First Aid BOOK

ชโลทร ชูสอน Writing and illustrator

นางสาวชโลทร ชูสอน 533220030-4 ศิลปกรรมศาสตร์ สาขาออกแบบนิเทศศิลป์

การปฐมพยาบาล หมายถึง การปฏิบัติ การให้ความช่วยเหลือ หรือการรักษาพยาบาลในขั้นแรก แก่ผู้ที่ได้รับอุบัติเหตุ หรือผู้ป่วยโดยปัจจุบันทันด่วน ก่อนที่ผู้ป่วยจะได้รับการรักษาพยาบาล จากแพทย์ ทั้งนี้เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยพ้นจากอันตราย หรือลดอันตรายให้น้อยลงก่อนที่แพทย์ จะรักษาในขั้นต่อไป

สารบ

1

การปฏิบัติสำ�หรับ กรณีฉุกเฉิน

3

อุปกรณ์ปฐมพยาบาล ยาที่ควรมีไว้ในตู้ยา ประจำ�บ้าน

สายด่วนฮอท ไลน์ศูนย์สื่อสาร สาธารณสุข

2

4 FIRST AID

บาดเจ็บที่ตา...............................................................7 กระดูกหัก.................................................................8 เลือกออก.................................................................8 ช็อค.........................................................................9 สำ�ลักหรือมีสิ่งของไปอุดที่หลอดลม............................10 ไฟฟ้าช็อต................................................................11 สัตว์กัด....................................................................13 ทากดูดเลือด.............................................................13 อาการแพ้พิษแมลงที่ต้องไปพบแพทย์ทันที..................14 โดนพิษสัตว์ทะเล.......................................................15 ลมพิษ......................................................................16

บัญ เป็นลม.......................................................................16 เลือดกำ�เดาออก..........................................................17 เลือดออกไม่หยุดหลังการถอนฟัน................................17 หูอื้อ..........................................................................18 ของเข้ารูจมูก..............................................................18 ของเข้าหู....................................................................19 คันในหู (เพราะเชื้อรา)..................................................19 แมลงเข้าหู..................................................................20 หอบ-หืด....................................................................20 พุ-พอง......................................................................21 ไฟไหม้ น้ำ�ร้อนลวก......................................................21 ฟอกช้ำ� หัวโน ห้อเลือด.................................................22 ข้อเคล็ด.....................................................................22 การทำ�แผลทั่วไป.........................................................23 ท้องเดิน ท้องร่วง ท้องเสีย............................................27 ท้องผูก......................................................................28 อาการปวดท้องที่ควรไปพบแพทย์ทันที.........................29 ตะคริว......................................................................30 ก้างติดคอ..................................................................30 กินยาพิษ...................................................................31 ถูกแก๊สพิษ................................................................33

การปฏิบัติสำ�หรับ กรณีฉุกเฉิน 1. ตั้งสติให้ได้อย่าตกใจ 2. ขอความช่วยเหลือ หน่วยการแพทย์ ฉุกเฉิน โทร.1669 3. ให้การปฐมพยาบาลเบื้องต้น เช่น

ช่วยหายใจ

ห้ามเลือด

การจัดให้พัก

การห่มผ้าให้ความอบอุ่น

1

หมายเลขโทรศัพท์ กรณีฉุกเฉิน ขอความช่วยเหลือจาก สายด่วนฮอทไลน์ศูนย์สื่อสารสาธารณสุข “นเรนทร” 1669 หรือ 0-2951- 0282 เหตุด่วนเหตุร้าย 191 หรือ 0-2246-1338-42 เพลิงไหม้199 หรือ 0-2246-0199 จส.100 0-2711-9150 หรือ 0-2711-9151-8 สวพ.91 1644 หรือ 0-2562-0033-5 หรือ 0-2941-0848 ร่วมด้วยช่วยกัน 1677 หรือ 0-2644-6996 กู้ภัยร่วมกตัญญู 0-2751-0951-3 หน่วยแพทย์กู้ชีวิตวชิรพยาบาล 1554

2

อุปกรณ์ปฐมพยาบาล สำ�ลี ผ้ากอซแผ่นชนิดฆ่าเชื้อทำ�ความสะอาด (แอลกอฮอล์) คีมสำ�หรับบ่งเสี้ยน ผ้าสามเหลี่ยม ผ้ากอซพันแผลขนาดต่าง ๆ เช่น1 นิ้ว 2 นิ้ว 3 นิ้ว หรือ 4 นิ้ว กรรไกรขนาดกลาง เข็มกลัดซ่อนปลาย แก้วล้างตา พลาสเตอร์ม้วน หรือชิ้น ผ้ายืดพันแก้เคล็ด ขัดยอก(Elastic bandage) ผ้ากอซชุบพาราฟินสำ�หรับ ปิดแผลไฟไหม้

3

ยาที่ควรมีไว้ใน ตู้ยาประจำ�บ้าน ยาแก้ปวดลดไข้เช่น ยาเม็ดพาราเซตามอล ขนาด 500 มิลลิกรัม ยาแก้แพ้ลดน้ำ�มูก เช่น ยาเม็ดคลอเฟนนิรามีน4 มิลลิกรัม และ 2 มิลลิกรัม ยาแก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ เช่น ยาธาตุน้ำ�แดง ยาธาตุน้ำ�ขาว โซดามิ้นท์ ขมิ้นชันแคปซูล ยาโรคกระเพาะ เช่น ยาเม็ดอลูมินาแมกนิเซีย ไตรซิลลิเคท ยาแก้ท้องเสีย เช่น ยาน้ำ�เคาลินเปคติน ผงน้ำ�ตาลเกลือแร่ ยาใส่แผล เช่น ทิงเจอร์แผลสด ไอโปดีน ยาล้างตา โบริคโซลูชั่น ยาทาแก้แพ้แก้คัน คาลาไมน์ ยาล้างแผล เช็ดแผล เช่น ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์แอลกอฮอล์เช็ดแผล ยาทานวด เช่น ขี้ผึ้งปวดบวม ครีมระกำ� GPO บาล์ม ยาแก้ไอผู้ใหญ่เช่น ยาแก้ไอน้ำ�ดำ� ยาขับเสมหะ ยาแก้ไอเด็ก เช่น ยาแก้ไอขับเสมหะ ยาแก้ไอเด็กเล็ก ยาระบาย เช่น ยาระบายแมกนีเซีย ชามะขามแขก ยาเม็ดมะขามแขก ยาสูดดม เช่น เหล้าแอมโมเนีย

4

FIRST

T AID

บาดเจ็บที่ตา หากกรดหรือด่างเข้าตา

อย่าขยี้ตา ให้ล้างด้วยน้ำ� สะอาดมาก ๆ แล้วรีบพาไปพบ แพทย์

หากถูกของแหลมทิ่ม

ให้นอนหลับตา ปิดตาด้วยผ้า กอซ หรือผ้าเช็ดหน้า อย่าขยับสายตาไปมา แล้วรีบพาไปพบ แพทย์ทันที

หากมีสิ่งแปลกปลอมเข้าตาขาว

ขยี้ตาเบา ๆ กระพริบตา ล้างตา หรือเงยสายตาขึ้น ด้านบน แล้วใช้มุมผ้าเช็ดหน้าเขี่ยผงออก ถ้าเขี่ยไม่ออกให้รีบ พาไปพบแพทย์

ถ้าถูกกระแทกที่ดวงตา

ให้ประคบด้วยความเย็นทันทีแล้วรีบพาไปพบแพทย์

7

กระดูกหัก

ให้วางอวัยวะส่วนนั้น ๆบนแผ่นไม้หรือหนังสือ หนา ๆ ใช้ผ้าพันยึดไม่ให้เคลื่อนไหว ถ้าเป็นปลายแขน หรือมือ ให้ใช้ผ้าคล้องคอ

เลือดออก 1. ใช้นิ้วกดบาดแผลประมาณ 10 นาทีหรือบีบเนื้อ ข้าง ๆ มาปิดแผล 2. ใช้ผ้าหรือเนคไทพันปิดบาดแผลไว้ อย่าให้แน่นจนชา 3. แผลที่แขน หรือขา ให้ยกสูง ถ้าเลือดไหลไม่หยุด ให้กดเส้นเลือดใหญ่ที่ไปเลี้ยงแขน หรือขา

8

ช็อค สาเหตุ จากโรคหัวใจกำ�เริบ เกิดการบาดเจ็บรุนแรงมาก ไฟไหม้น้ำ�ร้อนลวก เลือดออกมาก กระดูกหัก อาเจียน หรือท้องเสียรุนแรง

อาการ หนาวเย็น เหงื่อออก เวียนศีรษะ หายใจเร็วขึ้น ชีพจรเร็วแต่แผ่ว กลัว กระหาย

การปฐมพยาบาล 1. ให้นอนราบ ห่มผ้า คลายเสื้อผ้า 2. ถ้าเลือดออกห้ามเลือด 3. อย่าเคลื่อนไหวผู้ป่วย ถ้าบาดเจ็บ ที่อกท้อง ศีรษะ ให้หนุนศีรษะและบ่าให้สูงกว่าลำ�ตัว เล็กน้อย คอยปลอบใจ 4. ถ้ากระหายน้ำ�มาก ให้หยดน้ำ�ที่ริม ฝีปากนิด ๆ ห้ามรับประทานสิ่งใด ๆ 5. รีบนำ�ส่งโรงพยาบาล

9

สำ�ลัก หรือมีสิ่งของไปอุด หลอดลม

ทารก

ให้ตบกลางหลังอย่างรวดเร็ว4 ครั้ง ในท่าที่ศีรษะอยู่ต่ำ�กว่าปอด

เด็กเล็ก ให้ตบกลางหลังหนัก ๆ4 ครั้ง ในท่าที่ศีรษะอยู่ต่ำ�กว่าปอด เด็กโตและผู้ใหญ่

ให้ตบหนัก ๆ และเร็ว ๆ กลางหลัง4 ครั้ง ในท่าที่ศีรษะ อยู่ต่ำ�กว่าปอด

10

ไฟฟ้าช็อต 1. หากพบผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูดให้ตัดการ จ่ายไฟ เช่น คัทเอ้าท์หรือ เต้าเสียบ 2. ถ้าไม่สามารถปิดสวิตซ์ไฟได้ห้ามใช้มือจับ ต้องคนที่กำ�ลังถูกไฟช็อต แล้วใช้สิ่งที่ไม่นำ�ไฟฟ้า เช่น ไม้กวาดเก้าอี้ไม้ เขี่ยออกจากสายไฟ หรือเขี่ยสายไฟ ออกจากตัวผู้บาดเจ็บ 3. เมื่อตัวผู้บาดเจ็บหลุดออกมาแล้ว รีบ ปฐมพยาบาล ถ้าหยุดหายใจ ให้ทำ�การเป่า ปากช่วยหายใจ ถ้าคลำ�ชีพจร ไม่ได้ให้นวดหัวใจแล้วรีบนำ�ไปโรงพยาบาล

การปฐมพยาบาลต้องทำ�ทันทีที่ช่วยเหลือผู้ป่วยออกมา และควรนำ�ส่งโรงพยาบาลขณะนำ�ส่งจะต้องทำ�การ ปฐมพยาบาลตามขั้นตอนดังกล่าวตลอด 11

การปฐมพยาบาลขั้นต้นเมื่อผู้บาดเจ็บจาก การถูกไฟฟ้าช็อตหยุดหายใจ 1. วางผู้ป่วยให้นอนหงาย แล้วช้อนคอผู้ป่วยให้แหงนขึ้น 2. ตรวจดูว่ามีสิ่งอุดตันในช่องปากหรือไม่หากพบให้นำ�ออกและช่วยเป่า ปากโดยใช้นิ้วง้างปากและบีบจมูกของผู้ป่วย 3. ประกบปากของผู้ป่วยให้สนิท เป่าลมเข้าแรงๆ โดยเป่า ปากประมาณ 12-15 ครั้ง/นาทีสังเกต การขยายของ หน้าอก หากเป่าปากไม่ได้ให้เป่าจมูกแทน

4. หากหัวใจหยุดเต้น ต้องนวดหัวใจโดยวางผู้ป่วยนอนราบแล้วเอามือกด เหนือลิ้นปี่ให้ถูกตำ�แหนง่(ดังรูป)กดลงไปเป็น จังหวะเท่ากับการเต้นของหัวใจ(ผู้ใหญ่ประมาณนาทีละ 60 ครั้ง เด็กประมาณ 80 ครั้ง) 5. ฟังการเต้นของหัวใจสลับกับการกดทุกๆ 10-15 ครั้ง 6. ถ้าหยุดหายใจ และหัวใจหยุดเต้นให้เป่าปาก2 ครั้ง นวดหัวใจ 15 ครั้งสลับ กัน และถ้ามีผู้ช่วยเหลือ2 คน ต้อง สลับกันเป่าปาก 1 ครั้ง นวดหัวใจ 5 ครั้ง

12

สัตว์กัด สุนัขกัด 1. ล้างแผลด้วยน้ำ�สะอาด ปิดด้วยผ้ากอซสะอาด 2. ถ้าเลือดออก ห้ามเลือดทันที (ด้วยผ้ากอซ หรือบีบแผล) 3. รีบไปพบแพทย์เพื่อฉีดวัคซีน

งูกัด 1. ดูรอยแผล ถ้าเป็นงูมีพิษ จะมีรอยเขี้ยว 2. ใช้เชือก หรือยาง หรือเข็มขัดรัดเหนือแผล ให้แน่นพอควร และคลายทุก15 นาที 3. ให้นอนนิ่ง ๆ คอยปลอบใจ 4. ห้ามดื่มสุรา ยาดองเหล้า ยากล่อมประสาท 5.ถ้าหยุดหายใจให้ช่วยหายใจทันที 6. ควรนำ�งูไปพบแพทย์ด้วย ถ้าทำ�ได้

ทากดูดเลือด 1. ห้ามดึง เพราะเลือดจะหยุดยาก 2. จี้ทากด้วยบุหรี่ติดไฟ หรือไม้ขีดไฟให้ทากหลุด 3. ล้างแผลให้สะอาด ใส่ทิงเจอร์แผลสด หรือเบตาดีน

13

แมลงต่อย 1. ถ้าถูกต่อยหลายตัว หรือ ต่อยบริเวณหน้า ให้รีบไปพบ แพทย์ 2. พยายามถอนเหล็กใน (โดย ใช้หลอดกาแฟเล็ก ๆ แข็ง ๆ หรือปากกาครอบแล้วกด ให้เหล็กในโผล่แล้วดึงเหล็กในออก) 3.ใช้ยาแก้แพ้ทา หรือราดด้วยน้ำ�โซดาหรือประคบด้วย น้ำ�แข็ง (ปกติอาการบวมจะลดลงใน 1 วัน ถ้าไม่ลดให้พบแพทย์) 4. ถ้ามีอาการปวด กินยาแก้ปวด (พาราเซตามอล)

อาการแพ้พิษแมลง ที่ต้องไปพบแพทย์

ช็อค เวียนศีรษะ ตัวซีด เหงื่อออก อาเจียน หายใจลำ�บาก ผื่นขึ้นที่ตา ตาบวม

14

โดนพิษสัตว์ทะเล 1. โดนเงี่ยงปลาที่มีพิษ แช่น้ำ�ร้อนพอทน (40 องศาเซลเซียส หรือ 104 องศา ฟาเรนไฮต์) นาน 4-5 นาที จะช่วยให้หายปวด

2. โดนแมงกระพรุนไฟ ใช้ทราย หรือผักบุ้งทะเลถูเมือกออก ล้างด้วยน้ำ�สบู่ ทาด้วยน้ำ�ปูนใส แอมโมเนีย เพรดนิโซโลนครีม หรือเบตาเมทธาโซนครีม

1. ห้ามคนมุงด 2. คลายเสื้อผ 3. จัดให้นอนต ทางเดินหายใจ ทางด้านหลังข 4. ใช้ผ้าชุบน้ำ�เ 5. ถ้าอาการไม

15

ลมพิษ สาเหตุ โดนสารที่แพ้พืช สารเคมีแพ้อาหารทะเล เหล้า เบียร์ละอองต่าง ๆ

การปฐมพยาบาล ทายาแก้ผดผื่นคัน คาลาไมน์ เพรดนิโซโลนครีม หรือเบตาเมทธา โซนครีม กินยาแก้แพ้คลอเฟนนิรามีน ขนาด 4 มิลลิกรัม 1 เม็ด หาสาเหตุที่แพ้ ถ้าผื่นไม่ยุบลง และเพิ่มมากขึ้นให้รีบไปพบแพทย์

เป็นลม

ดูพาเข้าที่ร่มให้อยู่ในที่อากาศถ่ายเทได้สะดวก ผ้าออกให้หลวม ตะแคงหน้าไปข้างใดข้างหนึ่ง เพื่อป้องกันในเรื่อง จอุดตัน โดยเฉพาะลิ้นของผู้ป่วย มักจะตกไป ของลำ�คอ ทำ�ให้หายใจไม่ออก เช็ดหน้าผาก มือและเท้า ม่ดีขึ้น รีบนำ�ส่งโรงพยาบาล

16

เลือดกำ�เดาออก สาเหตุ

จากการกระแทก สั่งน้ำ�มูก การแคะจมูก

การปฐมพยาบาล 1. นั่งลง ก้มศีรษะเล็กน้อย บีบจมูกนาน 10 นาที (หายใจทางปาก) 2. วางน้ำ�แข็ง หรือผ้าเย็น ๆ บนสันจมูกหน้า ผาก ใต้ขากรรไกร 3. ถ้าไม่หยุด รีบไปพบแพทย์

เลือดออกไม่หยุด หลังการถอนฟัน 1. กัดผ้ากอซชิ้นใหม่ซ้ำ� อมน้ำ�แข็ง (ห้ามบ้วนน้ำ�หรือน้ำ�ยาบ้วนปาก) 2. ประคบน้ำ�แข็งนอกปาก 3. ถ้ายังไม่หยุดให้รีบไปพบแพทย์

17

หูอื้อ กรณีเป็นหูน้ำ�หนวกอยู่ให้รีบ รักษาให้หาย กรณีหูอื้อไม่ทราบสาเหตุอาจ จะมาจากการมีขี้หูมาก ขี้หู เหนียว ให้ไปพบแพทย์ เพื่อดึงขี้หูหรือดูดขี้หูออก

ของเข้ารูจมูก 1. บีบจมูกข้างที่ไม่มีของแล้ว สั่งออกมาแรง ๆ 2. อย่าพยายามแคะออก 3. ถ้าเป็นเด็กให้หันเหความสนใจจากจมูก ให้หายใจทางปาก 4. รีบไปพบแพทย์ทันที

18

ของเข้าหู 1. ตะแคงศีรษะ หันหูข้างที่มีของ เข้าไปลง เพื่อให้ของหล่น ออกมาเอง 2. ถ้าไม่ออก ห้ามแคะหูให้รีบไป พบแพทย์

คันในหู (เพราะเป็นเชื้อรา)

ใช้ไม้พันสำ�ลีชุบทิงเจอร์แผลสด ทาในรูหูวันละ 2-3 ครั้ง

19

แมลงเข้าหู

พาไปหาที่มืด ใช้ไฟฉายส่อง (ให้ แมลงออกมาตามแสง) หรือ หยอดด้วยน้ำ�มัน หรือกลีเซอรี นบอแรกซ์ให้แมลงลอยออกมา แล้วจึงเขึ่ย หรือคีบออก ถ้าไม่ออกให้รีบไปพบแพทย์ทันที

หอบ - หืด 1. ให้ผู้ป่วยนั่ง หรือยืนในท่าเอนตัวไปข้างหน้า ให้หลังและหน้าอกตรง 2. คลายเสื้อผ้าให้อากาศบริสุทธิ์ผ่านเข้าห้อง 3. ปลอบมิให้ตกใจ วิตก กังวล 4. ถ้าเป็นครั้งแรกรีบไปพบแพทย์ทันที 5. กรณีผู้ป่วยพ่นยา หรือกินยาประจำ�ให้รีบ ใช้ยาทันที

20

กรณีแผลพุ

พอง จากการเสียดสี ไฟไหม้ น้ำ�ร้อนลวก ผิวหนังชั้น นอกแยกจาก ชั้นใน มีน้ำ�มาขังอยู่

การปฐมพยาบาล ถ้าแผลเล็ก ไม่ต้องทำ�อะไร ปกติร่างกายจะดูดซึมน้ำ� กลับไปเอง และผิวหนังชั้นนอกจะลอกตัวไป ถ้าบริเวณที่พุพองขยายตัวกว้างขึ้นให้รีบไปพบแพทย์

ไฟไหม้น้ำ�ร้อน

1. ฉีก หรือตัดเสื้อผ้าบริเวณที่ถูกน้ำ�ร้อนลวกออก 2. เสื้อผ้าที่ไหม้ไฟและดับแล้ว ถ้าติดที่แผล ไม่ต้อง ดึงออก 3. ถอดเครื่องประดับที่รัดอยู่ เช่น แหวน เข็มขัด นาฬิกา รองเท้า (เพราะอาจจะบวมทำ�ให้ถอดยาก) 4. ทำ�ให้บริเวณที่ถูกไฟไหม้น้ำ�ร้อนลวกเย็นลงโดย เร็วที่สุด (ทำ�อย่างน้อย 10 นาที) 5. ใช้ผ้ากอซปราศจากเชื้อปิดแผล กรณีแผลใหญ่ ใช้ผ้าปิดพันด้วยผ้ายืดหลวม ๆ

21

ให้ประคบความเย็นเร็วที่สุด เพื่อลดอาการบวม หรือใช้ มะนาวผสมดินสอพองพอกไว้ (ปกติรอยฟกช้ำ�จะหายไปเอง) ถ้าเกิดอาการนานเกิน 24 ชั่วโมง ใช้ประคบ และคลึงด้วย ผ้าชุบน้ำ�ร้อน วันละ2-3 ครั้ง

ฟกช้ำ�หัวโน ห้อเลือด ข้อเคล็ด

ให้บริเวณข้อนั้น ๆ อยู่นิ่ง ๆ และยกสูงไว้ ประคบน้ำ�แข็งทันทีเพื่อลดอาการบวม ปวด ถ้าภายหลังมีอาการบวม ให้ประคบด้วยน้ำ�ร้อน หรือนวดด้วย ยาหม่อง หรือน้ำ�มันระกำ� หรือGPO บาล์ม ถ้าปวดมาก บวมมาก ให้รีบปรึกษาแพทย์

22

การทำ�แผลทั่วไป

1. ล้างมือให้สะอาด 2. ทำ�แผลที่สะอาดก่อนแผลที่สกปรก 3. เช็ดรอบแผลด้วยสำ�ลีชุบแอลกอฮอล์ (เช็ดจากข้างใน วนมาข้างนอกทางเดียว) 4. ปิดด้วยผ้ากอซ หรือผ้าสะอาด 5. อย่าให้ถูกน้ำ�อีก เพราะจะทำ�ให้เป็นหนองหรือหายช้า

23

กรณีแผลถลอกทั่วไป ล้างด้วยน้ำ� และสบู่ให้สิ่งสกปรกออกให้หมด เช็ดด้วยแอลกอฮอล์ทาทิงเจอร์แผลสด หรือ เบตาดีน ไม่ต้องปิดแผล

กรณี แ ผลตื น ้ หรื อ มี ด บาด (เลือดออกไม่มาก) บีบเลือดออกบ้าง ล้างด้วยน้ำ�สะอาด และสบู่ ใส่ยาทิงเจอร์แผลสด หรือเบตาดีน ปิดแผล เพื่อให้ขอบแผลสมานติดกัน

24

กรณีแผลลึกถึง กระดูก หรือกระดูก ห้ามเลือดทันที จัดให้อวัยงะส่วนที่มีกระดูกหักอยู่กับที่ หรือใช้การดาม

ใช้ผ้าสะอาดคลุม ห้ามจับกระดูกยัดกลับเข้าไป รีบพาไปพบแพทย์ทันที

กรณีแผลมีหนอง ล้างด้วยไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์หรือเดกิ้นโซลูชั่น ทุกวัน เช็ดด้วยสำ�ลี รับประทานยาปฏิชีวนะตามแพทย์สั่งให้ครบ

25

กรณีแผลตะปูตำ� ล้างแผลให้สะอาดด้วยน้ำ� และสบู่มากๆ ใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ทำ�ความสะอาดอีกครั้ง ปิดแผล ห้ามถูกน้ำ� ฉีดยาป้องกันบาดทะยัก รับประทานยาปฏิชีวนะตามแพทย์สั่งให้ครบ

กรณีแผลถูกแทงด้วยของ แหลม มีด ไม้ ตัดมีด หรือไม้ทถีู่กแทงให้สั้นลง และยึดวัสดุนั้นให้อยู่ นิ่ง เพื่อให้เดินทางไปพบแพทย์ ได้สะดวก (ห้ามดึงออก) ให้อยู่นิ่ง ๆ รีบนำ�ส่งโรงพยาบาล

26

ท้องเดิน ท้องร่วง ท้องเสีย ในเด็กเล็ก เด็กทารก 1. งดนม และอาหาร ประมาณ 2 - 4 ชั่วโมง ดื่มน้ำ�เกลือแร่ (ทารกใช้เกลือ 1/2 ช้อน + น้ำ� 1 ขวดแม่โขง) 2. ถ้าเด็กหิวมากให้นมที่ชงจาง ๆทีละน้อย 3. ถ้าถ่ายท้องรุนแรง อาเจียน ดื่มนมหรือน้ำ� ไม่ได้ (ซึม ตาโบ๋ กระหม่อมบมุ๋ หายใจหอบแรง) และไม่ ดีขึ้นใน 24 ชั่วโมง ให้ไปพบแพทย์โดยด่วน

ในเด็กโต หรือผู้ใหญ่ 1. งดอาหารรสจัด และย่อยยาก เลือกกินอาหารเหลว กินจนกว่าอาการ จะดีขึ้น 2. ดื่มน้ำ�เกลือแร่หรือผสมเอง (เกลือ 1/2 ช้อนชา + น้ำ� 1 ขวดแม่โขง) 3. ดื่มน้ำ�ชาแก่ๆ 4. ถ้าถ่ายรุนแรง มีอาเจียน อ่อนเพลียมาก หน้ามืด เป็นลม และอาการไม่ดีขึ้นภายใน 48 ชั่วโมง

ให้รีบไปพบแพทย์

27

ท้องผูก ในเด็กโต หรือผู้ใหญ่ ดื่มน้ำ�มาก ๆ กินอาหารพวกผัก ผลไม้ งดชากาแฟ และออกกำ�ลังกาย กินยาระบาย (ชามะขามแขก ยาระบายแมกนีเซีย) ถ้ามีอาการปวดท้องรุนแรง หรืออาเจียน รุนแรง ควรไปพบแพทย์โดยเร็ว

ในเด็กเล็ก ดื่มน้ำ�มาก ๆ น้ำ�ส้มคั้นน้ำ�ลูกพรุนต้ม หรือเปลี่ยนนม ใช้กลีเซอรีนเหน็บก้น (ของเด็ก)

28

อาารปวดท้องที่ควร ไปพบแพทย์ทันที

ปวดท้องพร้อมอาเจียนเป็นเลือด เด็กอายุต่ำ�กว่า 5 ขวบ หรือคนชรา ปวดท้อง เพราะถูกกระแทก ทุบ ตีหรือ ตกจากที่สูง ปวดนานหลายชั่วโมง ปวดมากจนนอนไม่หลับ

29

ตะคริว สาเหตุ ใช้กล้ามเนื้อมัดนั้นหนักเกินไป ความหนาวเย็น การสูญเสียน้ำ�และเกลือแร่ (อาเจียน ท้องเสีย เหงื่อออก)

การปฐมพยาบาล 1. การยืดกล้ามเนื้อส่วนนั้นออกโดย ถ้าเป็นที่มือ ให้ยืดนิ้วมือ ดัดปลายนิ้ว ถ้าเป็นที่เท้า ให้ยืดนิ้วเท้ายืนเขย่ง ถ้าเป็นที่ต้นขา ให้นั่งลง เหยียดเท้า กดที่หัวเข่า และช่วยนวด เท้า ถ้าเป็นที่น่อง ให้นั่งลง ยืดขา 2. ถ้าเป็นเพราะเสียเหงื่อ เสียน้ำ� ให้ดื่มน้ำ�เกลือ (เกลือ 1/2 ช้อนชา ผสมน้ำ� 1 ขวดแม่โขง)

ก้างติดคอ 1. กลืนก้อนข้าวสุก หรือขนมปังนิ่ม ๆ 2. ถ้ายังไม่หลุด กลืนน้ำ�ส้มสายชูเจือจาง เพื่อให้ก้างอ่อนลง 3. ถ้าไม่หลุด ควรไปพบแพทย์

30

กินยาพิษ ยาพิษที่มีฤทธิ์กัด ตัวอย่างเช่น กรด ยาฆ่าเชื้อ ยาขัดพื้น น้ำ�ยาล้างสีผงขัดถูแชมพู แอลกอฮอล์ทาแผล ยางสน น้ำ�ยาขัดเงา ผงและน้ำ�ยาซักผ้า โซดาซักล้าง สีย้อมเนื้อไม้ผงซักฟอก ยาล้างห้องน้ำ�

การปฐมพยาบาล 1. สังเกตรอยไหม้บริเวณริมฝีปากและปาก 2. มองหาภาชนะบรรจุยาพิษที่ตกอยู่ใกล้ผู้ป่วย และนำ�ภาชนะบรรจุยาพิษไปโรงพยาบาลด้วย 3.เรียกรถพยาบาลทันที 4. ดื่มนมมาก ๆ (โดยให้จิบทีละน้อย เพราะนมจะช่วย ทำ�ให้พิษเจือจางลง) ถ้าหานมไม่ได้ ให้ดื่มน้ำ�สะอาด 5. ห้ามทำ�ให้อาเจียน ถ้าผู้ป่วยหมดสติห้ามกรอกน้ำ� หรือของเหลวเข้าปากผู้ป่วย ถ้าหยุดหายใจ ให้รีบช่วย หายใจและเรียกรถพยาบาลทันที

31

ยาพิษที่ไม่มีฤทธิ์กัด ตัวอย่างเช่น แอลกอฮอล์ (เอทธิล แอลกอฮอล์) แอสไพริน ผลไม้ป่ามีพิษ เห็ดพิษ ยา แผนปัจจุบัน

การปฐมพยาบาล 1. มองหาภาชนะบรรจุยาพิษที่ตกอยู่ใกล้ผู้ป่วย นำ�ไปโรงพยาบาล 2. ถ้าทราบว่าเพิ่งรับประทานยาเข้าไปพยายาม ทำ�ให้อาเจียน ถ้าไม่ออก ให้ดื่มน้ำ�มาก ๆ พยายาม ล้วงคอให้อาเจียน นำ�เศษอาเจียนไปให้แพทย์ดูด้วย (ถ้าทำ�ได้) 3. ถ้ากินยาพิษเข้าไประยะหนึ่งแล้วอย่าทำ�ให้อาเจียน เพราะพิษถูกดูดซึมภายหลัง

32

ถูกแก๊สพิษ

ตัวอย่างเช่น คาร์บอนมอน นอกไซด์จะมีอาการปวดศีรษะ สับสน หายใจลำ�บาก อาจจะหมดสติ ผิวหน้าจะเปลี่ยนเป็นสีแดง ถ้าใน ขณะที่ได้รับแก๊สเพิ่มขึ้น

วิธีปฐมพยาบาล 1. ให้ได้อากาศบริสุทธิ์เร็วและมากที่สุด (อาจจะเปิด หรือทุบกระจกประตูหน้าต่าง) 2. คลายเสื้อผ้าให้หลวม ปฐมพยาบาลเหมือนคนช็อค (ห่มผ้าให้อบอุ่น) 3. ถ้าหยุดหายใจ ให้รีบช่วยหายใจ 4. ดูการหายใจและจับชีพจรอย่างใกล้ชิด 5. เรียกรถพยาบาลทันที

33

34