Qazax guıde book2

GAZAKH REGION Guide Book

Göyəzən qala divarları Göyəzən qala divarları

Tarixi abidələri, Dilboz cinsli məşhur atları, bir çox ölkələrin muzey və şəxsi kolleksiyalarında nümayiş etdirilən xalçaları, möcüzəli Damcılı bulağı və göylərə baş çəkən Göyəzən dağı ilə fəxr edən Qazax, həm də möcüzəli torpağının ye rdiyi çoxsaylı mütəfəkkirlərə görə Azərbaycanın “şairlər diyarı” adlanır. Qazax eli qeyri-maddi mədəni irsimizin tərkib hissələrindən olan, əsrdən-əsrə, nəsildən-nəslə keçərək dövrümüzə gəlib çatmış milli folklorumuzun aşıq şeiri və musiqisi sahəsində də görkəmli saz-söz sənətkarları ye rmişdir. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan Demokra k Respublikasının yarandığı illərdə ölkəmizdə ilk pedaqoji təhsil müəssisəsi olan seminariya məhz Qazaxda açılmış və fəaliyyə dövründə 3 minədək müəllim hazırlayıb xalqın xidmə nə vermişdir. Ərazidə aşkarlanmış daş və tunc dövrlərinə aid dünya əhəmiyyətli arxeoloji abidələrdən tapılan çoxlu sayda maddi mədəniyyət nümunələrinin tədqiqi göstərir ki, bəşər sivilizasiyasının inkişa nda bu bölgənin də payı olmuşdur. Kitabın əsas məqsədi rayonumuzun qonağı olan hər bir kəsi bu məkanın turizm potensialı ilə tanış etməkdən ibarətdir.

Göyəzən Dağı Göyəzən Dağı

Sahəsi 699 km2-dir. Səthi əsasən düzənlikdən ibarət olan ərazinin Kiçik Qafqaz sıra dağlarına düşən hissəsini alçaq hündürlüklü dağlar təşkil edir. Lakin bu hissədə hündürlük Odun dağının hesabına 1259 m-ə ça r. Sa lmış dağı (975 m) ilə Göyəzən dağı (857 m) bu silsilənin qurtaracağında yerləşir. Ərazinin şimal hissəsi Kür çayı Qarayazı meşələri ilə əhatələnib. Cənub hissəsi alçaqdağlıqdır və dəniz səviyyəsindən 300-800 metr yüksəklikdə yerləşir. Şimalda Qarayazı çöllüyü və Ceyrançöl düzənliyi yerləşir. Rayonun mərkəzi hissəsindən Ağstafaçay keçir, şimalqərbdən İncəsu, qərbdən Coğaz və şimal sərhəddi boyunca Kür çayları axır.

Göyəzən qala divarları Göyəzən qala divarları

Adı

“Qazax” sözünün “atlılar diyarı” mənasında olması güman edilir. Başqa ﬁkrə görə, Qazax VII əsrdə Azərbaycana köçmüş Xəzər xalqının Kaspi adlı tayfasının adını daşıyır. Kasak – “kas” (etnosun adı) və “ak” (məkan) sözlərinin birləşməsindən yaranıb. Bu toponimin türk dilindəki “azad köçərilər”, “qaçaq”, “gəzib dolaşan” sözlərindən əmələ gəlməsi ﬁkrini söyləyənlər də var.

e

1 yanvar 2014-cü il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən, rayonda 92761 nəfər əhali yaşayır. Onların 99%-ni islam dininə mənsub türkdilli azərbaycanlılar təşkil edir. Orta sıxlıq 1 km2-də 133 nəfərdir. Şəhər əhalisi 24%, kənd əhalisi 76%-dir.

4

Sahəsi 699 km2-dir. Səthi əsasən düzənlikdən ibarət olan ərazinin Kiçik Qafqaz sıra dağlarına düşən hissəsini alçaq hündürlüklü dağlar təşkil edir. Lakin bu hissədə hündürlük Odun dağının hesabına 1259 m-ə ça r. Sa lmış dağı (975 m) ilə Göyəzən dağı (857 m) bu silsilənin qurtaracağında yerləşir. Ərazinin şimal hissəsi Kür çayı Qarayazı meşələri ilə əhatələnib. Cənub hissəsi alçaqdağlıqdır və dəniz səviyyəsindən 300-800 metr yüksəklikdə yerləşir. Şimalda Qarayazı çöllüyü və Ceyrançöl düzənliyi yerləşir. Rayonun mərkəzi hissəsindən Ağstafaçay keçir, şimalqərbdən İncəsu, qərbdən Coğaz və şimal sərhəddi boyunca Kür çayları axır.

Fəxri Qazaxlılar parkı Fəxri Qazaxlılar parkı

Text text text text Text text text text

İqlimi

Düzənlik hissədə iqlim mülayim is və quraq subtropikdir. Dağlıq yerlərdə yüksəklik artdıqca iqlim nisbətən mülayimləşir. Qış quraq keçir. Orta aylıq temperatur 0-50C, iyunda +18-350C təşkil edir. Yağın nın illik miqdarı 350700 mm-dir.

Yovşanlı, şoran otlu və çöl bitkiləri ilə örtülən ərazisinin Kiçik Qafqaza aid olan cənub-qərb hissəsi dağ meşələrindən, şimal hissəsi Kür çayı boyunca uzanan Tuqay meşələrindən ibarətdir. Fauna aləmi üçün ayı, canavar, tülkü, çaqqal, cüyür, çöl siçanı, boz dovşan, qırqovul, turac, kəklik, göyərçin, bildirçin və s. xarakterikdir.

Çaylar

Ölkənin ən uzun çayı olan Kür çayının (1515 km) 25 km-i rayon ərazisindən keçir. Xram çayı (37 km) başlanğıcını Gürcüstan ərazisindən götürüb Qazax rayonunun II Şıxlı kəndi yaxınlığında Kür çayına tökülür. Ağstafaçaydan (133 km) əsasən suvarmada is fadə olunur Bu məqsədlə çayın yatağında həcmi 112 metr3 olan su anbarı kilmişdir.

Rayonda Coğazçay, Ağstafaçay və Abbasbəylı su anbarları və Candargöl (Ağgöl) gölü yerləşir. 1950-ci illərdə Aşağı Salahlı kəndinin şimal is qamə ndə qazılmış kəşﬁyyat quyusundan zəngin kimyəvi birləşmələrdən ibarət +500C temperaturlu su çıxmışdır.

8

Text Text Text Text Text Text Text Text Text Text

Laborator müayinələrdən sonra məlum olmuşdur ki, suyun dəri və mədəbağırsaq xəstəliklərində güclü şəfaverici xüsusiyyətləri var. Belə ki, duzlaşma, sinir ağrıları, oynaq xəstəlikləri, müxtəlif dəri xəstəlikləri, qara ciyər və öd yollarının xroniki il habı, qastrid və digər xəstəliklərin müalicəsində is fadə olunur. Fərəhli kəndində Odun dağının ətəyində çıxan mineral süfrə suyu da öz növünə görə olduqca əhəmiyyətlidir

Laborator müayinələrdən sonra məlum olmuşdur ki, suyun dəri və mədəbağırsaq xəstəliklərində güclü şəfaverici xüsusiyyətləri var. Belə ki, duzlaşma, sinir ağrıları, oynaq xəstəlikləri, müxtəlif dəri xəstəlikləri, qara ciyər və öd yollarının xroniki il habı, qastrid və digər xəstəliklərin müalicəsində is fadə olunur. Fərəhli kəndində Odun dağının ətəyində çıxan mineral süfrə suyu da öz növünə görə olduqca əhəmiyyətlidir 9

1978-ci ildə Qazax rayonu ərazisində yaradılıb. Burada əsas qorunan obyekt Kür çayının orta axarı boyunca yerləşən Tuqay meşələridir. Qoruqda ağac növlərindən ağyarpaq qovaq, palıd, qızılağac və ağ akasiya üstünlük təşkil edir. Heyvanlardan qunduz, dələ, gəlincik, dovşan, çöl donuzu, tülkü, çaqqal, porsuq, çöl pişiyi, quşlardan qırqovul, göyərçin, alabaxta, qaratoyuq, ağacdələn, sığırçın və bülbülə rast gəlmək olar. Çay yatağının sahili boyunca söyüd, böyürtkən, iydə, zirinc kimi kollar var. Qoruqda qurbağalar, bataqlıq sbağası, müxtəlif ilan və kərtənkələlər məskunlaşıb.

Kür çayını sahili Kür çayını sahili

1978-ci ildə Qazax rayonu ərazisində yaradılıb. Burada əsas qorunan obyekt Kür çayının orta axarı boyunca yerləşən Tuqay meşələridir. Qoruqda ağac növlərindən ağyarpaq qovaq, palıd, qızılağac və ağ akasiya üstünlük təşkil edir. Heyvanlardan qunduz, dələ, gəlincik, dovşan, çöl donuzu, tülkü, çaqqal, porsuq, çöl pişiyi, quşlardan qırqovul, göyərçin, alabaxta, qaratoyuq, ağacdələn, sığırçın və bülbülə rast gəlmək olar. Çay yatağının sahili boyunca söyüd, böyürtkən, iydə, zirinc kimi kollar var. Qoruqda qurbağalar, bataqlıq sbağası, müxtəlif ilan və kərtənkələlər məskunlaşıb.

Avey dağı-Alban məbədi Avey dağı-Alban məbədi

Avey dağ

Gürcüstan ilə Qazax rayonu arasında yerləşən Kiçik Qa az dağlarındakı zirvələrdən biri, ağ bozumtul dağ silsiləsidir. Daş Salahlı kəndindən 12 km aralıqdadır. Hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 922,5 m-dir. Kəndin qərb tərəﬁndə yerləşən bu dağın şimaldan cənubadək olan uzunluğu təxminən 6-7 km-dir. “Damcılı”, “Məmməd Koxa” və “Ağdərə” adlı bulaqları var. “Avey” toponimi yaşanılan yer, məkan, ov heyvanlarının olduğu yer mənasını verən “ovöy” sözünün fone k dəyişikliyə məruz qalmış formasıdır.

11

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook