Спорт за развој на меки вештини by CEFEMacedonia

Прирачник за Спорт за развивање на меки вештини во образованието за возрасни "ПоддршкатанаЕвропскатакомисиазаизработкатанаоваапубликацианепретставува одобрувањенасодржината, коагиодразувагледиштатасамонаавторитеиКомисиатане можедабидеодговорназакаквабилоупотребанаинформациитесодржанивонеа“ - ЕРАЗМУС+ КЛУЧНА АКЦИЈА 2- СТРАТЕШКО ПАРТНЕРСТВО ВО ОБРАЗОВАНИЕТО ЗА ВОЗРАСНИОДДРЖЛИВРАЗВ0ЈПРЕКУСПОРТ 2019-1-TR01-KA204-077742

Поаснување „Поддршката на Европската комисиа за производството на ова обавување не претставува одобрување на содржината, кои ги одразуваат ставовите само на авторите, аКомисиатанеможедасесметазаодговорназакаквабилоупотреба штоможедасенаправинаинформациитесодржанивонего“ . Насловнапроектот: Одржливразвопрекуспорт Проектнаакциа: Еразмус+ КА2 стратешкопартнерствовообласта наобразованиетонавозрасните Референтенбронапроектот: 2019-1-TR01-KA204-077742 Конзорциумнапроектот: АсоциациазакултураиспортнаИстанбулодТурциа (координатор) СпортИстанбулодТурциа (Партнер) ЦЕФЕМакедониаод Македониа (Партнер) ЗдружениеИНТЕРКУЛТУРАодФранциа (партнер) ИнститутПОВОДодСловениа (Партнер) Соработници: Г-дин. ВолканМудерисоглу - виштренеродИКОС ИлкнурДинч - проектенкоординатородИКОС СелџанЕрдоган - АдминистративенперсоналодИКОС ЈованСталевски - СениортренеродЦЕФЕМакедониа ДеанЈовчески - АдминистративенперсоналодЦЕФЕМакедониа ФабрисЛеФлох - СениортренеродИНТЕРКУЛТУРА ФрансоаГуо - АдминистративенперсоналодИНТЕРКУЛТУРА СамарЗугуол - СениортренеродПОВОД РобертКрижаниќ - АдминистративенперсоналодПОВОД ФинализирањетонаПрирачникотенаправеноводекември 2020 година

ПоддршкатанаЕвропскатакомисиазаизработкатанаоваапубликацианепретставува одобрувањенасодржината, коагиодразувагледиштатасамонаавторитеиКомисиатане можедабидеодговорназакаквабилоупотребанаинформациитесодржанивонеа“ СОДРЖИНА Предговор 4 Воведвоприрачникот 5 Запроектот 6 Поглаве I Образовенпристап: Образованиепрекуспорт (ETS) 7 I.1 Вовед 8 I.2 Дефинициа 9 I 3 ПридобивкиодпрактикувањеЕТС 11 I.4 КоаеразликатапомеѓуОбразованиетоЗА, ПОиПРЕКУ Спорт? 14 I 5 Историскиаспектнаупотребатанаспортот - наученпристапода социолошкагледнаточка 20 I.6. Штонееобразованиепрекуспорт? 22 Поглаве II Методологианаобразованиепрекуспорт 24 II.1. Воведвопоглаве 25 II.2. Дефиницианаметодологиатаинезинатаповрзаностсосоциалните компетенции 26 II.3. Основнитепринципина ETS пристапот 28 II.3.а. Принцип 1: Поврзувањесопедагошкипристап 28 II 3 б Принцип 2: Дебрифингкакоосновенелементна ETS практиката 28 II.3.в. Принцип 3: „Алкаштонедостасува“ помеѓуспортотинеформалното 29 образованието Поглаве III Вежбизавежбање 36 III.1. Воведвовежбите 37 III.1.а. Изборнатемиивежби 37 III 1 б Описитенавежбите 42 III.1.в. Каквирезултатиодучењетогледамевовежбите? 43 III.1.г. Понатамошенразво 44 Поглаве IV Спортзаодржливразвоцели 45 IV.1. Воведзатоакакоцелитезаодржливразвоможатдапридонесаткон СпортотиспортотможатдаимааткористодГлобалнитеакции 45 IV 2 Поврзувањенаизбрани SDG ворамкитенанашиотпроектиспорт 48 Користеналитература 53

, социализациасодруги врсници, раст на самодовербата и самосвеста. Преку проектот за одржлив развопрекуспорт , додовмедоиновативнаметодологиакоаапокажува врскатапомеѓуклучнитекомпетенцииЕразмус+ иодржливитеЦелизаразво Сопризнавањетонаспортоткакоеднаодобразовнитеалатки, ниеверуваме вотиеобукизаагендакоасебазиранаметодологиатаОбразованиепреку спорт има повеќе да понуди за поддршка на процесот на учење на секо поединец Благодарение

ПоддршкатанаЕвропскатакомисиазаизработкатанаоваапубликацианепретставува одобрувањенасодржината, коагиодразувагледиштатасамонаавторитеиКомисиатане можедабидеодговорназакаквабилоупотребанаинформациитесодржанивонеа“ ПРЕДГОВОР КакоАсоциациазакултураиспортнаИстанбул (ИКОС), спортотеефективна алаткаштоакористимезасоциалнозаакнување Порадинашитеискуства во спортот, набљудувавме како спортот обезбедува физички разво и универзална рамка на вредности Овие вредности се еднаквост, почит, правичност, вклученост кои го активираат учењето и ги надополнуваат когнитивните вештини. Дополнително, ИКОС инвестира во заакнување на различнииндивидуикоидоаѓаатодобесправенопотеклокоидобиваатмеки вештини, самодоверба и го обликуваат своот живот преку спорт Затоа, активности преку спорт заснован на образование се нашата главна методологиазаедукациаимотивирањенамладитедагипреземат нивните животи во нивни раце Кога ќе ги погледнеме резултатите од користењетонаспортотвоживототнасекопоединец

видиме

лидерските вештини

за

на ово проект, нашата почетна точка е изведена какозголемувањенакомпетенциитеналуѓетово NEET помеѓу 20-34 години со фокусирање на повеќе жени бидеќи се соочуваме со сериозни родови азови во земите, и сакавме да го активираме потенциалот на жените во NEET преку зголемување на методолошкиот капацитет на едукатори за возрасни, спортскитренери, спортскитренерикоиќепридонесатзанивниот разво БлагодарениенаовааможностворамкитенапрограматаЕразмус+, надовмешансададоаѓаатзаедносоразличничинителивоспортскатаобласт задапридонесатзатековнитеметодииначиннаразмислувањедасекористи спортоткакоеднаодобразовнитеалаткиНаситеваскоиќегопрочитатеова, сенадевамдекаќевибидекориснововашатасекодневнаработаво Европа. İlknur DİNÇ КоординаторнапроектотодИКОС

, можемеаснодаго

развоот на

, чувството

активно граѓанство, отворенпросторзареализацианасвоотпотенциал

, постоизначителна

2017

, повеќеодеднапеттина (21,5 %) одмладитежени (навозрастод 20-34 години) воЕУ-28 беа NEET ТурциаиМакедониаседвеземикоисесоочуваатсонависоки стапкинаразликимеѓуполовите Женитево NEET воТурциасеавуваатсо 52,4% и Македониасо 44,4%, Франциагиследиовиедвесо 21,4% процент Оддругастрана, Словениаможедасесметазарелативноподобрапозициа. Но, дуриивоСловениа, 1

ПоддршкатанаЕвропскатакомисиазаизработкатанаоваапубликацианепретставува одобрувањенасодржината, коагиодразувагледиштатасамонаавторитеиКомисиатане можедабидеодговорназакаквабилоупотребанаинформациитесодржанивонеа“ ЗА КОГО Е ОВОЈ ПРИРАЧНИК? Нашиот проект се заснова на нумерички податоци за лица на возраст од 20 до 34 години) нитувовработување, нитувообразованиеиобука (NEET) Споредстатистиката наЕуростатзамладилуѓенитувовработување, нитувообразованиеилиобука, 17,2% од 20-34-тегодинивоЕУво 2017 годинасево „НЕЕТ“ Низземите-членкинаЕУможе дасезабележиголемавариациавостапкитенаНЕЕТво 2017 година Имаше 10 земичленки кои забележаа стапки на НЕЕТ над просекот на ЕУ

убедливонависокитестапкисезабележанивоИталиаиГрциа

кадештоприближно еднатретинаодситемладилуѓенавозрастод

годинибеаНЕЕТ

соодветно); Многу високи стапки имаше

Когагианализирамефактитепрекуполовиивозрасникатегории

поголемризикдастанат NEET отколкумладитемаживоречисиситеземи. Откакоќегивидимеситеовиеброки, верувамедекаспречувањетонависокатастапка на NEET каженитепоминувапрекуподигањенасвестаиподобрувањенаклучните компетенциинаовиемладиженизадагивклучаткакопоактивниделовиоднашите општества Младите жени кои можат да а подигнат своата свест за социални и граѓанскикомпетенции, чувствозаинициативностипретприемништво, учењедасе учи; лесноможатдапостигнатактивнаулогавонивнитеопштества Задасенаправи оваа промена, веруваме дека улогата на едукаторите на возрасни е клучна Едукаторитезавозрасникоидиректноќесефокусираатнаразвоотнанивнитеклучни компетенции, ќеможатдагиширатовиепромениидасоздадатвериженефектво нивнитеопштествапрекусоздавањенапотребнитеалаткипрекуспортоткоиќеги имплементираат жените во NEET Со ово прирачник, ги создадовме водечките методолошкипозадинизадагиводимеедукаторитезавозрасни, спортскитетренери, спортскитетренеридаспроведуваатспортскиактивностибазиранинаедукациаида обезбедимезоназаучењезалуѓетово NEET, особенозаженитево NEET

-28 од 17,2%. Меѓу нив,

20-34

(29,5 %

28,8 %

и во Северна Македониа (37,4 %), Турциа (33,4 %).

разликапомеѓуполовитевоодноснапроцентотнамладилуѓекоибилеНЕЕТ Во

година

од 7 женисево NEET Восветлинатанаовиестатистики, младитеженисеизложенина

ПоддршкатанаЕвропскатакомисиазаизработкатанаоваапубликацианепретставува одобрувањенасодржината, коагиодразувагледиштатасамонаавторитеиКомисиатане можедабидеодговорназакаквабилоупотребанаинформациитесодржанивонеа“ ЗА ПРОЕКТОТ Нашиот проект наречен „Одржлив разво преку спорт“ со референтен бро 2019-1-TR01-KA204-077742 под Стратешкото партнерство Еразмус+ КА2 во областанаобразованиетонавозраснитееодобренодЕвропскатакомисиаи Турскатанационалнаагенциа. КонзорциумотнапроектотгосочинувааторганизацииодТурциа, Франциа, СевернаМакедониаиСловениа Организациитесе; – АсоциациазакултураиспортнаИстанбул (координаторскаорганизациа) – Метрополитенска општина Истанбул Спорт Истанбул (Партнерска организациа) – ЗдружениеИНТЕРКУЛТУРА (Партнерскаорганизациа) – ЦЕФЕМакедониа (Партнерскаорганизациа) – ПОВОД Институт за култура и разво на меѓународни

во

(Партнерскаорганизациа) Проектот има за цел да ги развие клучните компетенции и да го подигне

за

на

, подолу се планирани специфични цели и активностидасеодржат: - Дасезголемизнаењетонаедукаторите/обучувачитезавозраснивоконтекст на односот помеѓу „Клучните компетенции на програмата Еразмус + и важностанадоживотнотоучење“ ицелитезаодржливразвонаОН - Дасезголемисвестакаженитеза „Самоизразување, социалноиграѓанско учество и индивидуални процеси на учење преку создавање спортски можности. Во акциониот план на проектот, ќе има 5 транснационални проектни состаноци, 4 активности за обука за учење, 2 интелектуални резултати, 8 локални спортски активности организирани во 4 земи Се планира да се создадатдваважниинтелектуалнирезултатикакоприрачникштогочитате сега (IO1 - Спортзаразвонамекивештинивообразованиетонавозрасни) и IO2 како веб-локациа на проектот (sportforsdgcom) со комплет алатки вклучуваќи 60 спортскиалаткибазиранинаобразованиезаедносонивните краткивидеа.

односи

културата

знаењето

Целите за оддржлив разво на ОН

возрасни едукатори/ обучувачиизаакнувањенаобесправенитеженскигрупи (женипомеѓу 20-34 годинивоНЕЕТ) прекукористењеспортналокалноимеѓународнониво. Зада придонесе за оваа севкупна цел

ПОГЛАВЈЕ - I Едукативен Приод: Образование Преку спортот (ETS) -7-

*Даглас Хартман, професор и вонреден претседател, Катедра за социологиа, УниверзитетотвоМинесота, Минеаполис, MN 55117 ЕДУКАТИВЕН ПРИОД: ОБРАЗОВАНИЕ ПРЕКУ СПОРТОТ (ETS) I.1. Вовед СпоредзборовитенаДагласХартман *спортотеисклучителномоќнаалатказаразво, особеновомеѓународнитезаедници ОвапосебнопоглавеодПрирачникотимазацел дапостигнеразбирањезатоаштоеобразовниотаспектнаспортоткогасекористиво практикананеформалноучење. Соцелподобродагоразберемеконцептот, ние ќе се фокусираме силно на педагошката димензиа на спортот што се користи во неформаленобразовенконтекстзадапредизвикапозитивнасоциалнапромена Од почетокот на 21 век приоритетните насоки на Европскиот модел на разво го вклучуваат духот на иновациите, на разво на општество засновано на знаење и подобрување на економската конкурентност за подобра социална кохезиа Во ово контекст, образованието игра важна улога и вклучува размислување за подобри комплементарности помеѓу различни образовни обрасци со цел постигнување на целитепоставенисоевропскитестратегии Образованието треба да им понуди на граѓаните прилагодени форми за учење за да можедаимовозможидаразвиатновикомпетенции; идеатаедасеистражуваатнови образовниформикоимеѓусебносенадополнуваат, какоштосеновитеквалификации суштинскизапостигнувањенаекономскаконкурентност. Концептотнадоживотноучењеееднаодалаткитезапостигнувањенацелите Идеата за доживотното учење е да има влиание врз разво на општеството засновано на знаење преку овозможување на граѓаните да ги подобрат своите знаења, вештини и ставови ПристапотнаобразованиетоПрекуспортот (ETS) ецелосноделодпроцесотна доживотноучење -8-

Преку ова поглаве ќе се воведе дефинициа за ETS како концепт Ние одговараме на прашањето „Што точно е ETS како образовен/научен пристап? Во продолжение ќе зборуваме за тоа на што се однесува ово педагошки пристап и кои се неговите придобивки. Ќе ги обасниме клучните компетенции што ЕТС може да ги опфати Ќе бидат наведени и потенциалните резултати од учењето на ЕТС, кои се однесуваат на клучните компетенции утврдени од Комисиата на ЕУ. Во последниот дел од ова поглаве ќе биде претставен историски и социолошки пристап на спортот и употребата на спортот како едукативна алатка. Ќе видиме како спортотифизичкатаактивностбилекористенивоисториатасоцелдасе едуцираат и развиат различни компетенции. И, конечно, ќе го испитаме прашањето што НЕ е ETS, и ова ќе покаже асна разлика од другите употребинаспортотштосенадвородконцептотна ETS. I.2. Дефинициа Можедаседадатмногудефинициизатоаштое ETS Напрво, можемеда воведеме дефинициа за концептот на неформално образование, коа имплицитноговклучуваЕТС. Според Прирачникот за човекови права Компас (Совет на Европа) „Неформалното образование се однесува на коа било планирана програмазаличноисоциалнообразованиезамладилуѓедизаниранада подобринизавештиниикомпетенции, надвородформалнатаобразовна наставнапрограма Неформалнотообразованиекакоштогопрактикуваат многумладиорганизацииигрупие: • доброволно; • достапнозасекого (идеално); • организиранпроцессообразовницели; • партиципативенинасоченконученикот; • заучењенаживотнивештинииподготовказаактивнограѓанство; • врзоснованавклучувањеинаиндивидуалнотоинагрупнотоучењесо колективенпристап; • холистичкиипроцесноориентиран; • врзоснованаискуствоиакциа, атргнуваодпотребитенаучесниците“* *КОМПАС, Прирачникзаобразованиезачовековиправазамладилуѓе, СоветнаЕвропа, 2002 година -9-

Дополнително, дефинициата дадена во AEGEE Книгата за неформално образование, сосемасличнанаонаавоПрирачникот Compass, велидека: „Неформалното образование е организиран образовен процес ко се одвивазаедносоглавнитесистеминаобразованиеиобукаиобичноне водидосертификациа. Поединцитеучествуваатнадоброволнаосноваи како резултат на тоа, поединецот презема активна улога во процесот на учење. Неформалното образование им дава можност на младите да ги развиваат своите вредности, вештини и компетенции поинакви од оние развиени во рамките на формалното образование. Тие вештини (исто таканаречени „мекивештини“) вклучуваатширокопсегнакомпетенции како што се интерперсонални, тимски, организациски и управување со конфликти, интеркултурна свест, лидерство, планирање, организирање, координациа и практични вештини за решавање проблеми, тимска работа, самодоверба, дисциплинаиодговорност. Онаштоепосебнозанеформалнотообразованиеетоаштопоединците, учесниците се актери кои се активно вклучени во процесот на образование/учење. Методитештосекористатимаатзацелдаимдадат на младите алатки за понатамошно развивање на нивните вештини и ставови. Учењето е тековен процес, една од неговите клучни карактеристики е учење преку правење „Неформално“ не значи неструктурирано, процесот на неформално учење е споделен и дизаниран на таков начин што создава средина во коа ученикот е архитектнаразвоотнавештините. “* Сега ќе воведеме четири различни предлози кои се обидуваат да го дефинираат ETS. ТиебеаразвиениодучесницитенаОбуканатренериза образованиепрекуспорт (Меѓународнаасоциациазаспортикултура) за временаедногодишниоткурсзаобука. Овабешедолгорочнаедукативна програмазадаимовозможинаобучувачитевклученивонеформалното образовнополеиспортскитетренеридагиподобратсвоитекомпетенции при примената на ЕТС Презентираните дефиниции го воведуваат концептотнаЕТСкогогледаатнеформалнитеобразовнипрактичариво таковконтекст, какоилуѓетокоисевклученивоспортскитренинг, асите користатпристапизанеформалноучењевонивнатасекодневнаработа. *Книгазанеформалнообразование: Влианиетонанеформалнотообразованиеврзмладитеи општеството, AEGEE Европа -10-

- Дефинициа 1- Образованието преку спорт е метод за развивање на клучните компетенции во различни аспекти од животот користеќиспортифизичкиактивности. - Дефинициа 2 - Образованиепрекуспортепедагошкипристапко гикористиспортотифизичкатаактивносткакосредствозаширење на збир на вредности со цел да се развиат специфични компетенции кои можат да ги подобрат различните полиња во/во животот. Образованието преку спорт помага да се подобрат социалните, културните, моралните, етичкитекомпетенциизадасе обезбедатпромениналично, професионалноисоциалнониво - Дефинициа 3 - Образованието преку спорт е процес на учење и наставасокористењенаперсонализиранисистемизаобезбедување вештини, знаењеиискуствовомногуаспектиодживотот - Дефинициа 4 - Образование преку спорт вклучува процес на учење ко ги користи спортот и физичката активност како средство заимплементирањенавистинскиживотнивештиниикомпетенции запоединциилигрупи Овие дефиниции нудат различни аспекти и неколку различни перспективи за тоа како може да се опише ЕТС. Со цел да ги сумирамеовиечетиридефиниции, биможеледарезимирамедека: ЕТСенеформаленобразовенпристапкоработисоспортифизички активностиикосеоднесуванаразвонаклучнитекомпетенциина поединциигруписоцелдапридонесезаличенразвоиодржлива социалнатрансформациа. I.3. ПридобивкиодпрактикувањеЕТС Оводелќегиобаснипридобивкитеодкористењетонаспортотво неформален образовен контекст. Со ова ќе бидат обаснети потенциалните ефекти од практиката на ЕТС и ќе ги наведеме причините зошто ЕТС носи додадена вредност на секторот за неформално образование, како и на секторот ко секодневно користиспортскипрактики. -11-

Обединетите нации наведуваат дека „спортот по своата природа е поврзан со учество. Се работи за инклузиа и државанство. Спортот ги зближува поединците и заедниците, истакнуваќи ги заедничките и премостуваќи ги културните или етничките поделби. Спортот обезбедува форум за учење на вештини како што се дисциплина, самодоверба и лидерство и ги учи основните принципи како што се толеранциа, соработка и почит Спортот а учи вредноста на трудот и како да се управува со победата, како и со поразот. Кога ќе се нагласат овие позитивниаспектинаспортот, спортотстанувамоќносредствопрекукое Обединетитенацииможатдаработатконпостигнувањенасвоитецели“* Многунеформалниобразовнипрактичаригисметаатспортотифизичката активност како моќни алатки за учење и знаат дека ЕТС може да донесе силнадодаденавредностнаспортскиотсекторвоконтекстнанеформално учење Спортскатапрактикаможедаимаструктурновлианиевоодносна образованието и социализациата. Така, сосема е природно главните актери вклучени во практиката на ЕТС да го анализираат спортот надвор од неговите граници со цел да изградат проекти во кои спортот и физичкатаактивностстанувааталаткизасоциалнатрансформациа За подобро разбирање на контекстот на ETS и неговите потенциални ефекти, важно е прво да се видат одделно и спортскиот и образовниот сектор за да може да се направи врска меѓу нив и подоцна да се комбинираат Земаќи а напрвин спортската компонента, се осврнуваме на многу истражувањакоисевеќенаправени. Докажаноедекаспортотифизичките вежби имаат различни позитивни ефекти врз здравето Тие им помагаат на луѓето да останат физички фит, да ги намалат телесните масти, да а контролираат тежината, да а зголемат издржливоста, да ги заакнат коскитеидааподобратрамнотежатаифлексибилноста. Вклучувањетово редовнафизичкаактивностанамалувакоронарнатасмртност. Истотака, а намалува вероатноста за диабетес тип 2 и Алцхамерова болест во постаравозраст. Спортотифизичкитевежби, истотака, можатдапомогнат воспречувањенадругихроничниболести, вклучуваќикардиоваскуларни болести, рак, хипертензиа и остеопороза. Редовната физичка активност, истотака, можедабидекориснакогасерешаваатголембропсихолошки нарушувања. * Меѓу-агенцианаОбединетитенации, Хартман, Д.; Kwauk, C. (2011). Спортиразво: преглед, критикаиреконструкциа Весникзаспортисоциалнипрашања, 35 (3) 284-305 -12-

Истражувањатапокажаадекавежбањетосоумеренинтензитетможедаима позитивно влиание врз депресиата, анксиозноста, самопочитта, самодовербата и сликата за телото Физичката активност го намалува стресот, гоподобруванашеторасположениеипомагадасеформираопшта благосостоба Од друга страна, неформалното образование се фокусира на потребите за учењенасекоученик, дозволуваќиимнапоединцитедагиидентификуваат своитепотребиидапредложатрешениа Неформалниотобразовенпристап ги гледа учениците како ресурс и ги почитува нивните вредности и придонеси. Учениците ги споделуваат своите искуства за да можат да учат едни од други Пристапот комбинира релевантни активности кои се прилагодени на потребите на учениците и се насочени кон постигнување практичнирезултати Вонивниотприрачникпосветеннанеформалнотообразование, Мировниот корпус дава многу добро обаснување за неформалното образование како пристап кон образованието. Тоа се разликува од формалното образование по неговите методи Учесниците имаат различни степени на контрола врз процесот, оддизанирањенасопственотоучењеикористењенаолеснувачот како ресурс (на пример, во младинска размена или во младинска инициатива), до присуство на активност за учење каде содржината е однапред планирана Накратко, неформалното образование е пристап кон образованието што може да се користи со возрасни, млади или деца, во работната соба или надвор од неа Составен дел на неформалното образование е што учениците учествуваат во дизанирањето, развоот, имплементациатаиевалуациатанасопственотоучење. * Според истражувањето на Хартман и Кваук, покра видливите физички и психолошки ефекти, учеството во спортски активности може да има и позитивни социални и економски ефекти. Спортот се смета за начин за борбапротивсиромаштиата, невработеноста, заспречувањенакриминалот и сегрегациата. Исто така, се верува дека може да помогне да се заакне заакнувањетоисоциалнатаповрзаностнамладителуѓе, особеноониешто живеатвонепривилегиранасредина ХартманиКвауквелатдекаучеството воспортифизичкивежбигоподобрувасоциалнотооднесувањеипомагада се консолидираат социалните односи Може да послужи како средство за подобрувањенасоциалнитеипрофесионалнитевештини, аистотакаикако алатказазголемувањенаобразовнитедостигнувања * *Прирачникзанеформалнообразование, Мировенкорпус, 2004 година, СОБИРАЊЕИРАЗМЕНАНАИНФОРМАЦИИ, МРАЗБР M0042 * Хартман, Д; Kwauk, C (2011) Спортиразво: преглед, критикаиреконструкциа Весникзаспортисоциалнипрашања, 35 (3) 284-305 -13-

ОБРАЗОВАНИЕЗАСПОРТ ОБРАЗОВАНИЕПРЕКУСПОРТ Многутрадиционалниспортскиклубовиглавносемобилизираниодцелите за спортски перформанси како нивен приоритет. Овде го евоцираме концептот Образование ЗА спорт, ко има главна цел да ги развие компетенциите во однос на спортските перформанси Образованието за спортсеоднесуванаподобрувањенавештинитеповрзанисосамиотспорт. Така, неговата цел е само да му служи на развоот на индивидуалните компетенциизаподобрувањенафизичкитеперформанси. Образованиетоза спорт е нормално поврзано со различни дисциплини на натпреварувачки спорт. Затоа, ово концепт има ограничен интерес во контекст на неформалнотообразование. Концептот на Educaton BY Sport е покомплексен процес и вклучува специфични цели како што е целта да се адресираат здравствени проблеми и благосостоба. Во ово случа, образовните цели не се напуштаат, тукупонекогашсепрефрлаатнавторплан. Затоа, целтаедасе усогласат спортските цели и благосостобата на општеството Користи спорт, вежбањеифизичкаактивностзадаработиконсоциалнипричини како што се здраве, благосостоба, авна благосостоба или социална вклученост. Новите движења „спорт за сите“ се многу блиску до ово пристап Со играње различни спортови, се очекува луѓето да научат повеќе за здравиот начин на живот и на ово начин да а подигнат нивнатасвестзаспоменатотопрашањевоопшто -14-

Неодамнешен практичен пример за ово пристап е „Сега се движиме кампањата“ , иницирана од Меѓународното здружение за спорт и култура во 2012 година. Главната цел на оваа кампања е да се олесни меѓусекторската соработка за промовирање на учество во спорт и физичка активност. Незините специфични цели вклучуваат подигање на свеста за придобивките од спортот и физичката активност ка европските граѓани, зголемување на достапните можности за да бидат активни во спортот и физичката активност преку развивање нови и подобрувањенапостоечкитеинициативииовозможувањеодржливои иновативно градење капацитети преку застапување и решениа со отворен код MOVE Week е наголемиот европски спортски настан за сите ко промовира учество во спортови низ целиот континент и е насочен кон широк спектар на засегнати страни како што се спортски клубови и организации, градови, заедници, институции и поединци. MOVE Week се случува преку различни настани во заедницата на локално, националноимеѓународнониводопонатамошноучествово спортифизичкаактивност. ОБРАЗОВАНИЕНИЗСПОРТ (ЕТС) Концептот на ETS е многу подлабок во однос на неговите цели и очекуванитерезултатиитребадасегледаодсеопфатнаперспективаво споредбасодругитедвапристапи. Самиотпристапна ETS сесостоиод интеграциа и имплементациа на спортски елементи кои треба да се користат за едукативна цел за решавање на социално прашање, развивање на социалните компетенции и предизвикување трана социална трансформациа. Целиот образовен процес е испланиран и подготвен, а откако ќе се случи се очекуваат асни, реални и мерливи исходи ЕТС е неформален образовен пристап ко работи со спорт и физички активности и ко се однесува на разво на клучните компетенции на поединци и групи со цел да придонесе за личен разво и одржлива социалнатрансформациа. ЕТС создава егзистенциално учење меѓу луѓето. Преку ETS треба да се случи трана општествена промена. Таа има за цел да овозможи заакнувањеидапредизвикаодржливасоциалнатрансформациа. -15-

ЕТСбарамногуелементикоисеодупотребанаспортифизичкивежби со цел да се предизвика силен исход за доживотно учење како што е подобрување на толеранциата, солидарноста или довербата меѓу народите. ЕТС треба да се гледа повеќе како план за размислување отколкузатеренскаакциа. Од методолошка перспектива, ETS се состои од приспособување на вежбите за спорт и физичка активност на целите на планираниот проектзаучење Тоаепрашањеипроцеснаадаптацианаспортоти физичкатаактивност, каковоодноснанивнотоизразување, такаиво однос на нивната застапеност, што го карактеризира конкретно пристапот на ЕТС То не предлага никакви активности каде спортот станувацентралнацелкако/зарешениезапревозникот. На пример, вежбањето на боречки вештини без никаков специфичен проект зад себе, водено само од желбата за технички напредок, останува ЗА спортска вклученост, но исто така може да развие самоконтролаипочиткондругите Овдеважноедасеспроведепроцес кадеспортотифизичкитеактивностистанувааталаткизаподдршказа постигнување на образовните цели прво, каде што самиот спорт станувасекундаренвоодноснаобразовнатацел Со цел за подобро разбирање на ово процес, предлагаме да се направи врска помеѓу ETS и циклусот на искуствено учење на Kolb (Kolb, Davd (1984). Искуственоучење: Искуствотокакоизворнаучењеи разво. Englewood Clffs). Во ETS конкретното искуство е спортска (или физичка) активност коа е прилагодена на целите за учење на програмата. Учесниците на искуството размислуваат заедно во воден процес на дебрифинг, по што тие сами а поминуваат промената и ќе можатдагикористатновитекомпетенцииштогинаучиле. Изразувањето вола не е доволно за да се дизанира и имплементира процес на учење ко се заснова на ETS. Потребно е да се подготви реален проект заснован на остварливи и оценливи цели, присутна образовна намера во него, како и изграден на конкретни приоритети наопфатенотоработнополе. -16-

Поточно, професионалците кои ги водат ваквите процеси за спроведување на образовната и социалната функциа на спортот, дизанираат програми за неформално учење фокусирани на социалните прашања, како што се вработливост, социална интеграциа, борбапротиврасизмотимногудруги. Оваепрвиотдел одциклусотнаучење, когаобучувачотимгопредлагаискуствотона учениците Циклусотнаискуственоучењена Kolb поврзансо ETS Формализациатананамеритезаучењенеедоволназадасеобезбеди едукативна и социална функциа на спортот. Актот за образование мора да биде континуиран навреме. Ово континуитет има за цел да конструира и имплементира рефлексии што овозможуваат постигнувањенаглавнатаобразовнацел Оваевторатаитретатафаза одциклусотнаучењена Kolb. Специфичнитецелинасекоафазамора даслужатнаглавнатацелнапланираниотпроцеснаучењеидабидат реални за оценување Тоа е кохерентноста на различните фази или фази на ово процес и нивната поврзаност со неговата севкупна цел, штоќеобезбедиконтинуитетнаобразовниотаспектвонего. Оддруга страна, континуитетотиодржливостанавоспитно-образовниотпроцес сокористењенаспортифизичкаактивност, сесостоиивовремезада сенабљудуваатпроменитевооднесувањетоиставотналуѓето. -17-

Написот на Хартман и Кваук обаснува: „Ние правиме разлика помеѓу два различни, идеални типа што се поавуваат на терен: доминантна визиа, во коа спортот во суштина функционира за одржување и репродукциа на воспоставените општествени односи и порадикален интервенционистичкипристап, вокоспортотенаменет. дапридонесе за фундаментални промени и трансформации во општествениот живот. “ Ова може да се смета како различно обаснување на ОбразованиетоСОиПРЕКУспортот. Разликитепомеѓутритеразлични концепти се веќе експлицитни, но целта на ова поглаве е да се претстави ETS намногудеталенначинзаданесеразбератпогрешно неговатаупотребаицел. Така, прашањетозаевалуациаеважноиприродносенаметнувавото момент. Спроведувањето на образовната функциа на спортот секако вклучувапроцеснаевалуациа Одаспектнаметодологиатаиспоред различни критериуми, ставовите и однесувањата не се мерат на ист начин или со исти показатели како атлетските перформанси. Навистина, не е секогаш лесно за еден спортски клуб да дефинира индикаторизадружељубивостисоциализациа, илиуштепомалкуво контекстнапревентивенпристап, например. Акопоимотдетекоеспортуваеможнодаседефинираимери, потешко е да се воспостави идеата за „подигнување на свеста“ на тинеџер за опасноститеодалкохолотитутунот, например Истотака, тешкоедасе измери вистинското влиание на едукативната акциа спроведена во областанаспортот Подеднаквоетешкодасеодредиместотоиулогата на спортот во процесот. Оваа тешкотиа не треба да а загрози посветеноста на спортското движење во неговата подготвеност да придонесе за образованието на оние што ги собира Всушност, прашањето е: Како ги оценувате дествиата од воспитно-образовен агол, воодноснаконкретнииреалниобразовницели? Ова е местото каде што развоот на клучните компетенции, кои се остварливипрекупристапотнаЕТС, стануварелевантен. Гивоведуваме подолувографиконкосеоднесуванадокументот „Основниконцепти и основни компетенции за образование за демократско граѓанство“* , обавен од Советот на Европа, како и за „Клучните компетенции за доживотноучење“ воведениодКомисиатанаЕУ * Хартман, Д; Kwauk, C (2011) Спортиразво: преглед, критикаиреконструкциа Journal of Sport and Socal Issues, 35(3) 284-305 *СОВЕТ ЗА КУЛТУРНА СОРАБОТКА (CDCC) ПРОЕКТ „ОБРАЗОВАНИЕ ЗА ДЕМОКРАТСКО ГРАЃАНСКИ“ , DGIV/EDU/CIT (2000) 23, Стразбур, 26 уни, Совет20 Европа

Според тие референци, клучните компетенции претставуваат комбинациа на вештини, знаења и ставови кои им се потребни на поединците во општеството за да постигнат личен разво, да бидат активни демократски граѓани и да ги почитуваат човековите права. Се подразбира дека развоот на компетенциите на секо поединец придонесува за постигнување одржлива општествена промена - на пример, борба против невработеноста, дискриминациата и расизмот, социалнатаисклученостилисиромаштиатаимаргинализациата. Во графиконот подолу се асно наведени компетенциите, како и кои спортови и физички активности би можеле да развиат потенциални исходи од учењето со цел да се постигне социална трансформациа и трана промена на ставовите меѓу поединците или заедниците Преку овиекомпетенцииевалуациатананеформалнотообразовновлианиесо користење на ЕТС е реална и мерлива иако се однесува на самоевалуациа. -19-

Развоот на взаемно почитување, солидарност и толеранциа се образовницеликоиспортотбиможелдагирешисоодреденазадачаза спортилифизичкаактивност Воовослучанесмеедаседадеприоритет исклучиво на перформансите на моторот. Треба да се стави во мешан систем за да се овозможи евалуациа на социалните и бихевиоралните показатели на перформансите, пред оние на моторните перформанси. Всушност, потребно е да се измерат сите аспекти за да се согледаат индикаторитезанивотонасолидарностивзаемнапомош. I.5. Историски аспект на употребата на спортот - научен пристап од социолошкагледнаточка Спортотзаземапримарноместоводенешнотоопштествокоепромовира стремежконблагосостобаиобожувањенателото Социологиата, коаги проучува општествените факти како целина, е заинтересирана само за нависоката точка на „спортскиот систем“ и не можеме да а наречеме тотален општествен факт. Ова е за да го поттикне читателот да гледа спортсокритичкоокоидаобезбедиреференциштомуовозможуваатда гопродлабочисвоетознаење. -20-

Спортот е генерички термин ко опфаќа низа активности (рекреациа, забава, натпреварување, образование) и различни претстави. Овие активности имаат историски корени. Многу социолози го дефинираат спортоткакототаленопштественфакт. СпоредНорбертЕлиас, германски социолог, спортот е привилегирана лабораториа за размислување за општественитеодносииеволуциата ЖоржХеберт, францускисоциолог, обаснува дека „Спортот е секаков вид вежби и физички активности наменетизаизвршувањенаизведбатаичиеизвршувањевосуштинасе заснова на идеата за борба против дефинираниот елемент како растоание, времетраење, пречка, практична тешкотиа, опасност, животно, противник, напротивпротивсебе. “* Споредеднастатиакоагиобаснуваспортскитепрактикиодсоциолошка гледна точка од деветнаесеттиот век до средината на дваесеттиот век, употребата на спортот е поставена во смисла на „борба против дегенерациата на расата“ , подготовка на работниците. или воници, смирување и контрола на насилството Со испитување на историските истражувања можеме да утврдиме дека постоат два модалитети за физички вежби во античко време: спорт во образованието на млади аристократскивоиниипрофесионалниспортисти. МладиотГркимашеза целпрекуспортотдастанеАдонис Спортот беше ценет за негување на телото и умот Спортистите биле платени да ги бранат своите градови во вони. Во средниот век, била создаденакаставитези. Тиеглавноучествуваавозаминувањетововони, ноподоцнастанааелитниличности. Учтивостаихрабростагоформираа нивниот начин на размислување. Турнирите беа практики за вона. Во истражувањето, физичките активности се поавуваат во античките времињаисредниотвеккакоелитнитренинзи. Спортот официално зазема важна улога во Англиа во текот на 19 век, кога сонародниците организираа борби во бокс за да ги решат домашнитеконфликти. Олимпиадатагопромовирашеуспехотнаспортот во 20 век, додека телевизиата го прогласува доаѓањето на спортската забава. Во денешно време, фокусот на спортот повеќе се префрла на здравето, личниотразво, пристапотдокултуратаиграѓанството. Одоваа перспектива, спортските практики се тесно поврзани со олимписките вредностинаКубертенденес. *Http://bernardlefortpagesperso-orangefr/cours staps m marot/socologe du sportpdf -21-

Дефинициата за спорт исто така еволуираше со технолошкиот напредок. Оттука, идеата за преземање ризик, храброст и храброст е присутнаивомногуспортскипрактики. I.6. Штонееобразованиепрекуспорт? Оводелимазацелдагопоставипрашањетошто ETS непретставува, не е погрешно разбрано или употребено на погрешен начин. Целта е дасеразасникадеможедасенаправизабунаидасепредложикако дасеизбегне. Сите ние едуцираме различни луѓе почнуваќи од нашето дете да учествуваатвоспортот. Но, постоатразличнидимензиизатоакакого користиме спортот за едукативна цел. Не можеме да евоцираме ETS кога образовните цели како што се развоот на социалните вештини, здравето, исхранатаиграѓанствотосепрефрленинаединственатацел на самата спортска изведба. Многумина сметаат дека спортскиот клуб вонеговатапримарнасмислаедоволензаисполнувањенаедукативен чин. Фактотдекаеденмладчовекредовноспортуванеморадазначи дека тоа е добар образовен процес со позитивно влиание врз неговиот/незиниот разво како граѓанин Генерално, барањата на техничкиот персонал се фокусирани првенствено на започнување и напредување на спортските перформанси и физичките вештини. Ово процесневклучува ETS Многудругивештинибиможеледасевнесат кога се случува спортска пракса. Во ЕТС потребно е да се спроведе и внесеедукативнадимензианаспортскаилифизичкаакциа. Честосе работизасоциализациа, интеграциаилирехабилитациа Понатаму, не треба да го игнорираме фактот дека конкуренциата во спортотможедааограничиефикасностанаучењетово ETS „Младите често чувствуваат прекумерен притисок да победат, се доживуваат себеси како со слаби способности, се чувствуваат неврзани за своите тимови и се чувствуваат ранливи во присуство на соиграчи Ваквите искуства ги наведоа младите да доживеат ниска самодоверба и ниска самодоверба“ . * Во случа конкуренциата да стане приоритет, тоа би можело да има некаковконтроверзенефектврзобразовнитерезултати. *Wankel & Kresel, 1985; Мартенс, 1993 година -22-

на тоа, актите на насилство и агресиа би можеле

во младинските спортски услови

на вредностите на ETS, така што практичарите треба да бидат свесни да обрнат внимание на овие аспекти и да внимаваат на таквите ефекти когаспроведуваатактивностивоконтекстна ETS Сепак, препорачувамедеказаефективенразво, активноститетребада се одвиваат во фер средина, мора да се одвиваат во доволно долг временски период за да им се овозможи на сите да се чувствуваат удобно и самоуверено, а исто така мора да вклучуваат долгорочни реципрочниодноси -23-

Згора

да станат вообичаени

Во една неодамнешна студиазавооченатаспортскаагресиа, ГарднериЖанел (2002) откриа декатаквитеставовииоднесувањапочнаадастануваатприфатливии легитимни во спортската средина Ова е целосно спротивно

ПОГЛАВЈЕ - II Методологија на Образованието преку Спорт -24-

II.1. Воведвопоглавето Откако ќе го обасниме ЕТС (и физичките активности) како педагошки пристап, сега ќе дадеме асна идеа за процесот на имплементациаинеговитеспецифичниуслови. Затоа, овапоглаве ќеодговоринаследнитепрашања: а) Како а дефинираме методологиата и каде гледаме разлики од другите? б) Коиосновнипринципигиповрзувамесо ETS когастанувазборза неговиотквалитет? в) Како решивме да ги претставиме вежбите и методите што ги предлагамеикакопрепорачуваменивнокористење? г) Какотребадагичитатеикориститеописитенавежбите? д) Зоштогоразбирамеовоприрачниккакоалатказадавепоттикне да развиете сво стил на ETS кога станува збор за неговата имплементациа? ѓ) Зошто мислиме дека обучувачите/фасилитаторите кои доаѓаат од секторот за неформално образование и тренерите/тренерите кои доаѓаат од спортот можат да ги користат овие вежби и да создадат новипридобивкиоднив? е) Каковвиднапонатамошенразвогледамепрекуовоприрачники воЕТСвоопшто? Одговорот на овие прашања ќе ви даде детално разбирање на процесот додека ги развивате вежбите, но има за цел да одржи отворенпогледконпонатамошенразво МЕТОДОЛОГИЈА НА ОБРАЗОВАНИЕТО ПРЕКУ СПОРТ -25-

Ова поглаве тесно се поврзува со педагошкиот пристап бидеќи меѓусебната размена помеѓу теориата и практиката е секогаш дел од самиотпроцес. II 2 Дефинициа на методологиата и незината поврзаност со социалнитекомпетенции Воовоприрачниккористимеразличнитерминизаимплементациана методологиата. Методологиатаепоширокпоимковклучуванесамо една вежба, туку, генерално, начинот на ко сакате да ги достигнете вашите цели Активноста е вистинската акциа што се спроведува во реалноста, каде што како вежба се залага за конкретен опис на потенциалнаактивностштоможедасереализира. Вежбатаедетален опис на тоа што и како олеснувате додека се однесувате кон методологиатакакоменталнарамка. Методологиатааповрзуватесо педагошкиот пристап, бидеќи ги подразбира сите концептуални идеи за да се испорача ЕТС Сакаме да а нагласиме специфичноста на методологиата на ЕТС и незините придобивки во однос на социалнитекомпетенциивоситуациинанеформалноучење. Бидеќи првиот дел од ово прирачник веќе дава детален опис на главните цели што ЕТС може да ги наметне, сега ќе се повикаме на врскаташтоЕТСаимасосоциалнитекомпетенции Ние, истотака, ги гледаме неговите специфични придобивки и разлики од другите пристапивоовопоглед Има две перспективи што треба да ги земеме предвид овде. Од една странасеадресиранитекомпетенции, аоддругастранаактуелнитекои беа развиени. Што значи тоа? ЕТС има за цел да развие социални вештиниидапоттикнеличенразвоизаобучувачитеизаучесниците. Адресираните компетенции лесно може да се дефинираат со усогласување на вежбата со една од темите, на пр. дискриминациа/ инклузиаиповрзувањесоконкретнисоциалнивештини Например, за да можете да ги вклучите сите што ви требаат, меѓу другото, и следнитевештини: тимскаработа, фериграиемпатиа. -26-

Оценуваќи а вежбата, можете да разговарате дали тие вештини биле користениилидурисесметанизатолкуважниколкуштостегисметале однапред Развиените вештини, сепак, се оние кои доаѓаат на патот и, во многу случаи, седуриискриениилисè уштенесеоткриваат. БидеќиЕТСнуди индивидуално и колективно искуство за учење и е тесно поврзан со личниот разво (главно се однесуваме на промена на ставот, однесувањето и перцепциата), неговиот прецизен исход не може да се предвидивоситеслучаиизаситеучесници. Овазначидекаразвиените вештиниилиќесепокажатзавременадебрифинготили, повероатно, ќе бидат реализирани и препознаени во идните активности или реални ситуации од самите учесници (и исто така обучувачи/фасилитатори). Процесотнаучењенезапирасоактивноста Вомногуслучаи, процесотна самооценување само започнува таму и се развива со време и ново искуство, билореалноилисимулирано Воовомомент, процесотможеда придонесеизаопштественатрансформациа. Можедакажетедекаадресиранитевештинисеониекоисеобидуватеда ги развиете со вашите учесници и ги ставате како имплицитни цели на учење, норазвиенитесеониекоинавистинасепостигнатииможедаги изненадатиобучувачотиучесниците Самосодобредоденаситевидови на разво, вклучуваќи ги и оние што не сте ги следеле, можеме да а извлечемевистинскатакористна ETS. Не споменуваме листа на компетенции со кои сметаме дека вреди да се работи, затоа што мислиме дека секоа тема и секоа ситуациа создава потребазасправувањесоконкретнинадлежности. програми. Безогледнавашетоискуствовоспортотилинеформалнотообразование, треба да размислите за имплицитните компетенции што веќе ги адресирате и оние што можеби сакате да ги додадете во вашата работа свесно користеќи го ETS како педагошки пристап На пример, може да кажете дека спортот, особено тимските спортови, поттикнува социални вештини како што се фер-пле и тимска работа, но исто така може да додадете емпатиа и да дадете конструктивен фидбек со доставување на ETS. На ово начин не само што ги правите видливи имплицитните вредности, туку додавате повеќе на оние што спортската активност имплицитногиподобрува. -27-

Коаесоциалнатапроменаконкоасакатедасестремите? II 3 Основнитепринципина ETS пристапот Спортотесамоалатка! Заучењеепотребновреме! Дебрифинготеодсуштинскозначење! Спортотемногуактивенсомногуемоции! ОсновнитеелементинаЕТСсе едукативнивежби! Клучнибелешки: 1 Образованиетопрекуспортеобразованиевопрвстепен 2. Рефлексиатаенеизбеженисуштинскиделодучењето. 3. ЕТС ги почитува вредностите на спортот, како и неформалното образованиеиобразованиетонавозрасните Горенаведеното наведува три важни карактеристики кои се основни принципи на методологиата ETS. Ово прирачник го одразува процесот на креирање, измислување и разво на нови вежби кои ги интегрираат вредноститеиидеитена ETS. Клучно е да се разбере педагошкиот пристап што го обаснуваме во првиотделоднашиотприрачник Заднинатанаовопедагошкипристап несамоштоќевипомогнедагиразберетевежбитеикакотиетребашеда сеолеснат, тукуидаможетедареагиратенасекоададенаситуациашто можедасепоавивозаедницата Овазначидекакопирањетонавежбите немаавтоматскидавиовозможиуспешнодагоиспорачате ETS, бидеќи ситуациите што ги создавате може да се променат и да се развиат на начиннаконеочекувате. Затоа, веохрабрувамедагиприлагодитенавашитесопствениконтексти. Следниве основни принципи поврзани со ETS ќе а разаснат нашата основна идеа дека само комбинациата на теориа и пракса ќе ви даде аснасликазатоаштонавистинаможедапонуди ETS. II.3.а. Принцип 1: Поврзаностсопедагошкиотпристап Дализнаететочноштосеобразовнитецели ? -28-

Првиот основен принцип што веќе беше спомнат е важноста од целосно разбирање на педагошкиот пристап на ЕТС и негово поврзувањесосопственотоискуствокакотренер/тренервоспортотза сите или едукатор на возрасни во неформалното образование со цел дасеиспорачавистинскиЕТСактивности. Тоа значи дека ќе можете да размислувате за придобивките од ваша перспектива - иливоспортзаситеиливоработнасрединазамлади. Веруваме дека позадината на педагошкиот пристап ќе ве натера да разберете кои можности сте ги занемарувале во сопствената работа досега, правеќи ги скриените вредности видливи и работеќи со нив посвесноодпорано Тоа, истотака, ќевиовозможидагиприлагодитевежбитеколкуштое потребно за вашите сопствени целни групи и специфичниот контекст вокоработите. Затоа, овоприрачникнеесамозбирканаиспробани и проверени вежби што секо може да ги испорача на начинот на ко треба да да бидат доставени. Вистинското влиание и ефект што вежбите можат да го понудат ќе се развиат до нивниот целосен потенциал само ако ги поврзете со севкупната цел на бараните социалнипромениизбирнареалницелизаучење. II 3 б Принцип 2: Дебрифингкакоосновенелементна ETS практиката Тоанè водидовториотосновенпринципштогонабљудувамевоово прирачник, ко е силно поврзан со наважниот елемент на ETS: дебрифингот дел од процесот на учење. Зошто мислиме дека ова е наважниот дел? Тоа им дава на сите учесници не само шанса да го рефлектираат сопственото однесување, туку и да размислуваат за целата ситуациа и да а поврзат со нивниот секодневен живот и со самото општество; во зависност од тоа коа тема сакате да а обработите со вежбата и колку далеку одите во самиот процес на размислување. Како точно го олеснувате дебрифингот дел од вежбата успешно и со амбициознасодржина? -29-

Првиотваженделевнимателнодагиподготвитевашитепрашањаида разговарате за нив или со вашите сообучувачи или однапред да размислите за тоа за да бидете сигурни дека ќе а отворите и водите дискусиата поставуваќи ги вистинските прашања Вашите главни цели може да ви дадат водство за тоа, но тоа е исто толку важно како да го усогласите со нивото и искуството на вашата целна група и опкружувањето воопшто. Понатаму, сепак треба да бидете доволно флексибилнизадаможетедареагиратенададенатаситуациавосамата рефлективнапрактика. Дебрифинготнеесамозапоставувањепрашања, тукуизамодерирање/ водењенасаматадискусиаидавањеаснаструктуранаистата. Секогаш помагадаимсекаженаучесницитештоможатдаочекуваатодоводел одвежбата. Акотиесесосемановизадебрифингилиевалуациа, требада сезапознаатправилно Морадаимкажетештодаочекуваатикакваулога играатвотоа. Иматенеколкуалаткиштоможедагикориститеовде. Првоинаважноедавањеипримањеповратниинформации. Учесниците придонесуваатводискусиатасонабљудувањенаонаштоговиделе

, нонаголемиотдел треба да доде од самите учесници. Ова го одредува вистинскиот степен наактивноучествоинетребадабидеблокиранодфасилитаторкодава премногу забелешки или заклучоци Апсолутно е важно да се држите до правилата за конструктивен фидбек за да се создаде позитивна и благодарнаатмосферавогрупата Доаѓасоискуствозадасевидикогае потребно да се биде силен и/или строг водач на дискусиа и кога е покорисно да се повлечете и да дозволите текот на дискусиата да завладее. Умереноста воопшто ќе ви помогне да а контролирате ситуациата и атмосферата во групата Сумирањето аргументи или набљудувања ќе ги поддржи учесниците да го насочат своето внимание назад на „црвената нишка“ на дискусиата. Ставањето клучни зборови или правењето на резултатитевидливиќеимпомогненаситедааследатдискусиатаида можатистотакадаучествуваатвосекомомент, дурииакоучесницитене обрнуваатвниманиецеловреме -30-

, што чувствувале и што заклучуваат од овие искуства. Може да додадете набљудувањакакоолеснувачзавремеилинакраот

Можете исто така да толкувате некои изави во насока во коа сакате да бидат разбрани Не со намера да манипулирате, туку да а отворите дискусиатавонасокаштоможебисакатедааследите. Задаобезбедите разбирање во рамките на целата група, можете да ги повторувате изавите со свои зборови и да бидете сигурни дека секо ќе го добие замисленото значење од нив. Повторувањето е исто така навистина корисноаковидитедеканекоиучеснициимаатпотешкотиидагиследат инесеосмелуваатдасепрашаатзасебе. Ситеовиеалаткивоосновави помагаатдаидадетенадискусиатаопштаструктуракоаетранспарентна засекогоинудиотворенамбиентзавсушностдаапретворивоискуство заучење Другаалаткакоаможедавипомогнедапоттикнетеинтереснадискусиа еулогатана „ѓаволскизастапник“ сопредизвикувањерасправиасосилно илирадикалномислење. Тоаеалаткаштоможебисакатедаакористите во група што веќе а познавате или да а применувате со претпазливост, бидеќи може да доведе до жестоки кавги и да се претвори во искуство штонекоиучесницинемадагоценаткакоактивностзаучење Аконеаразбиратеизаватакакоолеснувач, требадавложитевистински напордааразасните. Несамозатоаштотребадазнаетештозначитоа за да а водите дискусиата понатаму, туку и да им дадете на учесниците пример како а третирате ситуациата во коа се бара меѓусебно разбирање Правилниот став не е да се блокира, туку да се вложи вистински напор за да се разбере. Тоа ќе им покаже на учесниците како можатуспешнодаразговараатимеѓусебе. Неедоволнодасевоспостави заедничко разбирање за сите; треба вистински да ги прифатите сите мислењазадабидетеотворенизадискусиа. Неморадасесогласуватесо ситемислења, нотребадаможетевистинскидаги „слушнете“ Оваможе да биде навистина тешко ако мислењето е контроверзно за вашите сопственивредностиилиставови Доколкуолеснуватезаедносоколега, неопходноеоднапреддасезборува за стилот на водење на дискусиата. На ово начин можете да избегнете мешање во намерата што може да а има вашиот колега или обратно, а виенеагледатеводаденатаситуациа. Важноедабидетесигурнидека се разбирате за време на процесот на дебрифинг, бидеќи тоа може да предизвикаиритациавогрупатааководитеворазличнинасоки. -31-

РефлексиатаемоментоткогаучењетоМОЖЕдасеодвива, затоаштоги правимеучесницитедаразбератдекадурииситуациатаможедаизгледа „вештачка“ , таа сепак ни ги покажува сопствените и туѓите ставови, однесувања, перцепцииштоможемедагинадемево „реални“ ситуации како добро и во секодневниот живот Овие едноставни врски да ги разберат сите додека ги доживуваат, ќе им помогне на учесниците да а променатнивнатаперцепциаилибаремдапочнатдагипреоценуваатза одредени теми во нивниот секодневен живот, на пр. дискриминациа, решавање конфликти Тоа може да ги поттикне учесниците да ги предизвикаат општествените структури и да ги натераат да видат што можатдапроменатсотоаштосеактивниграѓани. Ние, исто така, веруваме дека ефектот на учење на ETS е посилен затоа штоадоживуватеситуациатаисовашетотело (физичкаактивностили спорт) и со умот, и затоа нуди и амбиент каде што се исполнуваат различни стилови на учење Имаќи предвид дека и спортот и неформалното образование реагираат на различни стилови на учење, корисно е да се види како комбинациата на тие два може дури и да го зголемиефектотнаучењеидагонаправиповредензаповеќеучесници соисполнувањенанеколкустиловинаучењеодеднаш Поставките за неформално образование се многу одговорни на визуелниот, звучниот и вербалниот стил бидеќи спортот е повеќе поврзансофизичкиот, социалниотивербалниотстил. Усогласувањетосо нивзначителноќегозголемиброотнаучесницикоивсушностможатда имаат вистинско искуство за учење според нивниот претпочитан стил и ритам* Потоа, тука е другата страна на дебрифингот што е ваша Ако сте во можност да ги предизвикате вашите сопствени вежби и да ги развиете понатаму со секоа група што а олеснувате за време и откако ќе ги олесните, ќе можете да разберете како вежбите што ги презентираме овде може да се олеснат до нивниот наголем потенциал. Процесот на размислување во рамките на ETS секогаш треба да важи и за вас, што значи дека треба да бидете во можност да го одразите вашето влиание врз целата вежба, како и на реакциите и на самиот процес Ова ги вклучува сите делови: подготовка, соопштениа, логистика, модерирање на дискусиите и делот за дебрифинг, давање и примање повратни информацииисоработкасочленовитенавашиоттим. *wwwlearnng-styles-onlnecom/overvew -32-

II 3 в Принцип 3: „Алкаштонедостасува“ помеѓуспортотинеформалното образование Какоможамнадобродагиискористамресурситена испортимладинскаработа? Каконадобродасенадоврзамнанивнитевредности? Третиот основен принцип е тесно поврзан со првите два. Сметаме дека ЕТСимдаваплусинаолеснувачитевоспортотзасекоконтекстинаоние во неформалното образование. Постои совпаѓање на две групи на вредностикоидодаваатновадимензианаможноститезаучење. Од една страна имплицитните вредности на спортот (на пр. фер-пле, тимскаработаиодговорност); оддругастрана, имплицитнитевредности на неформалното образование поврзано со младинската работа (на пр. активно учество, преземање инициатива и инклузиа) Детално ќе ги елаборираме имплицитните вредности на спортот, бидеќи ќе покаже како натпреварот од два сета генерира нови можности и за тренерите/ тренеритеизаградежнитеработници. Фер-плеотепрватаимплицитнавредностштоможетедааповрзетесо спортот. Воситевидовиспортовитребадагиприфатитеправилатаида играте според нив Ако не ги прифатите, може да бидете дисквалификуваниилиданеможетедавлезетевоигратанапрвоместо. Во рамките на спортот и фер-плеот постои етичка вредност коа му овозможуванасекоиграчдабидесигурендеказнаештоедозволенода се случи Ова го прави играчот не само што играчот се чувствува безбедно, туку им дава и референтна рамка на гледачите да уживаат во игратаидазнаатштоедозволеноилине Ова чувство на сигурност го прави вистинскиот спорт приатен и за играчитеизагледачите. Но, фер-плеотдополнителносоздавакодексна однесување што ги надминува општите правила. Тоа не е само официално и законско, туку уште поважно е социалното однесување и став што го развивате и вршите. Во рамките на спортот, фер-плеот обичнонееексплицитносоопштенкакосоциалнавештинаштотребада анаучите, ноимплицитносеочекуваворазвоотнасекоспортист. -33-

настапувааткакотим. Резултатитесесекогаштимскирезултати. Индивидуалнитепотребинесе важни Ова тврдење поттикнува социално однесување кое се заснова и насолидарностиемпатиа. Иакоасносебаратимскаработа, вистинското однесување и социалните вештини што ви се потребни за тоа не се секогашексплицитноспоменатиилинаучени. Размислуваќизатоапреку ETS вежба не само што го правите транспарентно што значи тимската работазапоединецот, тукуикоисепотребнитесоциалнивештини Одговорноста, третатаимплицитнавредностнаспортотетесноповрзана со првите две. Кога учествувате во спортот, апсолутно е неопходно да а преземете одговорноста за себе и за другите Грижата за себе е прво да бидете свесни за тоа што можете да придонесете и каде лежат вашите физичкиипсихолошкиграницизадасепокажетенадоброштоможете Истотака, вклучувазнаењезатоакаковашетотелореагиранафизички напор или стрес и ефикасно да се справи со нив Понатаму, треба да бидете одговорни и за членовите на вашиот тим. Во зависност од тоа каква улога имате во тимот, треба да бидете свесни за потребите на другите и нивните граници Преземањето одговорност е социална вештинакоаетесноповрзанасоразвоотнасекоспортистилижена. ЕТС можедаанаправиоваавештинавидливасотоаштоќепокажеколкуе фундаменталноважнавоспортотиќеанаправисвесна „сопственоста“ на учесниците Неформалнотообразованиеимазацелдаразвиеграѓанскивештиникои се релевантни за живеење во и со демократско општество. Горенаведените три имплицитни вредности на спортот се всушност суштинскитевредностинадемократскотоиактивнотограѓанство. Бидеќи неформалнотообразованиесамопосебесезанимавасоконкретнитеми, може да се случи учеството, вклученоста и преземањето инициатива да несерефлектираатексплицитно. -34-

Тимската работа како втора важна имплицитна вредност на спортот е природно поврзана со тимскиот спорт. Изведбата на тимот секогаш има приоритетпрединдивидуалните Несамоштоможетедаслушнетенапр Фудбалеритевелатдекатимотсеснашолдобро, анетоштогопостигнал голот, тукутренеритеитренеритеексплицитнобараатодситеиграчида

Активното учество има три димензии. Прво, основен услов е да се реализира вистинска и успешна активност на неформално образование; второ, тоаевредностштосакатеучесницитедааинтернализираатидаа применат и во нивниот секодневен живот; трето, тоа е социална вештина коа ги поддржува луѓето да бидат активни граѓани и да ги обликуваат нивните животи според нивните потреби. Затоа е корисно експлицитнодасеразмислувазатоаворамкитена ETS вежбата, бидеќи можете да ги прикажете сите три димензии на тоа. Понатаму, имате можностдагинаправитевашитеобразовнинамеритранспарентнипреку размислувањезаоднесувањетонаучесницитенапотрошувачите. Преземањето инициативи е тесно поврзано со активното учество, бидеќиворамкитенанеформалнотообразованиеможеаснодасевиди влианиетонаовотипнаоднесување. Тоачестоепресвртницананекоа активност, бидеќиучесницитегокористаттекотна, например, дискусиа задаатурнатвонованасокаидагенерираатновиидеипрекунеа. Овае всушност моментумот на вистинско учење, што е основната намера на целото неформално образование. ЕТС може да го испорача ова искуство полесно од вообичаените активности за неформално образование, бидеќи веруваме дека совпаѓањето на неколку вредности предизвикува инициативнооднесување. Вклучувањето е вредност колку што е самата тема. Затоа тоа е навидливата вредност на неформалното образование и намногу се одразува. Вокомбинациасо ETS едноставноќебидемногуповидливо. Ниеверувамедекасовпаѓањетонадветегрупивредностинесамоштоги споува двете, туку создава нов начин на индивидуални можности за учењештогинадминувадветепосебни. ЕТСсоздавановадимензианаразвивањесоциалнивештинибидеќиго комбинираискуствотозаучењесосвесенпроцесналичнарефлексиа. Затоа, нашиот прирачник е наменет да биде упатство што вклучува збирка теренски тестирани вежби за двете целни групи и ги прикажува придобивките што можете да ги добиете со усогласување на стручноста надветестранииразвивањенаспецифичноразбирањеиуспешенначин заспроведувањена ETS. -35-

ПОГЛАВЈЕ - III Вежби за практикување -36-

III 1 Воведвовежбите Овапоглавеќевидадеаснаидеазатоакакоможетедагокористите прирачникот во пракса. Ќе ви а обасни мрежата на вежбите и како можете да ги користите вежбите и да ги приспособите на вашите потреби Сите презентирани примери се всушност испробани во пракса и затоа се создадени од група обучувачи и оценети во конкретната ситуациа. Сите вежби природно може да се развиат и променатспоредпотребитенавашатацелнагрупаиконтекстотвоко работите. III 1 а Изборнатемиивежби Темите на кои можете да се поврзете со помош на избраните ETS вежбисеследните: ВЕЖБИ ЗА ПРАКТИКУВАЊЕ -37-

Вопрвиотделодовоприрачникаспоменавмеважностанаовиетеми во рамките и политиката на неформалното образование во Европа и меѓународната спортска работа воопшто. ЕТС носи нови димензии на учење во образовните ситуации во однос на социалните вештини и личниот разво Придобивката од поврзувањето на вашата ETS вежба со одредена тема не само што ќе обезбеди поставка што поддржува личенразвоиобуказасоциалнивештинивоопшто, тукуучесниците можедаавидатинезинатацелзасоциалнипромени Соповрзувањенавежбатасомногуконкретниситуациииискустваод реалниотживот, рефлексиатаможедауспеедонивокадештотиеќе говидатнивнотоиндивидуалновлианиекакограѓаниврзсоциалната трансформациа. Комбинирањето на образовната цел со физичката активностнудиефектконитупоставкитезанеформалнообразование нитуспортотсамипосебенеможатдагодадатсотаквовлиание. Ако се фокусирате на образовната цел во рамките на физичката активност, ќе донесете амбиент каде што може да се генерира вистинскаопштественатрансформациа. Например: Акоучесницитесе попреченивоигранафризбисотоаштосе, напр сослепитеслепи, и тие размислуваат за тоа подоцна во рамките на дебрифингот, влианието е посилно во споредба со искуството во помала неформална активност Зошто е тоа? Затоа што физичката активност ставапосилнаемоционалнаврскасоискуствотоизатоаштовиекако олеснувач нудите средина за учење каде што е можно проценка на социалнитеструктури Спортот ви дава и емоционални (победа-губење) и физички предизвици. Но, спортот ретко нуди одраз на оние искуства како, на пример, дискриминациаилисоциалнаисклученост. Затоа ETS ануди оваа специална мешавина на емотивно вклучување и во исто време директно размислување за него потоа и профитирање од него подоцна. Сакаме да а истакнеме педагошката цел и вклучените можностизаучењештоможемедагикористимедодекагиповрзуваме овиетемисо ETS вежбите. -38-

Затоанудимеврскиштогигледамеиможнипрашањаштоможеда ги поставите кога работите со овие теми. Ова очигледно не е затворена листа на врски, туку покана да додадете нови од вашето сопствено искуство со ETS. Сепак, овде нудиме некои релевантни советизарелевантностана ETS заактуелнататемаинекоипрашања штотребадасезематпредвидприкористењена ETS заразвивање на знаењата, вештините и ставовите на младите луѓе поврзани со овиетеми. -39-

Thomas Klman’s conflct mode nstrument s a very nsprng model whch explans dfferent ways how people handle conflcts n general It shows that at some pont people cannot engage nto a conflct together, because they ether want to avod t or they want to accommodate the other party It can serve as excellent background nformaton

-40-

-41-

III.1.б. Описитенавежбите Воовапоглаве, сакавмедавипокажемекакоданапишетепреглед на сесиата/алатката со фокусирање на кои конкретни делови Подолу, се креира преглед на примерок и се предлага да се испита заедно: -42-

III 1 в Каквирезултатиодучењетогледамево вежби? Веќе споменавме дека наголемиот потенциал за учење што го гледамевоситуациитезаобуканаЕТСесовпаѓањетопомеѓудвегрупи вредности кои произлегуваат од спортот или физичката активност и неформалното образование во младинската работа Наголемиот предизвик што го гледаме во ЕТС е да се испорача вежбата на начин штонаситеучеснициинагрупатаќеимдадеискуствонаучењешто има влиание врз нивниот став, однесување или перспектива на општествени промени во однос на темата со коа се занимавате во вежбата. Тоагопостигнуватесоставањенафокусотнадебрифингот. Не сакаме да а потцениме самата активност овде. Таа треба да се испорачаасноисоцелосноуживање, нозадасеизвлечепотенциалот заучењеодсаматаситуациа, требадасерефлектиратемелнонаводен начин. -43-

Спомнавмеидведимензиизаможноститезаучење: Прво, врскатасо социалните компетенции и, второ, со стиловите на учење воопшто. Бидеќи личните искуства за учење не можат да се планираат и назначуваат детално, сакаме само да нагласиме дека различноста на можностите е имплицитна во ETS вежбите. На секо обучувач/ фасилитатор, а исто така и на секо учесник е да го испорача до неговиотнаголемпотенциал. III 1 г Понатамошноразвивање Сакамедавепоканимедагокориститеововторделодприрачникот како работна книга. Првиот дел а дава потребната позадина што можеби ќе ви треба за да разберете што може да испорача ETS. Вториотделетесноповрзансоова, ноистотакаеделштоможедасе променииразвиевотекотнавашатаработа. Вежбитенакраотќесе развиваат во текот на вашата работа и ние сакаме да го поттикнеме тоа Какоштовеќеспоменавме, ETS сезаснованаколективноучењеи личен разво што не може да се запише како рецепт. Мора да се развивавосекоаситуациаисекоагрупасокоаработите. Соспроведувањена ETS вежби, ќесфатитедекасамоискуствотоќеви овозможидагиразвиетеситепотребникомпетенциизадебрифинги евалуациа Прашањатаќестанатпопрецизнисотекотнавреметоиќе можете да водите дискусии кои се развиваат во насока што не сте а предвиделе. Развиваќи го вашиот сопствен стил и прилагодуваќи го навашитепотребиипотребитенавашитецелнигрупи, ETS ќепонуди високпотенциалдагиразвиетеивашитевештини, безразликадали сте тренер во спорт или социален работник/тренер во поставки за неформалнообразование -44-

ПОГЛАВЈЕ - IV Спорт за Целите на Оддржливиот Развој -45-

IV 1 ВоведзатоакакоЦелитезаодржливразвоможатдапридонесат заспортот Обединетите нации долго време ги препознаваат, се залагаат и ги поддржуваат важните придонеси на спортот за развоот и мирот, со значителен рекорд на резолуции на Генералното собрание и Советот зачовековиправа, договоринаОН, извештаинагенералниотсекретар идругиводечкидокументикоигоистакнуваатуникатниотпотенциал наСпорт. Процеситеипресвртницитекоидоведоадоисторискотоусвоувањена Агендата за одржлив разво од 2030 година и незините 17 цели за одржливразво (СОР) во 2015 годинабеаследениодзаедницатаСпорт за разво и мир со силен интерес и посветеност да продолжи да го користи спортот како единствена алатка за поддршка на ово нов глобален план за акциа Како резултат на заедничките напори, особено вклучуваќи а поддршката на земите-членки на ОН за признавањенапридонесотнаспортотзаЦОР, шефовитенадржавии влади и високите претставници декларирани во Политичката декларациазановатаагенда: „Спортот е исто така важен поттикнувач на одржливиот разво Го препознаваме растечкиот придонес на спортот во реализациата на развоотимиротвонеговотопромовирањенатолеранциаипочити придонесите што ги дава за заакнување на жените и младите луѓе, поединците и заедниците. како и за целите на здравството, образованиетоисоциалнатавклученост“* Ова невидено признание нуди убедлив поттик и непропуштена можностзапонатамошнизаедничкинапорииакцианаполетоСпорт за разво и мир. Со стремеж да не се остави никого зад себе и да се максимизирапридонесотнаспортотзаподобаримиренсвет, спортот ќе продолжи да го унапредува развоот како моќен поттикнувач на ЦОР, какоштотоагоправешесопретходнитеМРЦ. СПОРТ ЗА ЦЕЛИТЕ НА ОДДРЖЛИВИОТ РАЗВОЈ *2030 Agenda for Sustanable Development A/RES/70/1, paragraph 37 -46-

унапредувањенадостигнувањатанаЦОР ПридонеситенаспортотконЦОРнаведенивоовопрегледаодразуваат експертизата, искустватаидобредодениотпридонеснаразличнииграчи на СДП, вклучително и ентитети на ОН и организации за спорт и разво, кои го користеа спортот и а препознаа неговата вредност како флексибилнаалатказаовозможувањеразвоимир исходи Тргнуваќи од тоа искуство, ово преглед се осврнува на улогата и потенциалот на спортот во однос на сите 17 SDG, имаќи предвид важностанасекоацел. Додекагоправитоа, сепакправиразликапомеѓу ЦОР каде што се идентификувани поголеми докази и практика во однос на придонесот на спортот – означени со симболот на тркалото SDG – и ониеЦОРкадеспортотимапоограниченилииндиректенпотенциал На краот на краиштата, сегашниот преглед има за цел да информира, инспирира, охрабрува и поддржи придонесот на спортот кон ЦОР од страна на релевантните засегнати страни, вклучуваќи ги државите, ентитетите на системот на Обединетите нации, организациите поврзани со спортот, спортските федерации и здружениа, фондациите, невладините организации, спортистите , медиумите, граѓанското општество, академскатазаедницаиприватниотсектор. Во рамките на ово придонес на спортот и неговиот придонес кон Глобалната агенда, избравме 5 SDG во нашиот проект за да ги комбинирамесоклучнитекомпетенцииЕразмус+. Овие SDG се; SDG 4 - Квалитетвообразованието SDG 5 - Родоваеднаквост SDG 8 - Економскирастипристонаработа SDG 10 - Намалувањенанееднаквостите SDG 16 - Мир, правдаисилниинституции -47-

Затоа, потенциалот на спортот треба да се ревидира со оглед на новата рамказаодржливразвосоцелдасепромовирасинергиа, кохерентност и усогласување на програмите за имплементациа на ЦОР. Генерално, глобалниот досег и привлечност на спортот е извонредна алатка со коа располагамезапромовирањенаглобаленпогледнаспортотвослужбана

Правото на образование и еднаквите права на жените и девоките во областа на образованието а формираат основата на оваа цел Инклузивните спортски активности долго време се користат за поттикнувањенаобразованиетоизатоасеидентификуваникакоалатка заунапредувањенатиеправа. Спортот може да поттикне инклузиа и еднакво учество на жените и девоките, лицата со попреченост и другите ранливи или недоволно застапенигрупиипоединци Засегнатитестранивоспортотиобразованиетоможатдасоработуваатза промовирање на толеранциа, различност и недискриминациа во училишнитепрограми Заедничките програми со училиштата нудат дополнително и алтернативно физичко образование и физички активности за да го поддржат целосниот процес на учење и да обезбедат холистичко образование Спортотможедагиподобрирезултатитеодучењетопрекупоттикнување на академските перформанси и достигнувања, лидерски способности и способностизаконцентрациаифокусирање. Програмите засновани на спорт нудат можности за образование и животни вештини кои треба да се користат надвор од училиштето, вклучуваќигоиработнотоместо. Спортот, физичкотообразование, физичкатаактивностиигратаможеда гимотивираатдецатаимладитедапосетуваатучилиштеидасевклучат воформалноинеформалнообразование Спортските програми за девочиња, вклучително и во бегалските кампови, може да се користат како поттик за останување на училиште Спортот може да а подигне свеста за одржливоста преку дизанирање одржливи образовни програми и позеленување на училиштата и универзитетите IV 2 Поврзувањенаизбрани SDG ворамкитенанашиотпроектиспорт Цел 4: Обезбедување инклузивно и правично квалитетно образование и промовирањеможностизадоживотноучењезасите -48-

Спортотможедабидемоќнаплатформазазастапувањеиподигањена свеста за родова еднаквост Може да придонесе за укинување на сите форми на дискриминациа на жените и девочињата; Правилата на еден спорт засновани на човекови права може да помогнат да се заменат културно дискриминативните норми кои ги исклучуваат женитеидевокитеодспортот. Иако правата на жените и девоките да учествуваат во спорт како спортистиилигледачинесепочитуваатвомногуземи, спортотможе дапомогнедасепоттикнеродоватаеднаквоствоземитеирегионите кадеженитеседискриминирани Решавањето на тековните родови нееднаквости во учеството, перформансите и лидерството во спортот може да даде драгоцен придонесзаовааЦел Спортскитепрограмиипрограмитеназаедницатазаснованинаспорт особено, доколку се дизанирани инклузивно, можат да предизвикаат позитивни промени во родовите норми и да промовираат родова еднаквост Спортот може да поттикне зголемена самодоверба и доверба ка женитеидевоките, дагизаакнеидаразвиевештинипотребнизада станатеднаквиучеснициилидеривонивнитезаедници Прекупрограмитезаснованинаспорт, женитеидевочињатаможатда бидатопременисознаењаивештинизаздравето, затоакакодаводат здрав и активен начин на живот, како да се однесуваат во случа да доживеат насилство, со можност за вработување и со лидерски вештинипотребнизанапредоквоопштеството. Спортот може да обезбеди безбедни и фер средини за жените и девоките Безбедно место за играње за девочињата е особено неопходно, напримервобегалскитекампови. Спортот може да а подигне свеста и да се справи со злоупотребата и родовотонасилствовоспортот. Цел 5: Постигнување на родова еднаквост и заакнување на сите жени и девоки -49-

Растечкиот обем на спортската индустриа и незините врски со другите сектори нудат можности за економски раст и пристоно вработување Засегнатите страни во спортот кои своата активност а засноваат на почитување на човековите права може да поттикнат позитивно да влиаатналокалниотирегионалниотбизнис. Спортските добра и опрема треба да се произведуваат во согласност со работните стандарди и особено ослободени од присилна и детска работаидискриминацииодситеформи. Спортските програми може да поттикнат зголемена вработливост за жените, лицата со попреченост и другите ранливи групи, со што ќе придонесатзаинклузивенекономскираст. Образовните програми засновани на спорт обезбедуваат вештини за вработувањеиможностизавлезнапазаротнатрудзамладите. Вработувањето и претприемништвото засновано на спорт може да придонесат за создавање пристони работни места за сите со усогласување со работните стандарди низ нивниот синџир на вредностивосогласностсопрактикитенаделовнитеполитики Спортот може да генерира зголемена вклученост на заедницата и може да мотивира мобилизациа на пошироката заедница и раст на економскитеактивностиповрзанисоспортот Спортските настани може да имаат долготрани ефекти врз населението доколку го вклучат населението за нивното наследство, дабидатвосогласностсочовековитеправаиработничкитестандарди идабидатодржливи Спортските организации, доколку усвоат соодветни политики и процедури, можат да бидат можност за градење капацитети, создавање работни места и воопшто за економски, социален и еколошкиодржливразво. Цел 8: Промовирање на одржлив, инклузивен и одржлив економски раст, целосноипродуктивновработувањеипристонаработа -50-

Правото на еднаквост и недискриминациа е камен-темелник на меѓународнотоправо. Спортотможедапромовираеднаквостиможе да послужи како платформа за промовирање на вредноста на различноста. Засегнатите страни во спортот можат да а засилат пораката за еднаквостипочитувањенаразличностите. Спортот, вклучително и спортските настани, може да се користи за славењеивреднувањенаразличноста Засегнатитестранивоспортот можат да промовираат меѓусебно разбирање и да се осврнат на дискриминаторските практики и различните форми на дискриминациа. Спортскитестадионикоислужаткакофазизачовековотооднесување може да станат платформи за инклузивност заснована на човекови праваипочитувањенаразличностите Спортот е препознаен како придонесувач за заакнување на поединците, како што се жените и младите луѓе и заедниците. Учеството во спортот нуди можности за заакнување на лицата со посебни потреби; покажува способност, а не попреченост, со што се подига свеста и промовира почит Затоа, спортот може ефективно да се користи за вклучување на сите без разлика на возраст, пол, раса, етничкаприпадност, потекло, сексуалнаориентациа, родовидентитет, религиаилиекономскиилидругстатус. Еднакви можности може да се постигнат во и преку спортот преку подигањенасвестазапостоечкитенееднаквостиивоспоставувањена политики и програми поврзани со спортот насочени кон нивно намалување. Популарноста и позитивниот став кон спортот го прават соодветно средствозасправувањесонееднаквоставообластитеипопулациите докоиетешкодостапно. Истотака, можедасесправисопредрасудите и нетолеранциата преку промовирање на толеранциа и просоциалнооднесување. Цел 10: Намалувањенанееднаквоставоимеѓуземите -51-

Спортот може да помогне во обновата на пост-конфликтните општества и да ги подигне засегнатите заедници и поединци преку поттикнување на почитувањето, заштитата и спроведувањето на човековите права Спортот може да ги засили важните пораки за човековите права, како што се вредноста на вклученоста, почитувањетоилиразличностаинедискриминациата Спортотобезбедувамоќнаплатформазакомуникациакоаможедасе користи за ширење пораки за солидарност и помирување и за промовирање на културата на мирот. Спортските настани можат да обезбедатможностизазастапувањеиостварувањенамирот, какошто особенодозволуваолимпискататркауштеодантичкатаисториа. Моделитезаулогивоспортотможатдапромовираатмиричовекови праваидапоттикнуваатдиалогисоциалнакохезиа Спортските активности можат да помогнат во справувањето со траумите поврзани со воната и да го промовираат заздравувањето преку обезбедување безбедни простори за активности кои им овозможуваат на жртвите од воната да го вратат чувството на сигурностинормалност. Спортот може да послужи како алатка за поддршка на напорите за демобилизациаиразоружување, какоиподдршканареинтеграциата на поранешните борци, особено поранешните деца воници, во нивнитезаедници Спортот може да го поддржи зближувањето и интеграциата на поделените заедници и култури преку приателски игри. Универзалната популарност на спортот нуди важно средство за ангажирање на заедниците до кои е тешко достапни и социално исклучените групи, на пример преку спортски програми за бегалци илидомороднинароди Почитта, еднаквоста и фер-плеот, некои од основните вредности во спортотсеистотакафундаменталнипринципизамирнииинклузивни општества Цел 16: Да се промовираат мирни и инклузивни општества за одржлив разво, да се обезбеди пристап до правдата за сите и да се изградат ефективни, одговорнииинклузивниинституциинаситенивоа -52-

РЕФЕРЕНЦИ

Douglas Hartmann and Chrstna Kwauk (2011),Sport and Development: An Overvew, Crtque, and Reconstructon,Journal of Sport and Socal Issues2011 35: 284 orgnally publshed onlne 29 July 2011

Introducton a la socologe du sport: http://bernard lefort pagespersoorange fr/cours staps m marot/socologe du sport pdf

Stéphane Héas, Domnque Bodn, (2002), Introducton a la socologe des sports, Mahfoud Amara, Dawn Aqulna, Elesa Argent, Moran Betzer-Tayar, Mck Green, Ian Henry from Insttute of Sport and Lesure PolcyLoughborough Unversty and Fred Coalter, John taylor from Unversty of Strlng, (2005),The Roles of Sport and Educaton n the Socal Incluson of Asylum Seekers and Refugees: An Evaluaton of Polcy and Practce n the UK Jean-Luc Frast & Jacob Schouenborg, (2005), MOVEMENTIN TRAINING & THE TRAINING MOVEMENT”, Issue 10, May 2005, COYOTE Theme Councl of Europe (2010), Le sport à l’épreuve de la dversté culturelle, Intégraton et dalogue nterculturel en Europe: analyse et exemples de pratque, Sous la drecton de Wllam Gasparn et Auréle Comett

Patrca Brander, Ru Gomes, Elle Keen, Mare-Laure Lemneur, Bárbara Olvera, Jana Ondrácková, Alesso Suran, Olena Suslova (2002):Compass - Manual for human rghts educaton wth young people, publshed by by the Councl of Europe

Phlppe NICOLINO, Délégué Fédéral, Unon Natonale Sportve Léo Lagrange (UNSLL), Concevor et condure un projet fédéral d’éducaton par le sport: L’exemple de l’Unon Natonale Sportve Léo Lagrange, leolagrange-sport.org -53-

Peace Corps, (2004), Non formal educaton (NFE) Manual,INFORMATION COLLECTION AND EXCHANGE, ICE NO M0042 COUNCIL FOR CULTURAL CO-OPERATION (CDCC) PROJECT »EDUCATION FOR DEMOCRATIC CITIZENSHIP«, DGIV/EDU/CIT (2000) 23, Strasbourg, 26 June 2000, Councl of Europe http://www.smplypsychology.org/learnng-kolb.html AEGEE-Europe , (2008),Non Formal Educaton Book: The mpact of Non Formal Educaton on young people and socety Offcal Journal of the European Unon, (2006), KEY COMPETENCES FOR LIFELONG LEARNING, RECOMMENDATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL http://eurlex.europa.eu/LexUrServ/ste/en/oj/2006/l 394/l 3942006123 0en00100018 pdf Jessca L. Fraser-Thomas, Jean Cote and Jance Deakn, Queen’s Unversty, Kngston, Canada, Youth sport programs: an avenue to foster postve youth development, Physcal Educaton and Sport Pedagogy, Vol. 10, No. 1, February 2005, pp. 19–40 www.learnng-styles-onlne.com/overvew, Advanogy.com 2013 РЕФЕРЕНЦИ -54-