Decreet tijdschrift 11 b by Hans Overvliet

decreet | MADE IN VLISSINGEN

decreet

E D MN VALISSIN-

GEN

MADE IN VLISSINGEN

De kunsten liggen afgelopen jaren zwaar onder vuur. Beeldende kunst organisaties in Zeeland staan voor de spannende uitdaging met elkaar een nieuwe toekomst te visualiseren en realiseren. Oorspronkelijk uitgangspunt is een nieuwe organisatievorm die in januari 2013 een start gaat maken, mogelijk in Vlissingen. Na de pensionering van Leon Riekwell, zomer 2012, verwacht de Cultuurwerf dan ook eind van het jaar de laatste tentoonstellingen in de Willem3 te zullen maken. Ter afsluiting van een tijdperk eindigen we met de fotoserie van Andre Smits, ‘Artist in the worlds/ never ending art trip’. Hij portretteerde afgelopen jaren over de hele wereld ruim 1200 kunstenaars vanaf de rug gezien in hun eigen atelier. Een hommage aan alle kunstenaars.

Nu blijkt dat het samengaan van SBKM, CBKZeeland en BuroBK minder vlot gaat dan verwacht, gaan we het nieuwe jaar in de Willem3 van start met de groepstentoonstelling Made in Vlissingen 1 en 2. Een mooie gelegenheid om succesvolle Vlissingse kunstenaars uit te lichten en jonge kunstenaars meer bekendheid te geven. Meer dan driekwart van de aangeschreven kunstenaars reageerde enthousiast. Rondom de tentoonstellingen organiseerden we open ateliers, twee rondleidingen door Nico Out en een kunstenaarstafel. Tijdens de ‘kunstenaarstafel’ gingen we informeel in gesprek met kunstenaars over het kunstklimaat in Vlissingen. Wat boeiende inzichten opleverde. (Zie hiervoor het artikel verderop in dit blad.)

Ter afsluiting van de tentoonstelling en als blijvend aandenken zijn we gekomen tot de unieke samenwerking met het kunsttijdschrift DECREET. Geen catalogus maar een special over de in Vlissingen wonende en/of werkende kunstenaars. We hebben alle deelnemers gevraagd: 'Wat betekent Vlissingen voor jou als kunstenaar?' en hopen u hiermee een nieuw beeld op Vlissingen en haar kunstenaars te geven. Een tijdsdocument.

Namens Cultuurwerf Bianca Runge Programmacoördinator Beeldende Kunst 'r esultaat v an een w andeling op een w indstille dag' EVA BONNEUR

VLISSINGEN EN KUNST,

het is wat!

Tjeu Strous

Guillermo Ibieta, zo onthulde onlangs de Volkskrant, was de vertegenwoordiger van De Koninklijke Maatschappij De Schelde die enkele jaren geleden minsten 800.000 euro aan steekpenningen doorsluisde naar twee Chileense generaals, in ruil waarvoor De Schelde een order kreeg van acht miljoen euro om oude fregatten op te poetsen voor de Chileense marine. Zeg maar eens dat Vlissingen op het internationale toneel geen rol speelt. En dat is niet sinds vandaag of gisteren. Karel de V, in wiens rijk de zon nooit onder ging, noemde Vlissingen “de poort tot de Nederlanden”. En op internationale spoorkaarten werd de naam van Vlissingen in één naam genoemd met bijvoorbeeld Wladiwostok en Sjanghai, om maar eens twee andere stations te noemen aan een uiteinde van het Eur-Azische continent. Vlissingen, dat blijkt al uit het verhaal van Guillermo Ibieta, komt er in de geschiedenis vaak niet met onbevlekt blazoen van af. Michiel de Ruyter, de koene admiraal die de Engelsen tot in de monding van de Thames achterna zat, maakte zich in de loop der jaren, al dan niet in opdracht van de verre Republiek der Nederlanden, schuldig aan onvervalste zeeroverij. Vlissingen stond te boek als een kapersnest waar onverschrokken zeerovers vandaan kwamen. Niet voor niets luidt het Spaanse woord voor zeerover: “Pitselingo”; Vlissinger! Kees Slager vertelt in zijn boek “Mijn Zeeland” dat talloze zeerovers uit de zestiende eeuw na een succesvolle carrière als zeeschuimer een plaats kregen in het eerbiedwaardige vroedschap van de gemeente Vlissingen en werden geëerd met een sabel met zilveren handvest of een met zilver ingelegd pistool. De prins van Oranje gaf kapersbrieven uit en streek in ruil voor deze legalisatie van de zeeroverij tien procent van de buit op, aldus Kees. Zo leren we dus hoe de Oranjes hun rijkdom mede aan Vlissingse zeerovers te danken hebben. En begrijpen we ook weer waarom dat Guillermo Ibieta eveneens tien procent van de order van de Schelde bedong als smeergeld. Het kostte mij geen moeite om gehoor te geven aan het verzoek van Biance Runge ter gelegenheid van de opening van de expositie “Made in Vlissingen” bijgaande woorden te spreken. En wel om twee redenen. In de eerste plaats werd mij als wethouder van Middelburg al eens door collega-wethouders op bijtende toon toegevoegd dat ik “wel een wethouder van Vlissingen” leek. Dat was in de tijd van de discussie over de bouw van een nieuwe schouwburg. Ik geloof 1999. (Er is veertien jaar later nauwelijks iets veranderd!). Ik had destijds het idee opgevat om aan Vlissingen te vragen mee te betalen aan

die schouwburg, waar per slot van rekening net zo goed Vlissingers als Middelburgers naar toe gaan, maar in ruil daarvoor zou Middelburg mee gaan betalen aan een poppodium in Vlissingen. Nou, daar had ik wat gezegd! Het ging dus ook niet door. Op de tweede plaats ben ik tegenwoordig woonachtig in Rotterdam en Rotterdam vertoont om allerlei redenen veel overeenkomsten met Vlissingen. Vlissingen is, net als Rotterdam, een “blue collar” city; een stad van noeste werkers. Al is er op dat gebied in beide steden de laatste decennia veel veranderd. In Rotterdam is de haven naar het westen verplaatst en zijn de havenwerknemers niet meer afkomstig uit de stad zelf maar verhuisd naar de omliggende gemeenten. In Vlissingen is de Schelde als belangrijkste werkgever gedecimeerd en niet meer het bedrijf van vroeger. Al toont het verhaal rondom de Chileense fregatten aan dat de rol van Scheepswerf Damen (“Voor al uw oorlogsbodems”) op het internationale strijdtoneel nog lang niet uitgespeeld is. Vlissingen heeft, net als Rotterdam, een beetje veel last van het “second city syndrome”. Altijd moet er opgebokst worden tegen de grotere broer; bij Rotterdam is dat “020”, het woord “Amsterdam” krijgt een rechtgeaarde Rotterdammer niet over de lippen. Voor Vlissingen is dat “het ambtenarenbolwerk aan de Arne”. Ook een Vlissinger spreekt ongaarne het woord Middelburg uit. Vlissingen is, net als Rotterdam, rauw, ongepolijst, recht voor zijn raap. In Rotterdam vind je dat terug bij de schrijver/dichter Jules Deelder, in Vlissingen in de vroege poëzie van Hans Verhagen. Die combinatie van lage self-esteem en aangeboren rauwheid leidt tot een zeer kritische houding naar de eigen stad: een Rotterdamse hoogleraar sprak onlangs liefdevol over zijn eigen stad als die “heerlijke klotenstad”. Vlissingen moet altijd met zichzelf aan de slag: bekend is het Vlissingse gezegde: “het was niks, het is niks en het zal nooit wat worden”. In dat geval zou ik bij wijze van hoop dan toch willen wijzen op het volgende: Vlissingen heeft in allerlei opzichten die te maken hebben met kunst en cultuur een voorsprong op Middelburg. In het stadsbeeld is de beeldende kunst prominenter aanwezig dan bijvoorbeeld in Middelburg; zonder dat het misschien in dikke nota’s geformuleerd is, is er al jaren sprake een actief kunstbeleid. Dat begint al bij de entree van de stad met het prominente IK-complex van Jan van Munster. Welke gemeente ontvangt zo zijn gasten? De gemeente Vlissingen is in 2008 op de tweede plaats geëindigd en in 2010 op de derde plaats

in de strijd om de titel “Kunststad van het jaar”, uitgeschreven door de Stichting Kunststad. Na Delft en Amersfoort deelt Vlissingen in 2010 de derde plaats met Haarlem. De Stichting Kunststad stelt dat “Vlissingen zich vooral onderscheidt door een mix van tentoonstellingen van hedendaagse kunst, met nationale en internationale exposanten, manifestaties en festivals en kunst in de openbare ruimte”. Nog wat karakteristieken: Middelburg mag dan het pak zijn, Vlissingen is de spijkerbroek. Die zit gewoon gemakkelijker en daardoor prettiger. Daarom heeft Middelburg de Vleeshal en Vlissingen de Willem3. Ik blijf altijd langer hangen in de Willem3 dan in de Vleeshal; er is gewoonweg meer te zien en te beleven. Middelburg mag zich jazzstad noemen, Vlissingen is pop en blues (en zelfs klassiek dankzij Muziekpodium Zeeland in de Sint Jacobskerk). Middelburg is gevestigd, Vlissingen is in verandering. Nieuwe dingen gebeuren hier (zie de Kenniswerf, zie de herbouw van het stadhuis dat met veel respect voor de oorspronkelijke architectuur door de Rotterdamse bouwmeester Wytze Patijn opnieuw is ingericht (waarmee de fouten vanuit het verleden, zoals de sloop van het Van Dishoeckhuis en de karakteristieke reparatieloods op het Scheldeplein alsnog een beetje zijn goedgemaakt). Vlissingen is net als een kunstenaar, ideeën zijn er in overvloed, maar er is weinig geld. Zo’n karakteristiek moét aantrekkingskracht op kunstenaars uitoefenen. De Vlissingse leegte lijkt zo op het eerste gezicht een zwakte, maar is een stimulans voor de creativiteit. In Rotterdam was de lage vierkante meterprijs het argument om zich aldaar te vestigen. Kipvis heeft dat begrepen en ging van Middelburg naar Vlissingen. Vlissingen is een stad, permanent in wederopbouw, in Rotterdam bleek dat uiteindelijk een “asset” voor de kunst, die gedijt in een gebied in opbouw, waarom hier niet? Een leeg Scheldegebied is als een leeg tekenvel; alles kan, maar hoe te beginnen? Ongekende mogelijkheden doen zich voor als nieuwe architectuur gekoppeld wordt aan de nog resterende Scheldegebouwen. Waar blijft de grote wedstrijd uitgeschreven door de gemeente Vlissingen onder kunstenaars om nieuwe vorm en inhoud te geven aan de invulling van het Scheldegebied als tegengeluid tegen de opvattingen van projectontwikkelaars? Vlissingen had in het verleden een roemruchte naam. Het is tijd om daar opnieuw vorm en inhoud aan te gaan geven. Laat de kunst daarbij voorop gaan en de weg aangeven. Het was wat, het is wat en het wordt wat.

Steen

Kust

In 1946 vestigden twee Friezen, Steen en Tuinhof, een architectenbureau in Vlissingen.

Het begin van een stroom gebouwen die, soms bescheiden en soms wars van de stad, hun plek opeisten.

Het Water Om uiteindelijk op te lossen in de winderige wereld tussen Schelde en scheepswerf.

Gerrit Steen | Gerrit Tuinhof | Piet Wisse Hans Slemmer | Glenn de Groot Don Monfils | Karen Nije architecten te Vlissingen

Hard

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Sardijntoren en Strandveste Ruben Oreel Overige fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Glenn de Groot, WTS architecten

29 kunstenaars

Ria Ruedisueli

Vlissingen is v oor mij de plaats gew or den w aar ik gr ond v ond v oor mij n kunstzinnige aspir aties, de stad de zee en de mensen met hun pij n, v er dr iet en ongemakken.

Marcel Robbe

-DQ +DDV

In eerste instantie betekent Vlissingen een plek om rustig te kunnen werken. Verder heb ik hier de kans gekregen mij, vroeger als jonge kunstenaar, te ontwikkelen en heb ik mee kunnen werken aan een beeldend kunst beleid, straatfestivals en kunsteducatie. En dan de aanwezigheid van de zee, die ruimte geeft in je hoofd.

“Nu begin ik het te leren”. Los geweekt van de waan van de dag, weloverwogen, werken aan beelden die mijn verwondering weergeven. Kijkend naar de kosmos en de ontdekkingstochten daarin. Naar de microen macrokosmos en hun verwantschappen. Het belang van de mens, de mensen waar je om geeft en hun totale onbelangrijkheid in het grote geheel van de kosmos. De grote verwondering daaromtrent.

En dan het porcelein, het prachtige transparante witte porselein, met een licht stralende, glanzende huid. Ik houd ervan, ik zou me er mee willen omringen. Als de doorschijnende witte huid van roodharige vrouwen.

´(Q ZLM DWHQ ULMVW PHW RQ]H KDQGHQ HQ GDFKWHQ QLHW DDQ PRUJHQµ

WIM HOFMAN Ideeën

Vis en bord, gemaakt in 2013.

Ideeën komen en gaan. Ze hebben natuurlijk ergens hun oorsprong, al heeft het dikwijls niet veel zin om te weten waar ze vandaan komen. De meeste ideeën lijken me ook verre van belangrijk en het is goed dat ze verdwijnen. Een enkel idee geeft de indruk betekenis te hebben, al weet je soms niet of niet onmiddellijk welke. Veel van wat in je hoofd gebeurt, lijkt nogal willekeurig. Hoe je smaak gevormd is, valt niet precies meer na te gaan. Zo zullen de vroege jaren van mijn jeugd die ik in Vlissingen heb doorgebracht, wel van invloed zijn geweest op mijn kijk op de wereld. Er bestaat nog wel een sepia foto waar ik op sta met mijn broer en mijn moeder. Ze draagt een jurk waarvan ik me de felkleurige bloemen wel herinner, omdat ze de jurk ook in andere zomers nog droeg. De foto dateert uit de zomer van 1942. Hij is gemaakt door fotograaf Scherpenzeel uit de Kerkstraat en hij is waarschijnlijk genomen omdat mijn vader met een paar honderd andere arbeiders van de Schelde in Duitsland te werk werd gesteld. Van die tijd weet ik niets meer. Ik heb vooral herinneringen aan Vlissingen van vlak na de oorlog. We woonden toen in de Spuistraat en later in de Molenstraat. Vlissingen was zwaar gehavend. Zeker in die buurt. Veel huizen lagen in puin of waren geheel verdwenen. De bewoners gebruikten sloophout om hun glasloze ramen te dichten, als schutting of om vloeren mee te repareren. Het was een grauwe troosteloze stad met hobbelkeien, gevels met granaatscherven of kogelgaten erin. Andere stukken stad hadden onder water gestaan. Daar lag bruinachtig slib, aan muren zaten zeepokken. De meeste bomen waren dood. Dat er op den duur hier en daar vrolijk kamille en paarse distels gingen groeien, leek een wonder. Ook op de boulevard was veel kapot. Je kon, omdat je klein en dun was, bunkers inklimmen en ik herinner me hoe we door tunnels kropen en de Bomvrije inslopen. Er lag daar veel puin en gruis, maar je kon langs een wenteltrap tot bovenin op het platte dak komen. Je kon vanaf daar mooi de hele boulevard zien met zijn bunkers, de glooiing van basaltblokken en paalhoofden, soms met dwarspalen, de stranden vol keien en stukken ijzer en puin. Op het Nollestrand zag je bij laag water bossen prikkeldraad die de kleur hadden van geraspte wortel en er stonden boomstompen waaraan felgroen zeegras groeide. Soms lag er een dode zeehond te stinken. Er was niet veel kleur in Vlissingen. Ik bedoel daarmee felle kleuren. Het viel dan ook op toen men op het nieuwe Britannia-hotel een kleurig mozaïek aanbracht.

Veel kunst was er niet in Vlissingen. In 1952 werd er een nieuw bronzen beeld van Naerebout onthuld. Het was gemaakt door Ten Klooster. Het was een realistisch beeld. Wij scholieren, die bij de onthulling aanwezig moesten zijn om het Zeeuwse volkslied te zingen, vonden dat Naerebout op een cowboy met een lasso leek. Later kon je voor kunst wel terecht bij Boek- en Kunsthandel Bikker in de Badhuisstraat, maar toen was ik al weg uit Vlissingen: ik vertrok in 1953. Bij Bikker zag ik werk van Phil en Jacobs en later van Goetheer en je kon er pocketboekjes kopen. Ik kocht er onder andere: Mei van Gorter. Opvallende figuur in Vlissingen was Jurcka. Hij was een schilder en zette zijn abstracte werkjes voor zijn raam. Hij kwam wel eens bij ons eten. Mijn moeder kookte goed. Als dank kreeg ik van hem een schildersezel van hout. Als stutstang aan de achterkant had hij een roodmetalen elektriciteitsbuis gebruikt. Hij had het over aankomende kunstenaars in Vlissingen en noemde Jan Haas en hij zag ook wel wat in Johan Goetheer, maar ja, toen was ik inmiddels al 17. Mijn ezel ging mee Vlissingen uit, met de trein. Ooit las ik in de Scheldebode een advertentie van de Kunstkring het Zuiden. Je kon voor één gulden meedoen aan een tekenactiviteit. In een lokaaltje van de Nutskleuterschool aan de Paul Krugerstraat kwamen een paar mensen samen. Twee kunstenaars gaven ons een stuk hardboard waarop met wasknijpers een stuk papier was bevestigd. Een van de kunstenaars zette een streep en een cirkel op het papier en daar moesten we dan iets van maken. Ik maakte er een vis van, de cirkel het oog en de streep de kieuw. Ik teken nog steeds wel vissen. Later was er af en toe wel wat te doen op kunstgebied. Ik herinner me een De Ruytertentoonstelling met schilderijen en pentekeningen op doek van zeeslagen en nog later een tentoonstelling met werk van de mede door Baudelaire bekend geworden en uit Vlissingen afkomstige Constantin Guys. Belangrijk voor mij was de Oostindische inkt die ik ooit kreeg voor een verjaardag. Het potje werd gekocht bij Timmerman in de Noordstraat. Lang geleden dus. Maar met inkt heb ik veel gewerkt. In mijn eerste boek, gepubliceerd in 1969, stonden pentekeningen De omslagillustratie was echter in waterverf en oogt nog steeds buitenissig. Het boek kreeg wel een prijs voor de vormgeving, maar verkocht niet erg goed. Deze herinneringen schrijf ik in een notitieboekje terwijl ik in West Australië ben. Notitieboekjes zijn nuttig om ideeën die van belang lijken, zie boven, voorlopig vast te leggen. Het kunnen teksten zijn, maar ook schetsjes. Zo tekende ik wat planten na, een boom, een strand en wat andere dingen. In een bos schreef ik: In dit stille bos/ is het vallen van een blad/ een gebeurtenis. Dat lijkt wel een haiku. Ik vond ook stukjes schors van de karri-boom die okerkleurig waren en die me daardoor deden denken aan het Australische landschap. Of ik er nog ooit iets mee ga doen weet ik niet. Mijn ervaring is dat het geen kwaad kan om een en ander te laten bezinken.

.HHV 5RRYHUV

$UFKLWHFWXXU YDQ GH YHUEHHOGLQJ

FOTO’S: FRANK VIERGEVER

KO DE JONGE

grenzen...... Kom je uit Middelburg of ben je een Vlissinger? Een vraag die me al een levenlang achtervolgt. Ook bij de organisatie van Made in Vlissingen leverde dat weer een probleem op. Eigen schuld. Ik ben er altijd te onduidelijk over. Ik woon nu in Vlissingen, maar ik blijf mijn post in Middelburg ontvangen, postbus 7082, 4330 GD Middelburg. Misschien zijn mijn vroege kinderjaren wel de oorzaak van deze wat schizofrene houding. Ik werd geboren op nog geen 50 meter afstand van de gehalveerde Lange Jan tijdens de hoogste waterstand op het geïnundeerde Walcheren. Maar als Vlissingse blaag stond ik aan de Koopmanshaven toen het water in 1953 het Bellamypark op stroomde. Weer werden essentiële grenzen overschreden. Veel later (1965) uit Vlissingen vertrokken maar in 1971 in Middelburg teruggekeerd. Ik was geen Middelburger, geen Vlissinger. De binding was er met Walcheren. Met de St.Jacobstoren, de Boulevard, de duinen tot Westkapelle, de vuurtoren, het Oostkapelse bos met kasteel Westhove, de kade van Veere en de Campveerse toren, de toren van de Grote Kerk, de Middelburgse façades die zich al presenteerden voordat er een manifestatie met die naam was. De kapel van Hoogelande waar ik mijn vroegste werk exposeerde en er goede herinneringen koesterde aan de oude ruïne. Het jaagpad langs het kanaal, de boot naar Breskens. Daar kun je op de mooiste manier Walcheren verlaten. Op de grens van land en water. Je verlaat er “thuis”. Op zoek naar nieuwe grenzen. De vertrouwde torens achter je vervagen en nieuwe komen in het vizier. Daar gaat het om: torens en grenzen. Zeker in de kunst. In vele verschijningsvormen komen ze al bijna 40 jaar in mijn Middelburgse postbus en sinds een aantal jaren zijn er aan de wALLofsmALLart in kunstwerkplaats KipVis in Vlissingen regelmatig fragmenten van te zien.

%(57 48,7( % (57 48,7( Ik werd geboren op het Havendorp, een al lang verdwenen verzameling ‘Noodwoningen’ aan de Buitenhaven van Vlissingen. In de jaren ’60 werd door verkeerde inzichten het hart van de stad met de grond gelijk gemaakt. Voor mij bestaat Vlissingen dan ook voor een groot deel als het verdwenen beeld van de stad in de jaren ’50.

De basis van mijn werk is altijd een idee, een beeld dat zich aandient. Voor mij zijn ook de titels van het kunstwerk een bepalend onderdeel. Ze geven er een grotere spanning aan. Ik werk graag met uitersten die ogenschijnlijk niet te combineren zijn: ‘try to shovel smoke with a pitchfork in the wind, Old Dirt Road…….’ Misschien probeer ik constant de wereld op andere gedachten te brengen. de Gedroomde Reis 45x70 cm

Vlissingen V lissingen Ha Havendorp vendorp 1951

The The Book Book of Pain Pain 30x40 cm

S Stuck tuck inside of M Mobile obile with the M Memphis emphis Blues again 170 x 190 cm

Million Painting M illion Dollar P ainting (goud + dollars) 100x120 cm

The The easy way way to to die 100x120 cm

kosmopolitisch abstract

(GG\ 4XLWH eigen werk Eddy begon met tekenen en schilderen van gebruiksvoorwerpen, interieurs, portretten...... Aansluitend architectonische sculpturen op groot formaat getekend en o.a. Spaanse landschappen en Moorse steden; ambachtelijk: maritieme aquarellen.

inspiratiebronnen werkplaats/atelier

Impressionisten: â&#x20AC;&#x153;erg mooiâ&#x20AC;?...â&#x20AC;?puur, alleen maar licht!â&#x20AC;? Maar ook bv Lucian Freud en David Hockney....

Begin â&#x20AC;&#x2DC;70, â&#x20AC;&#x153;de magie van het penseel â&#x20AC;&#x153;.... Eddy Quite, samen met Jan Haas en Albert Mastenbroek,.... naast het werk de dagelijkse gang naar het cafĂŠ (de Hoppit) tussen 17:00 - 19:00, bepaalde de zorg voor twee varkentjes op de achterplaats van hun atelier Groenewoud het ritme. Varkentjes gekregen van Jo van Ham. â&#x20AC;&#x153;We waren er gek opâ&#x20AC;?... Eddy maakte in deze periode kleine werken (ongeveer 30 x 30) met olieverf: â&#x20AC;&#x153;fijnmalerijâ&#x20AC;?, waarin zijn eigen gestalte centraal stond. Daarna volgde de periode dat Eddy zijn atelier op de zolderverdieping van het Rode kruis gebouw had (grenzend aan het park, aan de Julianalaan).

Werkte (op ongeveer 18 jarige leeftijd..) in Hotel Brittania Vlissingen ... â&#x20AC;&#x153;interessant, had ik nooit willen missenâ&#x20AC;?..... Op ieder terrein een leerzame tijd. Je stapte in een andere wereld die je niet kende. Op ongeveer 19 jarige leeftijd volgden 4 jaar studie aan de academie in Brugge ... â&#x20AC;&#x153;nabij het Minnewater ....waar de Engelse dames in de zomer nog prachtige aquarellen maakten. Het was een eer om iedere ochtend naar zoâ&#x20AC;&#x2122;n prachtige plek te trekken. Dan stapte je uit die bus op de grote markt ...en als je dan een verkeerde deur nam, dan kon je â&#x20AC;&#x2DC;s ochtends al in het cafĂŠ terechtâ&#x20AC;?. Tussen de middag was hun favoriete cafĂŠ het mooiste en oudste cafĂŠ: cafĂŠ Vlissinghe!

Over zijn woning aan de Nieuwendijk: â&#x20AC;&#x153;...mijn basis. Je ging op reis en kwam daar weer terugâ&#x20AC;?. Mastenbroek verbleef regelmatig in Vlissingen aan de Nieuwendijk. Eddy trof eens de volgende tekst op een muur aan: â&#x20AC;&#x153;Albert, 85 kilo ; weggedragen door de vlooienâ&#x20AC;?. Vlooien overgebracht vanuit het Vestzak-theater (Bellamypark). Hier werkte Eddy in een zijkamertje, Jan Haas in de hoofdzaal. â&#x20AC;&#x153;Het was er een vlooientheater en daar tussen schilderendâ&#x20AC;?... dankzij de hond van Sjaak Minderhoud. Ook in deze periode maakte Eddy grote donkere tekeningen (minimal-art)... Eddy maakte reizen: veelal naar Spanje, omgeving Alpugaras. GeĂŻnspireerd door het boek South from Granada (van Gerald Brenan die er in de jaren â&#x20AC;&#x2DC;30 schilderde) en maakte schilderijen in verschillende formaten. Vanuit zijn verbeelding herschiep hij land en licht...

Over die tijd toen Eddy naar Amerika vloog en per schip terug ging: ...â&#x20AC;?dan zie je zo mooi dat die aarde bolt...â&#x20AC;?. 1 jaar pedagogisch technische hogeschool (pdd) Alexanderpolder Rotterdam en een jaar stage voor de klas: hier heeft hij goede herinneringen aan. Over zijn twee kinderen: â&#x20AC;&#x153;mijn mooiste kunstwerkâ&#x20AC;?.

Vlissingen/beeldend kunstenaar â&#x20AC;&#x153;De openheid... de kracht van de zee....de plaats waar je geboren bent... de enige plek die dan opzien baart...de ruimte, de luchten, de toegang tot ver-eindig....â&#x20AC;?.

Enkele jaren terug heeft Eddy samen met zijn broer Bert in een studio nabij het station Vlissingen gewerkt. Diverse werken in wisselende stijlen: vazen en landschappen.

Vlissingen Mooi: ....al van kinds af aan kwam hij in de oude grote haven, waar hij met zijn opa ging wandelen. Zijn opa vertelde dan mooie, sterke verhalen. Hij kon die verhalen verder zelf invullen. â&#x20AC;&#x153;De drukte van de boulevard bijvoorbeeld, verstoorde die sfeer. Bij de haven had je dat niet, daar was het rustigâ&#x20AC;?. Over deze havenstreek kon hij wegdromen ... â&#x20AC;?hier startte het avontuur, dan zat je op die zeeâ&#x20AC;?. Niet mooi: ... â&#x20AC;&#x153;als je na een reis via de Paul Krugerstraat, die buurt met de van Dishoeckstraat, Vlissingen binnen kwam. We donderden dan bijna om van ellende ... zo naargeestigâ&#x20AC;?! 0DUPHUSODVWLHN LQ KHW SDUN DDQ GH .RXGHNHUNVHZHJ

Âľ0RRUV 6LJQDDOÂľ DDQ HHQ JHYHO LQ GH 6SXLVWUDDW LGLYLGXHOH RSGUDFKW

Haper laat de geur van het gras tot zich doordringen. Er is maar één plek waar het zo krult en ruist: midden in het weiland voorbij de kapel, aan de overkant van de kruising. Eigenlijk is de ingang naar het labyrint gemakkelijk te vinden. Vanaf de stad komend passeer je de kapel. Daar zijn drie afslagen, alle drie naar dorpen. Het weiland links voorbij de kapel -vanaf de stad gezien- is de plaats waar de weg naar de benedenwereld begint. In zekere zin dus een vierde afslag. Voor Haper is de plaats duidelijk aangezien het weiland exact een verhouding van drie staat tot vier heeft. Daarmee hebben de diagonalen de factor vijf. Precies in dat snijpunt trilt de lucht, je ruikt het gras en de grond, je voelt dat de bodem krioelt van het leven. Er hangt een lichte damp die intens doortrokken is van de geur. ‘s Nachts, als de toegang open is, is de overheersende kleur diep blauw. Dan fluisteren de mensen die hier al eeuwen wonen tegen je over hun zaaien en oogsten, over hun liefdes en verdriet en de weg die ze gaan. Over hoe ze hun goden vereren en hun doden begraven. Eb en vloed, slechts op een steenworp afstand, dringen zich ondertussen eeuwig op en trekken zich eeuwig terug met hun geur van zilte zee. Het is nacht, de trap is steil en donker. Boven schijnt het flauwe licht van de sterren tussen de jagende wolken door. Beneden stroomt lauw onzekerheid, paars, indigo, de diepte, kille en hete geuren, de onwetendheid. En daardoorheen spinnen lichte draden van kennis en inzicht. Een dwarse plek is dit, niets is wat het lijkt en niets lijkt wat het is. Haper zet een voet op de eerste tree...

een gedeelte van een manuscript, aangetroffen tijdens de ontruiming van een atelier in Vlissingen

Peter Steutel Rotterdam 1948 Atelier bij Kunstwerkplaats KipVis in Vlissingen comform@zeelandnet.nl www.comform.info

Haper® is een personage van Hans Overvliet en Peter Steutel

... is er niets gebeurd. Er zeurt alleen een donker gevoel in het linker-onderbeen. Pijn heeft veel gezichten. De chaos in de ruimte dwingt zijn ogen naar de directe omgeving. Via het glas en de fles, het tafelblad en een stapel tekeningen blijft zijn blik hangen bij het donkere gat van het raam. Stippen licht van straatlantaarns pulseren in dat zwart. Door een zware wind lijkt het alsof ze trillen. Ramen van de flats aan de overkant zijn een patroon van blokjes diffuus licht. Patrijspoorten waarachter zich levens afspelen.

21( 648$5( 0(75( '(7$,/

21( 648$5( 0(75( %(:$(56&+2/(

/HRQ 5LHNZHOO

Â·'22' /,&+7Â· ,1'8675,(/( /$. 23 &$19$6 (1 7/

Â¶:$/' ,0 .23)Â· 2/,(9(5) /$. 23 &$19$6 (1 +287

36 (HQ KDUGH VWDG QLHW JHVFKLNW YRRU Â¶ZDWMHVÂ·

'22' /,&+7 ,,, '(7$,/

,N NDQ PLMQ ZHUN RYHUDO PDNHQ 0DDU GH VIHHU LQ GH]H VWDG RS GH JUHQV YDQ ODQG HQ ZDWHU YRHJW HOHPHQWHQ WRH GLH LQYORHG KHEEHQ RS GH NHX]H YDQ RQGHUZHUS HQ PDWHULDDO -H HUYDDUW HU HHQ ELMQD FRQWLQX SURFHV YDQ LQGXVWULsOH RQWZLNNHOLQJ 'LW YRUPW HHQ LQVSLUHUHQGH UXLPWH GLH JHNHQPHUNW ZRUGW GRRU HHQ WLMGHOLMNKHLG WXVVHQ QLHXZERXZ YHUQLHXZERXZ HQ DIEUDDN 'DDURPKHHQ GH G\QDPLHN YDQ LQWHUQDWLRQDOH VFKHHSYDDUW HQ KHW UHL]HQ LQ PLMQ KRRIG

/22' =:((7 '(7$,/

0,-1 9/,66,1*(1

KOOS DALSTRA

READYMADE FAROUT FLUSHING SUNDAY, 17-02-2013 AT 14.00 P.M. NICO OUT, THE LOCAL ART GUIDE FROM SEALAND, CALLS FOR A 3 MINUTE EXPLANATION ON MY CONTRIBUTION TO A FLUSHING ARTSHOW, AT THE WILLIAM 3 BUILDING NEAR THE ORANGE MILL AT THE OCEAN WATERFRONT. WHAT DOES FLUSHING MEAN TO ME?, HE ASKS. AS AN ARTIST FAROUT FLUSHING MEANS A LOT TO ME. I SPENT THE FIRST DECADE OF THIS MILLENIUM IN THE OLD PIRATE TOWN. MY FAVORITE SPOT BECAME THE MERMAID PLATFORM WAY OUT AT ROWERS HEAD PIER, WHERE THE RIVER MEETS THE OCEAN. HERE THE TIDE IS MOST TURBULENT. IN FAIR WEATHER I GO THERE TO MEDITATE AND WAIT FOR THE MERMAIDS TO POP UP FROM RAPID TORRENTS AT MY FEET AND FLOAT, SHOWING OF THEIR BREASTS ON TOP OF THE FRESH SALTY WATER. SINCE NOVEMBER 2008 I PAINT RECLINING NUDES BATHING IN A SOMEWHAT NAÏVE FASHION VAGUELY REMINISCENT OF BONNARD. THESE NUDES REMIND ME OF THE SPANISH ART ACADEMY IN MADRID 1989, WHERE I TOOK A COURSE IN AFTER NATURE PAINTING BY JIRI DOKOUPIL. OTHER MEMBERS OF THE MASTER CLASS WERE THE DUTCH PAINTERS KLASHORST, DOMBURG AND VOSS. ROB SCHOLTE, IN HIS ARMANI SUIT, WAS THE COMING STAR AT THE MADRID ART FAIR. HE HAD PAINTED HIS NUDES MUCH EARLIER AFTER MANET, MATISSE AND PICASSO.

SIX YEARS LATER I WAS BACK IN MADRID AT THE ARCO ART FAIR WITH SCHOLTE AND HIS NEW WIFE MICKY HOOGENDIJK. THEY HAD BEEN CARBOMBED IN THEIR BMW A FEW MONTHS EARLIER IN THE CENTER OF AMSTERDAM. SCHOLTE LOST HIS LEGS AND MICKY LOST HER BABY. LEAVING FROM SCHIPHOL AIRPORT SCHOLTE GAVE HIS WELL-KNOWN PRESSCONFERENCE ON VIOLENCE AND HOW TO COUNTER IT. MICKY AND ME WERE SEATED BACKWARDS AGAINST THE CONFERENCE ROOM WALL. SCHOLTE WAS IN FRONT OF US, PERFORMING ON A TABLE. CAMERAS RAN, LIGHTS FLASHED, QUESTIONS WERE FIRED. I WORE BLACK SOCKS WITH WHITE PRINT READING: B.V.D., DUTCH FOR ‘’SOLDIERS UNION’’ BUT ALSO ‘’FBI’’. IT WAS VISUAL PUN AND MEANT: DON’T FUCK WITH US! WHERE I GOT THIS PAIR OF SOCKS? AN AMERICAN GIRL FRIEND BOUGHT THEM WAY BACK IN THE SEVENTIES IN SOME DUMPSTORE AT THE DUTCH TOWN OF PELLA, IOWA IN THE MIDWEST. IT WAS A BIRTHDAY PRESENT.

HANS OVERVLIET

Carla Kesteloo

Als geboren en getogen inwoonster van Vlissingen heeft de zee een speciale plek in mijn leven gekregen. Vanuit mijn werkkamer kijk ik iedere dag uit over de zee. Zie prachtige wolkenpartijen, heldere luchten, water dan weer zacht ruisend en soms zwaar aanrollend. Op het strand kom ik tot rust en bezinning en daar ontmoet ik de “juwelen van de zee”: kwallen. Ik ben gefascineerd door hun bijzondere structuur, hun tekening, hun kleur en de gelaagdheid van deze zeedieren. In mijn werk staat het thema “juwelen van de zee”centraal. Het gaat mij om kwallen en vissen, maar ook om de structuur van water. Kwallen vind ik de juwelen van de zee. Door hen centraal te stellen in mijn werk wil ik de aandacht vestigen op het bijzondere van het gewone. De schoonheid van de kwal, gewoonlijk als vies, lelijk en gevaarlijk ervaren, naar boven halen, als een mooie bloem op het strand. Ik wil de kijker nieuwsgierig maken door belangstelling te wekken voor het ongewone in het gewone, mensen met andere ogen laten kijken naar de wereld om ons heen. Elke kwal is uniek in zijn soort. Ik beeld ze uit als schitterende juwelen, metaforen van leven en van dood. Mijn foto's van water, de keramieken kwallen en vissen weerspiegelen de schoonheid van de zee, maar zijn tevens een ode aan de diversiteit van leven in het algemeen. Afgelopen oktober en november heb ik een werkperiode doorgebracht in China, in de stad Jingdezhen waar eeuwenlang het Chinese keizerlijk porselein werd vervaardigd. Het was voor mij een grote uitdaging om mijn thema nu in keramiek te verwezenlijken. In Jingdezhen heb ik kennis gemaakt met traditionele manieren om met porselein te werken. Met deze Chinese kennis en vakmanschap heb ik mijn installatie “Juwelen uit de Zee” gerealiseerd. De installatie omvat een serie witte en matgouden vissen op een houten kar, zij verbeelden innerlijke rijkdom, verbinding en plezier. De kwallen zoals je ze aangespoeld aan het strand vindt, komen weer tot leven, vergezeld met een grote foto van water. Het is de weergave van mijn liefde voor mijn woonplek aan zee in Vlissingen. Begin november is mijn werk in Jingdezhen tentoongesteld op de expositie “Dutch Dreams”. Een expositie gezamenlijk met 3 andere Nederlandse vrouwelijke kunstenaars. Ik heb ervoor kozen mijn werk op de houten kar te exposeren die Chinese ambachtslieden gebruiken om porselein mee te vervoeren. Als ode aan hun vakmanschap waarvan zij een klein gedeelte aan mij hebben overgedragen.Tevens herinnert de kar mij aan mijn jeugd toen vissersvrouwen met hun viskarren door de straten van Vlissingen trokken om hun vis te verkopen. Een klein stukje China in Vlissingen.

Frank Viergever Inspiratiebronnen: Stad en land, industriëel erfgoed en het verhaal erachter. Het menselijk leven en het verschil met de ‘gevestigde’ opvattingen. Het verval van dingen. Vlissingen is daarmee een inspiratiebron omdat juist daar alles wordt gesloopt. Maar ook ‘de rest van de wereld’ is een inspiratiebron, omdat er soms een enorm verschil is tussen wat bij ‘ons’ gewoon is, maar ergens anders dan ook volstrekt anders. Mijn atelier/werkplaats is daarmee ‘buiten’, omdat juist daar de wereld aan je voorbij komt. Het werk wordt alleen met de computer bewerkt en daarna geprint.

Loek Grootjans

Foundation For The Benefit Of The Aspiration And The Understanding Of Context (Formerly Known As The Institute For Immediate Knowledge, Real Perception And Logic Features According To The Most Contemporary Monochrome Paintings)

The Remembering Department (In Other Words Dust) Installed 2010 S.M.A.K. (Not Visable On This Image)

Rechts: Storage for Distorted Matter (Obj. 0009) (The 21th century sculpture masterpiece that could not be made)

Hans BommeljĂŠ Niet zozeer de stad, maar het water is bepalend!

Sebastiaan Spit Het inspirerende van Vlissingen is dat je er kan aankomen met de wetenschap dat je ook weer weg kan gaan en dat, 9 van de 10 keer, via dezelfde weg als dat je gekomen bent. Dag en nacht gaat dit zo door via land en water, met één doel voor ogen; “Blijf nooit te lang.”

for your eyes only

Jeanny Golembiewski Ov er mij n kleur stellingen het v olgende: geel en v iolet zij n de kleur en die het meeste contr ast tot elkaar v er tonen,

solid sun

het meeste en het minste licht w eer kaatsen en daar door ex tr eem ster k de r uimte kunnen beï nv loeden. Want licht en r uimte zij n eigenlij k mij n “ hoofdthema’ s” . In Zeeland er v aar ik dit op een ov er w eldigende manier . De ontzagw ekkende r uimte die hier ov er al v oelbaar aanw ezig is pr obeer ik nu ook in kleine w er ken te v er talen, die op hun beur t w eer onder deel zij n v an r uimte die ik zelf v or mgeef. De laatste j ar en is het schilder kunstige onder zoek, het w er ken met v er f als mater ie ook een “ thema” op zich gew or den.

lighthouse

streams

a.l.

Vlissingen is ruimte: ruimte om te werken, ruimte aan de horizon, de zee!, ruimte in het hoofd: De kleine reis van woon- naar werkplek is precies genoeg om met gemoed en al van het alledaagse in de inspiratie te kunnen geraken.

Petra Rouwendal

Aanvankelijk fotografeerde ik voornamelijk landschappen op een traditionele en voornamelijk eenduidige wijze. Ik wilde dat mijn foto’s evocatief waren, in staat om een indringende sfeer op te roepen. Een foto als expressie van mijn belevingswereld. Hoewel het evocatieve niet minder van belang is, zijn mijn onderwerpen van nu anders. De beelden zijn meer gecompliceerd door meer lagen van de werkelijkheid door elkaar heen te presenteren. Oorspronkelijke betekenissen worden geabstraheerd en samengevoegd in een nieuwe werkelijkheid met nieuwe samenhang en betekenis. Ik richt mij veel meer op schoonheid in het tijdelijke en het voorbijgaande. De beelden kunnen vervreemding oproepen en naast schoonheid ook dreiging laten ervaren. Het kijken naar de foto’s is bedoeld als een ervaring van het leven zelf. Niet alleen kijken naar maar beleven van iets of het beleven van. Mijn foto’s willen een verhaal vertellen, en ontroering of een verwarring oproepen. Soms zijn het kleine verhalen, grote lijnen of associaties, die mijn innerlijke wereld reflecteren en waarvan ik de kijker deelgenoot maak.

Het zijn mijn landschappen, mijn buiten- en mijn binnenlandschappen. Inspiratie vind ik in de natuur, liefst aan zee, en verder in eigenlijk alles wat zich in mijn leefomgeving bevindt, op macro- of microniveau. Enige tijd geleden ben ik begonnen met tekenen.Voor mij is dit langzame fotografie. Het tekenwerk en de onderwerpkeuze geven mijn fotografie een nieuwe impuls. Ik heb een erg mooi atelier in Vlissingen, maar ik werk vooral ‘op locatie’. Dit is misschien anders dan bij de meeste kunstenaars. Mijn atelier is mijn inspiratieplek, een rustpunt, maar ook mijn studio. Hier ontstaan de verhalen en doe ik het afrondende werk. Mijn werk krijgt er volop de ruimte. De ruimte zelf, de lichtinval zorgen vaak al voor een positieve impuls.

Monique Jasperse

Als kind kwam ik zeer regelmatig in Vlissingen. Mijn ouders zijn hier allebei opgegroeid en ik ging regelmatig op bezoek bij mijn grootouders, onder andere in de wijk Pauwenburg, vlak bij het atelier waar ik nu werk aan de Dreesstraat. Als werkonderbreking wandel ik vaak met mijn hond op het Nollenstrand. Even het hoofd leeglopen, ruimte maken voor nieuwe ideeĂŤn en beelden.

FOTO: DECREET

FOTO: IVO WENNEKES

barbara voit Mijn inspiratie voor mijn sieraden is breed te vatten - het kan een impressie, herinnering, ervaring, een stuk tekst, een woord.......zijn. Je kan mijn objecten als vormgegeven ervaringen beschouwen. Schets- of ontwerptekeningen heb ik niet. Ik vertrek vanuit een idee dat zich meestal tijdens het werkproces verzelfstandigt. Het vertrekpunt is daarbij ondergeschikt aan het werkproces, net zoals de functionaliteit van het sieraad. Of het een draagbaar sieraad wordt of meer een object is niet van belang. Het boeiende aan sieraden of sieraadobjecten of het moderne sieraad -hoe je het ook wil noemen- voor mij is, dat de drager ook een actieve rol daarbij inneemt. Een sieraad wordt over het algemeen op de huid gedragen. Daardoor gaat de drager een relatie met het object aan. Hij bepaalt hoe hij met het object wil omgaan - of hij daarmee een statement wil maken, het als statussymbool wil benaderen, als versiering, als draagbaar object, als object in een vitirine plaatst...... Uiteindelijk ontstaat er een wisselwerking van sieraad/drager maar ook sieraad/beschouwer. Een proces dat heel boeiend kan zijn: kijken wat dingen met elkaar doen, hoe ze op elkaar reageren. De stad Vlissingen heeft op mijn werk alleen indirect invloed. De wandeling langs het water, onderaan de boulevard, bij de visserhaven, de groene boulevard laten mij tot rust komen, wat voor mij noodzakelijk is om te kunnen werken. FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: IVO WENNEKES

mischa de muynck

Mijn Vlissingen Ik ben in 1971 geboren in Vlissingen, op de Hogeweg waar mijn ouders een viswinkel hadden. De hele familie zat in de vis, maar helaas ging de winkel van mijn ouders failliet toen ik 5 jaar was. Mijn vader bleef echter in de vis werken en zelf heb ik ook wat vakantiebaantjes gehad in de vis. En dus lag het voor de hand dat ik ruim 30 jaar later, tijdens mijn academietijd, een beeldverhaal maakte over mijn vader en zijn tijd in de vis. De vismijn in Vlissingen was destijds mijn atelier, de schepen, de bedrijvigheid, de mensen en vooral de verhalen over de roerige jaren 80. Wat is mijn band met Vlissingen nu? Ik woon er, ik werk er, maar verder is mijn focus breder. Ik voel me niet echt een Vlissinger, ik voel me wel echt een Zeelander! Ik geniet van de aanwezigheid van het water in de buurt. Ik hoef de zee of de Schelde niet iedere dag te zien, het in de buurt zijn is genoeg. Mijn atelier is nu overal en nergens en als fotograaf kan dat goed. Ik werk zelden of nooit in een studio en als dat nodig is, dan regel ik wat op locatie. Mijn werkgebied is meer en meer de straat, de kust, de mensen, dat wat gebeurt. Dat kan dus in Vlissingen zijn, maar net zo goed in Antwerpen, Rotterdam of New York. Wat ik wel merk is dat ik mij meer op mijn gemak voel in steden waar het water een belangrijke rol speelt, is dat dan de erfenis die ik van Vlissingen mee heb gekregen? De onrust die je vaak in een grote stad hebt, vind ik plezierig, maar altijd maar voor een korte tijd. Dat is dan ook de reden waarom ik graag weer in Zeeland ben. Terug naar de rust, lopen op plekken waar de zee je voetstappen weer uitwist.

5HP YDQ GHQ %RVFK 9OLVVLQJHQ LV HHQ HQHUJLHNH UDUH PRRLH OHOLMNH YUHHPGH G\QDPLVFKH VWDG %UXLVHQG DOV HHQ ZDUP EDG JHYXOG PHW SXQDLVHV

Nicole Bianchet

Eva Bonneur

Wat Vl i ssi ngen i s De w eer bar stige geboor tegr ond / v an ziltig metaal / w aar naar ik ter ug kw am / met w ind om onv er w achte hoekj es / en misthoor ns v anuit ons bed / v an str andbillen in bad / meeuw enkr ij sen / en een schipper sman die steeds w eer huisw aar ts keer t / v an zand in al mij n zakken / en zonnestr alen v angen / een niet bedacht thuis

Vlissingen betekent v oor mij v oor al: ...een goed atelier om elke dag te kunnen w er ken.

Tjeerd Vrielink

VLISSINGEN Vorig jaar (2012) maakte ik elke dag een tekening op en van het bunkerpad waar ik overheen fiets op weg naar mijn atelier in Vlissingen. Ik kan vanuit mijn werkplek de scheepsmasten over de horizon voorbij zien varen en ik hoor de misthoorns wanneer het uitzicht wit is. Ik werk in Vlissingen aan tekeningen waarin Vlissingen geen rol speelt.

Femke Gerestein

zonder titel | grafiet op papier | 150-400 cm, 2012 foto: Mechteld Jansen | SPRING, Grote Kerk Veere, 2012

MADE IN VLISSINGEN

Afsluiting dubbelexpositie “Made in Vlissingen”

“Als je me niet besodemietert kan hier alles” Door: Tjeu Strous

kunstenaarstafel donderdagavond

15 maart 2013

Zet een aantal Vlissingse kunstenaars bij elkaar; en ze hebben het al

buitenom een plasje doen. Moet je er nu eens gaan kijken. Nu ligt er

gauw over Middelburg. Wat dat betreft lijkt Vlissingen op Rotterdam.

het fantastische IK-eiland van Jan van Munster. En er is nauwelijks

Daar hebben ze het ook altijd over Amsterdam, waarom die stad niet

overheidsgeld naar toe gegaan. Zoiets gaat natuurlijk niet van de een

deugt, waarom dat daar alles verkalkt is, waarom daar nieuwe ideeën

op de andere dag. Daar zit een geschiedenis van fanatiek werken van

nauwelijks van de grond komen, waarom dat alleen gevestigde belangen

20/30 jaar tussen”.

daar tellen enz., enz., enz. Slotsom is altijd dat het leven, het klimaat,

De aanwezigen zijn het er roerend over eens, Leon heeft de afgelopen

de omstandigheden in de eigen stad toch heel veel beter zijn dan in

decennia niet alleen visie getoond, maar liet ook zijn handen regelmatig

die andere, vermaledijde gemeente. Dit noemt men dus het “second

wapperen. “Kijk, Leon hanteerde de drilboor net zo gemakkelijk als de

city syndrome”. De stad die zich net niet of helemaal niet de eerste

balpen of de schilderskwast. Dat zie je elders niet”, merkt iemand op.

stad voelt zet zich enorm af. Bij de “first” city bestaat die behoefte

Leon: “Toen ik voorstelde om voor de reparatie van het windorgel,

helemaal niet. In Amsterdam praten ze nooit over Rotterdam, zelfs

een initiatief van de Stichting Nieuwe Muziek van Middelburger

niet over Amsterdam zelf. In Middelburg gaat het ook nooit over

Ad van ‘t Veer om voor sponsoring de braderie op te gaan, merkte

Vlissingen. Maar goed, de gespreksronde aan het eind van de twee

Ad wanhopig op: “We zijn toch geen fanfare zeker?”. Maar ik heb

maanden durende manifestatie “Made in Vlissingen” ís in Vlissingen en

doorgezet en kreeg een aantal Vlissingse bedrijven mee. Toen volgden

gaat dus deels over Middelburg. Hans Overvliet, filosoof zonder graad,

anderen en was het zo gepiept. Ja, daar stond Ad wel even van te

kunstenaar, galerist, vat het heel compact samen: “In Middelburg gaat

kijken. Dat kunst toch wel leeft bij het gewone volk”.

het altijd over kunst, in Vlissingen ook over de kunstenaar. Middelburg

Sommigen van de aanwezigen onderkennen wel het gevaar van één

is reproductiegericht, Vlissingen probeert vooral gunstige productie-

centrale figuur die overal achter ging en alles in beweging heeft gezet.

voorwaarden te ontwikkelen”.

Daarmee wordt het proces wel erg kwetsbaar.

“Het is toch opvallend”, aldus de onlangs met emeritaat gegane

Er wordt echter geopperd dat het echt niet alleen aan Leon heeft

directeur van het Buro Beeldende Kunst Leon Riekwell, “dat wij met

gelegen. Het is gewoon Vlissings om dingen kordaat, zonder poespas

één tiende van het budget van Middelburg hier tien keer zo veel voor

aan te pakken. Met rechtstreekse betrokkenheid van kunstenaars en

elkaar kregen”. “Toen we met de Watertoren begonnen, zat daar een

burgerij. In tegenstelling tot Middelburg heeft Vlissingen altijd een

suppoost te kleumen onder een paardendeken en moesten mensen

lokale cultuurraad gehad. Wim Hofman heeft daar jarenlang deel

van uit gemaakt. “Wethouder Bruinooge liet zich door de adviezen

de beroepsgroep”. Schrijver/dichter F. van Dixhoorn wordt tot ver

van deze adviesraad wel degelijk leiden. Hij wilde zelf niet de alles

buiten de landsgrenzen gekend, maar in Middelburg is er nog nooit

bestierende autoriteit uithangen. “Als je me niet besodemieterd, mag je

moeite gedaan om hem groots te presenteren, zo merkt iemand op.

wat mij betreft je gang gaan” was zijn motto”. “Daar herkende ik me sterk in”, zegt Leon, “dat was ook mijn taal.

Het is hoog tijd om het gesprek te gaan verleggen, iedereen moet

Toen ik in het Bellamy 19 de vrije hand wilde om exposities in te

ook nog naar huis terug vanavond, waaronder een aantal terug naar

richten in de wintermaanden, zag Wilbert Weber, directeur van het

Middelburg. Zij hebben Vlissingen als werkstad gekozen, bijvoorbeeld

museum, met netjes opgehangen doeken aan raills, helemaal niks in

in kunstwerkplaats Kipvis.

spijkers in de muur. Maar van Bruinooge mocht ik mijn gang gaan,

De gang van Kipvis naar Vlissingen toont aan dat de randvoorwaarden

als ik achteraf alles maar weer netjes dicht plamuurde. Er kon ineens

voor kunstenaars hier best goed zijn. Denk aan expositieruimtes,

van alles. De wethouders na hem hebben die mentaliteit overgenomen.

vierkante meterprijzen en bereidheid van partijen om risico’s te

“Tot op de dag van vandaag werkt dat zo”. Peter Steutel verwijst naar

nemen. In sterkte/zwakte analyses wordt wat Vlissingen betreft

de box bij de ingang van het stadhuis, waarin kunstenaars permanent

leegstand vaak als zwakte genoemd. De Rotterdamse praktijk leert

kunnen exposeren. “Zoiets kom je in het stadhuis van Middelburg

dat juist voor jonge kunstenaars leegstand een gunstige vestigings-

echt niet tegen!”.

voorwaarde is. En als kunstenaars eenmaal de weg naar een stad

Betrokkenen zijn het er over eens dat hier een taak voor het CBK

aan een ecologisch restaurant en galerieën (“er is al belangstelling

Zeeland ligt, maar dat daar te weinig van terecht is gekomen in de

getoond door zulke partijen”) én een activiteitenbudget van 6 ton

afgelopen tijd.

per jaar ( De Vleeshal die in Middelburg blijft bestaan niet mee-

Hans Overvliet ziet het allemaal niet zo somber en wijst op de kracht

gerekend); een ander snapt niet waarom helemaal aan het eind van

van kunstenaars zelf . “Kijk naar presentatieruimte Caesuur, dat er

de wereld zo’n centrum moet verrijzen in het niets.

wel degelijk in slaagt om kunstkopers en intendanten te interesseren

Leon riposteert: “dit is een staaltje van Calimerodenken. Niemand zou

voor jonge kunstenaars. Onlangs heeft de grootste kunstkoper van

het voorheen voor mogelijk gehouden hebben om in een stad als

Nederland, Joop van Caldenborgh, nog zaken met Ceasuur gedaan

Vlissingen twee centra voor beeldende kunst te hebben: én de

en werk aangekocht. Als je maar voldoende aan de weg timmert met

Watertoren én deWillem3. Je moet in je eigen kracht blijven geloven!”

goed talent word je heus wel gesignaleerd”.

Uiteindelijk is een lichte meerderheid voorstander; het gebouw als

“En” voegt Decreet-redacteur Ramon de Nennie daar veelbetekenend

zodanig prikkelt de fantasie en biedt vanwege zijn afmetingen

aan toe: “vlak ook de betekenis van decreet niet uit. We zijn nu in staat

ongekende mogelijkheden tot onorthodoxe exposities. Museum

om actief aan geïnteresseerde buitenstaanders te laten zien wat er in

Boijmans van Beuningen is ook niet voor niets uitgeweken naar

de Zeeuwse dreven allemaal speelt; dat is niet niks, zo bewijzen de

het dok van de RDSM voor haar zomertentoonstellingen, die steevast

laatste twee kleurige dubbelnummers”.

goed bezocht worden, ook al moet je daarvoor speciaal het voetveer

Tot slot kunnen de aanwezigen er niet om heen; er moet ook nog

nemen vanaf de Erasmusbrug naar het geïsoleerde Heijplaat.

gesproken worden over de voorgenomen fusie van de drie grote

“Als je kwaliteit biedt komen mensen wel”.

kunstinstellingen op Walcheren (Stichting Beeldende Kunst Middelburg,

Hans Overvliet vindt het denken in termen van fysieke ruimten en

Centrum voor Beeldende Kunst Zeeland en Buro Beeldende Kunst

instituties wat achterhaald, alles krijgt steeds meer virtueel gestalte,

Vlissingen). Iedereen vindt het ontzettend traag gaan en kunstenaars

mengvormen worden steeds interessanter. Die opvatting wordt van

wordt door politieke bestuurders niet om hun mening of betrokken-

vrijwel alle kanten gekritiseerd. Bianca Runge vat samen: “er blijft wel

heid gevraagd. Menigeen is in de discussie afgehaakt en gelooft het

degelijk veel behoefte aan fysieke ruimtes en échte ontmoetingsplek-

verder allemaal wel. Gevraagd naar wat de aanwezigen vinden van

ken. De virtuele wereld is daar hooguit aanvullend op”.

de beoogde vestigingsplaats voor zo’n gefuseerd gezelschap, de Timmerfabriek op het Schelde terrein, lopen de meningen uiteen.

In roerende eensgezindheid over dat laatste wordt naar de fles

Leon steekt andermaal een gepassioneerd betoog af over de

gegrepen en geeft men zich over aan fysieke ontmoeting in een

combinatie van functies in dat gebouw, waarbij je ook moet denken

reële ruimte.

hebben gevonden is dat vaak een voorbode voor andere positieve Wim Hofman: “Het is toch merkwaardig dat Middelburg, dat het

ontwikkelingen. Daarom zou kunst op het Scheldeterrein een

Zeeuws Museum binnen haar grenzen heeft, er nimmer op heeft

prominente rol moeten gaan vervullen, Leon heeft daar allerlei ideeën

aangedrongen om daarin ook werk van Middelburgse of Zeeuwse

voor.

kunstenaars te exposeren. Het komt eenvoudig weg niet in ze op”.

Sebastiaan Spit is wel bereid om in de lofzang op Vlissingen enkele

“Al is natuurlijk voortdurend zo’n provinciaal bestuur in je nek ook

schrille dissonanten te laten horen. “Ik ben hier in Vlissingen uiteindelijk

niet alles” relativeert hij zijn eigen kritiek onmiddellijk daarna.

in een zwart gat terecht gekomen. In Duitsland werd je als internatio-

Machteld van der Wijst noemt het weigeren van het bestuur van

naal aan de weg timmerende kunstenaar erkend, hier zien ze je nog

de Stichting Beeldende Kunst Middelburg om dit jaar een prijs uit

niet staan! Wat hier structureel fout is in Zeeland, is dat instellingen

te reiken aan een Middelburgse kunstenaar “een toonbeeld van

zoals deWillem3 en De Vleeshal wel veel kunstenaars van buitenaf naar

arrogantie”. “Blijkbaar kan niemand aan de hoogverheven eisen van

binnen halen, maar nauwelijks bezig zijn kunstenaars te helpen elders

de SBKM beantwoorden; dit is kwetsend, ja, zelfs vernederend voor

gezicht te krijgen”. Wim en Onno, met op de achtergrond de schilderijen van Marcel Robbe.

Rob Meijer | Amsterdam 1946 | woont en werkt in Vlissingen Eddy Quite | Vlissingen 1947 | woont en werkt in Vlissingen

Mischa de Muynck | Vlissingen 1971 | woont en werkt in Oost-Souburg | magnek.nl

Peter Steutel | Rotterdam 1948 | woont in Middelburg, werkt in Kunstwerkplaats KipVis Vlissingen | comform.info

Rem van den Bosch | Rotterdam 1974 | woont in Ellewoutsdijk, werkt in Vlissingen | remvandenbosch.com

Leon Riekwell | Haarlem 1949 | woont en werkt in Vlissingen | underdogburo.nl

Nicole Bianchet | Los Angeles 1975 | werkplaats de Willem3 Vlissingen | bianchet.net

Koos Dalstra | Leeuwarden 1950 | woont en werkt in Vlissingen

Eva Bonneur | Vlissingen 1976 | woont en werkt in Vlissingen | evabonneur.nl

Vlissingen & Lex Maes Het straatbeeld van Vlissingen is ingrijpend veranderd sinds 2002. Natuurlijk, kapconstructies kwamen en verdwenen, een fonteyne kwam en bleef, de Walstraat was en is nooit helemaal gevuld met winkels, Bestevaer verrees, de Scheldewerf brokkelde steeds verder af, maar het dokje van Perry herstelde zich en zelfs de authentieke kraan richtte zich weer op, in de buurt van de imposante Machinefabriek en de charmante aan de weg timmerende timmer-fabriek gelegen aan de rand van een kaalgeslagen Scheldeterrein... Vlissingen is een gatenstad, een lelijke stad om toch stiekem een beetje van te houden, soms verrassend en uitbundig, soms meedogenloos somber en triest, maar altijd met de branding op de achtergrond, die je dat gevoel van vrijheid geeft als je erlangs schuiffelt. Een piratenstad volgens Bob en uiterst crimineel.

Vlissingen is zeker wel de stad waar je je het eenzaamst kunt voelen en waar de goten het breedst zijn. Maar het is ook de stad waar je de relativerende humor op straat tegen kunt komen. Het jaarlijkse straatfestival was, zeker voor 2002, daar de uitbundige getuige van. Grote acts passeerden de revue, zeker, maar die kleine man die zich daarbinnen in verschillende gedaanten doorheen bewoog, maakte voor mij het verschil. Tot een klein stofje daar een vroegtijdig einde aan maakte. Het straatbeeld van Vlissingen is ingrijpend veranderd sindsdien. Ramon de Nennie, maart 2013 | i.m. Lex Maes 1946-2002

In Vlissingen moet je zijn om die bont gekleurde piraten en vreemde sujetten tegen te komen, naar ze te kijken en je je er ook door te laten vervoeren. Een man staat op een hoekje luidkeels in zijn gsm te oreren en alles recht te praten wat krom is. Een andere man probeert zijn kind te troosten die brullend in de kinderwagen ligt. Ja, mama is er vandoor, vriendje in Frankrijk, zij de inboedel hij het kind, het is hartverscheurend. Zit je eindelijk op het terras en probeer je een drankje te scoren, tref je nu net die ober die slechts in zijn eigen verdriet en drank geïnteresseerd is. Naar je drankje kun je fluiten, maar je bent wel even geraakt door een bizar personage uit de koker van Lex Maes. Of bizar? Misschien is het juist een gigantische spiegel die deze kleine man je voorhoudt: wees gelukkig, het kan ook anders met je aflopen: als een dronken ober, als een eeuwige vrijgezel op zoek naar een vrouw, omdat je haar al teveel hebt ingevuld. Of als een eenmansorkest, oefenend op straat, nooit een prijs, weggestuurd.

Femke Gerestein | Middelburg 1982 | woont in Middelburg, werkt in Kunstwerkplaats KipVis Vlissingen | femkegerestein.nl

foto’s Frank Viergever

decreet

no | elf |

made in Vlissingen

is een uitgav e v an stichting decr eet- concr eet ISSN 1878- 982X | ÂŠ M iddelbur g, apr il 2013 Redactie en v or mgev ing: M achteld v an der Wij st, Hans Bommelj ĂŠ, Ramon de Nennie & Robber t J an Sw ier s in nauw e samenw er king met de betr okken kunstenaar s en de CULTUURWERF Dr uk: v ia media58, v lissingen | Oplage: 600 Niets uit dit tij dschr ift mag zomaar w or den ov er genomen, in w elke v or m dan ook zonder de nadr ukkelij ke toestemming v an de uitgev er of r echthebbende, behalv e w anneer u daar in het tij dschr ift nadr ukkelij k v oor w or dt uitgenodigd. De r edactie heeft haar uiter ste best gedaan om r echthebbenden v an het gepubliceer de beeldmater iaal te achter halen en hun namen bij dit mater iaal te v er melden. M ocht u v an mening zij n dat u uw r echten kunt laten gelden op afgebeeld beeldmater iaal, dan kunt u zich melden bij het bestuur v an de stichting decr eet/ concr eet. Ver schenen nummer s kunt u bestellen v ia info@decr eet.nl. decreet no. 12 ver schij nt eventueel in 2013. met dank aan alle belangeloos medew er kende kunstenaar s, schr ij v er s, geinter v iew den, inter v iew er s, kunstenaar sinitiatiev en, tussenper sonen, liefhebber s en cur ator en, abonnees, Hapj esman Hein Ver w er , Cultuur w er f Vlissingen en het Van de Velde Publicatiefonds