Wojciech Jachimowicz
Wydawnictwo Ryzalit Nowa S贸l - Szyba 2011
Wojciech Jachimowicz
Fotografie eksponat贸w: artysta fotografik Andrzej Kruszewski
Wydawnictwo Ryzalit Nowa S贸l - Szyba 2011
Zrealizowano w ramach stypendium z bud驴etu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
redakcja techniczna: Barbara Jachimowicz projekt ok³adki: Barbara Jachimowicz zdjêcia: artysta fotografik Andrzej Kruszewski konsultacje dotycz¹ce papieru czerpanego: Teresa Windyka Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju
ISBN 978-83-928181-5-1 Copyright © by Wojciech Jachimowicz, 2011 Copyright © by Wydawnictwo RYZALIT, 2011
Wydawnictwo RYZALIT Nowa Sól - Szyba 2011
Wydanie I Nowa Sól - Szyba 2011
Zbiory muzyczne Dworu w Szybie
Spis treœci S³owo wstêpne Wybrane eksponaty Kolekcji Instrumentów Muzycznych w Dworze w Szybie Wybrane rêkopisy i wydawnictwa muzyczne Znaki wodne na papierze czerpanym
Zrealizowano w ramach stypendium z bud¿etu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
S³owo wstêpne Kolekcja Instrumentów Muzycznych Wojciecha Jachimowicza jest umiejscowiona w zabytkowym dworze we wsi Szyba, w powiecie nowosolskim. Zabytkowy dwór zbudowany zosta³ w 1797 roku. Pierwsze pisane wzmianki o wsi pochodz¹ z pocz¹tków XIII wieku. Nadszed³ czas, aby w racjonalny sposób udokumentowaæ choæby fragment obszernych zbiorów, który wybiórczo zostanie w tej publikacji zaprezentowany. Do prac nad tym wydawnictwem w³¹czy³o siê wiele osób. Szczególnie wa¿nym jest fakt wykonania fotografii eksponatów przez profesjonalnego fotografika Andrzeja Kruszewskiego. Naukowych informacji dotycz¹cych znaków wodnych na papierze z partyturami udzielili pracownicy Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju dziêki uprzejmoœci dyrektora placówki dra hab. Macieja Szymczyka.
Po dŸwigniêciu z ruiny dworu w roku 1990 urz¹dzono i udostêpniono dla publicznoœci Kolekcjê Instrumentów Muzycznych (potocznie nazywan¹ Muzeum Instrumentów Muzycznych) i przedmiotów zwi¹zanych z muzyk¹, która zosta³a wyeksponowana w jednej z sal na parterze obiektu. Zbiory muzyczne to ponad 3500 eksponatów, takich jak instrumenty klawiszowe, lutnicze, dête drewniane i blaszane, perkusyjne i rêkopisy nutowe pochodz¹ce z okresu XVIII do XX wieku. W zbiorach znajduj¹ siê te¿ czêœci organowe: piszcza³ki drewniane i metalowe, g³osy jêzykowe, elementy traktury pneumatycznej i mechanicznej. Do najciekawszych nale¿y tu XVIII-wieczna wiatrownica od pozytywu wyklejona przy naprawie fragmentami pergaminów zapisanych neumami pochodz¹cymi z XVII wieku. Zbiory to te¿ XIX-wieczne fortepiany sto³owe, fisharmonie pochodz¹ce z terenu Europy i Stanów Zjednoczonych. Z fortepianów do bardziej interesuj¹cych nale¿y instrument pochodz¹cy z firmy Danie Waigel in Glatz (K³odzko) z ciekaw¹ mechanik¹ i kutymi w kuŸni ko³kami do naci¹gu strun oraz fortepian paryskiej firmy Erarda. Wiele jest przedmiotów zwi¹zanych z muzyk¹ i dzia³alnoœci¹ muzyczn¹ okresu powojennego z terenów Ziemi Lubuskiej i Dolnego Œl¹ska, miêdzy innymi nieistniej¹cych orkiestr dêtych w zak³adach pracy i Ochotniczych Stra¿ach Po¿arnych. W zbiorach znajduj¹ siê unikatowe dokumentacje organów koœcielnych, które w ostatnich latach przesta³y istnieæ. Jest miêdzy innymi dokumentacja organów z kaplicy w Wy¿szym Seminarium Duchownym w Parady¿u (rozmontowanych w ok. 1998 roku) czy dokumentacja organowa opisuj¹ca organy w spalonym drewnianym koœciele w Szlichtyngowej.
Wystawy ze zbiorów w Polsce i poza granicami Oprócz ekspozycji we dworze znaczna czêœæ zbiorów zaprezentowana zosta³a w kilkunastu miejscach na teranie Polski. By³y to przede wszystkim sale muzealne, salony wystawiennicze, teatry, szko³y i biblioteki. Jednym z nurtów kolekcji s¹ zbiory fotografii dokumentalnej pochodz¹cej z prowadzonych inwentaryzacji organów koœcielnych na terenie Dolnego Œl¹ska, Ziemi Lubuskiej i Wielkopolski. Zazwyczaj na wystawie prezentowane s¹ równolegle z fotografi¹ egzemplarze plakatów o tematyce organowej wydawanych z okazji festiwali i uroczystych koncertów. Po raz pierwszy wystawa ta zaprezentowana zosta³a w Teatrze Polskim we Wroc³awiu w 2005 roku z okazji podsumowania 1 Europejskich Dni Dziedzictwa „Europen Heritage Days Dolny Œl¹sk” . Ze zbiorów wyselekcjonowany zosta³ równie¿ samodzielny zestaw eksponatów zwi¹zany ze stosowanym w instrumentach muzycznych papieru na przestrzeni dziejów. Poczynaj¹c od neumów zapisanych czerwonym inkaustem na pergaminie, a¿ po zastosowanie papieru w membranach g³oœników we wspó³czesnych urz¹dzeniach elektronicznych. Wystawa zatytu³owana „Papier w instrumentach muzycznych” zorganizowana zosta³a w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju. Otwarcie nast¹pi³o 4 sierpnia 2006 roku. Zdarzenie to by³o imprez¹ towarzysz¹c¹ otwarciu Miêdzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego2. Wystawy poprzedzane s¹ wyk³adem na temat historii budowy organów, ciekawych zdarzeñ z tym zwi¹zanych i prezentacj¹ multimedialn¹ przedstawiaj¹c¹ miêdzy innymi XVII- i XVIII-wieczne ryciny pochodz¹ce z Francji, Niemiec, Polski i Czech oraz historiê dworu w Szybie i powstanie kolekcji.
Wa¿niejsze wystawy Temat wystawy
Miejsce wystawy
Data
Organizator
1.
"Wnêtrza organów koœcielnych" Wystawa fotografii dokumentalnej
Nowa Sól
2005-02-27
Kawiarnia Teatralna
2.
"Tajemnice organów koœcielnych Dolnego Œl¹ska".(European Heritage Days 2005) Wystawa fotografii dokumentalnej
Wroc³aw, Teatr Polski
2005-10-21
Marsza³ek Woj. Dolnoœl.
3.
Wyk³ad o historii organów koœcielnych, prezentacja eksponatów ze zbiorów w Szybie
K³odzko
2005-10-27
Muzeum Ziemi K³odzkiej
4.
"Tajemnice organów" - Wystawa fotografii dokumentalnej i eksponatów
Bytom Odrzañski
2005-12-09
Biblioteka Publiczno-Szkolna
5.
"Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych" - fotografia, dokument, wystawa
Gubin
2006.04.28
Galeria "Ratusz" Gubiñski Dom Kultury
6.
„Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych”. Wystawa fotografii dokumentalnej
Œwidnica
2006-07-22
Sala Chrztów Koœcio³a Pokoju
Lp.
1 Otwarcie wystawy: 2005-10-21, Teatr Polski we Wroc³awiu 2 Z koncertem na zabytkowej fisharmonii i prezentacj¹ walorów tego instrumentu
7.
„Papier w instrumentach muzycznych” wystawa z wyk³adem
Duszniki Zdrój
2006-08-04
Muzeum Papiernictwa
8.
„Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych” Wystawa fotografii dokumentalnej
Zielona Góra
2006-09-04
Salon Wystawowy WiMBP
9.
„Wydawnictwa muzyczne na przestrzeni dziejów”. Wystawa druków i rêkopisów muzycznych
Nowa Sól
2006-10-04
Biblioteka Zespo³u Szkó³ Ponadgimn. „Elektryk”.
10.
“Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych”. Wystawa fotografii dokumentalnej i eksponatów organowych
Drezdenko
2006
Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej
11.
"Wnêtrza organowe na Dolnym Œl¹sku". Wystawa fotografii dokumentalnej i prezentacja zbiorów
Miedzybórz
2007
Koœció³ Ewangelicki
“Muzyka koœcielna nie zna granic” (Kirchenmusis ohne Grenzen)
Guben (Niemcy)
2009-09-25
Muzeum Miasta i Przemys³u w Guben
12.
Wystawy czasowe W Dworze w Szybie od 2006 roku organizowane s¹ wystawy czasowe. Inspiracj¹ organizowania tych zdarzeñ jest uczestnictwo w Europejskich Dniach Dziedzictwa. Inicjatywa takich dni funkcjonuje ju¿ od kilkunastu lat w wiêkszoœci krajów Europy i polega na udostêpnianiu dla publicznoœci niedostêpnych na co dzieñ zbiorów i obiektów. I tak w 2006 roku z tej okazji zaprezentowana zosta³a wystawa ukazuj¹ca detal architektoniczny Wzgórz Dalkowskich w pracach malarskich powsta³ych podczas jednego z plenerów. 15 wrzeœnia 2007 roku otwarta zosta³a wystawa pod has³em „Baga¿ podró¿ny” w ramach obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa - European Heritage Days. W 2008 roku EDD trwa³y od 7 do 3 16 wrzeœnia . Wystawa nawi¹zywa³a swym tematem do has³a EDD: „Ludzie goœciñca wêdrowcy, pielgrzymi, tu³acze”. Wystawa ukaza³a ró¿ne rodzaje baga¿u podró¿nego od zwyk³ej walizki po specjalistyczne podró¿ne opakowania przeznaczone do transportu instrumentów muzycznych. Zaprezentowana zosta³a miêdzy innymi skrzynia repatrianta z 1945 r. przesiedlanego z Wileñszczyzny na ziemie Polski Zachodniej. Mo¿na by³o obejrzeæ te¿ podró¿ny aparat do elektromasa¿u z pocz¹tku XX wieku, czy skrzyniê dêbow¹ zamykan¹ na cztery zamki do przewozu kosztownoœci (XIX wiek) pochodz¹c¹ z zamku w Siedlisku oraz pozosta³e 42 oryginalne obiekty posiadaj¹ce swoje niezwyk³e historie. Czêœæ eksponatów udostêpnili mieszkañcy okolicznych wsi w³¹czaj¹c siê w nurt dzia³alnoœci dworu. Wspó³organizatorami by³y Fundacja Porozumienie Wzgórz Dalkowskich oraz Nowosolskie Towarzystwo Humanistyczne, a Komisarzem wystawy Alicja Jachimowicz z Uniwersytetu Wroc³awskiego. W wernisa¿u uczestniczy³o przesz³o 80 osób z terenu województwa lubuskiego i dolnoœl¹skiego, przedstawiciele stowarzyszeñ i grupa uczniów ze Szko³y Podstawowej nr 8 w Nowej Soli. Koordynatorem obchodów EDD w Lubuskiem by³ Regionalny Oœrodek Badañ i Dokumentacji Zabytków w Zielonej Górze i Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
3 Wiêcej informacji na stronie www.wzgorzdalkowskie.pl
W ramach VII Lubuskich Spotkañ Œrodowisk Twórczych, w paŸdzierniku 2007 roku, zorganizowana zosta³a zbiorowa wystawa fotografii artystycznej. Miejscem wystawy by³y nastrojowe piwnice dworu gdzie zaprezentowano fotografiê prasow¹, architekturê dworów i pa³aców okolic Nowej Soli i tajemnice wnêtrz Dworu w Szybie oraz akty. Autorzy to Andrzej Kruszewski i Joanna Czy¿owicz z Nowej Soli oraz Alicja Jachimowicz z Wroc³awia. Organizatorem w tym przypadku by³o Nowosolskie Towarzystwo Humanistyczne i w³aœciciel dworu.
Wojciech Jachimowicz
Akanty z szafy organowej, poczยนtek XX wieku
Akordeon guzikowy, lata 60. XX wieku
Akordeon klawiszowy, pocz孫tek XX wieku
Anio続y o続owiane z続ocone z kontuaru organowego, koniec XIX wieku
Ba³a³ajka, lata 60. XX wieku
Bêben bez naci¹gu, pocz¹tek XX wieku
Bêbny basowe, lata 50. XX wieku
Bu³awa kapelmistrza orkiestry dêtej, lata 50. XX wieku
Cytra, poczﾂｹtek XX wieku
Czﾃｪﾅ田i zestawu perkusyjnego, lata 60. XX wieku
Dzwonki koﾅ田ielne, poczﾂｹtek XX wieku
Deska do rejestrﾃｳw traktury pneumatycznej, okres miﾃｪdzywojenny
Dzwonki na kalikanta, prze続om XIX i XX wieku
Elementy skrzypiec, XIX wiek
Erard - napis na pokrywie klawiatury
Fleki klawiatury no多nej, koniec XIX wieku
Fortepian sto³owy, XIX wiek
Fortepian szkatu³ka intarsjowany s³om¹, po³owa XX wieku
Fragment telegrafu Hughesa, koniec XIX wieku
Fragment fortepianu firmy k続odzkiej, XIX wiek
Ga³ki rejestrowe, XIX wiek
G³osy basowe fisharmonii, pocz¹tek XX wieku
Gﾂｳosy jﾃｪzykowe, XIX wiek
Gong koﾅ田ielny, poczﾂｹtek XX wieku
Gramofon, lata 30. XX wieku
Grza³ka do grzania r¹k dla organisty, pocz¹tek XX wieku
Harmonijki ustne, po続owa XX wieku
Instrumenty lutnicze
Kongi, lata 70. XX wieku
Kopelacja organowej traktury pneumatycznej, XIX wiek
Lichtarzyk od fisharmonii, pocz鹿tek XX wieku
Lira ceramiczna z wystroju sali pr贸b, 1972 rok
Listwa stroiciela fortepian贸w, lata 60. XX wieku
Magnetofon reporterski, po鲁owa XX wieku
Mandolina, koniec XIX wieku
Mandolina, lata 70. XX wieku
Mandolina, lata 70. XX wieku
Marakasy, po続owa XX wieku
Mieszki traktury pneumatycznej organ贸w, pocz. XX wieku
Napisy rejestr贸w organowych, okres mi锚dzywojenny
Ozdoby szafy organowej, XIX wiek
Pergaminy naklejone na wiatrownicĂŞ, XVII wiek
Piszcza続ki drewniane, lata 70. XX wieku
Piszcza続ki metalowe, XX wiek
Podw贸jna harmonijka ustna, lata 60. XX wieku
Porcelanki ga鲁ek rejestrowych, XIX wiek
Porcelanki z ga³ek rejestrowych organów, XIX wiek
Przek³adnia pneumatyczna traktury organowej, pocz¹tek XX wieku
Przyrzยนd aptekarski, poczยนtek XX wieku
Register fisharmonii, poczยนtek XX wieku
Sto多ek do strojenia piszcza続ek, 1980 rok
Szpunty piszcza続ek drewnianych, pocz孫tek XX wieku
Ĺ’ciski do produkcji poduszek do klarnetu, ok. 1985
Ĺ’wider z warsztatu organmistrzowskiego, koniec XIX wieku
Tabliczka fortepianu firmy k続odzkiej
Tabliczka fortepianu paryskiego
Tabliczki znamionowe instrument贸w klawiszowych
Taboret do fortepianu, pocz鹿tek XX wieku
Talerze perkusyjne, pocz¹tek XX wieku
Talerze perkusyjne - zestaw szkolny, po³owa XX wieku
Teksty pieœni, XX wiek
Tr¹bka sygna³owa - sygna³ówka, po³owa XX wieku
Tuba nag³aœniaj¹ca, pocz¹tek XX wieku
Tuba, pocz¹tek XX wieku
Zabawka w formie gitary wykonana z plastikowej butelki, XX wiek
Zamek szafy organowej, XVIII wiek
Zaparzacz do zió³, okres miêdzywojenny
Z³ocenia fortepianu sto³owego
Widok ekspozycji sta続ej w Szybie
Aria - rĂŞkopis, 1859 r.
Instrukcja dmuchawy organowej, okres miĂŞdzywojenny
Kolejowy list przewozowy naklejony na zaworze zwrotnym kanaÂłu wiatrowego, 1940r
Muzyczny telegram - Hamburg, okres miĂŞdzywojenny
Ok³adka psalmu - rêkopis, koniec XIX wieku
Partytura dla orkiestry stra¿y po¿arnej - tenor, pocz¹tek XX wieku
Partytura - viola - rĂŞkopis, druga poÂłowa XIX w.
Partytura - violino - rĂŞkopis, druga poÂłowa XIX w.
Œpiewnik pochodz¹cy z Ko¿uchowa, Gorzów Wlkp., 1974 r.
Specjalistyczne czasopismo muzyczne, 1937 r.
Wydawnictwo muzyczne - ok³adka, Berlin, pocz¹tek XX wieku
Wydawnictwo muzyczne - ok³adka, Lipsk, okres miêdzywojenny
Wydawnictwo nutowe - ok³adka, Lipsk, okres miêdzywojenny
Zapis gregoriaùski, poczštek XX wieku
Znaki wodne na papierze czerpanym Prezentowane rêkopisy nutowe wykonano na papierze czerpanym ze znakami wodnymi (filigrany) z postaci¹ Œw. Piotra (herb Dusznik Zdroju) i or³em pruskim. Papier pochodzi z XIX wieku z papierni w Dusznikach Zdroju, kiedy w³aœcicielami byli papiernicy z rodziny Wiehr. Josef Wiehr zarz¹dza³ papierni¹ w latach 1822-1847, Karl I Wiehr – 1847-1899, Karl II Wiehr – 1899-1939.
ISBN 978-83-928181-5-1
Wydawnictwo RYZALIT Nowa S贸l - Szyba 2011