Kunstroutekaart Singeltracé - Rotterdam Noord by CBK Rotterdam

BLIJDORP

Singeltracé Rotterdam Noord

Met uitzicht op de oude entree van Diergaarde Blijdorp (A) is de weids opgezette Statensingel het meest deftige lid van de singelfamilie, met veel stilte, dure appartementswoningen rijkelijk voorzien van gevelplastieken van begin vorige eeuw. De bruggen bevatten enkele onbekende juweeltjes: sculpturale sluitstenen, kunstwerkjes uit de avant-gardebewegingen van de jaren dertig.

A DIERGAARDE BLIJDORP

3 Leendert Bolle SLUITSTENEN VAN BEUNINGENBRUG

Het was 1842 toen een ambitieuze Rotterdamse architect, Willem Nicolaas Rose, de singels ontwierp als een grand plan, samen met zijn collega De Jong. Het was een reactie op de cholera-epidemie van tien jaar eerder. De bochtige oude binnenstad in het overbevolkte Noord en Crooswijk was bedompt en smerig. Rose tekende een familie van waterwegen om lucht en ruimte te scheppen in het benauwde stadsplan. Via Noord meanderen ze door tot in Crooswijk. Hygiëne en waterafvoer waren de belangrijkste motieven, tegelijk was enig schoonheidsgevoel de architecten niet vreemd. Ze haalden inspiratie bij de Engelse landschapstuinen.

In 1862 begon de bouw van de singels, hypermodern met nieuwigheden zoals trottoirs en straatlantaarns. Maar het is vooral die pittoreske kwaliteit waardoor we er nu zo aan gehecht zijn. Dusdanig zelfs, dat toen de gemeente Rotterdam eind vorige eeuw de spades in de gazons zette voor een grote opknapbeurt,

Wat deze wandelroute van vijf kilometer bindt is dat verleden en groen samengaan met de huidige stadsdynamiek. De wandeling concentreert zich op beelden en sculpturen rondom de singels. Dit is een selectie uit het grote aantal kunstwerken, dat in deze wijken te vinden is. Bijvoorbeeld zoals hierboven afgebeeld een muurschildering van Charlotte Schleiffert uit 2011 met de titel Wwhhhaaahhh!!! op de hoek Zwaanshals/Zaagmolenstraat. Deze kaart is tevens een uitnodiging om het Singeltracé te onderbreken en door de achterliggende wijken te dwalen. Veel plezier!

Viermaal had de Rotterdamse atlete Fanny Blankers-Koen gezegevierd op de Olympische Spelen in 1948. Beeldhouwer Han Rehm vereeuwigde haar in 1954 in brons, op het moment dat ze finisht, het lichaam naar voren geworpen, vol snelheid en triomf. “Het enige wat ik deed, was wat hardloopwedstrijden winnen,” zei de kampioene die twintig wereldrecords zou vestigen.

10 J.H. Baas SPECULAASJES

Bewoners klaagden in de 19e eeuw over de enorme stank van de singels waar afvalwater in stroomde. Riolering en gemalen brachten hier verandering in. Dit in 2009 gerestaureerde gemaal uit 1923 is een gemeentelijk monument dat binnen gigantische installaties bevat om nog steeds de waterhuishouding in de buurt op peil te houden. Het pompt regen- en afvalwater naar het Heemraadsplein, daarvandaan richting de havens.

5 Herman Bieling SLUITSTENEN STATENBRUG

Vierhonderd jaar voor de bouw van de kerk (1933) werd Willem van Oranje geboren (1533). Vandaar de naam Prinsekerk. Voor het kerkgebouw zijn diverse onderdelen uit de voormalige Oosterkerk (gesloopt in 1930) overgebracht, o.a. het orgel, de preekstoel, de Avondmaalstafel, de kerkenraadbanken en het Christusmedaillon. De toren is 29 meter hoog en bevat drie luidklokken. Deze klokken hebben een naam. Van klein naar groot: de Juicher, de Roeper en de Trooster. De grandeur van de Statensingel is ook te vinden aan de in 1865 gegraven Spoorsingel met zijn herenhuizen uit begin twintigste eeuw. De Spoorsingel heette eerst Diergaardesingel en werd pas vernoemd naar dit moderne vervoersmiddel na de aanleg van het Nederlandse spoornetwerk naar Rotterdam en de opening van het treinstation Delftse Poort.

8 Guido Marsille en Onno Poiesz KRYPTONIAN ICE LAKE

BenthemCrouwel ontwierp samen met West8 en gemeentearchitect Maarten Struijs het in 2014 geopende stationsgebouw. Om niet meteen het verleden te vergeten zijn van het gesloopte naoorlogse gebouw twee abstracte decoratieve sculpturen gered, 'Speculaasjes' in de volksmond. Ze zijn herplaatst op de perrons, één vlakbij deze noord-uitgang. Ze keren ook terug in decoratieve patronen in het stationsinterieur. In de voormalige arbeiderswijk achter deze chique singels is in 2012 bij een woonblok een binnentuin aangelegd, aan de Pieter de Raadtstraat. Kunstenaar John Bosma ontwierp hiervoor een barok hekwerk van fietsframes (B), het soort dat wel eens uit singels wordt gedregd. In de Jacob Loisstraat werd nieuwbouw voorzien van deurroosters ontworpen door Ben Zegers (C). De gietijzeren vormen zijn een verwijzing naar diverse giften (‘prove’) van de rijken aan de armen, waar de buurt zijn naam aan ontleent: de Provenierswijk. De meeste kunstwerken in de wijk en aan de Provenierssingel zijn op initiatief van actieve bewonersverenigingen tot stand gekomen.

C Ben Zegers DE ANDERE DEUR

2 Hendrik Chabot SLUITSTENEN VAN AERSSENBRUG

Voor de vier bruggen over de Statensingel vroeg de gemeente in crisisjaar 1931 enkele Rotterdamse beeldhouwers om sluitstenen te houwen – als inkomstenvoorziening en ter versiering. De beroemde schilder en beeldhouwer Hendrik Chabot versierde de Van Aerssenbrug met een masker en een jongen op een ezel. Vooral het markante masker toont hoe Chabot een van de eerste en belangrijkste expressionisten in Nederland was.

Herman Bieling was fanatiek betrokken bij internationale avant-gardes, lid van de legendarische Rotterdamse kunstenaarsgroep De Branding en steunde later in de oorlog de Duitse bezetter. Hij toont met deze stenen maskers op de Statenbrug zijn interpretatie van het kubisme, ondiepe vlakken met expressieve koppen in grafische lijnen.

6 Adriaan van der Plas SLUITSTENEN DRESSELHUYSBRUG

Eind vorige eeuw gebruikten omwonenden kunst als strijdmiddel tegen de verpaupering van de wijk. Zo ontfermde een bewoner zich over de kapotte sculptuur van drie vissen met kinderfiguren, medio vorige eeuw ontworpen door beeldhouwer Gerard Héman. Kunstenaar Ronald Motta assembleerde de vissen tot de huidige fontein, die in 1998 door bokser Regilio Tuur werd onthuld ongeveer tegenover het huis waar Héman veertig jaar woonde en werkte.

de Schoterbosstraat 6 zit viltatelier ‘De Viltmannen’ waarvandaan je op de volgende singels belandt. Op het Gele Gebouw, een gemeenschapsgebouw met creatieve bedrijven uit de maakindustrie in de Zomerhofstraat, prijkt een nautisch gevelreliëf van Loeki Metz (F).

E Karel Appel ZONDER TITEL

In 2013 werd het singelplan bekroond met een zitplek van Guido Marsille. De boomstambanken in terrazzokeramiek hebben een hang naar de 19e-eeuwse romantische decors en imitaties van natuur. Onno Poiesz plaatste als contrast bronzen beelden die uit het niets lijken te zijn verschenen: laarzen en een half abstracte edelsteen, onwerkelijk als uit de films van Superman.

9 Henk Visch IN DE STAD

Geïsoleerd op een eilandje staat sinds 2014 deze bron-

De Provenierssingel werd in 1898 aangelegd met een groenontwerp van tuinarchitect Vervooren. De huizen aan de Spoor- en Provenierssingel zijn in art nouveau of eclecticistische stijl. Hierachter werden arbeiderswoningen gebouwd, veelal gerenoveerd of vervangen in de stadsvernieuwing van de jaren tachtig.

11 Gerard Héman DRIE VISSEN

Noorden. Er staan kunstwerken op het Bleiswijkplein (pinguïns van Herman Lamers, op een windroos die de vele windrichtingen van de Rotterdamse bevolking symboliseert, 2002 (G)) en het Brancoplein (de tafelbank van Jeroen Hoogstraten, 2006 (H)). Museumwoningen (I) aan de Jacob Catsstraat 23 (beperkt open) bieden inkijkjes in het wonen in deze arbeiderswijken voor en na de oorlog.

H Jeroen Hoogstraten TAFELBANK

12 Tom Waakop Reijers DE ZONNEBAADSTER

De humoristische beeldhouwer Leendert Bolle, die ook de abstracte dierfiguren houwde voor op de palen bij de entree van Diergaarde Blijdorp (A), toont met zijn sculpturen van Henry Ford (op een auto) en Charlie Chaplin dat hij door Amerika heeft gereisd, een ode aan de grote iconen van die crisisjaren.

1 Han Rehm FANNY BLANKERS-KOEN

die negentiende-eeuwse ontwerpgedachten teruggebracht werden. Dat maakt de singels een soort tijdmachine, terug naar vroeger. Honderdvijftig jaar na dato bieden die singels bovendien een interessante inkijk in een paar zeer verschillende stadsdelen. Via de chique Statensingel in Blijdorp leiden de Spoor- en Provenierssingel door de Provenierswijk. De architectonische verscheidenheid van art nouveau en neo-eclectische ‘grachtenpanden’ aan deze singels ontstond doordat de gemeente geen richtlijnen uitgaf – geld en smaak zouden wel gelijk opgaan. De Berg- en Noordsingel lagen bij de aanleg nog in kaal polderland maar voeren nu door het Oude Noorden, een kunstenaarsbuurt met veel kleine cafétjes en winkeltjes. Aanpalend liggen verschillende culturele hotspots. De Boezem- en Crooswijksesingel slingeren door Crooswijk waar de stadsvernieuwing van de jaren tachtig het aanzien bepaalt.

zen jongeling van Henk Visch te zwaaien. Verwelkomt hij de forensen die uit het station komen of wil hij ons iets anders duidelijk maken? Probeert hij zich groot te houden in de dynamiek van de stad?

7 PRINSEKERK

4 GEMAAL

De Romantische Singelfamilie van Rotterdam werd halverwege de 19e eeuw ontwikkeld en vanaf 2000 intensief gerestaureerd. Vijftien jaar duurde de uitvoering van Het Singelplan, inclusief de bijbehorende kunstopdrachten bedacht door de heren Lim en Kliest, onder aanvoering van de gemeente en het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam. Deze kaart leidt langs de singels van drie wijken in Rotterdam Noord: Blijdorp, het Oude Noorden en Crooswijk. Er zijn kunstwerken uit diverse periodes te ontdekken. Het is een uitnodiging om te onthaasten en terug te gaan in de tijd.

Beeldhouwer Adriaan van der Plas verbeelde voor zijn sluitstenen een visventer en een vrouwengezicht, ingetogen in een organische stijl vol intimiteit. Tegelijk schemeren expressionistische invloeden door in de glooiende stilering. Als eerbetoon worden in Hillegersberg straten vernoemd naar Van der Plas en Leendert Bolle.

Het voormalige gerechtsgebouw is een van de zuiverste voorbeelden van de internationale neorenaissancestijl in Nederland, uit 1899. De gevangenis erachter, uit 1872, lag toen in het weiland en is na het oprukken van de stad om veiligheidsredenen in onbruik geraakt. Als enige stervormige gevangeniscomplex van Nederland is het een Rijksmonument en zeer populair op Open Monumentendag. De bijbehorende kapel was Nederlands eerste ‘bajeskerk’.

19 Willem Verbon MONUMENT ENGELSE VLIEGERS

F Loeki Metz ZONDER TITEL Zijn glimmende deurbel geeft volgens kunstenaar Tom Waakop Reijers aan dat hij meer bezoek en opdrachten krijgt dan collega's. Dit beeld uit 1996 toont precies waartoe de landschappelijke aanleg van deze singels bedoeld zijn, om te onthaasten en te genieten. Ook dit beeld was een bewonersiniatief om de wijk te verbeteren, onthuld omdat de singel honderd jaar bestond.

13 Klaas Gubbels IN DE VERTE EEN ZWAAN

De lijnen van de Berg- en Noordsingel volgden zo veel mogelijk de sloten, voetpaden en wegen uit die polder. De Bergsingel is de meest noordelijke van Rose’s singels en lag destijds in een nog onbebouwde polder, waar Rose arbeiders wilde gaan huisvesten in bouwblokken met binnenhoven.

De Noordsingel is een groene long in het dichtbebouwde Oude Noorden met aan de oevers het gerechtsgebouw, sfeervolle architectuur en antiekwinkels. Daarachter ligt het Zwaanshalsgebied (J) dat de afgelopen jaren flink aantrekkelijk is geworden door restauraties, nieuwbouw, kunstwerken en de vestiging van creatieve ondernemers.

16 Jeroen Doorenweerd BLAUWE BRUG

14 Marcelle van Bemmel LATER IS NU TOEN

Van zijn jeugd aan de Provenierssingel herinnert de Arnhemse kunstenaar Klaas Gubbels, bekend om zijn gestileerde koffiepotten, hoe hij door een zwaan gebeten werd. Vandaar de titel van dit gestapelde beeld dat oprijst tot in de treurwilg, in fel contrasterend oranje, gerealiseerd op initiatief van bewoners die ook een eendenkooi kochten en eenden loslieten in de singel.

HET OUDE NOORDEN De Provenierssingel eindigt aan de Schiekade waar twee statige sculpturen van De Witt en Huygens (D) als 17e-eeuwse grondleggers van de verzekeringswiskunde cachet geven aan het voormalig verzekeringsgebouw. De bouw begon al tijdens de oorlog, kort na het bombardement. Hierachter vind je een monumentaal glas-in-betonwerk van Karel Appel (E) aan het ROC Zadkine. Dat schoolgebouw ligt aan het Benthemplein; een uniek waterplein ontworpen door De Urbanisten, wat in gebruik wordt genomen door skaters en bootcampers. Via de Teilingerstraat kom je in het hippe Zohokwartier. De ogenschijnlijk gewone straatmeubels zijn door ontwerper Ester van de Wiel vervormd tot huiselijke zitkamers. Rechtsaf in

Kunstenaar Marcelle van Bemmel maakte in 2005 dit granieten dichtwerk dat alleen in de waterspiegeling te lezen is. Dat vergt aandacht en nodigt daarmee uit tot nadenken over hoe de tijd verglijdt en over hoe dichtbij de geschiedenis is aan de 19e-eeuwse singels middenin in een snel veranderende stad.

De reeds bestaande brug werd in opdracht gerevitaliseerd door kunstenaar Jeroen Doorenweerd, met een houten zitbank over de gehele lengte. Het sluit aan op de door hem ontworpen zitplek aan de Bergsingel. De bank bekroonde de restauratie van de Noordsingel in 2004, maar staat nu op de lijst om vervangen te worden.

De drukke Bergweg en de volkse winkelstraat de Zwart Janstraat bieden toegang tot het gerestaureerde Oude

De Noordsingel eindigt in het Noordplein, met een Marokkaanse mozaïekfontein en de rivier de Rotte, waar ’s zomers kunst op het water kan drijven. Aan de kade staat de MS Rottebocht (K): een lineaire sculptuur van Cor Kraat van een schip dat zich door de rivierbocht wringt. De andere zijde van het plein leidt vanaf kookwinkel Het Kookpunt door het Zwaanshals naar creatieve industrie en vintage winkeltjes. In de smalle straatjes vind je tal van muurschilderingen. K Cor Kraat MS ROTTEBOCHT

Kunstenaar Susanne Kriemann maakte in 2004 een landschap van bloemen en struiken in groene en blauwpaarse watertinten. Volgens de titel is het gemaakt om in te verdwijnen en bij de opening deelde Kriemann bijpassende camouflagepicknickkleden uit. In het voorjaar oogt het als een fleurig schilderij, in de winter als abstracte tekening. Wegens hapgrage ganzen en eenden is het perk inmiddels omheind.

18 GEVANGENIS- EN GERECHTSGEBOUW

die in een eigen sterrenhemel, vooral ’s avonds te zien.

21 Huib Noorlander DE BIERDRINKER

24 Buro MA.AN ONDERSTROOM

De firma Heineken gaf beeldhouwer Huib Noorlander opdracht voor deze bronsplastiek, als geschenk aan de stad en ter herinnering aan de oude brouwerij. Ooit was dit een groot fabrieksterrein. Noorlander verbeeldde een vrolijke drinker, die elegant een glas aan de lippen zet.

Buro MA.AN dat ook het mannetje aan het begin van de Crooswijksesingel ontwierp, zette aan dit uiteinde van de singel een balkon neer dat het begin – of eind – van de Boezemsingel markeert. Letters zijn tot decoratieve spijlen verheven, deels ondersteboven te lezen, zoals een weerspiegeling in het water.

22 Buro MA.AN WATERSTAND

CROOSWIJK In Rose’s tijd waren de Crooswijkse- en Boezemsingel nog onbebouwd. Nadien kwam hier een volkswijk met kleurrijke ondernemingen, waarachter je de fraaie katholieke begraafplaats Laurentius vindt, maar ook soms troosteloze stadsvernieuwingsarchitectuur uit de jaren zeventig.

20 Willem Brouwer GEVELSTEEN

De Amsterdamse bierbrouwer Heineken opende in 1882

De slingerende waterweg van de Boezemsingel is als een slootje, typisch voor de glooiende lijnen in Rose's waterproject. Ze markeren de grens tussen het oude centrum en de latere stadsuitbreidingen. Met de Boezemsingel eindigt de vijf kilometer flaneerroute van Rose’s singelplan.

25 VUILVISHUISJE

LUCHTSINGEL

BEELDENDE KUNST & OPENBARE RUIMTE MEER WETEN?

De singels rond het centrum dateren van voor 1900, alleen de luchtsingel is van recenter datum. In 2012 won het internationaal vermaarde architectenbureau ZUS met deze houten loopbrug het eerste Rotterdamse Stadsinitiatief: een gemeentelijke wedstrijd waarin Rotterdammers hun stem konden uitbrengen op ideeën voor de stad.

27 ZUS LUCHTSINGEL

ZUS wilde dit onvriendelijke gebied met autowegen en leegstaande kantoren toegankelijk maken voor voetgangers. Deze loopbrug moet hen van het Centraal Station gemoedelijk via het Hofplein leiden richting creatieve hotspot De Hofbogen. Op het dak daarvan vinden soms theatervoorstellingen plaats, onderin huizen creatieve bedrijfjes, winkels en horeca. Voorheen liep hier het Hofpleinlijntje van de NS, nu is het een Rijksmonument. www.luchtsingel.org

Samen met bewoners, bedrijven en instellingen initieert BKOR kunstwerken in de stad: van Ommoord tot Hoek van Holland, van Hillegersberg tot Pernis. Daarmee maken we de stad een beetje mooier en bieden we Rotterdamse kunstenaars de kans hun werk op straat aan zoveel mogelijk mensen te laten zien. Rotterdam telt zo’n 800 kunstwerken, die samen het verhaal van de stad vertellen: Wat betekende de slavernij voor Rotterdam? Waarom kozen de jongeren van het skatepark voor een Transformer als mascotte? Wie was de Reus van Rotterdam? Wat deed dat vogelnest aan de Weenatoren? Waarom was Coen Moulijn zo belangrijk? www.bkor.nl

28 ZUS SCHIEBLOCK Aandachtig kijkt dit mannetje met opgehesen broekspijpen naar het water, want de waterstand in de singels kan verschillen. Ze zijn onderdeel van een netwerk om wateropvang te geleiden. Buro MA.AN maakte dit mannetje dat zich bewust is van die praktische functie, maar met zijn 19-eeuwse kostuum ook past in deze historische omgeving. Velen vragen zich af of het Freddy Heineken is.

23 Susanne Kriemann METEORIET

17 Susanne Kriemann LAKE BERMUDA

15 Jeroen Doorenweerd ZITPLEK

Om mijmeren en onthaasten mogelijk te maken, is de kunst aan de singels te verdelen in zitplekken en kijkwerken. Jeroen Doorenweerd ontwierp in 2004 deze banken op een knalblauwe ondergrond, die als een tribune zijn opgesteld. Goed om te vissen, maar ook om de stad als een theater te ervaren. De zitbanken zijn in 2014 gerestaureerd.

In 1941 wist een neerstortend Brits oorlogsvliegtuig zo naar de singel te manoeuvreren dat het niet op de bebouwing neerkwam, waardoor veel burgerlevens gespaard zijn gebleven. In 1946 werd dit reliëf van een zwevende manfiguur onthuld, met een danktekst voor de Royal Air Force.

hier een grote brouwerij nadat zakenman Pincoffs hem had overgehaald om zich ook in Rotterdam te vestigen. In 1932 werd het pand uitgebouwd door architect Kromhout, met binnen een art-deco interieur, buiten een gevelsteen die het bierbrouwen verbeeldt, gemaakt door Willem Brouwer. De huidige huurders van dit Rijksmonument werken op een plek waar ooit Freddy Heineken kantoor hield.

Naast haar landschapstuin Lake Bermuda liet Susanne Kriemann een meteoriet maken en een daartoe ontworpen 'inslag'-parkje. De meteoriet liet ze in China produceren naar foto’s - van een échte meteoriet ‘The Willamette’-, nieuwsgierig naar de Chinese kopieerindustrie en de rol van fotografie. Met de mallen in China is nóg een (illegale) kopie, ergens ter wereld, niet uitgesloten. Aan het eind van de singel rechts en de eerste links begint de Laanzichtstraat waar in opdracht van woningcorporatie PWS Jeroen Bodewits in 2004 een sociaal lichtkunstproject uitvoerde. Sterrenhemels (L), in de stad nooit zichtbaar, komen hier dichtbij in zeven vensters boven de ingangen van de portiekflat. Het leven achter de gevel werd zichtbaar door zeven bewoners te interviewen. Bodewits fotografeerde hun dierbare bezittingen en vereeuwigde

Bij dit vuilvishuisje uit 1891 eindigt het singelwater, in 1867 gedempt om plaats te maken voor een verzamelriool en veemarkt. Het water gaat hier ondergronds richting Nieuwe Maas. Dit vakwerkhuisje diende ertoe om het zich voor een rooster ophopende vuil uit het water "op te visschen en op een reuklooze wijze door middel van goedgesloten karren te vervoeren".

26 Willem Verbon BEP VAN KLAVEREN

The Dutch Windmill Bep van Klaveren werd bij de Olympische spelen in 1928 in Amsterdam kampioen in het vedergewicht, nadien Europees kampioen licht- en middengewicht. Vlak na zijn dood in 1992 werd dit beeld van kunstenaar Willem Verbon onthuld, een vechter op Olympische ringen. Van Klaveren fietste dagelijks hierlangs op weg naar de boksschool , waarvan er nog steeds vele te vinden zijn in Crooswijk. Zo eindigt en begint de singelroute met twee Rotterdamse sporthelden: Fanny Blankers-Koen in Blijdorp, Bep van Klaveren in Crooswijk. Hier begint deze volkswijk met veel sociale woningbouw uit de vorige eeuw en met oostelijker de sporen van de ambitieuze herontwikkeling Nieuw-Crooswijk. Direct aan de overzijde op de Boezemsingel 450 staat nog een neo-renaissancistisch woonhuis uit 1894 met art nouveau tegels van het fameuze Haagse ‘Rozenburg’ keramiek.

COLOFON

Dit leegstaande wederopbouwpand werd na 2010 door inspanningen van jonge creatieven waaronder ZUS van de sloop gered en werd een stadslaboratorium, genomineerd voor architectuurprijzen. Binnen vind je architectenbureaus, designdebatten, tentoonstellingen, de Biergarten en de DakAkker met groentetuin. De plint is aantrekkelijk gevuld met horeca en designwinkel GROOS. Steek de Luchtsingel over naar het Stadsarchief met zijn kleurige betonnen gevelreliëf ‘Techniek en Stad’ van Kees Franse (M) uit 1961/63. Een straat verder staat de abstracte blokkensculptuur van Margot Zanstra (N), sinds 1970 ritmisch opboksend tegen de architectuur. Op de knik van het kantoorpand 'Katshoek' aan de Heer Bokelweg 149, kantoor van onder meer OMA architecten en Rotterdams online tijdschrift Vers Beton, zit een abstract metaalreliëf (1968) van André Volten (O), een van de belangrijkste naoorlogse Nederlandse beeldhouwers.

BKOR is een programma van het CBK Rotterdam www.bkor.nl 010 436 02 88 Ontwerp: 75B Tekst: Sandra Smets Redactie: Marjolijn van der Meijden Nienke Post Fotografie: Max Dereta Paul van der Blom BKOR archief Met dank aan Gemeente Rotterdam Copyright: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam.

N Margot Zanstra ZONDER TITEL

In deze serie verscheen ook Feijenoord Monumentaal, een wandeling langs kunstwerken met de thema’s arbeid, haven en migratie.

int-Mariastr.

Josephln. t

s t r. we g St ra at

d epa

Lan g

Guido Marsille en Onno Poeisz KRYPTONIAN ICE LAKE (2013)

Henk Visch IN DE STAD (2014)

tr. lehs

lstr.

ln.

Ram

Kr a P la lingse Kr sln. alin

tlaa

Vlie

laan

mo n

rich

g g rin a arin h H r te Ach e kad r e t Oos

Oos

n glaa

dijk

eng

Rhi

jnsp

eho

Pr. J ulia ln. na-

zen bur de d

ijk

Pola ne str. n-

Slo

Oos t Ben zeedijk eden

laan

raa

cor

Hof

oos t

hot erla

dia

Vred

astr .

Buiz M

Voo rsc

Ann

tzee

erf

str.

tr.

ber

ofs

Lam

eke Be nn

Oos t Benezeedijk den

kad

sth

Vred

tstr. a an

eits

estr.

ehof str.

msh o

Ada

rsln

den

Oos Ada tmaa m Aeg sstr. idius str shofstr. - .

ene

irali t

stra

Dijk

ijk B

aeld

hris

der stra Hon at ingb ijstr Libe aat llens tr.

nhof

ame

ste in

Doc tor Z

SCHIEBLOCK (2010)

and

t vlie

ert B

Spee lma Wille nstr. mR Rub ens uysln. str. C

str.

Sla ak

peg str . aai-

t vlie

Rob

tus

Carel van Nieveltstr.

laan

We 27 ZUS LUCHTSINGEL (2012) Kollssg tr28 ZUS .

fstr .

Gerd esiaweg

's-L

gv rin

26 Willem Verbon BEP VAN KLAVEREN (1992)

ln.

Slo

tla

H ofl

dij

Wa terl

Con

str

OrJan je

23 Susanne Kriemann METEORIET (2006)

Adm

iet

nue

ing

22 Buro MA.AN WATERSTAND (2002)

zeed

n r va e t n s e ee weg Gro gem lsum aven r u B Wa weh u Nie

laa

Ave

et er

Sion str. Tabo str. r-

21 Huib Noorlander DE BIERDRINKER

Oost

end

las

ostr

age

Pla nt

19 Willem Verbon MONUMENT ENGELSE VLIEGERS (1946) 20 Willem Brouwer GEVELSTEEN (1932)

18 GEVANGENIS- EN GERECHTSGEBOUW (1899)

Frits Ruysstr.

Ketenstr.

Wollefoppenstr.

Gerdesiawe

Susanne Kriemann LAKE BERMUDA (2004)

1e J e

weg

16 Jeroen Doorenweerd BLAUWE BRUG (2004)

g Goudse Rijwe 17

aan

. Pal

str.

IJsc lub str. Jeru zale mst r. H er

uik

est in

TomBWaakop erke Reijers lstr. DE ZONNEBAADSTER (1996) F

cho l

astr

So phi aka So de phi ast raa t

Jeri

aho

Jaff

gln.

Pla s

enbu r

PRINSEKERK (1933)

Mec kl

15 Jeroen Doorenweerd ZITPLEK (2004)

Vredenoordkade

B oeze m weg

Adriaan van der Plas SLUITSTENEN DRESSELHUYSBRUG

ali

Eba

straat

Boezem

se w

Heb ro str. n-

Nieuwe B o

Ooienpad

iestr. Exercit Brussestr.

Leopoldstr.

Herman Bieling SLUITSTENEN STATENBRUG

14 Marcelle van Bemmel LATER IS NU TOEN (2005)

Boezemkade

Edoua Jacobssrd tr.

ijk

kad e

otte

er R

Jonk er Fran sstraat

Cr oo sw

a nsha

ade lenk

Link

Rakstr.

Li nker Rot tekade

tr. Vlets

Zwa gmo

Zaa

R o Linke ttek r ade

Linker Rottekade

ezem str.

Ker kh ln. of-

tstra at

Toch

No or

dijk Hof dijk Hof

GEMAAL (1923)

10 J.H. Baas SPECULAASJES (1957)

Anna Blamanhof

Me Willeester mstr.

tr. ackers

tra

tss

co b

Jaff

disstr.

Hildega r

1e Pijn

tr.

Benthuizer s

Te ili st r nger.

Leendert Bolle SLUITSTENEN VAN BEUNINGENBRUG

Vlin

Graaf A d Nassauolf van str.

. str

He rl str. aer-

rst r

ale W

traat

fst r.

gg e s He tr. man u str l.

Sche nb pen str aa t ur ge rw eg

aa t

en str

rh o

Vla

Bu rg Ro emee oss ste tr. r

Hingm a nstr.

Hordijk

ro rd us

Arenastr.

Toernooistr. Viermerenstr.

Boterdiep

Hoendiep

Max Euwe ln.

Kraling se Z

nln. Institute

W ille b

oom

Sport laan

Jan

Leentva

Leende

arlaan

Lichte nau erln .

rt But dor Ou

van

Laan

Ou ter ees

Bur gem

rtorenw

Krali nger Esch

Wate

Nesse rdijk

lwe g

Hovendaal

de di jk

aan

trixl ses Bea Prin

terstr.

Laan van Ypenhof

enlaan

Wou destein

Vijve

Ess

K.P. van der Mandeleln.

Korte rlaa

dl aan

a an

Essenw

H ofl

es tra

Ros

Polderstr aat Strijense str.

dijk

venstr.

ne Hille

Groe

Walra

lkp

ort

Weipo

Voord

Be r

om szo Pla Cha Bourrlotte de bonl n. Lou Coli ise de gnyl n.

e kad

tinast r. Pales

burgl n. klen

Jeric hol aan IJsc lub str. zalems tr. Her mo nl aan

Mec

Jeru

Sionstr. Tabor str. -

ersln Chris Ben nek

Speelma Wille nstr. m Ruy Rub sln. ens str.

Oost Ada maa msh Aegi sstr. dius str. ofstr. Zin str ker.

Damstr.

Rose Spoorstr

tstr. t

a sk an

laa

aas str.

H.A . Ma

Vu urp

Ny col

tr.

Braba ntsestr.

off sw eg Pinc

dew ijk Lo

den J.H. Bro van ekstr.

uts eb

oc ht

Oda str. Bou dew ijn str.

erst

Dordtse

Twen testr.

Groe ne H illedijk

Strevels weg

dweg

Sallan

Led

eet

Molenvliet

Ada Lam msho bertu fstr sstr . Voo . rsc hot Vredeh erlaa ofstr. n Ave nue Conco Ro rdia zen Wa burg terl oos laan Pr. Julia traa t ln. naHofla an

Frits Ruysstr. tr. hofs

ind e

men

ste

tor Za

tr.

Vlin ders traat Honin gbijstr aat llens Libe

Dijk stra

Doc

gsh nin Ko

tra a ss tje iel St

Hilleln. Hillelaan Hillelaan

n O.Z.

Maashave

r. rkerkest Moe

Oleand

tr. ps

Mijn Mo sh erk eren erk estr. laa n

oe Gr

dstr. etjes str nave . ntu rastr Mijn . she renla an

slan

Pol

ers estr aat ese str aa t nln. Zui dplein el ere

sing

Swiete

Wa lch Zu

Be rg se la

tr. lehs

Sc he p

Di Paa rck p str .

Marie Overeijenderw eg

Lange pad Heb ronstr.

Eba lstr.

Ram

aan

Vlietl

gew eg nta

Ketenstr.

Wollefoppenstr. Sla ak

n ave

as uw e Ma Nie

Te rw

laan

at tra iss lor

aal

str.

n ole

Hendrik Chabot SLUITSTENEN VAN AERSSENBRUG

ord

stm

25 VUILVISHUISJE (1891)

Blaa

Han Rehm FANNY BLANKERS-KOEN (1954)

11 Gerard Héman DRIE VISSEN (1998)

wNieur. st

Vred eno

g oo

k laa

ixln

honden uitlaatgebied

OOSTPLEIN

atr

werkplaats

24 Buro MA.AN ONDERSTROOM (2002)

Brede str.

13 Klaas Gubbels IN DE VERTE EEN ZWAAN (2011)

Herman R obbersstr aat el

str.

idis

Warande

Kip

Warande

ds esing

ch ar Jan Sr. st

Korte Hoogstr.

Ob r str een . -

kade str.

So phi aka So phias de traa t

Jaffa

Cro os wi jks ew eg

Boezemstr aat

weg

B oezem

Boezemkade

Vredenoordkade

Anna Blamanhof

Carel van Nieveltstr.

Brussestr.

Pla

iestr. Exercit

Ooienpad

Nieuwe B oezem

fKer kho ln.

Rakstr. rd va

Hof dijk

Li nker Rot tekade Leopoldstr.

Ma asbo ule

ersh de av

he ep mak

te Her

es om

en ak

Korte Hoogstr.

Pap eg str . aai-

lei

Link R otte er kad e

Linker Rottekade

Jonk er Fran sstraat

Hof dijk

Van

Gooi land

Korhaanstraa t

Fazantstr.

Korhaanstr.

Lepelaarsingel

Eksterstr.

Klaverstraat

weg

uis

ro en e

St ate aten ns sin ing ge l el

tr. els Bo re

ln.

Ro ze n

Kleiweg

Mee Wille ster mstr.

str. 1e Pijnacker

Tocht straat

Vletst r. Zwa a nsha ls

gmo le Linker nkade Ro ttek ade

Zaa

Edouard Jacobsstr.

No or

Schiedamse Vest

W ille

Staa

lie

er go

tra at

Ze ge ns

Spechtstr.

str.

Dorpsweg

Fazantstr.

Aalscholverstr.

Tapuitstraat

liet

Eelkmanstr. Go dschalkstr. Melc hert straat

gse Linker Rotte

tw eg raa

g str. Hildega rdisstr

tss tra

lstr.

Sint-Janshaven

nstr.

str.

hoor

man

Land

liet Boerg oens

ling

N ieuwen

Rollostraat

sev

Schi

wenh o orns

tr.

Zui dho ek Verbo om str. Nieu

mpert

Plo

lstr.

Waa

Aarnoudstraat Eilertstr.

Boergoensev

tstra

Len

O.z

ven

Waalha

lpweg

Schu

weg

Ber

Sta

Wilh elmina ln.

twe

St raa Benthuizers tr.

fst

mer ho

msk

g awe Wytem Do str k.

str.

We std Po str. uelmp str .

eme ns

Gron dhe

Sto Karel ute de ple in

rpsw eg

Gro s ren ndh tr. ere ndijk

de Spuika

DiesV. tstr.

stra at

Jaersve ltlpero ortst str. r.

Eekhoutstr.

Willin gestraat

singel

Emm alaan

Ringdijk Schieb

roekse

Josephstraat Josephln. Gaffelst raat Sint-Mariastr.

Bloemkwekersstr.

cob

Bur gem Ro ees oss ter tr.

He rl str. aer-

Te ili st r.nger-

Di Paap rck str

rst

ger

weg

Ob ree str n . -

Jongkindstr.

ns tra at Roc h us se

Brei tn str. er-

Graaf Adolf Nassau van str.

ln. Roz en

n rgs elaa Be

str.

ro rd us

W illeb Be rg we

Vla gg e He str. manstr ul.

laa n se rg Be

aa t

pen str

Sche

tra at ns

alen bur

W Van Speykstraat

's-Gravendijkwal

Jan van Vuchtstr.

Adrianastraat

Jan Sonje-

Bellevoysstr. str.

Bajonetstraat

tra at iss or Fl af Gra Ale idis str .

V. der Palmstr.

lastr.

Willem Egmon dstr.

Wart

Schulp

mw eg

oods tr. Koed

den Too Arie

senlaan

ide r

atstr.

Slam

Schiemo

Adrien Milde rsst r.

De Jagerstraa

C itt n

Bruijnstr.

Jan Kruijffstr.

rsstr. Snoek str. -

Schippe

Doedesstraat

Van Oosterzeest

Schans

Bingleystr.

Sp anjaardstraat Watergeusstr.

Mayflow erstr.

Baloera nstr.

ostraa

p oerast

Demp

Sc he

St St aten aten sin sing ge el l

ree

lstr.

nlaan

Gro te Vis ser Klein ijstr e Viss Jan aat Kob erijs tr. ellstra V. Du at ylstr . Be Ca ers tha ma rin ns a str .

Voorhaven Voorhaven

Achterhaven

Da Cos tastr . Mult atulistr.

Kleiweg

rs ve

Noo rde rb oc ht

ad Vroesenp

Daltonlaan

Van Aersse

str. t-

eg Hou lkw van Sto Ab rah am

Indra

eg sw riu cu er

ei w

Kl ch

iese

Kle

iwe g

ch ies e

ve rs

Blijdo rplaa n

gel gssin Konin ester Burgeme

tr. Wo

lffs

raa t Ra

dio

str

Ga lile ist

eB s ewe g

and

esew

Delfl

chi ers Ov

Spaanse

weg

V. Lennepstr.

Spaansebo cht

tje Be

Boeie rstr. Hekbo otstr.

Suiest r.

Brig antijnstr.

Doggers tr.

Finsestr.

or Poe lsln.

rka sstr a

anweg Hogenb

l Bu lot ijs sin ge

V. Marumstr.

Pro fess

Keersopstraat

Oversch ieseweg

Schuttev aerweg

Celsiusstr.

nst Sw inde

Amperestr.

Boerhaaveln.

Gu sto we g

de rb oc ht

Noo r

npad Vroese

laan

Van Ae rs

at eemarktstra

Ds.

tr.

Adrien Milde rsst r.

l iraa weg m d r A uyte R de

tr.

ers Keiz

Boezemsingel Spiegelnisserkade 24 L

Bi t er

Pleretstr. V. Meekerenstr.

Pr.

koffie / thee

gs Hoo

r. enst

estr.

Dalton

ln. ter os

bar

laa em

str.

raat V. Reyn str.

in t p le

wag

itt er

Isaa Hubert c str

winkel

Buziau

laa ink

ubertstr.

G ou

bakker

Bo ln.

ang

erse rstrav

tr.

Isaac H

tr.

Pootst

p Op te Wes

e lsing Coo

nd eza Rod

uisStadhr. st

Marnixs

g swe inier Mar . kstr koe nne Pa ot slo ter Bo tte ro te en rot n nn Bi nne

Hendrikstr.

str.

Jan van Loonsln.

eetgelegenheid

Pijpers

Oos

ard

b om

ingel

raat

Frederik

bed & breakfast

tte

nro

dses

Gou

Bin

ijksest

Rubroek str.

u nb

fln

en ln. den-

ho st

m Po

metrohalte

CROOSWIJK

Croos w

20 21

pla

sing

Sta

Vri

overige beelden / sculpturen

rP ieu en

Blij dor

jk M

Ing

di Hof

lf Ro

Vaandrigstr.

ijksekad

test

ln.

aat

Croosw

Rot

lstr

Snel

ter

t ritss Ja P

an ijsla

Par

Paradijslaan

kstr.

Beu

Kare

Mau

Maurits

Westersinge

va Aert

Woe lwijk lemanst N r. str. Je ns ius str No J . ord mo P Er len as str mu . ss Re t r aa mb t ran dts tr. K

a Doelw

sstr. n Ne

Krui

STADHUIS

str. ekijn Henn tr. aan ents Lijnb V. Gh

Kru

ststr

Wie

veer

plein dhuis

isstr.

e skad

Gouve

Anna tr. wnas Paulo nriende Driev str.

r aat

Wee

aan Lijnb e t r o K man Zout tr. s

est-

ui na-Z

l Kare nstr. ma Door

na Wee

estr. Cools t straa Bloem tr. indes Zijdew

t llands

id 1e M

werlaan Henegou

isstr. Aleid

nstr.

S tro

tr.

a een

nnel

em e

V. W str eel.

Lucht

Statentu

Bu rg

estr.

n so er

tr.

Duivenvoord

Hofstedestr.

Oostervantstr.

kade

npad

en Deze kaart - de singels van drie wijken Ess leidt langs urgBlijdorp, b in Rotterdam Noord: het Oude Noorden n e . Ess Er urgsingel en Crooswijk. strzijn kunstwerken uit diverse ijk periodes te ontdekken. Het is een uitnodiging ometelsd k u e onthaasten en terug te gaan in de tijd. Onderbreek B om ook door de achterliggende Beukehet lsSingeltracé wegwijken te dwalen. Veel plezier!

k Bo r ee

ses Delft

eplei

Delfts

ie Sch

State

l traa rdam n e C otte R i t a on

Weena

str. ssenburg

phor

nstra a

tr.

Rae

Wilge

str chie

str.

r n ste lei Zu ekep nn He

lands

mole

e elw

Hoog

r Ke

sth

tk ar

beeld / sculptuur singels

la of h k

elweg Vond

de F

ek str hor .

rs nie e J . rov str

Hamm e str. r-

Stro veer

ov Pr

Alm

st-

g in12 s s R r

r tsst

CoolKlein tr. s raver Harddstr. el ssing n o i t a St

str

nie

r ste str. e Me arre str. M lk Va ge o ie lin Ro

tra

str. ois

No o No rdsin ge ord l 17sin ge l

jv . rs tra erh of at st Q ra at

g we ten Sta

ob Jac

Spo

yst me

luy

ten

Pae

r. evest

nie

str.

raa

Zaag

nst

an str

straa

Vinken

Sch olte

str.

eef

g we n r

dijk ukels

rard

art J

nie

ch bo

e Bo

bocht

ht boc ijkse

ingel

weg li ing

m Boeze

ns Pri

r osd

osw Cro

tr.

e hi Sc

Sta

Statensingel Statensingel

Essenburgs

land

tr.

es Be

e Bo

g Bergwe

rgs

iew

ln Bentinck

senlaan

Van Aers

burg

str. Jagthuis

l inge

m Jan Wille . Frisostr

CENTRAAL STATION

ingel ssenburgs

tr.

Blok

ijks

e opw Sto

tsekade

lan d

isw

de as n ola Nic str. Va Zas er r . el g V. d gst ellin orsin gel Sch Spo rsin

BLIJDORP

RFC-weg

Baronies

Ble

S toop

He Kersta er ntstr.

elstr.

Hoog

HET OUDE NOORDEN

eln

BLIJDORP

klaan

raat Veurst

ijs

sin

nla

Sch

. Nolensstr

Bentinc

rg Be

Troelstrastr.

r Be

sweg

laan gse

Minstre

Soete

tra

m aha . Abr yperln Ku

la se

rdi

n. Kuyperl

rk-

van en str. Gro sterer Prin de

aham Abr

se erg

eweg ndaals

Liss

nla

ekh

se ln roek

kree

Sluis

Socratesstr.

ingel

Ramaerstr.

Ogierss

Herweijerstr.

Clement Tolstr. Dirk Muijsstr.

Immanuel Kantstr.

kre

Sluis

esstr .

Spin

Valkreek

k ee Kr ek Kre

Kle

hie Sc otel

Heer Vrankes tr.

eb Schi

tslan

ine

sstr

Arist

eg Elektro w straat Lisbloem

Tonne

lan

lks Ar istotelesstr.

Platostraat

Dirk ln. eets Sm

eg ordelw

Lisplein

Spuikreek

g we at stra se an ba nd ild la W ok Bl

rdt

as ider

eld

inev Re

ndse dijk

Olympiaweg

Ac ke rs s t R r. dijk-

gel

esiu

rne

daal Dennen ndaal Sparre daal Berken aal Iepend daal Olmen

Dreef

ilan

ift Gr

de n aa enl an sla l er weg ek wee an ru Va St

wei

ef Kortedre arde ega Roz eerd Wilgew i lenwe Mo

weg

Enk

Smeetsla

kre

tr.

straat; Ma lieban aan Malieb

aan ionl Stad

C ol osseumweg

nla

Triathlonstr.

ek itkre

Bieslands

dio

eg iaw mp

aal Berkend

Frankendaal

Sta

Oly

daal Franken

elle

Bergsin

g Bor

nln

Kam

tr. Voorburgs

Tennis-

Rugbystr.

dio

lootstr.

Enk

str. Turnstr.

Donkers

Sta

etplein

estr.

dvli

ing en

Dwarsdijk

sDiscu str.

Doctor de. Visserstr

V. Zan

sseu

weg

Colo

rdse

Iependaal aal al Iepend Olmenda daal Olmen daal Meien eer Langeg

Groenezoom

slan

tsing

peerst

Kortewelle

Zuiderhe

Spor

cusDis str.

ijkstr.

ijk

nla dio

Sta

Ackersd

erd

we ulijn

Zuiderhelling

lling

nweg Stadio g erh ellin Noord

S t ad ionweg

se-

Varkenoord park

Enk

elstr.

weg

str.

e msk Hee str.

at ra st se

t Happ

g Stadionwe

tr.

ad Vi ekstr.

Westerbe

sestraat Overijsel

t Riederstraa

Erns

dion

Pie Smit t k ade

Berkels ln.

Koo

hter Rec e e s d g Ber Rotteka

str

Uitpad

lweg Gorde

s Rodenrijse

dijk Nes ser

Nesserdijk

noo arke

ars-

West-V

Beukela str.

laan

terweg e Fil e Hog Hogrweg Filte

Dor

alm

T at

St ad houder

R oz en

rwe ate

we lter

Buitenbassinweg

Drinkw

elfi Sn

dio

tr.

Sta

Quad rant

at tra ttes

Filter

tole Au

Lage pad

Nes ser

dijk

rte

oriw

Sta

Vlasakker

e eyd

lstr. oraa

hoonstr. Duizendsc t emstra a Zonneblo

Ri viu m

ntagel

ijk

s Bul

Langew

Insulind

Pla

jk Schaardi

serp

serd

S l ag

erpad Reig

rijst

tte

lse Dis str.

tr. . str inders mo

Dr ee

aan

pad

Nes

Ardal

kstra

Pie

an ria str. Ad ter Pie

Kou

ijk

led

Hil

Fysicaba an

ela tag an

e rdkad jenoo

an la rs at ge ra Ja isst tr. rs Ze te

tra lds Ve

Dreef

rsweg Valkenie

Fascin ati o

Max Euweln.

dijk er

elw

Toe

stra

zoom

ail Za

ors

Fei

at tra ts

rt-

str

eg dw dweg RanRan tr. ns lse Ma

oo erv erd str.

eling nd

an nl Hei

er tr. He lds no Ar

cint

Hya

tr.

ems

ialn. Bah

ning

s Maa

Beverstra

blo

Weipa

v ar d

KiebooCor mplein

Breew

Bree Bree nd Maarla

ene Gro

kev

Nes

Bertu

Beijer landse str.

tra .

str

Fascin Boulev atio ard

u le

Abram van Rijckevorselweg

Rijc

de tka

ren

tr. dts Lin

van

Slaghekstr.

Riederlaan

te oo tr. Gr dts Lin

rts

Friesestr

velDe str.

Weimansweg

Thomas Moreln.

Pike

dselaan Beijerlan ijk Hilled

es nn . ha str Jo nd Bra

tr. ss

la De ystr. Re

sterw

Pink

rken

lia

iers

lken

ade

ee Tw

vlie t

elbb Du str. Heer Danielstr.

k dij ord

dijk

eide

Vaa nw

at tra

lle

at r.

tr. es

. str rstr. oo ersp jn. dd Ri zemari. erstr Ro str Violi

tess

Ahoyweg

Hille H ille vlie

Dah

weg eg w Hille e Hille ng e ng raat La st am nd te

Abram

eg Slaghekstraat

Sint- tr. iess Andr

tra

s rtinu tr. Ma ijns Ste

els

Sikk

tra

rts

Ploegstr.

n Li

e skad ven on rso onsha Pe rso at Pe tra ms oo jeb at an stra Or se Ro

an tia r. ris tst Ch We de ein

lein la erp ia and or ika Afr Pret

leg eln.

ade

Oude Plantage

Putselaa n

tie rs Ja tr.

eek

1e Ka sm Pio mp str en erf ijn . stra oe li Ra

lan

aven

rpl de an

Col

alweg

ana orderk

str. Delfgaauw Rotterdam Noord

essel aan

Thomas Moreln.

rwe

's-Gravenw

De Lair

. str

Rieb

ika

sauh Nas

g we

Afr

tra

lma a T tr. irs

kzic

Strevelsweg

ot M

ijt

el at

lk ha r. Sc rgerst Bu etoria Pr ln.

ert ub Jo str. lia

Par

dij

str. ha Bot tr. jes on Cr

tr. ns

k enpar

lfrond Ha

roos

. tse Lo str bo ch t

rin

ids

hav Nassau

fpa

ers

er Park Kind eer Eco tief Beh Crea

straa

str

rhe

ul Pa

Cil

g rkwe

mak

tr.

str

aSp str.

sim

. str

Zui Zuid dplein plein

tblo

. Ba

les

en ss rci . Na str

Nijve

g bru ne gin nin Ko

ralle

elaan Puts Bla zo en

Stoo

J.B

Z.z.

Mon

isses ingel

uwe

lselaa

Nie

der

oom

ravenw eg

schoolHoge ln.

rk rde

Fe ije no

Jalon

str.

eterin

var

tr. ta Kuijls Anthonet

Corrie Hartongln.

Groen

weg

steke Vuyl

Jacques D utilhweg t erstr.

's-G

tlaan

laan

Noo

str

pio

Bovenover Onderlang s Klaas Kos

Slo

aas

noo

tra

oons

erk ad

laan Prinsen

Oostm

weg

Kralingse

seweg

van g Jacob Campenwe

tstr.

Oostzee Bened dijk en

Fe ije at

Kraling

aven weg

ven

Pr. Frederik Hendrikstr.

leg str ond . a-

Julia Stolb na van ergln .

an uurba

Singeltracé Adriaan r. anst Dortsm

tr.

. str

s der u o

str. obijn

n de Lieve r. Keyst

aat Keystr

Slo

Pola nenstr.

Annas

edijk

Pers

Hil

Jacob str. van Aken

n de Lieve

lein

Carn

's-Gr

tr.

lle

Bijl

Aernt str. Bruun

ofs

Oostze

Roe

Lucie

Maria Stuartln .

. ffstr

wer

mstr.

Boszoo

trixla

Oostp

Oostzee Bened dijk en

Carnisselaan Madeliefstraat

ingel Carnisses eef

weg

antstr.

Vierv

Prins es Bea

. ln

sth

rstka de

yn ka

di jk

Narcissenstr.

Texels str.

erstr. Ebenhaez

str.

ldest r.

Rijksb

ste

rlaa rse . tr. Bo str xs Wev llin ershoe Mi str. kWevershoekstr.

stra

Carnissedr

Kromme Zandweg

Titaniu

of th

tr.

Klaverstraat

Kromme Zandweg

Wichardstraa t

str.

ese

str.

ert Bae

uis

N.Z

Millinxstraat

raa

Jung Bas erius

Flakke

Arend

Rob

Nas

rd Go

estr

gst

bur

Quint

ehof

dri

Beijing z.

en Z.

hav

D ordtselaan Dordtselaan

Tarw

stGer . str

rtigs

hage

Uten

Me ester

laa em

str. land Pols

n He

Gruttostr.

regseho

ez Bo ln. em ez

ke ec or b str.

ven

sha

Maa

tstr. nvlie tstr. gvlie Hoo

ijk

nken

Pleinw

str.

Vred

jnsp oor

ijk

Hilled

Hee

drec

ten Ka

Bla

Oud edij

Rhi

sha

Gae

ertsb

olp

dstr.

Gruttostr.

str.

se cht ndre jk KateLagedi

tr.

Brede

str.

erius

dij

g ru msb ille W

Atjehs

uisln

isstr

atraw

tr.

Lomboks

Sum

Tolhu

recht

Jung

ae rtsb

Oran jeln.

Veerlaan

aat

Delistr

o cht

W olph

str.

gat

kad

g havenbru Rijn

echth dam R Linker Veer

Pend

Portlan

rstr. choo De nstr. Ma

Vers

Bas

eg Pleinw eg

inkla

ven erha

aa sb ou

ka e ven ad rha k n rde at ave Noo tra erh nss ord r. ma n elst No So Nob

weg

Brigittastr.

lenst

tr.

D o kln .

icho

kad e

Rijn

lselaan aan Brie Brielsel

. rln ste Ko

tmo Oos

rJuffe str.

klaa

ade

vie

n Ra

inak e g we ekad hlin at uc e Pl Re toin An

kstraat sbee

Kate La ndrec ge hts dijk e

asla

Hille Brede

boc

str.

de ng rug rle sb Ve llem Wi

Zal

r. ertst

ur enie

Kip

arpJan Sch str.

kelV. Bra str.

ierRiv str.

tr.

Rus

Ds.

Hoornbrekersstr. Baan

kPar str.

Ing

kstr.

weg

koe

iers

Schiedamsedij k

at stra rds t gaa tsstraa eg Boomdrach tsw ach el Een Eendr rsi ng ste We

pha

olp

me Zand

r. ryst u o S

ten

ese 2

erstr. Keiz

str

ska

s We

Prins

Buizen

kad Po e sth

elm

Roerdomplaan

Krom

Minkestraat

Sta

Sta Vro

t sloo ter Bo tte ro en rotte nn Bi nnen Bi t er

tr.

str

sterla

orns

g we

nne Pa

and

singel Cool

ade

orn se vlie

enho

nwe g

Sta

gens tewa Wes

Rodez

orm

l Do

laan

Vlask Vo

Oud

a tra

e .d

ude rs weg

Marin

Opp

Kare

vits

Kie

Maastunnel

Bijlstraat

ijde stz

Dok la

Go uwstr.

Bakke rstra at Hu isma nstr.

Marjoleinstr.

kad

irali teit and

N.z. haven

ven

sha

Maa

ing

um ala

Maa

V oorn sestr.

V. Blom mestey

Drutenst raat

weg

enstraat

Opijnens traat

Ham

Bijlstraat

We Den

raat

fln

ater

Doelw

str. ekijn Henn r. ntst aan Lijnb V. Ghe

tuin Museum

tr.

ven

egenst

stho

kade

traat ritss tr. Jacobuss

weg Maurits l

Mau

Westersinge

ven

Lloyds

Waalhaven ven alha Wa stzijde We

mer Ophestr.

alha Wa

burgwe

llala

Walha

1e Jer

vlie ring

str

ikka

Maas

Kr aling P lasln se Kr aling .

et er

's-L

ein apl min hel Wil

sln .

rha

Rijnhaven

ark

sln

ijk Ben

Adm

liet

rug

ilh

Tolhui

Oostz eed

Kaapp

Weg Kollsst r.

Achte

Hen

Otto

d lpa weg e l rd rde Go o G enstraat

Pannerd

tra

rts

weg

Nijm

Pannerd

elweg Vond

Stro veer

Schie

l Kare nstr. ma Door

kha

laan

Par

kade

straa

Jobs

fd llerhoo Mu

Lloyd

ve nw lha Waa

g kwe roe Oostb

weg

M ter es in me ple rge an Bu ffm Ho

o fd

rech str. tse-

eden

Maa

tr.

Pla

terk

wer

. Pr rikln. nd

rkad

Katend

ug sbr em k

Bol

Tille

Ertss

Gerd esiaweg

lie

gv rin

este

ndre Have chtse n

ska

ker

2e Kate

Goudse Rijweg

aan

aho

lstr.

Gerdesiawe g

rin

uwe

Jaff Berke

Prinsenln.

enlaan

ixln

ali

van nda ter ees weg gem Bur Walsum ehaven Nieuw

ene

Gro

Nie

atr

Fuiks tr.

Oos

Maashaven

Ho isse arlo an Ch kla Do

kDo ln. Rietdi

Waalh Noord aven z ijde

Kester enst

l ve Heu ln .

str.

Blaak

straat haven Wijn en hav

Wijn

ordla

Wijn

Pr.

Vred eno

Brede str.

n utlaa aat str ter

and Cal str.

aan Heuvell ade rkk Pa

n have Park

Sint-

ola

otenwe

lstraa

ltbom

traat

Warande

Brie

ards

straat Veemarkt Warande

traat

enstr.

tr.

Herman Robbers ds esinge straat l

rka

ffe

nstra

Dodewa

sekad e

Wes n klaa n rklaa

erts Stalpa

V. Bass

Pootstra at V. Reyn str.

Pleretstr. V. Meekerenstr.

Boezemsingel Spiegelnisserkade

tr.

wNieu str.

Powell

ord at

tra

els

ltbo

Kestere

Hoogs

Wijn

te emp Ged haven Zalm

van 's Arentsandestr. Grave

de Lieven . Keystr

d Edmon r. raadst Hellen

Pijpers

Hendrikstr.

Marnixstr . Isaac Hubertst

Buziaust

nd stela Va eland st Va

Baden

erka Mull

kw gdo

sch

a erk

str llouw

Sluisjesd ijk

Blekerstr.

sestraat

Frederikstr.

l iraa Adm ter weg Ruy de

G ou

kade

Fruitl

N.z.

t aa

nplein ver Fortuy

Droo . g rstr sewe Gelde nd r de urza ecteu Dir

ahSirr str.

nstr.

imu

ven

Crooswijk

Rubroekstr.

ard

Blaa

oofd

Waalha

rotte

str.

dijk

eef

eg nw

rtko

lf Ha

Vaandrigstr.

Jan van Loonsln.

sesinge l

ijsla

Parad

Paradijslaan

aat

Isaac Hubertst

Katend 3e rech tseh

Sluisjesdij k

Waalh Noordzaven ijde

Goud

laak Westb

lstr

is-

Tuin aan de Maas

aven Dokh park

en ln. den-

verse Beurstra

enae Kort str.

Binn

Het Park

t ch bo

st-

str

Gouvernestraat

Drooglee

hwe

chtstr.

ou wweg

g we ine nta ara Qu

ade

ysek

jesdijk

ln.

Anna tr. wnas Paulo ndenDrievrie str.

ong de J

Scheepsb

Mijdre

Sluis

tr.

With

Ker

bocht

ekse

laan

ijkse

ebro Schi

ie Sch

uys r Sl

ors

wal

weg tstra Heijplaa

enw

aatwe

ijpl

rsstr. nde

Baa

Rottes

Par

ch bo

of kh

Crooswijk

Vri

tblaak Wes

eg Hoofdwe Hoofdw

mboc

osw Cro

a at Lisstr

in ge rgs

Spo

nwe

inne

Veen Beatrixlaan nses

Pri

ez Bo

g Bergwe

Lisplein

de s n olaa Nic str. Va Zas . l V. der gstr ellin orsinge gel Sch Spo in

mpark

seu Mu

ndijk rave

Heijplaatw

RDMstr.

RDM-kade

De Rotterdam

de ieka

Direct

Snel

tr.

dijk

Stadhu str.

weg

Terb

raat

gel

tr.

Stad

g gsewe

Lisbloemst

Elektro weg

ijkstr. Ackersd

Bergsin

tr.

Nesstr.

van

tstr.

mus

S trove

e de

's-G

niaColo str.

ade

Kratonk

Jan Willem Frisostr.

Bieslandstr.

Rodenrijsestr.

Voorburgs

Doctor de Visserstr.

Saftlevenstr.

tr. o os d erl tr. ns ve Ha

elstr

er de Piet ch weg Hoo

Kap

oon

aven

Schieh

landstr.

phors

Woe lwijk lemanstr. str. Je ns ius str . ord mo len str . str aa t

Hof

Witt

stz

Sint

ven

ieha

Baroniestr.

laan Rozen estr.

. Coolsestr t straa Bloem destr. Zijdewin

Sch

tra ss

bs -Jo

dijk

zee

West

Sch

have

Hoog

dts

huisplein

weg

atering

Voorw

sdr

Rae

Ma str lva. str. Azalea

omstr.

Chro

kelwe Bo er

S toopw

rum

Mee

g erwe ad Galigaanp

Korv Bok de

opwe Sto

weg iling

Wieks

ran

av Zalmh

G.J.

tra

Pieter tr. ochs de Ho

an Heim lein ertp Dulla

Westz

nwe

Weena

B Oude

r Rottekade Linke

rgse

tsekade

Hamm erstr.

weg

rstr.

Wim pad an aal ogtla Lagend Terw

erwe

ijend

vere

Terbre

Uitweg

Duizendschoonstr. emstra at Zonneblo

Insulind

g we hie

ingel raadss

r. st nt

ns kli

tr.

echs tew

Buy

straat

sestr

nen Bin

uwe

ietln

hter Rec e gse Ber Rottekad

daalseweg

Soeten

est

ek str hor .

aan Lijnb Korte manZout str.

ond

Delft

Nie

tr.

Marie O

Alm

-Zuid

Aert

Heer Vrankes tr.

He r ste lein Zu kep nne

Nieuwe Maas

urc b y e

Stadho

tln. evoir

fdln.

alstr. Kora

ijnstr. Rob

Hoo

rlaan Henegouwe

Heem

G.J. Jonghwde eg

Coolhaven

Willem

Noo No rdsin ords ge ing l el

chu

ave

olh

sier en ov str.

Kruis

ille

Kleiweg

Ceint

Heer Kerstan tstr.

land

str.

iska

tra

tr.

Delftseple

a Ween

t-Kru

leg str ond . a-

Minstreelstr.

Hoogl an dst

ssin

nier

ardk

Boeze

Blok

ter . es str Me rre tr. Ma lks ge o Va ilin Ro

ove

itne

ln.

straa ssen chu n ave olh Co

sse

ijks

rgs

Bre

kstr

llinc

Buyte wech

eedij

Wes tzeedijk

Sne

rchuie Vers Lieve str. . erstr De Vlieg

isw

Ag nie se str iers Vijv . tra erho at fst ra at

rnh

ilip

Hil

Koo

inse

Vinkens tr. Wilge nstr. Zaagm olenstraa t

Ban

str. Lois

W ittln

tln.

Ge rard Sch olte Zwa nst rt Ja raa t nstr aa t

iestr.

str.

Claes de Vriese

tr.

rgerwe

Duysts

dijk

onebe Sch

ser

tra ns

Vie

Voorhavenkade Havendijk

RDM-str.

ade

rSaffie str.

tr.

. str

Heemraadssingel

Hendrick Sorchstr. V. der Poelstr.

Joost van Geelstr.

tr.

enes

Math

straat illen Pup str. aard

enaars

lstraa Rui

Ruw

Kor

ska

an n Fr mi

Hud

nja

Hoofdstr.

g i we

K le

Kleiweg Oude

Buizenwaal Molen de Beerkade

str.

dius

Hon

str.

V. Slingeland

Julian Stolb a van ergln.

lwe g

Sch

aan

ietb

Sch

eln

Ble

Ween

str aat

ijs

Wes

n serlaa Mathenes tr. esserarijns Mathenln. Volm str. eg arijn nenw Volm r. we Bin oonst Nieu rdecr

aa t

Willem

ous

Schie

elland

1e Midd

Schermln.

Robert Fruinstr.

aven

Schieh ave

str. Duivenvoorde

cht

weiOsse str.

ussenstr

Middenk

Aleid

Oostervantstr.

Pr.

Uitpad

Gorde

l traa m Cen erda Rott station

Statentunnel

Aelbre

tr.

erels

Pass

b Jaco

Weena

Schietbaanlaan

Coolh

Westkou sdijk

npad

svid Da str.

Samuel . Mullerstr

rsd R str. ijk-

iew

CoolKlein str. raverHarddstr. gel nssin Statio

Zwae

weg

Roch

traat

estr.

Hoev

State

V. destr us He

rdijk t nesse straa the ijn Ma Bru

Heemraadssingel

ade

Pelgrimss

str. Paets

sek

ielestr

C.P.T

tstr.

1e Schansstr.

g we ten

rsstr.

idr

Rosier r. nst Faasse

Sta

ln.

Hoo

a an

nveld

isstr.

ift

Essenburgsingel

aat

serl

Nie

nde

Lum

tr.

as din Me

Rose

eine

iuss

tenw

str

ad tsk

str ets

cht ebo

h en

erkanaalwe

Noord

Veurstraat

Sch

Bentinckln.

ers

uld

ift oidr

ges Bor

Sta

ech

on ers

lbr

s Be Taa

V. r. epst Lenn

traa

weg

rrit

M at

kerk Heemsstr.

g we ten g Sta we ten Sta

laa

t aa

mse

ster

Statensingel Statensingel

lsdijk

tr.

Nico

str ns yge Hu

ieda

raat

lst

IJs

kade at ven sstra erha an ord str. nm No So Nobel

tr. Jagthuiss

weg

str. ger Bor

n ske Bu etst r. Hu

Sch

ings

3e Sc hanss tr.

van en Gro stererst Prin ade venk

Gijs

tra

ders

Beuke

dijk

V. Burg We str elem ee .

rha

tr.

sweg

Pr. Frederik Hendrikstr.

eg Gordelw

s ela

Troelstrastr.

han

Statenln.

aan Ceintuurb g

Berkelseln.

B erg

aan sel

Berg

Nolensstr.

singel

kels Beu

Vieram bachts str

tra

Kuyperln.

m Abraha

r Me

str. Essenburg

rde

Sta

lle

ans Spa

t aa

Hofstedestr.

Noo

ude rs weg

Essenburg

l inge urgs urgenb Ess str.

Ess

singel

Ma str lva. tr. Azaleas

Kleiweg

V. Enck

tweg Diaman

Kleiweg

ra st se rd Baa str. er Em

kersstr

str

ile

senk

udersw

Overschiese Kleiweg

Stadho

tr.

St ad houder

tr.

ydes

aan Van Aerssenl

n klaa

Blokma

monts

str.

erff

Bijlw

m aha Abr perln. Kuy

weg

Stadho

laa esen Vro

utHo str.

sor fes eg Pro kersw Jon

T jal

r. Galileist

rstr.

str. ofd Ho

sse ne

weg haven

the

Buiten

w-Ma

Nieu

g we sto Gu

weg

n Ka

weg

sserstr.

ile

Ham

udersw

lmas Ta

Kleiwe

Lloydkad e

Kar

nswe

rdstr nwaa Koor

ge lin ide t-S aan stl Po

eter

at tr. tra cks wij ss en mk

rich

ort

Nieuw-Mathene

Ni eu we

tr.

ijwe

ken

l aa

Stadho

Bartel Wilton kade

Spa

K eg

weg

Ta t

traa

d g lpa lwe rde rde Go

t aa chstr rystr. ybur Sou Cle

Beukelsw

str. ssers ne ers ak the eg rfm rw Ko se nes the Ro sen er M anz stra Gij at sin gla an

tr.

land

sla

tla

g we

de ka hie Sc se

K lei

e- ha ad Sc o gm . at

traa es

str. tijn Pa

at tra

Hel

Van

Eem

eg lw

Kanaa l

weg

enb

Essenburg

k Mathenesserdij

t nistraa

land

Kanaa l

rdelw Go

erk

ord

rsl

ten Sta ln.

Kleiweg

str.

Bentinckla

Vosmaerstr.

Galva

Eem

Vroe

All

ilez

Bun

Delfgaauw

kad

der Noor

Blijdorpln.

weg

hav

Kleiweg Oude

ijk ed Oud

dij nds

eid

Ho str tra r ds aa nw oge Ho at kstra eg tsw Ab

lietterv But str.

nnr Bauma meesteln. Burge e ms rda g tte we Ro Rij

tra

nvis Rhij str. Feith

Alkstraat

aine

Eem

Ni eu we

tr.

pkam Es str.

ets

str.

Go V. str.

art Sp

Marconistr .

rant

Erasmussing

Nico Bee laas tsstr .

Bilderdijkstr. Bellamystr.

rvaw

Qua

llo

lke

Cuijp

. aelstr ijsd Ru ijen

n. nnl

ev hutt Sc Fluitstr. Hulkstr.

tseweg

onts

Ka weg

RFC-weg

ord rk-No

arta

g we

Hor va th

Laansloo

Marconistra at

senkad e

Schuttev

Snauwstr.

Beneden Schiedamseweg

Overschiese Kleiw

Vroe

aerweg

V. Helm

ert

Schuttevaer weg

ijk

rtu

sho naeu Lin

Alb

ma Bau er est

rge

lle

estraat

aat Schiedamseweg

ys Bu

kels inc

strie

room

fst

Maasd

gel sin len Mo

ens ov nh

t aa str ngh Jo ge lf de delin ge Si lin stde Si tr.

asw Gr

Indu

tra etes

str

iek

traa

Zweeds Gr iek str se els . es tr.

Eng

Russischestr

eg tw rle Te

stie Ze

Oo ste W

strie estr.

Indu t

straat

str

bla

Franselaan

Zweeds

Engelse

rnicu

ra lst

weg

Kleiw

chiese Kleiweg

eg -

ln.

Marconistraat

Mine

erloo W est str.

dewijZie str.

ln .

weg

terstr.

V. mweg en e rich iess

Horvath

Ful ton str.

rentz

tr.

de Bu Jo rge ss me eli es n de te Jongr

Buislaan

Rotterdamsedijk Beneden

sedijk

ven

van g we

lle

nlaa re To

els nd otha t. Gro mk

eg Lo

effs

V. Cle

artst

eg g nw we sen iesse G

Horva

Edisonstr.

Ove rs

weg Ru gg e

thweg

hthonw

Erasmussingel Kleiwe

se chie g ers Ov Kleiwe

Zestienhoven sekade

Abtsw

Baanw

ingel

Hoorns

rnw

Dalto nstr.

lftweg

burgstr. den

we er

Rotterdam

m lle g Wi dawe He

weg

amw

lwe

Galileistr.

Couwenhovenstr.

Duijn am V. derasd Ma

nse

ave

tens

tra

rniss

der

Melanc

Petristr.

lfsh

tte

ew led ick

alle

hu Sc

Str

Par

iweg

lnte Ga str.

Reau murs tr. St fes ati so on rK str am os ln. erling . te h On nh rstra ne W oe sat at cks Vi tstra tr.

Hoo

tra

raa

est

van

Du der am asd Ma

De idst erhe

Boke l

tr.

u rgenb Blijv str.

Nijv

Pro

ing

eg ew ing

edew

Thurl

eg ew iez

l elw

sts

late

enlaa

Ko Pa

ral

llas

str

Matl

ickled Str eg

ing

ard

Vla

eg gw ardin gweg Vla ardin Vla g riewe ust Ind

tr.

Vlists

swe

ippu

Bettow

than

we g we arding at rding Vla tra rts lse Pe

gen Ho

Lin

eg ww rau

Phil

raat

lst

ste

a Vla

To we

tra . ols str hiph chap els van W ijn g

g we

ban

2e ln.

ren

arkt

lsm

we trie us

tr.

hts

tr.

or ess . ProfBolkln

els

tha

Ind

ststr

sts

tr. Mijes

Almstr.

Vli

tr.

jes

ein portpl

ourne Melb str.

Vli

se hie g c s e er Ov Kleiw

Asc van ter str.

Pie

hie

neaar Sp str.

dijk

ijn

eka

eg illaw

ide Zu

te r

sti

Sev

Overschiese Kleiw

r Du

asd

str.

lst

lle

Innsbruckweg

rghstr.

dstr

Pittsbu

ffiel

aat weg rtstr Stuttga Matlinge

She

ast

ian Jul

n Ma va

ijn

n de Va

tr. hts zic tr. Land burgs ijns ndlfla Rh De

rln.

iel

Sch

gowGlas str.

t nstraa

Lyo

erord No ln.

V. der Duijn Maasdam van weg

dam

m Air

ateb

aat

kstr

Cor

st r.

ney

Syd

aan

Lin

g kwe bruc

burgAugsstr.

aan sb

iro

rda

tte Ro

ijd

Inns

g sewe Vare

Airp

rdam

baa

ldw ve Vlieg

stz t Oo aa str

ortba

Rotte

ijk erd

llel

G.K. van Hogendorpweg

Ott

G.K. van Hogendorpweg

ijk

erd

Ott

Delf g

em ent Zav

brug

we ge

tlin

ln.

tw rle Te

o o fd

us h

iert r. g

hiese Kleiw eg

nae

a tla llo Ba

n aa

Lin

g we k e

Kleiwe

Hil

V. Slingela ndtln.

at L