Bu Rapor EPDK’ya Sunulmak Üzere TABGİS Tarafından Hazırlanmıştır Haziran 2009 TÜRKİYE AKARYAKIT BAYİLERİ PETROL VE GAZ ŞİRKETLERİ İŞVEREN SENDİKASI
Ülkemizde akaryakıt fiyatlarının yüksekliği konusunda basın yoluyla kamuoyu nezdinde oluşan intiba fiyatlandırma oluşumuna hiçbir suretle etkisi olmayan bayi kanadının mesleki itibarı adına zedeleyici olmuştur. Mesleki sorumluluğumuz gereği hazırladığımız bu raporun amacı ülkemiz ve bazı Avrupa Birliği ülkeleri arasında akaryakıt istasyonu işletmeciliğinin kıyaslanarak bayiler adına mevcut durumumuzu somut verilerle anlatabilmektir. Bu maksatla önce İtalya, Almanya, Fransa, İspanya, Yunanistan ve İngiltere’deki bayilik sistemleri hakkında rakamsal bilgiler verilmekte ve daha sonra ülkemizdeki durum yine rakamsal ve gerçek verilerle anlatılmaya çalışılmaktadır.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’muzun raporumuzdaki veriler ışığında meselelerimizi ele alacağına ve büyük yatırımlarla kurduğumuz çağdaş hizmet anlayışının en hissedilir yüzü olan istasyonlarımızın faaliyetine sağlıklı ve sürdürülebilir bir ruh kazandıracağına olan inancımızla saygılarımızı sunarız. TABGİS YÖNETİM KURULU 2
FRANSA
Akaryakıt İstasyonu Sayısı İstasyon Satışları Ortalaması Self- Servis İstasyon Sayısı Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
ALMANYA
% 1,5 % 10,4
Akaryakıt İstasyonu Sayısı İstasyon Satışları Ortalaması Self- Servis İstasyon Sayısı Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
12929 10.952 Litre/gün 4715
14902 11.704 Litre/gün 14750
% 2 % 11,3
3
İTALYA
Akaryakıt İstasyonu Sayısı İstasyon Satışları Ortalaması Self- Servis İstasyon Sayısı Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
İNGİLTERE
% 1,7 % 14,8
Akaryakıt İstasyonu Sayısı İstasyon Satışları Ortalaması Self- Servis İstasyon Sayısı
Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
22500 5812 Litre/gün 6471
9271 14529 Litre/gün 8884
% 2,40 % 14,4
4
YUNANİSTAN
Akaryakıt İstasyonu Sayısı İstasyon Satışları Ortalaması Self- Servis İstasyon Sayısı Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
% 2,60 % 7,5
Akaryakıt İstasyonu Sayısı İstasyon Satışları Ortalaması Self- Servis İstasyon Sayısı İSPANYA
Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
8200 2997 Litre/gün 56
8974 12901 Litre/gün 3141
% 2,40 % 12,6
5
Avrupa ve Amerika’da Akaryakıt İstasyonu Faaliyet Giderleri Telif/Kira/Franchise Reklam İş Elbiseleri Muhasebe Telefon Bakım Sigorta
Bordro Bordro Vergileri Su ve Kanalizasyon İşletme Karı Vergisi Banka Kartı Komisyonları Geri Dönüşüm Ücretleri Güvenlik Kamera Giderleri
Avrupa ve Amerika’da hizmet türleri üç şekilde verilse de en yaygın olanı self-servis istasyonlardır. Tam hizmet : Ülkemizdeki gibi çoğunlukla pompa çalışırken cam silme, araçların yağ seviyesi ve lastik basınç kontrolü hizmetlerini verme şeklindedir. Minimum servis : Bir pompacı ve/veya görevli bulundurulur. Mevzuat nedeniyle gereklidir. Self servis : Gerekli tüm hizmetlerin müşterinin kendisi tarafından yapılması şeklinde olup, ayrıca ekonomik olarak en çok tercih edilen işletme biçimidir. Gerek yaygın olarak verilen hizmet türü, gerek mevzuat, gerekse de ekonomik koşulların farklılığı ülkemizde bayilik müessesesinin ne kadar zor şartlarda ayakta durmaya çalıştığını göstermektedir. Ülkemizde akaryakıt ürünleri hem petrolün ithalat maliyetlerinin yüksekliği hem de yüksek dolaylı vergiler nedeniyle pahalıdır.
6
Kurşunsuz Benzin Fiyatları ve Vergi Oranları Grafiği
7
Dizel Fiyatları ve Vergi Oranları Grafiği
8
G8 Ülkelerinde Akaryakıt Fiyatları (2008)
BRICS Ülkelerinde Akaryakıt Fiyatları (2008)
Diğer 11 Ülkenin Akaryakıt Fiyatları (2008)
9
Avrupa Birliği Ülkeleri ile Türkiye’deki Akaryakıt Fiyatları ve Vergi Oranları Tablosu
Litre Fiyatı Vergi Vergi Litre Benzin ( $) /Litre ($) Oranı Fiyatı ( $) Oca.09 % Fransa 1,528 1,089 71 1,578 Almanya 1,567 1,160 74 1,625 İtalya 1,543 1,040 67 1,585 İspanya 1,195 0,731 61 1,264 İngiltere 1,427 1,052 74 1,480 Yunanistan 1,150 0,608 53 1,313 Türkiye 1,820 1,180 65 1,830
Vergi /Litre ($) Şub.09 1,100 1,167 1,047 0,739 1,059 0,608 1,150
Litre Fiyatı Vergi Vergi Litre Dizel ( $) /Litre ($) Oranı Fiyatı ( $) Oca.09 % Fransa 1,138 0,595 52 1,132 Almanya 1,220 0,653 54 1,202 İtalya 1,222 0,595 49 1,229 İspanya 1,035 0,432 42 1,036 İngiltere 1,415 0,865 61 1,444 1,320 0,534 40 1,269 Yunanistan Türkiye 1,560 0,830 53 1,510
Vergi /Litre ($) Şub.09 0,595 0,653 0,595 0,432 0,865 0,534 0,820
Vergi Oranı % 70 72 66 58 72 46 63
Litre Fiyatı ( Vergi Vergi $) /Litre ($) Oranı Mar.09 % 1,571 1,099 70 1,618 1,168 72 1,614 1,053 65 1,264 0,739 58 1,503 1,052 70 1,220 0,634 52 1,890 1,190 63
Litre Fiyatı ( Vergi Vergi Litre Vergi $) /Litre ($) Oranı Fiyatı ( $) /Litre ($) Nis.09 % May.09 1,622 1,107 68 1,667 1,125 1,702 1,182 69 1,754 1,190 1,652 1,052 64 1,706 1,056 1,317 0,747 57 1,357 0,753 1,556 0,991 64 1,605 1,105 1,200 0,612 51 1,470 0,760 1,930 1,200 62 2,070 1,220
Vergi Oranı % 67 68 62 55 69 52 59
Vergi Oranı % 53 54 48 42 60 42 54
Litre Fiyatı ( Vergi Vergi $) /Litre ($) Oranı Mar.09 % 1,090 0,595 55 1,153 0,653 57 1,189 0,595 50 1,003 0,432 43 1,437 0,865 60 1,260 0,541 43 1,570 0,830 53
Litre Fiyatı ( Vergi Vergi Litre Vergi $) /Litre ($) Oranı Fiyatı ( $) /Litre ($) Nis.09 % May.09 1,128 0,595 53 1,127 0,595 1,208 0,653 54 1,225 0,653 1,210 0,588 49 1,229 0,588 1,033 0,432 42 1,042 0,432 1,472 0,895 61 1,483 0,895 1,330 0,545 41 1,313 0,551 1,558 0,830 53 1,650 0,840
Vergi Oranı % 53 53 48 41 60 42 51
10
Akaryakıt İstasyonu Sayısı 12485 İstasyon Satışları Ortalaması 3372 Litre/gün Self- Servis İstasyon Sayısı -Yıllık Enflasyon Oranı Kurumlar Vergisi
% 8,61 % 20
İstihdam Oranı
200.000 kişi
11
Rakamlarla Türkiye’de Akaryakıt İstasyonu İşletmeciliği
Genel Giderler ve Gelir Tablosu Günlük 6554 litre satış yapan bir istasyonun gerçek verilerinden hazırlanmıştır. 10 kişilik personeli bulunmaktadır. (6 Pompa Elemanı/ Üç vardiya için, 1 Şef, 1 Meydancı, 1 Yıkama ve Yağ Değiştirme Elemanı, 1 Temizlik Elemanı) *Diğer Giderler; Eğitim Giderleri, Vasıta Giderleri, Avukat Ücretleri, Bağış ve Aidatlar)
Genel Giderler Elektrik (Isıtma-Soğutma dahil) Su Personel SSK Stopaj Telefon/İnternet Kırtasiye İş Elbiseleri Yemek Promosyon ve Sadakat Kart Puan Yükleme Maliyeti TTS Üzerinden Satılan Yakıtın Maliyeti Amortisman Kredi Kartıyla Yapılan Satışların Maliyeti Motorlu Taşıtlar Vergisi İkram Giderleri Yıkama ve Temizlik Giderleri Nakliye Giderleri (Ana Depodan İstasyona Nakliye) Zorunlu Sigorta Giderleri İlan-Reklam Giderleri Bakım ve Onarım Giderleri Muhasebe (Haricen Ücretli) *Diğer Giderler TOPLAM GİDER
TUTAR 1.853,33 362,00 10.609,83 2.976,33 996,33 824,50 89,08 265,08 907,33
4.807,58 1.212,92 493,42 2.582,00 270,25 467,00 430,67
12
2.850,25 889,25 165,08 664,67 832,00 2.254,00 36.802,92
Günlük 6554 Litre Satış Yapan Bir İstasyonun Aylık Kar/Zarar Tablosu Ürün Adı Motorin Kurşunsuz Günlük Satış Miktarı/Litre
GELİRLER TOPLAMI GİDERLER TOPLAMI
Litre/Gün Brüt Kar/Litre Brüt Gelir 3277 0,1897 621,65 3277 0,191 625,91 6554 Günlük 1.247,55 Aylık 37.426,62
37.426,00 36.802,00
BRÜT KAR/ZARAR KURUMLAR VERGİSİ % 20
624,00 124,80
NET KAR/ZARAR
499,20
Açıklama İşaret edilen karlar yoğun rekabet olmayan oranlardır. Yoğun rekabet olan mahallerde bu rakamlar 5-10 kuruş arasına kadar düşmektedir. Taşıt Tanıma sistemiyle yapılan satışlar ortalama satışlarımızın % 10’unu teşkil etmektedir. % 10 satışın da pompa fiyatları üzerinden % 5 civarında düşük satıldığını önemle belirtmek isteriz.
13
NET KAR/ZARAR
499,20 TL
Akaryakıt istasyonlarının yatırım maliyetlerine oranlandığında çıkan sonuç büyük bir zarar tablosudur. Kaliteli hizmet ve donanımıyla dünya ölçeğinde ilk sıralarda bulunan istasyonlarımız teker teker kapanmaya başladı. Bu durumdan başta ülkemiz ekonomisi zarar görecektir. Zira devlet bütçesinin en büyük finansörü sektörümüzdür ve bu sektörün lokomotifi ise bayilik müessesesidir. Basit bir ofis ortamında yapılabilecek herhangi bir işin getirisinden dahi daha aşağıda olan bayi karlılığının ve rekabet koşullarının EPDK tarafından iyileştirilmesini beklemekteyiz. Aksi halde istasyonlarımız artık yatırım aracı olmaktan çıkıp kiralık işlet/devret modeline dönecek, istihdam sağlanamayacak, hizmet kalitemiz düşecek, sektörümüzde illegal ortama kaymalar başlayacak, devletimiz şu an olduğundan çok daha fazla vergi kaybına uğrayacak ve yatırımlar duracaktır. Ülkemizde dünyanın en modern ve çağdaş istasyonları bu imkanlarla kurabildi. Hiç unutmamak gerekir ki Anadolu’da ve büyükşehirlerde akaryakıt istasyonlarının bir tanesinin bile hava saati çalışmaz, tuvaletlerine iğrenilerek girilirdi. Bugün asri kervansaray haline gelen istasyonlarımızı geriye döndürüp o günlerin yaşanacağından endişe duyulur hale getirmememiz gerekir. 14
Geçmiş Dönemdeki Akaryakıt Bayi Karlılıkları 1990’lı yıllar ve sonlarına doğru OFM’de (Otomatik Fiyatlandırma Sistemi) zaman zaman bayi karlılıkları brüt % 11-12’lere çıkmış zaman zaman da şimdi çok eleştirildiği gibi brüt % 5-6’lara inmiş, bütün ısrarlı taleplerimize rağmen uzun süre brüt % 5-6’lı dönem ısrarla sürdürülmüştür. Hiç unutmamak gerekir ki o dönemlerde bayiler sadece kredi kartı takas komisyonlarına bu kar oranları kadar takas komisyonu ödemiştir. Ancak kredi kartlarının o dönem çok yaygın kullanılmaması sonucu bayiler batmaktan kurtulmuş, pompa kapatma avazeleri ve eylemleri ile yollara dökülmüş ve sektör bir keşmekeş içerisine girmiştir. Biz bayiler o günlere dönmek istemiyoruz. Yüzde yüzü kayıt altında olan sektörümüze helal yiyebileceğimiz bir lokmanın reva görülmesini devletimize de ödeyeceğimiz vergiler nedeniyle kendimize hak görüyoruz.
15
Petrol Piyasası’nda Fiyatlandırma Mekanizmasının Tüm Tarafları Gözetecek Şekilde Yürütülmesi Bayi kanadının tüm verimliliği ve gücü karlılığına bağlıdır. Ancak karlılığı sağlayacak fiyatlandırma mekanizmasında bayiler kanunen belirleyici değillerdir. Bundan dolayı piyasada fiyatlar konusunda düzenleme yapılırken bayi karlılığının ne derece korunduğu ve gözetildiği de EPDK tarafından denetlenmeli ve mevzuata bu konuda koruyucu hükümler ilave edilmelidir. Serbest piyasa koşullarında şeffaflık esastır. Fiyatlar konusunda yasal düzenlemeler yapılırken tarafların karlılığı dışında piyasaların şeffaflığı da aynı şekilde gözetilmelidir. Bayiler ana dağıtım şirketleriyle kar paylarının ne şekilde dağıldığını gizlenen petrol fiyatları nedeniyle sağlıklı olarak hesaplayamamaktadırlar. Rekabet Hukuku’na da aykırılık teşkil eden bu durumun da yine bayiler lehine mevzuatta koruyucu hükümler belirlenerek bir an önce denetim altına alınması gereklidir. 16
İstasyon Başına Akaryakıt Pazar Payının Arttırılması Ülkenin toplam akaryakıt satışı ile istasyon orantısının sağlıklı yapılanması konusunda AB neyi, nasıl uyguluyorsa o doğrultuda çalışma yapılarak istasyon başına satışların AB ortalamasına yükseltilmesi Promosyonların Kanun nezdinde düzenlenmesi
Mesafe Tahdidi İle İlgili gerekli düzenlemenin yapılması
Kayıt Dışı Ekonomi ve Kaçak Akaryakıt Sorunuyla Etkin Mücadele Edilmesi Akaryakıt ürünleri üzerinden alınan vergilerin düzenlenmesinin sağlanması İllegal akaryakıt olarak kullanılabilecek tüm kimyasalların ithalatında etkin denetimin sağlanması Saha koşullarında ülke genelinde denetimin etkin ve sağlıklı yürütülebilmesi için sadece akaryakıt sektörünü denetleyecek birimler oluşturulması 17
Mevzuat Değişikliklerinin En Kısa Sürede Gerçekleştirilmesi Kaçak Petrol Tanımının Değiştirilmesi Kanundaki Ceza Maddelerinin Düzenlenmesi ve Değişikliklerin Yapılması
Lisans Dönemini de Kapsayacak Şekilde Verilmiş Olan Cezalara İlişkin Düzeltici İşlemlerin Yapılması
18