ni Angelika Rey kag Vivienne Songcayawon Gindibúho ni Unique Canonicato
Duha ka tawo ang nagdugang sa listahan sang positibo sa Zika virus diri sa siyudad sang Iloilo sang Setyembe 13. Sini nga mga tinion, madamo na naman ang nabiktima sing magamay pero makahalalit nga insekto. Ano bala ang Zika virus kag paano natun ini matapna? Ini naghalin sa lamok nga Aedes aegypti, parehos sa nagadala sang dengue kag yellow fever. Ananay lang o wala gid gani sang mga sintoma nga mabatyagan ang isa ka tawo nga maimpeksyon sang Zika. Ang komun lamang nga sintomas nga masami makita amo ang hilanat, rashes, pagpalanakit sang kasukasuan ( joint) kag pagpalamula sang mata. Kon kis-a, makabatyag man sang sakit sa ulo kag kaundan (muscles). Masami nga nagalawig lang sang isa ka semana ang sintoma, kag bangud ananay lang ini, indi gilayon matalupangdan sang biktima nga siya naimpeksyon.
N
O
V
O
I
C
E
U
N
H
E
A
R
D
O KT U B R E 20 1 6
SUGILA NON SA HALFMOON Ang “Sugilanon sa Halfmoon” amo ang wall news sang The Central Echo, ang opisyal nga student media sang Central Philippine University (CPU). Ini nagadala sang mga sugilanon kag opinyon nahanungud sa mga hitabo sa sulod kag sa gwa sang aton buluthuan. Ang iya ngalan gikan sa isa ka paborito nga tambayan sa CPU: ang Halfmoon Drive nga kon sa diin ang nagakala-in la-in nga mga tawo ang nagabaylohanay sang mga sugilanon.
Ini delikado labi na gid sa mga biktima nga nagabusong bangud ang virus nagadulot sang deformity sa bata nga iya ginadala. Pwede man ini magadulot sang tumalagsahon nga Guillain-Barré syndrome, isa ka sahi sang sakit kon sa diin ginaguba sang immune system sang biktima ang iya man mismo nga nerve cells, rason kon nga-a nagapangluya ang iya nga kaundan, kag kis-a magaresulta sa paralysis. Makapahilayo sa Zika kon malikawan ang kagat sang lamok. Ang pagpamanyos sang insect repellents makabulig sa pagtabog
EDITOR-IN-CHIEF
sang lamok. Mahimo man nga maggamit sang moskitero ukon magbutang sang screen sa mga pwertahan kag bintana. Mahimo man nga malikawan ang pagdamo sang lamok paagi sa pag-ulâ sang mga tubig nga nasupot sa mga mesitira, lata kag iban pa nga pwede pangitlogan sang lamok. Ang pagpatubo sang tanom kasubong sang marigold, ahos, kag tanglad, makabulig man sa paglutos sang mga lamok. Ang mga virus kaangay sang Zika indi dapat nga kahadlukan bangud ini pwede matapna paagi sa pagpaninlo.
Charles Arthel R. Rey / MANAGING EDITOR Vivienne S. Songcayawon / ASSOCIATE EDITOR Jeziel K. Vargas
Jiselle L. Yanson / FEATURES EDITORS Rhick Lars Vladimer T. Albay, Onesiforo B. Berina, Jr. / LITERARY EDITORS Bryan D. Fran, Angelika F. Rey / PATNUGOT NG FILIPINO Lara Neptali E. Anam / SPORTS EDITOR Vic Alizon P. Morena / PHOTOGRAPHY EDITOR Jether Dane T. Guadalupe / ONLINE EDITOR John David O. Maza / WEB ADMINISTRATOR Michael Angelo I. Fandagani / LAYOUT ARTIST Unique M. Canonicato / DIGITAL ARTISTS Allen Grace B. Tabi, Rod Gerard J. Fuentes / STAFF WRITERS Ariel Lorenz N. Castronuevo, Celina L. Maloto / PHOTOGRAPHERS Moises Segundo D. Alba, Israh Marie D. Dayalo / EDITORIAL ASSISTANTS Pearl Lorraine R. Cordero, Rusieljs G. Lunasco, Jenimary Irianna O. Montelibano / ADVISERS Esther Rose A. Romarate, Rea Angelica F. Villeza, Ron Adrian A. Dionaldo NEWS EDITOR
Gindibúho ni John David Maza
Pagpaninlo, responsibilidad sang tanan Ang pagtinamad sang isa, makaapekto sa tanan. Base sa Oktukbre 14 nga report sang Department of Health, sa 17 ka kaso sang Zika virus sa bilog nga Pilipinas, 11 gid ang nagikan diri sa Iloilo. Samtang, nagsaka naman sa 170 porsyento ang kaso sang dengue diri sa siyudad. Ang ini nga sitwasyon daw makatulod sa aton nga magpanumdom nga indi gid ang kadaman sa aton mapisan magpaninlo sang aton palibot. Mahulat pa bala kita nga maglapta kag mas madamo pa gid ang makagat sang mga lamok nga may dala nga dengue ukon Zika nga virus diri sa Iloilo? Kon tani indi na kita hambalon pa nga magpaninlo sang aton palibot tungod ini responsibilidad sing tagsa ka miyembro sang aton probinsya. Kung kada isa sa aton magahimo sang iya nga responsibilidad, madali matapna ang pagdamo sang mga lamok kag makabulig ini sa kahilwayan sang tanan sa sakit dala sang dengue kag Zika virus. Indi kita magtinamad. Magbinuligay kita para sa kaayuhan naton tanan.
Gindibúho ni Michael Angelo Fandagani
Zika: pwede tapna-on
centralecho the