/vn_an

SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y Ở VIỆT NAM TS. Nguyễn Quốc Ân Phó trưởng Phòng Quản lý thuốc, Cục Thú y

Khái quát về các loại thuốc sử dùng trong thú y Tổng Thuốc sản xuất Thuốc, nguyên liệu số tại Việt Nam nhập khẩu vào Việt Nam sản Tổng Số cơ Tổng Số nhà Số phẩm số sản sở số sản sản xuất nước phẩm sản xuất phẩm 5.870

4.522

86

1.348

149

32

Khái quát về các loại thuốc sử dùng trong thú y Bao gồm các loại kháng sinh, Vitamin, thuốc trị ký sinh trùng trong đó kháng sinh chiếm khoảng 70%( 4109 sản phẩm). Kháng sinh sử dụng trong thú y với mục đích phòng, trị bệnh. Sử dụng trong chăn nuôi với mục đích kích thích tăng trưởng.

Kháng sinh dùng trong thú y bao gồm 11 nhóm chủ yếu : + β- Lactam(Peniciline, Amoxycilline, Cloxaciline, Cephalosporins,...) + Aminoglucosides (Apramycin, Gentamycin, Kanamycin, Neomycin, Spectinomycin, Streptomycin) + Macrolides (Erythromycin, Josamycin, Spiramycin, Tylosin). + Tetracyclin (Tetracyclin, Oxytetracyclin, Doxycyclin, Chlotetracyclin) +(Fluoro)quinolones(Flumequine, Enrofloxacin, Norfloxacin, Oxolinic acid, Marbofloxacin, Danofloxacin, Difloxacin...) + Phenicol(Florfenicol, Thiamphenicol) + Polymyxins(Colistin) + Pleuromutilins(Tiamulin) + Lincosamides( Lincomycin) + Sulfamid( Sulfachlorpiridazine, Sulfadiazine, Sulfadimethoxine,....) + Diaminopyrimidine( Trimethoprim)

Các dạng bào chế chủ yếu Dung dịch tiêm( Injection) Dung dịch uống (Oral solution) Chiếm tỉ lệ : 48% Bột uống(Oral powder): 36% Bột pha tiêm( Injectable powder), các dạng khác: 16%

Kháng sinh dùng trong chăn nuôi: Bổ sung vào thức ăn chăn nuôi dùng cho mục đích kích thích tăng trưởng theo khuyến cáo của FDA( USA)

DANH MỤC HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH CẤM SỬ DỤNG TRONG SẢN XUẤT, KINH DOANH THỦY SẢN (19 loại) Aristolochia spp và các chế phẩm từ Green Malachite (Xanh Malachite) chúng Chloramphenicol Ipronidazole Chloroform

Các Nitroimidazole khác

Chlorpromazine

Clenbuterol

Colchicine

Diethylstilbestrol (DES)

Dapsone

Glycopeptides

Dimetridazole

Trichlorfon (Dipterex)

Metronidazole

Gentian Violet (Crystal violet)

Nitrofuran (bao gồm cả Furazolidone)

Nhóm Fluoroquinolones( cấm sử dụng trong sản xuất, kinh doanh thuỷ sản xuất khẩu vào thị trường Mỹ và bắc Mỹ)

Ronidazole

DANH MỤC THUỐC, HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH CẤM SỬ DỤNG TRONG THÚ Y (13 loại) Chloramphenicol Furazolidon và dẫn xuất của nhóm Nitrofuran Dimetridazole (Tên khác: Emtryl) Metronidazole Dipterex (Trichlorphon); DDVP Eprofloxacin

Ciprofloxacin Ofloxacin Carbadox Olaquidox Bacitracin Zn Green Malachite (Xanh Malachite) Gentian Violet (Crystal violet)

DANH MỤC HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH HẠN CHẾ SỬ DỤNG TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH THỦY SẢN (33 loại) Tên hoá chất, kháng sinh

Dư lượng tối đa (MRL)(ppb)

Amoxicillin

50

Ampicillin

50

Benzylpenicillin

50

Cloxacillin

300

Dicloxacillin

300

Oxacillin

300

Oxolinic Acid

100

Colistin

150

Cypermethrim

50

Deltamethrin

10

Diflubenzuron

1000

DANH MỤC HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH HẠN CHẾ SỬ DỤNG TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH THỦY SẢN (33 loại) Tên hoá chất, kháng sinh

Teflubenzuron Emamectin Erythromycine Tilmicosin Tylosin Florfenicol Lincomycine Neomycine Paromomycin Spectinomycin Chlortetracycline

Dư lượng tối đa (MRL)(ppb)

500 100 200 50 100 1000 100 500 500 300 100

DANH MỤC HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH HẠN CHẾ SỬ DỤNG TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH THỦY SẢN (33 loại) Tên hoá chất, kháng sinh

Oxytetracycline Tetracycline Sulfonamide (các loại) Trimethoprim Ormetoprim Tricainemethanesulfonate Danofloxacin Difloxacin Enrofloxacin + Ciprofloxacin Sarafloxacin Flumequine

Dư lượng tối đa (MRL)(ppb)

100 100 100 50 50 15-330 100 300 100 30 600

DANH MỤC THUỐC, HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH HẠN CHẾ SỬ DỤNG TRONG THÚ Y (13 loại) Tên hoá chất, kháng sinh

Spiramycin Avoparcin Virginiamycin Meticlorpidol Meticlorpidol/Methylbenzoquate Amprolium (dạng bột) Amprolium/ethopate

Tên hoá chất, kháng sinh

Nicarbazin Flavophospholipol Salinomycin Avilamycin Monensin Tylosin phosphate

DANH MỤC KHÁNG SINH, HOÁ CHẤT CẤM SỬ DỤNG TRONG CHĂN NUÔI (18 loại) Tên hoá chất, kháng sinh

CARBUTEROL CIMATEROL CLENBUTEROL CHLORAMPHENICOL DIETHYLSTILBESTROL (DES) DIMETRIDAZOLE FENOTEROL FURAZOLIDON VÀ CÁC DẪN XUẤT NHÓM NITROFURAN ISOXUPRIN

Tên hoá chất, kháng sinh

METHYL-TESTOSTERONE METRONIDAZOLE 19 NOR-TESTOSTERONE RACTOPAMINE SALBUTAMOL TERBUTALINE STIBENES TERBOLONE ZERANOL

Kết quả khảo sát sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi Kết quả khảo sát tình hình sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi lợn thịt, gà thịt ở một số trang trại chăn nuôi tập trung trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, Hà Tây tại 30 trang trại chăn nuôi lợn thịt và 30 trang trại chăn nuôi gà thịt, kết quả cho thấy:

Kết quả khảo sát sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi + 100% các trang trại chăn nuôi có sử dụng kháng sinh, với mục đích chủ yếu để trị bệnh( 63,3% với lợn thịt, 50% với gà thịt); với mục đích phòng và trị bệnh (13,3% với lợn thịt, 46,7% với gà thịt). + 60,3% mẫu thức ăn chăn nuôi lợn thịt, 70,3% mẫu thức ăn chăn nuôi gà thịt phát hiện ít nhất có một trong số các loại kháng sinh thuộc nhóm Tetracycline và Tylosin trong đó có một mẫu thức ăn chăn nuôi lợn thịt có hàm lượng Tylosin vượt giới hạn cho phép.

Kết quả khảo sát sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi Kết quả khảo sát tình hình sử dụng kháng sinh ở 55 trại chăn nuôi lợn tại 2 tỉnh Đồng Nai và Bình Dương: 13 loại kháng sinh được sử dụng nhiều nhất là Tylosin (16,39%), Amoxicillin (11,89%), Gentamycin (8,61%), Enrofloxacin (6,56%), Penicillin (6,15%), Lincomycin (5,74%), Tiamulin (5,74%), Colistin (5,33%), Streptomycin (4,51%), Norfloxacin (4,51%), Tetracyclin (4,1%), Ampicillin (4,1%) và Florphenicol (3,28%).

Kết quả khảo sát sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi 44,05% trại chăn nuôi lựa chọn kháng sinh dựa vào triệu chứng bệnh của đàn lợn và kinh nghiệm của người nuôi, 33,33% trại sử dụng thuốc theo chỉ định của thú y viên, 16,67% sử dụng thuốc theo thông tin và khuyến cáo của nhà sản xuất và chỉ có 5,95% trại sử dụng thuốc theo kết quả thử nghiệm kháng sinh đồ.

Kết quả khảo sát sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi - Tỉ lệ mẫu thức ăn chăn nuôi có sử dụng kháng sinh lần lượt là: Tylosin 31/60 mẫu (51,67%), Tetracycline: 25/60 mẫu (41,16%), Oxytetracyclin: 4/60 mẫu (6,6%) và Chlotetracycline: 15/60 mẫu (25%).

- Số mẫu vượt quá qui định theo 10 TCN 861-2006: Tylosin: 1/60 (1,66%); Tetracycline: 2/60 mẫu (3,3%); Oxytetracyline 1/60 mẫu (1,66%); Chlotetracycline: 9/60 mẫu (15%).

Nhận xét: Việc sử dụng kháng sinh ở các trang trại chăn nuôi ở các trang trại chưa hợp lý: lựa chọn loại kháng sinh, liều sử dụng, liều trình điều trị, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của người chăn nuôi; chưa chú ý thời gian ngừng sử dụng thuốc trước khi khai thác sản phẩm (thịt, trứng, sữa).

Kết quả phân tích dư lượng kháng sinh trong nuôi trồng thuỷ sản

Kết quả phân tích năm 2007 1. Đối với mẫu thủy sản nuôi lấy tại ao nuôi Nhóm các kháng sinh cấm (A6): Phát hiện 07 mẫu thủy sản nhiễm Chloramphenicol với khoảng phát hiện từ 0,24- 1,17 ppb trên tổng số 768 lượt phân tích (chiếm 0,9 %); phát hiện 05 mẫu thủy sản nhiễm SEM (3 mẫu tôm,1 mẫu cá và 1 mẫu cua lột) với khoảng phát hiện từ 0-3,55 ppb (0,7%).

Một mẫu cá nuôi nhiễm Malachite Green (mức phát hiện là 21,6 ppb) trên tổng số 326 lượt chỉ tiêu phân tích (chiếm 0,3%)

1. Đối với mẫu thủy sản nuôi lấy tại ao nuôi Đối với nhóm kháng sinh sử dụng có giới hạn tối đa cho phép (B1): + Trong 263 lượt phân tích đối với nhóm chỉ tiêu Tetracycline, phát hiện 01 mẫu nhiễm Oxytetracycline ở mức thấp. + Trong 571 lượt chỉ tiêu phân tích với nhóm chỉ tiêu Sulfonamide: phát hiện 02 mẫu có dư lượng (01 mẫu Sulfamethazine vượt). + Trong 579 lượt chỉ tiêu phân tích, phát hiện 72 mẫu thủy sản nuôi có dư lượng các chất nhóm Quinolones. Trong đó có 67 mẫu phát hiện có dư lượng Enrofloxacine/Ciprofloxacin (4 mẫu vượt). + Phát hiện 14/53 mẫu có Flofenicol và 2/53 mẫu có Trimethoprim, đều ở mức thấp.

Nhận xét Người nuôi đang sử dụng phổ biến kháng sinh nhóm Quinolones và Sulfonamides thay cho nhóm Tetracycline để trị bệnh cho thủy sản nuôi.

Nhìn chung, các hộ nuôi đã sử dụng thuốc đúng cách, tuy nhiên vẫn còn có những vi phạm.

Như vậy năm 2008 nhóm chỉ tiêu này vẫn cần phải được kiểm soát chặt chẽ, trong đó cần đặc biệt tăng cường đối với chỉ tiêu Sulfamethazine thuộc nhóm Sulfonamides và Enrofloxacine/Ciprofloxacin thuộc nhóm Quinolones.

Kết quả phân tích năm 2007 2. Đối với các mẫu thủy sản nuôi lấy tại cơ sở thu mua: Phát hiện 02/111 mẫu có dư lượng Chloramphenicol, chiếm tỷ lệ (1,8%).

3. Đối với các mẫu thuốc thú y, thức ăn thuỷ sản và nước ương/nuôi tôm giống Mẫu thuốc thú y: không phát hiện Chloramphenicol và Furazolidone.

Mẫu thức ăn: Các chỉ tiêu Chloramphenicol và Furazolidone đều không phát hiện dư lượng.

Kết quả phân tích năm 2007 Mẫu nước ương con giống: 15/79 mẫu nước nhiễm Chloramphenicol với khoảng phát hiện 0,1-80,77ppb (chiếm 19%) tăng cao hơn so với kết quả năm 2006 (14%); Không phát hiện có dư lượng Furazolidone; Kết quả này phản ánh các hộ nuôi vẫn lạm dụng sử dụng Chloramphenicol trong khâu sản xuất con giống.

Kết quả phân tích năm 2008 1.Đối với mẫu thủy sản nuôi lấy tại ao nuôi Nhóm các kháng sinh cấm (A6): Phát hiện 03/794 mẫu cá tra nuôi tại Thốt Nốt, Ô Môn - Cần Thơ và 01 mẫu tôm sú tại Xuyên Mộc – Bà Rịa Vũng Tàu nhiễm Chloramphenicol với khoảng phát hiện từ 1,51 – 2,23 ppb (chiếm 0,5 %); 01 mẫu tôm thẻ chân trắng tại Phú Mỹ - Bình Định nhiễm AOZ với giá trị phát hiện là 12,6 ppb 02/754 mẫu cua lột tại Cần Guộc – Long An nhiễm SEM với khoảng phát hiện là 2 - 2,2 (chiếm 0,4 %).

Kết quả phân tích năm 2008 1.Đối với mẫu thủy sản nuôi lấy tại ao nuôi 01/340 mẫu tôm thẻ chân trắng tại Vạn Ninh – Khánh Hòa nhiễm Malachite Green (mức phát hiện là 0,6 ppb) (chiếm 0,3%) Cùng với kết quả kiểm soát năm 2007 cho thấy đã có sự chuyển biến tích cực trong ý thức của người dân về việc chấp hành quy định cấm sử dụng Malachite Green để phòng/trị bệnh cho cá.

Kết quả phân tích năm 2008 Đối với nhóm kháng sinh sử dụng có giới hạn tối đa cho phép (B1): Không phát hiện Tetracycline/246 lượt chỉ tiêu phân tích; 30/686 mẫu có dư lượng Sulfonamides trong đó có 10 mẫu vượt quá giới hạn tối đa cho phép (06 mẫu cá tra tại An Phú, Phú Tân - An Giang; Châu Thành, Cao Lãnh - Đồng Tháp; TX.Vĩnh Long Vĩnh Long; 04 mẫu tôm sú tại Vĩnh Thuận, Kiên Lương, An Minh - Kiên Giang (chiếm 1,46 %).

Đối với nhóm kháng sinh sử dụng có giới hạn tối đa cho phép (B1): 85/711 mẫu thủy sản nuôi có dư lượng các chất thuộc nhóm Quinolones, trong đó 67 mẫu phát hiện có dư lượng Enrofloxacine/ Ciprofloxacin, 7 mẫu vượt quá giới hạn cho phép (05 mẫu cá tra tại Cai Lậy - Tiền Giang; Châu Thành – Đồng Tháp; Thốt Nốt – Cần Thơ, Phú Tân – An Giang và 02 mẫu tôm sú tại Tân Phú Đông Tiền Giang; 1 mẫu cá tra tại An Phú - An Giang phát hiện dư lượng Sarafloxacin vượt mức cho phép.

Đối với nhóm kháng sinh sử dụng có giới hạn tối đa cho phép (B1): 2/108 mẫu cá tra có dư lượng Trimethoprim vượt mức giới hạn cho phép (giá trị phát hiện là 56ppb, 105,5 ppb) (chiếm 1,85 %) (tại Lai Vung – Đồng Tháp, Tân Hiệp – Kiên Giang); 19/100 mẫu có dư lượng Flofenicol, ở mức thấp hơn so với giới hạn cho phép.

Nhận xét Người nuôi hiện đang sử dụng phổ biến kháng sinh nhóm Quinolones, Sulfonamides, Trimethoprim và Flofenicol thay cho nhóm Tetracycline để trị bệnh cho thủy sản nuôi.

Nhìn chung, các hộ nuôi đã sử dụng thuốc đúng cách, nhưng số trường hợp vi phạm đã tăng hơn so với năm 2007.

Kết quả phân tích năm 2008 2. Đối với các mẫu thủy sản nuôi lấy tại cơ sở thu mua Không phát hiện dư lượng Chloramphenicol trên tổng số 121 lượt chỉ tiêu phân tích.

Kết quả phân tích năm 2008 3. Đối với các mẫu thuốc thú y, thức ăn thuỷ sản và nước ương/nuôi tôm giống Không phát hiện Chloramphenicol và Furazolidone trong các mẫu thuốc thú y thủy sản, mẫu thức ăn thủy sản trên 146 lượt phân tích.

14/97 mẫu nước ương tôm giống nhiễm Chloramphenicol với khoảng phát hiện 0,02 – 0,29 ppb (chiếm 14,43%) (tại Núi Thành, Điện Bàn – Quảng Nam; Cam Ranh, Ninh Hòa, Nha Trang – Khánh Hòa; Đông Hòa, Tuy Hòa – Phú Yên; Tuy Phong – Bình Thuận; An Thuận, Thạch Phú – Bến Tre; An Minh – Kiên Giang; Duyên Hải – Trà Vinh, Vĩnh Châu - Sóc Trăng)

Kết quả phân tích đến tháng 7 năm 2009: 1. Đối với mẫu thủy sản nuôi lấy tại ao nuôi 1/437 mẫu vượt chỉ tiêu Sulfamethoxazole (tại Long Xuyên- An Giang); 5 mẫu cá Tra có dư lượng kháng sinh Enrofloxacin thuộc nhóm Quinolones từ: 2,08 đến 7,58 ppb (tại Đồng Tháp, Vĩnh Long); 4 mẫu cá Tra nhiễm Enrofloxacin, 3 mẫu cá Tra nhiễm Flumequin; 1 mẫu Cua lột phát hiện kháng sinh SEM

Kết quả phân tích đến tháng 7 năm 2009: 2. Đối với các mẫu thuốc thú y, thức ăn thuỷ sản và nước ương/nuôi tôm giống 3 mẫu thuốc Thú y có chứa Chloramphenicol tại Giao Thuỷ Nam Định; Quỳng Lưu- Nghệ An; Kỳ Anh- Hà Tĩnh(giá trị phát hiện lần lượt là 1,8ppm; 18,7ppm; 0,42ppm).

Kết quả phân tích đến tháng 7 năm 2009: 2 mẫu thuốc thú y phát hiện Furazolidone tại Ninh Hoà- Khành Hoà, Gò Công Đông- Tiền Giang (giá trị phát hiện lần lượt là 5,1ppm; 9,4ppm) 1 mẫu thức ăn chăn nuôi phát hiện Furazolidone tại Ninh Phước-Ninh Thuận giá trị phát hiện là 1,6ppm.

Có 2 mẫu nước ương tôm giống tại Huế, Đà Nẵng có dư lượng kháng sinh Chloramphenicol

Kết luận Để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm cho người tiêu dùng và nhu cầu xuất khẩu sản phẩm động vật việc kiểm soát dư lượng kháng sinh trong thú y đặc biệt dùng trong nuôi trồng thuỷ sản ngày càng được tăng cường.

Xin chân thành cảm ơn