vergroot heb ik de eiwitvernislaag op het schilderij onderzocht en gefotografeerd. Na lang zoeken heb ik daarvoor de juiste microscoop gevonden. De lichtinstelling hiervan kan zodanig worden aangepast dat het licht onder het oppervlak van de laag komt, waardoor de laag als het ware weer transparant wordt. En alles scherp kan worden gezien en gefotografeerd. Het is mij niet duidelijk of het Van Gogh Museum de schilderijen waar een eiwitvernislaag op zit ook op deze manier heeft onderzocht en gedocumenteerd. Ik heb daar geen informatie over kunnen vinden.

Het is zoals onderwater fotograferen in troebel water, je ziet alleen het kleine deel voor je scherp. Door heel veel microscoopfoto's met overlap te maken kan ik van wat ik allemaal tegenkom in de eiwitvernislaag een totaalbeeld maken. Wat het meest in het oog springt is het grote aantal haren die in de harde eiwitvernislaag 'zweven'. Lange blonde haren.

Ik heb deze werken 'De haren van Margot' genoemd. Hoe deze haren in de eiwitvernis terecht kwamen? Ik kan daar de volgende mogelijkheid voor opperen. Toen Vincent in december 1883 na Drenthe terug in het ouderlijk huis in Nuenen ging wonen kreeg hij het voormalige kippenhok als atelier. Daar was hij niet helemaal content mee.

Nadat zijn moeder in januari 1884 haar heup had gebroken kwam een van de dochters van de buren te hulp. Het verhaal is bekend, Vincent en de tien jaar oudere Margot Begemann kregen in deze periode een intense verhouding. Vanaf 15 mei 1884 huurde Vincent twee kamers in het huis van de katholieke koster, organist en kleermaker Johannes Schafrat die hij als atelier ging gebruiken. Hij bleef wel naar zijn ouderlijk huis gaan.

c. Verder toon ik nog twee andere resultaten van mijn onderzoek in deze kleine tentoonstelling: 'Aan de kar gespijkerd' en 'Overhellend naar links'. Het hele project omvat meer detail-onderzoeken, meer dan genoeg om een of meer grote tentoonstellingszalen te vullen. Een tentoonstelling kan daarom qua materiaal zo groot worden gemaakt als de ruimte toelaat.

Ik heb u het bovenstaande geschreven in de hoop dat het uw belangstelling oproep, u nieuwsgierig maakt.

Ik zou namelijk graag met u van gedachten wisselen over dit schilderij en mijn onderzoek in het licht van de komende overzichtstentoonstelling.

Mogelijk kunt u een van de komende weken op een zaterdagmiddag eens afreizen naar Middelburg. Van 14 uur tot 17 uur ben ik elke zaterdagmiddag ook zelf aanwezig in ruimte Caesuur. Elke andere dag die u schikt is natuurlijk ook mogelijk.

Met vriendelijke groet,

William Verstraeten

Lamswaarde, 26 maart 2023.

Aan

Drents Museum

Brink 1

9401 HS Assen

Postbus 134

9400 AC Assen

t.a.v. de directeur en de hoofdconservator, Geachte heer en mevrouw,

Ik heb u gemist. De tentoonstelling is speciaal voor u nog een week verlengd geweest, maar helaas, ik heb u niet mogen begroeten.

U heeft mij dus niet de kans gegeven om dit kleine wonder met u te delen. Het lijkt mij een ongemakkelijke situatie waarin ik u heb geplaatst, in relatie tot de geplande van Gogh tentoonstelling, dan. Deze tentoonstelling wordt, zover ik begrijp, gepresenteerd als het eerste volledige overzicht van zijn werken in Drenthe gemaakt. Maar u weet nu dat dit niet klopt. Het museum heeft nu in ieder geval weet van nog één onbekend schilderij uit zijn Drentse periode. Bovendien is mijn onderzoek naar dit schilderij buitengewoon fascinerend en inspirerend. Een kunstwerk. Het werpt ook een nieuw licht op het gebruik van materiaal door Vincent van Gogh; zie onder andere de beschrijving van de eiwit vernislaag en de lange blonde haren van Margot daarin. En 'Landschap met paarden' is het eerste schilderij waarmee wordt aangetoond dat het 'aan de handkar spijkeren' van een aantal schilderijen van Vincent van Gogh door Couvreur in Breda in 1903 geen verzinsel is.

Sterkte en groet, William Verstraeten

Sinds 1995 worden er in ruimteCAESUUR tentoonstellingen actuele, hedendaagse kunst gemaakt, vanaf 1999 aan de Lange Noordstraat 67 in Middelburg. Scheppende kunsten, aansluitend bij het hedendaagse kunstdiscours, zijn altijd de leidraad voor een tentoonstelling, maar ook een historisch en sociaal perspectief bepalen mede onze keus.

ruimteCAESUUR staat voor de autonomie van de kunst en stelt het oeuvre van de kunstenaar centraal in het organiseren van (solo)tentoonstellingen. Zowel jonge, beginnende als ‘gearriveerde’ kunstenaars wordt een podium geboden ten einde in een niet-commerciële omgeving hun werk te kunnen presenteren. De ontmoeting en het leren van elkaar nemen binnen de jaarplanning van ruimteCAESUUR een belangrijke plaats in.

ruimteCAESUUR is een particulier initiatief, zonder enig winstoogmerk, met als vaste kern Willy van Houtum en beeldend kunstenaar Hans Overvliet; zij vormen het bestuur van stichtingCAESUUR. teamCAESUUR wordt gecompleteerd door de kunstenaars Jorieke Rottier en Giel Louws.

De tentoonstellingen in 2022 worden zo veel mogelijk georganiseerd samen met kunstenaarsinitiatieven uit andere landen: Lípa Art Collection en Luxfer Open Space, beide uit Tsjechië, platvvorm uit België, Studio44 uit Zweden, Durden and Ray in Los Angeles in de U.S.A., etc.

Uitwisseling met Nederlandse kunstenaars zorgt voor de wederkerigheid in dit proces.

De unieke samenstelling van ons team overschrijdt de grenzen van kunstpraktijken, gender en generaties.

Colofon

Werk en teksten

William Verstraeten

Fotografie

Charlie Verstraeten | Willy van Houtum

Catalogus

Hans Overvliet

WILLIAM VERSTRAETEN