ABDULLAHÖCALAN
ÖZGÜRİNSANSAVUNMASI
1
2
ABDULLAHÖCALAN
ÖZGÜRİNSANSAVUNMASI
3
AbdullahÖCALAN ÖZGÜRİNSANSAVUNMASI WeşanenSerxwebûn128
BirinciBaskı:Haziran2003
4
İçindekiler
AtinaKarmaYeminliMahkemesi YargıçveJüriÜyelerine.............................................................................7 I.Bölüm Avrupamacerasıvebirdöneminsonu...................................................11 II.Bölüm HelenuygarlığıKürtlerveTürklerleilişkisi ......................................19 III.Bölüm Komploortamınınoluşmasında bazıfelsefivesiyasiyaklaşımlar.............................................................36 IV.Bölüm Atinakomplosu hukukdevredışıbırakılarakgerçekleştirilmiştir...............................53 V.Bölüm Kürtkrizindeçözümedoğru–veyakomployayanıt–......................62
5
Uluslararasıkomployakarşı kendiniateştopuyaparakşehitdüşenlerinanısına
6
AtinaKarmaYeminliMahkemesi YargıçveJüriÜyelerine
A tinaTemyizMahkemeleriSavcısıAn do ni os Plo ma ri tis tarafından hazırlanan iddianame, tarafımdan zorlanarak da olsa sabırla gözdengeçirildi. Şahsımayöneliközüitibariyleiddianamede,HelenCumhuriyeti’negirmehakkıolmayansiyasiliderliğinülkeyegirmesi,sakıncalı ve savaş sebebi sayılabilecek sonuçlara yol açan, dolayısıyla müttefikleriyleveözellikleTürkiyeilearalarındakidostlukvebarışıbozabilecekbirgirişimolarakdeğerlendirilmektevebununlailgiliolarak,ilgiliulusalhukukuncezakanunununuygulanmasıistenmektedir.Buyaklaşım,çokdar,bencil,insanhaklarınıhiçesayan,ayrıcaHelenhalkınıngerçekçıkarlarınıgözardıeden,tarihi perspektiftenyoksunbiryaklaşımdır.Dahadavahimi,bu,şahsımdatemsilinibulanKürthalkınıngerçekliğiniveiradesinigörmezlikten gelen, en demokratik insan haklarından bahsetmeyi asgari düzeydebilegözönünegetirmeyen,tarihtegericişovenbirtutum olanyabancıyıbir“bar bar” olarakdeğerlendirengelenekselhakim sınıfveetnisiteyaklaşımıdır.AyrıcaüyesiolunanABhukukunave AİHS’edeaykırıbiryaklaşımdır.Kaçırılmamısankibirhakmışgibigörüp“ko vul ma” olarakdeğerlendirmektedir.Yinesankitarihin en önemli ve en büyük komplosuna dayalı bir ihanet söz konusu değilmiş gibi yaklaşmakta ve buna inandırmaya çalışmaktadır. Mahkemeyibasit,teknikdeğerlendirmelereboğan,devletiherşey7
denüstüntutan,bireyintüminsaniözelliklerinivehaklarınıyadsıyan,biranöncekurtulunmayaçalışılanbirkonum,birdavabiçiminde yönlendirmeye çalışmaktadır. En çok önemser bulduğu da “He len ba rı şı na en teh dit kar gi ri şim de bu lun mu şum” gibibiranlayışısüreklitekrarlayarak,işlenenkomployuveonadayalıbüyük ihanetigizleyeceğini,budaolmazsabasitbirhukukikazasüsüvererekönemsizkılacağınısanmaktadır.Gerçeksuçlularailişkinbir imadadahibulunmamakta,hattagörevlerinihakkıylayerinegetirdiklerinipeşinenkabuletmektedir. “De ma go ji” kavramınınHelenhakimsiyasetindetüretildiğinigöz önünegetirdiğimizde,iddiamakamınınyaklaşımınaşaşmıyoruz.O kendisinesiyasimakamlartarafındanverilenbirgörevi,çokgecikmeliolarak,efendilerininhiçzarargörmemesiiçinenustalıklıbirbiçimdeyerinegetirmektedir.Sayınmahkemeyargıçlarıvejüriüyeleri,bumantığaveyaklaşımayenikdüşmemelidir.Dava,Atinatarihindeentrajikyargılamalardanbiriolan,büyükinsanlıkdeğeriSok ra tes Da va sı kadarönemlivetarihselsonuçlardoğuracakiçeriktedir. Yüzlerceyoldaşımınbuolaylailgilikendiniyakarakşehitdüşmesi veKürthalkınıngünlükolarakyaşadığıtravma,ilksonuçlarolarak vahametigözlerönünesermektedir.DolayısıylaAtinagirişimimive ortaya çıkan bununla bağlantılı gelişmeleri kapsamlı olarak ortaya koymak,ilgisizgibigörünsedebüyükönemkazanmaktadır. Trajedininbeşinciyılınıyaşamaktayım.Hergünübirkaçölümdenbetergeçirmekteyim.BenibudurumadüşürengerçekliğinAtina kaynaklı olduğunu inkara kalkışırsak, tarihsel gerçekler kadar gelecekumutlarımızadaihanetetmişolacağız.Gerçekkomplocularveihanetkendinigizlerken,yüreğindesadecehalklarınınhaklı davasıveonadayalıtutkularıolan‘iyivegüzel’insanlarsuçluymuşgibilekeleneceklerdir.BugörevihemHelenhalkıiçinhemde Kürt,Türkvediğerilgilidostlariçinyerinegetirmektenkaçınmam doğru bir tutum olamazdı.Teslim edilmemden sonraYunan-Türk ilişkileri yumuşadı. Bundan ancak memnuniyet duyarız.Ama bu eğertemelgerçekleredayanmıyorsa,sonununhüsranlasonuçlanacağınıdaunutmamalıyız.
8
İddiaediyorumki,Atinagirişimimdostluğavebarışabirtehdit değil,tersinegerçekdostlukvebarışınentarihiadımlarındanbiri rolünü oynayacaktır. Sahte Türk-Yunan dostluğu bu girişimimin dolaylısonucuiken,gerçekbirdostlukvebarışisedolaysızsonucu olacaktır.Yaşadığım büyük ızdırabı tüm Helen halkına yüklemekhernekadaryerleşikkültürünbirgereğiisede,buhatayıve suçu Savcı’nın yaptığı gibi Helenizme bağlamayacağım. Tarihte örneği çok görülen korkak, bencil, sahte tanrılara tapınmayı alışkanlıkhalinegetirenveböylelikleHelenizmedehaketmediğibüyükbozgunları,acılarıvegerilemeleridayatankimliğevekişiliğe yükleneceğim.Çokuzaklardandaolsa,HelenizmkültürüyletarihselyakınlığımızıveonunAnadolukültüründekiyeriniinkaretmeyenbiryaklaşımısavunacağım.Helen,Türk,KürtveErmenihalklarıbaştaolmaküzere,tümbölgehalklarınıngeleceğininözgürlük, barışvedostluktangeçtiğininbilincindeolarak,tarihlerimizdeörneğiçokgörülenbüyükbilgeinsanlarıngeleneğiniesasalacağım. Buyaklaşımakatkıdabulunmanınbirgereğiolarak,zorkoşullardaveçokeksikolanaklarladaolsa,savunmamıtarihsel,felsefi vebilimselbirtemeldeelealmayıgörevbilmekteyim.Şahsımiçin talepedilecekfazlabirşeyinolmadığınıbilerek,halkımızaveinsanlığakarşıkarıncakararıncasorumluluklarımıyerinegetirmeye çalışacağım.İnanıyorumki,buyaklaşımyargılanmayıbir20.yüzyıl utanmazlığından kurtaracak, onu hak ettiği yere oturtacak ve gerçekyargılamanıngerekleriniyerinegetirecektir.
9
10
I.BÖLÜM
Avrupamacerasıvebirdöneminsonu
A tinaüzeriAvrupa’yaçıkışyapmayaçalıştığım9Ekim1998ve sonrası, özünde modernist paradigmanın bakış açısının şahsımda yaşananiflasıydı.Çoksığvekuşkuluzihniyetyapımıtümdönüştürmeçabalarımarağmenülkeiçibaşarılıbirözgürlükgücünetam ulaştıramamamınvebuyöndeönümdekiengellerinbiranlamdabenizorunluolarakuygarlığınyetkintemsilgücüolanAvrupa’yaçıkış yapmaya zorladığı açıktır. Bu gerçeklik bir anlamda da kendi özgücüne güvensizliğin itirafıdır. Yaşanan tarih, zamansallık ve mekanolarakderinbirçıkmazıifadeediyordu. Yaklaşık yirmi yıllık (1979-99) Ortadoğu’daki çabalarım çok önemligelişmelereyolaçmasınarağmen,tıpkıOrtadoğutoplumunun kendisigibi,içindeyuvarlandığıkördüğümükalıcıçözümetaşımaya yetmedi.Önümdebelirenikiyoldandiğeriolan‘dağ da ki sa vaş’a yönelmembirolanaktı.Fakathemçokgecikmişolmamhemdesilahlı güçlerinkutsalolmasışuradakalsın,dejenereolmasınınarzulananın zıddısonuçlarayolaçtığınıgörmem,bualandakısavekolaybirçözümumudumuadetaköreltiyordu.Birdemevcutgüçlermevzilenmesinde kolay çözümden ziyade, vicdanları körelten bir ‘öl ve öl dür’ çengelinetakılmışyaşamalışkanlığı,aslındaahlakivefelsefiolarak da giderek bir şeylerin yanlış yürüdüğünü ortaya koyuyordu. Dağa yönelmem, belki teknik taktik anlamda düzeltmelere yol açabilirdi. Amabununnihai,stratejikbirçözümeyolaçabileceğikuşkulugörünüyordu. Daha çok entelektüel gücüme güveniyor ve tarihi rolümü 11
böyleoynamamgerektiğinedairsüreklibirhisveilhamkaynağıtaşıyordum.KürtveOrtadoğutoplumuolgusundagerekliolanınçokkan dökereksorunlarıçözmeyerine,köklüentelektüelçıkışlaraihtiyaçolduğunadairkanımıdahiçyitirmedim.Bocalamabuikieğilimarasındaydı.Kanölçüleriyle,entelektüelçığırölçüleribendeadetaboğuşuyordu.Eğerçokufakbirfırsatgörsembileentelektüelpolitikçıkışa ağırlıkvereceğimdenkuşkumyoktu.ÖzellikleFilistin-İsrailsorunundakiçıkmazlarbanakörşiddetinanlamsızlığınıdahadaaçıklarniteliktegelişince“şid det fel se fe si ni” yenidençözümlemegittikçekaçınılmazhalegeliyordu.PKK’niniçindebellibirdüzeydeortayaçıkan veörgütübirçokbakımdanzorlayan,neredeyseönlenmesizor,yozlaşmışçeteanlayışıbuyönlüeğilimimigüçlendiriyordu.Bugerçekliğinarkasındaise,tümmodernsorunveçözümyollarınınAvrupakaynaklıolduğuinancı,Avrupaüzeriarayışgereğinidayatıyordu.Adeta ikiyeparçalanıyordum.SonuçolarakAtinaüzerigirişimeolanakverilmesiveTürkiyeyönetimininSuriyeüzerindekiağırlaşanyönelimi bilinençıkışayolaçtı. Atina,Moskova,RomavetekrarAtinaüzeriKenya-Nairobi’desonuçlanandehşetvarimaceranınbeniyenidenbirdoğuşyapmaylakarşıkarşıyabıraktığıaçıktı.Buradaözümün,iyiniyetimin,büyükçabalarımınsavunmasınıyapmakkişiselolarakfazlaanlamifadeetmez. Ortayaçıkansonuç;sadecebirinfazdadeğil,birçarmıhagerilmedir. Baştabelirttiğimgibi,suçuhemenTürkiyeyönetimineyüklemekve dünya sisteminin Türkiye’ye verdiği rolü derinliğine ve tüm tarihi kapsamıiçindedeğerlendirememek,direkvedolaylıkomplocugüçlerin düşündükleri gibi kendilerini gizleme anlamını da taşıyacaktır. AİHM’eyöneliksavunmamdada,bunedenle,günümüzünnasılbir dünyasistemiolduğunuaçıklamayaçalıştım.Busavunmam,neredeyse hiyerarşik toplum uygarlığı içinde erimiş durumda bulunan Kürt varlığını, olgusunu tarih içinde ve tüm yönleriyle ortaya koymayı amaçlıyordu.Birsorunudoğruortayakoymanınçözümünyarısıolduğununbilinciyle,buçabayıharcadım.Buçaba,sonIrakişgalindede görüldüğügibiöngörülerimişahanebirbiçimdedoğrulamaklakalmadı,olasıçözümolanaklarınıdahemarttırdıhemdeaçıkhalegetirdi.
12
Sisteminçarmıhagerme,Prometheusvaribirkayalığaçivileme yöntemi,klasikveyamitolojikçağlardakisonucapekbenzemiyordu.Kapitalistdünyasisteminin‘kü re sel ta ar ru zu na’ karşıhalklarında‘kü re sel de mok ra si’ arayışınıgüçlendirmekveKürtsorunununçözümyollarınıdayakalamakimkandahilinegiriyordu.Özellikle‘İm ra lı Tek Ki şi lik Tu tu ke vi’ sürecim,tarihboyuncaalışılan çürütmeyekarşın,hemfelsefihemdepratikbilimselbirçözümün sadeceşahsımveKürthalkıiçindeğil,tüminsanlıkiçinçıkışbulabileceğini kanıtlıyordu. Demek ki, tüm geçmişimi suçlamamın doğruolmadığı,dirivehaklıbirözünmevcudiyetinikoruduğuda gerçeğindiğerbiryanıydı.Ohaldedahaöncekisavunmaveaçıklamalarımıtamamlarnitelikteönemlibazıhususlarıaçmambüyük önemesahiptir.TeoriktespitleriminHelen,TürkveKürtolgularındasınanmasıdahadaaydınlatıcıolacaktır. a- Hatanıntemelindedevletvesiyasetilekaynaklandıklarıçağdaş kapitalistsistemveonaalternatifolarakçıkan‘re el sos ya liz me’ yaklaşımroloynar.Geneldehiyerarşikuygarlığı,özeldeonunengelişmişbiçimiolankapitalistsistemiveonaalternatifolarakdoğduğuiddiasındaolanreelsosyalistuygulamaları,inançyanıağırbasanbir biçimdedogmatikolarakdeğerlendirmeyiaşamadığımıkabuletmek durumundayım.Sürekli‘bi lim sel sos ya lizm’ kavramınıkullanmam, çok çaba harcamama rağmen, istenen yaratıcı sonucu doğurmadı. Genellemeciveezbercikılıfıyırtamadı.Sistemlerinresmitahlildüzeyleriniaşamadı.Sosyalizmeilkadımlarıattığımdatesadüfenelime geçenSos ya liz min Al fa be si adlıkitabı1969’daokuduğumda,içimden şöyle dediğimi hatırlıyorum: “Mu ham met kay bet ti, Marks ka zan dı!” Özdenekadarfarklıideolojikönderliklerolsalarda,benim açımdanmarksizmdedevarolandogmatikdüzeyiaşacakkadarbir dönüşümeyolaçamadı.Birdogmacıtarzdandiğerineobjektifolarak yuvarlanıyordum. Şüphesiz ortaçağın güçlü devrimci ideolojisi islamlayeniçağınkapitalizminiaşmaiddiasındakimarksistsosyalizm arasındaönemlifarklarvar.Fakatsorunbugerçekliğisomutlukiçindedeğerlendirebilmektir.Budayetkinbirtarihselbilincişartkılar. 13
AncakdüzeyimizSemitikbirtarihanlayışınıaşamıyordu.Kaldıki, reel sosyalizme geçit veren marksizmin temelde hiyerarşik toplum uygarlığınıaşamadığı,dolayısıylatemeliddiasıolansınıflıtoplumu aşmasışuradakalsın,onunvahşibirbiçiminindoğmasınakatkısunduğudaaçığaçıkandiğerbiryanıdır.Ortadoğutoplumundadonuk olarak şekillenen kişiliğe tam bir marksist cila vurmanın, çelişkiyi çözmegücüşuradakalsın,doğruyuyakalamagücünebileulaşmayacağıaçıktır.Ortadoğuözelinde,hattadünyagenelindeyaşanangelenekselsağsolveyayerleşmişmilliyetçidincisöylemlerinsontahlildekapitalizminideolojikdağarcığındayerbulacaklarısıkçayaşanmış bir gerçekliktir. Reel sosyalist sistemin 1990’lardaki kapsamlı çözülmesibunaeniyiörnektir.İdeolojikdönüşümübuyıllardahızlandırmakgerekirken,artantıkanmaetkenleridurumudahadaağırlaştırdı.Birsözvardır:İnsanlarancakuçurumunkenarındakanatlanır,derler.Benimiçindeyaşanangerçeklikbuydu.Sistemintümacımasızlığıylavegerçeközüylesaldırısıkarşısında,temelinsanlıkve arkasındakidoğalgerçekliğiyakalamak,ancakkanatlıdüşünmekle mümkündü.Yaşananbirazdabuoldu. b- İdeolojikdönüşümümvegelişmemenaçıksonuçlarınışüphesizçağdaşsiyaset,devletvekaynaklandıklarıuygarlıkçözümlemesindegösterdi.Çocukluktanberiyükselmeyihepdevletkatındaarayanbiryolculuğaçıktığımızısamimiyetleitirafetmeliyim.Devrimledevletyıkmafaraziyelerimizbile,yinekendidevletimizikurmaktan öteye gidemiyordu.Tuzak buradaydı. ‘Dev let çi ide o lo ji ler’ benimaçımdanartıkçözümlendiklerikadarıylatamamenbirkurtuluş aracıolamazlardı.Kapitalist,sosyalist,ulusalünitervefederalistdemokratiksınıfdevletlerihiyerarşiktoplumundin,cins,etnisite,çevre ve sınıf sorunlarını çözmek şurada kalsın, bu sorunların bizzat kaynağıdurumundadırlar.Çözümüherbakımdanbukaynağındışındaaramakvetaneolitiktoplumdanberiçakılıpkalmışhalkların,bireyinvetarihboyuncaaileniniçinesıkışmışbulunduğukonumundan dağbaşındaveçöldehaladirenenaşiretolgusuna,dincemaatlerinden kadının bin bir kılıfa bürünmüş objektif direnme gerçekliğine,
14
toplumuntemelkurumlarınısavunmaktanbireyinyitiközgürlüğünü yakalamayakadarçokyönlübir‘yeniyol’arayışınadayandırmakgerektiği temel bir öneme sahiptir. Çevreyi, ekolojik dengeleri altüst eden toplum ve sınıflı uygarlıktan, bilimle sıkı işbirliği temelinde ekolojiktoplumarayışıylaçıkışaramakertelenmezbirgörevdurumunagelmiştir.Marksizminkörüklediğiköle-serf-işçiyüceltmesini kabuletmeyenbirsınıfanlayışıdabuarayışınvazgeçilmezbireksenidir.Kullaştırmayı,serfleştirmeyi,işçileştirmeyibiraşağılanmaolarak gören ve her koşulda bizzat bu olgulaşmalara karşı direnmeyi esas alan bir ‘sos ya lizm’ anlayışı aranmak durumundadır. İyi köle, iyiserf,iyiişçiolamaz.Üçkategorideinsanlıktan,özgürlüktendüşüşü ifade eder ve özgürleşme esas alınıyorsa, bu olgulara sürekli karşı konulması gerekir. Dolayısıyla bu olgulaşmaya karşı direnen hertoplumsalolguyadahabiryüceliklebakmagereğivardır.Bunedenlebinlerceyıllıkdağbaşında,çöllerde,ormankuytularındakietnisitede, ailenin ezilen cinsi kadında yaşanan muazzam direnmeler köleliğin,serfveişçinindirenmelerindenkatbekatdahaeski,derinlikliveyücelikliolgulardır.Yenitoplum,felsefeveuygulamalarımızı bu esaslara dayandırmalıyız. Binlerce yıllık peygamber ve bilge gelenekleri,marksist,liberalveçağdaşdirenişlerdenbelkidebinlercekezdahazenginiçeriklivehacimlisosyalolgulardır.Ancakkapsamlı bir tarih toplum çözümlemesine konu olabilecek bu olgusal yaklaşımlara dayalı temel toplumsal ve doğasal felsefeyi, kendi açımdanengenelbirifadeolarak‘de mok ra tik ve eko lo jik top lum’ olarakdeğerlendirdim.Birçözümhedefiolarakbelirlemeyeçalıştım. c- Kürtolgusuveonadayalıçözümarayışlarımdabudönüşümışığındayeniesaslartemelindeelealınmakdurumundadır.Gerekklasik Ortadoğuislamiçözümarayışları,gerekklasikBatı’nınulusalcıçözümarayışlarıbaşarılıolmaşansınıçoktanyitirmişlerdir.İslamiyetin kendisi,özelliklesünniresmiyorumuylaneredeyse1400yıldırKürtleringelenekselköleleşmedüzeylerinebirzamkgibiyapışmaktanve köleliğidahadaderinleştirmektenötebirroloynamamıştır.Cılızkapitalist burjuvalaşma düzenleri gerek çevre komşularında, gerek iç 15
toplumsalbünyelerindefeodaldönemdendahageribirimhaveinkarayolaçmaktanöteyesonuçvermedi.TümhiyerarşiktoplumdüzenlerininkatmerleşenkölelikveasimilasyondeneyimlerinibağrındayaşayanKürtolgusunaözgürlükçüveçözümleyiciyaklaşım,ideolojik dönüşümvegelişimdüzeyimledahagerçekçiveumutvaredenbir noktayakavuşmuşdurumdadır.BunasınıflıuygarlığıdoğuranMezopotamyacoğrafyasında,buuygarlığınalternatifinindedoğacağıinanç vebilinciiçindeyaklaşmaktayım.Birinidoğuran,alternatifinidedoğurmakdurumundadır.KapitalistdünyasistemininmotorgücüABD veİngiltere’nin2000’liyıllardakiaşağıMezopotamyahamlesini‘De mok ra tik Irak’ sloganı altında düzenlemelerini adeta kehanetimin doğrulanmasının bir işareti olarak değerlendiriyorum. Şüphesiz sistembutopraklarındemokrasisinibizzatdoğurmayacaktır,ancakona vesileolacaktır.Zatenolmuşturda.Bugelişmebirtesadüfdeğildir; AİHMsavunmamdaöngördüğümtarihselsistemanalizininbirsonucuolarakdeğerlendirilmekdurumundadır.Ortadoğutoplumundave halklarındatarihselbiryeniliksözkonusudur.5000yıllıksınıflıtoplumuygarlığından,onunalternatifi‘de mok ra tik halk uy gar lı ğı na’ temelatmaylakarşıkarşıyayız.Tarihuzunuykusundansonrabutopraklarda soylu bir insanlık çıkışına işlerlik kazandırma sürecindedir. Kürtlerdeadetasınıflıuygarlıktanintikamalırcasına,buyenidemokratik ve ekolojik çıkışa kaynaklık etmenin kaderiyle bağlanmış durumdadır.BunedenleKürtlerinçözümüneislamcınedeulusalolabilir.İslamfeodalizmiyleBatı’nınulusalcıkapitalizmleriKürtleraçısındanaşılmasıgerekenolgularvekategorilerdir.HerşeyKürtlerinhem varoluşhemdeözgürlükselolguhalindegelişmelerinidemokratikve ekolojiktoplumaebeliketmeylevebağrındaonudoğurmaylayüzyüzegetirmiştir.NasılkiZagros-Torossistemininkavislieteklerindeinsanlıktarihininenbüyükdevrimiolanneolitikköytarımdevrimi,ona dayalı Sümer Mezopotamya sınıflı toplum ve kent devrimi giderek evrenseldevrimlerhalinegeldilerse,günümüzdedebununbirbenzeriilekarşıkarşıyayız.Yenidevrim,devletivesınıflıtoplumuygarlığınıhedeflemeyen,tersineonunalternatifiolarakkendinihazırlayan ve geliştiren bir devrim olarak devletsizleşmeyi, sınıfsızlaşmayı ve
16
bunlarlaiçiçe,bilimlesıkıişbirliğiiçindevazgeçilmezbiryaşamgereğiolarakhayvanlarıvebitkileriylekendiekolojiktoplumunuyaratmayı hedeflemektedir. Bu gerçeklerle devrimimize De mok ra tik ve Eko lo jik Dev rim demekgerçekçiolduğukadar,özgürlükniteliğinin debirgereğidir.Dünyakapitalistsisteminsonikiyüzyıldırgerekbizzatyarattığı,gerekzorlaayaktatuttuğuyapılanmalarıaşması;tümüyleonabağlanmayıgerektirmediğigibi,kanlıbirkarşıçıkmayıdazorunlukılmaz.Meşrusavunmahakkınaherzamanbağlıkalmakvegereğiniişlertutmaklaateşkesiçindeolmakveortaksorunlarasiyasal yöntemlerlebirlikteçözümaramak,stratejivetaktikolaraknebirsapmanedebirteslimiyettir.Tersine,demokratikveekolojikdönüşümlereyönelişingerçekçipratikyollarıdır.Kürtlerdiğerkomşularıylabu dönüşümlere bir sıçrama yaparken, objektif olarak evrensel anlamı olanbirkonumuifadeediyorlar.AdetaOrtadoğutoplumunundemokratikveekolojikyenidenkuruluşununpeygamberselrolünüoynargibidirler.TıpkıziraatınvehayvanlarladostluğunpeygamberiolanZer düşt’ün M.Ö1000’lerdezirveleşendevrimdeoynadığırolgibi. Bu süreçte kişiliğimde yaşanan, Kürt olgusundaki zayıflığın kendinitümüyleaçığavurmasıdır.Ortadoğu’nunfeodaltoplumsal gerçekliğindenAvrupa’nınkapitalisttoplumunakadarhakimideolojikvesiyasalyapılariçindedahafazlasonuçalmak,aşırızorlanmavekırılmaolacaktır.Şahsımdadilegelenbelkidebirdeğil,binlerce defa gerçekleşen de budur. İdeolojik dönüşümüm bu maddi kırılmalarınsonuçlarıolarakgelişecekti.Aslındadayatılan,‘ölüm ler den ölüm be ğen’ tavrıydı. Beklenen, hakim dünya sistemlerin çokçagerçekleştirdikleriderinkomplolarlanasılkaybettirildiğimin bileanlaşılmayacağıbirimhasüreciydi.Mutlakideolojikegemenlikvebazıönemlipratikkazanımlarsözkonusuydu.Dolayısıylasıradanbirideolojikdönüşümkavramayayetmezdi.Budarbeninaltındançıkmak,ancakdoğavetoplumnasıliseöyleanlamaktangeçer.Doğanınvetoplumundiliniveaklınıçözmedendebuişbaşarılamazdı.Ana hatlarıyla çözdüğüm iflasa uğrayan paradigmanın yerine,doğavetoplumunakılözünedayalıtemelbakışaçısınadahafazlayaklaştığımailişkinkanılarımgüçlüdür.Toplumuntemel 17
yasalarınagöreyaşamagüvenim,eskininyüzeyselgüvenivezayıf yönlerinegöreönemligelişmesağlamıştır.Artıknegüçlüinançlarlanedegüçlüpratikiradeyleyaşamayolalmakbanaçekiciveçözümleyicigelmektedir. Uygarlıktarihiboyuncaheprakiplerinedizçöktürmek,kahramanlıkyürüyüşlerininsimgesiolmuştur.Bugerçeklik,kanlısaltanatvedoymakbilmezsömürücülüğündilidir.Öldürmeyifazilet bilen, buna açık bir ideolojinin, ezilen ve sömürülen insanlığın özgürlük ve eşitlik ideallerine hizmet edemeyeceği netçe açığa çıkmıştır.Birtoplumunzorunluözgüryaşamhakkıdışında,özündedetümhukuksistemlerindekabulgörenmeşrusavunmahakkınadayanmayan,rahatlıklaegemensömürücünitelikkazanabilecek ‘zor te o ri le riy le’ ideolojik hesaplaşmayı önemli bir kazanımolarakgörmekgerekir.Eskininşiddetyüklüsosyalizmanlayışızafereulaşsadahi,SovyetRusyadeneyimindedegörüldüğü gibiçözülmeyeuğramaktankurtulamayacaktır.Birdöneklikolarak hep eleştirilen ve suçlanan bu tutum, aslında özgür insanlık adınaenönemlikazanımdeğerindedir. İdeolojikdönüşümümdenetlikkazanan,zoriçerentümhiyerarşiktoplumbiçimlerindenkopuşbirzihniyetdevrimideğerindedir. Bu,devrimindoğavetoplumunözündekiakladayandırılması,tükenmekbilmeyenbirçözümgücüneulaştırılmasıanlamınadagelmektedir.Artık kendine güvenen ve hakim kişilik paradigmamda köklü tıkanmalara ve çözüm bulamama endişelerine yer yoktur. Büyükacılarvebüyükkötülükler,eğeröldürmezlerse,büyükgerçeklerevegüçlendirenözgüryaşamagötürür.Hakimdünyasisteminin,onahizmetedenkişiliközellikleriniiflasagötürmesinivebu yönlüalternatifineyolaçmasınıyenidendoğuşveideolojikdevrim olarakdeğerlendirmekdoğrudur.
18
II.BÖLÜM
HelenuygarlığıKürtlerveTürklerleilişkisi
G ünümüzYunanHelenCumhuriyeti’ninKürtsorunuveTürkiye Cumhuriyeti’yleilişkilerinidoğrudeğerlendirmek,hatayapmamak ve büyük yanlışlıklara düşmemek açısından önem taşıyor. Buna AvrupaveABilişkileridedahildir.NasılkiMe zo po tam ya uygarlığın beşiği olarak değerlendiriliyorsa, He len uy gar lı ğı da kendini Avrupauygarlığınınbeşiğiolarakdeğerlendirmektedir.Herikisindedegerçekpayıvardırvebelirleyicidir.Kıbrıssorunugibibasit görünenbirkonudabilebirtürlüçözümleyiciadımatılmaması,ardındakikarmaşıktarihselgerçeklerdenkaynaklanmaktadır.Benim Atinagirişimimdedebirtürlükabullenilmeyenveanlaşılmasında güçlükçekilenkomployadayalıihanetolayında,butarihselgelişmeler temel teşkil etmektedir. Dolayısıyla gerek binyıllık KürtTürk ilişkileri, gerekse bir bütün olarak Ana do lu-He len dünyası ilişkileritarihikapsamıiçindedoğrutanımlanmadıkça,günümüzde ülkelerimizvehalklarımıziçingerçekbirbarışvedostlukilişkisineadımatılamaz.BirneviArap-İsrailkördüğümünebenzeyenbir ilişkidokususözkonusudur.Çözümlemelerininceliğivekapsamlılığı bu nedenledir. En çok trajedi doğuran bu ilişkiler yumağını anahatlarıylakavramlaştırıpanlamak,ideolojikpolitikçatışmalarımızıncandamarlarındandır. a- He len uy gar lı ğı birgerçektir.Neküçümsenmeliveinkaredilmeli ne de abartılmalıdır. Özellikle doğuş kaynaklarını doğru de19
ğerlendirmeliyiz. Günümüzde halen yaşanan ‘Yu nan pa ra dok su nu’ anlamakiçindebugereklidir.HelenuygarlığıözündeOrtadoğukaynaklıhemneolitikköytarımdevrimininhemdekentdevrimininAvrupakıtasınataşınmasındaaracıbirhalkarolündedir.M.Ö 7000’lerdeAnadoluüzerindenneolitikçağlatanışır.HenüzHelenlerolarakşekillenmedenönce,geneldeolduğugibibirAkdenizneolitiksürecibuyarımadadadayaşanır.M.Ö2000’lerdeisemeşhur Troyaörneğindegördüğümüzgibi,kentuygarlığıdaburayataşınmayabaşlar.Tro ya,aslındaSümerkaynaklıMezopotamyauygarlığınınHur ri ler veHi tit ler kanalıylaAvrupakıtasınataşınmasının boğazdakikapısıdurumundadır.Büyüköneminibuözelliğindenalmaktadır.NewYorkABDiçinnasılbirroloynamışsa,FloransaAvrupaRönesans’ıiçinneyiifadeediyorsa,M.Ö2000’lerdenitibaren TroyadaYunanyarımadasıvegiderektümAvrupakıtasıiçinorolüoynamaktadır.BinlerceyıllıkuygarlıkdeğerleriniBatı’yataşırmaktadır.Birneviışıksaçmakta,zenginliğitemsiletmektedir.Avrupalı aydınların bu kadar önem vermeleri aslında geçmişlerini doğrutanımaylailgilidir.Günümüzdedahaçoksorulansoru,‘Av ru pa uy gar lı ğı nın be şi ği ger çek ten Ana do lu mu, yok sa Yu nan ya rı ma da sı mı?’ sorunsalına dönüşmüş bulunmaktadır. M.Ö 2000’ler neolitikdevrimlebeslenenveAvrupa’daAtlantikkıyılarındandoğudaBüyükOkyanusveÇinkıyılarınakadarhareketegeçen‘Ku zey ka vim ler gö çü ne’ tanık olmaktayız. Bu göçler, güneylerinde SümerkentuygarlığıylabeslenenHint’tenMısır’akadaruygarlık alanlarınınzenginlikleriveçekimgüçlerinekapılmışolarakgelen üstbarbarlıkaşamasındakikavimkabilesaldırılarıdır.Sonuçtakent uygarlığı içinde eriyerek Çin, Hint, İran, Hi tit ve en batıdaki uç olarakHelenuygarlıklarıbiçimindeyenibirtarihselsürecekatkıda bulunmuşlardır.Birnevitaze‘bar ba rizm’ kanıylaeskikentuygarlığınındevbirsentezidir.Yazılıtarihegeçişinentemeladımlarındanbiridir.Helenlerinönemkazanması,Avrupakıtasındakiilkuç noktası olması kadar, hemAnadolu üzerinden Mezopotamya uygarlığından hem de Girit üzerinden Mısır uygarlığından birleşik olarakyararlanmasındanilerigelmektedir.BunaLübnanüzerinden
20
Fenikelilerin sentezledikleri Sümer-Mısır uygarlığının doğrudan taşınmasınıdaeklemekgerekir.Gerçekteneskibirdeyişlesöylendiğigibi,‘mal bul muş mağ ri bi -ba tı lı’ misali,M.Ö1500’leregeldiğimizde,Helenkabileleribuuygarlıkalanlarıtarafındanyoğunca beslenirler. İlk adım Miken uygarlığıdır. Girit uygarlığına son veripkendinekatanbuuygarlık,M.Ö1200’lerdeyenikabilesaldırılarıveiçnedenlerlesonaererken,M.Ö1000’lerdenitibarensel gibiyenibirhamleyegirişirler.TroyaerkendendüşürüldüktensonraBatıAnadolukıyılarıDorlar,İonlarveAiollaradıaltındaismen deşekillenerek,çığıraçıcıbirgelişmesürecinegirerler. BusüreçünlüHo me ros’un İl ya da Des ta nı’nda engüçlüanlatım ifadesinekavuşmaktadır.BatıkültüründeİlyadaDestanı’nınbüyük önemivetemeledebiyatkaynağınıteşkiletmesi,Troya’nıntarihi rolündenilerigelmektedir.İlkdefaDoğuuygarlığınınbüyükbiruç kalesiBatı’nınyeniyetmeçocuğuHelenlertarafındandüşürülmekteveDoğu’yayayılmayoluardınakadaraçılmaktadır.Troya’nın düşüşüM.Ö1200’lerdir.Artık‘de niz ka vim le ri’ olarakdaadlandırılanveağırlıklıolarakHelenlerdenoluşanyayılmacılar,DoğuAkdeniz’deFi lis tia adında,KaradenizkıyılarındaPon tus lu la ra kadar çoksayıdatoplulukadıaltındayenibirkültürelkimlikleOrtadoğu uygarlığıyla etkileşime ve sentezleşmeye yönelirler.Tarihteki büyükHelenuygarlığıbutarzbiroluşmavegelişmediyalektiğinesahiptir.BusüreçtebaştaHi tit ler,Frig ya,Lid ya,Lik ya veLu wi ler olmaküzereçoksayıdahalkvekültürdenetkilenip,sonundaonlarızorveasimilasyonyoluylaiçlerindeeritmeyemuvaffakolurlar. Anadolu’daHelenleşmeçağınınözündebugerçeklik,yanizengin bir uygarlığa konma, sahip olma yatmaktadır. Bunlar, temelleri M.Ö8000’lerdeatılıpgelişenuygarlıklardır.Benzerbirgelişmeİspanya’danSicilyaveİtalya’yakadarolmaklabirlikte,ikincisırada birHelenistiközelliğesahiptir.EsasgelişmelerEge’ninikikıyısındagerçekleşmektedir. Bu dönemde Helenleri Doğu’da durduran güçler öncelikle Asur lu lar,Urar tu,Med vePers İmparatorluklarıdır.Hititlerinyenilmesinden sonra hakim güç haline gelenAsurlular, yıkılıncaya 21
kadarHelenlerisürekliAnadolu’nunbatısınasürme,oradakalmalarına zorlama rolünü görmüşlerdir. Urartular benzer bir role sahiptir.Asıl durdurma rolünü ise Med hükümdarı Kı yak ser oynamış, M.Ö 585’te yapılan savaşla Kızılırmak kıyılarında bir sınır hat oluşturmuştur. Fi lo zof Tha les bu savaştan bizzat bahseder. MedyakavramıHelentarihindevemitolojisindeçokilginçözelliklertaşımaktadırvebaşlıbaşınabiranamaddeolaraksürekliişlenir.He re dot Ta ri hi’nde ençokMedlerdenbahsedilir.Perslersilikkalır.NasılgünümüzünbirABDişbirlikçiliğivarsa,odönemde de Helenlerde Medcilik, Med işbirlikçiliği en gözde bir kavramdır.Medişbirlikçiliğineözenmekbirmodadır.Temelpolitika Medişbirlikçilerivekarşıtlarıbiçimindebirayrımgöstermektedir. MedsonrasıPersimparatorlukaşamasındabuayrımdahadagelişirvetümyaşamıetkisialtınaalır.M.Ö550’lerden330’a,İskender istilasına kadar tam bir Med-Pers hakimiyeti söz konusudur. BusüreçaynızamandaHelenlerinDoğusaraylarındaiktidarsanatını özümseme dönemidir. Kısmen Mısır uygarlığını da siyasi alandaözümserler.Dolayısıylaekonomik,sosyalvesiyasalalandaalabildiğinebeslenenHelenler,tarihteçokövülenklasikAtina hamlesindegelişmekaydederler.Atinamerkezlisentezleşmegerçektenbirorijinolmayıbaşarır.Sadece‘kar ma bir yar gı lan ma ye ri’ değil,yaratıcıbirsentezoluşturmamerkezidir.Filozoflarıyla, sanatvesiyasetadamlarıylaçığıraçanbiruygarlıksözkonusudur. AltınçağınıM.Ö600-300arasındayaşayanbuuygarlık,günümüz uygarlığınıntemelbirbileşenidir. İskender’in Helenizm hamlesi, özünde Pers saraylarında birikenbüyükzenginliklerleikiyüzyıllıkhakimiyetlerinekarşıbüyük bir istila savaşıdır. Adeta Pers İm pa ra to ru Bü yük Da ri us’un (M.Ö520-485)DoğuveBatı’dakihamlesinitaklitetmetutkusuna sahipgibidir.OdaTunakıyılarındanHindistan’daGanjkıyılarına kadarenbüyükistilalarıbaşarıylagerçekleştirmegücünügöstermiştir.BöyleliklebirkezdahaTuna’danİndus-Ganj’akadarDoğu-BatıuygarlıkalanlarınınezicibüyüklüğüHelenkültürüneaçılmışolmaktadır.Buistilatemelindeçoksayıdakölecidevletkurul-
22
muştur.MısıruygarlığıPto le me hanedanlığındayenibiraşamada varlığınısürdürür.Başşehirİskenderiye,döneminbaştagelenkültür merkezidir. Anadolu’da uygarlık ağırlıklı olarak Ber ga ma Kral lı ğı altındayaşamınısürdürür.Se lef kos lar ağırlıklarınıMezopotamya’damerkezileştirendahadagenişvederinliklibirİskendersonrasıdönemideoluştururlar.TarihteHelenizm’inbudönemi,M.Ö30’danM.S.250’lerekadar,özelliklekültürelalanbaşta olmaküzere,Doğu-Batısentezininengörkemliçağıdır.Köleciuygarlığınensonyaratıcıgücüdür.KöleciRomadaözündeburuhu ve anlam gücünü temsil eder. Latinlerin bu döneme katkısı şekli olmaktanöteyegitmez.BüyükRomaveBizansİmparatorluklarının(yaklaşıkM.Ö500-M.S.l450)Helenizmtarihindekiyerleribir katkıdanziyade,buDoğu-Batısentezinibüyükbiriştahlayemedir. Doğununzenginlikalanlarındasınırsızistilalarlainsanlıküzerinde enbüyükbaskıvesömürümekanizmalarınıgeliştirmebudönemin çarpıcı özelliğidir. Hıristiyanlık ve müslümanlık biçimindeki çıkışlar,özündeDoğuuygarlığınınideolojik,politikveaskeriolarak Batı’ya kayan Roma ve Bizans üstünlüğüne karşı bir başkaldırı, kurtuluşvebarışhareketidir. b- Helen uygarlığının doğuş merkeziAtina sitesidir.Atina bir kentolmanınötesinde,yenibirdevletbiçimivekültürelyaşamtarzıdır.İçteIs par ta,dıştaPer se po lis merkezlidevletekarşıkendine özgübirbiçimdemücadeleetmiştir.Kölecisınıfınengelişkindemokrasisilahınıkullanmıştır.SonuçtabusilahtümHelenkentlerinekarşıolduğukadar,Doğukentlerinekarşıdaüstünlükeldeetmiş,köleciuygarlığınenolgunveyaratıcıbiçimlerindenbirisiolmasınısağlamıştır.İnsanlıkzihniyetindebinlerceyılegemenolan mitolojikvedinseldüşüncetarzındanfelsefidüşüncetarzınageçilmesine belirleyici bir katkıda bulunmuştur. Sok ra tes, Pla ton ve Aris to te les butarzınpeygamberleridurumundadırlar.Sanat,dinsel törenlerdenilkdefakopupkendibağımsızlığınakavuşmuştur.FelsefevesanatekolleriçığgibibüyümüşvebütünHelenalanlarında yeni yaşam tarzlarının doğuşunda silinmez izler bırakmışlardır. 23
Tıp,geometri,fizik,aritmetik,astronomibaştaolmaküzere,bilim daha gelişkin bir aşamaya ulaşmıştır. Bu gelişmelerle Ati na de mok ra si si arasında bir ilişkinin varlığı yadsınamaz. Fakat bu uygarlığın adeta simgesi olan Sokrates’i de aynıAtina ölüme mahkum etmekten çekinmemiştir. Bu çelişkiyi nasıl izah etmeliyiz? Çelişkili bir karakterini hemen yakalamak zor değildir.Atina’da bir yandan insanlığın soylu çıkışlarının sentezini yapanlar varlık bulurken,diğeryandankölecisömürütarzınınenkurnaz,ensinsi ve sadece köleci yönetim sanatının incelikleriyle uğraşan parazit biraristokrasitabakasıdagüçlüvarlıkbulmuştur.Öylebirtabaka ki,yemeğiniyerkenbelinidoğrultmagereğinibileduymaz.Busınıfın,demokrasininendemagojikifadetarzınıbulupAtinademosunu–halkını–koyungibigütmesidegerçeğindiğeryüzüdür.Demokrasininbeşiğikadar,demagojinin,inceyalanınmerkezivebeşiğiolmasıdakarakterininayrılmazbirparçasıdır.Öylebirdurumagelinirki,demokrasiyledemagojininsınırıayırtedilemezolur. Atina’nıninsanlığaböylebirhediyesidevardır.Pe rik les’in gerçek demokratlığınınzıddıolarak,alçakçabirçokihanetegözünükırpmadangidensayısızAtinalıpolitikacınınvarolduğunadatarihtanıktır.Sokratesyargılanmasıbugerçeğinküçükbirörneğidir.AdetaİlyadaDestanı’ndageçentanrıçaAt he na’nın, birtürlüyenilmeyen Hek tor’u kardeşi De ip ho bos’un kılığına girip yenileceği bir savaşasürmesigibi,Sokratesleredeaynıoyunuoynamıştır.Aslındabugerçeklik,Helenkültüründekiaristokratik,despotiköğenin dahabaştanberibirözellikolarakoluştuğunugöstermektedir.Kölecisınıfın,–dahadagenelleştirirsek–hakimsömürücüsınıfın,ancakkomploculuğueksiketmeyendemagojikbirkültürelözlehalkısömürüpyönetebileceğidir.Ze us’un Athena’yıalnındanyarattığı söylenir. Zeus’u yükselen Helen despotizminin simgesi olarak görürsek,onunalnındandoğantanrıçaAthenaveonunadıylakurulan kent olanAtina’nın diğer bir yüzünün nasıl oluşabileceğini dahaiyianlayabiliriz.SokratesgibibirfilozofunbileAtina’nınbu özelliğiniçözememesineşaşmamakgerekir.Atinakişivesınıfdespotizminin demokrasi cilası altındaki en gelişkin örneklerini hep
24
sergilemiştir.Isparta’nınhaklıvebüyüköfkesiboşunadeğildir.Isparta,Atina’yakarşısınıfsoyluluğunuvemertliğinikrallıktarzındadaolsatemsiletmektedir.Heredot’unkitabındaşöylecümleler geçmektedir:BüyükDariusAtina’nınsinsiliklerineçoköfkelidir. Kendiaşçısınaşöyledediğiaktarılmaktadır.“Her ba na ye mek ge tir di ğin de şöy le di ye cek sin: Ey Kral, Ati na lı la rı unut ma!” Yineder ki,“Ey Ze us, bı rak şu Ati na lı la ra had di ni bil di re lim!” Demekki, AtinademokrasisininbiryüzüSokrates,Platon,AristovePerikles iken,diğeryüzüsayısızdemagogvesinsiyalancılardanibaretoluyor.HelenkültüründekibuçelişkilikarakterinbütünBatıkültürününtemelindedeyattığıbelirtilebilir.DoğrusöylemekDoğukültürününtemelbirözelliğiiken,yalanvedemagojiBatıkültüründe bununzıddıolarakyansımabulmaktadır.Diyalektikgelişmenindiğerbircilvesi!Doğrukendizıddınıyaratarakgelişir.Bugerçeğin dederinindeyatan,Helenkültürünündayandığızenginkültürmirasıdır. Eğer bu kültür dört koldan aşırılmışsa (Anadolu, Fenike, MısırveGirit),bunugizlemekiçinmuazzambirdemagojiyeihtiyaçduyacaktır.Helenleryaratıcılıkgöstermiş,başarılıbirözümsemeyledönüşümekatkıdabulunmuştur,amamidesindevebeynindesindiremediğiunsurlarıdademagojikifadelerlekendinemaletmekten çekinmemiştir. Helen tanrılar sisteminde Sümer ve Mısır’ın basit bir taklitçiliği var iken, kendi katkıları da daha insan yüzlübirteolojidir.He si o dos aslındaSümerağırlıklıilahiyatınHelen versiyonunun başta gelen peygamberidir. Homeros’un İl ya da veOdy ssea Des tan la rı daözündeGıl ga meş Des ta nı’nın Hurri-Hititversiyonlarınındahageliştirilmişbirbiçimidir.Sümermitolojisiveilahiyatıorijinalolmasınarağmen,dikkatlicedeğerlendirildiğinde, bunların yükselen köleci uygarlığın tanrı-kral simgelerini ifadeettikleriaçıkçagörülecektir.Dahasonrakitümilahiyatlarbu orijinalyapıyıallayıppullamışlar,kendiyerelkoşullarınauyarlayarakinsanlarınasunmuşlardır.Baştaedebiyatvesanatındiğerbiçimleri,hattafelsefevebilimbugeleneğinderinizlerinitaşıyarak günümüzekadargelebilmiştir.SaddamveBush’un‘be nim ki da ha güç lü dür’ diyesavaşarenasınasürdükleritanrılarıda,acıbirtesa25
düftürki,savaştıklarıyerdedoğmakgibibirşansasahiptirler.İnsanemeğiveartı-ürününündeğerleriüzerinekurulantümuygarlıkların,doğduklarıgündenberiözlerinihiçyitirmedentümaltve üstyapılarındayaşayabilmelerigerçekbirdehşetiifadeeder.Demagoji ve yalan sadece bu gerçeğin çaktırılmadan yutturulması içindir.Bilim,felsefe,dinvesanatıiseinsanlığıdahakatlanırhale getirmekiçindir.Budayetmedimi,binlercekişilikçarmıhagermeler, arenalarda vahşi hayvanlara parçalatmalar, kopmuş insan başlarındanharmanlarkurmayadekgidenbirkatliamkültürüpeşi sıragelir.Katliamseferlerinerahatlıklakahramanlık,tanrısalkutsallıksıfatlarıtaktırılır.Zindanvehertürlüişkencelereksikedilmezolur.Halklarınveinsanlığınpayınadüşen,iştebudehşettarihineboyuneğmektir.BuradaHelenhakimtabakasınınyaptığıkatkı,dahainceliklerleyüklübirdemokrasinindemagojikçarpıtmasıdır. Sokrates’in kendi eliyle baldıran zehrini içmesi, sistemin bu dehşet kültürünün Helencesi olmaktadır. Şaşırmamak gerekiyor: Apoolarakbugerçeğianlamanın,açıkkisınıflıtoplumuygarlığınıvebununbirparçasıolarakHelenizm’idoğruanlamaktangeçtiğini,ancakiçineittikleridehşetdurumunuyaşadıktansonrakavrayacaktım.Bazıgerçeklervarki,yaşanmadananlaşılamıyor... Şusonucudahemeneklememgerekir:Tümhalklar,dahauygarlığınşafakvaktinde,yükselenefendidespotsınıfınbuyalanlı,demagojili,işkencelivekatliamlıtoplumyönetiminivesömürütarzlarını iliklerine kadar yaşamış olarak günümüze gelebilmişlerdir. Özgürbireyvehalkolmakhalenbirrüyadır.Sadecehiyerarşikotoriteninkendiaralarındagörecelibirözgürlüğüvardır.Halklarave bireylere yansıttıkları, iflah olmaz umutlar, boş hayaller, aldatıcı sonuçlarvermeninsonugelmezhertürçabalarıdır. c- Helenizm’inKürtlerleilişkileriniHititlerlebağlantılıkılmak mümkündür. Hititlerin, Sümer uygarlığının yukarı Mezopotamya’yayayılmasürecinde,komşudağlıhalklardanolanveenyakın protoKürthalkolarakHurrilerinAnadoluiçlerineyansımışbirkolu olarak şekillendikleri anlaşılmaktadır. Kuzeyden gelen barbar
26
kabilelerle yerel uygarlık öğelerinin karışımından bu şekillenmeninoluştuğudoğruyayakınbirbilimselifadedir.DilvekültürolarakAryenler ve Hurrilerle akrabalıkları kanıtlanmış durumdadır. M.Ö1700-1200’lerekadarHat tu şaş merkezliHititİmparatorluğu, Egekıyılarınakadardayanmışolup,uçnoktasınıdadahaözerkbir konumdaolanTro ya kentdevletiteşkiletmektedir.Egekıyılarını ilkinuygarlaştırangüçHititlerdir.M.Ö1200’lerde‘su ka vim le ri’ olarakdaadlandırılanbaştaHelenkabilegüçleriolmaküzere,Boğazlardan gelenlerle güneyden Sümer uygarlığının son temsilcisi AsurlarınsaldırılarıaltındamerkeziyapılarıdağılanHititlerinyerlerinde yeniden beylikleşme sürecine girilmiştir. Batıda Frig ya, Lid ya,Kar ya veLik ya adlarındadahamerkezileşmişsiyasiyapılar oluşurken,HurrilerinortaMezopotamya’dakiyerleşimalanlarında diğerbirprotoKürtkololanMi tan ni ler tarihsahnesineçıkmışlardır.AsurlartarafındanHititlerlebirlikteonlarındamerkezivarlıklarıdağılınca,Van merkezliUrar tu uy gar lı ğı (M.Ö900-600)gelişme göstermiştir. Urartular döneminde Helenlerle ilk kez direkt karşılaşmaveetkilenmelerinoluştuğugörülmektedir.BatıAnadolu’dakitümhalkgruplarınıeritmesürecinealmalarınakarşılık,HelenlerKürtkabileaşiretyaşamındaaynıetkiyigösterememişlerdir. Bunda belirleyici olan, çok eski bir geçmişe dayanan, yaklaşık M.Ö10.000’lerdeilkneolitikyapılarıkurmaları,bundankaynaklanansağlambirkültürçekirdeğineulaşmışolmalarıdır.Belkide tarihtehiçbirhalk,Kürtlerinyaşadığıalanlardabukadaruzunsürelivederinliğineneolitikkültürüyaşamamıştır.Bundaasicoğrafyanındaönemlirolüvardır.Dolayısıylanekuzeydenakanİskitkavimleri, ne güneyden gelen Semitik kabileler ve Sümer uygarlık güçleri,nedebatıdanakanHelenboylarıKürtkültürüvecoğrafyasınatamsahipolamamışlarvekültürbünyelerinenüfuzedememişlerdir.UrartularveardındankurulanMed Kon fe de ras yo nu’yla Kürt boyları ileri düzeyde bir toplumsal ve siyasal birliğe doğru gelişme kaydetmişlerdir. Helenleri en çok etkileyen Medlerle temasaşamasıdır.Öyleki,Medkaynaklıtümolgular,Helenkültürününenönemliöğeleriniteşkiletmiştir.Atinakentininkuruluşmi27
tolojisindeadıgeçenThes se us adlıkahramanınMedyailişkisiçok çarpıcı ve ilginçtir.Yine Ar go not lar seferinde Medya’nın başına gelenler hayli düşündürücüdür. Her ne kadar mitolojik bir dille Medyaolgusukavramlaştırılmamışolsada,özdeHelenlerdençok Medgücününkastedildiğiaçıktır.HelenkültürününHitit,Hurri, Mitanni, Urartu ve Med ilişkisi araştırılmaya değer bir konudur. PerslerleilişkisürecideHeredotTarihi’ndeyoğuncaişlendiğigibi,ağırlıklıolarakMedilişkisibiçimindesomutlaşmaktadır.BundaMedlerinHelenlerlekomşuolmalarıdaönemlibiretkenolmaktadır. İskender’in Helen-Med-Pers çelişkisini çözme tarzı, günümüzdebileincelenmeyevedersçıkarılmayadeğerbirdeneydir.İki kültürüharmanlayıptarihibirsentezibaşarmıştır.Doğu-Batıkültürsentezininbudenliçarpıcıvebaşarılıbirbiçimdebirdiğerörneğinetarihteenderrastlanmaktadır.Kürtlerinağırlıklıolarakyaşadığı coğrafyada Se lef kos lar dan sonra yüzyıllarca varlığını sürdürmüş üç önemli siyasal ve kültürel oluşuma tanık olmaktayız. Bugünkü Adı ya man sınırlarında Sa mo sat (Samsat) merkezli Ko ma ge ne,Ur fa merkezliAb gar veKuzeySu ri ye’de Pal mi ra’ya dayalıbuoluşumlar,yaklaşıkM.Ö250-M.S.250yıllarınadektarihlerininenparlakkültüreldönemleriniyaşamışlardır.500yıllıkbu tarihselevretümkültürleriniçiçegeçtiği,dilvekültüralışverişininenzenginbiçimdegerçekleştiği,sadecemaddideğerlerindeğil,manevideğerlerin–dinlerin,tanrıların,fikirlerin–alışverişinin debolcayapıldığıgerçekbirküreselleşmeaşamasıdır.Hıristiyanlık,çoksayıdagnostikmezhepveçarpıcıMa ni öğretisibudöneminürünüdür.ÇağınenilericidinselöğretisiolanMa ni ci lik,Roma-Sasani ayrımına kafa tutan evrensel bir akım özelliğindedir. DoğuşkaynağıOrtaDicle-Fırathavzasıolupdünyanındörtyanına yayılmaiddiasıvegücünügösterebilmiştir. HıristiyanlıklaHelenizmeskiözünüyitirirken,Bizans’ınyükselişiyleyenibiraşamakaydetmiştir.İran’daPart hanedanlıkdönemininyıkılıpSa sa ni hanedanlığınınbaşageçmesi,Doğu-Batıçatışmasınıyenidenalevlendirmiş,M.S200-640yıllarındabuçatışmasüreciherikiuygarlığaçokşeykaybettirmiştir.Çatışmanıntamortasın-
28
dayeralanKürtleriçinbubiryıkımsüreciolmuştur.Ardısıragelen Arap-is lam çıkışıylaBi zans-hı ris ti yan çatışmaları,tümAnadoluve Yukarı Mezopotamya’yı bir savaş ve cihat alanına çevirmiştir. Bu dönemaynızamandakölecisınıflıtoplumuygarlığıyerine,feodal sınıflıtoplumuygarlığınadönüşünyaşandığıortaçağdır.ArtıkDoğu-Batıayrımıdindüşmanlığıylakalınbirperdehalinebürünmektedir.Kültürelalışverişyerinigittikçederinleşenyabancılaşmayabırakmaktadır.Kafir,gavurkavramlarıanlambulmakta,komşuhalklararasınafeodalduvarlarörülmektedir.İslamınArap Eme vi veAb ba si dönemlerindeBizans’asaldırılar,enkutsalcihatkavramlarıyla yenibiryaşamınaracıhalinegelmektedir.BizansiseRoma’nınmirasını ısrarla korumaya çalışmaktadır. Sasanilerin yıkılışıyla tüm İranveOrtaAsyaislamaaçılmış,Doğu-Batıayrımıkalınbirhıristiyan-islamayrımınadönüşmüştür.Ayrışandününkomşudosthalkları,kendilerinidinvemezhepdüşmanlığıylakarşıkarşıyabulmaktadır.Feodalgüçlerhalklarıenanlamsızbirdüşmanlıkiçineiterek, çıkarlarınıyenisultanlıksistemlerialtındagüçlübirideolojikvesiyasitemeldesürdürmeyibaşarmışlardır.Busürecinikiucundayer alanislamlaşmışKürtlerlehıristiyanlaşmışAsuri,ErmeniveAnadoluHelenleriolanRumlarençokkaybedenhalklarolmuşlardır.Din savaşlarıbuhalklarıkültürleriylebirliktesürekligüçsüzleştiriphakimlerinpotasıaltındaerimeyleyüzyüzebırakmıştır.BunaM.S11. yüzyılınsonlarındabaşlayanHaçlıSeferleri’nineklenmesiyledaha daiçindençıkılmazbirhalalmıştır.ZorlananArapegemenler,Kürt ve Türk feodal hanedanlarına birçok askeri komutanlık tanıyarak, onlarınkomutasıaltındakendilerinigüvenceyealmayaçalışmışlardır.Kürt Se la had din Ey yu bi hanedanıylaSel çuk lu Türk hanedanlığıartıkBizans,HaçlılarveMoğollarakarşıislamıkoruyantemel güçler konumundadırlar. Kürtler açısından Helenler artık hatırlanmaz,yabancılaşmışbirunsurdurumundadır.Yüzlerceyıllıkiçiçe olmadurumuyerinidinselyabancılaşmaylayürütülenbirdüşmanlığabırakmıştır.İslamınyayılmavekorumagöreviniAnadolu’nuniçlerinedoğruTürklerdevralmıştır.KürtlerleRumlararasınagiderek genişleyenkuşaklarhalindeTürkboylarıgirmiştir. 29
d- Helen-TürkilişkileriOrtadoğutarihininortaçağdakienönemli bir parçası, islamı koruma ve yayma gücü olan Türk sultan ve beylikleriyle,hıristiyan-ortodoksluğunkorumaveyaymagücüolan Helenler arasındaki ilişki ve çatışmalardan oluşmaktadır. M.S. 1071’deki Ma laz girt zaferiyle bu ilişki ve çatışmalardaki denge Türkboylarılehinedeğişmiştir.TürkboylarıMezopotamya’dangeçerken,Kürtlerleişbirliğiyanıağırbasanbirpolitikayıesasalmışlardır.Hedef,Anadolu’dayayılmakiçinKürtleribirislamimüttefik olarak değerlendirmektir. Al pars lan’ın Ma laz girt Sa va şı’nda bu politikaçoknettir.BüyükSelçuklusultanlarıdahaçokİraniçlerine yayılırken, Ana do lu Sel çuk lu la rı batıya doğru yayılmaya ağırlık vermişlerdir. Türklerin Anadolu’ya yayılması sürekli Hıristiyan RumveErmenileraleyhinegelişirken,kültürelalandadaislamiyet giderekbaşatbirkonumarzetmiştir.BundaBizans’ınköhnefeodal yapısıkarşısındaTürkboybeylerinindahaesnekvenefesaldırtan yönetimlerideoldukçaetkiliolmuştur.GerekSelçuklulargerekhemen ardından gelen Osmanlı sultanları döneminde, Anadolu’nun Türkleşmeveislamlaşmakaderiartıkbelirginlikkazanmışdurumdadır.SıraBalkanlaragelmektedir.BudönemdeAvrupaçoktutucu birfeodaldönemiyaşamaktadır.Türkleşmeveislamlaşmasadece siyasiveideolojiküstyapıdayürümeklekalmaz,tabandadadağve ovalardasürekligelişimkaydeder.Üsthakimtabakadahaçokislamınsün ni resmimezhebiniveArapça-Farsçaifadeedilenbirdili esasalırken,tabandahalkmuhalifale vi mezhebinibenimsemekte vearıTürkçedilinikullanmaktadır.Yayılmasınıflaşmaylaiçiçegelişmektedir. İs tan bul’un 1453’te fethiyle Helenizm, tarihinde en büyükgeriadımlarındanbirinidahayaşar.2000yıllıkbiryerleşme yenilgiylesonuçlanmıştır.SıraHelenlerintümyerleşimalanlarının fethinegelmiştir.Fa tih Sul tan Meh met’le busüreç1470’lerdetamamlanır.Karadeniz’dekiPontuslardaegemenlikaltınaalınır.Osmanlı politikası derinliğe işlemekten uzaktır. Dinsel ve kültürel özellikleriniağırlıklıolarakkorurlar.Fe ner Pat rik ha ne si’ne özgürlüktanınır.Kiliseengüçlükurumolarakvarlığınısürdürür.Yunan köylüleri isyan konumundan uzaktır. Rum tüccarlar imparatorluk
30
içinde etkilidirler. BatıAvrupa’da yükselen kapitalist uygarlık ilk elden Helenleri de etkisi altına alır.Avrupa’da belli bir saygınlığı olanvegittikçeadetayenidenkeşfedilenHelenuygarlığı,milliyetçiduygularıkabartır.Kiliseninöncülüğünde1821 Mo ra İs ya nı’yla modernçağıyenibiraşamaolarakyaşamayabaşlar.Adetauykudan yeniuyanmışsersembirisigibidirHelenizm.Büyüktarihselgeçmişinardındaniçinedüştüğüdurumubirtürlükabullenemez.Gittikçe derinleşenbirTürksendromunatutulmuşgibidir.Türk-HelenilişkilerihemBatıAvrupa’nınhemdeRusya’nınetkisiylegittikçegerginleşir.İlkfırsatlareledüştüğündekaybettikleriniyenidenkazanmaya çalışır. Os man lı İm pa ra tor lu ğu’nun çöküş çağında bu hırs daha da bilenir. 1914 I. Dünya Savaşı öncesi ve sonrasında tarihi fırsatdoğduğunainanılır.BalkanSavaşları’ndakazandıklarıylayetinmez. SıranınAnadolu’nun yeniden fethine geldiğini düşünerek İzmirişgaliylebukonudaadımatılır.AnkaraönlerinekadarHelenizmbirkezdahaşansınıdener.FakatkarşısındakiMus ta fa Ke mal gerçeğibuşansafırsattanımaz.Batılıgüçlerinihanetininyarattığı zayıfdurumlaDoğu’daErmeniler,Batı’daRumlarkendilerinitrajikbirdurumlakarşıkarşıyabulurlar.AslındayüzyıllardanberiErmeni,Rum,TürkveKürthalklarıbarışiçindebirortakyaşamgeleneğisağlamışlardır.Üstburjuvafeodaltabakanınçıkarhırslarıolmasaydı,buhalklarıniçiçe,dostçavebarışiçindeyaşamlarısürüp gidebilirdi.Kapitalizminmilliyetçihastalığıbukutsaldostluğuadetazehirleyipfeodaldinçatışmalarındandahatehlikelibirdüşmanlıksürecinesokarak,binlerceyıllıkbiryaşamgeleneğivekültürününadetayoketmefitiliniçakmıştır.Üsttekalanıntekleşeceği,alttakalanınyanacağıacımasızbiryanmadırbu.ŞovenHelenüsttabakası ve kilise kültürü bunda başrol oynamıştır. Suçu tümüyle Türk devletine yüklemek gerçekçi değildir. Tersine gerçeklerden kopukhareketedenRumveErmenimilliyetçiliği,objektifolarak halklarına en önemli darbeleri indirmişlerdir. Doğal olarak bu süreçteortakbirtehlikegibidoğanRumveErmeniiddialarınakarşı Türk-Kürtdayanışmasıortayaçıkmıştır.1071MalazgirtSavaşı’nda olduğugibi,1922’debudayanışmaulusalkurtuluşsavaşınıkazan31
dırmıştır.Anadolu’daMustafaKemalPaşaönderliğindegeliştirilen ulusalbağımsızlıkveegemenliksavaşıTürkleriçinobjektifvesübjektifolarakbiranlamifadeederken,Kürtleriçindahaçokobjektif birolgudur.Yanibuçoksınırlıbirulusalbilinçle,amaiyiniyetle katıldıklarıbirsavaştır.Türklerkadarbirkurtuluşprojesigeliştirilememiştir.Ancak bir kardeşlik havası içinde, “onun için gerekli olan,benimiçindegereklidir.Onaverilen,onunaldığıbanadaverilir,bendealırım”zihniyetiylekatılımgösterilmiştir.Zatengelenekseltoplumzihniyetinedebuanlayışegemendir.Darmilliyetçi biryaklaşımlaKürtleriAnadoluulusalkurtuluşolgusudışında,hattakarşısındagörmeknekadaryanlışsa,hareketiniçindeoldukları, amaözkimliklerivekültürelvarlıklarıiçinbirözgürlüktalebinde bulunmadıklarıvarsayımıveiddialarıdaodenliyanlıştır.Kürtlerin bu süreçte eksikliği, özgürlükleri için geçerli olan bir ‘öz gür lük pro je si’ geliştirmekyerine,diniveaşiretselyanıağırbasanniyetlerlesavaşakatılımgöstermeleriveumduklarıgerçekleşmeyincede hiçdeçıkarlarınaolmayacakisyanlarakörcegirişmeleridir.Bunda suçudahayenivedevrimciniyetlerlekurulancumhuriyeteyüklemeknekadaryanlışsa,tümisyanlarıgericiveanlamsızolarakdeğerlendirmekdeodenliyanlıştır.Bugündegerçekleşen,aynıözde gelişen,emperyalizmveişbirlikçilerininIrak,Musul-Kerkükpolitikalarınıhayatageçirmekiçin‘tav şa na kaç, ta zı ya tut’ taktikleriyle toplumsal sorunları kullanıp kendi lehlerine çıkar sağlamaktır. 1923’te kurulan cumhuriyetin Fran sız Dev ri mi modelinden esinlendiği ve ideolojik politik kavramlarını buradan aldığı iyi bilinmektedir.HelenlerinAnadoluseferineise,Yunankrallıkrejimiönderliketmektedir.Arkasındaemperyalizminegemengüçlerivardır. Cumhuriyet Devrimi’nin arkasında ise, Sov yet Dev ri mi vardır. Dünyadayeniyükselensömürgeveyarısömürgeülkelerdekiulusal kurtuluşsavaşlarınınencüretliveilklerindenbiriolarakanlambulmaktadır. Helen amaçlarının ‘me ga lo’ –büyük– olması, aslında Anadolu Rumları için de tam bir trajik sonuç vermiştir. M.Ö 1000’lerdeoluşanbirkültür,3000yılaradansonrafizikibirtasfiyeyleyüzyüzegelmiştir.Bundatarihboyuncasıkçagörüldüğügi-
32
bi, Helen hakim sınıf güçlerinin ince politikalarının sorumluluğu belirleyicidir. Komplo, macera ve paradoksal niteliği eksik yaklaşımlarlasayısızgirişimler,politikadavesavaştasanathalinegetirilipuygulanmıştır.Türklerbundandahaustacayaşananpratiktenyararlanıpbaşarılısonuçlaralabilmişlerdir.SonulusalkurtuluşsavaşıylaAnadolu’nunezicibirbiçimdefizikiolarakdaTürkleşmesini vemüslümanlaşmasınısağlamışlardır.Anadolu’dakiHelenolgusu biranlamdaömrünütamamlamıştır.Diğerbiranlamdada,Batı’nın ideolojiksilahlarınıkullanarak,Doğu’nunBatı’yakarşıbinlerceyıl üzerindeçekişilenbirparçasındaüstünlüksağlanmıştır.HemFatih SultanMehmethemdeMustafaKemaliçinaktarılan“Hek tor’un Ak hi los’tan in ti ka mı alın dı” özdeyişleri,böylesinebirtarihigeçmişihatırlatmaktadır.M.Ö2000’lerdeTroyaüzerindebaşlayanbüyük çekişme, yine 4000 yıl kadar sonra Çanakkale önlerinde Doğulu halklarınkültüreldeğerlerincebaşarılıtemsilinibulmuştur.Anadoluulusalkurtuluşveegemenliksavaşınabukapsamdabakınca,Doğu-Batıkültürlerininilişkileriniveçelişkilerinitümtrajiköğeleriylegörmekmümkündür.Homeros’unİlyadası’ylaNa zım Hik met’in Ulu sal Kur tu luş Des tan la rı dabugerçeğişiirselsanatındiliyleçarpıcıolarakvermektedir.Doğu-Batıçekişmesininbusonhamlesindebugünikicumhuriyetvarlığınısürdürmektedir:TürkiyeCumhuriyetiveHelenCumhuriyeti.HerikisideNATOüyesiolmalarına rağmen, birbirlerine kuşkulu yaklaşımları bitmemiştir.AB üyeliği bilebunusonaerdiremez.Helenizm’in‘Megaloİdea’sıylaTürklerin imparatorluk hayalleri hatırlandıkça, kuşkulu yaklaşım sıkça canlanmakdurumundadır.Fakateskitarzkavgavesavaşlarlasonuç alınmasına günümüz bilim ve tekniğiyle siyaset kurumları fırsat vermeyecekbiraşamadadır.Nekadarkandökülsede,İsrail-Arap çekişmesinde görüldüğü gibi sonuç gerçekçi bir barışta karar kılmaktır.Kanlıuygarlıkyöntemleriylesonuçalma,21.yüzyılzihniyet,teknikvesiyasetolgusuncaçokzorkılınmıştır.Tümtarihselsorunları ‘de mok ra tik si ya set’ yöntemleriyle yavaş da olsa çözüme kavuşturmakdahagerçekçiveinsanidir.BugerçeklikHelen-Türk ilişkisiveçelişkileriiçindegeçerlidir. 33
Garipbirgelişmedirki,banakarşıdüzenlenenAtinaihanetve komplosu,Helen-Türkilişkilerindeyenivetarihibirbarışdostluk fırsatınaçevrilmekistenmiştir.Ko ca e li depreminindeğil,banadayatılandepremin2000’lerdekiHelen-Türkilişkilerineyenibirdüzenverdiğitartışmasızdır.BunundaABD’ninyönlendiriciliğialtında yürütüldüğü iyi bilinmektedir. NATO politikası da bunda aracılıketmiştir.Bugelişmedenrahatsızolmamaklabirlikte,bana dayatılankomplosonucubirdostlukvebarışgirişimininnekadar dürüstvebaşarılıolacağıkonusundakuşkuluolduğumudabelirtmek durumundayım. Bütün göstergeler, bu dönem Helen-Türk ilişkilerinin taktik düzeyi aşmayacağını göstermektedir. Kıbrıs’ta olupbitenlerebaktığımızda,busonucuçıkarmakhiçdezordeğildir.Temelfelsefianlayışımagöre,cumhuriyetrejimialtındadaolsa,despotikveoligarşiküsttabakaiktidarlarıhalklaraçısındankalıcıbarışvedostluklarsağlamayeteneğindeolamazlar.Buiktidarların yaptıkları, fırsat düştüğünde bozulacak geçici ve aldatıcı ateşkes ittifakları ve sahte barış girişimleridir. Barışın ve dostluğunkalıcızemini,kapsamlıdemokrasirejimlerininvarlığıdır.‘Ne ka dar de mok ra si, o ka dar ba rış’ formülügerçekçidir.Heralanda geçerli olan bu formül,Türk-Helen ilişki ve çelişki alanı için de fazlasıylageçerlidir. Sonuçolarak,tarihtekarmaşıkvetrajikbiryapıyasahipHelenKürt-Türk ilişkilerindeki diyalektiği göz ardı etmemek büyük önem taşır. Doğu-Batı çekişmesinin karşılıklı cephe kültürlerini temsiledenbuhalklar,yoğunilişkiveçelişkilerinigünümüzekadar taşımışlardır. Binlerce yıllık Doğu mirasına dayanan Helen kültür oluşumu, insanlığın zihniyet yapısına felsefeyi yerleştirerekbüyükbirkatkınınsahibidir.Doğu-Batısentezinienkapsamlıgerçekleştirenkültürüdür.EnsonhıristiyanlıkdinidüşüncebiçiminiAvrupa’yataşırarak,Avrupauygarlığınındoğuşunabeşiklik etmişlerdir. Türkler ise, feodal İslam Devrimi’nden güç alıp vererek, bununlaAnadolu’dan OrtaAvrupa’ya kadar feodal uygarlığın son ve en güçlü temsilini yapmışlardır. Helen uygarlığı nasılkölecisisteminensonbüyükyaratıcıgücüise,Türk-İslam
34
uygarlığıdafeodalsisteminensonyaratıcıgücüdür.Buikigücün yaklaşıkbinyılsürenboğuşması,ensonHelenveTürkiyeCumhuriyeti’yle sonuçlanmıştır. Helen kültürünün şafak vaktinde Kürt-Medlerinrolünasılönemliyse,Türkiyekültürüvecumhuriyetinkuruluşundadaodenlivazgeçilmezbirönemesahiptir.Günümüzdeherikicumhuriyet,EgeveKıbrıskonularındabarışve dostlukaramaktadır.Artıkyıkıcılıkdöneminiaşıpyenibiryaratıcılıkdöneminegeçiş,gerçekleşecekbubarışvedostluğabağlıdır. Buise,tarihseldiyalektiğingösterdiğigibi,Kürtlerinözgürlüğündengeçmektedir.Banayönelikkomplonunçözülmesiisebuözgürlüğünkaderinibelirleyecektir.
35
III.BÖLÜM
Komploortamınınoluşmasında bazıfelsefivesiyasiyaklaşımlar
Ö zeldeAtina’da,geneldeAvrupa’daşahsımayönelikolarakgerçekleştirilenkomplovariyaklaşımların,sıradanbirkişiyekarşıtesadüfen veya Savcı’nın çok ustaca ve en ince ayrıntılarına kadar sözdeanlatmakistediğigibiolmadığıkesindir.Çokaçıkolmasına rağmen,yinedebuyaklaşımlarıdoğruelealıpyorumlamak,tarihi olduğu kadar çarpıcı gelişmeleri de doğuracak anlama sahiptir. Bunlarşahsımlasınırlıolsaydı,bukapsamdabirsavunmayıgerekligörmezdim.Kişiliğimdebirhalkvedostları‘vur dum duy maz lı ğa’ getirilerekmuazzambiremeğinürünüolanözgürlükçabaları, çıkarlar uğruna en alçakça biçimde peşkeş çekilmek istenmiştir. ŞüphesizkomploveihanettesuçusadeceAtinaoligarşisineyüklemekdoğrudeğildir.Çoktarafıvardır.Hepsinisınırlıdaolsaözlüce ifade etmek büyük öneme sahiptir. ABD’nin hesaplarından AB’ninhesaplarına,bazıArapülkelerinintutumundanİsrail’inve Rusya’nınçıkarlarınakadarçoksayıdadevletdüzeyindesiyasigücünroloynadığınıbelirtmekgerekir.Nedensorusunaverilecekyanıt,şüphesizKürtolgusundakizayıflıklarvesorununucuzhesaplarakurbanedilebileceközellikleresahipolmasıdır.Tarihboyunca hakimişbirlikçitabakalardadahil,üzerindehükümsürengüçler, fazlabedelödemedendilediklerigibibualanıhalkveülkeolarak kullanabilmişlerdir.Hesapsorabilecekbiraydınsiyasigüceyeterince sahip olunamamıştır. Bir şeyler yapmaya kalkanlar, eğer 36
onurlarınıkoruyaraksonuçalmakistemişlersebaşlarınafelaketler yığılmış,hesabınısonradansoranıdapekolmamıştır.Yakıştırılan, ‘ala ve re-da la ve re, Kürt Meh met nö be te’ deyişiadetabirkuralolmuştur.Çokacıdaolsasöylemekdurumundayımki,kerhaneişletmesinde,patron,bekçivekullanılankullarilişkisindebirticaretve yaşammantığıvardır.Azçokherkesneyaptığınıbilir.Kaderfelsefesinederindenboyuneğerek,gerekenneysedüzeniöylesürdürüp giderler. Kürdistan ve içindeki Kürt toplumsal olgusu o hale getirilmiştirki,kırkharamilerinsoygundüzenindenbiledahageri insanlıkdışıuygulamalarasahneolmuştur.Nedoğrudürüsthesap alanınedesoranıvardır.Enbaştakendinekarşıkatmerliihanetive yabancılaşmayıyaşayansözdeKürtbireyi,üsttekiişbirlikçisinden endiptekinekadarkendiözvarlığınakarşıyakaracahil,yaukalalafazan,yadaçokbilinçlihaindurumundadır.Birtavukveköpek içinadamvurur,amatarihinartıkkanıtlanmışilkbüyükinsanlık devrimiolan‘ne o li tik dev ri mi’ gerçekleştirenkültürüntoplumsal dokusununayaktakalaneneskihalkıolduğuhalde,enazından15. 000 yıllık biçimlenen kültürel varlığa sahip çıkmaya, bunun için birdamlaterdökmeyeyanaşmaz.Ucubelik,ironiburadadır.Tüm lanetlilik,zorbalık,yalanvegerilikbugerçekliktegizlidir.Benim çıkışımınengenelanlamıylabirözgürlükhareketiolmaimkanlarınıortayaçıkarması,butabloyubaştanaşağıyasarstı.İşbirlikçisindentümstratejikçıkarsahibidevletlerekadarbirarayagelerek tedbirgeliştirmeyeçalıştılar.1990’larsonrasıbununyoğunçabasınatanıktır.ÖzellikleABD,AB,RusyaveOrtadoğuülkeleriçokilgilendiler.Benimbasitbirkuklaolarakkullanılmayacakdurumda olmam,herodağıkendiçıkarlarınagörebirPKKveKürtpolitikasıgeliştirmeyeitti.Bupolitikalarındaönündeenbüyükengelolduğumanlaşılınca,benidışlamayavegiderektasfiyeetmeyeniyetlendiler.Asgaritemelinsanhaklarıvedemokratikyaklaşımlaresirgendi.KendiKürtişbirlikçilerinealanaçmakiçinaçıkveyagizli işbirliğine yöneldiler. Özellikle Iraklı Kürt işbirlikçilerle Türk, ABDveİngilizyetkilileriAnkara-Londra-Washingtonhattındaişi resmibirantlaşmayakadarvardırdılar.BununbaşarısıiçinABnöt37
ralizeedilirken,Atinaoligarşisimaşaolarakkullanılmayaçalışıldı. Komplonundayandığızemin,gelişimfelsefesivesiyasetiböylesi birözesahiptir.EğerkendimeveşahsımdaKürthalkınavedostlarımakarşıoynanankomploveihanetibüyükbironursavaşınadönüştüremezsek,lanetlitarihbirkezdahahükmünüicraetmişolacaktır. Halbuki yalnız bu olaya ilişkin yüzleri aşkın can yoldaş, gençkızveerkekkendilerinicayırcayıryaktılar,kurşunlarahedef oldular,tutuklandılar.Sırfonlarınanısına,olayakapsamlıyaklaşmakgereğitartışmasızdır.Dahadaötesi,lanetlitarihintekerrürünüönlemeközgürlükdevrimininbaştagelengörevidir.Tarihselkırılmayılanetliköleliktenözgürlükyönünedoğruçevirmek,bugörevinbaşarısıolacaktır. a- Birheyulagibitaçocukluktanberipeşimibırakmayankuşkuluyaşamfelsefemdenhiçeminolmadım.Enözgürsanılankoşullardabile,bazensertbirkayanındeliğindengeçişyapamamanın,teriçindekabuslubiruykudanuyanmanın,uçarkenbilenefessizvehareketsizkalmanınçokçagörülenrüyalarıbukuşkuluyaşamınuykularasızmışhalidir.Yanımdakianambaştaolmaküzere, tüm insanlık hiç de bana özgürlüğümü tanıyacak, ona saygılı olacak gibi gelmiyorlardı. Kitaplarda aranan doğru, gittikçe dipsizleşenbirkuyuyadalışgibigeliyordu.Heranababaçocukdoğuşlarınıbirrahmetgibikutlarken,banabüyükbirgünahgibigeliyordu. Ortadoğu toplumundaki birey için mutluluk, gerçekleşmeyecekbirşeygibidir.Enmutluolunmasıgerekengelinlikgüveylikanlarıbile,banabüyükveiğrençgünahlarınbaşlangıcıgibigelirdi.Biryerlerdebüyükeksiklikveyanlışlıkvardı.Amanerede? Belki de kendimi hatırladığımdan beri, çok istense de hiç kimsenindokunamayacakyardımındanötürübuarayışıtekbaşıma yapmak zorunda olduğumu büyük kaygı, korku ve endişeler biçimindefarkediyordum.Ucuzveyanlışyaşamayacaktım.Doğru olmadan yaşanmayacağına göre, doğrunun kendisi nasıl bulunacaktı? Şimdi gelinen aşamada bu sorulara cevap verebilecek güçteyim. Komplonun kendisi ve dayandığı gerçekler, cevabın
38
netleşmesindehaylietkilioldular.Bucevabıntemelindeiçindedoğupşekillenilentoplumunilkeldendoğrudantanımlanmasıvardı. Nevarki,Kürttoplumubelkideeşineenderrastlanılan,varlığını koruyamayan,dağılışsürecindekiöznelliktenyoksun,paramparça objelerden ve maddi parçalardan öteye bir görüntü vermiyordu. Adetadilsiz,sağırveköleleştirilmişkalıntıbirvarlıkgörünümünü yansıtıyordu.Bizzatbugörüntüyebakarakgerçeğibulamayacağımı, hele hele diğer örnekler gibi bu duyarsız parçalardan bir özgürlükgücüoluşturamayacağımıendişeylehepkendimeitirafetmiyor değildim. Gerçekliği, arayış yürüyüşünü, tüm insanlık ve ardındaki evren üzerine yapma gereği erkenden ortaya çıkan bir anlayıştı. Belki de çocukluğumdaki eğilimim de buydu.Aile ve köyyasalarınahiçuymadım.Okoşullardabiledoğrularıkendiçocuklukeğilimimdebulacaktım.Çevreylezıtlaşmamak,yanlışanlamalarınıönlemekiçinörnekkabilinden33Kuransuresiniezberledim;namazkıldım,kıldırdım.SiyasalBilgilerFakültesisonsınıfınakadarilksıralardayeralanbiröğrencilikyaşamımoldu. Bunlargörüntüyükurtarmayayetiyordu.Fakatbenimiçintümününanlamı,sadecegerçeğinarayışıiçingereklikoşullardanbazılarını oluşturmaktı. 1970’lerde başlayan devrimcilik içinde görüntü degerekliherşeyyapıldı.Örgütkuruldu,hattadiplomasibileyapılmayaçalışıldı.BiçimdeKürtulusalkurtuluşudünyaörneklerine benzetilmeyeçalışıldıveçokdamesafealındı.Amagerçektenitirafetmeliyimki;bütünbunlarbenitatminetmediğigibi,adetaiçimikemiriyordu.Yanlışlıkdevamediyor,eksikliğimigideremiyordum.Dahadailginçolanışudur:Annemdeçocukkensüreklibeni ahırakadargötürüpboğdurmasahneleridüzenliyordu.Güyakendinegöreterbiyeedipakılverecekti.Tabiikibendenumutlarıolduğuiçinbunuyapıyordu.Tümyaşamımınseyrigiderekbuminval üzeriyürüdü.Devletinfiilenveresmendayattığıidam,busürecin sonsembolikifadesioldu.Bunlarıanlatmamgerçeğinyarısıdır.Diğeryarısı,herzamanbazıbağlılarımveövücülerimdeoldu.Bendenbindefadahafazlabağlıvedeğerlibinlerceinsanınasılinkar edebilirim?Köyünkızındankadınına,engüçlüöğretmenlereveha39
yatınencesurinsanlarınakadar,binlercebüyükbağlılıksahipleri vardır. İsa çarmıha gerildiğinde etrafındakiler sadece ağlayabildi. Mu ham met öldüğünde cesedi üzerinde üç gün iktidar tartışması yapıldı.Le nin öldüğündekimsekendiniöldürmedi.Amatutuklanmamvesonrateslimedilmemüzerine,Kürthalkınınevlatları,oğul vekızlarınınyüzlercesikendinicayırcayıryakarken,acabanedemekistiyorlardı?Kendinibombayapıppatlatanlarneyeöfkeliydiler?Hangigerçekleronlarabunuyaptırıyordu?Önünübizzatalmasaydım binlercesi daha hazırdı. Bunlar Özgürlük hareketinin bir yöntemi olarak değil, benim etrafımda gelişen olaylardı. Hepsini çözmekolmazsaolmazkabilindenbirgörevdi.Bunakarşıtlarımın acıveöfkelerinideeklemeyiunutmuyorum.Kürtolgusu,sorunsallığıiçinedaldıkça,tambirinsanlıktrajedisinedönüşüyordu.Korktuğumbaşımageliyordu.Lisedeykenyazdığımbiredebiyatkompozisyonundabaşlık,“Sen be nim hiç doğ ma yan ço cu ğum sun” biçimindeydi.Çoksaydığımhocamheponnumaravermeyiveolağanüstüövmeyibusıradayapıyordu.AtinaveAvrupa’nınbeniistemezliğininaltındabirzihniyetsavaşınınolduğunugiderekdaha çokfarkediyordum.BenneverilifeodalyaşamınedeAvrupayaşamınıkabulediyordum.Bunlarşahsımdadoğuşyapamayacaksistemlerdi.Onlarbeniniyekabuletsinlerdi?Peşindeolduğumyaşamı ise bulamıyordum. Milyonlara mal olmuş Moskova merkezli Kabe’yeuğradığımda,dininiinkaretmeninbütüngereklerinihoyratçayerinegetiriyorlardı.Asya,AfrikaveAvrupa’dabanayeryoktu.Amerika‘ya ka lar sam tes lim ede rim’ derken,tarihteherzaman resmitoplumunegemengüçlerininyalın,soğuk,vicdansızvetam çıkarına göre mantığını tereddütsüz yürütüyordu. Kürtler için özgürlükarayışımtamdadünyaçapındabirmacerayadönüşmüştü. Fakatneacıdırki,kendimibilehenüztamtanıyamamıştım.Kürtlerenasılözgürlüksunabilecektim?Bırakınözgürlükvermeyi,her karşıma dikilen örgüt içindeki ve karşısındaki gözü açık güçler, adeta“5000 yıl lık ge ne lev dü ze ni mi zi boz dur ma yız” dercesinekendilerini dayattıkça dayatıyorlardı. Bu kadar düşmüş ve mallaşmış birtoplumilekarşıkarşıyaydım.Fakatçıkmayancandanumutke-
40
silmezmisaliarayışısürdürecektim.Komplosürecininenhızlıve yoğun döneminin dersleri şüphesiz yakıcı ve öğretici olacaktır. BenzerlerineancakBu da veZer düşt örneklerinderastlanabilecek koşullardanbahsederken,belkidemütevazıkalıyorum.Bukoşullaröğretir;hemdeyalınveçarpıcıbirbiçimde. Sonuç olarak, toplum kavramını kendince doğru tanımladığım kanısındayım.Kilitmesele,toplumkavramınınkendisinitümboyutlarıyladoğrutanımlamaktır.Bukonudadahemenbelirtmeliyim ki,Sümerrahibiorijinalmitolojiyiyaratırken,belkideşimdikihakimbiliminAvrupasosyologlarındandahafazlainsanigerçeklere yakındı.Avrupa bireyciliği, toplumun ve ekolojisinin katliamcısı konumunadüşmüştür.Bilginler(eleştirisiz,düzeninemrindekibilginler)gerçeğinkasaplarıdır.Gerçeğiparçaparçaedip‘şuradanye, buradanye’diyenkasabınbirhayvanüzerindeyürüttüğüdoğramayı,onlartümdoğavetoplumüzerindeyürütüyorlar.Önce‘de ne me ve göz lem yön te mi’ dediler,tanıdılar.Sonra‘uy gu la ma ve prag ma tizm dö ne mi’ dediler, yiyip bitirdiler. Bu anlatımın dışında hiçbir şey, atomu insanlık üzerinde patlatmayı, çevrenin topyekün yıkımınıizahedemez.Kapitalisttoplumüzerineçokyazıldı.Amahakkındasöylenmesigerekenendoğrusözsöylenmedi.Sümerrahibi kölecisınıfınyükselişinibalgibibilerek,‘tan rı lar ve dış kı la rın dan ya ra tı lan in san’ mitolojisini yaratıyordu.Avrupa uygarlığının bilimrahipleriise,aynıolguyuyarıcahilceyenidenyaratıyorlar.Hiç kimse,“Sü mer mi to lo ji sin de ger çek lik pek aran maz. Av ru pa mer kez li bi lim de ise sü rek li de ney le ka nıt la nan bi lim var dır” demesin. Sümermitolojisinininsaniyaşamayakınlığı,binkatdahabilimsel olguya yakınlığı ifade eder. Önemli olan toplumu kasaplar gibi parçalamadanyaşamaksa,Sümerbilginleriveardısıragelenpeygamberlersınıflıanlamdabileinsanlıkladopdoluydular.Onlarkutsallıkderecesindeinsanyaşamınayakınidiler;onadeğerverirlerdi.Avrupauygarlıksosyologları,atomveçevreyıkımındanvegeneldetambirsoygunadönüşenfinanskapitalivekrizleriniyaşadıktansonrayavaşyavaşimanagelirgibiyapıyorlar.Birözeleştiriselsürecegirdiler.Bazılarıherşeyikaybetmemekiçinbunuyap41
magereğinikavramışabenziyorlar.KonuyubirazdaSokratesile bağlantılandırırsam, durumum daha iyi anlaşılabilir. Sokrates de büyükmerakiçinde,insantanımınıdoğruyapmakistiyordu.Önüneçıkanherkesisorduğusorularla,yanlışlıyordu.Yöntemiyanlışlamaydı.Bunukastenyapmıyordu.Atinatoplumununyalanıniçinde debelendiğini böyle kanıtlıyordu. O zamanAtina toplumu ya kendiniyalancıolarakkabuledecekyadaSokrates’iyaşatmayacaktı.Yalanladoğrulamanınensertbirdöneminegirilmişti.İddianamenin temel iddiası, ‘Sok ra tes’in genç le rin ka fa sı nı ka rış tı ran ye ni tan rı lar icat et ti ği’ biçimindeydi.Tanrısallık,toplumkavramınınenyücevekutsalanlamlıtanımınıifadeeder.Özündetoplumunenyüceifadesidir.EğerSokratesbunundoğruolmadığınısürekli yanlışlama yöntemi ile kanıtlıyorsa, tabii ki yeni doğruluk tanrısının bir peygamberiydi. Kendimi peygamberce addetmeye ihtiyaçduymuyorum.Amaotarzyüceliklerdenhabervermeyiinsanlığakarşıtemelbirgörevbelliyorum.Meramımıciltlerdolusu sosyalbilimanalizleriyledeifadeedebilirim.Fakatdemekistediğim anlaşılırdır. Resmi dünya kapitalist sisteminin beni kabul etmemesinin sebebi, onların tanrılarıyla uyuşmamamdır. Topyekün tavrınınaltındabumantıkyatar.Tarihteumutarayışlarıhephakim sistemlerin kıyılarında, dağların ve çöllerin kuytularına sığınmış topluluklarındaaranır.Kürttoplumsalolgusu,hemcoğrafyahem deinsanolarakkıyıdakibukuytuköşelerdenbiridir.Kaybolantemel insani gerçekliğinin toplumun hayati kavram tanımlamasına zemin sunabilecek özellikler taşıdığının başından beri farkındaydım.Hertemelbilimselesrarındoğrutanımıyakalamasıgibi,benimdebualandaısrarlatoplumsalkavramıtanımlamayıdoğruya daha yakın yapmam anlaşılırdır. Çağın verili toplumunu çözmeden, onu aşacak sisteme ulaşılamaz. Kapitalist dünya sisteminin krizidahadaderinleşereksürecektir.Sonunneolacağınıyapılacak çözümlemegücübelirleyecektir.Dahaiyiside,dahakötüsüdeçıkabilir. İnsan toplumu insanın zihniyet gücüyle belirlenir. İnsan toplumuakılyasalarının,yaratıcıvegelişimselrollerininengeniş vehızlıolduğuolgudur.Fizikyasalarıyla,bitkiselvediğerhayvan-
42
sal canlılar dünyasının yasalarıyla niteliksel farklılıklar içerir. Önemli olan, toplumun dönüşüm yasalarının gücüne ve bilincine ulaşmak, toplumun yeniden yapılanmasını bu oluşmuş bilim gücüyle yaratmaktır. Reel sosyalizmin kaba materyalist determinist felsefesininasıltehlikesi,toplumyasalarınıfizikyasalarıylaözdeşleştirmesidir;kendiliğindenbirilerlemeanlayışınaveyaçağdaşkaderciliğinekendinikoyvermesidir.Kaldıki,gerekmakrofiziğin gereksemikrofiziğinbuluştuğuyenigerçeklik,kesintisizlikvedüz çizgidedeterministgelişmeyasalarınınolmadığınailişkindir.Tüm olgulararasındabir‘ka os ara lı ğı’ vardır.Buaralıkolmadanhiçbir niteliksel gelişmenin sağlanamayacağı anlaşılmıştır. Günümüzde evrenvedoğayailişkinbakışaçımızın,enazındanRönesanstayaşanandönüşümkadarbirdönüşümeihtiyaçduyduğubirikenbilimselverilerindebirsonucudur.Sisteminkaosunun,dünyayatemel bakışaçımızınitelikseldönüşümetabikılmadanaşamayacağımızı iyibilmeliyiz.Zihniyetdevrimiderkenbukastedilmektedir.Yeni birSümermitolojisineihtiyaçyoktur.Sümertarzıtapınakgerçekliklerine de aynen başvurmayacağız. Ama bu tapınakları da küçümsemeyeceğiz.Havrası,kilisesivecamisidedahil,tanrısaltapınaklarınenorijinallerininSümerzigguratlarıolduğunuderinliğine kavramalıyız.Zig gu rat lar rahiplerinyoğunlaşarakuygarlığınkavramvetemelyapıbiçimlerinioluşturduklarımerkezlerdir.Butapınaklarvedahasonrakibüyükçilemerkezleri,tasavvuf,gizemevleri,kehanetmerkezleri,oruçlar,namazlarbugeleneğingelişenve yobazlaşan biçimleridir.Aynı iz üzerinde sanat evleri, tiyatrolar, edebi,felsefivebilimseldisiplinleroluşmuştur.Küçümsenmemeli derkenbunukastediyorum.Günümüzdekaostançıkışıntapınaklarıneredevenelerolmalısorusuyakıcıdır.Şüphesizgeçmiş,taklit edilerekyaşanmaz.Amagelenektemelalınmadan,yeniolandayaratılamaz.Şimdikiüniversite,bilimmerkezlerivethink-thankkuruluşlarıbuamaçlarahizmetetmektenuzaktır.Buralarbirnevikişiselkurtuluşkağıtlarını,muskalarınıdağıtanyerlerdurumunagelmişlerdir.BirdönemMısıruygarlığında‘ah re ti kur tar ma se net le ri’ dağıtılırdı.Günümüzündiplomalarıdabirnevi‘dün ya sı nı kur 43
tar ma se net le ri’ gibidir. Bu yaklaşımla mevcut kaostan yeni toplumsalyapılanmalardoğmaz.Aynızihniyetlekurulanistermuhalif,isterdüzenpartilerivekuruluşlarıolsun,yeniliğiyaratamazlar; en çok düzenin reform ve restorasyonuna katkıda bulunabilirler. Nitekimkurulandevrimcipartivehareketlerdebenzerakıbetten kurtulamamışlardır.Ciddibirtoplumsalyenilenmevesistemkuruluşuiçinenbasitinden‘sos yal bi lim mer kez le ri’ diyebileceğimiz, temelidrakveirademerkezlerindenbaşlamakdaverimlisonuçlar verebilir. Sosyal bilim merkezlerinin rahiplerin kutsallığında, en çağdaşbilimadamlarından,disiplinliçalışmagücünekadarözelliklerikişiliklerindeyoğunlaştırmahedefivegücüolanlardanoluşmasıişinözügereğidir.Biranlamdadinadamınınmabedi,filozofunokulu,bilimadamınındaakademisi,bumerkezlerdebirsentez oluşturup insan toplumunun tüm hayati sorunlarına gerektiğinde kırkyılçileçekerekyanıtarayacaklardır.Kapitalizmintoplumve bireykatliamınıancakbutürmerkezleringücüyledurdurabiliriz. Bumerkezlerdevrimcipartilerinideolojikbürolarıolmadığıgibi, basitbuluşlarlayetinenbilimadamlarınıntezoluşturmamekanları daolamaz.Siyaseteyönverenfilozofyönetimmerkezleridedeğildir.Amagerektiğindetoplumuntümkurumsalvebireyselunsurlarınadeğişimgücünü,bununbilinciveiradesiniverecekerdemde veyetenektekurumlardır.Geçmişteolduğugibi,günümüzdedeinsantoplumuiçinvazgeçilmezbeyinkurumlarıdır.Ençokkapitalist sistemdetoplumunbeyinselkurummerkezleritahripedildiğiiçin, belkidetarihinhiçbirdönemindegörülmeyenbirihtiyaçlabumerkezlerininşasınagirişmekgerekir. KendişahsımdaAvrupauygarlığıylaolançekişmemdençıkardığımentemelsonuçlardanbiridebudur.Komploveihanetsürecineverdiğimenanlamlıyanıtınböyleolmasıgerektiğineinanmak kadar, bunun için çalışma azim ve kararlılığını tek kişilik tutukevindesürdürmeonuruiçindeyim. b- TürkiyeCumhuriyetyönetimlerininKürtolgusuvesorununa yaklaşımları,Osmanlıİmparatorluğuyönetimindendahageri,inkar-
44
cıveçözümsüzolmuştur.HalbukiKürtlerincumhuriyetinkurucubir öğesiolduğubizzatMus ta fa Ke mal tarafındanyayınlanançoksayıdaemirvemesajlarındaaçıkçadilegetirilmektedir.Bundaşüphesiz 1925-38isyansürecinincumhuriyetinvarlığınailişkinderinendişeleryaratmasıbelirleyicietkenolmuştur.MustafaKemalAtatürk’ün bukonudakiensonkonuşması1924İzmitKonferansı’ndayapılmıştır.ÖzolarakdaKürtlerekapsamlıbirözgürlükstatüsününtanınacağıbiçimindedir.İsyanlarsonrasıtemelpolitikaise,meseleyiküllendirme ve yok sayma biçiminde geliştirilmiştir. En sıradan bir Kürtçealfabevetürkükasetibilesoruşturmaveyargılamakonusunadönüştürülmüştür.Kürt’ümdemekkriminalizeedilmiş,herKürt kendivarlığındankorkarvedolayısıylakaçarhalegetirilmiştir.Olguvesoruntambirkabusadönüştürülmüştür.Devrimcigençlikbu kabusuancakDe niz Gez miş le rin idamsehpasında,“Ben Türk ler ve Kürt le rin öz gür lü ğü ve kar deş li ği için ölü me şe ref le gi di yo rum” soylu tavrıyla yırtmıştır. PKK’nin kuruluşu ve 15 Ağus tos 1984 Ham le si ise,buuyanışınyönetimtarafındanbirsendromhalindeanlaşılmasınayolaçmıştır.Sorunutarihselvetoplumsalboyutlarıiçindeelealmakyerinedehşetlekarşılamış,sınırsızoperasyonveişkenceleruygulanmıştır.Kimsorunadokunursavatanhainimuamelesinetabitutulmuştur.Tümiçvedışekonomikvekültürelpolitikalar sorununinkarvebastırılmasınaseferberedilmiştir.Buçerçevedeen çarpıcıpolitikadiplomasialanındasergilenmiştir.TümTürkiyedış politikasıgeneldeKürtlerin,özeldePKK’nintecritvereddineayarlanmıştır.Dünyadabunubilmeyenkalmadı.Tabiibupolitikanınbaşarılı olması içinTürkiye’nin elde olan tüm olanakları bir yatırım malzemesi olarak kullanılmıştır. Bir devleti istediği tavra çekebilmekiçinneistemişsevermeyipolitikasınınbaşarısıolarakalgılama mantığınabirkuralderecesindesapılmıştır.Sankibirkutsalilkeymiş gibibüyütülmüştür.Öyleki,buyüzdenhemhazinhemdeironikve paradoksal olarak, Kuzey Irak’ta yarı Kürt devletinin doğuşunda, TürkiyeCumhuriyeti’nebizzatebelikyaptırılmıştır.Yaniistemediğinitamdakendieliyledoğurtmuştur.Bunoktayanasılgelindiğini anlamakiçin,birazdahayakındanbakmakgerekir. 45
Türkiye,stratejikbiryardımınındokunabileceğinisanarak,İsrailile1996’datambirstratejikittifakayönelmiştir.BuittifaklaSuriyeüzerindesavaştehdidienilerinoktayakadartırmandırılmıştır. AynımantıklaABDileortaklıkdastratejikdüzeyeyükseltilmiştir. YeterkiPKK’yiteröristilanetsin,neistersekabulgörecektir.ÖzellikleekonomikalandaABülkelerineistiyorlarsakeyiflerineuygun sonuca bağlanmıştır. Rusya ve bağlısı Bağımsız ÜlkelerTopluluğu’nadaaynımantıklayaklaşılmıştır.Rusya’dabarındırılmamam içinbaştaMa vi Akım Pro je si olmaküzeregenişekonomikçıkarlar sunulmuştur.Laikliktenvazgeçmepahasına,PKKaleyhindesonuç almakiçin,İranveSuudiArabistanpolitikalarıcumhuriyetintemel bakışaçısındankoparılmıştır.Türk-islamsenteziadıaltındaantibilimselbirparadigmayakayılmıştır.Buhavuçpolitikalarınınyetmediğiyerlerdeise,sonhaddinekadartehditpolitikalarıdevreyesokulmuştur. Suriye’ye, Yunanistan’a ve bulunduğum zaman İtalya’yakarşıdaizlenenyolbuolmuştur. Bu politikaların sonucu tam bir ‘Pi rus za fe ri’ olmuştur. Taviz verevere,Türkiyekenditarihininenderinkrizineitilmiş;ikiyüz ellimilyardolarborcaboğulmuştur.AB’yegirebileceğihaldedışındatutulmuştur.KuşkulubakıştümArapülkelerindederinleştirilmiştir.SonyaşananIraktezkeresimeselesiyleaynıkuşkulubakışaİsrailveABDdedahilolmuştur.Türkiyeiledünyailişkileridiplerdeseyretmiştir.İrankazanılmakşuradakalsın,Suriyeilebirlikte“Ya biz ya ABD-İs ra il” ikilemiyleenkritikilişkinoktalarıhalinegetirilmiştir.BubiçimdekendinizayıflatanTürkiyeCumhuriyeti,içtetemelideolojikyörüngesindenuzaklaşmış,dıştaisebaştehlikesaydığıKürtsorununukendieliyleensakıncalıpozisyonaitmiştir.BugerçeklikiçindeTürkiye’ninkonumunuenyakındantakipedenABD’nin,Yunanlılareliylebanakarşıgeliştirdiğikomplo ne anlama gelmektedir? Açık ki fazlaca zayıflatılmış bir Türkiye’nin,‘be nim’ karşılığımdakendisineteslimolacakkadarbağlanacağınainanmıştır.İsterölümümisterdiriminTürkiye’ninelinde birbombaolarakduracağınıçokiyibilenABD,Yunanvehattaİsrailüçlüsü,böylelikleTürkiye’yeilişkintaleplerinirahatlıklakar-
46
şılayacaklarınaeminolmuşlardır.Nedeolsa‘en teh li ke li düş man la rı nı’ eline vermişlerdi. Kıbrıs ve Ege meseleleri daha rahat ele alınacak,İsrailçizgisiengüvenilirdostluklayürütülecek,ABD’nin engüvenilirmüttefikiolaraktalepedilenheryerekoşturulacaktı. Dahaİtalya’daykenkendikendimeşöyledemiştim:Benibukadar güçten isteyeceklerine, en temel insan hakları karşılığında beni bendenisteselerdahaakıllıcaolmazmıydı?AslındaÖzal,Erbakan veordunundolaylımektuplaşmaları,doğrununbuyoldangeçtiğini geçdeolsafarkettiklerinigösteriyordu.Ama,yerleşikpolitikanın gücü,yeterincecesaretliveçözümleyiciolmalarınaelvermiyordu. Böylelikleçözümsüzlükçözümoluyordu.TıpkıbasitbirörnekolarakKıbrıs’tadaçözümsüzlüğünçözümolarakgörülmesigibi.Sonuçta ise, ülkenin hayati çıkarlarının tıpkıAB ve Irak konusunda görüldüğügibitehlikeyedüştüğüdür.HelenCumhuriyetiileilişki debundanfarklıdeğildir. Sonuçolarak,Kürtolgusukapsamındabanasendromatikyaklaşımtamsaçmalamasınırlarınavarmıştır.Eldeedileniseistenilenin tersiolmuştur.İddiaediyorum,Irak’taKürtmilliyetçiliğinindenetiminebırakılanKürtsorunu,bundansonraheranpatlamayahazır birbombahalindeTürkiye’ninenzayıfyeriolarakkarnınındibine yerleştirilmiştir.Tıpkı1925’lerdedayatılanisyansürecigibi,busüreçdecumhuriyeteseksenyılkadarbüyükkayıplarayolaçtıracaktır.Aynı sağlıksız yaklaşım, bir o kadar, hatta daha yıkıcı olarak kaybettirebilir.DenizGezmişleriliklerinekadar‘Ba ğım sız ve Öz gür Tür ki ye’ sevdalısıydılar.Kürtlerdebuonurdanpayistiyorlardı.BuşiarınMustafaKemalAtatürk’ündekarakterşiarıolduğuinkaredilemez.Doğrupolitikayıbuşiardaaramakgerekir.Atatürk, HelenCumhuriyeti’ninünlüdevletadamıVe ni ze los’la buşiaraltında dostluk kurmuş, sorunları çözmeye çalışmıştır. Kürtlere de yaklaşımının özü buydu.Ama 1925 isyanıyla İngilizlerin MusulKerkük’edayalıkomploculuğubupolitikayıboşaçıkarınca,heriki tarafsadecekaybetti.Sonuçlarhep‘Piruszaferi’ydi.Eğertarihten dersalmakyaşamınbaşarısınınvazgeçilmezesasıise,buPiruszaferleriiçinaslasavaşılmamalıvebutürsavaşlarayolaçacakkom47
ploculuğafırsatverilmemelidir.Butürkomplolaraaçıkyaklaşımlaradabirdahadüşmemelivefırsatvermemeliyiz. c- Komploveihanetingeliştirilmesindezayıfdostlukveyoldaşlıkilişkilerideoldukçaetkiliolmuştur.Dahaçocukluktanberigüçlü arkadaş bulamama korkusu, bu süreçte adeta yalnız başıma ve çaresizbırakılmamlakanıtlanmıştır.Sağlamdostluklarveyoldaşlıklariçinolağanüstüçabalarharcanmasınarağmen,anamınçocukkenöngördüğükehanetgerçekleşmeyeyüztutuyordu.Halenhatırlıyorum:Benimarkadaşvedostcanlılığımıgörünce,“Ah mak, bı rak bun la rı. Çı kar la rı için se nin le dir ler, se nin is te di ğin gi bi ça lış maz ve se nin le ol maz lar. Bo şa çı kar, yal nız ka lır sın” derdi.Demek ki, hayat tecrübesi çocuk hayallerinden daha gerçekçiymiş. Tabii benhalatoplumsalyaşamın,soyludostlukvearkadaşlıklarolmadananlamlıveyaşanmayadeğerolmayacağınadairinancımıkoruyorum.Doğukültüründedahakalıcıizlerikalmışolmasınarağmen, Batı kültüründe dost ve arkadaşlıkların gelişeceğini fazla gözüm kesmiyordu. Bazı Helenli ve Avrupalı ziyaretçiler geldiklerinde, kendileriniDoğuluzihniyetlekarşılıyordum.Kendimleçelişemezdim.Arkasındanekadarderinbirbireycilikvedarmenfaatçilikolsada,bunlarıhakikidostlargibikarşılamakdurumundaydım.Benim için bu bir karakter meselesidir, bilinç meselesi değildir. Bir çocukveyayoldansaptıranbirkadındaolsa,dostlukiçingelmişse,bakışaçımagöresonunakadarinanacaktım.Buyaklaşımın,20. yüzyılpolitikacılığıiçindefelaketlereaçıkolduğubaşındanbellidir.Fakatbukonubasitbirbilme,inanmameselesinindeötesinde, ikifarklıveköklüzihniyetinvarlığıylabağlantılıdır.Temelindesınıflı hiyerarşik toplum uygarlığının rol verdiği ‘po li ti ka için her araç mu bah tır’ anlayışıyla,‘ka mu sal po li tik alan en yü ce lik li de ğer ler mey da nı dır, do la yı sıy la en er dem li yak la şım la rı ge rek ti rir’ zihniyetini esas alan komünal toplum anlayışı yatar. Politikacılığım, eğer tutarlı yürütülmek isteniyorsa, tarzını da ilkesine göre oluşturacaktı.Dıştanyaklaşanlaristediklerikadargörevleri,çıkarlarıveheveslerigereğibenibasitamaçlarıiçinkullanmakistesin-
48
ler, ben toplum için bellediğim esas zihniyet yapımla çelişmeyecektim.Şüphesizbukarakterimbüyükgelişmeleredeyolaçmışve bendenbinkatdahagüçlübinlerceyoldaşınetrafımdabuluşmasınıntemelnedeniolmuştur.BirKe mal Pir veHa ki Ka rer gibiKürtlüklehiçalakalıolmayandevrimcilerinsadecearkadaşlığımınolağanüstü etkileyiciliğiyle hareketimizin en soylu, sadık ve kararlı yolarkadaşlarıolmalarıdaözündebuilkeninbirsonucudur.Yine olağanüstü kadın kahramanların bağlılıkları kaynağını bu ilkede bulur.Amayinedegerekbilinçli,gerekkendiliğindeniçtenvedıştantüreyenbinlerceçıkarcınınbenivebinlerceendeğerlidostve yoldaşıadetakandırarakentrajiksonuçlarlakarşıkarşıyagetirmelerivehaketmediklerikayıplarauğratmalarıdabuilkedenyararlanansözkonusuçevrelerineseriolmuştur.Builkeselsavaşaçıkki, 20.yüzyılınzihniyetyapısınakarşı–istisnalarıolmasınarağmen– sürdürülmek durumundadır. Bu ilkeden vazgeçmemek kadar, duyarlıolmakdabirokadarönemlidir.Aksihaldereelsosyalizmde dahil,birçokiyiniyetlikişi,hareketvetoplumsaldüzeninbaşına gelenakıbetipaylaşmaktankurtulamayız. Atina girişimim Yunanistan’daki dostlar ve temsilcimizin oluruylabuzihniyettemelindeolmuştur.Belkionlardailişkidebulunduklarıdevletbaştaolmaküzere,kurumvekişilerifazlatanımıyorlardı.İlişkianlayışlarıbasitbirmemurilişkisindenöteyegitmediği için,hertürkandırılmayamüsaitolmasıkaçınılmazdı.Kullanıldıklarıaçıktır.Birçokalandakiilişkigerçeğinindebukapsamındışına taşabilecek güçte olmadığı bir gerçektir. Özcesi, ayak basılan zemin her türlü kandırılmaya elverişlidir. Kayıp kaymamak o anın koşullarınabağlıbirşanstır.Unutmamakgerekirki,hayatınhenüz aşılamayanbirgerçeğidebuyönlüakmasındanibarettir. SavcılıkiddianamesindesankiYunandevletininistememesine, hattaengellemeçabalarınarağmengirişimimingerçekleştirildiğinevurguyapılarakböyleolduğunaözelönemverilmektedir.Temsilcimiz,dostlarımızvebenbunedenlesuçlanmaktayız.Hukukla ilgiliyanıbirtarafabırakalım.Buradaesaskullanılanbizlerindürüstlüğüdür.Baştanitibareniçindeihanetigizleyenbiryaklaşım49
laayaklarımızıkaydırıpkendiamaçlarıiçinmükemmelbirpolitik malzeme olarak değerlendirme söz konusudur. Tarih araştırmacıları,ileridebutezgahınnasılkurulduğunubütünboyutlarıylaaçığaçıkaracaktır.Dürüstlüğümüz,dostlukveyoldaşlıkanlayışımız,ABDveYunandevletininensorumluyöneticileritarafından‘po li ti ka nın ke riz le ri’ olduğumuzbiçimindedeğerlendirilerek kullanılmıştır. Alet olanlar ve sıradan uygulayıcıların çoğunun komplodanhaberleriolmayabilir.Belkideçokazkişinin,ihanet yapıldığından haberleri vardır. Açığa çıkarılması gereken en önemlibirhusus,gerçekvebilinçlihainlerdir. Özellikle dostluğu kullanarak komplonun bu biçimde gelişmesinde temel rol oynayan Bin ba şı (NATO’da özel görevli, Yunan Milliİstihbaratınaatanmış)Sa vas Ka len de ris’in tavrıçokiyibilinmekdurumundadır.BenimleilkilişkiarayışındanKenyalıhainlere teslimedişinekadarentehlikelirolüoynayankişidir.Benbukonumumu biraz da tarihsel örneklerle kıyaslama gereği duydum. İsa olayındaYa hu da İs kar yot,Se zar komplosundaBru tus gibi.Eğer onuntavrıolmasaydı,bukomplobubiçimdeaslagerçekleşmezdi. Kenya’yayollanışımda(Savcıbuna‘kovulma’diyor)aynenşunlarısöyledi:“Yu nan dev le ti nin onur sö zü nü si ze bil di ri yo rum: Ora da He len ler var, gü ven lik için en uy gun yer dir. On beş gün için de de bir Gü ney Af ri ka Cum hu ri ye ti pa sa por tu ha zır la nıp ve ri le cek tir.” Kenyalı haine teslim edildiğimde ise, “Dı şiş le ri Ba ka nı Pan ga los’tan özel ta li mat gel di. Hol lan da’ya uçu yor su nuz” dedi. Buradaki ihanetin temel özelliği dostluğun kullanılmasıdır. İnsansoyuiçindeengaddardüşmanlıktürübudur.Düşmanınızıkurşuna dizebilir, aslana parçalatabilir, idam edebilir, asabilir, savaş taktiklerinegöreöldürebilirsiniz.Amabirhalkınkendisiiçinumut veönderbellediğibirkişiyi,aklagelmesibileinsanıdondurabilecek böylesine bir tutumla, tasfiyenin her türüne açık bir biçimde postalayamazsınız.Birdevletadınaböylebirsuçunişlendiğinedair sanırım ikinci bir örnek gösterilemez.ABD, kendi adına karar verebilir.Amakendidevletinedostlarıvasıtasıylaiyiniyetlicegelmiş birisini asla böyle muameleye tabi tutmaz. Nitekim Rusya,
50
İtalyaveSuriyedahil,hiçbirdevletbutarzıaklınabilegetirmemiştir.Peki,kendilerini,HelenCumhuriyetiadınahareketetmeklegörevlisayanbirinasılburolüoynadı?Bunasılbirakılveyürektir? Helenizm olgusunu, onun devletleşme gerçeğini bu soruya yanıt vermekiçintanımlamayaçalıştım.HattakapitalistAvrupauygarlığınanasılsızdığınıdabusoruylabağlantılıelealdım.Buzihniyeteyolverenbirkültürçözümlenmeyigerektirir.Doğukültüründe bu tür olguya yer yoktur. Başka tür kalleşlikleri ne kadar yaygın olursaolsun,Ortadoğu’dadüşmanınçadırınabiledostluklagirene elkaldırılmaz.Düşmannekadargüçlüolursaolsun,misafirteslim edilmez.Tabii politik anlaşmalardan bahsetmiyorum. Eğer Helen Cumhuriyeti adına bana, “Seni belli bir anlaşma karşılığında ABD’yeveyaTürkiye’yeteslimedeceğiz;yasalarımızveçıkarlarımızbunugerektiriyor”denilseydi,bunuyinesorunyapmazdım; politikanıngereğidir,derdim.Dostlukadınayalanlasonuçalmanın insanlıkolgusundaçokenderrastlananbirolayolduğukanısındayım.Kalenderisayrıcafanatiklikderecesindehayranımgeçinirdi. Dostlukaçısındançıkarmamgerekensonuç,bukavramıderinliğineelealmaktır.Yüzeysel,rasgelenedostluklarınkurulmasıvegeliştirilmesinedekullanılmasıdoğrudur.Dostluk,yoldaşlıktanöncegelir.Belkidebuyönüyleyoldaşlıktandaönemlidir.Dostseçip toplum ilişkilerinde değerlendirmek, bütün tarihsel ve toplumsal boyutlarıiçindeelealınmayıgerektirir.Savunmalarımadamgasını vuran‘top lu mu ta nım la ma’ çabamınaltındadabugerçeklikyatmaktadır.Dostluğa,arkadaşlığaçokyatkınlığımbilinir.HattatarihinünlüdestanlarındaişlenenbirGıl ga meş içinEn ki du,Ak hi le us içinPat rok los neyse,otürdostarkadaşlararadığımbilinir.BirKemalPirarkadaşlığıbuörneklerdenherhaldegeridedeğildir.Felsefi yoğunluğumu derinleştirdikten sonra şunu daha iyi fark ettim: Herşeyzıddınıdoğururvebesler.Bilimartıkmaddekarşımaddeden bahsediyor. Elektronun zıddı pozitron oluyor. Dostluk gücümün niteliği çapında, zıddının baş göstermesi olasıdır. Felsefeyi yaratan Helenizm’in zihniyet yapısında bu olguları yakalamak mümkündür.Fakatzıtlıklarolgusundabukadarkurnazlaşmak,bir 51
kültürüfazlaiflahetmez.TarihtebüyükHelenizm’intrajikçöküşününveküçücükbiryarımadayasığınışınınaltındabugerçekliğin yadsınamazveönemlibirpayıolsagerek.Türklerinşöylebiratasözü vardır: “Yu nan dan dost, do muz dan post ol maz.” Bunda önemligerçeklikpayıvar.AmabunutümHelenizmgerçeğineve halklarınamaletmemekgerektiğinedairinancımıdakorurum.Tersine, Kürtlerin saflığına ilişkin de çok şey söylenir. Belki de bu yüzden,devletsizkalmışlardır.Açıkbelirtmeliyimki,dostluğubu denlikullananbirkültüre,uygarlığavedevletesahipolmaktansa, devletsizilkelkomünaltoplumunsafvebasitruhuiçindekalarak, toplumsal özgürleşmeyi bin defa daha tercih ederim. Böylesi bir halktanolmayıdaonursayarım.
52
IV.BÖLÜM
Atinakomplosu hukukdevredışıbırakılarakgerçekleştirilmiştir
S avcı’nındeyişiyleşahsımayönelikAtina’dan‘ko vul ma’ olayını bütünyönleriylekavramakaçısından,HelenCumhuriyeti’yleilişkidüzeyimizindoğrutespitedilmesigerekir.Şimdiyekadarkianlatımımlaolayıntarihsel,felsefivesiyasiboyutlarınıengenelçizgileriyledilegetirmemsağlıklıbirhukukideğerlendirmeiçinşarttır.Hukukkendibaşınabirgerçeklikdeğildir.Birdevletin,toplumuntemeltarihi,siyasiveahlakidüzeyiniyansıtır.‘Ko vul ma’ bir düşmanca fiildir. Bu durumda benim Helen Cumhuriyeti’nin bir düşmanı olduğumu kanıtlamak durumundadır. Ayrıca sonucun idamdanbinbeterolduğukanıtlandığınagöre,bu‘ko vul ma’ eylemininenağırbircezaolarakhangihukukikıstaslaradayandırıldığınınaçıklanmasızorunludur.Öylebireylemki,yüzlercekişinin kendiniyakmasına,öldürülmesinevetutuklanmasınayolaçmıştır. Bugerçeklergözardıedilerek,yargılanmaaslaadilyapılamaz.Soyutbir‘dost ve müt te fik ler le ara da ki ba rı şı boz ma’ temelindebir suçlamanıntemeldenyoksunolduğurahatlıklaaçıklanabilir.Burada anlatmak istediğim olayın, savcının anlatmak istediği biçimle alakasının özde olmadığıdır. Biçimsel olarak dediklerini kanıtlamasına hiç gerek yoktur. Belirleyici olan özdür. O da, bambaşka biriçeriktedir.Hemenİtalyaörneğinivermekisterim.İtalya’yada Atina’dandahahabersiz,ilişkisizgirişyaptım.AmaİtalyaBaşbakanı beni ‘kov ma ya’ cesaret ve yetkilerinin olmadığını görerek, 53
devletolarakençokyaptıkları,hastanestatüsündekibiryerdeon günlükbirgözaltıylabugirişimimehukukibiryanıtvermekoldu. AynıAvrupa ve ulusal hukuk kriterlerine bağlı Helen devleti de bundanfazlayetkiyesahipdeğildi;azamiyapabileceği,izinsizgiriştenbenitutuklamasıydı.Budurumda,sözdeçokkorkulanTürkiyetehdidinindebiranlamıkalmazdı.Kaldıki,tutuklanmadığım gibi,HelenCumhuriyeti’nin‘şe ref sö zü’ verilerek,‘da ha gü ven lik li’ birortamataşındım.Bunukanıtlayacakçokverivetanıkvardır.Gerçekbuiken,Savcı’nınhiçoralıolmamasıdüşündürücüolduğukadar,ağırbirinsanlıksuçunuörtbasetmeyiamaçladığıaçıktır.Eğerhukukbirdevletidebağlayantemelkurallarbütünüise, onunadınahareketedenleridebağlar.“Dev le ti mi zin yü ce çı kar la rı için her şe yi yap mak la mü kel le fiz” anlayışı,çağdaşhukukdevletindegeçerliolmasınıbiryanabırakalım,asgariaşiretgeleneği vehukukundabileyeriolmayanbiranlayıştır.Tüminsanlıktarihindedeğilbirdevlete,birBedeviçadırınasığınmakbile,eğermisafirinüzerindebirtehditvarsa,onukovmakbiryana,ölümünesavunmakbirkuraldır.Kaldıki,HelenCumhuriyetibirNATOveAB üyesidir.ABD’ylegüçlüikiliilişkilerivardır.Onurlubirhalkıda vardır. Benim yüzümden ülkenin tehlikeye girmesi bu gerçekler ışığındaobjektifdeğildir.Varlığımıaylarcagizleyebilirlerdi.Daha uygunbirmüddetvererek,üçüncübirülkeyeveyaülkemegitmeme yardımcı olabilirlerdi. Hiçbir şey yapmazlarsa tutuklayabilirlerdi.Demekki,tehdidedayalı‘kov ma’ nehukuklanedesiyaset veahlaklabağdaşansorumsuzbirdeğerlendirmedirvegerçeğiçarpıtmamaskesidir.Olayıngerçekleştiğiobjektifvesübjektifkoşulları daha derinlikli ele almaya, halklarımız arasında mutlaka korunmasıgerekenkardeşçebağlaraçısındanihtiyaçvardır.Burada şahsımısavunmakveHelendevletyetkililerinigüçdurumadüşürmektenöteye,halklarımızarasındakidostluğunsağlıklıgelişmesiniherşeydendahafazladikkatealmakönemtaşımaktadır. a- Atina’ya yaptığım ilk girişimimde de, insan hakları ve demokrasisininyerleşikolduğu,devletveşahıslardüzeyindedostluk
54
ilişkilerininmevcutbulunduğubirülkeyegeldiğimanlayışınıesas aldım.Ayrıntılaragirmeden,tarihselbazıörneklerlekarşılaştırmamanın daha anlaşılır olacağını düşünüyorum: Sa int Pa ul’un Damascus’tan çıkıp uzun süre Helen şehirlerinde kutsal çağrılarını yayması,ikinciadımınıRoma’yaatmasıveoradakatledilmesiAvrupa tarihinde büyük önem taşır. Sokrates öyküsü daha trajik ve Atinacabirolgudur.Dahadailginçolan,HelenmitolojisindeAtina’nınkurucutanrıçasıAthena’nınTroyakahramanıHektor’ukardeşiDeiphopos’unkılığınagirerekonuölümegötürecekbirçatışmayagirmesiiçinkandırmasıdır.Atina’yıuygarlıktarihininönemlibirkentiolarakkaralamakgibibirniyetimyok.Amaolupbitenin tarihsel bir çağrışım içerdiği çarpıcı bir husustur. EğerAthena’nınveyaAtina’nındostlukçağrılarıveilişkileriolmasaydı,bu trajediyitümhalkımızvedostlarımızla,hattakarşıtlarımızlayaşamayacağımız bir gerçekliktir.Atina’ya girişimimi ve sonuçlarını darveteknikboyutlarıylaelealmakenaffedilmezbirtutumolacaktır;Sok ra tes’ten,hattaSo lon vePe rik les’ten beriyürütülenbilgelik, insan onuru ve demokrasinin özüne saygısızlık olacaktır. Nereden bakılırsa bakılsın, bana yönelik tavrın tarihsel bir yanı vardırveonudoğrutespitetmeliyiz.Atina’nınbirbüyüklüğüvarsa,budoğrutespitlebağıolduğundankuşkuduyulamaz.Damascus’un,Moskova’nın,Roma’nındevletyetkililerininyapamadığınıAtina’dakibiroligarşinedenkomplotarzındayaptı?Yargınınen temelgörevi,busoruyadoğruyanıtbulmakolmalıdır.Yoksa“Sok ra tes, Ati na lı genç le rin ka fa sı na ye ni tan rı lar koy du, o hal de öl me li dir” demektenhiçbirfarkımızkalmaz. b- Atina’yagelişim,temsilcimizAy fer Ka ya’nın milletvekilive eskiPA SOK Ba ka nı Ba du vas’la kurduğuilişkisonucuanlamkazanmıştır.Gelişiçindurumgerçektenuygunmudiyeondefasordum, her seferinde olumlu cevap aldıktan sonra, karar vermekte sakınca görmedim. Hem partisi iktidardadır hem de milletvekili veeskibakandır,mutlakaizinalmıştırinancınıtaşıyordum.HavaalanınaindiğimdekarşımaSa vas Ka len de ris veistihbaratüstdü55
zeyyetkilisiStav ra kis çıktı.Büyükbirtelaşvetehditle,aynıgün saat beşe kadar çıkmam gerektiği, aksi halde zorlanacağım biçimindebirtavırlakarşılaştım.Buhiçbeklemediğimvehazırolmadığım bir durumdu. Baduvas ortalıkta hiç gözükmedi. Ben esas olarakbugidiştebirayakkaydırmanınyapılmakistendiğininciddi olarak araştırılması gerektiği inancını halen taşıyorum. Davet olmasaydı,dahasonrakiolaylarınhiçbirigerçekleşmezdi.Damuscus’takalmaimkanıolmadığında,Ortadoğu’yuzorlayacakdaolsa,ülkenindağlıkalanlarınagidebilirdim.İkincigelişimdeNag za kis’in yardımlarıbelirleyiciolmuştur.Banagöredostçabüyük birfedakarlıktabulunmuştur.Amaolupbitenebaktığımızda,devletleokadarilişkisiolanemeklibirsubaybirdostlukilişkisinenedenbukadarihanetedebilir?Busoruyadahalencevaparıyorum. Yunan istihbaratının kontrolüne verilirken, Yu na nis tan Dı şiş le ri Ba ka nı Pan ga los’la sözde görüşmeye gidiyordum. Pangalos’un ihanetiçindeolduğunu,dahasonrakibircümlesindenetanladım: “Pen ce re den gi re ni, ba ca dan atar lar.” İmhalıkbirdurumasokulduğumdadaşucümlesidikkatçekiciydi:“Apo Me sih’in ya nın da, bir me lek gi bi ya şa mak ta dır.” Stavrakis’in tutumu da düşmanca vehainceydi.DirektABD’ninkararlarınıuygulamıştır.Nekadar kendiyetkisini,nekadarhükümetyetkisinikullandığınıbilebilecekdurumdadeğilim.Baş ba kan Si mi tis’in,hangietkenleraltında‘ko vul ma’ veKenya’yasürülüşümünkararınıverdiğiniiyiaçıklamasıgerekir.Buyetkililerinenüstkararsahipleriolarak,detaylıifadelerineihtiyaçvardır.İtal ya Baş ba ka nı Mas si mo D’Ale ma’nın Romagirişimimdekitavrıörnekalınabilir.Benimsemese de,zorlaveyakomploylaçıkaramayacağına,bununancakgönüllülüktemelindeolabileceğinesonunakadarbağlıkaldı.Üçaykaldım.İlticaişlemibaşlatıldı.Sonrabuhakverildi.15Ocak1999 çıkışımdadayazılımektupbırakmaşartınıısrarlagetirdi.Başka türlü İtalya’dan çıkışımın kanunsuz olacağını çok iyi bilerek bu tavrısergiledi.HelenCumhuriyeti’ndebuprosedürehiçbağlıkalınmamıştır.Atina’yagirdiktensonrabirilticahakkımvardır.Bunuhiçkimseengelleyemez.Sonucuancakmahkemebelirleyebi-
56
lir.Suçteşkiledenbirkonumumvarsa,odagözaltıvetutuklanmayla değerlendirilir. Bu araçlar ki, en meşru araçlardır ve tüm AB ülkelerinde geçerlidir. Bu prosedüre başvurulmadığı gibi, dostlukilişkilerinikullanarak,önceNagzakis’ialdatarakistihbaratınkontrolüneverilmem,ikinciadımdada‘Dev let sö zü ve ri yo ruz’ aldatmacasıyla Kenya’ya yollanmam gerçekleştirilmiştir. Eğerbanafanatikdostlukbağıylabağlıolduğunuaraçolarakkullanmasaydı, Savas Kalenderis’in vaatlerine inanmazdım. Burada suç teşkil eden, iradeyi ifsat vardır. Bunun için hem kendisinin hemdeistenirsediğertanıklarınifadesinebaşvurulabilir. Baştan itibaren Kenya’ya yollanmam açıkça komployla bağlantılıdır.NedendirektGüneyAfrikaCumhuriyetideğildeKenya?ÇünküburadaABD’nintamkuklasıbirrejimvardır.Teslim planı için en uygun olan yerdir. Bir Man de la ve Gü ney Af ri ka Cum hu ri ye ti böylesi komplolara düşmezdi. Türkiye’ye teslim ediştedeaynıihanetsergilenmiştir.El çi Kos tu las,pekrahatolmasada,bugörevibaşarıylayürütmüştür.Planıntamamenfarkındaydı. İltica dilekçemin kabul edildiğini söyleyerek beni uyutabilmişti. En son Kalenderis, “Pan ga los’un özel em riy le Hol lan da’ya gi di yo ruz” diyerek,beniKenyalıhainlereteslimetmedeen açık ihanet görevini yerine getirmiştir. Burada benim sınırsız dostluk güvenimin kullanıldığı da çok açıktır. Kuşku duymam içinenufakbiraçıkvermemişlerdir.Birihanetinbukadarustalıklaoynanmasınaancakşapkaçıkarılır.Bubilgilerindetaylarını, eğeristenirse,avukatlarımgösterecekleritanıklarvebelgeleriyle verebilirler.Dinlenmeleritalebimdir. Tüm hareketlerim baştan sona, Yunan istihbaratının kontrolü, bilgisiveyardımıylagerçekleşmiştir.Benimdevletgüçlerininbir yardımıolmadanbuhareketleribaşarmammaddetenimkansızdır. Kaldıki,Atinagirişimimdışındada,HelendevletininAtinaTemsilciliğimizkanalıylaönemliorandamaddivemanevidesteğiolmuştur.Bunlarlailgiliolarakda,avukatlar,dosttanıklarveilişki kurulan devlet yetkililerinin ifadelerine başvurabilirler. Bütün bu hususlargözönünegetirildiğinde,teslimedilmemolayınıniçyüzü57
nünasılkavrayabiliriz?İnanılmasıgüçbuçelişkilerhangietkenler altındaortayaçıktı?Somutbilgilerdenyeterincehaberdarolmasak da,sınırlıbilgivegelişmelerdenbazısonuçlarçıkarabiliriz.Baştan itibareninisiyatifinABDveİngiltereistihbaratınınelindeolduğu, bunun da Türkiye MİT’i ve İsrail MOSSAD teşkilatıyla işbirliği halinde yürütüldüğü birçok yazı dizisi ve kitaba konu olmuştur. Bunlarıuzunanlatmayacağım,belgeolaraksunulabilir.DahaAtina’yahenüzgeldiğimşubatayındaAnkara’yahemenhaberverildiği, Sabah gazetesinde yazı serisi olarak işlenmiştir. Çok sayıda kanıt ve tanık, teslim edilme olayımın koordineli yürütüldüğünü göstermektedir.Özelolarakİs viç re’den getirilenuçaklaKenya’ya kaçırılmamın içinde, NATO gizli operasyon bölümünün de rolünün kuvvetle muhtemel olduğunu göstermektedir. NATO’nun müşterekbirkararıolmaihtimalivardır.Fakatbuhususkanundışıolduğuiçin,NATOözelkuvvetiolanGla dio ileyürütülmüştür. Tıpkı İtalya benzeri birçok ülkedeki operasyonlar gibi.ABD’nin bupolitikalarınınABzeminindenekadarderinçatlaklarayolaçtığıgünümüzdedahaiyigörülmektedir.Bütünbuhususlarıeniyibilebilecek kişi Başbakan Simitis’tir. Ayrıca Stavrakis’in direkt ABD’nin emriyle hareket ettiği, İngiliz avukatlarımın hazırladığı savunmadagösterilmiştir.GerekABD,gerekseTürkyetkililerişbirliğiyaptıklarınıenüstdüzeydeifadeetmişlerdir.Geriyeşusorularayanıtvermekkalıyor:Tümtaraflarınbuişte,komplodaçıkarlarınedir? Birincisi, ABD kendisi için stratejik müttefik olarak gördüğü Türkiye’yikendisinebağlamakiçinbuyardımımükemmelbirfırsatolarakgörmüştür.BütünOrtadoğu,OrtaAsyaveBalkanfaaliyetlerinde Türkiye’den yararlanmayı bu teslim edişle zirveye çıkarmıştır.Aynıhususlarİngiltereiçindegeçerlidir.İsraildeTürkiye’ylegeliştirdiğistratejikilişkisininbuolaydakirolüylenekadar önemliolduğunukanıtlamıştır.İsrail’inbeyinrolü,diğeralanlarda veözellikleKenya’dasonuçalıcıolmuştur.Peki,HelenCumhuriyeti’nin menfaati nedir? Bir defa çok bağımlısı olduğuABD’nin emrini yerine getirmiştir. Sonrasında Kıbrıs ve Ege sorunlarında
58
ABD’nintamdesteğinialarak,karşılığınıfazlasıylaalacağınıhesaplamaktadır. Diğer aşağılık bir yaklaşım Pangalos’un sözünde gizlidir:“Me sih’in ya nın da ki me lek” demekleimhadanbaşkabir sonucun beni beklemediğini çok iyi bilmektedir. Benim Türkiye’ninelindeölmem,tambir‘iti ite kır dır ma’ politikasıolarakmükemmelişlerlikkazanacaktır.İtlernekadarbirbirlerinikırarsa,sonuçta kendi politikası kazanmış olacaktır. Bu yaklaşım, verilen desteğintamamentaktikçıkaramaçlıolduğunuaçıkçaortayakoymakta,enufakbirinsaniyönününolmadığınıgöstermektedir.Bütünhesaplarbenimkörbirdirenişiçinegirereköleceğimüzerine yapıldı.Ölmemüzerinegünsayıldığı,Atinagazetelerindebileişlendi.Şahsımınklasikmilliyetçiyaklaşımdanuzakolmasıvekör şiddeteaçıkolmaması,ilkelKürtmilliyetçiliğininönünüaçarakdiledikleri gibi Kürt sorunu ile oynama hesapları bunda belirleyici olmuştur.TeslimedildiğimgünbazıKürtmilliyetçiönderlerinhemenAtina’yageldikleribilinmektedir.Bütünhesaplar,komplove ihanetinölümümlesonuçlanacağıtemelindeyürütülmüştür.Hukukiyanınıbiryanabırakalım,buyaklaşımdainsanihiçbiryanıngöz önünealınmadığıaçıktır. c- Savcı’nıniddianamesindekiyaklaşımınAİHSveHelenpozitifulusalhukukunaaykırıolduğuyaptığımkısadeğerlendirmeden derahatlıklaanlaşılabilir.Hiçbirmakamtehditaltındakibirvatandaşınıveyasiyasiilticabaşvurusundabulunanı‘kov ma’ yetkisinde olamaz.Özelliklebenimİtalyasürecim,bununiçineniyiörnektir. Sadecepozitifhukukungerekleriyerinegetirilsebile,buolaydaki sorumluluğunhükümetedüştüğüaçıkçagörülecektir.Zatenolaysırasındahükümetinbüyüktelaşıvebakanistifalarıbunugöstermektedir.Enucuzkayıplasuçlarınıörtbasetmekistemişlerdir.Neden, hemenbaşlangıçtahakkımdasoruşturmayürütülmedi?Suçluysam, ilkandasuçluydum.Herşeybilgileridahilindeydi.Olayumdukları gibi gelişmeyip benim kim vurduya gitmem gerçekleşmeyince, yaninedenibelirsiz,sadeceTürkyönetiminisorumlulukaltınasokanbirmecradagelişmeyinceyargılamayolunagidilmiştir.Tasfi59
yeolsaydım,kesinliklebuyargılanmagerçekleşmeyecekti. Atina Karma Yeminli Mahkemesi’nin lehimde vereceği karar, AİHM’deİmralıkararınailişkinverilenhükümleraçısındanönem taşımaktadır.AİHMtümitirazmaddelerimizikabuletmesinerağmen,kaçırılmayıgözönünegetirmemiştir.Nasıltehlikelibirkomploiçindekaçırıldığımadeğinmegereğiduymamıştır.Sankiteslim edilmemöncesiolupbitenlerhukukuilgilendirmiyormuşgibi,dar hukukikıstaslariçindekalmıştır.HalbukibanailişkinAİHS’ninen temelmaddesi;cangüvenliğivehukukibiryöntemedayanmadan, keyfi olarak gözaltına alınamayacağı biçimindedir. Benim durumumsadecekeyfigözaltıdeğil,ucuhertürlüimhayaaçıkbirkaçırılmadır.Çoksayıdadevletgüçlerininroloynadığıplanlı,gizli,tamamen uluslararası hukuku çiğneyen bir kaçırılmadır. AİHS 5/2 maddesiçiğnenmiştir. Ulusalhukukundadevredışıbırakıldığıaçıktır.Hepvurguladığımgibi,HelenCumhuriyetisınırlarıiçindeverilecekkararençok tutuklanmadır.Bunundışındatümmuamelelerhukukdışıdır.Mahkemeninbuhukukdışılığıbiryollatelafietmesigerekir.İmralıyargılamasınıveAİHMyaklaşımınıgeçersizsayabilir.Çünküilkyargılanacağımvedolayısıylagüvencesialtındaolmamgerekenmahkeme,AtinaKarmaYeminliMahkemesi’dir.Bumahkemeninkararıönceliktaşır.Diğermahkemelerinkararlarınınhükümifadeedebilmesiiçin,Atinayargılanmasınınsonucugerekmektedir.Hukuksuzluküzerine,hukukinşaedilemez.BuaçıdanAtinaKarmaYeminliMahkemesi’ninkararıhembirilkörnekteşkiletmesihemde diğeryargılamalarazeminteşkiletmesiaçısındanönemarzetmektedir.Pratiksonucupekönemliolmasada,AİHS5/2maddesininişletilmesiaçısındandasonuçdoğurabilir.İtalyanRomaİstinafMahkemesi’nin ilticamın kabulüne ilişkin verdiği karar da göz önüne getirilmelidir. Mahkeme esas olarak halen Helen Cumhuriyeti sınırlarıiçindeolduğumugözönündebulundurarak,İmralı’dakitutukluolmamıdagayrikanuniolarakdeğerlendirmekdurumundadır.TeorikolarakHelenCumhuriyetisınırlarıiçindeolduğumkabuledilerekyargıyürütülmelidir.Bunungerekleriniortadankaldı-
60
ranlarınsuçteşkilettikleriaçıktır.Böylelikleörneğineazrastlanır birhukukikalpazanlığınönünegeçilmişvehukukdevletiningerekleriyerinegetirilmişolur. Sonuç olarak, insanlık ve halklarımızın dostluk tarihinde bir kara leke olan bu komplo olayında mahkemenin kararı, adil bir hakemolarakdindiricibiretkiyaratabilir.Kendimbunubirintikam sorunu olarak değerlendirmeyi karakterime uygun bulmamaktayım. Siyasi ve ahlaki savunmamda yaptığım gibi, yine de dostluk ve barış için bir köprü rolünü sürdürmekte kararlıyım. Türk-Helen ilişkilerinin, benim üzerimde oynanan bu oyunla, özellikle ABD’nin isteğiyle düzeltilmesine fazla güvenilemez. Kalıcı dostluklar, ancak halkların demokratik dayanışmalarıyla kurulabilir. Benim de yapabileceğim, artık tarih boyunca kanlı uygarlık güçlerinin politik yöntemlerinden köklü bir biçimde kopmak,siyasimücadelenintemelinehalklarımızındemokratikleşme mücadelelerini oturtmak ve başarı kazandırmak olacaktır. Şunaderindeninanıyorumki,Kürt-Türkilişkilerindesağlayacağımızköklübirdemokratikuzlaşıvebarışortamı,Helenhalkının dayüzyıllardanberiderinumuduolanbarışvedostluğunengüçlügüvencesivegerçekleştiricigücüolacaktır.
61
V.BÖLÜM
Kürtkrizindeçözümedoğru –veyakomployayanıt–
A tina üzerinde 1 Şubat 1999’da uygulama sürecine konulan komploşahsında,Kürtolgusuveondankaynaklısorunlarıbirikilemlekarşıkarşıyagetirdi:Yaintihar,yayeniyaşamkoşullarını özdevebiçimdeyaratabilmek!Medyadaişlendiğitarzda‘pa ket le nip’ Ankaraoligarşikyönetimineteslimedildiğimde,dünyaçapındaetkiliABDhegemoniksistemibenidahaiyitanıyorvene yaptığını biliyordu. İster ölü ister diri kalmanın kendi sistemi içindekisonuçlarınıhesaplıyordu.ABDveYunanoligarşisifazla yaşayabileceğimeihtimalvermiyorlardı.İntiharveyadeğişikbir ölümbiçiminingüçlübirolasılıkolduğunaemindiler.Başlangıçtaki beklentili halleri de bunu kanıtlıyordu. Beni teslim ederken hiçbirgüvenceöngörülmüşdeğildi.Halkdeyişiyle‘eti de se nin, bu tu da se nin’ tutumuiçindeydiler.Hemörgüthemdehalkiçindekiazamiseviyeyeçıkarılmışkarşıtlıkduygularıintihareğilimineyatkındı.PKKbeşbineyakınelemanınıintiharkararlılığıyla eyleme sürmeye hazırlanırken, Türk kamuoyu kısa süre içinde idaminfazbeklentisiiçinesokulmuştu.Kendiniyakmaeylemleri devamediyordu.ABDveyakınmüttefikleriolarakİsrailveYunanistan,Türkiye’niniçinegireceğibuyeniintiharvarikarşılıklı öldürmefuryasında,kaosunda,enazındanonlarcayıllıkbirkargaşa,ekonomikiflasveintikamhisleriyledolubirdönemiçinde kendi politikalarının başarı şansını yüksek görüyorlardı. Hem 62
KürthemdeTürkşovenmilliyetçihislerikabardıkça,içindenkolay çıkılamayacak bir kör çıkmazın sonunda her iki tarafın da kendilerinebağlanacağındanemindiler.Bağlanmaktanbaşkaçare göremiyorlardı.Geleneksel‘böl yö net’ veya‘tav şa na kaç, ta zı ya tut’ politikasınınsonuçvermemesidüşünülemezdi.Kaldıki,son 15yıllıksüreçbupolitikanınbütünipuçlarınıvermişti.HemTürkiyehemdeKürtlerdalgadalgasisteminkollarınaatılmaktaydılar. Başka yolları kalmamıştı. 1920’lerin gündemleştirilmiş bir versiyonuyla,tarihtekerrüredilmekistenirgibiydi.İngilterezaten bu yıllardaki tecrübesi ile işin can alıcı noktalarını bizzat planlayıpuyguluyordu.PKK’ninyenibirönderlikaltındakendinebağlanıp,kendinebağlıişbirlikçibirKürtmilliyetçihareketiyle1920’lerpolitikasını,1990’lardaIraküzerindeuygulamaçabasındaydı.Irak’ın2003’teiçinedüşürüldüğüdurumbupolitikanın güçlütemelleriolduğunugösteriyordu.ŞahsımdabirŞeyhSaitçilikoynanıyordu.Öyleki,idamkararımŞeyhSait’inidamedildiği29Haziran1999’daverilmişti. Bu gerçekler karşısında intiharı seçemezdim. Dayanılması zor koşullarkarşısında,KemalPirlerinanısıgereği,ölümorucudüşünülmedideğil.Dahauçaktayken,tekkelimekonuşmadanbuyolu denemek aklıma gelmişti. Ama geliştirilen oyunun da tam bunu beklediğiveoyunuoynayanlarınkaranlıktakalacağı,ölmemesive öldürmemesi gereken insanların öleceği ve birbirini öldüreceği, belkideetkisiyüzyıllarayayılabilecekbirintikamsürecininbirlikteyaşamkültürügüçlüolanhalklarımızarasındayeşereceğigerçeği,kişiselintikamhisleriyleveacılarıylakendisonumugetirmeye hakkımınolmadığınıaçıkçadayatıyordu.Trajedimnekadaracıve hakedilmedikolsada,bazıdeğerleriçinyaşamagücügöstermeliydim.Önemliolanbenimkişiselonurvegururumdeğil,sistematik değerlerinhesabınıdoğruyayakınyapabilmekvefırsatıolursakarıncakararıncahayatageçirebilmekti.Yaşamkararlılığımanahatlarıylabubiçimdeoluştu. Açıkki,hemözhemdebiçimdebenitepedentırnağabirgözdengeçirmevedönüşümgörevibekliyordu.Yaşamambugöre63
vinbaşarısınabağlıydı.Tutukevlerininzorkoşullarınakarşı,bu dönemde ölümüne direnişler boy gösteriyordu. Benim koşullarımdahaağırolmasınarağmen,çıkışıbubiçimdeyapmamıngerçekçivedoğruolamayacağınınvesonuçdavermeyeceğininbilincindeydim.Örgütüvehalkıkendimiçinayağakaldırmamında doğru bir tavır olamayacağını düşünüyordum. Bu yönlü yaklaşımların, düşünülen oyun gereği ezileceği öngörülmüş ve onay verilmişti.Tümdiriöğelerintasfiyesi,planınbirgereğiydi.Soyutbirşovenmilliyetçilikpolitikolaraksürdükçe,herşeyibuna kurbanetmektençekinmeyecekti.İşbirlikçiilkelKürtmilliyetçiliği ve PKK’den kaçan hainler ellerini ovuşturarak bunu bekliyorlardı.Böyleyapmadığımtaktirdeise,“APO di ren me di, de rin dev le te tes lim ol du” türünden yaklaşımlarla ortamı istismar etmeye çalışacaklardı. Bunlara alet olmamalı, fırsat vermemeliydim.Kaldıki,Ke mal Pir veMeh met Hay ri Dur muş baştaolmak üzere1982 Bü yük Ölüm Oru cu Şe hit le ri’ne,yineMaz lum Do ğan veFer hat la rın anısınabağlılık;Onlarıtaklitetmebiçimindedavranmakyerine,özgüryaşamındahagerçekçiveonurlubir çıkışınıemrediyordu.Sonuçolarakyaşamkararlılığıkesinleştikten sonra, büyük dönüşüm sürecine cesaret edecektim. Tarihte özellikleOrtadoğukültüründebutürsüreçlerdönüşümörnekleriyledoludur.HaEyüpgibibirmağarada,haZerdüştgibidağbaşındainzivaveçileyeçekilmişsin,haİmralıTekKişilikTutukevi’nekapanmışsın;özündefarkyoktur.Sorun,dönüşümünniteliksel özelliklerini geliştirebilmekteydi. Şimdiye kadar ki tüm değişim ve gelişim deneylerimi aşan özellikler kazanmadıkça, büyükçilesürecindensağlamvedoğruçıkmamanlamlıolmayacaktı. Benim sorumluluğum altında oluşan muazzam acılar ve umutlaryüklüdeğerlerelayıkolmakdabugerçekleşmeyebağlı olacaktı.Sözkonusuolan,kişiliğimtemelindebireyi,kurumları ve çözülen zihniyeti bağrında taşıyan sistemi görebilmek; bununladayetinmemek,osistemiaşmakveyenisistemigerçekleştirmekti.Anahatlarıylateorikvebazıuygulamaörnekleriylekalınçizgilerhalindebusüreciözetlemeyeçalışırsam:
64
a- Herşeydenöncekişiliğiminilginçbirözelliğininsistematik karakterhastalığındaolmasıdır.Birsistemitamaşamadıkça,kendimisüreklikriziçindebulmamsözkonusudur.Yüzeyselvedoğruluğukuşkugötürendeğerlerleuzunsüreyaşamanın,özümetersbu şüpheliyaşamındoğalbirsonucuolarak,beniheparayışazorlamasısözkonusuydu.Buise,evrendentutalımbirtozzerreciğinekadarherşeyedoğrubiranlamvermedikçerahatlamayacakbirkarakter,mizaçtaşımakanlamınageliyordu.Tümyaşamevrelerimigözdengeçirdikçe,buhususukalınbirçizgigibigörüyordum. Aile ve köy toplumunda kendimi tanımaya başlar başlamaz, doğru olan nedir sorunuyla karşı karşıya geldim. Sonuç, aile ve köy gelenekleri yerine, kendi çocukluk hayallerim yüklü ‘öz gün ya sa la rı mı’ sezipyaşamaktı.Bilinenköyaileisyancılığıbuözellikte gelişmişti.Topluma, şehre açıldıkça, durum daha da sancılı birhalaldı.İlkgenelideolojiolarakdinesarılmak,birçokinsanda olduğu gibi bende de ifadesini buldu. İlk, orta ve lise sürecinde dinselyanıağırbasanduygulu,mümincebiryaşamıesasaldığım daitirafetmemgerekenbirhusustur.FakatAnkara’dakiokul,DevGenç hareketliliği,ilkelKürtmilliyetçiyansımalarıbendekikrizi daha da derinleştirecekti. Tüm bu süreçleri bazı öğretmenlerim farketmişolup,yardımcıolmaçabalarıdavardı.Yaşanansistematikdüzeydeolduğuiçin,buçabalaryeterligelmiyordu.1970’lerde kemalistTürkiyemodernitesiçatallaşmasürecindeydi.Biryandan daha radikal sol çıkışlar, diğer yandan şoven milliyetçi ve dini ağırlıklısiyasalçıkışlarhergenciolduğugibibenideetkisialtına almaktagecikmeyecekti.Klasikkemalizminetkilerisınırlıkalmıştı.Yeni ideolojik politik akımların etkisi altında daha da zorlanmaklabirlikte,yenibirkararsüreciyaşıyordum.Kürtlükvedinsel kuşkuculukpeşimihiçbırakmayanikikatıgelenekolmayadevam ediyordu.Solideolojiyeyönelmemdebugelenekleriaşarakdeğil, yadsıyarakaşmakolaycılığı,kuşkuluyapımıdahadaderinleştirecekti.Kürtilkelmilliyetçiliğinedüşmemekkadar,dinciözelliklerimideyenigelişendinisiyasiakımlarakanalizeetmemekönemliolmaklabirlikte,yeterlibirçözümdeğildi.Okulubitirdiktenson65
ra,küçükbirmemurluklatatminolacakyapıdadeğildim.Üniversiteyiokumamsolçıkışiçinbirbasamakyapmaktanöteyebiranlamtaşımıyordu.Dönemaynızamandasolparçalanmayıyaşıyordu. Eylemler patlak vermişti. Eylemciliğin, karakterimin sistem analizi dışında, benim açımdan değerlendirilebilecek bir özelliği yoktu.Militanlıkhevesleritatminetmiyor,birtaklitkarikatürüolmaktanöteyeanlamifadeetmiyordu.Mevcutsolortamiçinde,dürüst bir sempatizanlıktan öteye gidemiyordum. 12 Mart hareketinin solda yarattığı boşluk, hiç hazır olmadığım halde, beni bir gençlikönderliğiyleyüzyüzebıraktı.An ka ra De mok ra tik Yük sek Öğ re nim Der ne ği (AD YÖD) yönetimivefiilibaşkanıgibibirkonum,liderlikkonumunudaönümekoydu.Dahaöncelerisempatizanlığım,siyasiyanıağırbasanTHKP-C’ye yönelikti.THKO kaldırabileceğimbiryapıgibigelmiyordu.FakatartakalanTHKP-C sempatizanları yeni örgütlenmede tutarsız kalınca, çıkışı bir sol Kürthareketindearamamvebununbizzatsorumluluğunuüstlenmemkaçınılmazoldu.1972-73’tebukararlılıkkesinleşince,gerisi pratikçabaydı.Bukararlılığıçözdüğünüzde,hemKürtlüğünhem desoltemeliningenelbirçizgislogancılığınıaşamadığıgörülecektir. O koşullarda dünya çapında marksizmin, solun yaşadığı kriz göz önüne getirildiğinde, slogancılığı aşmak kolay değildi. Kısır tartışma ortamıyla oyalanmaktansa, ana hatlarına emin olduğum birKürt öz gür lük ha re ke ti nin,nekadarmaceralıgibigörünsede, sonucun verimli olacağından kuşkum yoktu. Çünkü Kürt olgusu özgürlüğe, suya binyıl hasret kalan topraklar gibiydi. Bu tercihe baştaKemalPirveHakiKarergibiçokdeğerliTürkkökenliarkadaşlardaderinliğineinanmışlardı.Onlarçıkışımızınsoydamarıydılar. Yaptığımız yolculuk tipik bir inanmış mümin yürüyüşüne benziyordu. Ortadoğu’daki tüm zorlanmalar bu temeli değiştiremedi.DiğeryandanAvrupa’nındayattığıeritmeyekarşıdadirenildi.Ortadoğu’nunfeodalkarakteriniaşmamışpolitikoyunlarortamıylaAvrupa’nınçekicieriticiortamıarasındauzunsüredirenilmekle birlikte, derinliğine bir dönüşümü yaşamamız söz konusu olmadı.KlasikVietnamveyaKübatürühayallerimizdehiçeksik
66
olmadı.Sovyetlerçözüldüğündebile,tümeleştiriözeleştiriçabalarınarağmen,dönemibaşarıylaaşacaksistematikyeniliğiyakalamaktanuzaktık.Gidereksıkıştığımbirgerçekti.AmainatçıbirçabaylaneABDveAB’yenedebirOrtadoğudevletineyönelikteslimolmaeğilimineitibaredilmedi.Özgünkalmakdahaanlamlıve özümedenkgeliyordu.2000’leredoğrudahaçokmevcuthareketliliğivebutemeldeonurukorumak,gerisinefazlaaldırışetmemek veyakadercidogmatikbiranlayışiçindegünsaymakgibigeçiyordu.Ortadoğu’dakisondönemimedamgasınıvurangerçeklikbuydu.Hiçrahatdeğildim.Kadınözgürlüğünedahafazlayönelmem söz konusuydu. Belki bu kanaldan bir çıkış bulabilirdim. Çünkü yenidüşünceleredahaaçık,doğurganbiralangibigeliyordu. Geneldeki sol düşüncenin Sovyet reel sosyalizminde yaşadığı çözümsüzlük ve çözülüş, temelindeki derin boşluklara bağlıydı. Benim yaşadığım da bununla ilintiliydi. Kürt sorununa uygulanış sınırlısonuçlarvermiş,fakatderinbiruçurumunkenarınadagetirmişti. Her ne kadar bu sosyalizm türüne yönelik baştan itibaren eleştiriselyaklaşılmışsada,köklübirdönüşümeuğratmaktanuzaktık.Köksüzbirmezhepleşmetehlikesiniiçeriyordu.Tarihseltemelden yoksunluk, geleceğin peygamberce dogmatik öngörüsü, dünyevileşmişbirmateryalistdinianlayışdurumunadüşürmüştü.Feodalizmingüncelleşmişdinisiyasiakımlarıylakapitalizminyeniliberalizmininkenarındanbileyürümekistemiyordum.Dahaderinleşmişkuşkularvekurumaylayüzyüzebirzihniyette,gelişemeyen duygularla yüklü, olabildiğince trajik bir pratiğin başında ayakta kalmayıtambironursavaşınadönüştürmüştüm.Başarıveçözüm, pratiktenvesisteminiçindekigelişmelerdenbekleniyordu.Halbukiherikialan,krizderecesindebirbunalımıyaşıyordu.Heryönüylebirkilitlenmedurumunagelmişti.Fakatdoğadurmadandeğiştiğinegöre,toplumsalgerçeklikdedeğişecekti.Tıkandığınoktalardan,çözümezorlanacaktı. b- İmralısürecinebugerçekliktemelindegelindi.Önemlibirtarihsel kesit yaratılmasına rağmen, kendi sistemini yaratmaktan 67
uzaktı. Her tarafa kullanılabilecek bir malzeme durumundaydı. Türkdevletininsorgulamayapangüçleri,sanıldığıgibifazlageri değillerdi.Kilitlenmekadarçözümündebendengeçtiğininoldukçafarkındaydılar.Kababiryaklaşımiçinegirmemeklebirlikte,tam birsistemsavaşıylayüzyüzebıraktılar.Kendideyişleriyle,herşeyibenyapmakdurumundaydım.Biryanıyladoğruydu.Diğeryandanise,tümdünyakarşısındatekbaşınabırakılmıştım.İçinedüşürüldüğümbudurumumda,‘ye ni dün ya ada le ti’ kendinibütünçıplaklığıyla gösteriyordu. ÖzellikleABD küreselciliğinin (yeni) ilk kurbanlarındandım.AslındaTürk-Kürtolgularının,basitbirkullanım değeri taşıdığı anlaşılıyordu. Sorunun özünün bir Kürt-Türk çelişkisindenibaretolmadığıkendinibütünyönleriylegösteriyordu.İkinci,üçüncükategorilerdençelişkilerolduğumuzortadaydı. Darbirulusalcılıkvesınıfsallıkbuyüzeyselçelişkileriifadeediyordu.Sistemliolamadığımız,karşısistemleriniçindekaldığımız inkar edilemez bir konum arz ediyordu. İstediğiniz kadar ezilen ulusçu veya sömürülen sınıfçı olduğunuzu iddia edin, pratik sizi karşıt sistemin basit bir avı halinde tutmaktan öteye taşımıyordu. Eğeryaşadığınızsistemiköklügözdengeçirmez,alternatifinigeliştiremezseniz,bukonumuaşamayacağınızdaortadadır.Kocaman Sovyet sistemini kullanan emperyal hegemonik sistem, bir KürtTürkilişkilerveçelişkilerodağınıhaliylekullanacaktı.Öyleyaptığıdabütünmarifetleriylekarşımdaydı.Budurumusadecedostların,PKK’nineksiklikleriileizahedipaşmakgerçekçideğildi.Hattagörünürkomplocularabağlamakdayeterincebirizaholamazdı. NekadarKürt,Türk,Arapçözümlemesiyapılsadadurumyineaşılamazdı. Buralardan dünya hegemonik sistemini çözmeye yönelmedikçe, içinde kıvranmaktan kurtulunmayacaktı. Benim durumumheryönüylebirsistemçözümünüdayatıyordu.Öylesıradan parçasal,farklızamanmekançözümlerinideğil;bütünselderinliklivetümboyutlarıylabirevrenselçözümüdayatıyordu.Butürbir çabaya ve düşünsel yoğunlaşmaya yöneldim. Tümüyle etli butlu olmasada,kendisistemininiskeletinioluşturduğumkanısındayım. Evrenselbakışaçım,mevcutbilimselbilgidüzeyinirahatlıklakar-
68
şıladığı gibi, hiçbir gelişme karşısında şaşmayacak bir olgunluğa ulaşmışseviyededir.Yaşamölümdiyalektiğindetümgelişimevreleriniyorumlayabilecekvekarşısındayeterincecesaretledurabilecekdurumundayım.Dönüştürdüğümsadecebilimselzihniyetyapısıdeğildir.İnsanlıktarihiboyuncayaşananmitolojik,dini,felsefi vebilimseldüşüncetarzlarınıniçiçediyalektikgelişmesinizihniyetimintemelkalıplarıhalinegetirmişim.Bunasağlammantıkyapısıdadenilebilir.Bumantıkyapısıiçindetoplum,doğaveevren kavramına şüpheli karakterimi doyurabilecek denli bir derinlik, doğrulukkazandırmışdurumdayım.Benmerkezlibirdüşünceyapısıveyahastalığındankurtulmuşdurumdayım.Taçocukluktanberi en güçlü baba, kabile, aşiret, ulus, devlet vb kavramlarla kendini özleştirme,tekleştirmehastalığı,aslındainsanpsikolojisindekien derinbirzaafıdateşkilediyor.Belkidecanlılaralemindekendibaşınayaşayamayacakdenlizayıfbirhayvanolaninsantürü,buzayıflığınıtoplumolmakvetoplumolmakladakendinionunbirkategorisi (aile, hanedan, devlet, ulus, aşiret) olan biçimler altında tanrısal bir yansı haline getirmekle benleştiriyor, tekleştiriyordu. Aslındatektanrılaşmayla,benliktebirzirveleşmevekendinigizlemesözkonusudur.BuradançıkarakfiravuntarzındansonABDtarzınakadarbiruygarlıkgücühalindekorkunçgüçlendirmesinevarıyor,temelinsanizayıflığıböyleyanıtlıyor.Tabiibutürtanrısallaştırmaylahastalıkaşılmıyor,tüminsanlığıtehditedecekbirgenelliğeulaşıyordu. Ortadoğukültüründekibüyükçiledönemleri,özündebuyapıyı kırmayayöneliktirveçokzenginbiriçeriğesahiptir.SosyalmücadeletarihiniBatı’daaramak,aslındaözümüzesaygısızlıktır.Hertür sosyalveçevrecimücadelecininbinlercesineOrtadoğukültürütanıdıktır. Des car tes, Marks, Le nin vb gibi Batı’nın son 500 yıllık birikimleribukültürkarşısındazayıfkalır.Batı’nınüstünlüğü,eleştiriseldiyalektikdüşünceyisistemlivesürekliuygulamasındanilerigelmektedir.Bunarağmenbireycilikhastalığınıaşamadığıgibi, insanlığıgenelleşmişbirfiravunlaşmasistemiiçineatmaktanöteye gidememiştir. Sümer rahip birey ve devletinin aynısını temsil et69
mektedir.Yalanlıvekanlıuygarlığıesasolarakaşamamıştır.Sisteminyatektanrınınhiçleşenkullarıyadatanrısallaşaninsanlarüretmektenöteyegitmediğianlaşılmıştır.Kendiçözümümde,Batıuygarlığı dahil, Sümerlerden beri süregelen birey devlet ikileminin tümsorunlarınkaynağınıteşkilettiğivesononyıllardanberigittikçederinleşenbirkriziyaşadığıbiçimindebiranlayışasahibim. Buikilemtümekonomikveideolojiktoplumyapılanmasınıcenderesinealantemelçelişkiyiteşkiletmektedir.Çelişkiserfderebeyi, köleefendi,işçipatronarasındaolmaktanöteye,tümresmisınıflı uygarlıksistemivecenderesinealdığıherkesveherkurumarasındadır.Sınıfsorunları,çevre,kadın(cinsiyet)sorunundanetniksorunlarakadartümtoplumsalsorunlarbusistemçelişkisindenkaynağınıalır.Fakatdevletsahibisosyalitekendisisteminikurmasına karşın,devletleçelişkihalindekitümsosyaliteyapılarıkendibileşik sistemlerini kurmaktan uzaktırlar. Devlet sistemlerinin sürekli gittikçeyoğunlaşanvebileşiközelliklerikarşısında,sözkonususorunlarıyaşayanlar,gerekuğradıklarızor,gerekseideolojiksaptırmalaryoluylasistematikdüşünceyapısınavetoplumsalkurumlara ulaşmaktanyoksunbırakılmışlardır.Bilinçveiradeninparçalanmış halisürekliliğivebütünselbirkurumsallığıoluşturamamakta;tarih boyuncasergilenenbüyüközverilererağmen,sistematikliğisağlayamamaktadır.Çoğunlukladevletsosyalitesininiççelişkilerininbir aletiolarakkullanılmaktankurtulamamaktadır.Buhaliyledevletve dayandığısosyalite,zayıfbacaklarüzerindeşişenbirgövdevedev başına benzemektedir. Gerçek bir toplumsal kanserleşme yaşanmaktadır. Devletin bu haliyle yürüyemeyeceği gerçeği, sistemin motorgücüABD’ninyeniküreselhamlesineyolaçmıştır.Sistem, karşıtlarıncaçözümlenemeyince,kendiiçindeçözümegitmeçabasındadır.SonIrakoperasyonububağlamdaanlamifadeeder.Çözümbulunacağıdakuşkuludur.Sisteminbunayetenekliolupolmadığı yoğun tartışılmaktadır. Fakat bizim tartışmamız bunu aşmak zorundadır. Mevcutsistemdışıbirsistemtartışmasındavardığımsonuç,toplumundeğişimdönüşümçabalarındadevletçitümyaklaşımlarıaş-
70
makbiçimindedir.Devletegötürentümdüşüncevehareketyapıları,iddialarınedenlieşitlikçiveözgürlükçüolursaolsun,terssonuç doğurmaktankurtulamazlar.SonSovyetdeneyimiiyibirörnektir. Devletçi sosyalizmin olamayacağı kanıtlanmıştır. Marksizmin temelzaafıbugerçeklikteyatmaktadır.Ezilensınıfdiktatörlüğüde dahil, her devlet doğalında eşitsizlik ve özgürlükle sonuçlanmak durumundadır.Çünküdevletintemelmantıkvedokularındabugerçeklikesastır.Eşitleştiren,özgürleştirendevletolamaz.Fakatbusınırlıeşitlikveözgürlükamacınahiçkatkıdabulunamazanlamına gelmemektedir.Mevziivedönemselbutürözelliklerikazanabilirler.Amabuözelliklerasliolmayıpgeçicikarakterdedirler.Dolayısıyladevletdışısosyalitenin,kendineuygunzihniyetvesiyasalyapılanmalarıoluşturmagörevivardır.Tarihboyuncabirçokmezhepselveetnikadımlaratıldıysada,birsistemeulaşılamadığıaçıktır. Köleci,feodalvekapitalistçağdakitümezilenlerinhareketlerimuazzamdeneyimleryaşamalarınarağmen,sistematik,sürekligittikçeyoğunlaşıpkurumsallaşangeleneklereulaşamadılar.Varolanlar parçasalveadetamüzelikkonumdadır.Bunarağmentüminsanlığındevletsosyalitesinceyutulduğunu,hiçbirgelenekteneserkalmadığınıiddiaetmeksübjektivizmolur.Bu,aşırıabartmaveküçülmekanlamınadüşmekolur.Gerçeklikbirazdahafarklıdır. Ezilenlerintümünün,birdağveormankovuğundançölkabilesine,köledenişçiye,cinsiyetezilenindençevreciye,çocuk,gençve yaşlıkatmanlaşmasınakadarbileşikbirsistemarayışınahiçbirdönemlekıyaslanmayacakkadarihtiyaçvardır.Devletsosyalitesinin zihniyet ve siyaset askerlik yöntemlerine düşmeyen, o sınırlara koşmayan,kendidoğalarınauygunhemzihniyethemdepolitikyapılanmalarını oluşturmaları gerekir. Bu temelde tarih ve gelenek, araştırmavebilinçlendirme,mantıkkazanmaçabalarıylaengeniş De mok ra tik Eko lo jik Top lum Ko or di nas yon la rı nı teşkil etmeleri gerekir.Klasiksolveliberalkalıplarlahiçvakitharcamamak,verimlilikveboşçarpıtmalarauğramamakaçısındanönemlidir.Küreselsistembunalımınakarşıküreselbirdemokratikekolojikhareket insanlık için gittikçe aciliyet kazanmaktadır. Mücadele biçimleri 71
olarakklasiksoldönemdeolduğugibidevletleçarpışmamakkadar, devletekoşmamakdailkeselbirdeğeresahiptir.Nedevletleçarpışarak,hattaonuyıkaraknededevletlesorunlarçözümlenir.Tersine,‘ne ka dar dev let, o ka dar so run’ yine‘ne ka dar az dev let, o ka dar çok çö züm’ formülüdahagerçekçidir.Devlettenuzakdurmak, gerekiyorsademokratikekolojiktoplumçabalarındasınırlıbiruzlaşmadanöteyegitmemekbüyükönemtaşır.Son150yıllıksosyalizmçabalarınıniflasetmesinde,devletyaklaşımlarıbelirleyicirol oynar.Milyonlarcakahramanınölümü,emekçabalarıbuideolojik vesiyasikörlüktenötürüsonundaemperyalizmehizmetetmekten kurtulamamıştır.Birçokezilenulusvesınıfhareketibutüryaklaşımlarınkurbanıolmuştur.300yıllıkRomaİmparatorluğu’nadirenenyoksullarınhareketi,Hıristiyanlıkdevleteyöneldiğindeyozlaşıpengizisyonakadargitmektenkurtulamamıştır.Zerdüşt’tenMani’ye,Nuh’tanİbrahimveMuhammet’ekadarçözümaraçları,Sümerrahipdevletinedoğrukoştukça,kurtarmakiddiasındaolduklarıinsanlığıaslanlarayedirmektenöteyegidememişlerdir.Buyaklaşım,Le ni nist tarzıbiremperyalistdevletyıkıcılığıveproleterdiktatörlükkuruculuğunagötürmüştür.Le ni niz min düştüğüdurumda aynıdır.Ma o izm vebenzerlerideaynıgeleneğipaylaşırlar. Yenidemokratikekolojikarayış,rijit,kesinsınıf,ulusvedevletkategorilerindenhareketetmez.Umudunusaltgeleceğetaşımaz.Kurubirgeçmişinancınadadayanamaz.‘Ta rih ve ge le nek ney se, gü nü müz ve ge le cek odur’ büyükilkesinegöredüşünme vedavranmayıbilmekgerekir.Ta rih ve ge le ne ği ne ka dar doğ ru bi li yor san, gü nü müz ve ge le ce ği, bu ta ri hi iç sel leş tir di ğin de üs tü ne ek le ye ce ğin ka dar de ğiş ti re bi lir, dö nüş tü re bi lir sin. Değişim ve devrimin altın kuralı, bu büyük harfli formülün uygulanmasındangeçer. Ötekinitanımak,zihniyetdönüşümündediğerönemlibirilkesel yaklaşımıifadeeder.Firavunlaşma,yanikendinidevletletanrıyerinekoyma,tümsiyasihastalıklarınözüdürvekarşısındakileriküçük,kulgibigörmeyezorlar.Günümüzdebuhastalık,Nemrutlarve Firavunlar döneminden daha az yoğun yaşanmıyor. Dolayısıyla
72
ötekinibirkul,etkisizbirvarlıkgibideğil,eşitveözgürbirdiyalektiköğeolarakgörmeyigerektirir.Doğayaveçevreyeboş,şuursuzvarlıklarolarakdeğil,evrenselyasalarınahenginegöreyaşayan varlıklarolarak,ilkçağinsanınınkutsallığıiçindebakmayıgerektirir.Bunlarlabirliktekanlıuygarlığındahadaiçindençıkılmazhale getirdiğicinsellik,kadın,çocukveyaşlılara;sınıf,dinvetarikatgibidahatoplumsalkategorileredeaynızihniyetperspektifindenyenivegeliştiricibiryaklaşımıesasalır. Eylem ve örgütlenmede zorunlu meşru savunma dışında zora başvurmaz. Büyük ayaklanmaları yöntem olarak seçmez. Bunu tümdenreddetmesede,esasolarakbilinçledolutoplumbiçimleriniesasalır.‘Ne ka dar akıl duy gu gü cü, o ka dar top lum ve ha re ket gü cü’ ilkesinebağlıolmakesastır.Duyguyadayanmayanaklı devletçi sosyalitenin acımasız bir kalıntısı sayar. Kadının duygu yüklüzekasınaçözümleyiciyücebirdeğerverir.Çocukhayallerineenazakıllıbilgelerindüşüncelerikadaranlamlıyaklaşır.Yaşlılarıntecrübelerinesüreklisaygılıyaklaşır.Gençliğincoşkusundan hayatınhiçbirdönemindevazgeçmez.İyiolangüzeldir,güzelolan iyidir. En gelişmiş zeka ve türettiği kavramlar güzelliğin özünü oluşturur,ilkeselyaklaşımıesasalır.Yaşamagereklicoşkuylayaklaşırken,ölümüyaşamınbirbedeliolarakgörürveyersizkorkuyla karşılamaz.Nekadaranlamlıyaşamdanyanaysa,okadaranlamsız ölümekarşıdır.Ölümeancakanlamlıyaşamıngereğiolduğundacesaretlegöğüsgerer. İdeolojiksistemdönüşümümünanaçizgileriniböyleformüleetmekmümkündür.Şüphesizbuyeniparadigmayaşamabundansonradahaderinlikli,evren,doğa,toplumyasalarınıgörerekbakmak veyaşamakanlamınagelir. c- Yeniparadigmaileolgularabakıldığındabüyükbirfarkıgörmekmümkündür.Slogancıveşematikdüzeyiaşmamışsözüngücünüepeyyitirdiği,pratikyaşamınkendiliğindenliğekaydığıdurgunveanlamsızbirduruşsergileniyordu.Hemenherdünyagörüşündekiköklüdönüşümlerinyolaçtığıdeğişimlerinbirbenzerisöz 73
konusudur.Dahaöncekizihniyetinanlamvermediğibirçokgelişmeadetadüşüncedünyamasağanakgibiyağıyordu.Duygudüzeyi düşmüşveyagelişmemişkurumantıkyerine,söz,an lam,ol gu arasındakidiyalektikçokcanlıbirdünyasunuyordu.Neredeysetaşlarınbilebiraklıvar,çokyavaşdaolsabuakıl,yasaözelliklerinegöreyürüyordu.Doğavetoplumarasındakifarklılıklarvebağlılıklar büyükheyecanveriyordu.20milyarsanılanevrentarihiniinsanda gözlemek,aslında60-70yıllıkömrünizafiliğinideortayakoyuyordu.Butürzamansaymalaryerine,önemliolanınanlamzamanıolduğu,nekadaranladıysanokadaryaşadığıngibibirsonuçdaçıkarmakmümkünoluyordu.Buparadigmailenereye,hangiolguya nezamanbakılsabüyükbiranlamzenginliğinigetiriyordu.Daha önceki bakış açılarıyla kıyaslanmaz bir üstünlük taşıyordu.Artık günümüzle tarih, tarihle gelecek arasında bağ kurmak çok daha gerçekçiydi.Tarihtenkopmaylahiçbirşeyindoğrutanımlanamayacağı,dolayısıylasağlıklıbirdönüşümüngörülemeyeceğiaçıktı.Tarihyalnızibretlikbiraynadeğil,yaşadığımızgerçekliğinkendisiydi.Eskiyikolayreddetmeningerçeğikaybetmekanlamınageldiği, herşeyigeleceğesaklamanınyaşayangerçekliğihayallereterketmekolduğunetçeanlaşılıyordu.Dün,bugün,gelecekarasındapek uzunbirmesafevezamanolmadığını,olsadabüyükbirdeğişme anlamına gelmediğini görmek daha gerçekçi, yaşanılan ana daha saygılıolmayıdayatıyordu. Paradigmanınyolaçtığıbirönemlidüşüncedeğişikliğide,çağa tam damgasını vuranAvrupa uygarlığına ve devlet merkezli ütopyalara dalmanın özgürlük getirmesi şurada kalsın, kendine saygıyıbilekaybettirdiğiydi.Yaşanılanbirçokdeğeraltüstoluyor,tersinebirdoğrulmamantığıgelişiyordu.Tüminsaniyetenekleri,temelindeAvrupa’nındamgasınıvurduğuvedevletinçekimmerkeziniteşkilettiğikavramvekuramlaradoğruseferber etmek,ilerlemeveözgürlükkazanımıdeğildi;kenditoplumgeleneğiniküçükgörerek,başındanitibarenbirteslimiyetkonumuna düşmek demekti. Uygarlıklar farkını görememek, özgücünü yitirmek, sentez yerine ya karşıtlık ya da ona mahkum olmaya
74
götürüyordu.YeniparadigmaileAvrupauygarlığıylasentezaramavekeskindevletçekiciliğikadarzıtlığınadüşmeden,siyasal, sosyal ve ekonomik modeller kurmak mümkündü. Avrupa ve devletmerkezlidüşüncedenkopuş,herşeyinsonuolmadığıgibi, yenibiryaratıcılıksürecinedeyolveriyordu. Buzihniyetledününsiyasetveulusalsorunlarınabaktığımızda, nekadarkısırkalındığıortayaçıkıyordu.Devletçilik,ulusallık,savaş,sınıf,partigibitoplumsalkavramlarınpekgerçekçiolmadığı ve ağır dogmatik yaklaşımlara yol açtığı görülüyordu. Kavramlar yaşamın,gerçeğinyerinekonulmaklatehlikelideolabiliyordu.Siyasetveulusalsorunlardünyasındadahagerçekçiolmakmümkündüveyollarıbulunabilirdi.Gerçekakvekaradanibaretolmayıp, sonsuzrenkdeğişiminiiçeriyordu.Büyüközgürlüktutkularımızı, uygarlığın kanlı araçlarına ve demagojik kavramlarına dayandırmakla, sonuçta ona ihanet eder duruma düşüyorduk. Özgürlük, amaçlarıkadararaçlarınındatemizolmasınıgerektirir.Hiyerarşik vesınıftemelliuygarlıkvedevletaygıtlarınıezilenlervesömürülenlerin kullanımına açmak, yozlaşma ve yeni egemen sömürücü tabakayıortayaçıkartır;devletinsönmesinedeğil,dahadaazgınlaşmasınayolaçar.Proletaryadiktatörlüğü,sosyaldevletvbkavramların birer safsata ve aldatma araçları olduğu, denendiği ülke pratiklerindenyeterinceaçığaçıkmıştır.Ohaldedevletamaçlıparti,hareketinşaetmeninamaçlarımauygunluğuşuradakalsın,tersliği söz konusuydu. En temel kopuşu bu ilkede yapmıştım. Yine ulusal,sınıfsal,halk,demokrasigibikavramlarasağlamtanımlanmışölçüleriçindebakmak,birtemelmantıkesasıolmalıydı.Aksi halde‘allah’akadargidensoyutkavramlaramahkumolmakkaçınılmazdı. Ortadoğu insanının dogmatik zihniyeti bu kavramlarla dahadayüklüolup,hiçbiryaratıcılığayolaçamayanpratiğinkör yürüyüşçüsühalinegetirilmişti.Sonubitmezdin,hanedansavaşlarıyla etnik savaşların bu zihniyetle yakından bağlantısı vardı. Özündegizlenilenise,artıürünvedeğergaspıydı.Doğruolan,yeniparadigmanınsiyaset,örgütveeylemtarzınıdaaynıyaratıcılıkla geliştirmekti. Doğru teori ve program ortaya koymak yetmez. 75
Onları boşa çıkarmayacak örgüt ve eylem hattını da büyük bir özenleseçmekşartıvardır. Bulunacak çözümlerin kapitalizmin hegemonik sisteminin dışında,onundevletyönetiminedüşmeyen,sınıfakarşısınıf,zora karşıbenzerzor,aynıdildencevapvermevebenzerituzakkavramlaradüşmedengeliştirilmesigerekir.Çözümünsistemdışında geliştirilmesi,yeniBerlinduvarlarıinşaetmekanlamınagelmez. Bunekörbirçatışmanedegüçyetmeyinceiçindeerimeanlamınagelir.Devletekarşıtavırdada,yaonuamaçlarımıziçinyıkmak yadabirparçasınakonmakamaçlanmaz.Devlettenuzakdurmak veancakkoşullardoğduğundasınırlarıölçülmüşgeçiciuzlaşılara gitmesinibilmekdemokratikyaşamıngereklerindendir.Son150 yıllıksosyalmücadeleninvesosyalizminlayıkolmadığısonuçlarayolaçması,devletsorununayanlışyaklaşımileyakındanbağlantılıdır.Devletdışısiyaset,demokrasianlayışındaönemliyeniliklerigerektirir.Demokrasininsınıf,grupiradelerindenoluşmaklayetinemeyeceği,ezilenvehegemonikgüçlerdengesiniyönetmekvedönüştürmekgibigörevlerinikavramanınvepratiktetemsilinin ayrım kabul etmez bir militanlık tarzına ihtiyaç gösterir. Meşruiyetgeliştirirkenyasallığauyumkadar,antidemokratikyasallığın aşılmasını bilmek de büyük önem taşır. Demokrasinin, toplumuntümgüçlerininsorunlarınıaçığavurduğuveçözümaradığıbirpolitiksistemolduğusürekligözönünegetirilmelidir.Demokrasideçözülemeyecekbirsorunyoktur.Yalnıztemelfelsefesine,kuralveyaratıcılıkesaslarınabağlıkalmakkaydıylabuçözümgücünüortayakoyar.Demokrasininciddibirentelektüelkültürgerektirdiğini,fırsatçıvedemagojikyöntemlerlebiraraçgibi kullanılmayacağınıiyibilmekgerekir.Aynızamandademokraside‘ta bu’ sorunlarıyoktur.Hattaentabugibigörünensorunların panzehiridemokrasidir.Birbaşkaönemlihusus,demokrasiyibir sınıf,ulus,etnikveyadinigrubunaracıolarakdeğerlendiremeyeceğimizdir.De mok ra si,hergrubungücünebakmaksızınkendini özgür ifade etme hakkına sahip olduğu bir siyasi rejimidir. Demokrasitanımındaanlaşmaksızın,birülke,devletveyatopluluk
76
içindedemokratikyöntemlerlesorunlaraçözümbulmakzorolduğugibi,ortamıyozlaştırıcıbirdemagojiyebırakır. Zihniyet dönüşümünün en önemli bir parçası, demokrasi rejimindekararlılıkoluşturmaktır.Şüphesizbaşkaçözümrejimleride vardır.Kapsamlısavaşlarveayaklanmalardaönemlisorunlarıçözmeyehizmetedebilir.Bunugeçmiştebendedenedim.Amagerçek, bu yöntemlerin karakterime en uzak yaklaşımlar olduğudur. Söz konusumeseleninkabagüçlemi,mantıkveidrakgücüylemiolduğuylayakındanbağlantılıdır.Sanıldığınınaksine,gücüverenordularınveayaklanmalarınhareketideğil,demokrasilerinidrakyüklü gücüdür.Bugücüyaratanlarınkazanmasıönlenemez.ABD’ninbile son tahlilde üstün çıkmasına (hegemonik güçler arasında) yol açan, demokratik zemininin eskiden kalma gücüdür. Sovyetlerin kabagücü,ABD’ningerisindedeğildi.Savaşmadankaybetmesinde esasetken,demokrasidenhiçanlamamasıydı.Dünyadabirçokhalk güçlerinekaybettirendeözündedemokrasilerinigeliştirememeleridir.Bukonudatambirnetlikvekararlılıkiçindeyim.Kürtolgusundakikrizeveçözümüneyönelirken,eskikuşkuculuğugeridebırakmış, kendine güvenen bir yapı içinde kendimi yenileyip yaratıcı kıldığımıbelirtebilirim. d- Ortadoğu’datoplum;siyasetveaskerialanbaştaolmaküzeretarihibiryenidenyapılanmadönemindengeçmektedir.Toplumsaldönüşümlerdediyalektiközellikler,yasalartemelindegerçekleşir.Uzunsüreliniceliklerbirikimibiçimindekideğişimler,içvedış koşulların elverişliliği veya zorunluluğu karşısında niteliksel bir aşamadadahahızlıvefarklılaşmışolarakpatlar.Busüreçleredevrimzamanıdadenilir.ABD’ninIrakmüdahalesini,saltpetrole,İsrailgüvenliğinebağlamakdarbiryaklaşımdır.Dünyahegemonsistemiolaraksisteminiçihtiyaçlarıvezorlamalarıbağlamındaköklü veuzunsürelibiryeniaşamaolarakdeğerlendirmekdahagerçekçidir.Dünyakapitalistsisteminmotorgücüolaraksorumlulukduymakta,nereyenezamanmüdahaleveyaoperasyondüzenlemekgerekiyorsaöylehareketetmektedir.Bugerçeğifazlayadırgamanın 77
bir anlamı yoktur. Emperyal sistemler doğduğundan beri benzer davranışlarsergilenmektedir.Tarihinbildiğiilkemperyalistgücün, ilginçbirdurumdurki,bugünküIrak’taSümerlerinAkadlaraşamasında oluşup Kral Sargon döneminde ilk saldırıya geçtiği görülmektedir.Adetailkvesonemperyalistimparatorlarolarak,Sargon (çok silik gölgesi Saddam) ve Bush, ana kaynakta büyük tarihsel trajedilerin(planlıilkinsankatliamvetalanları)sonkomikbirtekrarını oynar gibidirler. Gerekli olan, bu postmodern emperyalistsistem müdahalelerinin kapsam, amaç ve olası sonuçlarını doğru kestirebilmektir.Ortadoğutoplumlarındasorumlulukduyangüçlerinhayatigörevlerininbaşında,buçözümlemeveözdinamiklerine göre nasıl bir yanıt oluşturabilecekleri hususu gelmektedir. Şunu çokiyibilmekdurumundayızki,herdünyahegemonsistemibaşat toplumyapısınavetemsilgüçlerinedayanır.Busistemlerinçağlar boyuncaolumluveolumsuziçeriklisayısızyayılma,istila,işgalve sömürgeleştirmehamlesigerçekleştirilmiştir.Böylelikleüstün,başatsistemyayılabilmiş,döneminegörebirdünyasistemihalinegelebilmiştir.Tarihinilkbüyükinsanlıkdevrimiolan‘neolitikçağ,’ doğduğukaynakolanbugünküToros-Zagrosdağsistemininiçkavisli eteklerinden tüm dünyaya yayılma yeteneğini göstermiştir. M.Ö7000’lerdenberikalıntıhalindede,halenenolumluyayılma biçimiolarakdevametmektedir.M.Ö5000’lerdeaşağıDicle-Fırat havzasına,4000’lerdeNilkıyılarına,3000’lerdePencapkıyılarına, 2000’lerdeAvrupa kıyılarına, Çin’de Sarı ırmak kıyılarına kadar yayılabilmiştir.Amerikakıtasınadahageçyayılmıştır. ButemeldeortayaçıkanSümerveMısırsınıflıtoplumuygarlıkları,hakimsistemolarak,Grek-Romadönemlerinekadardünya çapında yayılmayı derinleştirerek sürdürmüşlerdir. Köleci emperyalizminbuilkiziüzerindeHelenveLatinRomadönemi dünyaçapındadahadaderinleşenbirtemeldeyayılabilmiş,kapsamlı değişim ve gelişmeleri beraberinde getirmişlerdir. Feodal uygarlık döneminde daha da geliştirilmiş bir kapsam üzerinde, islamivehıristiyanmotifleraltındayenibiraşamadasistemyayılmaları sürdürülmüştür. Bütün bu yayılma, işgal ve sömürge-
78
leştirme dönemleri üzerine en son konan kapitalist uygarlık ve onunemperyalistsömürgeciyayılımveişgalidir.1500’lerdebaşlayanbusonsistem,günümüzdeABDönderliğindedünyadaen gelişmiş bilim teknik temelinde, girilmedik tek bir aile bile bırakmadanetkiliolmayadevametmektedir. Bu yayılma, işgal ve sömürgeleştirmeler kolay, gönül rızasıyla yürütülmemiş;çoğunluklaacıvekanla,orduvesavaşlarıylaancak gerçekleştirilebilmiştir.Diğeryandanhakimdünyasisteminisadece emperyalizm, işgal ve sömürgeci güç olarak değerlendirmek yanlıştır.Busistemlergücünükanıtladıklarıiçin,baştadahaverimliekonomiküretimvetemelindekiyenibilimseltekniközellikleri nedeniyleolumluyöndedeyayılmaüstünlüklerinesahiptirler.Zatenuygarlık,çağlarağırlıklıolarakböyleoluşmuştur.Şüphesizbu sürecebiryandankutsalvehaklıdirenmelerlebilgeceyanıtlarverilirken, diğer yandan ezilen ve sömürülen bir insanlık kesimi de oluşturulupsisteminhertürihtiyacıiçinhazırtutulmuştur. Günümüzdeyaşanan,bubolacılıvesömürülütarihinpostmodernbiçimidir.Birçokbilginkapitalistsisteminenderinkriziniyaşadığındahemfikirdir.Yenisistemlerindoğuşunayakınbirdönem yaşanmaktadır.Oldukçaanlamsızlaşankapitalistsisteminilkdefa aşılmasürecindeolduğudaentelektüel,aydınlatmagüçleritarafından yoğunca tartışılmaktadır.AB olgusunda insan hakları ve demokrasiilkeselbirseviyekazanmışoluptarihselyeniboyutlariçermektedir.Ekolojibilgisigittikçeartanbirbilimolup,toplumsaldönüşümlerdegözardıedilemezbiruygulamagücühalinegelmektedir.Dünyaçapındayükselentemelvemüşterekdeğerler,insanhaklarıvedemokrasidir.Devrimlerdedahil,hertürtoplumsaldönüşümlerdedemokratiksiyasetyöntemleriöncelikkazanmışdurumdadır.Zoryöntemleri,artıktarihinçöpsepetineatılmaylakarşıkarşıyadır.Gerekdevletingerekdahaaltyapıların‘te rör’ yöntemleri, insanlıktarafındanhergeçengündahaçoktepkitoplayıptecride uğramaktadır.Bireyvetopluluklarınmeşrusavunmahakları,savaş ve ayaklanma biçimleri de dahil, BM ve evrensel hukukta yerini bulmaktadır.Bunundışındahertürşiddet,tümdünyadevletlerince 79
reddedilmektedir. Ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal haklar ve halklarınkendikaderiniözgürcebelirlemeleri,BMtarafındanyasal bir statüye kavuşturulmuştur. Tarihte ilk defa hegemon sistemle karşıtlarıarasındainsanhakları,demokrasiveekolojikkonularda geniş bir konsensüs oluşmuş bulunmaktadır. Sınırlı bir uygulama gücü de olsa, kamuoyunun gittikçe artan tepkisi tüm toplumsal güçleri temel konsensüslere zorlamaktadır. Son Irak işgalinde bu netçeortayaçıktı. Çizilenbukısaçerçevebileinsanlıktarihininboyattığıtopraklarda,AşağıMezopotamya’dayenibir‘Helenleşme’sürecinegirildiğinigöstermektedir.ŞüphesizbuismenİskenderönderlikliM.Ö 330’lardakiHelenleşmeyebenzemektedir.Ancaközvebiçimarasında büyük farklar bulunmaktadır.AmaABD birliklerinin, tıpkı İskender’in birliklerinin (Falanjlar) Babil’e girdiği gibi Bağdat’a girdikleri de inkar edilemez ve çarpıcı bir benzerliktir. Daha da önemliolan,builkBatıhamlesininyarattığımuazzamDoğu-Batı sentezidir.Halengörkemlikalıntılarını(Zeugma,Nemrut,Palmira baştaolmaküzere)coğrafyamızınbirçokalanındagösterenbukültür,özündedoğurganDicle-Fıratkültürününtürevidir.ABDaskeri birliklerininarkasındaBatıkültürününenazından200yıllıkbirsızmatarihininengüçlühamlesisözkonusudur.Bukültürbölgetoplumuncatanınmasınarağmen,olduğugibiözümsenmektenuzaktır. Temel sorun, bu aşamada Doğu ve Batı kültürlerinin yeni bir ‘Helenleşme’gücügösteripgösteremeyeceğidir.BiryandanABD veİsrailsağınınaşırışiddethamleleri,diğeryandanislamitoplumu amaçlayanşiddetöğelerininçözümleyiciroloynamalarıpekolasılıkdahilindegörülmemektedir.FakatBirinciDünyaSavaşısonrası oluşansiyasiveaskeriyapılanmalarınABDveİngilteretarafından aşılmakistendiğidebirgerçektir.Yaklaşıkbirasradayanan,Ortadoğutoplumundasürensiyasiveaskeriyapılanmalar,geneldekapitalizminveözeldeİngilizemperyalizmininürünüdürler.İkiyüz yıldırsürenBatıkültürsızması,yeniaşamadaköhnemişvesistemin ihtiyacına cevap veremeyen siyasi ve askeri yapıları dağıtıp, yeniden‘de mok ra si’ eksenlibiryapılanmayatabitutmakistemek-
80
tedir.Bölgeninişbirlikçikapitalistsınıflarınınbutalebedirenmeleri söz konusu olamaz. Ulusal devletçi güçlerin demokratikleşmeden,bağımsızlıkçıeğilimleridepekbaşarışansınasahipdeğillerdir. Emperyalizme dayanmayı bıraktıklarında nasıl devrilecekleri, hemdebuişinoldukçakomikçegerçekleşeceğiSaddamşahsında ibret verici bir örnek olarak bölgeye sunulmuştur. Dönüşmeyenin nasıl dönüştürüleceği, adeta bir tiyatro oyunu gibi sergilenmiştir. ABD-İngilizhamlesi,Irakşahsındatümbölgeninaskerivesiyasi yapılanmalarınabirçözümörneğiolaraksunulurken,tümgüçlerin gereklidersleriçıkarmalarınıdayatmaktadır.Suriyeveİran’auyarı,Türkiye’yeiseeleştiribuperspektifaltındadeğerlendirilmelidir. Kendibaşınaalındığındabuyaklaşımteslimiyetdayatmagibigörünse de, özünde geniş bir uzlaşma olanağını da içinde barındırmaktadır.Bölgegüçleribuuzlaşmayeteneklerinigöstermekyerine,eskiyapılarındaısraredipbirdekarşışiddetidesteklerduruma gelirlerse, akıbet Irak gibi olacaktır. Fakat bölgede bir 19. yüzyıl sömürgeciliğinin geliştirilemeyeceği, (ABD ve İngiltere bir seçenekolarakistesede)yenikralvetiranrejimlerininoluşturulamayacağıdaodenliağırbasanbirolasılıktır.BölgeiçinİkinciDünya SavaşısonrasıAvrupa,1990sonrasıDoğuAvrupaülkelerindegelişendemokrasitürübirgelişmeseçenekolaraköngörülmektedir. Batıtarzıdemokratikleşmeninburjuvasınıfkarakteribilinmektedir.Bölgeninüsttabakalarıise,demokrasiyiburjuvaanlamdada özümsemiş olmaktan uzaktırlar. Çelişki ve çözümün kolay gelişmemesidebuobjektifkonumdankaynaklanmaktadır.ABDmüdahalesininyapabileceği,ancakeskisiyasiveaskeriyapıyıdağıtmak vegüçsüzleştirmektir.Bizzatdemokrasiyinekadaristediğişurada kalsın,enolumlusundanancakönüaçıktutabilir.Bölgeüsttabakasınınantidemokratikkonumu,geriye halkbloğunun hem kültürel yapısınınuygunluğu,hemdayanılmazekonomikihtiyaçlarıaçısından, kapsamlı demokratik çözümlenmeye son derece elverişli bir yapıarzetmektedir.Bölgenintarihi,sanıldığıgibiçokdinli,mezhepli,etnikveiçiçegeçmişmilliyapılıkarakterinedeniyledemokrasiyeelverişsizdeğildir.Tersine,buözellikleridemokrasininzen81
ginbiraltkimlikleriolarakdaroloynayabilir.Altbirimleredayalı demokrasi, bireylere dayalı olan Batı türlerinden daha zenginlik içerebilir. Aşırı bireycilik, demokraside sorumsuzluğa daha çok açıktır.Tarihbölgedesüreklialtkimlikleringenişbirademimerkeziyetçiliğinetanıkolmuştur.Tümbölgeimparatorluklarıaltkimlikleresaygılıolmuşlarvegenişözgürlüklertanıyabilmişlerdir.Özcesi,bölgetarihboyuncadoğalbirfederasyonözelliklerinitaşımaktadır. Son Osmanlı İmparatorluğu deneyi ve günümüz İran’ı bu özelliklerigöstermektedir.Halklarıninsanhaklarıvedemokrasiye susamışlıkları,ilkdefaBatıkültürünündeğişiksınıfiçeriğindede olsaaynıtaleplerlegelmesi,başarılıbirsentezingeliştirilebileceğini göstermektedir. İç ve dış dinamikler tarihin hiçbir döneminde görülmediğikadardevrimselniteliktebirinsanhaklarıvedemokratiksisteminigündemedayatmışbulunmaktadır.Tümiçdışgüçlerbunasankimahkummuşgibigörünmektedir. e- Ortadoğutarihininbuhızlanandöneminderoloynaması,gerekengüçlerinstratejikmevzileşmesi,sonucunhangiyöndeolacağınıbelirler.Temelstratejikgüçler;dıştanABD-İngilterekoalisyonuveönemsizdiğerbölgedışıgüçlerleiçteTürkiye,İranvedağınık Arap güçleridir. İsrail’i ABD içinde saymak daha doğrudur. Arap tavrı tüm gücüyle son yüzyıllık statükoyu korumaya çalışmaktadır. Arap milliyetçiliğinin yapabileceği bir tarihi misyonu yoktur.Demokratikleşmeyesoğukbakmaktadır.Saddamörneğinde görüldüğügibi,çağıvegünüdoğruyorumlayıpzamanındareform yapabilecekyeteneğigöstermemektedir.İslamiyetingelenekseltutuculuğuradikalleşipdahadagericileşmektedir.İsrailileolançelişkilerikavramavesiyasalçözümetaşımayeteneklerideyoktur.Bu durumdaancakdıştandayatmalaretkiliolabilecektir.Arapyığınlarınındemokratikbirprogramlaortayaçıkmalarızayıfbirolasılıktır.İrankendiiçreformcularıveABDilegittikçeartangerginlikler nedeniylenötralizeolmuşdurumdadır.Mevcuthaliylevarlığınıkorumakesasendişesidir.Iraktürüdağılmamakiçinhazırlıklıolmak başlıcagündemidir.GeriyeTürkiyekalmaktadır.GelenekselABD-
82
İsrailçizgisindegüçlübirmüttefikolduğuhalde,buittifaksarsıntı geçirmektedir.TemelnedeniiseKürtsorunudur.Kürtsorunuhiçbir dönemlekıyaslanmayacakbiçimdeTürkiye’yiderindenendişelendirmektedir.Buhususunnasıldoğduğuvenetüriçeriğesahipolduğuayrıntılıyaklaşmayıgerektirir. İsrail,ABD’deki yahudi lobisiyle uzun süredir hazırlattığı Irak hamlesini tarihi ve can alıcı önemde görmektedir. Milyonlarca Arapvemüslümangüçarasındakitecridiniveşiddetsarmalınıkırmayastratejikbirdeğervermektedir.MısırveÜrdündahil,hiçbir Arap-müslümangücüylekalıcıvegüvenliklibiçimdebustratejiyi yürütemez.Mevcutilişkileribileheranaleyhinedönebilir.İsrail’in ayaktakalabilmesivestratejikgüvenliğekavuşabilmesi,ikincibir İsrail’e mutlak ihtiyaç göstermektedir. Bu görevi bir dönem İran Şahı’ndanbekledi.UzunsüreTürkiye’yibutemeldeyönlendirdi. Fakatikisinideikincibirİsrailyapmakmümkünolmadı.Olacakları da kolay ve kısa vadede gerçekleşecek gibi değildir. Geriye Kürtseçeneğikalıyor.İsrailkurulurkurulmazbuseçeneküzerinde durdu.BarzanivedahasonraTalabaniönderliğinihazırlamayaçalıştı.Çokbüyükçabaharcadı.Kendilerinegüçlerininçoküstünde değerverdi.Kolkanatgerdi.Siyasivemaddidesteksağladı.SonundaABD’ninbüyükaskerigücüyleIrakbütünlüğündenözünde kopardı. Şekli birlik o kadar önemli değildir. Bu gelişme Türkiye’ninKürtpolitikasıiçindepremetkisiyapabilecektümözellikleresahiptir.GelenekselCumhuriyetpolitikası,Kürtleriolabildiğinceunutturmaktan,ensıradanhakarayışlarıvebaşkaldırışlarınısert ezmektenibarettir.HattaenşovenuçlarlabirKürtinkarcılığınısürekliteşviketmekbiçimindeolmuştur.Bunatersgelebilecekheriç vedışgelişme,sondönemdemedyadaçokişlendiğigibi‘kır mı zı çiz gi nin’ aşılması, yani savaş sebebi anlamına gelecekti. Kuzey Irak’taortayaçıkanKürtfedereyapısıbupolitikayıhergün,hersaatzorlamaktadır.Yapılacakikişeyvardır:Yaaskerioperasyonlarla dağıtmak ya da kabullenmek.Askeri operasyon,ABD ve koalisyonlaçatışmademektir.Kabullenmekise,geçicibir‘bek le gör’ politikası olup kalıcı ve çözümleyici hiçbir özelliğe sahip değildir. 83
BunabirdePKK’ninonbinevaraneğitilmişmilitangücütümdağlıkalandaüstlendirmesini,genişiçvedışkitledesteğinieklersek, Türkiye’nintarihibiryolağzındabulunduğugayetaçıktır.Geçen her gün bu ‘bek le gör’ politikasının aleyhindedir. Kapsamlı bir KürdistansavaşıtümdünyayıKürtlerinarkasınavereceğigibi,en yakınmüttefikleriolanABDveİsrail’inkaybına,hattakarşısında bulmasınayolaçacaktır.Kürtsendromunundahadaşiddetlenmesi bugelişmelerdenötürüdür.HerşeyTürkiye’yiyenibirKürtpolitikasınıgeliştirmeyezorlamaktadır.Şuhususudaönemlebelirtmeliyizki,ABDveİsrail’inKürtyaklaşımıtaktikselolmaktanuzaktır. Kalıcı,stratejikvegiderektümKürtleribağrındatoplayacaktarihsel önemde bir gelişmedir. Ortadoğu’nun değiştirilmesinde başta gelenstratejikgüçolarakgörülmektevehazırlanmayaçalışılmaktadır.1950’lersonrasıTürkiye’yeverilenantiSovyetikveantiOrtadoğu (Arap-İran karşıtlığı) rolü, daha kapsamlı ve uzun süreli olarakKürtlerleyürütülmeyeçalışılmaktadır.Tabiiesasamaç,ikincibirİsrailrolüdür.ABDveİsrail’inbundanvazgeçmesimümkün görünmemektedir.MevcutdurumdaKürtlerinkaybı,ABDaçısındanOrtadoğu’nunveİsrail’inkaybıanlamınagelir.Dahadaötesi, olasıİranveTürkiyezorlamalarıkarşısındaIrak’tagörüldüğügibi manivelayı,buülkelerdeyineeldetutmakistediğiKürtlerleatacaktır.Özcesi,Ortadoğu’nunartıkgüçlüsopasıKürtlerolacaktır.Kürtlerinözellikleilkelmilliyetçikanatlarıdabunadündenhazırdırve her şeyi sunmaya can atmaktadırlar. Kürtlerin Irak’taki rolü, tüm Ortadoğu’nundönüşümlerindegündemdendüşmeyecektir.Bugerçeklikkarşısında,Kürtlerkonusundatemelpolitikgözdengeçirme ve yenileme çabasını Türkiye’nin sergilemek durumunda olduğu açıktır.Şuhususuhemenbelirtmeliyimki,Kürtsendromunutüm Türktarihineyaymakdoğrudeğildir.Kalınçizgilerlebelirtelimki, Türklerin Anadolu kapılarını açtığı 11. yüzyılda ve Bizanslılarla yapılan tayin edici 1071 Ma laz girt Sa va şı’nda Kürtlerin stratejik roloynadığıbütüntarihçilerceortakbirgörüştür.KürtveTürktoplumları birbirleriyle ilişki kurarak daha çok uzlaşı mantığı içinde hareketetmekteveyoğunbirgönüllüasimilasyonuyaşamaktadır-
84
lar.KürtlerinTürkleşmesi,TürklerinKürtleşmesiesaseğilimolup, sınırlıbeylikçatışmalarıdışındaaralarındabirırki,hattaetnikçatışma yoktur veya çok sınırlıdır. Selçuklular döneminde Sul tan San car ilk defa ‘Kür dis tan’ kavramı ve statüsünü ifade etmiştir. OsmanlılardönemindeYa vuz’la başlayandoğuyavegüneyedoğru yayılma politikasında Kürt beyliklerine birleşik bir ikinci krallık önerilmektevebutemeldestratejikittifakbizzatgeliştirilmektedir. YüzlerceyılimparatorlukiçindeözelbirKürtyönetimstatüsübulunmaktadır. 1857’lerde Arazi Kanunnamesi’ne göre Kürdistan eyaleti tesis edilmektedir. Daha çok Batı karşısında gerilemekten kaynaklanan artan vergi ve askerlik talepleri, biraz da İngiliz sömürgeanlayışıylatahrikedilince,1800’lerdebaşlayanisyandönemini,II. Ab dül ha mit adetabirreformniteliğindekiaşiretmektepleriveKürt Ha mi di ye Alay la rı’yla sonucabağlamakistemiştir. MustafaKemalPaşa’nın1919Samsunçıkışındaoynayacağırolde, Kürtlerin rolü günümüzde de geçerli olabilecek bir stratejik yaklaşımla değerlendirilmiş ve uygulanmıştır. Bu rolü görmeden, ulusal bağımsızlık ve egemenlik mücadelesini doğru değerlendirmekgerçekçideğildir.Kürtlerincumhuriyettekirolü‘ku ru cu’ niteliğindedir.BizzatMustafaKemalAtatürk’ündemeçveemirlerindebuhususugörmekzordeğildir.BudönemdeKürtlerinolumsuz biçimdegündemdendüşmesiantiKürtlüktenkaynaklanmıyor.Başlangıçta düşünülen, özgürlükleri esas alan bir Kürt reformudur. Atatürkbunu1924İzmitMülakatı’ndaaçıkvekapsamlıolarakbelirtmektedir.İsyanlarbuimkanıengellemeklekalmıyor;cumhuriyetinkorunmasınagösterilenözennedeniyleBatı’dakidiğerbirçok ayaklanmadagörüldüğügibiaşırıyakaçanezilmeleredeyolaçabiliyor.Herbakımdanyetersizvegelişmeyedeğileskiye,mahalliçıkarlara dayalı feodal önderlikler, kendileriyle birlikte Kürt halkı içindeyıkımlasonuçlananbirsüreciyaşıyorlar.ArtıkKürtkorkusucumhuriyeteyerleşiyor.Döneminyaygınşovenhavasındanetkilenmeler yoğunlaşıyor. Kürt inkarcılığı resmi siyaset literatürüne tüm koyuluğuyla yerleşiyor. 1950’ler sonrası cumhuriyetteki oligarşikdüzençabalarıbukorkuyudahaçokkullanacaktır.Kürtlük85
le ilgili en ufak gelişmeler bölücülükle suçlanacaktır. Geriye tek yolkalıyor:Ya in kar, ya is yan! BusürecinensonisyanıPKKadıylagelişiyor.Kürtkimliğiniaçığavurmasınarağmen,acılarıvekaybı büyük olan bu sürecin bir çözüme ulaşması sağlanamadı. 1998’denberifiilibirateşkeslesonuçlandı.Oligarşikdüzenbudönemde‘ül kü cü ler’ kanalıylasoluillegalitevekanundışınaitiptasfiyeederken,PKKveKürtözgürlükçüleriüzerindetarikatçılıkve Hizbullaharaçlarınıkullanaraksonuçalmakistedi.Sonundakaybeden,cumhuriyetindemokratikleşmesioldu.Türkiye’ninküllendirmeyiesasalması,çoksınırlıözgürlükvekimliktaleplerinibile sertyöntemlerlebastırmasısorunuyoketmedi,aksinegünümüzdeki çıkmazı belirledi. Bu yaklaşım Türkiye’ye büyük kaybettirdi. DemokratikleşmesiniBatıstandartlarınakavuşturamaması,AB’dekibugünkükonumunayolaçtı.Süreklibirekonomikkrizveağır borçfaturası,sosyalyozlaşmayıdahadayoğunlaştırdı.Rantekonomisininsonucuolaraküretimsizlik,yoksulluk,yolsuzlukveişsizlik rekorboyutlaravardı.Özcesi,birJaponyaolmafırsatıbirkörpolitikauğrunakaçırıldı. Türkiye Cumhuriyeti, tarihinin en kritik darboğazında yeni bir yolayrımıilekarşıkarşıyadır.Oligarşikdüzen,statükopolitikalarındaısrarmıedecektir?Yoksade mok ra tik cum hu ri yet esaslarını her alanda hayata geçirerek mevcut kriz ortamını aşacak mıdır? Sancılıbirgeçişsüreciyaşanmaktadır.Neilesonuçlanacağıkesinlikkazanmışolmaktanuzaktır.Oligarşikdüzendeısrar,içebüzülmeveçağdaşdünyadankopmailesonuçlanacaktır.Yugoslavyave Irak’tagelişenebenzeyenbirçözülmekaçınılmazolacaktır.Neiç nededışdinamiklerdahafazlabuoligarşikstatükoyutaşıyamaz. Tamdemokrasiseçeneğiesasalındığında,çağdaşdünyaylabütünleşmevetümiçsorunlarınıkandökmedençözmeimkanınakavuşturacaktır. Bu, dar bir kesim dışında tüm Türkiye’nin kazanması anlamınagelecektir.Gerçekvegüçlüülkebütünlüğüzorabaşvurmadansağlanmışolacaktır.Türkiye’ninbuçözümtercihi,dışpolitikadabüyüksaygınlıkkazanırken,ençarpıcısonuçlarınıOrtadoğu’daki demokratikleşme sürecinde gösterecektir. Ortadoğu’daki
86
geleneksel önderlik rolü güç kazanacaktır. Tümüyle oturmamış mevcut bölge gerçeğinden yararlanıp, ABD-İngiltere koalisyonu karşısındadahaonurluvesözüdinlenenbirülkekonumunaulaşacaktır.Cumhuriyetinkuruluşyıllarındagirilmekistenen,amabilinen nedenlerle girilmeyen rota yakalanmış olacaktır. Bağımsızlık veegemenliksürecidemokrasitacıylatamamlanmışolacaktır. Şüphesizsonyıllardagelişendemokratikreformsüreciönemlidir.FakatKürtpolitikasındakitereddütlerdendolayısüreklitopallamaktadır.Budaiçtevedıştagüçkaybınayolaçmaktadır.Kuzey Irak’tagelinennoktaartıkböyleyürünemeyeceğiniçokaçıkçaortayakoymaktadır.TamdemokrasiliTürkiyeancakKürtreformuylamümkündür.TürkiyeCumhuriyetiKürtreformunagiderkenşu hususlarıgözönünealmakdurumundadır: 1- Türkmilliyetperverliği,KürtlerkonusunaAl pars lan,Ya vuz Se lim ve Mus ta fa Ke mal ayarında stratejik olarak baktığında gerçek anlamına kavuşabilir. Solu ve Kürt kimliğini tasfiye amaçlıoligarşikdüzeninşovenmilliyetçivedincifanatizmiesas alınarakmilliyetperverolunamaz.Dıştaemperyalizmin,içteoligarşininreelsosyalizmevedemokratiközgürlüklerekarşıkörükleyipdesteklediğibuakımlar,sosyalveulusalbütünlüktegerçek bölücü ve ayrımcı güç rolünü oynarlar. Halk gruplarının inkarı en tehlikeli bölücülüğe zemin hazırlar; düşmanlık duygularını beslerveçatışmalarayolaçar.Tersinetümgruplara,kimliklere, inanç ve düşüncelere saygı, bütünleştirici yurtseverlikle ulusal bütünlüğünçimentosunuteşkileder. 2- Zorakiasimilasyonasonverilmeli,gönüllülükesasalınmalıdır. Zaten yaşamın ihtiyaçları kendi dil ve kültürünü sağlar. Çok dilli ve kültürlü olmayı bir zenginlik saymak gerekir. Dillerin ve kültürleringelişmesi,birülkevedevletinuygarlıkdüzeyinigösterenentemelöğelerdir.Aynıpotadaeritmeknemümkündürnede ekonomikvesosyalyaşamakatkısağlar.Aynızamandadillerinve kültürlerinanlamsızlaşmasınavekirlenmesineyolaçar.Çağınesas 87
yönü, ekolojik varlıklar dahil, tüm kültürleri ve halk kimliklerini korumayayöneliktir.KürtlerinzorakiTürksayılmasıTürkarılığını dabozmaktadır.OrtayaneKürtnedeTürk,çirkinbirmelezleşmeyeyolaçmaktadır.Doğalmelezleşmezenginlikvegüzelliksağlayabilir.Zorakilik,hastalıküretir. 3- Türkdamgasını,aşırışovenyüklüduyguvedüşüncelerletüm siyasi,sosyalveekonomikyapılarayerliyersizbasmakmuazzam birikiyüzlülüğeyolaçar.Buyaklaşımtakkıyeciliğibesler.Yüzeyselveikiyüzlüdedeğil,çokyüzlübireylerleilişkilerianlamsızlaştırır. Türk dünyasının ve kültürünün büyüklüğü yeni sayılar ve gruplaraihtiyaçduymayacakkadarkendineyeterlidir.İçyapılarını kirletmekyerinedemokratikleştirmek,entelektüelseviyelerinigeliştirmekdahadeğerlibirgörevdir. Sonuç olarak, demokratikleşmesini Kürt reformu ile tamamlamışbirTürkiye,çağdaşuygarlığınbirgereğiolarakAB’deyerini alırken,OrtadoğubaştaolmaküzereKafkasya,BalkanlarveOrta Asya’yayöneliketkilemegücünüarttıracaktır.Geçmişmirasalayık birrolüböyleoynayabilecektir.Topallaşmadansapasağlamadımlarla yürüyecektir.Türkiye, Ortadoğu’nun tarihi demokratikleşme hamlesindekontrolüABDvediğerbüyükgüçlerebırakmakyerine, tarihintümkritikaşamalarındaolduğugibi,Kürtlerlestratejikkardeşlikdayanışmasıylagüçlübiratağakalkabilecektir.Hiçbirönemli gelişme, tarihi yadsıyarak gelişmez; gelişse bile kalıcı olmaz. Türk-Kürttarihininiçiçeliğiçokiyigözönünegetirilerek,çağdaş normlarda demokratik uzlaşmayla yeniden düzenlenerek stratejik dayanışmayaratılabilir.Kürt-Türkilişkileriancakbutemeldebirbirleriningüçlerinieritmevetüketmeyerinebesleyebilirler.Herbiriningüçlenmesidiğeriningücüsayılacaktır.İdealolanbudur.Yakıntarihintalihsizlikleri,dışprovokasyonlar,dargüncelçıkarlarbu büyükvestratejiktarihibirdahaboşaçıkarmamalıdır.Bupolitika bütün Türklük dünyasına hayati bir destek iken, bütün Kürtlerin birliğiiçindebirdestekolmalıdır.Halklarıbölüpyönetmekemperyalizminözelliğidir.Kardeşhalklarıbütünleştirmektemelpolitika
88
olmalıdır.Yakındöneminyaşananacılarınınhızlagiderilmesiiçin karşılıklıbiraffetmevehoşgörüpolitikasıkapsamlıolarakhareketegeçirilmelidir.Yenidönemve21.yüzyılüzerineadetazincirlerindenboşalmışçasınakardeşlikvebarışiçindeyürümek,tekyaraşanvebaşarıyagötürecekolanözgüryaşamınkendisiolacaktır. Daha somut politik dille ifade edilirse, Türkiye’nin genel demokratikleşmehamlesiKürtreformuylabütünleştirilirken,birinci husus zihniyet, vicdan ve liderlik yaklaşımında devrimsel dönüşümlergerektirir.TürkveKürtolgularınınşekillendiğiortaktarih vegünümüzkoşullarıbununiçinyeterlizeminveolanaklarısunmaktadır.Cumhuriyetinkuruluşgeleneğibilimselbirönderliğedayanmaklagereklientemelilkeyivermektedir.“Ha yat ta en ha ki ki mür şit ilim dir” deyişi,liderlikilkesiniçoknetortayakoymaktadır. Bilimselyaklaşmakvetümsosyalolgularınkabulü,demokratikuzlaşmayaenaçıkçağdaşönderlikvasfıdır.Gelenekselsağ,sol,liberalvedinselsiyasetveanlayışlarla,önderliklerinedamgasınıvuran dogmatizmtürleriolanşovenTürkveilkeldiniKürtmilliyetçilik zihniyetleriaşılırken,demokratikönderliklerözdevebiçimdeşekillenmelidir.Cumhuriyetinlaikvehukukitemelibutürönderlikleregereklizihni,politikvehukukigücüvermektedir.Cumhuriyetin oligarşik düzenleniş çabalarına karşı demokratik düzenleniş mücadelesiçağdaşönderliğinesasgörevivebaşarısıolmalıdır. İkincihusus,cumhuriyettesiviltoplumunyenidenkurumlaşmasınabüyüközenvecesaretgösterilmelidir.Yenidenyapılanmaasla ‘dev le tin ve ül ke nin bü tün lü ğü ne kar şıt lık’ anlamına gelmediği gibi,tersineçağdaşölçülertemelindeortakvatananlayışında,tüm kültürzenginliğiylevegücüyleülkenin,devletinvetoplumundemokratikbütünlüğüanlamınagelir.Cumhuriyetindemokratikbütünlüğünün ayrılmaz bir parçası olarak, Kürtlerin kültürel varlığı temelindefeodalzihniyetkurumlarıaşılarak,çağdaşzihniyetdönüşümlerinebağlıolaraktümtoplumsalalanlardademokratikkurumlaşmalarıtanınmalı,teşvikvedestekgörmelidir.Kardeşçeyaklaşımıngerçeközübunugerektirir.KürtlerintarihboyuncaTürkvarlığınabağlılığı,verdiğidestekvedayanışmabuyaklaşımıhaketmiş89
tir.KürtreformununsomutifadesiolanheralandaKürtlerinözgürlük arayışları, demokratik proje ve kurumlara bağlanma çabaları, bölücüveayrımcıçabaolarakdeğil,gerçekvegüçlübirlikteliklerinvazgeçilmezgereğiolarakkabulgörmelidir.Bunauygunolan evrenselhukuk,ulusalhukukbiçimindedereformakavuşturularak yasalzeminuygunhalegetirilmelidir. Üçüncühususolarak,ülkeniniçindebulunduğuveherdüzeyde yaşanankrizidahayıkıcısonuçlaravekaosadönüştürmemekiçin bazıtemelpolitikveyasaltedbirleralınmalıdır.KuzeyIrakKürtlerinekazanmavedemokratikçözümlertemelindeyaklaşılırken,on bincivarındaolanvebüyükçabalarlaateşkestutumuiçindekalan PKK-KA DEK güçlerinin zorunluluklar yüzünden sınırlardan yoğun geçişlerini önlemenin kapsamlı ve doğru yolu, ‘ba rış ve de mok ra tik ka tı lım’ biçimindebirpolitikyasalçabaylabiryaklaşım geliştirmektir.Eskimiş,ayrımcı,darpişmanlıkyasasınıntersbirrolüolabileceğiönemlegözönündetutulmalıdır.Cumhuriyetlebarışmakisteyenvedemokratikçözümüesasalıphertürşiddetveyasadışılıktan vazgeçen vatandaşlara ‘ba rış ve de mok ra tik ka tı lım’ yasallığıçerçevesindeşanstanımak,krizdenkurtuluşunveİMFpolitikalarınıaşmanınenvazgeçilmezbirpolitikgörevidir. Bu hususlarda ters yaklaşımlarda diretmek, krizin kaosa dönüşmesi,sosyalçalkantılar,dahadaartanişsizlik,yoksulluk,iç politikadaartangerginlikler,uzlaşıortamınıntümüylebozulması ve sonuç olarak hukuku esas alan sosyal, demokratik, laik cumhuriyetinyerineanarşiveşiddetleyüklenmişoligarşikcumhuriyete derinleşmiş dönüş olacaktır; cumhuriyetin bu yönlü yozlaştırılması,çağdaşuygarlıktankopuş,AB’dentümüylevazgeçişveKürtsorunundankaynaklanançatışmalarınortayoğunluklubirsavaşadönüşmesiolacaktır;ilkelKürtmilliyetçiliğinin, büyükgüçlerindesteğiiledevletleşmeçabasındanihaiadımıatmasıbiçimindeolacaktır.AyrıcabaştaKıbrısveErmenisorunu olmak üzere, komşulardan kaynaklanan birçok sorunun kendini dahadadayatmasıolacaktır.İçtevedıştaböyledaralan,yoksullaşan, işsizleşen, çatışan, hoşgörü ve uzlaşıdan tümüyle kopan
90
birTürkiye’ninkarşılaşacağısonuç,yenibirYugoslavyaveIrak biçimindekigelişmeleriçindekendinibulmakolacaktır. Cumhuriyetin gerçek özgür yurttaşları olarak, böylesi bir olumsuzluğa ortam ve fırsat sunmamak için, her birey, grup ve kurumüzerinedüşeniözenleyapmalıdır.Özelliklegerçekleriderinliğinekavrayan,adaletli,hoşgörüyevegönüllülüğedayalıuzlaşıçabalarınayüksekdeğerbiçmelivedestekvermelidir.Devletinvehükümetinsorumlukurumlarıylatümsiviltoplumkuruluşları,özgünçabalarıylabirlikteherkesiilgilendirenveaciliyet arz eden bu temeldeki görevlerde çözüm için tüm yetenek ve ağırlıklarınıortayakoymalıdır. Şahsenİmralısürecindebuyaklaşımlarınetleştiripmümkünolduğunca uygulamaya geçirirken, üzerime düşen özgür yurttaşlık görevini yerine getirdiğim kanısındayım. Destek veren çabaların, buyönlüyaklaşımveçabalarımındahadabaşarılıolmasınakatkıdabulunacağıaçıktır.Birlikteolması,buçabalarımındahadasonuçalıcıolmasınısağlayacaktır.Butavrımınbirgereğiolarak,tüm TürkiyepenceresindensunduğumyaklaşımveönerilerimidahaözgülveayrıntılıolarakKürtolgusuvesorumlugüçleriaçısındanda sonuç maddesi biçiminde ortaya koyarak, İmralı sürecindeAtina komplosunayanıtımıtamamlamışolacağım. f- Kürtlertarihlerindeözgürlüğeenyakınbirdöneminiçinegirmişbulunmaktadır.Tümtarihlerinibağlayanözgürlükkölelikikilemi,günümüzdedeihanetibolvehainiçokolmaözelliğinikorumaktadır.Güçlübirzihniyettenyoksunlukkadarsağlamittifaklardan da nasibini alamamak bir eksiklik ve tehlike olarak varlığını sürdürmektedir.Neözgürlüknedeköleliğinyenibiçimleriiçinönceden kesinleşmiş bir hüküm vermek zordur. İki eğilimin sürekli çekişmeiçindegeçeceğitarihindebirgereğidir. Kürtişbirlikçiüsttabakası,bölgedevedünyadadarçıkarlarıiçin ve ilkel milliyetçi ideoloji ve duygularının bir gereği olarak, dışa dayalıyaklaşımıtekyaşamşansıolarakgörmeyedevamedecektir. ÖzelliklesonolarakABD,İngiltereveİsrail’inönderlikettiğiOr91
tadoğuhamlesinibirbayramsevinciylekarşılayacaktır.Geleneksel işbirlikçiliğitümstatükocugüçlerlesürdürmekiçin,eldennegeliyorsayapacaktır.Halkgüçlerinivedemokratikyaklaşımıiçtenbenimsemeyecektir;fırsatbuldukçavuracakveetkisizkılmakisteyecektir.Bunagüçgetirmezvebaşkaçaresikalmazsa,halkgüçleriyleittifakavedemokratikuzlaşıyagelecektir. Halktabakasıtarihlerindeilkdefabudenliözgürlüğeaçıkbir ortamlayüzyüzedir.Özgürlüğünügerçekleştirmesi,önderliğinin zihniyetdevrimine,ilkelmilliyetçiveklasiksolşemacılığından kurtulmuşkurumlaşmaçabalarınabağlıdır.Aynızamandakomşu halklarlaiçiçebirözgürlükçabasınısergilenmesinidegerektirir. Kendineözgüdemokratikkurumlaşmalarını–üsttabakanınkukladevletçabalarındanfarklıgörerek–gerçekleştirmesi,budöneminyeniolanenhayatigöreviolarakanlambulmalıdır.Ayrıntılarıylaizahetmeyeçalışırsak: 1- GeneldetümKürtler,özeldeKürthalkıveaydıngüçleri,tarihinbirürünüolankültürelvarlıklarıkonusundadoğruveyetkinbir bilinçlenmeyisağlamalıdır.Zihniyetdevrimiesasolarakbubilinçlenmeningerçekleştirilmesidir. YaklaşıksonbuzuldönemininardındanM.Ö20.000’lerdebaşlayan,Zagros-Torosdağsistemindeçıkansularınkenarında,plato veovalarında,mezolitikçağınardındanM.Ö10.000’lerdenitibaren‘neolitikdevrim’lebiçimlenenkültürünürünüolarakortayaçıkan,çokçeşitliadlaraltındavarlıkgösterenbugünküKürtlerintarihi, şüphesiz baş kurucu bir öğesi oldukları Sümer uygarlığıyla başlar. Tarihin başlangıcı yazıya dayandırıldığı için bu başlangıç böylekabuledilmeklebirlikte,Kürtlerieneskitoplumolanneolitiğinkalıntıhalindedeolsahalensürüpgidenözellikleriniyaratan güçlerinin başında gelenAryen kültürünün ‘kök hüc re’ halkı ve toplumuolarakvarsaymak,doğrubirtarihperspektifinegötürebilir. Kürt tarihi, neolitik kültürün sınıf uygarlığı karşısında sürekli direnme,daralma,işbirliğineçekilmeveadeta‘ye re ça kıl ma’ biçimindebirtrendibaşındanitibarentaşımaktadır.Sümerlerlebaşla-
92
yanbueğilimBa bil, Asur, Urar tu, Pers, He len, Ro ma, Bi zans, İs lam-Arap, İran veTürk İmparatorluklarıncahemkölecihemfeodalsistemaltındaderinliğineveçoksayıdakültürelhalkgruplarıylaiçiçeyaşamabiçimindesürüpgelmiştir. Kapitalistemperyalistdöneminsonikiyüzyılındakendiniulus olarakdevletleştiremeyenKürtler,yaygınisyanlarladahadaezilmiş ve güçten düşmüş olarak, modern İran,Arap ve Türk ulusal ağırlıklı devlet biçimlerinin yönetimlerine girmişlerdir. Kanunen herhangiözgünbirhakkasahipolmadan,birgüçveağırlıkifadeetmeden,kültürelvarlıklarınıhiçbirbirbiçimdegeliştiremeden,neredeysetarihtensilinmeyleyüzyüzegelmişlerdir.Busürecekarşıt gelişenKürthareketleri,çağdaşbirburjuvasınıfvehalktemelindenveonunideolojikpolitikifadesindenyoksunluknedeniyle,ayrıca siyasi anlamda talihsiz coğrafi yapının doğurduğu elverişsiz koşullardandolayıbirulusdevlethalinegelememişlerdir.Eskinin aşiret, dini, feodal, aile ve hanedan toplum yapıları, bu dönemde dahadayozlaşıpKürtlerinkonumunuzorlaştırmıştır.Eritmepolitikalarıaltındabaşkalaşımauğratılaraközleriyleçelişirdurumasokulantoplum,tambirkrizlekarşıkarşıyagetirilmiştir.Kürtolgusundaki bu tarihsel gelişim özelliği sorunun da özüne damgasını vurmuştur.BuanlamıylaKürtsorunubirulussorunuolmanınötesindedağılanneolitikvefeodalaşiretlerinbirhalklaşmavedemokratikleşmesorunubiçiminebürünmüştür. Kürtüsttabakasınınyahakimulusdevletleriçindeerimeveişbirlikçilikyadafırsatbulduklarındaayrıdevletleşmeçabalarıile Kürthalktopluluklarınındemokrasiarayışlarıarasındakifarkıderinliğinekavramakbüyükönemtaşır.IrakKürdistanı’ndayoğunlaşan devletleşmeyleTürkiye Kürdistanı’nda gelişen demokratik kurumlaşma arasında özde ve biçimde temel farklar vardır. Irak Kürdistanı’ndaki devletleşme, esas olarakABD, İngiltere, İsrail vediğerABülkeleritarafındandesteklenmektedir.Bundakiamaç, Ortadoğu’nun kontrolü ve İsrail’e stratejik bir müttefik yaratma ihtiyacıdır. Devlet ister federe ister bağımsız kurulsun, özünde kukla,işbirlikçiniteliğinimevcuthaliyleaşamaz.Bununiçinge93
rekli ekonomik, sosyal ve entelektüel temelden yoksundur. Dış güçler olmadan bir gün ayakta durabilecek yeteneği yoktur. Bununla birlikte gittikçe kökleşebilir, bir Kürt burjuva sınıfıArap, Türk,Acembenzeriortayaçıkabilir.Emperyalizmveİsrailbunu sağlamaolanaklarınasahiptir.SonIrakoperasyonubunuamaçlamaktaolupbaşarmayaçalışacaktır.Dahasonrakisüreçİran,Suriye veTürkiye Kürtlerini bu çekirdek etrafında Büyük Kürdistan biçimindegenişletmeyiprogramınaalabilir.İlkelKürtmilliyetçiliği bu temelde davranmak zorundadır. Demokratik nitelikten uzaktır.Yakendikukladevletiyahakimdevletiçindeerimişişbirlikçilik,buideolojininpolitiközüdür.Irak’takendinisüreklidevletleştirmeyeçalışırken,İran,TürkiyeveSuriye’dekendiişbirlikçikollarınısıkıhakimulusdevletçiliğiiçindepalazlandırıp,zamanıgeldiğindekendiiçineçekmeyevekendisiylebütünleştirmeye çalışacaktır. Bunun için emperyalizme ve bölge devletlerine her türlü tavizkarlığı en ince ve kaba biçimleriyle gösterecektir. Zamanzamanbutavizpolitikalarıiçinşiddetöğelerinibiraraçolarakhissettirereksüreklidevredetutacaktır.Halkavehalközgürlükgüçlerinekarşıaynısinsiliğivekabalığıiçiçepolitikaylagündemde tutacaktır. Halkın gerçek demokratik talepleri sanki yokmuş veya kendisi temsil ediyormuş gibi davranacaktır. Kendi meclislerini,kongrelerinihalkınkiymişgibiyansıtacaktır. Açıkki,üsttabakanınbuyenivetarihiolarakhızlanangelişmesikarşısında,Kürdistanhalkgüçleri,Kürtlerveazınlıklarıntümü,kendiözgürlükalternatiflerinikapsamlıprojelerolarakgündemleştirme tarihi göreviyle karşı karşıyalar. Aksi halde birçok dünyaörneğindegörüldüğügibimillihislerinetkisialtındaözçıkarlarını doğmadan kaybedebilirler. Yüzlerce kez birçok alanda tekrarlananbuoyunuKürdistan’dabozmak,KürtlerinvetümOrtadoğuhalklarınındemokratikleşmeleriaçısındankilitbiranlama sahiptir.Kürthalkgüçleri,ilkeolaraküsttabakanındevletleşmesinekarşıolamaz.Amaonundahadoğarkenantidemokratikyapısı,demokratikuzlaşıyayanaşmaması,sıkıişbirlikçikarakteribağrındabirçoktehlikeyitaşımaktadır.MillihislerihemKürthalkına
94
hemdekomşuuluslarakarşısüreklikabartmakisteyecektir.Mücadelesini teslimiyetle milli boğazlaşma çizgisi arasında yürütecektir.Tipikİsrail-Filistin,Boşnak-Sırpolgusunabenzertutumlarayolaçabilecektir.Butürlübirçizgionyıllarcasürecekhalkın enerjisini tüketme, ağır can kayıpları, yoksulluk, acılar, krizden kurtulamayanbirtoplumsalyaşamanlamınagelecektir.Emperyalizmin‘böl-yö net’ veya‘tav şa na kaç, ta zı ya tut’ politikasıdabu çizgiyikörükleyecektir.BuçizgiveuygulamanınpanzehiriKürdistanhalkınındemokratikleşmeprojesidir. Kürtlerindemokrasiseçeneğiolarakdadeğerlendirebileceğimiz bu eğilim, 1970’ler sonrasında PKK ile tarihi bir adım atarken, Kürtsorununudafarklıbireksenetaşıdı.Kürtözgürlükhareketini ısrarlakendidenetimlerindetutmakisteyenemperyalizmveİsrail bundabaşarılıolamayınca,1990’larsonrasındaTürkiye’ninbusorundayaşadığıçözümsüzlüğükullanmayaçalıştılar.Birtaşlabirkaç kuş vurma politikasıyla yaklaştılar. Güya PKK’yi sıkıştırmakla Türkiye’yeyardımetmişiken,özdeiseKürtüsttabakasınadevlet olma yolunu açmakla tarihi bir sonuç elde etmiş oldular. Sıkışan Kürtilkelmilliyetçigüçlerinealtıntepsidebirimkansundular.Atinakomplosubusavunmadadilegetirdiğimanlamıylabugirişimleri açıkça ortaya koymaktadır. Bütün bu karşıt çabalara rağmen, Kürtlerin demokrasi hamlesi hızından bir şey kaybetmedi. Tüm Kürdistan parçalarında ve yurtdışı Kürtlerinde ezici çoğunlukla hem yığınsal kitle hareketleri hem de kurumsal alanda açılımlar sağlandı.Kürtlerinkomşuhalklarlaiçiçedemokratikleşmeaçılımlarınıteorikvepratikboyutlarındaözenleçokkapsamlıolarakdeğerlendirmek gerekir. Her şeyden önce Kürt demokrasi hareketi, içindeyeraldığıdevletleriyıkmakgibibiramacıtaşımamaktadır. Budevletlereyöneliktavrı,kendineyönelikdemokratikduyarlılıktır.Demokratikleşmesinibölücülük,ayrımcılıkgibigöstermemektedir.Tersine,özgürdemokratikbirliğedayanangüçlüülkevedevlet bütünlüğünü amaçlamaktadır. Bu yaklaşıma hem Kürtler hem de komşu ulus devletler şiddetle muhtaçtır. Çünkü bu bir yandan çok tehlikeli milliyetçi eğilimlerin karşılıklı şiddet yöntemleriyle 95
muazzam güç kaybına yol açmasını önlüyor, diğer yandan kriz içindekisorunakansız,bütünlüğehizmetedenbirçözümyöntemi geliştirerekbirgüçkaynağınadönüştürüyor.Büyükyaratıcıdeğeri buradadır.Aslındabuçözümükendicoğrafyalarındaençokgeliştiren ABD, İngiltere ve İsviçre gibi ülkeler, büyük gelişmelerini esastabudemokratiktarzaborçludurlar.Kürtlerintoplumyapıları dabuçözümtarzınaşiddetleihtiyaçgöstermektedir.Tarihboyunca şiddetveyoksulluktanepeyzayıfdüşmüşvehücrelerinekadarparçalanmış bir halk olarak, ancak demokrasi ruhu ve bilinci içinde kendini toparlayabilir. Güç kazanıp kardeş halklar içinde bir güç kaynağı olabilir. Demokratikleşen Kürt halkı, demokratikleşen Türk, Arap, Fars, Asuri, Ermeni, Rum, Çeçen, Abaza, Türkmen, Yahudihalklardemektir.DemokratikleşenKürdistan,demokratikleşen Ortadoğu’dur. Bu denli bir demokratik tetikleme özelliğine sahiphalktır.Filistinlilergibiherşeyini,hedefihertürlüyöntemle imhaedenbirçözümstratejisinebağlamaancakgüçtüketir.Ergeç sonuçyinedemokrasidir.Çünkühalklarınçözümüayrıdevletolamaz.Ayrıdevlet,sürekliüsttabakaveburjuvazinintalebidir.Kaldı ki,halklardevletçideolamaz.Devletçilikteorikolarakdahalkçıkarınıkarşılamaz.Devletdahaçokeşitsizlikveözgürlüksüzlükdemektir.Antiemperyalist ve sömürgecilikle oligarşiye karşıtlık dışında,tümdevletleşmelerözgürlüğüveeşitliğiazaltır,çoğaltmaz. Yanidevletkurmayöntemlerinekarşıolmakilkeselbirtutumdur. Burada karşı olunan, devlet kurma özel görevidir.Yoksa zorunlu birdevletolmadurumuortayaçıktığında,bunayöneliktavır,onu elegeçiripkendidevletiyapmakdeğil,onudemokratikduyarlılığa bağlamakbiçimindeolacaktır.Şahsensosyalbilimteorisindevardığımenönemlisonuç,emekçihalklarındevletçiyaklaşımlarıve araçlarıesasalamayacaklarıbiçimindedir.Halklariçintemelaraç, toplumun ekolojik ve demokratik koordinasyon biçimleridir. Bunun için ‘ne ka dar ih ti yaç, o ka dar si vil top lum ku ru luş la rı’dır. Çağdaşdemokrasinindeevrimibuyönlüdür.BaştaAB’deolduğu gibi,klasikdevletmodeliniaşmak,bugünlerdebirAvrupaKonvansiyonu biçiminde varlık kazanmaktadır. Klasik devletten uzaklaş-
96
mak,krizlerdenkurtulmakiçintemelbirilkehalinegelmişbulunmaktadır. ‘Ne ka dar az dev let, o ka dar çö züm’ sıkça tekrarlanan birformülhalinialmıştır. Özcesi,hemtarihivetoplumsalözelliklerihemdeçağdaşgelişmeler,enönemlisidekomşuulusdevletlerinhalklarıylaçokparçayabölünmüşlükveiçiçelik,Kürthalkıiçindemokratikçözümprojeleriniadetavazgeçilmezbiraraçhalinegetirmiştir.Ortadoğu’nun ekmekvesukadardemokrasiyeihtiyacı,bueğilimişiddetleteşvik edendiğerönemlibirfaktördür.Kürtlerinbaşarılıdemokrasiprojeleri, Ortadoğu’nun İsrail’i de kapsamına alacak topyekün bir demokrasihamlesinedönüşmeimkanınasahiptir.ÖzellikleTürklerle KürtlerintarihtengelenOrtadoğu’dabirliktehareketetmetarzları, günümüzdebirliktemuazzam‘Or ta do ğu de mok ra si yü rü yü şü’ne dönüştürülebilir.BuyürüyüşenazOrtadoğu’nunpetrolüvesuyu kadarhalklariçinbirihtiyaçvezenginliktir. Bu temelde ‘İkin ci İs ra il’ olarak çok korkulan ‘mil li yet çi ve dev let çi Kür dis tan pro je si’ yerine,‘De mok ra tik Kür dis tan Pro je si’ Türk,İranveAraplarınulusolarakKürtleredahaolumluveçözümleyiciyaklaşımlarınıgetirecektir.Kürtlerbirkorkukaynağıdeğil,uzlaşıiçinaranılandostvekardeşmuamelesigörecektir.Tüm bölgeiçin‘böl yö net’ aracıolmayerine,gönüllüvegüçlütemelde özgürcebütünleştirmeeksenirolünüoynayacaktır.KürtlerOrtadoğu’nuntemeldemokrasigüvencesivedayanağıolacaktır.Dünyada hegemonyacıgüçlerinaletiolarakdeğil,bölgeninbüyükdemokrasi hamlesinin temel demokratik gücü olarak saygıyla anılma ve desteklenmeyihaketmişbirhalkolarakdeğerlendirilecektir.Zihniyetdönüşümününhalktaveöndergüçlerindebuyönlüsağlayacağı gelişmeler,şüphesizekonomik,sosyal,sanatsalvebilimselalanlar baştaolmaküzere,heralandabiraydınlanmaveidrakgücüyaratacak;özgüryaşamısüreklihayaledilmektençıkarıpnesnelbirgerçekliğevebiçimlendirmeyekavuşturacaktır. 2- Kürtlerindemokratikleşmeprojesiiçin,sorunlarzihniyetve vicdan devriminde çözümlense de, asıl güçlük devlet kurumunun 97
demokratikkurumlarıiçinesindirememesivekendineyönelikbir tehdit gibi algılamasıdır. Ortadoğu devlet geleneğinde halkın her yoğunlaşmasıkendiotoritesineyöneliksayılmıştır.Adetakarıncalaşanbirhalkistemektedirler.Batıuygarlığınınüstünlüğü,bireyive bireylerle kurumlaşan halkı esas almasındandır. Özgür kişilik de devletekarşıdikkafalılıkolarakdeğerlendirilir,tercihedilmez.Kul nekadaruysalise,odenlitercihedilir.İyitebaaolabilenhalkesas alınır.Batıdemokrasileriisebugeleneğiyıkarakoluşmuştur. TürkiyeOrtadoğu’daçağdaşlığaenyakındevlettarafındantemsiledilmesinerağmen,demokrasisorununubunedenlerletamçözememektedir.Demokratikkabarışıvekurumlaşmayıkuşkuylave bir gün otoritesine meydan okuyacak tehdit gibi algılamaktadır. Bununla birlikte 19. yüzyıl milliyetçiliği temelinde gelişen ulusdevletinkatıbiruygulanışısorunudahadaağırlaştırmaktadır.Aynı sorunlarıİranveArapdevletlerideyaşamaktadır.Tümdevletkurumlaşmalarındahakimulusunvedininresmibirkoludadiyebileceğimiz kesim egemen kılınmaktadır. Diğer etnik ve dini gruplar olabildiğinedışlanmaktadır.Bununlayetinilmemekte,‘öte ki’ denilenlerin kendi demokratik sivil toplum kurumlarının önüne çok yönlü engeller dikilmektedir. Resmi ideoloji, resmi ulus anlayışı, resmidil,kültürvesiyasetanlayışınakadarheralanabirdamgavurularak,bunundışınaçıkansuçvesuçlukavramınaalınır;hattavatan,ulus,devlethain iolarakilanıdapeşisıragelebilir.DemokratikleşmesorunsalıesasolarakbuyarıDoğu,yarıBatıdevletkarmasındanilerigelmektedir.Demokrasininkurumlaşmasıbudevlet yapılanmasının aşılmasını, en azından demokratik kurumlaşmaya duyarlıolmasınıgerektirir.Geneldetümtoplumsınıflarının,özelde halksınıfvetabakalarınınözörgütlenmeleribirtehditveotoriteyi kaybetmekdeğilde,çağıngereklikıldığıvesorunlarınçözümüiçin zorunlu olan örgütsel yapılar olarak değerlendirilmelidir. Resmi ideolojivekurumsaldayatmalarıterketmelidir. Türkiye için daha bilimsel bir ulus devlet anlayışı kadar, dil ve kültürözgürlüğünüserbestbırakanbirortam,demokratikleşmeiçin asgarikoşuldur.KendiniKürtveyaTürk,başkaetnikveinançyapı-
98
sından sayma, düşünsel özgürlük olarak anlaşılmalıdır. İster eski çağlardahakimdininavantajsağlaması,isterhakimulusunavantaj sağlamasıolsun,aralarındafarkyoktur.Özündeherikianlayışaynıdırvedemokrasiileuyuşmaz.Kurumlaşmayayaklaşımda,devletanlayışındabuyöndedeğişimlerbeklenirken,demokratikkurumlaşmalarındakendinidevletleözdeşleştirmemesibüyükönemtaşır.Kurumlardevletlerekabetiçindeğil,kendifonksiyonlarıiçinvardırlar. Demokratik kurumlar mensuplarının çıkarlarını devlete taşıyabilirler,amabunudevletinfethibiçimindealgılayamazlar.Devlettenen çokisteyebilecekleri,iradelerinevehaklarınasaygıveduyarlılıktır. Kürtsorunundageçmişteyaşananacıdeneyimleribiryanabırakalım,kurumsaldüzeyde,zihniyetvesanatdüzeyindebilehalensıradanvedoğalgelişmelerekuşkuileyaklaşılmaktavetakibieksik edilmemektedir. Kültürel varlık konusunda araştırma ve temsiller son derece kısıtlılık altında yürütülmekte, çoğunlukla bölücülük damgasıyemektedir.HerKürtlükolgusu,bölücülüğegötürebilecek bir olgu kapsamında şüpheli görülmektedir. Israrla vurguladığım bu hususlar karşılıklı aşılmadan, demokratikleşme çakılı kalmaya devameder.Demokrasiuçağıtekkanatlauçamaz. DevletPKK-KADEK’intümüylesilahsızlanmasınıisterken,demokrasiaçısındanhaklıolabilir.Ancaktamdemokrasiyürürlükte isebudoğrubirtaleptir.Dolayısıylaherikitarafınatmasıgereken adımlar vardır. Bu adımları devlet açısından açıklığa kavuştururken,esasolaraktümKürtleraçısındandaaçıklığakavuşmasıdaha çokgereklidir.Çünkühemzihniyetvekültürhemdekurumlaşma açısındansınırlıbirtecrübeveteorikçerçevesözkonusudur.Herkesdemokrasiyidörtyıldabirseçim,koltukveavantasanmaktadır. Tambirdemagojivehastalıkolanbuzihniyetveuygulamaaşılmadan, demokratikleşmede mesafe alınamaz. Demokrasi, halkın özgürlüğüne inanç rejimi olarak, erdemlerine anlam veren gerçek yurtseverlerinsiyasettarzıdır.Koltukveavantailealakasıyoktur. Rantgetirmez.Halkiçinzorunluolanortakihtiyaçlarındüzenliseçimlerle en iyilerin görevlendirilmeleri amacını taşır. Özcesi, sıkı vedoğrubireğitimdemektir. 99
Kürthalkınındağıldığıtümülkelerdedevletotoritesiylebenzer sorunlarıyaşamaktadır.Tepedentırnağakendiniortaçağköleliğinden (ağalık, şeyhlik, beylik) kurtarmaya çalışırken, bunu hakim ulusdevletleriiçindeerimekiçinyapamaz.Bunuistemek,ortaçağ köleliğindendahabeterbirdurumadüşürmekdemektir.Buyüzden defeodalideolojivekurumlaraşılamıyor.Adetaikilibirkapanakısılmış gibidir. Demokratikleşme, bu iki kapandan acı çekmeden, kandökmedenkurtulmaimkanıdemektir.Buimkanverilmezsesüreklikriz,isyanvebastırmalardagündemdeneksikolmayacaktır. BugerçeklertemelindedahasomutbirKürtdemokratikkurumlarprojesiniöneriolarakgeliştirmekdurumundayım.ProjeağırlıklıbiçimdeheralandakihalkolarakKürtlerikapsamayıhedeflemektedir.Üsttabakayıdışlamamaklabirlikte,onlarıesasalmamaktadır. Çünkü onların ilgisi devletçi çözümleredir. Ayrıca her Kürdistan parçasındaki azınlıklara ve ulus devlet bireylerine de açıktır. Dar milliyetçibirperspektifiesasalmamaktadır. Tüm Kürdistan parçalarını içeren genel bir ‘Halk Kon gre si’ gereklidir. Varolan Kür dis tan Ulu sal Kon gre si (KNK) içerik ve biçimolarakçözümlenençerçeveyikapsamamaktadır.Bunundar veyetersizkaldığı,kendinimevcutihtiyaçlarbağlamındaişlevsel kılamadığı görülmektedir.Ayrıca ulusal ifade ediş milliyetçiliği vedevletçiçözümüçağrıştırmaktadır.Ulusalyerinehalkınkonulmasıgerçekliğedahauygundüşmektedir.Benzeradlıbazıkuruluşlardahavar.ÖnemlibirhususdaKADEK’lebenzerolmasıdır. İkisidekongredirveaynıtabanasahiptir.Birleşmeleridahagerçekçiolmaktadır.İkisininolağanüstübirkongreilebütünleşmeleribiröneriolaraksunulabilir. DüşünülenKHK (Kür dis tan Halk Kon gre si) amaçolarakdevletleşmeyi içermeyen, mevcut ulus devletler ile sorunları barış içindevedemokratiksiyasetesaslarıileçözmekbiçimindekendinitanımlayabilir.Butanımciddi,doğrubirteorikçabanınvepratikeylemliliğinsonucuolarakgeliştirilmektedirvedikkatlekavranmayaçalışılmalıdır.KHK’ninüyesayısıparçalarınnüfusoranına göre 250-300 arası önerilebilir. Üyeler mevcut devletlerin
100
yasalarınıdikkatealarakuygunyöntemlerleseçilir.Yıllıktoplantıyapmasıve25-30civarındabiryürütmekonseyiniseçmeside görevlerindendir.Halkıntümdemokratikleşmesorunlarındakarar vesiyasetgeliştirebilir.Kürtlerinyaşadığıdevletleriniçindeyasadışıdeğil,yasalpartilerleçalışmayıesasalmakdurumundadır.Bu yasalpartileryalnızcakendiiradesindepartilerolmayıp,birdostluk konumu içindedir. Devletlerin yasa ve nizamname düzenine uymalarıesastır.KHK,ancakulusdevletlehalkındemokratikleşme kurumlarını doğru değerlendirip kararlaştırmakla rolünü oynayabilir.İzinverilmesihalinde,bizzatherulusdevletiçindekendiniyasalbirstatüiçinealabilir.Bununmücadelesinivermelidir. İcrakonseyininaltındatemelihtiyacagörekomiteleşmeleregidilir. Başlıca komiteler siyasi (iç ve dış), sosyal, ekonomik, bilim sanatvebasınyayınbiçimindeoluşturulabilir.Bukomitelerinihtiyacagörekolvebirlikörgütlemelerinegitmesivekitleörgütlemesi amaçlaması önerilebilir. Taban örgütlenme olarak komün veyaocaktarzıesasalınabilir.Bütünbuörgütlenmeleraçıktırve demokrasinintemelölçütlerinegöreişleyişleresahiptir. AnahatlarıylaçokkısaolarakşemalaştırmayaçalıştığımveöneriolaraksunmakistediğimKürthalkınınbuyönlüsorumlubirmuhataba kavuşması, ulus devletleri endişelendirmemelidir.Asıl sakıncalıolan,ucu,yetkisivetarzıbelliolmayan,heranheryolabaşvurabilecek sorumsuz ellerdeki amatör, sıkça çeteleşen örgütlerin halksaflarınıişgaletmesidir.Bunabirdeşiddetöğesinikattıkmı, geçmişteyaşananvehalenyaşanmatehlikesiolankaoshalindeki durumlar ortaya çıkar. Bu tür yapılanmaların halk saflarında ve devletiçinnekadarsakıncalıdurumlaryarattığıgözönünegetirildiğinde,KHKtarzıengerçekçiveçözümleyicibirmodeloluşturmaktadır.MeseletekbirKürdistanparçasıolsaydı,butarzbirörgütlenmegerekmeyebilirdi.Amaparçalarveulusdevletlerbirbirinişiddetleetkilediğiiçin,butarzbirörgütlenmevesiyasettemsilciliğineihtiyaçolmaktadır.Türkiyeaçısındangeçmişlekıyaslandığındanbelkiürkütücügelebilir.FakatyanıbaşındakiKürtmilliyetçiliğinindevletleşmeyeaçıkyapılanmasıkarşısında,üniterdevleti 101
esasalanveiyitanımlanmışbirdemokrasiyiamaçlayanbutarzbir yapılanmaenuygunçözümaracıolarakgörünmektedir.Aksihalde halkmilliyetçiayrılıkçılığadalgalarhalindekapılacaktır.İlkelmilliyetçiliğinvereceğigüvenceneolursaolsun,objektifolarakgelişeninbugerçeklikolduğusonIrakoperasyonundayeterincenetlik kazanmıştır.Türkiye,Kürtsorununukendisorumluluğundagörürken, bu tür bir örgütlenmeyi kuşku kaynağı gibi değil, teşvik ve destekgörmesigerekenbirdost,biruzlaşmamuhatabıolarakkabul etmelidir.Reddetmevekarşıtavır,biryandandevletçimilliyetçiliğigüçlendirirken,halkgüçlerinidehemsilahaveşiddetehemde zorunluayrılıkçılığateşviketmişolur.Dünyadaçoksayıdaörneklekıyaslandığında,bumodelin,yaklaşımınenyapıcısıolduğugörülecektir.KüçükbirÇeçenistan,Kosovabileayrıdevlettenaşağısınıkabuletmiyor.Tabiibutavırlarıdasorunlarıkangrenleştiriyor. Eğerbuöneritaraflarcauygungörülürse,geriyebirPKK-KADEK ileKNK’ninbirleşmesorunugündemegelebilir.Butemeldearayışlarilkeselvepratikyöndegeliştirilir. Bugenelprojedışındaçözümleyiciaraçlarbüyükönemtaşır. Si vil Top lum Ör güt le riy le (STÖ),KHKveyasalpartileribirbirlerinealternatifolarakgörmemekgerekir.Herbirisinikendialanı ve yapılanması içinde ele almak daha doğrudur. Her yapılanmayıihtiyaçlarbelirler.Şematik,bürokratikörgütlenmelerkesin amacahizmetetmezvesorunlarıçözümsüzbırakır.STÖdeçok yaygın olarak, merkezi ve mahalli olarak geliştirilebilir; ekonomikiçerikliolanındansosyal,kültürel,ekolojik,sanatsal,bilimsel,sportif,eğitsel,sağlık,tarih,vb,‘han gi alan da ih ti yaç, ora ya bir STÖ’ esprisiileyaklaşılmalıdır.Buamacauygunkişilikler veişlerlikleraslaihmaledilemez. Yasal demokratik partiler de Kürtler açısından çözümleyici ve büyükönemtaşır.SaltKürtleriçinpartianlayışıyanlışlıklarayol açmakla birlikte, Kürtlerin yoğun bulunduğu ve kendilerine özgü sorunlarınyaşandığıalanlardaKürtdemokratikpartilerininkurulmasıyasalolarakdamümkünveişlevseldir.Butürörgütlenmeler milliyetçiırkçıesaslardanuzakdurmalı,milliyetayırımıgözetme-
102
melidir.Amaçoğunlukalanlarındaisterbağımsızisterseksiyontarzındabiçimlenmelereaçıkolmak,demokratiktarzınişleyişiaçısındançokönemlidir.Bu,Batı’davedünyanınheryerindeyaygınca görülenbirtarzdır.Doğalolarakbupartilerdemokratikkoalisyonlarhalindeiktidarolabilirveyaetkileyebilirler.Yalnızbaşınahareket etmeleri etkilerini kesinlikle zayıflatır. Geniş demokratik ve ekolojikkoordinasyonlarbiçimindehareketendoğrutarzdır. Kürtlerinözelliklebilimvesanatla,eğitimvemedyaalanlarındakikurumlaşmalarınınöneminiayrıcabelirtmekgerekir.Kültürel özgür ifade için bu kurumların başta gelen rol oynadığı açıktır. Ulus devletin bu yönlü kurumlardan çekinme yerine destekleme görevivardır.Zatenresmidilinyaygıneğitimiveişleyişisözkonusuyken,ilkokulseviyesindebirKürtçeeğitimancakteşvikgörebilir.İkidilliolmakbirtoplumzenginliğiolarakgörülmelidir.Hindistan’dayüzlerce,İsviçre’dedörttemeldilinişlevselliğidevletin işleyişini engellemiyor, ulusal bütünlüğü bozmuyor. Demokratik kurumlaşmanınönemlibiralanıdabelediye,kentvekırsalköylerdir.Coğrafizeminle,dolayısıylaekolojiyleyakındanilgilibualanlardaki demokratik kurumlaşmalar, demokratik rejimin temelidir. Köyvekentdemokratikleşmedikçe,tümtoplumunüstündeistenildiğikadarmerkezikurumlarveyönetimleroluşturulsun,kendibaşlarınademokratikleşmeleriolasıdeğildir.Demokrasilerözügereği halkıntabanındankalkan,onuniradesinikolektifyönetimetaşıyan birmahiyetarzederler.Önemibumahiyetindenilerigelir.Dolayısıylakentlerdebelediyeler,köylerdeköykomünveyaocakları(ihtiyarheyetleridarvefazlademokratikdeğildir)kavramvekurum olaraküzerindedurulmayıgerektirir.Kendibaşınabelediyeveköy yönetimleri demokratiktir denilemez. Demokratikleştirilmeleri başlıbaşınabirsorundur.Biryandandevletinbualanlarüzerindekiezicigücününzorunluhallerveülkegenelindekiihtiyacındışındakaldırılması;diğeryandanadetafeodaltoplumdankalmabelediyeveköyağalığıbiçimindekiobjektifuygulamanın,halkınözgür iradeseçimivedenetimiyle‘ko mün’ ve‘kent mec lis le ri’nce oluşturulupdenetlenmesigerekir. 103
Dahagenelbiranlayışolarak;dünyaçapındagelişenyerelliğin, yerelkültürveekolojininartanbüyüköneminedeniylebualankurumlaşmalarınaentelektüeldüzeydeyüksekilgigöstermekveörgütlemek başta gelen demokratik siyaset konularıdır. Çerçeve tanımlanmasınıböyleyapabileceğimizköyvebelediyekurumlaşmalarınıKürttoplumununözelliklerineuyarladığımızda,dahasomut olarakkentleriçin‘öz gür lük çü be le di ye ha re ke ti,’ kırsalköyalanlarınailişkinde‘öz gür lük çü ko mün ha re ke ti’ olarakadlandırmak uygundur.Halkıbirağa,tarikatbaşı,muhtarvekorucu-bekçinininsafına bırakmak demokrasinin inkarıdır. Feodal mahalli güçlerle, merkezi devletlerin yüzyıllarca halka dayattıkları bu tüm antidemokratikyönetimanlayışları,uygulamalarıvekurumlaşmalarıaşılmadan,geneldemokratikleşmenindebaşarılmayacağıaçıktır. HakimulusdevletparlamentolarıileFedereKürtParlamentosu’nunKürthalkıaçısındanbazıtemsilcileriniilgiliyasalarçerçevesinde seçip bir ‘de mok ra tik uz la şı’sı nı aramak açısından önemivardır.Kendivarlığınıveözgürlüğünütanımayantümparlamentoların, Kürt halkının özgünlüklerini temsil etme diye bir sorunlarıyoktur.EnbasitinsanhaklarıolanKürtçocuklarınaanadileğitimivekültürelgeleneklerinegöreadlanmaveyaşamaolanaklarının sınırlandığı ortamlarda, ‘Kürt par la men ter ler den’ bahsetmek olası değildir. Diline ve kültürüne sahip çıkmayanın halktemsilcisiolarakadlandırılmasınınhiçbirsiyasisözlükteyeriyoktur.AmahakimulusvedinleradınatarihteolduğugibikendilerinigörevligörmelerimümkündürveKürtkökenlileraçısından da sosyolojik gerçeklik budur. Dolayısıyla önümüzdeki süreçtedevletgeneliaçısındanolduğukadar,ulusaltemsilkurumlarıaçısındandayenibiçimarayışlarıönemtaşımaktadır.Demokrasinin bu kıblegahları açısından, özellikle Türk, İran, Arap ve KürtFedereMeclislerindeKürthalkınıngerçekçitemsiliözdeve biçimdeönemlibirsorunolarakdurmakta,demokratikuzlaşıaçısındanbüyükönemarzetmektedir. Demokrasininkurumsaltemsiliaçısındansonbirönemlinokta da, temel toplum kategorileri olan kadın, gençlik, etnik ve dini
104
gruplaşmalarınözgünkurumlaşmalarıvekitleselörgütlenmelerinin vazgeçilmez öneme sahip olduklarıdır. Sivil toplumun en önemli kesimleri olan bu alanları demokratik kitlesel örgütlenmelere kavuşturmadan, tam özgür ve eşit bir demokrasiden bahsedilemez. Demokratikkurumlariçingenelyasalarınuygunluğuyla,demokratikişleyişecevapverentüzükveyönetmeliklerdeönemleçözümlenmesigerekenkonularvesorunalanlarıdır. Biröneriolaraksunduğumdemokratikkurumlaşmayailişkinbu görüşlergerekliolurvefırsatdüşersedeğiştirilipgeliştirilebilir. 3- Demokrasiler halk eylemliliğiyle bağlantılı rejimlerdir. Halkıneylemininolmadığıyerlerdedemokrasileryeşeremez.Devletin halkıneylemliliğinesaygısıkadar,halkındadevletesaygılıolması, onunkendisineduyarlıolandüzeninibozmamasıgerekir.Karşılıklıbirkonsensüstebuluşmalarıesastır.Herşeyindevletebırakılması ne kadar demokrasiden uzaklaşmaya götürürse, her şeyin halk eylemciliğine bırakılması da anarşiye götürür.Tarih boyunca çok denenenbuuçnoktalaradüşmemekönemtaşır.Sonyüzyıldaözelliklegerek‘ulu sal kur tu luş,’ gerek‘sos ya list kur tu luş’ adınayürütülenayaklanmavesavaşlarıdahalkeylemliliğiolarakkutsamak gerçekçideğildir.Sontahlilde‘re el sos ya liz min’ ve‘ulus dev let le rin’ aşılmasıgerçeği,buiddialarınfazlabilimselolmadığınıyeterinceortayakoymaktadır.Toptancıolanbunlarvebenzerikavramlaradahaihtiyatlıvegerçekçiyaklaşmaksondereceönemlidir.Bir nevidin,hanedankavramlarınabenzemektedirler.Artıkhalkıneylemliliğiçokzorunlumeşrusavunmadışındazoriçermemekkadar, devlet yıkma ve kurma amaçlı da olmamak durumundadır. Aksi halde70yıldageçsevedünyanın1/3’ündeegemendeolsaaşılmaktankurtulamaz.Doğrusu,halkeylemliliğininesasamacı,devletinkendidemokratikkurumlaşmasına,böylelikleözgürleşmesine rızagöstermesivebununiçinsorumlutemsilcilerinikabuletmesi biçimindeformüleedilmelidir.Nedevletetapınmaknedeyıkmak içinhalkadınasavaşlarveeylemlerdoğruvemeşruolarakdeğerlendirilemez;değerlendirilirsebile,halkınözgürlüğüneensonunda tersdüşmektenkurtulamaz. 105
Buçerçevededevletvehalkındemokratikkurumveeylemliliklerinin birbirlerini tanımaları toplumsal meşruiyetin özüdür. Türkiye’de,son30-40yıldasağda,solda,diniveyaetniktemellerdekieylemliliklervedevletinbueylemliliklerekarşıtavrıbirçok noktada aşırıya kaçmış; karşılıklı meşruiyete hizmet etmemiştir.Demokratikvesosyalistgeçinengüçleringizlisilahlıduruma geçmeleriyle, devlet adına sola karşı ‘ül kü cü,’ Kürtler ve PKK’lilerekarşı‘Hiz bul lah’ tarzındayapılaneylemlerdemokratikleşmeye büyük zarar vermiştir. Bunun meşru savunmalarla izahlarıgüçtür.Karşılıklıbirözeleştirivemeşruiyetlerinitanıma süreci, tüm toplum ve öncü güçleri arasında hoşgörü ortamının yaratılması ve demokrasinin insan haklarına ilişkin gelişmelerin işlerliğiaçısındanönemlidir.Türkiye,geçmişibirtarafındiğerini suçladığı biçimiyle kalamaz. Gerçekçi yol; herkesin ve grubun demokratikkriterlertemelindekendinigözdengeçirmesi,gerekli özeleştiriyiyapmasıvegeneltoplumsalmeşruiyetekararkılmasıdır.Bunadevlettentutalım,kendinienmasumgösterentarikatlar veaydınlarakadarherkesgirer. Kürtler açısından demokratik eylemlilik büyük önem taşır. Kendidemokratikkurumlarınıvedevletnezdindemeşruiyetlerini ancak kendi meşru eylemlilikleriyle sağlayabilirler. Bunun doğrubiçiminibulmalarıgerekir.Tarihselvedünyaçapındayol göstericiörneklervardır.Amabunlarınolduklarıgibitaklitedilemeyecekleri açıktır. Hindistan’da Gan di’nin pa sif ey lem tarzından GüneyAfrika Cumhuriyeti’nin get to ha re ket le ri ne; Fi lis tin İn ti fa da sı’ndan günümüzArjantin’indeki sokak ve mahallelerin ko mün ve özerk yö ne tim benzeri hareketlerine kadar birçok örnekincelenmeyedeğerdir.Kürtlerin,olduklarıdevletlerintümünde, bir ‘ba rış ve de mok ra tik meş ru i yet ta nı ma’ sloganı altında yaygınvesüreklihareketidemokratikleşmelerinehizmetedebilir. Çokzorunlumeşrusavunmalardışındazoraraçlarınabaşvurmadan,buyönlübarışvedemokratikeylemliliklerinibiryasalhak olarakdatalepetmelerigerekir.Buradaikiönemlikoşul,taleplerin şiddet içermeyen ve devletten ayrılığı savunmayan nitelikte
106
olmalarıdır.Bununyanında‘ana dil de eği tim hak kı,’ ‘yok sul luk ve iş siz li ğe ça re’ eylemlilikleribüyükönemtaşır.Bunabenzertemelihtiyaçlaradayananeylemlilik,enazdemokratikleşmeninkurumlaşmalarıkadargereklidir.Devletlerindebunlarınyasadışılığataşmamalarıaçısından,kontrolhakkınısüreklikısıtlamaveişlevsiz bırakma biçiminde demokrasinin özüne aykırı kullanmaması önemlidir. Eylemliliklerin yasal meşruiyeti amaçlamaya dikkatetmeleri,bunlarıaşmamakiçinyeterinceörgütlüvedisiplinli olmayı bilmeleri gerekir. Toplumun genel hassasiyetlerine dikkatetmekdekarşılıklıvazgeçilmezbirhusustur. Önemli bir demokratikleşme ve barış problemi de PKK-KADEK’insilahlıkonumudur.PKK-KADEK’insiyasiolarakkendini meşrulaştırmasınailişkinKHKçatısıaltındabirleşmeleriönerisindebulunmuştum.Silahtanarınmakiçinise,ilgilidevletinbazıyasalçerçevelergeliştirmeihtiyacıvardır.Türkiyeörneğindedüşünülen ‘piş man lık ya sa sı’ hem kapsam hem de biçim olarak sürecin özüne cevap vermemektedir. Genel bir af için koşullar da uygun görülmediğinden,dahagerçekçibiryol,genelbirsilahbırakılması karşılığında,katkısunanherkese–yurtdışında,Avrupa’dakanundışınadüşenlerdahil–cezaevindevedağbaşındasilahlıolanlarıda kapsayan,cumhuriyetindemokratik,laik,sosyalvehukukiözelliklerinekatılımhalindebarışimkanıverenbirdüzenlemedir.Böyleliklesilahlıdirenmedekararlıolanvecumhuriyetisayılannitelikleriyletanımakistemeyenlerindurumugözönünegetirilirken,dahaonurluvecumhuriyetinhedeflerinegönüllükatılımadadahabütünleştiricivegüçlendiricirolünüoynamaimkanıverilmişolur. Bununtarihivetoplumsaltemelidevardır.Otuzyılöncebaşlarken ‘ko mü nizm,’ ‘Kürt lük’ vb konular yasak iken, bugün legal partilerhalinegelebilmişlerdir.Yinebirçokörgütsilahbırakmıştır veyabırakarakdemokratikbütünlüğükabulehazırdır.Ohaldebu tarihitoplumsalgelişmeyikonuylailgilidüşünülenbiryasadaiçermekvedilegetirmeksonderecedoğru,gerekli,önemliveçözümleyicidir.Aksihaldeolacakolanınekadararzuetmesekde,daha öncePKK-KADEKaçısındanbelirttiğimgibi,Irak’taABD’ninde 107
dayatmasıyla yaklaşık on bin silahlı güçle, 15Ağustos sürecinin (250katılımlabaşlamıştı)çoküstündebirgüçlezorluklara,acıve kayıplarayolaçabilecekyenibirsüreçkaçınılmazolur.UzunsüredirbuyönlübiryolunaçılmamasıiçinçoksayıdaöneriyihemdevlethemdePKKtarafınailetmiştim.Beşyıldırbirsakinlikdönemi bugirişimiminsonucudur.Nihaiçözümvedahadaamansızyeni birsürecinbaşlamamasıiçinbir‘ba rış ve de mok ra tik ka za nım ya sa sı nı’ geliştirmekhayatibirkonudur.Çözümleyiciyaklaşmamalarıveateşekörüklegitmeyitercihetmeleri,onlarcahükümetinsonunugetirmişti.Toplumkesinliklehuzur,işvehoşgörüistemektedir.Devletiişletenhükümetin,butemeltaleplereyanıtolarak,ters anlama gelebilecek ‘piş man lık ya sa sı’ yerine, ‘de mok ra tik bü tün lük ve ba rı şı’ köklü amaçlayan yasal formülü geliştirmesi mümkündürvehayatiönemehaizdir.Aksihaldemevcutsilahlıgüçlerin uzunvadelisilahlıbirmücadelesürecinegirmelerikaçınılmazolur. Hükümete yazdığım son mektubumda bu amaçla bağlantılıydı. Türkiye’deKürtsorunundankaynaklanansendromartıkaşılmalıdır.Kürtdemokratikhareketiningenelhedefi,tümTürkiye’detam demokrasidir. Türkiye’nin AB kriterlerini hedeflemesi bu amacı karşılamaktadır. Kürt’ü tarihe gömme geleneksel politikaları söz konusu olamayacağına, Kürtler için de her şart altında ‘be nim de dev le tim ol sun’ anlayışı hedef teşkil etmediğine göre, devletlerin gönüllü katılıma dayanan ‘Kürt de mok ra tik re for mu nu’ kabul ederek,hemiçbünyeleriiçinhemdetümbölgedeköklübirbarış vedemokratikleşmeadımınıatmalarıtarihigörevleridir. Özcesi Kürdistan halkının demokratik çözüm projesi heyecan veriyor.KürtlernasılkiilkSümersınıflıvedevletlitoplumuygarlığının gelişmesinde ana (neolitik) kaynak rolünü oynayıp tarihe devbirkatkıdabulundularsa,günümüzdedeaynıalanda,gelişmiş son‘ABD vah şi uy gar lık’ güçleriylekendiözdemokrasideneyimleriniilişkiveçelişkiiçindegeliştirmeyeçalışıyorlar.YenibirHelen sentezinde Ortadoğu’nun kimliğini dokuyorlar. Kürt ‘Te ji’si dönecekveOrtadoğu’yudemokratikuygarlıkçağınaulaştıracaktır. Bizedüşen,‘Ye ni Gıl ga meş ve İs ken der le re’ kulolmadan,busefer
108
uygarlığa halkların efendisiz katılımlarının umut kaynağı olabilmektir.Evrenselözellikleribağrındataşıyan,‘halk la rın de mok ra tik ve eko lo jik uy gar lı ğı nın’ şafakvaktinde,aydınlığınilkışıklarınıbukezdeilkolarakçakabilmektir. İmralı sürecinin bireysel olarak dönüşümümdeki etkilerinin bu savunmadaçarpıcıolarakişlendiğikanısındayım.BaştaKürthalkı veyoldaşlariledostlariçinmuazzamderslerleyüklüolmasıkadar, karşıtlarımiçindederslerledoludur.Gerekensonuçlarımutlakaçıkarmaları,ihtiyacıolanherkeseönemliyardımolarakanlaşılmalıdır.İnsanlıkiçinilkacıduyanEyüp’lebuyüceduyguyuinsanidrakihalinegetirenİbrahim’iniyibirhemşehrisiolduğumukanıtladığımainanıyorum.Bugünküinsanlığıyaratankültürünöyküsübu nebihikayelerindegizlidir.Onlarıçağındilineçevirerekokunmasınaçalıştım.Başarıiçintarihgereklisözlerisöylemeyedevamedecektir.AsılgelişimkaynağınıbukültürdebulanHelenkültürü,İskender’le bu topraklarda insanları karınca gibi ezerek bir sentez oluşturdu.BukültürdenbenimpayımadadüşenbuAtinakomplosuoldu.Verdiğimyanıt,coğrafiolmasada,idrakvevicdandüzeyindetümHelenveBatıkültürünekarşıbirantiİskenderizm’dir. Diğeradımındaantiİskenderolacağınadairumutluyum. AtinaKarmaYeminliMahkemesiveJüriÜyeleri’ne,demokrasi ve insan hakları maskesi altında Atina beşli oligarşisi tarafından Zeustarzıİmralıkayalıklarınaçakılmışhalde,Prometheusvarive ikincibirSokratesgibisavunmayaptığımiçinvekendilerininçoktan verilmiş bir hüküm hakkında bir şey yapamayacaklarına dair üzüntülerimibelirtir,saygılarımısunarım. 20 Ma yıs 2003 İm ra lı Tek Ki şi lik Tu tu ke vi Ab dul lah ÖCA LAN
109