БАРИЛГЫН ХОГ ХАЯГДЛЫГ ДАХИН БОЛОВСРУУЛАН ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮН ГАРГАХ ТУРШИЛТ, СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ТАЙЛАН

Funded by the European Union

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН САЛБАРЫН НӨӨЦИЙН ҮР АШИГТАЙ БАЙДАЛ, ЦЭВЭР ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ДЭМЖИХ ТӨСӨЛ БАРИЛГЫН ХОГ ХАЯГДЛЫГ ДАХИН БОЛОВСРУУЛАН ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮН ГАРГАХ ТУРШИЛТ, СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ТАЙЛАН

Судалгааны ажлын тайланг: Б.Нарантуяа /Доктор / П.Сэргэлэн /Доктор / Хянан тохиолдуулсан: Доктор, профессор Ч.Дэндэвдорж Доктор, профессор Б.Батцагаан ISO код: 978-9919-20-276-7 Барилга Архитектурын Сургууль, Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль 2020

Энэхүү судалгааны тайланг Каритас Чех Репаблик болон хамтрагч байгууллагуудын хэрэгжүүлж буй “Монгол Улсын барилгын салбарын нөөцийн үр ашигтай байдал, цэвэр үйлдвэрлэлийг дэмжих” төслийн хүрээнд боловсруулан гаргав. Судалгааны тайланд орсон агуулга нь Европын Холбооны байр суурийг илэрхийлээгүй болно.

АГУУЛГА Судалгааны ажлын зорилт

06

Олон улсын түвшинд судлагдсан байдал

06

Бүлэг 1. Барилгын буулгалт нураалтаас үүссэн бетон хаягдлаас гарган авсан дүүргэгч материалын физик- механик, химийн шинж чанарыг тодорхойлох судалгааны хэсэг Дүүргэгч материалаас дээж авч бэлтгэх

10

Бутрамтгай чанар

15

Элэгдэх чанар

16

Хүйтэн тэсвэрлэлт

17

Химийн шинжилгээ (эрдэс, найрлага, фаз тодорхойлох)

17

Урвалжих чадвар

18

Дүүргэгчийн гадаргуу дах цементийн зуурмагийн үлдэгдлийн хэмжээг дулааны аргаар тодорхойлох

19

Дүгнэлт

20

Aшигласан номын жагсаалт

20

Бүлэг 2. Барилгын буулгалт нураалтаас үүссэн бетон хаягдлаас гарган авсан зохиомол дүүргэгч материалыг байгалийн дүүргэгчийн тодорхой хэсэгт орлуулан хэрэглэх боломжийг тодорхойлох, зохистой найрлага тогтоох туршилт судалгааны хэсэг М250 маркийн бетон хольцын шахалт болон суналтын бат бэхийн судалгаа

21

М350 маркийн бетон хольцын шахалт болон суналтын бат бэхийн судалгаа

28

Дүгнэлт

38

Ашигласан номын жагсаалт

38

ХАВСРАЛТ

39

Хүснэгтийн жагсаалт 1-р хүснэгт NTC 2008 ХХЗД стандартад заасан хэрэглэх хязгаар

06

2-р хүснэгт ХХЗД –д тавигдах хольцын агууламж

08

3-р хүснэгт ХХЗД –ийн үндсэн шинж чанаруудын харьцуулалт

09

1.1-р хүснэгт Барилгын буулгалтаас бетон хаягдлын дээж авч байгаа байдал

10

1.2-р хүснэгт 5-10 мм ширхэглэлтэй дайрганы физик – механик шинж чанар тодорхойлсон туршилтын үр дүн

13

1.3-р хүснэгт 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы физик – механик шинж чанар тодорхойлсон туршилтын үр дүн

13

1.4-р хүснэгт Химийн шинжилгээний дүн

17

1.5-р хүснэгт Урвалжих чадварын шинжилгээний үр дүн

17

1.6-р хүснэгт Тэнцүү буюу илүү урвалжих чадвартай цахиурын исэл агуулсан нэг буюу хэд хэдэн эрдсийн төрөл

18

2.1-р хүснэгт М250 маркийн бетон хольцын орц найрлага

21

2.2-р хүснэгт М250 маркийн бетон сорьцын шахалтын бат бэхийн үр дүн

22

2.3-р хүснэгт М250 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэх тодорхойлсон туршилтын үр дүн

24

2.4-р хүснэгт М250 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэх тодорхойлсон туршилтын үр дүн

25

2.5-р хүснэгт М250 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн үр дүн

27

2.6-р хүснэгт М250 маркийн бетон сорьцын уян харимхайн модуль

28

2.7-р хүснэгт М350 маркийн бетон хольцын орц найрлага

29

2.8-р хүснэгт М350 маркийн бетон сорьцын шахалтын бат бэхийн үр дүн

30

2.9-р хүснэгт М350 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийн үр дүн

32

2.10-р хүснэгт М350 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэхийн үр дүн

33

2.11-р хүснэгт М350 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн үр дүн

35

2.12-р хүснэгт М350 маркийн бетон сорьцын уян харимхайн модуль тодорхойлсон туршилтын үр дүн

36

Зургийн жагсаалт Зураг 1.1 Бүхэл дээжийг лабораторид хацарт бутлуураар бутлан дайрга гарган авч байгаа байдал

11

Зураг 1.2.Хацарт бутлуураар гарган авсан 0-5мм, 5-10мм, 10-20мм ширхэглэл бүхий дайрга

12

Зураг 1.3 Барилга нураалтаас үүсэн бетонон хаягдлаас дээжлэн авч ангилан бэлтгэсэн 5-10мм болон 10-20мм ширхэглэлтэй дайрга

12

Зураг 1.4. Цилиндрийн аргаар дайрганы бутрамтгай чанарыг тодорхойлж байгаа байдал

14

Зураг 1.5 БХБД элэгдэл тодорхойлж байгаа туршилтын явц

15

Зураг 1.6 Дүүргэгчийн урвалжих чадварт үнэлгээ өгөх график

19

Зураг 1.7 Лабораторийн муфль зууханд дулааны боловсруулалтанд оруулж байгаа байдал

19

Зураг 1.8 Дулаан-Механик боловсруулалтаас гарсан бетонон дүүргэгчийн гадаргуу дах цементэн зуурмагийн хэсгийг салгасан байдал

20

Зураг 2.1. Бетон сорьцын шахалтын бат бэхийг тодорхойлох туршилтын явц

21

Зураг 2.2. Дахин боловсруулсан бетонон дүүргэгчийн 30 хувийн орлуулаттай бетон хольцын петрографын зураглал

37

Графикийн жагсаалт

График 1.1 Дайрганы асгаасан нягтын үр дүн

13

График 1.2 Дайрганы нягтын үр дүн

14

График 1.3. БХБД-ны бутрамтгай чанарыг тодорхойлох туршилтын үр дүн

15

График 1.4 БХБД-ны элэгдэл тодорхойлох туршилтын үр дүн

16

График 1.5 БХБД-ны ус шингээлтийн туршилтын үр дүн

16

График 1.6 БХБД-ны хүйтэн тэсвэрлэлтийн туршилтын үр дүн

17

График 2.1 М250 маркийн бетон хольцын 7 хоногийн шахалтын бат бэхийн үзүүлэлт

23

График 2.2 М250 маркийн бетон хольцын 28 хоногийн шахалтын бат бэхийн үзүүлэлт

23

График 2.3 М250 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

25

График 2.4 М250 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

26

График 2.5 М250 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

28

График 2.6 М350 маркийн бетон хольцын 7 хоногийн шахалтын бат бэхийн үзүүлэлт

31

График 2.7 М350 маркийн бетон хольцын 28 хоногийн шахалтын бат бэхийн үзүүлэлт

31

График 2.8 М350 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

33

График 2.9 М350 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

34

График 2.10 М350 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

36

СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ЗОРИЛТ Барилгын буулгалт болон нураалтаас үүсэх хог хаягдлаас бетонон хаягдлыг ялган бетон хольцод хэрэглэх боломж бүхий дүүргэгч материалыг гарган авч байгалийн дүүргэгчийн оронд бага маркийн бетон хольцод хэрэглэх боломжийг тогтоон байгалийн нөөцийг хадгалан эко бетон үйлдвэрлэх дэлхийн жишигт дүйцэх судалгаа шинжилгээ хийж, олон улсын бетон үйлдвэрлэлийн практикт ойртоход судалгааны ажлын зорилго оршино.

ОЛОН УЛСЫН ТҮВШИНД СУДЛАГДСАН БАЙДАЛ Барилгын буулгалт ба нураалтаас үүссэн хог хаягдлыг дахин боловсруулан барилгын материал болгон ашиглах асуудал нь дэлхий нийтийн хувьд шийдвэрлэх шаардлагатай нэн тэргүүний судалгааны чиглэл болоод байгаа. Европын Холбооны мэдээгээр, жилд барилгын нураалтаас 461 сая тонн хог хаягдал үүсч дунджаар түүний 46%-ийг нь дахин ашиглаж байгаа тоо баримтыг гаргажээ. Гэвч энэ нь хангалттай тоо биш бөгөөд үүнээс ч илүү хувиар ашиглах боломж байгааг судалгаа шинжилгээгээр тогтоох ажлууд улс орон бүрд явагдаж байна. Хатуу хог хаягдал, металл, органик материалуудыг дахин боловсруулах дэвшилтэт технологийг гарган авах, тэдгээрийг ашиглан хог хаягдлаас байгалийн түүхий эдийг орлож болохуйц материалыг гарган авч, үр дүнд нь байгалийн нөөц түүний тэнцвэртэй байдлыг хадгалах, эдийн засгийн хэмнэлт гаргах явдал нь дэлхий нийтийн тогтвортой хөгжлийн чухал асуудлуудын нэг болсон. Итали улсын барилгын код Итали улсын одоогийн барилгын нормд барилгын Хог Хаягдлаас дахин боловсруулах замаар гарган авсан Зохиомол Дүүргэгч материалыг /ХХЗД/ бетон зуурмагийн том дүүргэгчийн оронд хэрэглэхийг зөвшөөрсөн ба уг дүүргэгч материал нь EN12620:2013 стандартын шаардлагыг хангасан байхыг шаарддаг байна. Хэрвээ байгалийн дүүргэгчийг нийт хэмжээгээр нь ХХЗД-ээр орлуулан хэрэглэж байгаа тохиолдолд тухайн бетон зуурмагийг даацын хийц эдлэлд хэрэглэхийг хориглож заасан байдаг. Тухайн даацын элементийн 28 хоногийн төслийн бат бэх 30 МПа /энэ нь С30/37 ангийн бетонд хамаарах/, гэж заасан тохиолдолд түүнд хэрэглэх ХХЗД дүүргэгчийн нийт хэмжээ 30%-аас хэтрэхгүй байхыг, С20/25 ангийн бетонд 60% -аас хэтрүүлэн хэрэглэхгүй байхыг зөвлөсөн байдаг.

1-р хүснэгт NTC 2008 стандартад заасан ХХЗД хэрэглэх хязгаар

ХХЗД төрлүүд Барилгын нураалтаас үүссэн хаягдлаас

Бетоны анги

Бетонд хэрэглэж болох хязгаар, %

C8/10

100 хүртэл

Бетон болон төмөрбетон хийцийн нураалтаас үүссэн хаягдлаас

≤ C30/37

≤30

≤ C20/25

60 хүртэл

Бетоны хаягдлаас > С45/55

≤ C45/55

15 хүртэл

6

RILEM –ийн зөвлөмжүүд RILEM /International Union of Laboratories and Experts in Construction Materials, System and Structures/ тус холбоо нь 1994 онд 4 мм–ээс том ширхэглэлтэй ХХЗД -ийг бетон хольцод хэрэглэх зөвлөмжийг гаргасан байна. ХХЗД-ийн гарал үүслийн материалаас хамааруулан дараах байдлаар ангилжээ. Үүнд: 1-р төрлийн /ихэнхдээ тоосгоны бутлалтаас гарган авсан дүүргэгч/ 2-р төрлийн /бетоны бутлалтаас гарган авсан дүүргэгч/ 3-р төрлийн /50% хүртэл тоосгоны бутлалтаас гарган авсан дүүргэгч болон бетоны бутлалтаас гарган авсан дүүргэгчийн хольц/. Эдгээрээс 2-р төрлийн ХХЗД-ийг илүүтэйгээр бетон хольцын байгалийн дүүргэгчийг хэсэгчлэн орлуулах замаар хэрэглэх нь зүйтэй юм гэж үздэг байна. Герман улсын барилгын DIN стандарт Герман улсын DIN 4226-100 /2002/ стандартаар ХХЗД–ийг материалын бүрдэлтээс нь хамааруулан 4 төрөлд ангилж үздэг. 1 болон 2-р төрлийн ХХЗД-ийг барилгын нураалтаас гарган авах, 3-р төрөлд хамрагдах ХХЗД нь 80%-аас илүүтэй тоосгон материалаас бүрдэх бол 4-р төрлийн ХХЗД нь бүх төрлийн материалаас бүрдэх дүүргэгчийг хамруулж үздэг байна. Германы Төмөрбетоны Хорооноос гаргасан удирдамжид дурдахдаа 1 болон 2-р төрлийн 2мм-ээс том ширхэглэлтэй ХХЗД–ийг даацын хийц эдлэлд хэрэглэх, мөн түүнчлэн ХХЗД-ийн хольц дахь хэмжээ болон бетон хольцын механик үзүүлэлтийн хоорондын хамаарлыг тодорхойлохыг анхааруулсан байдаг. Түүнчлэн тусгай үзүүлэлт шаардсан бетон хольцын хувьд жишээ нь, усанд болон хүйтэнд тэсвэртэй байх шаардлага тавигдсан В35 / С30/37 / ангийн бетон хольцод хэрэглэх ХХЗД–ийн хамгийн их агууламж нь эзлэхүүний 25%-аас ихгүй байх, В25 бетон хольцод хэрэглэх ХХЗД–ийн хэмжээ 35%-аас хэтрээгүй байхыг заасан байдаг. Британийн BS стандартууд Бетон хольцод хэрэглэж болох хаягдал том дүүргэгчийн ерөнхий шаардлагыг BS 8500-2 /2006/ стандартад дурдсан байна. Тус стандартаар ХХЗД-ийг бетон хольцын байгалийн дүүргэгчийн 20%-аас илүүгүйгээр орлуулахыг зөвшөөрсөн байх ба хольцын шахалтын бат бэхийн хязгаар нь 20-40МПа байхаар дурдсан байна. Мөн түүнчлэн ХХЗД–тэй бетон хольцыг төмөрбетон, хлорын орчинд ажиллах гадна болон дотор бетон бүтээц эдлэл, суурийн болон замын бетонд хэрэглэхийг хориглоно. Хонг Конгийн Барилгын Удирдах Газар Хонг Конгийн Политехникийн Их Сургууль ХХЗД гарган авах болон хэрэглэх боломжийн судалгааг амжилттай хийдэг судалгааны байгууллагуудын нэг юм. 2009 онд анхны энэ чиглэлийн техникийн удирдамжийг боловсруулсан. Энэ удирдамж нь 2 үндсэн хэсгээс бүрдэх бөгөөд 1-р хэсэгт 100%-ийн ХХЗД бүхий 20МПа, 2-р хэсэгт 20%-ийн ХХЗД бүхий 25-35 МПа бетон хольцын шинж чанарын судалгааг тус бүр танилцуулсан байна. Удирдамжаас барилгын нураалтаас үүссэн хог хаягдлаас гарган авсан зохиомол дүүргэгчийг дээрх дурдсан бетоны анги бүхий хольцод хэрэглэх нь зохимжтой гэдгийг тогтоосон байна. Америкийн Бетоны Институт Чанарын шаардлага хангахгүй болсон бетон хийц эдлэлийг буулган нураах үед үүсэх хаягдлаас дүүргэгч материалыг гарган авч шинэ бетон хольцод дахин ашиглах явдал нь Америкийн Бетоны Институтийн хувьд зөвшөөрөгдсөн. ACI–ын CHAPTER 7–д зааснаар шинэ бетон хольцод том болон жижиг ХХЗД ашиглаж болно. Гэвч тухайн бетон хольцод 100% ХХЗД хэрэглэж байгаа 7

тохиолдолд түүнд хэрэглэх жижиг дүүргэгчийн агууламжийг 10-20%-аас хэтрүүлэхгүй байхыг анхааруулсан байна. Учир нь байгалийн дүүргэгчээс ялгагдах онцлог нь ХХЗД гадаргуу дахь цементэн зуурмагийн үлдэгдэл нь тэдгээрийн ус шингээх чадварыг 2-6% хүртэл нэмэгдүүлдэгтэй холбоотой. Ус шингээх чадвар нь тухайн бетон хольцын хөдөлгөөнт чадварыг нь бууруулан бодит усны хэмжээг нэмэгдүүлэх шаардлагатай болох учир ХХЗД–ийг хэрэглэхээс өмнө урьдчилан усаар чийглэх эсвэл бетон хольцын усны орцыг нэмэгдүүлэн тооцооны хөдөлгөөнт чанарыг хадгалах шаардлагатай. Австралийн туршлагаас Барилгын нураалтаас үүссэн хог хаягдлаас гарган авсан дүүргэгчийг бетон хольцод хэрэглэх нь Австралийн барилгын салбарын хувьд түгээмэл. ХХЗД хувьд түүн дэх бусад материалын хольцын хэмжээ нь нийт асгаасны жингийн 1%-аас ихгүй байх шаардлагатай. CSIRO-ийн мэдээлснээр 1А төрлийн ХХЗД нь бетон хольцод хэрэглэх хамгийн тохиромжтой дүүргэгч болохыг дурдаад нийт тоосгоны хаягдлын агууламж 0.5%-аас хэтрэхгүй байхыг заасан байна.

1А төрлийн ХХЗД-ийг ашигласан байдлаар нь бетон хольцыг 2 ангид хувааж үзнэ. Үүнд: • I Анги - төслийн хамгийн их бат бэхийн хязгаар нь 40МПа байх бетонд ХХЗД 30% хүртэл байх • II Анги – төслийн хамгийн их бат бэхийн хязгаар 25 МПа байх бетонд ХХЗД 100% хүртэл байх Даацын бетон бүтээц эдлэлийн хувьд ХХЗД–ийг нийт байгалийн дүүргэгчийн 30% хүртэл орлуулан хэрэглэх боломжтойг мөн зааж өгсөн байна. ХХЗД-д тавигдах хольцын агууламжийг дараах /1,2,3/ хүснэгтээр улс орнуудын хувьд харьцуулан харуулсан байна.

2-р хүснэгт ХХЗД–д тавигдах хольцын агууламж

Дахин боловсруулан ашиглах материалын гарал үүсэл

Улсын нэр

Жижиг хэсгийн агууламж, %

Бусад хольцын агууламж, %

Итали

Даацын болон даацын бус бетон бүтээц эдлэлийн нураалтаас

-

-

RILEM

-

5

1

Герман

Бетон хийц эдлэлийн нураалтаас

-

Британи

Бетоны бутлалтаас

5

1

Хонг Конг

Хуучин бетоны бутлалтаас

4

1

Америк

Хуучин бетон хийц эдлэлийн нураалтаас

-

2кг/м3

Австрали

95%-аас их бетоны агууламжтай нураалтын хаягдлаас

-

-

8

0.2 0.5

3-р хүснэгт ХХЗД–ийн үндсэн шинж чанаруудын харьцуулалт

Улсын нэр Итали

Герман

Бүтээцийн зориулалт

ХХЗД хэмжээ

Байгалийн дүүргэгчийг орлуулах хамгийн их хэмжээ, %

Зөвшөөрөгдөх шахалтын бат бэх, МПа

Даацын бус

Том дүүргэгч

100

10

Даацын

Том дүүргэгч

30

37

60

25

Заагдаагүй

Том дүүргэгч

100

50

Даацын

Том дүүргэгч

35

25

25

35 20-40

Британи

Заагдаагүй

Том дүүргэгч

20

Хонг Конг

Даацын бус

Том дүүргэгч

100

20

Даацын

Том

20

25-30

Америк

Заагдаагүй

Том болон жижиг

100,20

Заагдаагүй

Австрали

Анги 1

Том

100

25

Анги 2

Том

30

40

M.Pepe, A Conceptual Model for Desining Recycled Aggregate, Concrete for Structural Applications, Springer Thesis, DOI 10.1007/978-3-319-26473-8_3

Дээрх улс орнуудын даган мөрдөж байгаа норм, стандарт, техникийн зааварчилгаа болон зөвлөмжөөс харахад барилгын нураалтаас үүссэн хог хаягдлаас дахин боловсруулан гарган авсан зохиомол том дүүргэгчийг шинэ бетон хольцод байгалийн дүүргэгчийг хэсэгчлэн болон бүрэн хэмжээгээр орлуулан байгаль орчиндоо ээлтэйгээр ашиглах бүрэн боломжтой болсон байна.

9

БҮЛЭГ 1. БАРИЛГЫН БУУЛГАЛТ, НУРААЛТААС ҮҮССЭН БЕТОН ХАЯГДЛААС ГАРГАН АВСАН ЗОХИОМОЛ ДҮҮРГЭГЧ МАТЕРИАЛЫН ХИМИЙН БОЛОН ФИЗИК- МЕХАНИК ШИНЖ ЧАНАРЫГ ТОДОРХОЙЛОХ ТУРШИЛТ СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ ДЭЭЖ БЭЛТГЭЛ Судалгааны явцад нийтдээ 5 барилгын нураалт буулгалтын үед үндсэн бетон хаягдлын дээжийг бэлтгэсэн. Барилгын нураалтын ажил хугацаандаа хийгддэггүй, тодорхой бус байгаатай холбоотойгоор дээж бэлтгэх явц удаашралттай, хязгаарлагдмал байсан. 1.1-р хүснэгтэд судалгааны ажилд авсан дээжийн байршил болон нэмэлт тайлбарыг харуулав.

1.1-р хүснэгт. Барилгын буулгалтаас бетон хаягдлын дээж авч байгаа байдал

Дээж

Буулгаж байгаа барилгын нэр

Тайлбар болон хавсралт зураг

Дээж-1 Компьютер Техник мэргэжлийн сургуулийн дээврийн буулгалтаас үүссэн хаягдал

Энэхүү сургууль нь 1988 онд барилгын 4-р техник мэргэжлийн сургууль нэртэйгээр анх ашиглалтад орсон. Гэсэн хэдий ч 2018 оноос барилгын дээвэр суултад орсноос дээврийн бетон хучилтыг нураасан.

Дээж-2 Романиа Ризидент орон сууцны барилга

Энэхүү барилга 2017 онд ашиглалтад орсон боловч хөрсний ус В давхарт байрлах гаражийн шал болон ханын хэсгээс гарч машин тавих боломжгүй болсон тул дахин тухайн хэсгүүдэд ус тогтоох болон нэлэнхийд нь ус тусгаарлах ажил хийх шаардлагатай болж бетон шалыг нь хуулж зайлуулсан.

Дээж-3 Баянгол дүүргийн гэр хороолол

Барилгын дутуу тавигдсан сууринд хийгдсэн бетоны хаягдал

Дээж-4 21-р сургууль

1965 онд байгуулагдсан. Баянзүрх дүүргийн 6-р хорооны нутагт байрлах барилгын нураалтын хаягдал

Дээж-5 Барилга Архитектурын сургуулийн оюутны 2-р байр

Уг байр нь 1985 онд ашиглалтад орсон. Баянзүрх дүүргийн 2 дугаар хорооны нутагт байрладаг.

Бэлтгэсэн дээжүүдийг Барилга Архитектурын сургуулийн Барилгын материалын лабораторид авчран лабораторийн хацарт бутлуураар бутлан ангилж туршилтад бэлтгэсэн. /Зураг 1.1/ Бутлалтаас 0-5 мм ширхэглэлтэй хэсэг нийт дээжийн 35.2%, 5-19 мм ширхэглэл бүхий дайрга 64.8%-ийг эзэлж байв. Дунджаар нийт үүссэн дайрганы 5-10 мм ширхэглэлтэй хэсэг 43.3%, 10-20 мм ширхэглэлтэй хэсэг 56.7% байв. Энэхүү бутлалтаар гарган авсан дайрганы ихэнх гадаргуу нь хуучин цементэн зуурмагаар харилцан адилгүй зузаантай бүрхэгдсэн байна. /Зураг 1.2/

Зураг 1.1 Бүхэл дээжийг лабораторид хацарт бутлуураар бутлан 0-20мм ширхэглэлтэй дайрга гарган авч байгаа байдал 11

Зураг 1.2. Хацарт бутлуураар буталсан 0-5 мм, 5-10 мм, 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрга Судалгааны энэ хэсэгт янз бүрийн ширхэглэлтэй дайрганы физик, механик шинж чанарыг Монгол улсын MNS 2998-2009 (Барилга, замын ажилд хэрэглэх уулын нягт чулуулаг-хайрга, дайрга. Физик-механик шинж чанар тодорхойлох арга), MNS ASTM C535 2003 (Том дүүргэгч материалын элэгдлийн хэмжээг Лос-Анжелесийн туршилтын төхөөрөмжөөр тодорхойлох), MNS ASTM C88 2004 (Хайрга, дайрганы хүйтэн тэсвэрлэлтийг натрийн сульфат буюу магнийн сульфатын уусмал ашиглан түргэвчилсэн аргаар тодорхойлох) стандартын дагуу туршиж тогтоов. /1.2 болон 1.3-р хүснэгт/ Бетон хольцод хэрэглэх дүүргэгч материалд тавигдах физик механик шинж чанарыг стандартын дагуу туршихад шаардагдах хэмжээнд байгаа нь тодорхойлогдсон. Бетоны хаягдлаас гарган авсан дүүргэгчийг 5-10 мм болон 10-20 мм ширхэглэлээр ангилан бэлтгэж тус бүрд туршилтыг үргэлжлүүлэн үр дүнг Хүснэгт 1.2 болон 1.3–д үзүүлэв. Мөн харьцуулсан судалгааг хөндлөнгийн итгэмжлэгдсэн лабораториуд болох Барилга Архитектур Корпорацийн Итгэмжлэгдсэн Лаборатори болон Техник Технологийн Дээд Сургуулийн Барилга, Замын материал судлалын магадлан итгэмжлэгдсэн лабораторид тус бүр хийж гүйцэтгэсэн.

Зураг 1.3 Барилга нураалтаас үүссэн бетонон хаягдлаас дээжлэн авч ангилан бэлтгэсэн 5-10 мм болон 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрга 12

1.2-р хүснэгт. 5-10 мм ширхэглэлтэй дайрганы физик – механик шинж чанаруудын туршилтын үр дүн

MNS

Шинж чанарууд

Дээж Дээж Дээж 1 2 3

Дээж 4

Дээж Дээж Дээж 5 6 БАК 7 ТТДС

MNS 2998-2009

Асгаасан нягт, кг/м3

1106

1178

1168

1254

1125

1099

1419

MNS 2998-2009

Нягт, кг/м3

2440

2700

2410

2640

2600

2280

2704

MNS 2998-2009

Бутрамтгай чанар, %

14.7

20.7

13.7

21.6

23.0

15.7

13.0

MNS ASTM С535 2003

Элэгдэх чанар, %

21.0

21.0

18.4

23.0

23.0

56.8

67.1

MNS 2998-2009

Ус шингээлт, %

9.6

5.2

8.1

4.3

10.1

7.9

7.0

MNS 2998-2009

Тоос, шавар, шорооны хольц, %

3.1

0.8

2.4

0.6

2.6

0.4

4.1

MNS ASTM С88 2004

Хүйтэн тэсвэрлэлт

15.9

19.0

16.4

29.3

19.5

-

41.1

1.3-р хүснэгт. 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы физик – механик шинж чанаруудын туршилтын үр дүн

MNS

Шинж чанарууд

MNS 2998-2009

Асгаасан нягт, кг/м3

1094 1276

1222 1207

1173

1070w

1203

MNS 2998-2009

Нягт, кг/м3

2490 2610

2650 2590

2630

2360

2684

MNS 2998-2009

Бутрамтгай чанар, %

MNS ASTM С535 Элэгдэх чанар, % 2003

Дээж Дээж Дээж Дээж Дээж Дээж 6 1 2 3 4 5 БАК

Дээж 7 ТТДС

19.4

15.3

12.5

16.0

17.8

14.2

20.6

31.1

16.5

18.0

22.0

26.7

45.0

34.4

MNS 2998-2009

Ус шингээлт, %

3.5

2.4

4.7

2.5

10.1

4.0

6.8

MNS 2998-2009

Тоос, шавар, шорооны хольц, %

0.3

0.4

2.2

0.1

1.7

0.4

2.6

MNS ASTM С88 2004

Хүйтэн тэсвэрлэлт

13.5

18.6

26.7

57.3

25.8

-

-

Асгаасан нягт, кг/м3

5-10 мм болон 10-20мм ширхэглэлтэй дайрганы асгаасан нягтын үр дүн 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

1

2

3

4

5

6

7

Дээжийн дугаар График 1.1 Дайрганы асгаасан нягтын үр дүн Тэмдэглэл: цэнхэр багана нь 5-10 мм , улаан багана нь 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы үзүүлэлт

13

MNS 2998-2009 стандартын дагуу туршсанаар дайрганы асгаасан нягт 1094-1276 кг/м3 хооронд гарсан нь бетон дүүргэгчийн ерөнхий ангиллаар хүнд дүүргэгчид хамаарагдаж байна.

Нягт, кг/м3

5-10мм болон 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы нягтын үр дүн 2800 2700 2600 2500 2400 2300 2200 2100 2000

1

2

3

4

5

6

7

Дээжийн дугаар График 1.2 Дайрганы нягтын үр дүн Тэмдэглэл: цэнхэр багана нь 5-10 мм, улаан багана нь 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы үзүүлэлт

Барилга буулгалтаас үүсэх Бетонон Хаягдлаас гарган авсан бетонон Дайрга /БХБД/-ны бутрамтгай чанарыг MNS 2998-2009 стандартын дагуу тодорхойлж MNS 346 2000, MNS 390 1998 стандартын дагуу бат бэхийн үнэлгээ өгөв. Туршилтын явцад 5-10 мм ширхэглэлтэй БХБД хувьд туршилтын дараах жингийн хорогдол 13 – 23%, 10-20 мм ширхэглэлтэй БХБД хувьд 12.520.6% байна. Бутлалтаас үүсэх жингийн хорогдол нь 5-10 мм ширхэглэлтэй ББХД хувьд 10-20 мм ширхэглэлтэйгээс их байгаа нь харагдаж байна. Туршилтын явцыг Зураг 1.4–т үзүүлэв.

Зураг 1.4. Цилиндрийн аргаар дайрганы бутрамтгай чанарыг тодорхойлж байгаа байдал

14

Дайрганы бутрамтгай чанар Бутрамтгай чанар, %

25 20 15 10 5 0

1

2

3

4

5

6

7

Дээжийн дугаар График 1.3. БХБД-ны бутрамтгай чанарыг тодорхойлох туршилтын үр дүн Тэмдэглэл: цэнхэр багана нь 5-10 мм дайрганы үзүүлэлт, улаан багана нь 10-20 мм дайрганы үзүүлэлт

Дайрганы элэгдэл тэсвэрлэлтээр мөн бат бэхийн үнэлгээ өгдөг. Цилиндр хэлбэрийн хөндий барабанд тодорхой ширхэглэлтэй БХБД-ийг харьцангуй жинтэй ширмэн бөмбөлөгүүдтэй хамт хийж тодорхой эргэлтийн тоогоор эргүүлсний дараа жингийн хорогдлоор элэгдлийг тодорхойлдог. Туршилтын явцыг Зураг 1.5–д үзүүлэв.

Зураг 1.5 БХБД элэгдэл тодорхойлж байгаа туршилтын явц

15

Дайрганы элэгдэх чанар

Элэгдэх чанар,%

80 70 60 50 40 30 20 10 0 1

2

3

4 5 Дээжийн дугаар

6

7

График 1.4 БХБД-ны элэгдэл тодорхойлох туршилтын үр дүн Тэмдэглэл: цэнхэр багана нь 5-10 мм, улаан багана нь 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы үзүүлэлт

Туршилтын явцад 5-10 мм ширхэглэлтэй БХБД хувьд туршилтын дараах жингийн хорогдол 18.423.0%, 10-20 мм ширхэглэлтэй БХБД хувьд 16.5- 26.7% - тай байна.

Дайрганы ус шингээлт

Ус шингээлт,%

12 10 8 6 4 2 0 1

2

3

4 5 Дээжийн дугаар

6

7

График 1.5 БХБД-ны ус шингээлтийн туршилтын үр дүн Тэмдэглэл: цэнхэр багана нь 5-10 мм, улаан багана нь 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы үзүүлэлт

Бетон хольцын дүүргэгчийн ус шингээх чадвар нь түүний гадаргуугийн байдал болон сийрэгжилттэй ихээхэн холбоотой. Ялангуяа БХБД хувьд судлаачдын үзэж байгаагаар байгалийн дайргыг бодвол ихээхэн ус шингээх чадвартай байна. Энэ нь түүний гадаргуу дээрхи хуучин цементэн зуурмагийн сийрэгжсэн бүтэцтэй холбоотой. Энэ хэсгийн хэмжээ их байх тусам БХБДийн ус шингээх чадвар их байна. Туршилтын үр дүнгээс харахад 5-10 мм ширхэглэлттэй БХБД нь 5.2-10.1%, 10-20 мм ширхэглэлттэй БХБД-ээс илүү байгааг харж болно. Энэ чанарыг бетон хольцын хөдөлгөөнт чанарыг тохируулах үед ихээхэн анхаарч тооцох шаардлагатай .

16

Дайрганы хүйтэн тэсвэрлэлтийн үр дүн Хүйтэн тэсвэрлэлт,%

70 60 50 40 30 20 10 0 1

2

3 Дээжийн дугаар

4

5

График 1.6 БХБД-ны хүйтэн тэсвэрлэлтийн туршилтын үр дүн Тэмдэглэл: цэнхэр багана нь 5-10 мм, улаан багана нь 10-20 мм ширхэглэлтэй дайрганы үзүүлэлт

Дүүргэгчийн химийн шинжилгээ Буталсан бетоны хаягдлыг ширхэглэлээр ангилан химийн шинжилгээг хийлгэхэд цахиурын исэл 62,06-62,28%, хөнгөн цагааны исэл 12,15-12,28%, кальцын исэл 10,78-11,39% агуулагдаж шатаалтаас гарах жингийн хорогдол 6,03-7,17% байгаа нь түүнд химийн холбоотой ус агуулагдаж байгааг нотлож байна. 1.4-р хүснэгт 1.4-р хүснэгт. Химийн шинжилгээний дүн

No

Дээжийн тэмдэглэгээ

1 2

Ислүүдийн агуулга,%-иар Fe2O3 CaO MgO Na2O

SiO2

Al2O3

1906030

62.06

12.28

0.49

10.78

0.75

1906031

62.28

12.15

0.68

11.39

0.76

K2O

SO3

ШГХ /шатаалтаас гарах хорогдол/

1.41

0.49

0.32

6.03

1.28

0.56

0.38

7.17

Нөгөөтэйгүүр дүүргэгчийн урвалжих чанарын судалгаа хийгдэв. Туршилтын үр дүнг 1.5-р хүснэгтэд тусгав.

1.5-р хүснэгт. Урвалжих чадварын шинжилгээний үр дүн

No

Үзүүлэлтийн нэр

Хэмжих нэгж

Үзүүлэлтийн утга Дээж1906030 Дээж1906031

1 Ууссан цахиурын исэл, SiO2

Ммоль/л

92

100

2 Шүлтийн концентрацийн бууралт, Rc

Ммоль/л

34.6

30.00

17

Урвалжих чадварыг тодорхойлох Чулуулаг болон хайрга, дайрганы урвалжих чадвар /УЧ/ нь шүлтэнд уусах цахиурын исэл агуулсан эрдсийн хэмжээгээр тодорхойлогдоно. Урвалжих чадварыг дараах аргаар тодорхойлно. Үүнд: • Эрдэс-петрографын аргаар-ордын хайгуул хийх, хайрга, дайргыг бетонд дүүргэгчээр хэрэглэхэд үнэлгээ өгөх шатанд потенциал урвалжих чадвар /ПУЧ/тай чулуулаг, эрдсийг тодорхойлно.

• Химийн аргаар-потенциал урвалжих чадвартай чулуулаг, эрдэс илэрсэн нөхцөлд шүлтэнд уусах цахиурын ислийн тоон хэмжээ, шүлтийн уусмалын концентрацын бууралтыг тодорхойлж үнэлгээ өгнө. Шүлтэнд уусдаг цахиурын ислийн хэмжээ нь тогтоосон нормативт хэмжээнээс хэтэрсэн үед бетонд шүлтийн задрал үүсэх боломжийг бетоны хэв гажилтыг хэмжих хурдавчилсан арга буюу бетон сорьцонд шууд турших аргаар тодорхойлно.

1.6-р хүснэгтэд заасантай тэнцүү буюу илүү урвалжих чадвартай цахиурын исэл агуулсан нэг буюу хэд хэдэн эрдсийн төрөл илэрвэл энэ чулуулаг, хайрга, дайргыг потенциал урвалжих чадвартайд хамааруулна. Ууссан цахиурын ислийн хэмжээ 92 ммоль/л, шүлтийн концентрацийн бууралт, 34.6 ммоль/л байгаа нь хор нөлөөтэй гэсэн хэсэгт хамаарагдаад байна. Энэхүү шинжилгээний үр дүнгээс харахад 5-10 мм-ийн ширхэглэлээр буталсан бетонон дайрганы асгаасан дундаж нягт 1099 кг/м3 байгаа нь ердийн нягт уулын чулуун дайрга, хайрганаас 100250 кг/м3 ээр хөнгөн байна. Үүний гол шалтгаан нь буталсан бетонон дайрганд бэхэжсэн элс цементэн зуурмаг, хайрганы гадна талаар зуурмагаар бүрхсэн хэсэг их агуулагдаж байгаагаас хөнгөн байна. Мөн энэхүү байдлаас шалтгаалан бутрамтгай чанар, элэгдэл тэсвэрлэлт, ус шингээлт зэргүүдийн утга нь байгалийн чулуун хайргатай харьцуулахад муу байна.

1.6-р хүснэгт. Тэнцүү буюу илүү урвалжих чадвартай цахиурын исэл агуулсан нэг буюу хэд хэдэн эрдсийн төрөл

Цахиурын ислийн төрөл ба эрдэс

Потенциал урвалжих чадвартай чулуулгийн төрөл

Бетоныг шүлтийн задралд оруулж болох эрдсийн хамгийн бага хэмжээ, жингийн %-аар

Опал

Базальт болон бусад хайлмагууд. Шохойн чулуу, роговик, опал байдлын занар

0,25

Хүчиллэг, аморф шил

Обсидиан, перлит, липарит, андезитодацит, дацит, андезит, туф болон үүний төрлийн шиллэг чулуулаг

3,0

Криптомикрокристалл халцедон

Цахиур, шохойн чулуу, доломит, роговик, яшма, опалхалцедон буюу халцедонкварцаар цементлэгдсэн элсэн чулуу

5,0

Кристобалит, талстжсан тридимит

Цахиурын ислээс тогтсон хайлмаг / хайлмагжуулан гаргаж авсан материал/

Салхинд өгөршиж эвдэрсэн кварц

Кварцын витрофирүүд, кварцит, элсэн чулуу, галт уулын болон бялхмал гаралтай хүчиллэг чулуулагууд

18

1,0

3,0

Зураг 1.6 Дүүргэгчийн урвалжих чадварт үнэлгээ өгөх график Дүүргэгчийн гадаргуу дахь цементийн зуурмагийн үлдэгдлийн хэмжээг тодорхойлох Дахин боловсруулсан бетонон дүүргэгчийн гадаргуу дахь цементэн зуурмагийн хэмжээг тодорхойлох нь ихээхэн ач холбогдолтой. Цементэн зуурмагийн хэмжээ хэдий хэмжээтэй байхаас тухайн дүүргэгчийн шинж чанар болон түүний бетон хольцод үзүүлэх нөлөө ихээхэн хамаарна. Тиймээс түүний агууламжийг зөв тодорхойлох нь ихээхэн чухал. Дулааны болон механикийн хосолсон аргыг дүүргэгчийн гадаргуу дахь цементийн агууламжийг тодорхойлоход өргөн хэрэглэж байна. Судалгааны ажилд мөн энэ аргыг хэрэглэв. Бутлалтаас үүссэн бетоны хаягдал дайрганы хэдэн хувийг цэвэр дайрга эзэлж байгааг тодорхойлохын тулд муфль зууханд 7000С температурт дээжийг 1 цаг шатаагаад, тасалгааны температуртай болтол хөргөсний дараа төмөр алхаар зөөлөн цохиход байгалийн дайрганы гадна талаар наалдсан цементэн зуурмаг амархан мултарч унаж байна.

Зураг 1.7 БХБД-ийг лабораторийн муфль зууханд дулааны боловсруулалтанд оруулж байгаа байдал 19

Зураг 1.8 Дулаан-Механик боловсруулалтаас гарсан бетонон дүүргэгчийн гадаргуу дахь элс цементэн зуурмагийг салгасан байдал Ингэхэд буталсан бетоны хаягдал дайргад дулаан боловсруулалт хийхэд 31,1% элс+ цемент, үлдсэн 67,94 хувь нь байгалийн хайрганаас бүрдсэн байдаг болох нь туршилтаар тогтоогдлоо. ДҮГНЭЛТ 1. Барилга буулгалт болон нураалтаас үүсэх бетонон хаягдлаас 1200 кг/м3–ээс багагүй асгаасан нягттай бетоны зохиомол дүүргэгч материалыг гарган авах боломжтой.

2. БХБД–ийн бутлалтын марк Б-16 хүртэл ангилалд хамааруулж болно. Б-24 ангилалд хамаарах БХБД–ийг хэрэглэх бетон хольцын маркийг тодорхой зааж өгөх шаардлагатай.

3. БХБД–ийн хөндий хүрдэнд турших үеийн элэгдлийн маркийг Э-1, Э-2, Э-3 хамааруулна.

4. БХБД-ийг бусад олон улсын жишгээр нягт болон ус шингээлтээс нь хамааруулан ангилж бетон хольцод хэрэглэх бүрэн боломж байна.

5. БХБД дахь бусад хольцын агууламжийг урьдчилан тодорхойлсоны дараа хэрэглэх шаардлагатай. АШИГЛАСАН НОМЫН ЖАГСААЛТ 1. M.Pepe, A Conceptual Model for Designing Recycled Aggregate Concrete for Structural Applications, Springer Theses 2. F.Pacheco-Torgal, Introduction to the recycling of construction and demolition waste (CWD) 3. Akash Rao8 Kumar N.Jha, Sudhir Misra , Use of aggregate from recycled construction and demolition waste in concrete 4. M.Martin-Morales., M.Zamorano., I.Valverde-Palacious, Quality control of recycled aggregates (RAs) from construction and demolition waste (CWD) 5. Somayeh Lotfi., Jan Deja., Peter Rem, Radoslaw Mroz, Eric van Roekel, Hans van der Stelt, Mechanical recycling of EOL concrete into high-grade aggregates Mi 6. Michael Henry, German Pardo, Tsugio Nishimura, Yoshitaka Kato, Balancing durability and environmental impact in concrete combining low-grade recycled aggregates and mineral admixtures 7. Michael Henry, Sugiyama,T, Iyoda T, Sato .K, Observation of recycled aggregate structure using X-Ray CT 8. Fuminori Tomosawa, Takafumi Noguchi, Masaki Tamura, The way concrete recycling should be 9. Mirjana Malesev, Vlastimir Radonjanin, Snezana Marinkovie, Recycled concrete as aggregate for structural concrete production 10. KK Sagoe Crentsil CSIRO Building Construction and Engineering Victoria Australia Development of guide specifications for recycled aggregates in concrete construction 11. Katrina McNeil, Thomas H, K.Kang, Recycled concrete aggregates : A review 12. Michael Henry, Kazuya Hagiwara, Tsugio Nishimura, Yoshitaka Kato, Effect of recycled aggregate quality on variation and estimation of concrete strength 20

БҮЛЭГ 2. БАРИЛГЫН БУУЛГАЛТ НУРААЛТААС ҮҮССЭН БЕТОН ХАЯГДЛААС ГАРГАН АВСАН ЗОХИОМОЛ ДҮҮРГЭГЧ МАТЕРИАЛЫГ БАЙГАЛИЙН ДҮҮРГЭГЧИЙН ТОДОРХОЙ ХЭСЭГТ ОРЛУУЛАН ХЭРЭГЛЭХ БОЛОМЖИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ Судалгааны энэ хэсэгт барилгын буулгалтаас гарган авсан хаягдал бетонон дайргыг /ДББД гэж бас нэрлэсэн байгаа. Дахин Боловсруулсан Бетон Дайрга/ М250 болон М350 маркийн бетонд байгалийн дүүргэгчийн тодорхой хувьд орлуулан хэрэглэх боломжийг тогтоох туршилт судалгааг хамруулсан. Байгалийн дүүргэгчийн 10%, 20%, 30%, 40%, 50%-д хаягдал бетонон дайрган дүүргэгчийг хэрэглэн шахалт болон суналтын бат бэхийн үзүүлэлтүүдийг харьцуулан гаргасан. Туршилтад хэрэглэсэн бетон М250 болон М350 маркийн бетон хольцын орц найрлагыг 2.1 болон 2.7-р хүснэгтэд үзүүлэв.

2.1-р хүснэгт. М250 бетон хольцын орц найрлага

Түүхий эд, материал

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэх хувь 0 10 20 30 40 50

Портландцемент, 42.5, кг

340

340

340

340

340

340

Элс, кг

860

860

860

860

860

860

Дайрга 5-20 мм, кг

1000

900

800

700

600

500

0

100

200

300

400

500

Ус, кг

140

140

140

140

140

140

Ус багасгагч нэмэлт, GK3000

2.8

2.8

2.8

2.8

2.8

2.8

Конусын суулт, см

15±1

15±1

15±1

15±1

15±1

15±1

Ус цементийн харьцаа

0.41

0.41

0.41

0.41

0.41

0.41

Бетонон хаягдлаас гарган авсан зохиомол дайрга 5-20 мм, кг

Зураг 2.1. Бетон сорьцын шахалтын бат бэхийг тодорхойлох туршилтын явц

Шахалтын бат бэхийг тодорхойлох сорьцыг 100х100х100 мм шоо бэлтгэн 7,14,21,28,56 хоног усан орчинд бэхжүүлсний дараа туршилтад оруулан үр дүнг хүснэгт болон графикаар үзүүлэв. Шахалтын бат бэхийн өсөлт болон байгалийн дүүргэгчийн оронд БХБД–ийг орлуулан хэрэглэх агууламжийн өөрчлөлттэй хамааруулан үзүүлэв.

2.2-р хүснэгт. М250 бетоны шахалтын бат бэхийн үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Шахалтын бат бэх, (Rш) МПа 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

7 хоног

10

19.8

25.1

33.1

35.9

35.9

20

33.8

37.0

35.5

46.7

38.6

30

32.8

33.9

38.2

45.5

46.5

40

24.3

26.1

36.0

38.0

38.9

50

22.0

25.5

35.0

36.7

37.7

10

21.6

24.3

29.5

34.6

36.0

25.3

25.6

30.8

35.3

38.6

50

27.1

25.5

34.4

33.1

36.0

10

27.2

28.9

34.2

30.0

36.3

20

30.1

37.5

40.2

46.1

45.8

30

26.7

34.6

39.7

37.4

43.4

40

19.2

21.1

26.4

32.6

32.8

50

19.3

25.8

27.3

30.8

36.4

10

22.0

27.0

32.0

36.0

38.0

20

22.8

23.8

33.4

36.1

39.3

30

25.0

29.0

30.0

36.5

38.8

40

23.1

24.5

29.1

30.5

33.4

50

19.0

24.0

28.8

34.1

34.8

20

Дээж 2

30 40

Дээж 4

Дээж 5

Сонгон авсан дээжүүдийн хувьд М250 бетон хольцын хувьд 10, 20% орлуулан хэрэглэх үед бат бэхийн бууралт байсангүй. Харин 30% дээр бууралт нь харьцангуй бага, 40% дээр мэдэгдэхүйц байгааг 7 хоногийн үр дүнгээс харж болж байна.

22

7 хоногийн шахалтын бат бэхийн үр дүн /М250/ Шахалтын бат бэх, Мпа

35 33 31

Дээж 1 Дээж 4 Дээж 5

29 27 25 23 21 19 17

10

20

30

40

50

Байгалийн дайрганы оронд орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ.%

График 2.1 М250 бетон хольцын 7 хоногийн шахалтын бат бэхийн туршилтын үр дүн

28 хоногийн шахалтын бат бэхийн үр дүн /М250/ Шахалтын бат бэх, Мпа

48 46 44 42 40

Дээж 1 Дээж 2 Дээж 3

38 36 34 32 30

10 20 30 40 50 Байгалийн дайрганы оронд орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ.%

График 2.2 М250 бетон хольцын 28 хоногийн шахалтын бат бэхийн туршилтын үр дүн 28 хоногийн М250 маркийн бетон хольцын үр дүнг харвал мөн 40 хувийн агууламж бүхий сорьцын шахалтын бат бэхийн бууралт харагдаж байна. Харин 10,20,30 хувь дээр харьцангуй бат бэхийн үзүүлэлт өсөлттэй харагдаж байна. Бетоны бэхжилт тасралтгүй өсөж бат бэхийн бууралт ажиглагдахгүй байгаа нь БХБД –г байгалийн дүүргэгчийн хэсэгт орлуулан хэрэглэж, байгалийн нөөцийг хадгалах боломж байгааг харуулж байна. Шахалтын болон суналтын бат бэхийн хамаарал Бетон сорьцын шахалтын бат бэхээс хамааруулан гулзайлтын болон хагарлын үеийн суналтын бат бэх, тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх, мөн уян харимхайн модулийг тооцооны аргаар тодорхойлох боломжтой. Эдгээр суналтын бат бэхийн үзүүлэлтүүдийг тооцохдоо тухайн бетон эдлэлийн ачаалал авах байдлаас нь хамааруулан тодорхойлно.

23

Судалгааны ажлын үндсэн туршилт болох шахалтын бат бэхийн үзүүлэлт дээр тулгуурлан суналтын бат бэхийг тодорхойлон дахин боловсруулсан бетон дайргыг орлуулан хэрэглэсэн М250 болон М350 маркийн бетон хольц тус бүрд тооцож үзэв. Хүснэгт 2.3 М250 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэх тодорхойлсон туршилтын үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Гулзайлтын үеийн суналтын бат бэх, (Rг=0.64√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

2.84

3.20

3.68

3.83

3.83

20

3.72

3.89

3.81

4.37

3.98

30

3.66

3.73

3.95

4.31

4.36

40

3.15

3.27

3.84

3.94

3.99

50

3.00

3.23

3.79

3.88

3.93

10

2.97

3.15

3.48

3.76

3.84

3.22

3.23

3.55

3.80

3.97

50

3.33

3.23

3.75

3.68

3.84

10

3.33

3.44

3.74

3.50

3.85

20

3.51

3.92

4.05

4.34

4.33

30

3.30

3.76

4.03

3.91

4.22

40

2.80

2.94

3.29

3.65

3.66

50

2.81

3.25

3.34

3.55

3.86

10

3.00

3.32

3.62

3.84

3.94

20

3.05

3.12

3.70

3.84

4.01

30

3.20

3.45

3.50

3.87

3.97

40

3.07

3.17

3.45

3.53

3.70

50

2.79

3.13

3.43

3.73

3.77

20

Дээж 2

30 40

Дээж 4

Дээж 5

Хүснэгт 2.3-аас харахад М250 маркийн бетон хольцын хувьд гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхэд бетон дайргыг 20% хүртэл орлуулан хэрэглэхэд бэхжилтийн 56 хоног хүртэл 3.51- 4.33 МПа хооронд хэлбэлзэж байна. Харин График 2.3-аас үзвэл ерөнхийдөө бетонон дайргыг 30%-д орлуулсан хольцын хувьд бусад хольцоос илүү өндөр үр дүнг харуулсан байна.

24

Гулзайлтын үеийн суналтын бат бэх, Мпа

4.4 4.3 4.2 4.1 4 3.9 3.8 3.7 3.6 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 3 2.9 2.8 2.7

Байгалийн дайрганы оронд БХБД -ийг орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ, %

7 14 28 42 56

0

10

20

30

40

50

60

График 2.3 М250 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт Хүснэгт 2.4 М250 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэх тодорхойлсон туршилтын үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Хагарлын үеийн суналтын бат бэх, (Rг=0.50√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

2.22

2.50

2.87

2.99

2.99

20

2.90

3.04

2.95

3.42

3.11

30

2.86

2.91

3.09

3.37

3.41

40

2.46

2.55

3.00

3.08

3.12

50

2.34

2.52

2.96

3.03

3.07

10

2.32

2.46

2.72

2.94

3.00

2.51

2.53

2.77

2.97

3.11

2.60

2.52

2.93

2.88

3.00

20

Дээж 2

30 40 50

25

Дээж 4

Дээж 5

10

2.60

2.69

2.92

2.74

3.01

20

2.74

3.06

3.17

3.39

3.38

30

2.58

2.94

3.15

3.06

3.29

40

2.19

2.30

2.60

2.85

2.86

50

2.18

2.54

2.61

2.77

3.02

10

2.34

2.60

2.83

3.00

3.08

20

2.39

2.44

2.87

3.00

3.13

30

2.50

2.69

2.74

3.02

3.11

40

2.40

2.47

2.73

2.76

2.89

50

2.18

2.45

2.68

2.92

2.95

Хүснэгт 2.4-өөс харахад М250 маркийн бетон хольцын хувьд хагарлын үеийн суналтын бат бэх Дээж 1 болон Дээж 4ийн хувьд дахин боловсруулсан бетон дайргыг 20% хүртэл орлуулан хэрэглэхэд бэхжилтийн 56 хоног хүртэл 2.9- 3.38 МПа хооронд хэлбэлзэж байна. Харин Дээж 5 хувьд бетонон дайргыг 30% орлуулан хэрэглэсэн хольц мэдэгдэхүйц өсөлтийг харуулсан байна. Харин График 2.5-аас үзвэл ерөнхийдөө БХБД 20% болон 30%-д орлуулсан хольцын хувьд бусад хольцоос илүү өндөр үр дүнг харуулсан байна. БХБД 30%-аас их бол суналтын үеийн бат бэх буурсан үр дүнг үзүүлсэн байна. График 2.4

Хагаралын үеийн суналтын бат бэх, Мпа

3.5 3.4 3.3

Байгалийн дайрганы оронд БХБД -ийг орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ, %

3.2 3.1 3 2.9

42

2.8 2.7

7

2.6

14

2.5

28

2.4

56

2.3 2.2 2.1 0

10

20

30

40

50

60

График 2.4 М250 маркийн бетон сорьцын хагаралын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

26

Хүснэгт 2.5 М250 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх тодорхойлсон туршилтын үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх, (Rг=0.35√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

1.56

1.75

2.01

2.09

2.10

20

2.03

3.04

2.08

2.39

2.17

30

2.00

2.03

2.16

2.36

2.39

40

1.72

1.79

2.10

2.16

2.18

50

1.64

1.77

2.07

2.12

2.15

10

1.63

1.73

1.08

2.06

2.10

1.76

1.77

1.94

2.08

2.17

50

1.83

1.77

2.05

2.01

2.10

10

2.60

1.88

2.05

1.92

2.11

20

1.92

2.14

2.22

2.38

2.37

30

1.81

2.06

2.20

2.14

2.31

40

1.53

1.61

1.80

1.99

2.00

50

1.54

1.78

1.83

1.94

2.11

10

1.64

1.82

1.98

2.01

2.16

20

2.34

1.70

2.02

2.10

2.19

30

1.75

1.88

1.72

2.11

2.18

40

1.68

1.73

1.89

1.93

2.01

50

1.53

1.71

1.88

2.04

2.06

20

Дээж 2

30 40

Дээж 4

Дээж 5

Тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн хувьд гулзайлтын болон суналтын үеийн бат бэхээс харьцангуй бага байна. 28 хоног дээрх үзүүлэлтийг харахад Дээж 1 дээр БХБД 30% байхад 2.16 МПа, Дээж 4 БХБД 20% байхад 2.22 МПа, Дээж 3 БХБД 20% байхад 2.02 МПа байсан. Бэхжилтийн хугацаа 56 хоногт хүрэхэд эдгээр үр дүнгүүд тодорхой хэмжээний өсөлтийг харуулсан. График 2.5-аас харахад БХБД 20 болон 30% байхад бэхжилтийн хожуу үед үзүүлэх тэнхлэгийн дагуух бат бэх нэмэгдсэн байна.

27

Тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх, Мпа

3

Байгалийн дайрганы оронд БХБД -ийг орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ, %

2.8 2.6 2.4 2.2

7

2

14

1.8

28

1.6

42

1.4

56

1.2 1 0

10

20

30

40

50

60

График 2.5 М250 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн үзүүлэлт Хүснэгт 2.6 М250 маркийн бетон сорьцын уян харимхайн модуль тодорхойлсон туршилтын үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Уян харимхайн модуль (Ес=4700√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

20914

23547

27040

28161

28161

20

27325

28589

28000

32118

29200

30

26587

27365

29049

31703

32049

40

23167

24011

28200

28972

29314

50

22045

23733

27805

28472

28858

10

21844

23167

25528

27646

28200

23641

23780

26084

27924

29200

50

24467

23734

27566

27040

28200

10

24512

25266

27486

25743

28317

20

25786

28782

29799

31911

31807

30

24286

27646

29614

28743

30963

40

20594

21589

24149

28743

26914

50

20648

23873

24557

26084

28356

20

Дээж 2

30 40

Дээж 4

28

Дээж 5

10

22045

24422

26587

28200

28973

20

22442

22929

27163

28239

29464

30

23500

25310

25743

28395

29276

40

22589

23264

25354

25956

27162

50

20487

23025

25222

27446

27726

М250 маркийн бетон сорьцын уян харимхайн модуль БХБД хэмжээ 30%-тай байх хольцын хувьд 28 хоногт 29049 -29799 МПа байх үр дүнг Дээж 1 болон 4-т үзүүлсэн бол Дээж 5-ын хувьд БХБД 20% байхад 27163 МПа байна. М350 маркийн бетон хольцын хувьд мөн адил шахалтын бат бэх, түүний үр дүнд тулгуурлан гулзайлтын болон хагарлын үеийн суналтын бат бэх, тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх, уян харимхайн модулийг тодорхойлов. 2.7-р Хүснэгтэд М350 маркийн бетон хольцын орц найрлагыг үзүүлэв. Мөн байгалийн дүүргэгчийн 10,20,30,40,50 хувьд БХБД-ийг орлуулсан орц бэлтгэж судалгааны ажлын туршилтад хэрэглэв.

2.7-р хүснэгт. М350 маркийн бетон хольцын орц найрлага Түүхий эд, материал

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэх хувь 0 10 20 30 40 50

Портландцемент, 42.5, кг

380

380

380

380

380

380

Элс,кг

700

700

700

700

700

700

Дайрга 5-2мм,кг

1130

1017

904

791

678

565

0

113

226

339

452

565

Ус,кг

157

157

157

157

157

157

Ус багасгагч нэмэлт, л (ашигласан нэмэлтийн нэрийг заах)

2.66

2.66

2.66

2.66

2.66

2.66

Конусын суулт, см

17±1

17±1

17±1

17±1

17±1

17±1

Ус цементийн харьцаа

0.41

0.41

0.41

0.41

0.41

0.41

Бетонон хаягдлаас гарган авсан зохиомол дайрга 5-20мм,кг

29

2.8-р хүснэгт. М350 маркийн бетон сорьцын шахалтын бат бэх тодорхойлсон туршилтын үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Дээж 2

Дээж 3

Дээж 4

Дээж 5

Харьцуулалтын дээж

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Шахалтын бат бэх, МПа 7 хоног

14 хоног

28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

34.6

39.6

39.4

49.4

50.0

20

30.6

41.2

35.8

42.6

46.7

30

32.1

38.6

39.8

43.0

48.0

40

20.4

39.4

38.2

45.5

46.4

50

30.6

39.8

43.0

44.8

46.0

10

24.9

34.6

44.2

46.6

52.3

20

21.8

24.5

34.0

38.3

42.2

30

32.6

37.9

46.6

45.9

49.8

40

25.2

28.6

36.8

38.8

46.5

50

19.5

24.2

28.9

44.6

43.9

10

42.8

43.1

49.6

49.0

53.1

20

38.0

36.5

46.0

48.0

49.8

30

38.4

40.5

43.0

46.0

48.9

40

34.2

29.6

45.9

45.0

47.6

50

36.9

45.1

44.4

46.7

46.8

10

33.4

33.3

43.9

45.7

46.9

20

37.0

34.8

45.2

45.8

51.1

30

33.2

39.4

41.5

49.0

49.5

40

35.5

41.6

45.0

49.2

49.7

50

32.2

35.8

39.0

43.7

42.7

10

33.4

33.3

43.9

45.7

46.9

20

37.0

34.8

45.2

45.8

51.1

30

33.2

39.4

41.5

49.0

49.5

40

35.5

41.6

45.0

49.2

49.7

50

32.2

35.8

39.0

43.7

42.7

0

32.6

38.9

42.8

47.9

48.8

График 2.6–д харуулснаар 7 хоногийн үр дүнгийн хувьд дээж 1, 2, 4-ийн хувьд 30 хувийн орлуулах хүртэл бетоны шахалтын бат бэхийн бууралт харьцангуй бага, 40 хувиас зарим дээж ерөнхий бууралт ажиглагдсан.

30

47

Шахалтын бат бэх, Мпа

42 37 Дээж 1 Дээж 2 Дээж 3 Дээж 4 Дээж 5

32 27 22 17 10 20 30 40 50 Байгалийн дайрганы оронд орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ.%

Шахалтын бат бэх, Мпа

График 2.6 М350 маркийн бетон хольцын 7 хоногийн шахалтын бат бэхийн үр дүн 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 40 39 38

Дээж 1 Дээж 2 Дээж 3 Дээж 4 Дээж 5

10 20 30 40 50 Байгалийн дайрганы оронд орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ.%

График 2.7. М350 маркийн бетон сорьцын 28 хоногийн шахалтын бат бэхийн үр дүн 28 хоногийн үр дүнг харвал 30 хувь хүртэл бетоны бат бэхэд тодорхой бууралт үзүүлээгүй харин ч хожуу үеийн бат бэхийн өсөлт ихэнх дээж дээр харагдаж байна. БХБД дүүргэгчийн гадаргуун сийрэг бүтэц нь мөн түүний дотоод арчилгааг дэмжих нөлөөтэйг судлаачид мөн дурьдаж байна. Дотоод чийгийг хадгалан гидратацийн процессыг дэмжсэнээр бат бэхийн өсөлтийг мөн өгч байхыг үгүйсгэхгүй.

31

Хүснэгт 2.9 М350 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийн үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Дээж 2

Дээж 3

Дээж 4

Дээж 5

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Гулзайлтын үеийн суналтын бат бэх, (Rг=0.64√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

3.76

4.02

4.02

4.50

4.52

20

3.54

4.11

3.83

4.17

4.37

30

3.63

3.98

4.04

4.19

4.43

40

2.89

4.02

3.95

4.32

4.36

50

3.54

4.03

4.20

4.28

4.34

10

3.19

3.76

4.20

4.37

4.63

20

2.99

3.12

3.73

3.96

4.16

30

3.65

3.94

4.37

4.34

4.52

40

3.21

3.42

3.88

3.97

4.36

50

2.83

3.15

3.44

4.27

4.24

10

4.19

4.20

4.50

4.46

4.66

20

3.94

3.87

4.34

4.43

4.52

30

3.96

4.07

4.20

4.34

4.47

40

3.89

3.48

4.33

4.29

4.41

50

3.88

4.30

4.26

4.37

4.38

10

3.70

3.69

4.24

4.33

4.38

20

3.89

3.77

4.30

4.33

4.57

30

3.69

4.02

4.12

4.48

4.50

40

3.81

4.13

4.29

4.49

4.51

50

3.63

3.83

3.99

4.23

4.18

10

3.70

3.69

4.25

4.33

4.38

20

3.89

3.77

4.30

4.33

4.57

30

3.69

4.02

4.12

4.46

4.50

40

3.81

4.14

4.29

4.49

4.51

50

3.63

3.83

3.99

43.7

4.18

Хүснэгт 2.9 –д М350 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийг үзүүлсэн байна. 28 хоног дээрх үр дүнг харахад 3.99 - 4.05МПа, 56 хоногт үзүүлсэн үр дүн нь 4.16 – 4.66 МПа байна.

32

Гулзайлтын үеийн суналтын бат бэх, Мпа

4.9 4.7

Байгалийн дайрганы оронд БХБД -ийг орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ, %

4.5 4.3 4.1 3.9

7

3.7 3.5

14

3.3

28

3.1

42

2.9

56

2.7 2.5 0

10

20

30

40

50

60

График 2.8 М350 маркийн бетон сорьцын гулзайлтын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт Хүснэгт 2.10 М350 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэх тодорхойлсон үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Дээж 2

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

Хагарлын үеийн суналтын бат бэх, (Rг=0.50√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног

10

2.94

3.15

3.14

3.51

3.53

20

2.76

3.21

2.99

3.26

3.42

30

2.83

3.11

3.15

3.28

3.46

40

2.89

3.14

3.09

3.37

3.40

50

2.76

3.15

3.28

3.35

3.39

10

2.49

2.94

3.32

3.41

3.61

20

2.33

2.47

2.91

3.09

3.25

30

2.85

3.08

3.41

3.39

3.53

40

2.51

2.67

3.03

3.11

3.41

50

2.21

2.46

2.69

3.34

3.31

33

Дээж 3

Дээж 4

Дээж 5

Харьцуулалтын дээж

10

3.27

3.28

3.52

3.50

3.64

20

3.08

3.02

3.39

3.46

3.53

30

3.09

3.18

3.28

3.39

3.50

40

2.92

2.72

3.392.

3.35

3.45

50

3.04

3.36

3.33

3.42

3.42

10

2.89

2.88

3.31

3.38

3.42

20

3.04

2.95

3.36

3.38

3.57

30

2.88

3.14

3.22

3.50

3.52

40

2.98

3.22

3.35

3.51

3.52

50

2.84

2.99

3.12

3.30

3.27

10

2.89

2.88

3.31

3.38

3.42

20

3.04

2.95

3.36

3.38

3.57

30

2.88

3.14

3.22

3.50

3.52

40

2.98

3.22

3.35

3.51

3.53

50

2.84

2.99

3.12

3.31

3.27

0

2.85

3.12

3.27

3.46

3.49

Хагарлын үеийн суналтын бат бэхийн хувьд График 2.9-өөс харахад 2.99 – 3.52 МПа үр дүнг 28 хоногт үзүүлсэн байхад 56 хоног дээр тодорхой хэмжээний ахицыг харуулсан байна.

3.7 Байгалийн дайрганы оронд БХБД -ийг орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ, %

Хагаралын үеийн суналтын бат бэх, Мпа

3.6 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 3

7

2.9

14

2.8 2.7

28

2.6

42

2.5

56

2.4 2.3 2.2 0

10

20

30

40

50

60

График 2.9 М350 маркийн бетон сорьцын хагарлын үеийн суналтын бат бэхийн үзүүлэлт

34

Хүснэгт 2.11 М350 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх тодорхойлсон үр дүн

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Дээж 2

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь 10 20 30 40 50 10 20 30 40 50 10 20

Тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх, (Rг=0.35√Rш) МПа 7 хоног 14 хоног 28 хоног 42 хоног 56 хоног 2.06 2.20 2.19 2.46 2.47 1.94 2.25 2.09 2.28 2.39 1.98 2.17 2.21 2.29 2.42 1.58 2.19 2.16 2.36 2.38 1.94 2.21 2.29 2.34 2.37 1.75 2.06 2.33 2.39 2.53 1.63 1.73 2.04 2.17 2.27 1.99 2.15 2.39 2.37 2.47 1.76 1.87 2.12 2.18 2.39 1.54 1.72 1.88 2.34 2.32 2.29 2.30 2.46 2.45 2.55 2.16 2.11 2.37 2.42 2.47

Дээж 3

30

2.17

2.23

2.29

2.37

2.45

Дээж 4

40 50 10 20 30

2.05 2.13 2.02 2.13 2.02

1.90 2.35 2.02 2.06 2.20

2.37 2.33 2.32 2.35 2.25

2.35 2.39 2.37 2.37 2.45

2.41 2.39 2.39 2.50 2.46

40

2.08

2.26

2.35

2.45

2.47

50 10 20 30 40 50

1.99 2.02 2.13 2.02 2.08 1.97

2.09 2.02 2.06 2.20 2.26 2.09

2.18 2.32 2.35 2.25 2.35 2.18

2.31 2.37 2.37 2.45 2.45 2.31

2.29 2.40 2.50 2.46 2.47 2.29

0

1.99

2.18

2.29

2.42

2.44

Дээж 5

Харьцуулалтын дээж

Хүснэгт 2.11 д тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийг харуулжээ. 28 хоног дээрх үзүүлэлтийг харахад Дээж 1 болон Дээж 2 -ийн хувьд БХБД- ийн хэмжээ 30% байхад хамгийн өндөр утгийг үзүүлсэн байна. 56 хоногийн үр дүн 2.29 – 2.55 МПа хооронд байгаа бөгөөд бэхжилтийн хожуу үед бүх дээжний хувьд тодорхой хэмжээний ахицыг харуулсан.

35

Тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэх, Мпа

2.6 2.5 Байгалийн дайрганы оронд БХБД -ийг орлуулан хэрэглэсэн хэмжээ,

2.4 2.3 2.2 2.1

7 14 28 42 56

2 1.9 1.8 1.7 1.6 1.5 0

10

20

30

40

50

60

График 2.10 М350 маркийн бетон сорьцын тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн үзүүлэлт Хүснэгт 2.12 М350 маркийн бетон сорьцын уян харимхайн модуль

Дээжийн дугаар

Дээж 1

Дээж 2

36

Байгалийн дүүргэгчийн оронд орлуулан хэрэглэсэн хувь

7 хоног

14 хоног

10

27646

29576

29502

33034

33234

20

25999

30167

28121

30676

32118

30

26629

29200

29651

30820

32563

40

26628

29502

29049

31703

32015

50

25999

29600

30820

31458

31877

10

23453

27646

31247

32084

33989

20

21945

23264

27405

29087

30532

30

26835

28935

32084

31842

33167

40

23594

25135

28512

29276

31981

50

20754

23123

25266

31388

31141

Уян харимхайн модуль (Ес=4700√Rш) МПа 28 хоног 42 хоног 56 хоног

Дээж 3

Дээж 4

Дээж 5

Харьцуулалтын дээж

10

30640

30856

33101

32900

34249

20

28973

28395

31877

32563

33167

30

29125

29911

30820

31877

32866

40

27486

25571

31842

31529

32426

50

28550

31564

31318

32118

32153

10

27163

27123

31141

31773

32187

20

28589

27727

31599

31807

33598

30

27081

29502

30278

32900

33067

40

28003

30314

31529

32967

33134

50

26670

28121

29351

31069

30712

10

27162

27122

31141

31773

32187

20

28589

27726

31599

31807

33598

30

27081

29502

30278

32900

33067

40

28003

30314

31529

32967

33134

50

26670

28121

29351

31070

30712

0

26835

29314

30748

32529

32833

Зураг 2.2 Дахин боловсруулсан бетонон дүүргэгчийн 30 хувийн орлуулалттай бетон хольцын петрографын зураглал 37

Цагаан хүрээтэй хэсэг нь буталсан бетонон дайрга юм. Энэхүү дайрга нь дотроо мөн элс хайрга, элс цементэн зуурмаг агуулж байгаа учраас дотроо төрөл бүрийн хэлбэр хэмжээтэй хайргыг агуулж байна. Байгалийн чулуун хайрга болон буталсан бетонон дайргаас үлдсэн саарал хэсэг нь элс цементэн зуурмаг билээ. Энэхүү зургуудаас харахад буталсан бетонон дайрга нь ямар нэгэн ялгарал байхгүй байгалийн дүүргэгчүүдээр хүрээлэгдсэн бетонд жигд тархсан байдалтай байна. Зарим тохиолдолд буталсан бетонон дайрга нь устай урвалд орж зуурах явцад задарсан байдалтай байна. ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ БХБДайрганы физик механик шинж чанар тодорхойлсон шинжилгээний үр дүн болон М250, М350 маркийн бетон хольцод байгалийн дүүргэгчийн 10-50% хүртэл орлуулан хэрэглэсэн орцын сорьцын шахалтын болон гулзайлтын, хагарлын, тэнхлэгийн суналтын бат бэх, уян харимхайн модулийн үр дүнгээс харахад уг дайргыг М300 хүртэлх маркийн бетон хольцод 30 хувь хүртэл байгалийн дүүргэгчид орлуулан хэрэглэх бүрэн боломж байна гэсэн дүгнэлтийг гаргалаа. Бетон хольцод хэрэглэхээс өмнө лабораторын нөхцөлд БХБД-ийн шинж чанарыг тодорхойлсны үндсэн дээр туршилтын зуурмагийг заавал гүйцэтгэн үйлдвэрийн нөхцөлд туршин оновчтой орцыг тогтоож хэрэглэх боломжтойг мөн судалгааны ажлын үр дүн харуулж байна. АШИГЛАСАН НОМЫН ЖАГСААЛТ 1. International Journal of Concrete Structures and Materials Strength and Durability Evaluation of Recycled Aggregate Concrete 2. Surya,M, Kanta Rao, VVL, Lakshmy P, Recycled aggregate concrete for transportation infrastucture 3. Nik. D.Oikonomou, Recycled concrete aggregates 4. Adel A, Al-Azzawi, Mechanical properties of recycled aggregate concrete 5. Michael Henry, Kazuya Hagiwara, Tsugio Nishimura, Yoshitaka Kato, Effect of recycled aggregate quality on variation and estimation of concrete strength 6. Kh.Namkhai, B.Lkhagvaa, Reinforced concrete, Ulaanbaatar, 2017 7. B.Battsagaan, Structural concrete and reinforced concrete, Ulaanbaatar, 2016 8. M L Gambhir, Concrete Technology Theory and Practice, Fifth edition 2013 9. Constantin Avram, and ets, Concrete Strength and Strains, 1981 10. Thomas A.Holm Alexander, M.Vyasburd, Structural Lightweight aggregate concrete performance, 1992 11. Per Jahren , Tongbo Sui, Concrete and Sustainability, 2013

ХАВСРАЛТ

38

39

40

41

42

43

44

45