a-Ω
κρητη
lexicon
ειναι δυνατον να συμπεριλαβει κανεισ τη μαγεια, τη γοητεια, τη δυναμικη και την ενεργεια ενοσ τοσο ζωντανου νησιου οσο η κρητη σε μερικεσ μονο σελιδεσ; σιγουρα, οχι! εαν εχετε επισκεφτει το νησι εστω και μια φορα, το εχετε ηδη ερωτευτει. εαν οχι, το λεξικο που ακολουθει θα σασ ενημερωσει για τα πιο δυνατα σημεια, μερη, συνηθειεσ, φαγητα. Χαρειτε το!
if you have already visited crete, you have fallen in love with the island. if not, enjoy these pages full of the most important cretan points, places, habits, dishes!
Φωτογραφίες / Photos: Iml Image Group, Ιstock Photo, Visual Hellas, Photostock
Από την Αγαθή Παλαιογιώργου / By Agathi Paleogiorgou
lexicon
ANek Lines
ANEK Lines Yπάρχει πιο όμορφος τρόπος να μεταφερθεί κανείς στην Κρήτη από ένα απολαυστικό θαλάσσιο ταξίδι, ατενίζοντας το απέραντο γαλάζιο; Η ANEK Lines, διαθέτοντας πείρα πάνω από 40 χρόνια και προσφέροντας την περίφημη κρητική φιλοξενία, εξασφαλίζει με τα πλοία του υπερσύγχρονου στόλου της άνεση, ποιότητα και φιλοξενία στη μετάβασή σας στη Μεγαλόνησο. Πρόκειται, εξάλλου, για τη ναυτιλιακή εταιρεία που δημιουργήθηκε με μετόχους τους απλούς ανθρώπους του νησιού, οι οποίοι ήθελαν ένα δικό τους μεταφορικό μέσο για να ταξιδεύουν από την Κρήτη προς την ηπειρωτική Ελλάδα! 24
Is there a better way to travel to Crete than a pleasant sea journey, with a view into the endless blue? ANEK Lines, with over 40 years of experience, offers the famous Cretan hospitality and ensures comfort, quality and safety during the trip to the Big Island on the ships of its super modern fleet. Moreover, this is the shipping company whose shareholders are the ordinary people of the island who created it in order to have their own private means of travelling from Crete to Greece’s mainland!
Anaktoρα
...και όταν στην Κρήτη μιλά κανείς για ανάκτορα, εννοείται ότι αναφέρεται στο Μινωικό Παλάτι της Κνωσού, τον κορυφαίο, δηλαδή, προορισμό του νησιού στη λίστα του «sightseeing». Κανείς δεν διανοείται να τον χάσει –ειδικά αν επισκέπτεται πρώτη φορά το νησί– και δικαίως! Πού αλλού θα νιώσεις το μεγαλείο της Μινωικής Εποχής, αντικρίζοντας τα εντυπωσιακά Προπύλαια με τις τοιχογραφίες τους και θα περιηγηθείς με θαυμασμό στην αίθουσα θρόνου του Μίνωα και το εντυπωσιακό μέγαρο της Βασίλισσας; Όσο για την πληροφορία ότι τα παλαιότερα ίχνη κατοίκησής του ανάγονται στη νεολιθική εποχή (7.000-3.000 π.Χ.) απλώς προκαλεί δέος!
palaces … when someone talks about Cretan palaces, naturally he refers to the Minoan Palace of Knossos, the top destination in the island’s “sightseeing” list. No one dares to miss it – especially if he visits the island for the first time – and justly! Where else will you feel the glory of the Minoan Era than here, as you look at the impressive Propylaea with their murals and wander around admiring King Mino’s throne hall and the Queen’s spectacular mansion? And when you hear that the oldest traces of the island’s inhabiting go back to the Neolithic Age (7,000-3,000 B.C.), it will simply fill you with awe!
thebest
Αρκάδι Η Μονή του Αρκαδίου, ένα ακόμη κλασικό αξιοθέατο του νησιού, αποτελεί εντυπωσιακό δείγμα αρχιτεκτονικής αναγεννησιακού ρυθμού, με θολωτά κελιά και γοτθικά παράθυρα. Ο λόγος όμως που το Αρκάδι είναι τόσο σημαντικό είναι η ιστορία του: Εδώ ξεκίνησε το Μάη του 1866 η μεγάλη Κρητική Επανάσταση κατά των Τούρκων, ενώ στις 7 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς έγινε η τρομερή μάχη που κατέληξε στην ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης του. Ένα γεγονός υψίστης ιστορικής σημασίας για το νησί, όπως και η ηρωική Μάχη της Κρήτης στις 20 Μαΐου του 1941.
ΑRKADI Arkadi Monastery, one more classic sight of the island, is an impressive sample of Renaissance architecture with domed cells and windows in gothic style, but the reason that makes Arkadi so important is its history: the great Cretan Revolution against the Turks started here, in May 1866, and on November 7 the same year, a fierce battle occurred that ended with the explosion of the monastery’s powder magazine. This is an event of major historic significance for the island, similar to the heroic Battle of Crete on May 20th, 1941.
ΑπAκι
Είναι ένα ξεχωριστό κρητικό αλλαντικό από παστό χοιρινό. Το κρέας κόβεται σε στενόμακρες «λωρίδες», μαρινάρεται στο ξίδι, καπνίζεται, καλύπτεται από ένα στρώμα μπαχαρικών και μυρωδικών και, τέλος, αφυδατώνεται στον αέρα. Τρώγεται φέτα φέτα ή χρησιμοποιείται σε διάφορες συνταγές.
APAKI It’s a special Cretan sausage, made from salted pork. The meat is cut into oblong “strips”, marinated in vinegar, smoked, covered by a layer of spices and condiments and, finally, desiccated in the air. It is consumed slice-by-slice or used in various recipes. 28
ΑσπΑλαθος
Ο άγριος, αγκαθωτός αυτός θάμνος, ευδοκιμεί ιδιαίτερα στην Κρήτη. Έχει πολύ δυνατό αγκάθι και, όταν ανθοφορεί, κίτρινα λουλούδια με χαρακτηριστική μυρωδιά. Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι με τα ακανθωτά κλαδιά του κτυπούσαν και τιμωρούσαν τους τυράννους στον Άδη. Το κύκνειο άσμα του Σεφέρη, εξάλλου, το ποίημα «Επί Ασπαλάθων...», βασίζεται σε μία περικοπή του Πλάτωνα όπου αναφέρεται η τιμωρία του τυράννου Αρδιαίου. Στην Κρήτη πάντως εμπνέει και χαρούμενες μαντινάδες, όπως η παρακάτω: «Ασπάλαθος όντε ανθεί κι ο κρίνος όντε δένει κι η κοπελιά σα στολιστεί το νου τ’ αθρώπου παίρνει».
ΑSPALATHOS This wild, thorny bush flourishes especially in Crete. It has very strong thorns and, when it blossoms, its flowers are yellow with a distinctive smell. The Ancient Greeks believed that tyrants were beaten in Hades with its thorny branches in order to be punished. In fact, Seferis’ last work, the poem “Epi Aspalathon…” is based on an excerpt by Plato that refers to the punishment of tyrant Ardiaios. Moreover, in Crete, this plant inspires cheerful mantinades (witty verses) too.
lexicon
Αγροτουρισμός ΑμΑρι
Η δροσερή περιοχή του Αμαρίου (στο Νομό Ρεθύμνου) συγκαταλέγεται στις πιο όμορφες επαρχίες της Κρήτης! Χάρη στις άφθονες πηγές της, ιδιαίτερα στις πλαγιές του Κέδρου, είναι κατάφυτη από οπωροφόρα δέντρα που παράγουν φρούτα, όπως τα περίφημα γερακαριανά κεράσια και μήλα. Ξακουστά είναι όμως και τα αμαριώτικα «μαύρα» κρασιά. Η πανέμορφη κοιλάδα της (βλ. φωτογραφία πάνω) αποτελεί έναν εναλλακτικό προορισμό, ιδανικό και για αγροτουρισμό. Συνιστούμε λοιπόν ανεπιφύλακτα το γύρο της και τη διαμονή στα παραδοσιακά χωριά της, με θέα στον επιβλητικό Ψηλορείτη.
ΑΜΑRI The cool area of Amari (in the Prefecture of Rethymno) is one of the most beautiful Cretan provinces! Due to its abundant springs, especially on the slopes of Mount Kedros, it is full of trees bearing fruits, like the famous gerakariana cherries and apples. Also famous are the “black” wines of Amari. Its magnificent valley (photo above) is an alternative destination, ideal for agrotourism. Therefore, we recommend wholeheartedly to visit it and to stay in its traditional villages, with a view to the imposing Psiloritis Mountain.
Mακριά απ’ ό,τι περιλαμβάνει η έννοια του μαζικού τουρισμού, η εναλλακτική αυτή μορφή τουρισμού (που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Κρήτη) φέρνει όσους την επιλέγουν πιο κοντά στη φύση, την παράδοση και τον πολιτισμό ενός τόπου. Στα κύρια χαρακτηριστικά της συμπεριλαμβάνεται η, μικρής κλίμακας, ελεγχόμενη και ρυθμιζόμενη ανάπτυξη. Επίσης, η συμμετοχή σε δραστηριότητες που έχουν άμεση σχέση με το αγροτικό περιβάλλον και την παραγωγή τοπικών προϊόντων, τη διατήρηση των παραδοσιακών αξιών και την προστασία του οικοσυστήματος. Για να ενημερωθείτε περί καταλυμάτων και δραστηριοτήτων, επισκεφτείτε και τις ιστοσελίδες www.agrotourcrete.gr και www.agrotravel.gr.
AGROTOURISM Far from the spirit of massive tourism, this alternative form of tourism (which is especially interesting in Crete) brings those who choose it, closer to the nature, tradition and culture of a place. Low scale, controlled and adjustable development is one of its main characteristics, as well as the participation in activities directly related to the agricultural environment and the production of local goods, the preservation of traditional values and the protection of the ecosystem. To learn about accommodation and relevant activities, visit the sites: www.agrotourcrete.gr and www.agrotravel.gr.
Βάι βαμοσ
Ένας από τους πρώτους αγροτουριστικούς προορισμούς του νησιού με ατμοσφαιρικά, πετρόχιστα καταλύματα. Τα αναστηλωμένα κτίσματα του 18ου, 19ου και 20ού αιώνα, έχουν διατηρήσει τα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία χωρίς να παραμελούν τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής. Έχετε πολλά να κάνετε εδώ: να παρακολουθήσετε διάφορα προγράμματα (π.χ., περιπάτων και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης), μαθήματα (παραδοσιακής κρητικής κουζίνας κ.ά.) και εν γένει να συμμετάσχετε σε μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων που θα σας φέρουν σε επαφή με την κουλτούρα του τόπου! (Βάμος Αποκορώνου, Χανιά, τηλ: 2825023251, www.vamossa.gr).
VAMOS This is one of the first agrotourist destinations of the island. Its restored buildings of the 18th, 19th and 20th centuries have preserved their traditional architectural elements, but they have not neglected the demands of contemporary life. There is a lot to do here: environmental training and lessons. (Vamos Apokoronou, Chania, tel.: 2825023251, www.vamossa.gr).
ΒΟτανα
Η γενναιόδωρη κρητική φύση χαρίζει πλουσιοπάροχα πολλά είδη βοτάνων με ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες. Κορυφαίο; Το ξακουστό δίκταμο. Μη φύγετε από το νησί χωρίς να το/τα προμηθευτείτε!
Πρόκειται για το μοναδικό στην Ευρώπη Φοινικόδασος όπου ευδοκιμεί ο ενδημικός κρητικός φοίνικας Phoenix theophrasti, γνωστός από τη Μινωική Εποχή. Είναι όχι μόνο πανέμορφο σαν όαση, που καταλήγει σε μια χρυσή αμμουδιά, αλλά και σημαντικός βιότοπος που συγκαταλέγεται στα 19 Αισθητικά Δάση της Ελλάδας. Το φοινικόδασος του Βάι βρίσκεται στο νομό Λασιθίου, λίγο βορειότερα από το χωριό Παλαιόκαστρο (και περίπου 20 χλμ. από τη Σητεία) και αποκλείεται να μην μπείτε στον πειρασμό να το επισκεφτείτε!
vai It’s the only date palm forest in Europe where the indigenous Cretan date palm, Phoenix theophrasti, flourishes. Not only it’s gorgeous but also it’s an important natural habitat of plants and animals, included among the 19 Aesthetic Forests of Greece. It is located in the Prefecture of Lasithi, a bit to the north from Paleokastro village.
ηεrbs
The generous Cretan nature lavishly offers many types of herbs with beneficial health qualities, among which the famous dittany is the leading one. Don’t leave the island without getting it and other herbs!
lexicon
Βουνά
Ο Ψηλορείτης είναι το ψηλότερο βουνό του νησιού (ύψος 2.456 μ.), έχει 5 κορυφές που υπερβαίνουν τα 2.000 μ. ενώ ξακουστές περιοχές του είναι το οροπέδιο της Νίδας και η σπηλιά Ιδαίο Άντρο. Στην οροσειρά των Λευκών Όρεων 50 κορυφές υπερβαίνουν τα 2.000μ. ενώ απαντώνται τα φαράγγια της Σαμαριάς, της Ελυγιάς, του Κλάδου και του Τρυπητή. Άλλα σημαντικά όρη είναι τα Αστερούσια στο νομό Ηρακλείου (εδώ συναντάς το Αγιοφάραγγο, το φοινικόδασος του Άγιου Νικήτα αλλά και ένα οργανωμένο αναρριχητικό πεδίο στο χωριό Καπετανιάνα), η Δίκτη (ή Λασιθιώτικα Όρη – με το περίφημο οροπέδιό τους) και ο Κόφινας Μεσσαράς Ηρακλείου. Στα βουνά μπορεί κανείς να απολαύσει ορειβασία, trekking, αναρρίχηση, παραπέντε, εξερεύνηση σπηλαίων, mountain bike και ιππασία. Ενημερωθείτε από sites όπως αυτά του Ελληνικού Ορειβατικού Σύλλογου Ρεθύμνου (τηλ. 2831057766) και Ε.Ο.Σ. Χανίων (τηλ. 28210 44647) ή από τουριστικά γραφεία του νησιού. Αυτό, βέβαια, που δίνει όσο τίποτε άλλο τη δυνατότητα στους περιπατητές να γνωρίσουν τις ομορφιές της κρητικής φύσης είναι το περίφημο μονοπάτι Ε4 που περνά μέσα από τα ψηλά βουνά της, από παλιά μονοπάτια, οικισμούς και μοναστήρια: ένα ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων διαδρομών, που ξεκινά από τα Πυρηναία, διασχίζει ολόκληρη την οροσειρά των Άλπεων, την Ελλάδα (φτάνοντας στο Γύθειο και από εκεί συνεχίζεται νοητά μέχρι το Καστέλλι απ’ όπου ξεκινά το Ε4 στην Κρήτη) και φτάνει μέχρι τη Ζάκρο – όπου και τελειώνει.
Μοuntains Psiloritis is the highest mountain of the island (2,456 m high) and has 5 summits above 2,000 m, whereas its famous regions are: the Nida Plateau and the Idaean Cave. In the impressive White Mountains (Lefka Ori) 50 summits exceed 2,000 and there are the gorges of Samaria, Elygia, Klados and Trypiti. Other important mounts are: Asterousia in the Heraklio Prefecture (here you will find Agiofarango, the date palm forest of Agios Nikitas, and an organized climbing site in Kapetaniana village), Mountain Dikti (or Lasithiotika Ori – with their famous plateau) and Kofinas of Messara Plain in Heraklio. At the mountains you can enjoy mountain sports, extreme or not ountaineering and trekking with accommodation in mountain shelters, climbing, paragliding from the slopes above their plateaus, exploration of caves, mountain biking and horse riding. You can obtain relevant information from the sites of Rethymno Greek Mountaineering Club (tel. 28310 57766) and Chania Greek Mountaineering Club (tel. 28210 44647), or from the island’s tourist offices. The famous Ε4 path that passes through Crete’s high mountains, old footpaths, settlements and monasteries enables trekkers to know the beauties of Cretan nature; it’s a European long distance path that begins from the Pyrenees, crosses the entire mountain range of the Alps, passes through Greece (up to Gythio and from there, in an imaginary line, to Kasteli, where the Ε4 begins in Crete) and goes till Zakros – where it ends.
Γαύδος
Το μικρό νησί, που υπάγεται στο νομό Χανίων, αποτελεί το νοτιότερο άκρο της Ελλάδας και της Ευρώπης. Γνωστό και ως τόπος εξορίας, παλιότερα ήταν ομολογουμένως πιο απομονωμένο. Τα τελευταία χρόνια όμως όλο και περισσότεροι τουρίστες έρχονται εδώ για ν’ απολαύσουν τη γαλήνια ατμόσφαιρα και τις πανέμορφες παραλίες του με τα κρυστάλλινα νερά, όπως το Σαρακίνικο, ο Αϊ-Γιάννης και ο Ποταμός.
gavdos The small island that comes under the Prefecture of Chania is the most southern spot of Greece and Europe. Famous as a place of exile, it was admittedly more isolated in earlier times. Today more and more tourists enjoy its ambience and beautiful beaches of Sarakiniko, Ai Giannis and Potamos.
Γaμος –
γαμοπiλαφο Αν έχετε την τύχη να σας προσκαλέσουν σε έναν παραδοσιακό κρητικό γάμο, ιδιαίτερα σ’ ένα ορεινό χωριό, μην το χάσετε με τίποτα. Θα ζήσετε τη γνήσια μεθυστική ατμόσφαιρά του, το γλέντι, τους χορούς (ναι, και τις μπαλοθιές!), με τη ρακή και το κρασί να ρέουν άφθονα. Αν πάλι αυτό δεν συμβαίνει, παρηγορηθείτε στη σκέψη ότι το ξακουστό έδεσμά του, το γαμοπίλαφο (φτιαγμένο με ιδιαίτερη τέχνη από στακοβούτυρο, αρνί και κοτόπουλο) μπορείτε πλέον να το δοκιμάσετε και σε εστιατόρια του νησιού (ή ακόμη και της Αθήνας, όπως το βραβευμένο Αλάτσι).
wedding gamopilafo If you are invited to a traditional Cretan wedding, don’t miss it! You will experience its authentic ambience, the feast, the dances (yes, and “balothies”, i.e. firing into the air!), plus a lot of raki and wine. Then again, if that does not happen, comfort yourselves with the thought that now you can also taste its famous delicacy, gamopilafo in several restaurants of the island (even in some Athenian restaurants, like the famous Alatsi).
34
Γεωργιοyπολη
Ένας ακόμη δημοφιλής καλοκαιρινός προορισμός που αναπτύσσεται τα τελευταία κυρίως χρόνια, γνωστός για την υπέροχη, τεράστια αμμουδιά του, που εκτείνεται σε... χιλιόμετρα! Η Γεωργιούπολη είναι κτισμένη στο «πέρασμα του Αλμυρού» στον αρχαίο δρόμο μεταξύ ανατολικής και δυτικής Κρήτης, γι’ αυτό και παλιότερα ονομαζόταν Αλμυρούπολη. Η τριγύρω περιοχή έχει χαρακτηριστεί βιότοπος καθώς διασώζει πλούσια χλωρίδα και πανίδα ενώ αξίζει να επισκεφτείτε το σπήλαιο Κουρνά και τους παραδοσιακούς οικισμούς της.
georgioypoli A fast growing, popular summer destination, especially in recent years, famous for its wonderful vast sandy beach on an expanse of many… kilometers! Georgioupoli is built on “Perasma tou Almyrou”, the ancient road between eastern and western Crete, which is why it was formerly named Almyroupoli. The surrounding area has been characterized as a natural habitat of plants and animals, with rich flora and fauna, whereas it’s worthwhile to visit Kournas Cave and its traditional villages.
Δροσουλίτες Σύμφωνα με το θρύλο, κάθε χρόνο τις τελευταίες μέρες του Μαΐου και τις πρώτες του Ιουνίου, με την πρωινή δροσιά, εμφανίζονται στο Φραγκοκάστελλο τα φαντάσματα των πολεμιστών που χάθηκαν υπερασπίζοντας το Κάστρο από τους Τούρκους. Οι σκιές προχωρούν αργά προς το Κάστρο και χάνονται στη θάλασσα περίπου στην ανατολή του ηλίου. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τις έχουν δει ενώ οι ορθολογιστές αποδίδουν το φαινόμενο σε αντικατοπτρισμό που οφείλεται στη διάθλαση των ηλιακών ακτίνων στο νέφος της πρωινής δροσιάς.
drosoulites According to the legend, each year, during the last days of May and the first days of June, with the morning dew, the harmless ghosts of warriors who died defending the Castle from the Turks, appear in Frangokastello. Τhese shadows walk slowly towards the Castle and vanish in the sea, at sunrise. Some claim they have seen them and some others attribute the phenomenon to the reflection.
Ι. & Σ. ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ‘ΚΟΚΚΟΡΗ’ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΗ ΣΕΡΒΙΑΣ 12-14 105 62, ΑΘΗΝΑ, e-mail: kostopoulou@otenet.gr
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ
Ελούντα Ο απόλυτος luxury προορισμός του νησιού, χάρη στα φημισμένα resorts που εκτείνονται στην περιοχή, όπως το Porto Elounda Deluxe resort και το elounda peninsula ALL SUITE HOTEL. Αν είστε λάτρης της haute cuisine, απολαύστε την εμπειρία ενός γεύματος στο κορυφαίο εστιατόριο των πολυτελών ξενοδοχείων στην Κρήτη: το Calypso του Elounda Peninsula (τηλ. 28410 68250). Με σεφ τον Ζαν Σαρλ Μετεγιέ, τιμήθηκε και με το βραβείο Gourmet 2008-2009 για τις υπέροχες γεύσεις του στις οποίες η δημιουργικότητα συναντά την κρητική κουζίνα.
ΕLOUNDA This the top luxurious destination of the island, due to its famous resorts that are spread around the area, like Porto Elounda Deluxe Resort and Elounda Peninsula ALL SUITE HOTEL. Don’t forget to enjoy a meal at the top-level restaurant of luxurious Cretan hotels: Calypso, at Elounda Peninsula (tel. 28410 68250).
ΕλαφονHσι
ΕλιA Τι να πρωτοαναφέρει κανείς για το ευλογημένο δέντρο και τον καρπό του που αποτελεί βασική καλλιέργεια στην Κρήτη; Ατέλειωτες πλαγιές του νησιού λάμπουν όταν ο ήλιος φωτίζει τα ασημοπράσινα φυλλώματα των ελαιόδεντρων, ενώ το ελαιόλαδο που παράγεται εδώ (απαραίτητο συστατικό της μεσογειακής διατροφής) είναι ξακουστό παγκοσμίως. Το ίδιο και οι εξαιρετικής ποιότητας ελιές, διαφόρων ειδών. Κάποιοι ξενώνες, όπως αυτός του Σαρρή στο Ξηροκάμπι Κυδωνίας Χανίων, παρέχουν στους φιλοξενούμενούς τους τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ή και να συμμετάσχουν στις διαδικασίες ελαιοσυλλογής (www.sarris-house.gr, τηλ. 28210 73944.) Ελαιόλαδο βιολογικής καλλιέργειας θα πάρετε στο χωριό Ελιά Πεδιάδος στο Ηράκλειο, κατευθείαν από τον παραγωγό (τηλ. 6936780750).
olive What can one say about the blessed tree and its fruit that constitutes the basic farming product of Crete? Endless slopes of the island glow when the sun shines on the silver green foliage of the olive trees, whereas the olive oil produced here (a basic ingredient of the Mediterranean diet) is famous worldwide, as well as the excellent quality olives of many types. Some guesthouses, like Sarris House in Xirokambi Kydonias in Chania, offer to their guests the opportunity to attend or participate in the olive collection process during the winter months: from November to February. (www.sarris-house.gr, tel. 28210 73944). Bio olive oil you can get at Elia Pediados village at Heraclion, tel. 6936780750.
36
Το τυρκουάζ χρώμα των νερών στην παραλία του είναι σχεδόν εκτυφλωτικό ενώ η αμμουδιά σε ορισμένα σημεία παίρνει ροζ αποχρώσεις από τα θραύσματα κοραλλιών. Το νησάκι αυτό βρίσκεται 5 χλμ. νοτιότερα από τη μονή Χρυσοσκαλίτισσας και 77 χλμ. από τα Χανιά και είναι πραγματικά μαγευτικό (γι’ αυτό και πολυσύχναστο).
ELAFONISI The turquoise color of the waters at its beach is almost blinding, whereas the sand in some spots has pink color shades from coral splinters. This small island, 5 km south of Chrysoskalitissa monastery and 77 km from Chania, is truly enchanting - and busy. It is only 100 meters far from the shore and, as the waters are very shallow, one can reach it walking!
lexicon
Eλυρος
aquarium
Ενυδρείο Μην παραλείψετε να «καταδυθείτε» σ’ έναν μαγευτικό Υδάτινο κόσμο: Το Θαλασσόκοσμο του Ενυδρείου Κρήτης CretAquarium, μέλος της οικογένειας των μεγάλων ευρωπαϊκών ενυδρείων. Στον ατμοσφαιρικό χώρο του που εκτείνεται σε 5.000 τ.μ. θα παρατηρήσετε (από 50 διαφορετικά σημεία παρατήρησης) εκατοντάδες είδη και χιλιάδες οργανισμούς του θαλάσσιου βασιλείου της Μεσογείου: από μεγάλους θηρευτές καρχαρίες μέχρι μικροσκοπικούς ιππόκαμπους και τη φαντασμαγορία των μεδουσών. Μια εμπειρία αξέχαστη για μικρούς και μεγάλους. (Βρίσκεται στις Γούρνες, στα 14 χλμ. από το Ηράκλειο. Τηλ. για πληροφορίες επίσκεψης: 2810337788, www.cretaquarium.gr.)
Don’t forget to “dive” in a magic aquatic world: Thalassocosmos of CretAquarium, the Cretan Aquarium, member of the family of the great European Aquariums. In its site with the fantastic ambience, which extends on a surface of 5,000 sq. m. you will observe (from 50 different observation points) hundreds of species and thousands of organisms of the Mediterranean oceanic kingdom: from large hunter sharks to tiny seahorses and the panorama of jellyfish. It’s an unforgettable experience for young and old (it is located at Gournes, 14 km from Heraklio. Information tel.: 2810 337788, www.cretaquarium.gr).
Η Αρχαία Έλυρος, η σημαντικότερη πόληκράτος της νοτιοδυτικής Κρήτης, έδωσε το όνομά της στο νεότερο πλοίο της ANEK Lines. Το Ε/Γ-Ο/Γ «ΕΛΥΡΟΣ» ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία της Shimonoseki Mitsubishi στην Ιαπωνία. Τα πιο σύγχρονα –φιλικά προς το περιβάλλον– υλικά, τα υψηλά standards της Τεχνικής Υπηρεσίας της ΑΝΕΚ και 10 μήνες εντατικών εργασιών είχαν ως αποτέλεσμα ένα υπερπολυτελές cruise ferry –τελευταία λέξη της ναυπηγικής– που υπόσχεται αξέχαστα ταξίδια στους επιβάτες του!
elyros Ancient Elyros, historically the most significant city-state of northwestern Crete, gave its name to the newest ship of ANEK Lines. “ELYROS” passenger ship-ferryboat was built at Shimonoseki Mitsubishi shipyard in Japan. The most contemporary – environment friendly – materials, the high standards of ANEK’s Technical Services and 10 months of intense work, resulted in a super luxurious cruise ferry!
Ζαρός Η κατάφυτη με πλατάνια περιοχή φημίζεται για τα νερά της και είναι ευρύτερα γνωστή από το ομώνυμο εμφιαλωμένο νερό (φυσικό ή ανθρακούχο) αλλά και την τεχνητή λίμνη και εκτροφείο πέστροφας και σολομού. Μπορείτε να τα απολαύσετε –αφού περιηγηθείτε κοντά στις υδατοδεξαμενές– στις ταβέρνες Βότομος και Ίδη. ( www.zaros.gr)
ζυθοποιια
Είστε λάτρης του ζύθου; Συστήνουμε ανεπιφύλακτα να δροσιστείτε με υπέροχες, φρέσκιες βιολογικές μπίρες τοπικής παραγωγής: αυτές της Ρεθυμνιακής Ζυθοποιίας (Ρεθυμνιακή, 13ο χλμ. εθνικής οδού Ρεθύμνου - Σπηλίου, τηλ.: 28310 41243). Δοκιμάστε και την μπύρα ΧΑΡΜΑ (παρασκευάζεται από Ι. ΛΙΟΝΑΚΗΣ & ΣΙΑ ΟΒΕΕ, Ζουνάκι Πλατανιά Ν. Χανίων, τηλ.: 28240 31002).
brewery Are you a beer lover? We unreservedly recommend to you to quench your thirst with delicious fresh local beers, made from raw materials of ecological cultivation: the beers by Rethymniaki Brewery (Rethymniaki, 13th km of the National Road Rethymno – Spilio, tel.: 28310-412.437). Also taste HARMA beer (it is produced by I. LIONAKIS, Zounaki Platania, Chania, tel.: 28240 31002).
zaros The full of plane trees area is famous for its waters and is widely known for the bottled water with the same name (natural or mineral), but also for the artificial lake and the trout and salmon farm. You can enjoy them –after a small tour near the water tanks – at Votomos and Idi taverns (www.zaros.gr).
ζορμπασ
Το θρυλικό λογοτεχνικό ήρωα του Νίκου Καζαντζάκη στο μυθιστόρημα «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» ενέπνευσε ένα υπαρκτό πρόσωπο, φίλος του συγγραφέα. «Αν ήθελα να ξεχωρίσω ποιοι άνθρωποι περισσότερο αφήκαν τα χνάρια τους στην ψυχή μου, ίσως να ξεχώριζα τρεις ή τέσσερεις: Τον Όμηρο, τον Μπέρξονα, τον Νίτσε και τον Ζορμπά... Ο Ζορμπάς μ’ έμαθε να παίζω με τη ζωή και να μη φοβούμαι το θάνατο» έλεγε ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης. Ακόμη κι όσοι δεν έχουν μπει στην περιπέτεια της ανάγνωσης του βιβλίου, κρατούν τουλάχιστον στο μυαλό τους την εικόνα του Άντονι Κουίν να χορεύει στην ομώνυμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη.
ζοrba The legendary literary hero of Nikos Kazantzakis’ novel, “Zorba the Greek” was inspired by an actual person, friend of the writer. Kazantzakis used to say: “If I had to choose the people who left their marks on my soul, I would have chosen three or four: Homer, Bergson, Nietzsche and Zorba… Zorba taught me to play with life and not be afraid of death”. Even those who haven’t experienced the adventure of reading the book, at least maintain in their memory the image of Anthony Quinn dancing in Mihalis Kakogiannis’ movie with the same title. 38
lexicon
Ζυγουρι
Βραστό αλλά και στο φούρνο το ζυγούρι (χρονιάτικο αρνί ή και κατσίκι) με μακαρούνια ή πιλάφι, αποτελεί ακόμη ένα κλασικό πιάτο της κρητικής παράδοσης.
ζυgoyri Boiled, but also roasted in the oven, zygouri (one-year-old lamb or goat) with pasta or rice, is another classic dish of Cretan tradition.
ζακροσ
Ένα από τα πιο όμορφα μέρη που μπορείτε ν’ ανακαλύψετε στο νησί είναι το γραφικό χωριό Ζάκρος και το επίνειό της, η Κάτω Ζάκρος, στο Νομό Λασιθίου. Η υπεραναπτυγμένη τουριστικά εκδοχή του νησιού φαντάζει μακρινή εδώ, στο σημείο που καταλήγει το περίφημο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Γνωρίστε τους αυθεντικούς κατοίκους της και επισκεφτείτε τον αρχαιολογικό χώρο του Μινωικού Ανακτόρου, το Φαράγγι των Νεκρών, το Σπήλαιο των Πελεκητών (και με βαρκάκι!), τις πηγές της Ζάκρου και φυσικά τις υπέροχες –κάθε άλλο παρά πολύβουες– παραλίες της.
zakros Visit the picturesque village Zakros and its seaport, Kato Zakros in the Prefecture of Lasithi. Meet its authentic inhabitants and visit the archaeological site of the Minoan palace, the Farangi ton Nekron (Dead People’s Gorge), the Spilaio ton Pelekiton (a cave you can also reach by boat!), the springs of Zakros, and of course its magnificent – and not at all bustling – beaches.
,
HΔΥΠΟΤΑ Δοκιμάστε τα σπιτικά λικέρ, με βάση τη ρακή, που με τόση τέχνη φτιάχνουν οι νοικοκυρές του νησιού. Ανάλογα με τις περιοχές, έχουν τη γεύση, το χρώμα και τα αρώματα του κερασιού, του βύσσινου και του ροδιού. Άλλοτε πάλι, το δυνατό απόσταγμα αναμειγνύεται με μέλι, κανέλα, γαρίφαλα, πετιμέζι μέχρι και θυμάρι!
liqueurs Try the homemade liqueurs, based on raki (local alcoholic drink) as the main ingredient, which are prepared by the housewives of the island so skillfully. Depending on the region, they have the taste, color and aromas of cherry, sour cherry and pomegranate. Sometimes, the strong extract is mixed with honey, cinnamon, clove, syrup, even thyme!
θερισοσ
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να πάτε στον Θέρισο, που απέχει μόλις 15 χλμ. από τα Χανιά και βρίσκεται στους πρόποδες των Λευκών Ορέων. Το χωριό έχει συνδεθεί με την επαναστατική δράση του Ελευθέριου Βενιζέλου, καθώς αποτέλεσε το στρατηγείο του στην περίοδο των αγώνων του κατά του πρίγκιπα Γεωργίου. Για να φτάσετε ως εκεί, θα περάσετε από ένα φαράγγι εκπληκτικής, άγριας ομορφιάς που έχει πάρει το όνομά του από το μεγάλο πολιτικό. Σε απόσταση 2 χλμ. από το χωριό βρίσκεται το σπήλαιο Σαρακήνα ενώ αξίζει να επισκεφτείτε τις πηγές του ποταμού Αναβαλόντα και φυσικά να γευτείτε την παραδοσιακή κρητική κουζίνα στις ταβέρνες της περιοχής.
τηεrisos There are several reasons to go to Therisos, which is just 15 km far from Chania, at the foot of Lefka Ori Mountains. This village has been linked with the revolutionary activity of Eleftherios Venizelos, since it was his headquarters during his struggle against Prince George. To get there, you will pass by a gorge of amazing, wild beauty that has taken its name from the great politician. Sarakina Cave is at a distance of 2 km from the village, whereas it is also worthwhile to visit the springs of Anavalondas River and, of course, taste the traditional Cretan cuisine in the restaurants of the area.
42
lexicon
θαλασσινο αγερι
Η αχινοσαλάτα του, οι αστακομακαρονάδες και η μεγάλη ποικιλία των θαλασσινών και των ολόφρεσκων ψαριών του είναι ξακουστά! Ο λόγος για το Θαλασσινό Αγέρι, το εστιατόριο που λειτουργεί εδώ και 20 χρόνια σε ένα απομονωμένο λιμανάκι στη γραφική γειτονιά των Χανίων, τα Ταμπακαριά. Θα απολαύσετε όλα τα παραπάνω δίπλα στη θάλασσα και με εξαιρετική σχέση ποιότητας-τιμής. (Βιβαλάκη 35, Ταμπακαριά Χαλέπα, τηλ.: 28210-51136 www. thalasinoageri.gr.)
τηαlassino ageri Its sea urchin salad, lobster spaghetti, the large variety of seafood and the very fresh fish are famous! We are talking about “Thalassino Ageri”, the restaurant that operates during the last 20 years in a secluded small port of Tabakaria, a picturesque neighborhood of Chania. Here, you will enjoy all the above, by the sea, with an excellent relation of quality vs. price. (Vivalaki St. 35, Tabakaria, Chalepa: tel. 28210-51136, www.thalasinoageri.gr).
ΨαροταβΕρνα
Θαλασσινό Αγέρι
Στο ήσυχο και γραφικό λιμανάκι μας, σε ένα περιβάλλον που θυμίζει κινηματογραφικό σκηνικό με τραπεζάκια δίπλα στη θάλασσα, μπορείτε να απολαύσετε φρέσκα, ντόπια ψάρια, θαλασσινά και αστακομακαρονάδες.
ΒΙΒΙΛΑΚΗ 35, ΤΑΜΠΑΚΑΡΙΑ, ΧΑΛΕΠΑ, ΧΑΝΙΑ THALASSINO AGERI: 35 VIVILAKI STR., TABAKARIA, CHALEPA, CHANIA TEL.: 28210-51136, 28210-56672 - Νεκτάριος Λιονάκης, Κιν.: 6947-939146
Καλιτσοyνια
Ιδαιον αντρο
Στο σπήλαιο του όρους Ίδη (Ψηλορείτη) σύμφωνα με τη μυθολογία ανατράφηκε ο Δίας από τις νύμφες Αδράστεια και Ίδα, που τον έτρεφαν με το γάλα της ιερής κατσίκας Αμάλθειας. Όσο κι αν υπάρχει διάσταση απόψεων σχετικά με το μύθο (ως τόπος γέννησης του Δία αναφέρεται και το Δικταίον Άντρο στο οροπέδιο του Λασιθίου ενώ μια άλλη εκδοχή λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στο σπήλαιο Δικταίον Άντρο και στη συνέχεια ανατράφηκε στο Ιδαίον Άντρο) ο Ζευς, ούτως ή άλλως, ονομάζεται Κρηταγενής!
Idaean Cave
Αυτά τα λαχταριστά εδέσματα από ζύμη και τυρί θα τα συναντήσετε σε διάφορες εκδοχές στο νησί: Ανεβατά, Σητειακά, Χανιώτικα, αρωματισμένα με δυόσμο κ.ά. Η συνταγή τους ενίοτε παραλλάσσεται, για να παραχθεί ένα αρμυρό έδεσμα που συνήθως περιλαμβάνει χόρτα: άγρια, σπανάκι και μάραθο.
kalιtsounia You will find those delicious pastries, made from dough and cheese, in various parts of the island and in different versions: Anevata, Sitiaka, Chaniotika (named after different Cretan areas), flavored with mint etc. Their recipe sometimes changes, creating a salty delicacy, which usually includes greens: wild greens, spinach and fennel.
According to the mythology, Zeus was raised by nymphs Adrasteia and Ida, who fed him the milk of the sacred goat Amalthea, in the cave of Mount Ida (Psiloritis). Even if there is a difference of opinions regarding the myth (Dikteon Cave in the Lasithi plateau is also mentioned as the birthplace of Zeus, whereas another version says that Zeus was born in the Dikteon Cave and then he was raised in the Idaean Cave), Zeus is called Cretagenis (born in Crete)!
Γραφεία: 1ο χλμ εθν. οδού Σητείας - Αγ. Νικολάου, 723 00, Σητεία, Κρήτη, τηλ.: 28430-29991, fax: 28430-29990, e-mail: info@sitiacoop.gr, www.sitiacoop.gr
κοπανελι
Σύμφωνα με το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Γαβαλοχωρίου «Κοπανέλι ονομάζεται η τεχνική της διαπλοκής πολλών κλωστών σε κατακόρυφη διάταξη, τυλιγμένων σε 14 μακρόστενα ξυλάκια που ονομάζονται κοπανέλια». Σκοπός των γυναικών που έκαναν κοπανέλι ήταν ο στολισμός του σπιτιού και της γυναικείας φορεσιάς.
κοpaneli According to the Historical and Folk Museum of Gavalohori, “Kopaneli is the technique of interweaving many threads in a vertical layout, wrapped around 14 oblong sticks called kopanelia”. It was used for the decoration of houses and women’s costumes.
kρι-κρι
Tο αγριοκάτσικο κρι-κρι (Capra aegagrus creticus) είναι το ζώο-έμβλημα της Κρήτης. Το γηγενές αυτό θηλαστικό της ανατολικής Μεσογείου απαντάται πλέον μόνο στην Κρήτη και σε τρία μικρά νησάκια που βρίσκονται κοντά της. Θεωρείται απειλούμενο είδος, το κυνήγι του απαγορεύεται αυστηρά και θα το συναντήσετε στο Φαράγγι της Σαμαριάς που έχει ανακηρυχτεί Εθνικός Δρυμός.
κri-kri The wild goat Kri-kri (Capra aegagrus creticus) is the famous animal of Crete, and it climbs fearlessly its steep mountainsides. This indigenous mammal of Eastern Mediterranean is now found only in Crete and three other small islands near it. You will find it in Samaria Gorge, which is a National Park.
Κτhμα τησ Μαριασ
Το Κτήμα της Μαρίας στην Ακρόπολη του Βουλγάρω (5 χλμ. από το Καστέλι, 39 χλμ. από τα Χανιά) είναι από μόνο του προορισμός στο νησί! Το αριστοκρατικό ύφος, η υψηλή αισθητική και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική χαρακτηρίζουν αυτό το αρχοντικό όπου έζησαν 7 οικογένειες και το οποίο αναγεννήθηκε σε μια μικρή γειτονιά 8 πολυτελών κατοικιών. Από τις βεράντες, η θέα είναι υπέροχη, ενώ οι γεύσεις διά χειρός της κυρίας Μαρίας Πεντάρη μοναδικές.(τηλ. 28220- 51140, e-mail info@maria-villas.gr)
Το Κτήμα της Μαρίας είναι χτισμένο στην ακρόπολη του Βουλγάρω & αποτελείται από 8 πολυτελείς κατοικίες με πανοραμική θέα. Οι πέτρινες καμάρες, οι οντάδες, τα σκαλιστά κρεβάτια με ουρανό & τα τζάκια σας ταξιδεύουν σε άλλες εποχές. Ο επισκέπτης θα οδηγηθεί σε δελεαστικά γευστικά μονοπάτια από την κα. Μαρία Πεντάρη ιδιοκτήτρια ενός εκ των καλύτερων εστιατορίων των Χανίων (Εστιατόριο Μαρίας). Το πρωινό πλούσιο με σπιτικές μαρμελάδες, σφακιανές πίτες, ολόφρεσκα αυγά θα σας μείνει αξέχαστο. Ο κρασάτος κόκορας & η κολοκυθόπιτα με χειροποίητο φύλλο είναι γεύσεις που δεν πρέπει να χάσετε. Με ορμητήριο το Κτήμα της Μαρίας μπορεί κανείς να επισκεφθεί τις ονειρικές παραλίες με τα κρυστάλλινα νερά & τη λευκή άμμο στο Μπάλο (βραβευμένη ως η καλύτερη παραλία της Μεσογείου), τη Γραμβούσα, το Ελαφονήσι, τα Φαλάσσαρνα.
ΜΑRIA’S εstate Maria’s Estate, in the Acropolis of Voulgaro (5 km from Kasteli, 39 km from Chania) is an important destination on the island! Its aristocratic style, high aesthetics and traditional architecture characterize this mansion that has accommodated 7 families and was restored to create a small neighborhood of 8 sumptuous villas. The view from the terraces is fantastic, whereas the delicious dishes created by the hands of Ms. Maria Pentari are unique (tel. 28220-51140, e-mail info@maria-villas.gr).
ΤΟ ΚΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΞΕΝΩΝΕΣ LUXURY TRADITIONAL VILLAS
Boυλγάρω | Κίσσαμος | Χανιά | τηλ.: 28220 51140 | κιν.: 6977 581758 ANOIXTA OΛO TO XΡΟΝΟ fax: 28220 51141 | www.maria-villas.gr | info@maria-villas.gr
lexicon
Κρασί
wine
Η καλλιέργεια των αμπελιών και η οινοποιία –κατεξοχήν σημαντικό στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού– κυριαρχεί στην Κρήτη από τα μινωικά χρόνια. Η ιδιαίτερη αγάπη των Κρητικών για το διονυσιακό αλκοολούχο νέκταρ των σταφυλιών είναι εμφανής από άκρη σ’ άκρη του νησιού: Πέρα από τις οργανωμένες μονάδες παραγωγής (συνεταιριστικών ενώσεων ή ιδιωτικών εταιρειών), είναι πολλοί οι ντόπιοι που φτιάχνουν με μεράκι το ολόδικό τους κρασί από παραδοσιακές ποικιλίες (οι ρίζες των οποίων φτάνουν μέχρι την αρχαιότητα!). Στη Μεγαλόνησο παράγεται το 20% της συνολικής παραγωγής κρασιού στην Ελλάδα (περίπου 95.000 τόνοι) ενώ οι αμπελώνες απλώνονται σε έκταση 500.000 στρεμμάτων. Οι πιο σημαντικές οινοπαραγωγές περιοχές είναι η περιοχή Πεζών στο νομό Ηρακλείου, οι Αρχάνες και οι Δαφνές στον ίδιο νομό και η Σητεία στο νομό Λασιθίου ενώ μικρότερες ποσότητες παράγονται στο νομό Χανίων. Αν, ως λάτρεις του οίνου, θέλετε να «εντρυφήσετε» στις διαδικασίες παραγωγής του και να ευφρανθείτε δοκιμάζοντας εκλεκτές γεύσεις κρασιών, μπορείτε να επισκεφτείτε τους οργανωμένους χώρους παρουσίασης και γευσιγνωσίας γνωστών οινοποιείων (μεμονωμένα ή σε γκρουπ): Στην Ένωση Πεζών, στο Φανταξομέτοχο (οινοποιείο Μπουτάρη), στο «Μίνως» (οινοποιείο Μηλιαράκη) – όλα σε απόσταση από 8-17 χιλιομέτρων από το Ηράκλειο. Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και σε πολλά ακόμη σημεία ή ξενώνες στο υπόλοιπο νησί!
The cultivation of vineyards and winemaking – a particularly important element of Greek civilization – is predominant in Crete since the Minoan era. The special love of the Cretans for the Dionysian alcoholic nectar of the grapes is obvious in the entire island. Except for the organized production units (cooperatives or private companies), many locals produce enthusiastically their own wine from traditional varieties (whose roots derive from the antiquity)! 20% of the total wine production of Greece (about 95,000 tons) is produced in Crete, where vineyards spread on an area of 125,000 acres. The most important wine producing areas are: Peza, Archanes and Dafnes villages in Heraklio Prefecture and Sitia in Lasithi Prefecture, whereas smaller quantities are produced in the Chania Prefecture. If you love wine and you wish to “indulge” in its production process and rejoice by savoring selected wine tastes, you can visit the organized areas of presentation and wine tasting of well-known wine makers (individually, or in a group): at Peza Association, Fantaxometoho (Boutari winery), “Minos” (Miliaraki winery), all at a distance of 8-17 km from Heraklio. You can do the same in many other parts or guesthouses of the island!
Καλλιτεχνικo χωριo
keδροδασοσ
Η σπάνιας ομορφιάς περιοχή που βρίσκεται δυτικά του Ελαφονησίου, μαγεύει με τη γαλήνια, αμμουδένια παραλία της και το πανέμορφο δάσος με τους κέδρους. Είναι ιδανικός εναλλακτικός προορισμός για όσους απεχθάνονται τις «οργανωμένες» πλαζ αλλά και για μια ημερήσια εκδρομή (πάρτε μαζί σας τα απαραίτητα!). Ως ένα πραγματικό φυσικό κόσμημα όμως απαιτεί το σεβασμό και την προστασία όσων το επισκέπτονται ή –ενίοτε– κατασκηνώνουν εκεί.
kedrodasos (cedart tree forest) This region of unique beauty, west of Elafonissi, fascinates with its calm, sandy beach and the magnificent forest of cedar trees. It is an ideal alternative destination for those who hate “organized” beaches, but also for a day trip (take with you all the essentials!). However, like a true natural jewel, it demands the respect and protection of those visiting it or – sometimes – camping there. 46
Στην περιοχή Τσικαλαριά των Χανίων συναντά κανείς το Βιοτεχνικό Πάρκο, αλλά και το Καλλιτεχνικό χωριό. Το πρώτο αποτελείται από 87 κτίρια, όπου στεγάζονται μικρές και μεσαίες βιοτεχνικές επιχειρήσεις, σε μία περιοχή 112.000 τ.μ. Όσο για το Καλλιτεχνικό Χωριό «Βερέκυνθος», βρίσκεται ανάμεσα στη Σούδα και στα Τσικαλαριά (στην ανατολική είσοδο των Χανίων) και λειτουργούν εκεί εργαστήρια κεραμικής, γλυπτικής, αργυροχρυσοχοΐας, υαλουργίας, κατασκευής δερμάτινων ειδών, υφαντών και επεξεργασίας ημιπολύτιμων λίθων. Με αυτό τον τρόπο συνεχίζεται η μεγάλη παράδοση της περιοχής στη χειροβιοτεχνία. «Βερέκυνθος» εξάλλου ονομαζόταν το βουνό όπου ζούσαν και λατρεύονταν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, γιοι του Δία και προστάτες των πανάρχαιων τεχνών που δίδαξαν στους ανθρώπους: της μεταλλουργίας, της κεραμικής, της υαλουργίας και της υφαντικής! Εδώ, μπορείτε να αγοράσετε χειροποίητα τοπικά προϊόντα ή και να συμμετάσχετε σε μια οργανωμένη ξενάγηση. (Βιοτεχνικό Πάρκο Χανίων: τηλ. 28210-89864 και 28210-80224, Καλλιτεχνικό χωριό «Βερέκυνθος»: τηλ. 2821081261/80118/81410)
art village In the Tsikalaria area of Chania, there is the Industrial Park and the Art Village. The former consists of 87 buildings, which house small and medium-sized craft industries on an area of 112,000 sq. m. As for “Verekinthos” Art Village, it is located between Souda and Tsikalaria (at the eastern entrance of Chania), and it includes workshops of pottery, sculpture, manufacture of silver and gold articles, glass making, manufacture of leather goods, weaving, and processing of semi-precious stones. Thus, the long handicraft tradition of the region continues. Moreover, “Verekinthos” was the name of the mountain where the Idaean Dactyls lived and were worshiped; they were sons of Zeus, guardians of the ancient arts, who taught people metallurgy, ceramics, glass making and weaving! Here, you can buy local handmade products and/or participate in an organized tour (Chania Industrial Park: tel. 28210-89864 and 28210-80224, “Verekinthos” Art Village: tel. 28210- 81261/ 80118 / 81410).
Λyρα - Λαγοyτο
Η Λύρα δεν είναι μόνο παραδοσιακό μουσικό όργανο σήμα-κατατεθέν του νησιού αλλά ένα ιερό σύμβολο της Κρήτης: ο ήχος της είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με την ίδια της την πολιτισμική ταυτότητα. Ο Όμηρος πάντως στην Οδύσσεια (Θ 261) μοιάζει να περιγράφει ένα αυθεντικό κρητικό γλέντι όπως το γνωρίζουμε και σήμερα: «Κι ως του Δημόδοκου έφεραν τη βοερή τη λύρα, Μέσα στη μέση πάει αυτός και γύρω του οι λεβέντες Στέκουν, της νιότης πρωτανθοί και του χορού τεχνίτες». Οι απαρχές της μοιάζει να χάνονται στο χρόνο, πηγαίνοντας πιο πίσω και από τη δημιουργία των τοιχογραφιών των μινωικών ανακτόρων. Η συντροφική έως... ακατάλυτη σχέση της λύρας με το λαγούτο διαμορφώθηκε μεταγενέστερα (η παρουσία του λαγούτου, όπως και του βιολιού, επισημαίνεται από τον 16ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με φιλολογικές πηγές). Στον «Eρωτόκριτο» του Bιτσέντζου Kορνάρου αναφέρεται επανειλημμένως το λαγούτο και ο λαγουτάρης: «Έπαιρνε το λαγούτον του κι εσιγανοπορπάτει, κι εκτύπαν το γλυκιά γλυκιά αγνάντια στο παλάτι... κι ας έρθη αυτός που τραγουδεί και παίζει το λαγούτο, γλήγορα φέρετέ τονε εις το παλάτι τούτο...»
Lyre - Lute The lyre is not only a traditional musical instrument-trademark of the island, but a sacred Cretan symbol: its sound is inseparably linked to the island’s cultural identity. Homer in Odyssey (8.261) seems to describe an authentic Cretan feast, as we know it today. The lyre’s beginning seems to be lost in time; it is even earlier than the murals of the Minoan palaces. The comradely, even… indestructible relation of the lyre with the lute was formed later (according to literary sources, the presence of the lute, as well as the violin, is noted since the 16th century A.D.). Vitsentzos Kornaros repeatedly mentions the lute and the lute player in “Erotokritos”. 090391-Weitnauer:210x140
21/04/09
14:26
Page 1
lexicon
Λιμανια
Στις πρωτεύουσες των νομών της Κρήτης δεν υπάρχουν πιο ατμοσφαιρικά μέρη, ιδανικά για μια βόλτα, την απόλαυση ενός καφέ ή ενός γεύματος από τα παλιά λιμάνια – ειδικά στα Χανιά και το Ρέθυμνο!
ports In the capitals of Cretan prefectures, the old ports – especially in Chania and Rethymno – are the places with the best ambience; they are ideal for a walk, or to enjoy coffee or a meal!
Λουτρό Οι πιο «ψαγμένοι» σε ό,τι αφορά τους εναλλακτικούς, ανέγγιχτους από τον τουρισμό προορισμούς ίσως ήδη το γνωρίζουν ή το έχουν επισκεφτεί. 5 χλμ. δυτικά από τη Χώρα των Σφακίων θα συναντήσετε αυτό το ήσυχο, γραφικό, παραθαλάσσιο ψαροχώρι που πήρε το όνομά του από τα Λουτρά που βρέθηκαν στην περιοχή. Εδώ κοντά θα βρείτε πολλές όμορφες παραλίες (Γλυκά νερά, Τίμιος Σταυρός, Περιβολάκι, Μάρμαρα – τις προτιμούν και οι γυμνιστές).
LOUTRO (Bath) The most “knowledgeable” people concerning alternative destinations untouched by tourism may already know it or have visited it. You will find this quiet, picturesque, seaside fishermen’s village that took its name from the Baths found in the area, 5 km west of Chora Sfakion. Nearby, you will find many beautiful beaches (Glyka Nera, Timios Stavros, Perivolaki, Marmara – preferred also by nudists).
Αν. Γογονή 145 Χανιά- Κρήτη • Τηλ.: 28210 92550-1 www.evenos.eu • e-mail: info@evenos.eu
ThyssenKrupp K & M
ανελκυστήρες και κυλιόμενες κλίμακες Α.Ε.
mataλα
Το παραθαλάσσιο (πλέον αρκετά τουριστικό) αυτό χωριό είναι γνωστό για την απόκρημνη ακτή του με τις εντυπωσιακές σπηλιές που κατοικούνταν από την αρχαιότητα. Η φήμη του έφτασε στα πέρατα του κόσμου κατά τη δεκαετία του ’60 όταν τις σπηλιές ανακάλυψαν –και κατοίκησαν εκεί για κάποια περίοδο– οι χίπις (έφτασαν μέχρι εδώ ακόμη και οι Bob Dylan, Janis Joplin και Cat Stevens!).
matala This seaside (but frequented by tourists) village is known for its precipitous coast with the impressive caves that were inhabited in ancient times. Its fame reached the entire world during the 60’s, when the hippies discovered those caves and inhabited them for some time (even Bob Dylan, Janis Joplin and Cat Stevens came here)!
Μυθολογiα
Η Κρήτη βρίθει αρχαίων μύθων για τη Θεογονία, φημισμένους ήρωες και βασιλιάδες της αρχαιότητας μέχρι και μυθικά ζώα. Στους πιο συναρπαστικούς, συγκαταλέγονται ο μύθος του Λαβύρινθου με το Μινώταυρο και του Ίκαρου με το Δαίδαλο. Αξίζει όχι μόνο να ζήσετε το δικό σας μύθο στην Κρήτη αλλά και ν’ ανακαλύψετε τον υπέροχο, παραμυθένιο κόσμο της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας.
mythology • Σεπολίων 37, 104 45, Αθήνα, Τηλ. κέντρο: 210-8252766, Fax: 210-8259777, e-mail: emmos.kalamarakis@thyssenkrupp.com • Σιδηροκάστρου 4 & Μαραθώνος, 54 638, Θεσσαλονίκη, Τηλ. κέντρο: 2310-932686, Fax: 2310-932698 • Συντήρηση ανελκυστήρων όλων των κατασκευαστών 24ωρο service 365 ημέρες/έτος • Ανακαινίσεις • Εγκαταστάσεις
Crete is full of ancient myths about Theogony, famous heroes and kings of the antiquity, even mythical animals. Some of the most exciting myths are: the Labyrinth with the Minotaur, Icarus and Daedalus and others. Live your own myth in Crete and discover the wonderful fairytale world of Ancient Greek Mythology.
lexicon
moyσεια
μαντιναδεσ
Ακόμη κι αν τα μουσεία δεν είναι το φόρτε σας, το Αρχαιολογικό του Ηρακλείου παραμένει must! Γιατί; Θεωρείται από τα σημαντικότερα στην Ευρώπη και εκεί θα δείτε –μεταξύ άλλων– κομμάτια από τις αυθεντικές τοιχογραφίες των Ανακτόρων της Κνωσού, τον ξακουστό δίσκο της Φαιστού, το άγαλμα της θεάς με τα φίδια και αξιοθαύμαστα κοσμήματα όπως οι «μέλισσες» που βρέθηκαν στα Μάλια.
Δεν υπάρχει πιο γοητευτικά πνευματώδης εμπειρία στην Κρήτη από το να παρευρεθείς σε μια πατροπαράδοτη ζωηρή ανταλλαγή αυτοσχέδιων εμπνευσμένων μαντινάδων! Πρόκειται για δίστιχα ή τετράστιχα που ομοιοκαταληκτούν και αποτελούν τη βάση της κρητικής μουσικής και ποίησης (αλλά και πειρακτικών διαλόγων!). Ο καλύτερος ορισμός τους δίνεται και αυτός με... μια μαντινάδα: Πολλοί ρωτούν να μάθουνε ηντά ναι οι μαντινάδες αγάπη γνώση κι ομορφιά να λες με δυο αράδες. Ότι και να ‘χει ο Κρητικός με λόγια δεν το λέει, με μαντινάδες χαίρεται, με μαντινάδες κλαίει!
museums Even if you are not too fond of museums, the Archaeological Museum of Heraklio is a must since it is considered as one of the most important museums in Europe! There you will see – among others – pieces of the authentic frescoes of the Palace of Knossos, the famous Phaestos disc, the statue of the goddess with the snakes and admirable jewelry, like the “bees” that were found in Malia.
μαntinades There is no other so charmingly witty experience in Crete than to attend a traditional lively exchange of impromptu inspired mantinades! They are rhyming couplets or quatrains that constitute the base of Cretan music and poetry (and of teasing dialogues too)!
ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΝΕΤΟ ΟΙΚΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕ ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ FINSTRAL
Τα κουφώματα FINSTRAL δημιουργούν τον προσωπικό χώρο διαβίωσης, και προσφέρουν παράλληλα αποτελεσματική προστασία από το κρύο, το θόρυβο και τη διάρρηξη. Μέσω της υψηλής θερμομόνωσης ολόκληρο το χρόνο, εξοικονομείται ενεργειακό κόστος και παράλληλα επιτυγχάνεται φιλικότητα προς το περιβάλλον. FINSTRAL – ο ειδικός για την αντικατάσταση κουφωμάτων.
Αν. Γογονή 145 Α Χανιά- Κρήτη • Τηλ. / Fax : 2821092550-51 www.evenos.eu • e-mail: info@evenos.eu
Mαχαίρια Το μαχαίρι στην Κρήτη δεν αντιμετωπίζεται απλώς ως χρηστικό αντικείμενο. Είναι ένα πραγματικά ιερό σύμβολο αντρειοσύνης, αντίστασης στους εκάστοτε κατακτητές του νησιού και αναπόσταστο μέρος της παραδοσιακής αντρικής κρητικής φορεσιάς. Γι’ αυτό, ένα κρητικό μαχαίρι είναι το πιο δημοφιλές αναμνηστικό που μπορείτε να πάρετε μαζί σας φεύγοντας ώστε να σας θυμίζει το πνεύμα του τόπου. Στα «Μαχαιράδικα» στα Χανιά (πίσω από το παλιό Λιμάνι) θα βρείτε χειροποίητα μαχαίρια με σκαλιστές μαντινάδες πάνω στη λάμα και λαβές από κέρατο.
knives In Crete, the knife is not seen simply as a handy object. It is a truly sacred symbol of bravery, resistance against the various conquerors of the island and an integral part of the traditional Cretan men’s costume. That’s why a Cretan knife is the most popular souvenir you can take with you when you leave, to remind you of the spirit of this place. In Chania, at the “Macheradika” (behind the old Port) you will find handmade knives with mantinades engraved on the blade and handles made of horn.
μηλια
Φαντάζεστε τη διαμονή σ’ έναν παραδοσιακό ξενώνα μέσα σε ένα περιβάλλον εκπληκτικής ομορφιάς και στα πρότυπα των παλιότερων φυσικών τρόπων ζωής; Κάπου δηλαδή όπου ο χρόνος κυλάει αργά, τα πέτρινα σπίτια δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα, το νερό ζεσταίνεται σε λέβητες από ξύλα και το ψωμί βγαίνει από τον ξυλόφουρνο; Αυτή την υπέροχα χαλαρωτική εμπειρία μπορείτε να ζήσετε στη Μηλιά, ένα πρότυπο αναπαλαιωμένο αγροτικό οικισμό και πραγματικό οικολογικό παράδεισο. Βρίσκεται μέσα στη φύση, στην επαρχία Κισσάμου του Νομού Χανίων, και το κοντινότερο χωριό είναι το Βλάτος (σε απόσταση 4,5 χλμ.). Οργανώνονται εκεί μαθήματα παραδοσιακής μαγειρικής και δοκιμή κρασιών.
μilia Can you imagine a place where time moves slowly, stone buildings have no electricity, water is heated by wood and bread is produced in an oven also heated by wood? You can live this relaxing experience in Milia, a model agricultural settlement restored to its original form, a real ecological heaven. It’s situated in natural surroundings, in Kissamos province of the Prefecture of Chania and the nearest village is Vlatos (4.5 km away). Courses of traditional cooking and wine tasting are organized there.
lexicon
meσογειακη διατροφη Έρευνες (όπως η μελέτη των 7 χωρών) αποδεικνύουν την αξία και τα ευεργετικά της αποτελέσματα ενώ οι ειδικοί μας προτρέπουν να την υιοθετήσουμε –μαζί με συστηματική σωματική άσκηση– για υγεία και μακροζωία! Η μεσογειακή διατροφή, και ειδικά το «κρητικό μοντέλο» που αντικατοπτρίζει τις τυπικές διατροφικές συνήθειες των Κρητών στις αρχές της δεκαετίας του 1960, προστατεύει από τις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο. Οι «κανόνες» της; Kατανάλωση δημητριακών, φρέσκων φρούτων και λαχανικών, ελαιόλαδου, γαλακτοκομικών, ξηρών καρπών και οσπρίων και 1-2 φορές την εβδομάδα ψάρια και πουλερικά. Ημερησίως 1-2 ποτήρια κρασί – κάνει καλό στην καρδιά!
Mediterranean diet Research (a study carried out in 7 countries) proves its value and beneficial results, and specialists urge us to adopt it – together with systematic physical exercise – for a healthy, long life! Mediterranean Diet, specifically the “Cretan model” that reflects the typical eating habits of the Cretans in the beginning of the 60’s, protects people from heart diseases and cancer. Its “rules” are: eat daily cereals, fresh fruits and vegetables, olive oil, dairy products, dried fruit and nuts, and pulses, οnce or twice a week fish and poultry. Drink 1-2 glasses of wine every day, since it seems to lessen the danger of heart diseases!
Nτάκος
... ο κρίθινος: Αποτελεί χαρακτηριστικό προϊόν του νησιού και, ελαφρά βρεγμένος, συνοδεύεται από ψιλοκομμένη ντοματούλα, το αγαπημένο λευκό κρητικό τυρί της αρεσκείας σας, λάδι και ρίγανη. Πλούσιος σε θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες, απαντάται παντού στην Κρήτη!
dakos … made of barley: a characteristic product of the island. When slightly wet, it is accompanied by tomatoes cut into thin slices, the beloved white Cretan cheese of your choice, oil and oregano. Rich in nutritional ingredients and vegetable fibers, it is found everywhere in Crete!
Ξεροτήγανο Είναι το λαχταριστό, τραγανό, σπειροειδές γλύκισμα που φτιάχνεται από ζύμη, «βαφτίζεται» σε καυτό λάδι και έπειτα σε σιρόπι από μέλι. Χρησιμοποιείται ως κέρασμα στις χαρές των Κρητικών (γάμος, βάπτιση, αρραβώνας).
Χεrοτιgano It is the appetizing, crisp, spiral pastry made of dough, “immersed” in very hot oil and, afterwards, in syrup made of honey. It is given at weddings, christenings and engagements.
Ξομπλιαστo
Το επίθετο αυτό χρησιμοποιείται για να περιγράψει το περίτεχνα στολισμένο κουλούρι που παρασκευάζεται ειδικά για τα χαρμόσυνα γεγονότα, τους γάμους και τις βαφτίσεις. Αν θέλετε και σεις ένα, δώστε την παραγγελία σας (μέρες πριν γιατί έχει διαδικασία) στο «Ξομπλιαστό Κουλουράκι» (Μάραθος Μαλεβυζίου, τηλ. 2810521051).
xobliasto This adjective is used to describe the elaborately decorated “koulouri” that is prepared especially for joyful events, weddings and christenings. If you want one, order it (a few days earlier, because the process takes some time) to “Xobliasto Koulouraki” (Marathos Maleviziou, tel. 2810 521051).
54
ξΥνογαλο
Το ξυνόγαλο –ό,τι έχει δηλαδή απομείνει από το γάλα αφού αφαιρεθεί το βούτυρο για την παραγωγή κρητικών τυριών– είναι ένα άπαχο ποτό γεμάτο ασβέστιο που πολύ εκτιμούν οι ντόπιοι. Πίνεται δροσερό το καλοκαίρι (ενώ, πιο «δημιουργικά», αποτελεί τη βάση για μη αλκοολούχα «κοκτέιλ»). Ίσως μάλιστα έχετε ήδη ακούσει ή γευτεί το Ξυνόγαλο Χανίων με Π.Ο.Π. (η υπουργική απόφαση προβλέπει ότι πρέπει να προέρχεται από το γάλα που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του τυριού «Πηχτόγαλο Χανίων») και όχι μόνο.
xynogalo Xynogalo – in other words what has remained from milk after the removal of butter for the production of Cretan cheeses – is a nonfat drink, full of calcium, favored by the locals. In the summer, they drink it cool (more “creatively”, it constitutes the base of nonalcoholic cocktails). Perhaps you have heard about or tasted Chania Xynogalo with Protected Designation of Origin (among other things, a ministerial decision foresees that it must come from milk used in the manufacture of “Chania Pichtogalo” cheese).
lexicon
Οφτό
οfto
Στο εξαιρετικό της βιβλίο «Η Κουζίνα της Κρήτης» η Μυρσίνη Λαμπράκη διευκρινίζει τους όρους περί ψησίματος που ενίοτε μπερδεύουν όσους δεν είναι από το νησί: Ποιο είναι το «αντικριστό» και ποιο το «οφτό»; Σε ό,τι αφορά το «αντικριστό» όπως περιγράφει «Το κρέας, αρνί χρονιάρικο συνήθως (ζυγούρι) ψήνεται σχεδόν με έναν πρωτόγονο τρόπο, αντίκρυ στη φωτιά. Για 5-6 ώρες, φλερτάρει συνεχώς με τη θερμή ανάσα της φλόγας που τροφοδοτείται συνεχώς με ξύλα. Κι αν στο κλασικό σουβλιστό ο κανόνας της επιτυχίας είναι τα πυρακτωμένα κάρβουνα, εδώ μιλάμε για ένα “σκληρό” παιχνίδι φωτιάς, ανέμου και απεριόριστης υπομονής από ψήστες και θεατές». Σύμφωνα –συμπληρώνουμε– και με μαρτυρίες ντόπιων, αυτός ήταν ο αυθεντικός τρόπος ψησίματος των βοσκών και όσων ζούσαν στα βουνά. Σε ό,τι αφορά το «οφτό», όπως αναφέρεται και πάλι στο βιβλίο της, «εδώ το παιχνίδι παίζεται με άλλους κανόνες και με σύμμαχο μόνο τη θέρμη μιας “σβησμένης” φωτιάς...Το κρέας αφού τεμαχιστεί, αλατιστεί –καμιά φορά πλένεται και με κόκκινο οίνο– τοποθετείται επάνω σε ένα “κρεβατάκι” από κληματόβεργες, έτσι ώστε το λίπος να μη διαποτίσει το κρέας. Από αυτό το σημείο και πέρα τη δουλειά την κάνει η υψηλή θερμοκρασία ενός ξυλόφουρνου και το αργό ψήσιμο».
Ομαθιeς
Ένα ακόμη ιδιαίτερο κρητικό έδεσμα: Θυμίζει λουκάνικο καθώς φτιάχνεται από το παχύ έντερο του χοίρου που γεμίζεται με διάφορα υλικά (συκώτι, σπλήνα, χόντρο –ένα είδος τραχανά– κρεμμύδι κ.ά.). Μαγειρεύεται στην κατσαρόλα και, σύμφωνα με το αξιόλογο βιβλίο της Μαρίας και του Νίκου Ψιλάκη «Κρητική παραδοσιακή κουζίνα», είναι ένα χριστουγεννιάτικο φαγητό, ευρύτατα γνωστό στο Βυζαντινό κόσμο, η καταγωγή του οποίου ανάγεται στην αρχαία Ελλάδα.
In “Cretan Cuisine for Everyone”, Myrsini Lambraki clarifies what is “antikrysto” and what is “ofto”. Regarding “antikrysto”: “The meat is roasted in an almost primitive way, facing the fire. For 5-6 hours, it flirts with the warm breath of the flames. And if in the classic lamb on the spit, the red-hot coals guarantee success, here we are witnessing a “tough” game of fire, wind and unlimited patience by the person who roasts and by the spectators”. Regarding “ofto”: “The meat is cut up, salted and placed on a “bed” of vine twigs, so that grease will not soak through the meat. From then on, all the work is done by the high temperature of an oven heated by wood and by slow roasting”.
omathies One more special Cretan dish: it reminds of a sausage, since it is made from the pig’s intestine, stuffed with various materials (bits of liver, spleen, hondros – a kind of trahana – onion etc.). It is cooked in a casserole and, according to the interesting book by Maria and Nikos Psilakis, “Cretan Cooking Book”, it is a dish served during Christmas. It was well known in the Byzantine world, but its origin derives from ancient Greece.
omaλοσ
Το –περιτριγυρισμένο από επτά βουνοκορφές των Λευκών Ορέων– οροπέδιο του Ομαλού (43 χλμ. νοτιοδυτικά των Χανίων) έχει υψόμετρο 1.080 μ. και είναι ένα από τα τρία ψηλότερα και μεγάλα οροπέδια της Κρήτης (μαζί με αυτό του Νίδα στον Ψηλορείτη –1.400 μ. και της Νιάτου πάνω από το Ασκύφου– 1.500 μ.). Αποτελεί ένα ακόμη ιστορικό σημείο αναφοράς του νησιού καθώς υπήρξε φημισμένο κρησφύγετο των επαναστατών σε κάθε ιστορική περίοδο, ενώ τα μονοπάτια του αποτελούν πρόκληση για πεζοπόρους και φυσιολάτρες. Το πιθανότερο είναι ότι το γνωρίζετε ως σημείο εξόρμησης για το Φαράγγι της Σαμαριάς.
omalos Omalos Plateau – surrounded by the seven mountaintops of the White Mountains (Lefka Ori) – (43 km southwest of Chania) lies at an altitude of 1,080 m and it is one of Crete’s three highest and largest plateaus (together with Nida in Psiloritis- 1,400 m and Niato, above Askyfou Plateau- 1,500 m). It is one more historic reference point of the island, since it was a famous hideout of revolutionaries in every historic period, whereas its paths constitute a challenge for hikers and naturelovers. Most probably you know it as the starting point of excursions to Samaria Gorge.
παλαιοχωρα
Το ήσυχο, παλαιότερα, αυτό ψαροχώρι που απέχει 74 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Χανιά, έχει εξελιχθεί σε ένα περιζήτητο τουριστικό θέρετρο. Εύλογα, εφόσον οι ονομασίες του «Νύμφη του Λυβικού» και «Χώρα του ήλιου» αποκαλύπτουν τις χάρες του. Θ’ ανακαλύψετε τις υπέροχες κοντινές παραλίες ενώ προτείνουμε να κάνετε το θαλάσσιο απογευματινό δρομολόγιο που προτείνουν οι ντόπιοι με σκοπό τη συνάντηση με δελφίνια και φάλαινες στα νερά του πελάγους. Η Παλαιόχωρα είναι ιδανική και ως ορμητήριο, όχι μόνο από στεριάς αλλά και από θαλάσσης (έχει καθημερινή θαλάσσια συγκοινωνία για Σούγια, Αγία Ρούμελη, Λουτρό, Χώρα Σφακίων, Ελαφονήσι και Γαύδο). Οι πιο δραστήριοι μπορούν να επιδοθούν στην πεζοπορία στα ευρωπαϊκά μονοπάτια Ε4 & Ε1, να κάνουν surf ή kite surf, θαλάσσιο σκι, jet ski και ιστιοπλοΐα.
paleochora This previously quiet fishermen’s village, 74 km southwest of Chania, has evolved into a very popular tourist resort; it is reasonable, since its names “Nymph of the Libyan Sea” and “Sun country” reveal its advantages. You will discover wonderful nearby beaches and, in the afternoon, you can follow the sea route proposed by the locals in order to see dolphins and whales. Paleochora has daily communication by sea with Sougia, Agia Roumeli, Loutro, Chora Sfakion, Elafonissi and Gavdos. The energetic ones can go hiking in the European paths E4 & E1, or they can go for surf, kite surf, water ski, jet ski and sailing.
lexicon preveli
Πρέβελη Η διάσημη παραλία και η πανέμορφη τριγύρω περιοχή της αποτελούν κατηγορία από μόνες τους! Ο ποταμός Πρέβελης, το μικρό φαράγγι, το προστατευόμενο δάσος και ο κολπίσκος με τις φοινικιές συνθέτουν ένα τοπίο μοναδικής ομορφιάς. Όσο για την ξακουστή Σταυροπηγιακή Μονή Πρέβελη που ιδρύθηκε το 16ο αιώνα, διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στις κρητικές επαναστάσεις και το 1831 ιδρύθηκε σ’ αυτή η πρώτη ελληνική σχολή: Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που η ΑΝΕΚ τής αφιέρωσε το πλοίο της «Πρέβελης»!
Όμορφα καλοστημένο, λίγα χιλιόμετρα δυτικά από την πόλη των Χανίων, μια ανάσα από τη θάλασσα και με θέα το απέραντο γαλάζιο και τον κόλπο των Χανίων. Από το πρωί φρέσκοι χυμοί, καφέδες, ελληνική παραδοσιακή και κρητική κουζίνα (τσιγαριαστό, χοχλιοί, μπουρέκι, πιλάφι, κρεατόπιτες) με αγνά κρητικά προϊόντα και αποκλειστική χρήση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου με πιστοποίηση από τον Ε.Ο.Τ. Φρέσκα ντόπια ψάρια και θαλασσινά, εντυπωσιακή ποικιλία πιάτων, αστακομακαρονάδες, γαριδομακαρονάδες και πρωτότυποι μεζέδες.
Κολυμπάρι Κισσάμου, Χανιά
The famous beach with its beautiful surrounding area constitutes a category of its own! Prevelis River, the small ravine, the protected forest and the small bay with the date palms, compose a landscape of unique beauty. As for the famous Preveli Monastery, which was founded in the 16th century, it played an important role in the Cretan revolutions and in 1831, the first Greek school was established there. So, it’s not by accident that ANEK dedicated to it its “Preveli” ship!
ΠΑΡΑΛΙΕΣ Το μόνο σίγουρο είναι ότι για να τις ανακαλύψετε όλες θα δώσετε ραντεβού στη Μεγαλόνησο πολλά καλοκαίρια ακόμη! Γιατί οι πανέμορφες παραλίες της Κρήτης με τα κρυστάλλινα νερά τους παρέχουν αμέτρητες επιλογές στους επισκέπτες του νησιού. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε μερικές (κάποιες, πάλι, πιο απομονωμένες και «απάτητες» μπορείτε να τις ανακαλύψετε σε αυτοσχέδιες εξερευνήσεις ή ακολουθώντας τις οδηγίες των ντόπιων!): Φαλάσσαρνα, Μπάλος (με καραβάκι από το λιμάνι του Καστελίου), Eλαφονήσι, Φραγκοκάστελλο, Γαϊδουρονήσι ή Χρυσή, Μύρτος, Μακρύς Γιαλός (Ιεράπετρα), Ληστής-Τσούτσουρας, Δέρματος (Βιάννος), Κουρεμένος (ιδανική για wind surfers), Πλακιάς, Κάτω Ζάκρος, Μένιες (ακρωτήριο Δίκτυννα-με καραβάκι από Πλατανιά) κ.ά.
beaches The only sure thing is that in order to discover all of them, you will come to Crete for many more summers, since Crete’s fantastic beaches with their crystal clear waters offer innumerable options to the visitors of the island. Indicatively, we shall mention few of them (others, more isolated and “virgin”, you can discover by your own excursions or by following the directions of the locals): Falassarna, Balos (by boat from the port of Kasteli), Elafonisi, Frangokastello, Gaidouronissi or Chryssi, Myrtos, Makris Gialos (Ierapetra), Listis-Tsoutsouras, Dermatos (Vianos), Kouremenos (ideal for wind surfers), Plakias, Kato Zakros, Menies (cape Diktyna, by boat from Platania) and others.
lexicon
Ρακή - Τσικουδιά Το ποτό σήμα-κατατεθέν της Κρήτης –γνωστό και ως «τσικουδιά»- είναι προϊόν απόσταξης των ζυμωμένων σταφυλιών που έχουν απομείνει από το πατητήρι ή την έκθλιψή τους για την οινοποίηση. Το δυνατό «σώμα» του (σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, για να ονομάζεται το απόσταγμα τσικουδιά πρέπει να έχει αλκοολικό βαθμό μεγαλύτερο από 37,5 %) εκφράζει στο έπακρο την ιδιοσυγκρασία και το (οινό-)πνευμα των Κρητικών. Η διαδικασία παραγωγής του στα αποστακτήρια είναι ένα πραγματικό γλέντι! Όσο για το αποτέλεσμα, τη διάφανη μεθυστική ρακή, συνοδεύεται ιδανικά από αγκινάρα, κουκιά, ψητή πατάτα, ελιές και, φυσικά, γραβιέρα.
raki - tsikoudia Raki, Crete’s trademark drink –also known as “tsikoudia”– is a distillation product of the fermented grapes that remain in the treading tank, or after their pressing for winemaking. Its production in the stills is a real party! As for the result, the transparent, intoxicating raki is ideally accompanied by artichokes, beans, roast potatoes, olives and Gruyere.
AΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ e-mail: nik_mantza@hotmail.com τηλ.: 6978736762
ΣφακιανΕς πΙτες και ΣαρικΟπιτες Καλύτερη Ταβέρνα της Κρήτης
*Με σήμα ποιότητας Ελληνικής Κουζίνας από τον ΕΟΤ
Πανελλήνιο Ειδικό Βραβείο Ελληνικής Γεύσης
Πρόκειται για δύο διαφορετικά λαχταριστά είδη πίτας με αρκετά κοινά: έχουν γέμιση από τυρί (οι σαρικόπιτες από μαλακό κατσικίσιο τυρί και οι σφακιανές από ξυνή μυτζήθρα ή χανιώτικη γαλομυτζήθρα), φτιάχνονται στο τηγάνι και περιχύνονται με μέλι.
SFAKIANES PITES and SARIKOPITTES (Cretan cheese pies) These are two different appetizing pies with common characteristics: both have cheese stuffing (sarikopites have soft cheese from goat’s milk and sfakianopites, sour myzithra cheese or galomyzithra cheese from cow’s milk from Chania); they are fried and honey is poured over them.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Σας αρέσει να κάνετε μια «δεύτερη ανάγνωση» στον τόπο που ταξιδεύετε, μέσα από τους συγγραφείς του; Τότε, διαλέγοντας τα βιβλία που θα πάρετε μαζί σας στην Κρήτη, έχετε πολλές επιλογές: από τα έργα του «ιερού τέρατος» Νίκου Καζαντζάκη μέχρι το πιο πρόσφατο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη «Λευκό κοτσύφι, Blue Tree, Μαύρο Καράβι» που εμπνεύστηκε και έγραψε στην Κρήτη. Αν πάλι είστε λάτρης και της ποίησης, μην ξεχνάτε πως ο βραβευμένος με Νόμπελ Οδυσσέας Ελύτης καταγόταν από το Ηράκλειο!
writers
Μια αξέχαστη εμπειρία κρητικής κουζίνας με καλό κρασί... Μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον, μόλις 9 χιλιόμετρα από τα Χανιά, με θέα το Κρητικό Πέλαγος και τα Λευκά Όρη, στην ταβέρνα Ο Λεβέντης μπορείτε να απολαύσετε κρητικές παραδοσιακές συνταγές, όπως κρεμμυδένια καλιτσούνια, χταπόδι με αβρονιές, αντικριστό, χοχλιούς μπουμπουριστούς, σύγλινα, απάκι, με αποκλειστική χρήση ελαιόλαδου.
Do you like a “second reading” of the place in which you travel, through its writers? Then, you have many choices when you choose the books that you will take with you to Crete: from the works of “holy terror”, Nikos Kazantzakis, till the most recent book of Mimis Androulakis, “White Blackbird, Blue Tree, Black Ship”, which he wrote in Crete, inspired by the island. If on the other hand you like poetry, don’t forget that Nobel award-winning poet Odysseas Elytis was born in Heraklio!
SOFEGADA
ΣοφεγAδα
Άνω Σταλός, Χανιά, τηλ.: 28210-68155, www.leventis-tavern.com Διεύθυνση: Οικογένεια Χατζημανωλάκη
Ιδού ένα ωραιότατο τοπικό πιάτο που θα λατρέψουν οι vegetarians! Θα το συναντήσετε κυρίως στις ανατολικές επαρχίες του νησιού και περιέχει, μεταξύ άλλων, μελιτζάνες, κολοκύθια, μπάμιες και στύφνο – ένα χορταρικό με ιδιαίτερη γεύση.
This is a delicious local dish that vegetarians will adore! You will find it mostly in the island’s eastern provinces and it contains, among others, eggplant, marrow, okra and styfno (black nightshade) – a vegetable with special taste.
Σταφίδα Παραδοσιακά, στην Κρήτη η σταφίδα –μαζί με τον μούστο και το μέλι– αποτελούσε κυρίαρχη γλυκαντική ύλη. Η καλλιέργειά της ανθούσε από την αρχαιότητα στο νησί λόγω ιδανικού κλίματος. Σήμερα, η Κρήτη συνεχίζει ν’ αποτελεί μια από τις κορυφαίες περιοχές παραγωγής σταφίδας (κυρίως σουλτανίνας) στην Ελλάδα. Πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών, ιχνοστοιχείων και βιταμινών, η σταφίδα τρώγεται ωμή ή χρησιμοποιείται σε αρκετά γλυκίσματα στο νησί, όπως τα σταφιδωτά ή τα πατούδα.
raisin In Crete, raisin – together with must and honey – was the main sweetening raw material, traditionally. Vine growing flourished on the island since the antiquity, due to its ideal climate. Today, Crete continues to be one of the top raisin-producing (mainly sultana raisins) regions of Greece. A rich source of antioxidants, trace elements and vitamins, raisin is eaten raw, or it is used in pastries like stafidota or patouda.
σπηλαια Υπάρχουν πάρα πολλά σπήλαια σε κάθε νομό της Κρήτης. Αρκετά χρησιμοποιήθηκαν κατά την αρχαιότητα και έχουν τη δική τους ιστορική σημασία. Άλλα είναι συνδεδεμένα με τραγικά γεγονότα όπως το Μελιδόνι στο Ρέθυμνο και το σπήλαιο της Μίλατου στο Λασίθι που αποτέλεσαν κρησφύγετα κατά την Τουρκοκρατία. Στα πιο σημαντικά συγκαταλέγονται το σπήλαιο της Ειλειθυίας στην Αμνισό Ηρακλείου αλλά και το σπήλαιο Σφεντόνι στα Ζωνιανά (από τα πιο όμορφα στην Κρήτη).
caves There are many caves in every prefecture of Crete. Many were used during the ancient times. Others are connected to tragic events, like Melidoni in Rethymno and Milatou Cave in Lasithi that were used as hideouts during the Turkish Occupation. Among the most important are: the cave of goddess Eileithyia in Amnisos, Heraklio, but also Sfendoni Cave in Zoniana (one of the most beautiful in Crete).
Στο café-bar-restaurant ΑΡΩΜΑ μπορείτε όλες τις ώρες της ημέρας να απολαύσετε τον προσεγμένο καφέ, τα σπιτικά γλυκά, τα επιλεγμένα πιάτα και την πανέμορφη θέα. Ακτή Τομπάζη 4, Χανιά, τηλ.: 28210-41472 At café-bar-restaurant AROMA you can enjoy excellent coffee, luscious home-made desserts, delectable dishes and a spectacular view all day long. Akti Tompazi 4, Chania, tel.: 28210-41472
lexicon
Σπιναλόγκα Το μικρό νησάκι στον κόλπο της Ελούντας και η ιστορία του ενέπνευσαν τη συγγραφέα Victoria Hislop να γράψει το best seller βιβλίο της «The Island». Ονομάστηκε Σπιναλόγκα από τους Ενετούς και για πάνω από μισό αιώνα (από το 1905 μέχρι το 1957) ήταν το «νησί των λεπρών» που ζούσαν εκεί απομονωμένοι. Στις μέρες μας, η περιήγηση στα ατμοσφαιρικά σοκάκια της –αφού φτάσεις εκεί με καραβάκι– είναι ακόμη μια εμπειρία που δεν πρέπει να χάσει κανείς!
SPINALOnGA The small island in Elounda Bay and its history inspired writer Victoria Hislop to write her bestseller book, “The Island”. The Venetians named it Spinalonga and for more than half a century (from 1905 till 1957) it was the “island of the lepers”, who lived there, secluded. In our days, a walk in its alleys that have a strange ambience –you go there by boat– is one more worthwhile experience!
Σφακιa
σητεια Η παραθαλάσσια πατρίδα του Βιτσέντζου Κορνάρου, στο Νομό Λασιθίου, απέχει 64 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο (και 61 χλμ. από την Ιεράπετρα) και έχει το δικό της ύφος και «απόμακρη» γοητεία. Οι κάτοικοί της είναι πρόσχαροι και φιλόξενοι. Από εδώ, το φοινικόδασος Βάι δεν απέχει πολύ, ενώ η ευρύτερη περιοχή διαθέτει πολλές φυσικές ομορφιές και πεντακάθαρες παραλίες. Επισκεφτείτε το εκθετήριο-μουσείο τοπικών προϊόντων της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Σητείας αλλά και το Ενετικό Φρούριο Καζάρμα με την υπέροχη θέα του.
siteia This seaside place in the Lasithi Prefecture is situated 64 km far from Agios Nikolaos (and 61 km from Ierapetra), it has its own style and “faraway” charm. Its inhabitants are especially cheerful and hospitable. The date palm forest of Vai is not very far from here. You may visit the Museum-Exhibition site of local products of the Union of Agricultural Cooperatives of Sitia and the Venetian Fortress Kazarma with its great view.
Στον τόπο αυτό διαφαίνεται όλο το μεγαλείο και η πεμπτουσία της άγριας ομορφιάς της Κρήτης. Τα Σφακιά απέχουν 75 χλμ. από τα Χανιά και ξεχωρίζουν –συν τοις άλλοις– για την ιδιαίτερη μορφολογία τους με τα φαράγγια, τις δύσβατες βουνοκορφές και τις χαράδρες τους. Λένε, εξάλλου, πως το όνομα του τόπου προέρχεται από τη λέξη «Σφαξ» που σημαίνει χάσμα της γης. Τόσο η γεωγραφική τους θέση όσο και οι αγώνες των περήφανων, σκληροτράχηλων κατοίκων τους έκαναν τα Σφακιά απόρθητα από τους κατακτητές, ιδανικά ορμητήρια για τους αγωνιστές και, συνεπώς, σημαντικότατα για την ιστορία του νησιού. Με βάση τη Χώρα των Σφακίων, θα εξερευνήσετε πολλά από τα πιο όμορφα φαράγγια της Κρήτης (της Σαμαριάς, του Κλάδου, τα Δώματα, της Ελυγιάς, της Αράδαινας, το Σφακιανό, της Ίμπρου, του Ασφένδου και αυτό του Καλλικράτη), τα υπέροχα τριγύρω χωριά (π.χ., Ασκύφου, Φραγκοκάστελλο κ.ά.) και παραλίες του Λυβικού πελάγους. Θα γνωρίσετε τους αγέρωχους κατοίκους τους και, επιπλέον, θα επισκεφτείτε με καραβάκι το Λουτρό, την Παλαιόχωρα και τη Γαύδο.
sfakia Crete’s greatness and the essence of its wild beauty are revealed in that place. Sfakia is 75 km far from Chania and it is distinguished by its special morphology: the gorges, the inaccessible mountaintops and the ravines. Its geographic position and the struggles of its proud, tough inhabitants, made Sfakia unconquerable by invaders and ideal bases for freedom fighters, therefore it was particularly important to the island’s history. Starting from Chora Sfakion, you will explore many of the most beautiful gorges of Crete (Samaria, Klados, Domata, Elygia, Aradena, Sfakiano, Imbros, Asfendos and the Gorge of Callicrates), the villages of Askyfou and Frangokastello and the Libyan Sea coasts. You willa also visit by boat Loutro, Paleochora and Gavdos Island.
grape harvest
Tρύγος Η διονυσιακή ατμόσφαιρα κατακλύζει το νησί την εποχή του τρύγου! Αυτή ξεκινά ήδη από τα τέλη Αυγούστου, όταν τρυγιούνται και πάνε στο πατητήρι τα πρώιμα σταφύλια (όπως, π.χ., οι κρητικές ποικιλίες Λιάτικο και Κοτσιφάλι). Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτέμβρη ακολουθούν ποικιλίες όπως το Σιράχ και στα τέλη του ίδιου μήνα, μέχρι και τις αρχές Οκτώβρη, οι πιο όψιμες. Ο τρύγος είναι ένα πραγματικό γλέντι στο νησί: από τα χαράματα, φίλοι και συγγενείς τρυγούν και κουβαλούν τα σταφύλια στο πατητήρι με γέλια και χαρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν μουσταλευριές και όταν η όλη διαδικασία τελειώσει –με το μούστο να έχει μπει στα βαρέλια– ξεκινά γλέντι, με πλούσια εδέσματα, κρασί, τραγούδι και χορό! Αξίζει πραγματικά να ζήσετε αυτή την ευφορική διαδικασία συμμετέχοντας στο πανηγύρι του τρύγου! (Ενημερωθείτε για ανάλογα προγράμματα αγροτουρισμού ή γι’ αυτά που διοργανώνονται από ξενώνες όπως του Σαρρή, τηλ. 2821073944.)
toyρτα
During the grape harvest, a Dionysian ambience fills the island! It begins at the end of August, when the early grapes are harvested and sent to the treading tank (e.g. the Cretan varieties Liatiko and Kotsifali). During the first half of September, other varieties like the Syrah are harvested and at the end of that month till the beginning of October, follow the varieties that are harvested later. Grape harvest is a real feast in the island: from daybreak, friends and relatives harvest and carry the grapes to the treading tank, happy, laughing. Housewives prepare must jelly and when the entire process is over –and the must is in the barrels– the fun begins, with delicious dishes, wine, songs and dance! It’s really worthwhile to live this euphoric process by participating in the grape harvest feast (learn about similar agrotourism programs or those organized by guesthouses, like Saris guesthouse, tel. 28210 73944)!
Τεμενια
Το ορεινό αυτό χωριό των Χανίων (62 χλμ. από την πόλη) περιτριγυρίζεται από καταπράσινα δέντρα και την άγρια ομορφιά των βουνών, ενώ φημίζεται για τις ιαματικές πηγές του. Ακόμη κι αν δεν το έχετε επισκεφτεί, έχετε σίγουρα δοκιμάσει τα περίφημα τοπικά αναψυκτικά «Τεμένια» που φτιάχνονται από τα μοναδικά νερά του χωριού και χυμούς διαλεχτών φρούτων από ντόπιους καλλιεργητές. Η παραγωγή τους ξεκίνησε το 1954, συνεχίστηκε χωρίς ηλεκτρικό για 15 ολόκληρα χρόνια ενώ η διακίνηση των προϊόντων σε όλη την επαρχία Σελίνου γινόταν με συμπαθέστατα γαϊδουράκια. Η μικρή μονάδα εξελίχθηκε σε μια επιτυχημένη επιχείρηση που διαδίδει την υπέροχη γεύση του τόπου της!
Μην μπερδευτείτε, δεν πρόκειται για γλυκό! Αυτό το χανιώτικο είδος πίτας (και πασχαλινό έδεσμα) με χειροποίητο φύλλο φτιάχνεται με 3 διαφορετικά μαλακά τυριά και αρνίσιο ή κατσικίσιο κρέας.
temenia
tourta
It’s not a pastry! This type of pie from Chania (eaten during Easter) is made with homemade pastry sheet, 3 different kinds of soft cheeses and lamb or goat’s meat.
This mountain village of Chania (62 km from the town), surrounded by very green trees and the wild beauty of the mountains, is famous for the crystal clear waters of its mineral water springs (in fact, there is a spa here). If you have not visited it, certainly you have tasted it through its famous local soft drinks, the local brand “Temenia”, which are made from the unique waters of the village and juices of choice fruits, cultivated by local farmers. Τhis old small unit has evolved into a successful, competitive business that spreads the wonderful, characteristic taste of its homeland!
lexicon
ταλωσ
Back to the future: Ο μυθικός χάλκινος γίγαντας που φύλαγε την Κρήτη από άκρη σ’ άκρη ήταν το πρώτο ρομπότ στην Ιστορία (αν όχι ένα από τα πιο γνωστά στην αρχαία Ελλάδα σύμφωνα με κάποιες θεωρίες!). Τον Τάλω κατασκεύασε ο θεός Ήφαιστος και τον χάρισε στον βασιλιά Μίνωα, ώστε να προστατεύει το νησί από τους εχθρούς του. Το ανθρωπόμορφο αυτό ρομπότ μπορούσε να κινείται πολύ γρήγορα και ήταν σε θέση να κάνει σε μία μέρα τρεις φορές τον γύρο της Κρήτης (αναπτύσσοντας σύμφωνα με υπολογισμούς μέση ταχύτητα 250 χλμ./ώρα!) και άλλα συναρπαστικά όπως αναφέρει στα «Αργοναυτικά» ο Απολλώνιος ο Ρόδιος αλλά και ο Απολλόδωρος στα κείμενά του.
ταlos Back to the future: The legendary bronze giant who guarded the entire Crete was the first robot in History (if not one of the most well known in ancient Greece, according to certain theories!). God Hephaestus constructed Talos and gave him to King Minos as a gift to protect the island from its enemies. This human-like robot could move very fast and it could make the round of Crete three times in one day (according to certain calculations he moved at a speed of 250 km/ hour!), plus other fascinating feats, as mentioned by Apollonius of Rhodes in “Argonautica”, as well as in the writings of Apollodorus.
Τζουλαμaς
Είναι μια πραγματικά ιδιαίτερη πίτα με ζάχαρη και κρέας (κοτόπουλο και τα συκωτάκια του) που αποτελεί παραδοσιακό αποκριάτικο φαγητό της περιοχής Μεσσαράς του νομού Ηρακλείου.
τζοulamas It’s a really special pie with sugar and meat (chicken and giblets) that traditionally is eaten during the carnival in Messara of Heraklio Prefecture.
Το οβελιστήριο-ψητοπωλείο «Ο ΝΟΣΤΙΜΟΣ» θα το βρείτε στην πλατεία της Σούδας, λίγα μέτρα από το εμπορικό λιμάνι της. Ο μοναδικός γύρος στα κάρβουνα και η ψησταριά του μαζί με το εκλεκτό κρέας και τα λαχανικά του, συνθέτουν μια πανδαισία γεύσεων που έρχεται να τη συμπληρώσει το εκλεκτό κόκκινο ή λευκό κρασί. Τηλέφωνο διανομών: 28210-80236 Το κατάστημα λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Αναγνωστόπουλου.
Υποδηματα
Αναπόσπαστο μέρος της παραδοσιακής αντρικής κρητικής ενδυμασίας αποτελούν τα υποδήματά της, τα περίφημα στιβάνια. Χειροποίητα, σε χρώμα λευκό ή μαύρο, δυστυχώς τείνουν προς εξαφάνιση όπως και οι στιβανάδες του νησιού. Αν βρεθείτε στα Σφακιά, αναζητήστε τον κορυφαίο από τους ελάχιστους εναπομείναντες υποδηματοποιούς στιβανιών στο νησί, Νίκο Γιαλεδάκη (Ασκύφου, 28250/95358).
shoes Shoes, the famous stivania, constitute an integral part of Cretan men’s traditional costume. Handmade, in white or black color, they are threatened with extinction like their manufacturers. If you happen to be in Sfakia, ask for the best stivania shoemaker, one of the few remaining on the island, Nikos Gialedakis (Askyfou, tel. 28250 95358).
φορεσια
Tυριά Τη γεύση ποιου από τα ξακουστά κρητικά τυριά να πρωτοεξυμνήσει κανείς; Επειδή τα πάντα είναι θέμα γούστου, δοκιμάστε τα όλα προκειμένου να αποφανθείτε: Το χαρακτηριστικό τυρί του νησιού, τη γραβιέρα, τη μυζήθρα (σε σκληρή-ξηρή ή μαλακή εκδοχή), το ανθότυρο, το πικάντικο κεφαλοτύρι, το τυροζούλι (φτιάχνεται κυρίως από κατσικίσιο γάλα και στραγγίζεται σε καλάθια), το κρεμώδες πηκτόγαλο Χανίων (ιδανικό και για άλλειμμα σε ψωμί και παξιμαδάκια) και τη Μαλάκα (απαλό τυρί που «πρωταγωνιστεί» στα καλιτσούνια και τις πίτες). Α, και τη Στάκα που όμως, εφόσον παραπέμπει περισσότερο σε κρέμα, κάποιοι την κατατάσσουν στον ευρύτερο τομέα των γαλακτοκομικών και όχι των τυριών.
cheeses Which one of the famous Cretan cheeses should we praise first? It’s a matter of taste, so try them all before you decide: the island’s characteristic gruyere cheese, myzithra (hard and dry, or soft), cream cheese, spicy kefalotyri, tyrozouli (mainly produced from goat’s milk, strained in baskets), creamy piktogalo of Chania (ideal for spreading on bread and on rusk) and malaka (soft cheese that “plays the leading role” in kalitsounia and pies). Also, staka, which is creamier and some people classify it in the greater sector of dairy products, not cheeses.
68
Η αντρική φορεσιά όπως τη γνωρίζουμε (με τη βράκα, την γκιλότα, το γιλέκο, λευκό πουκάμισο, «μεϊτάνι», στιβάνια και το ασημομάχαιρο) διαμορφώθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Στο βιβλίο του «Η ιστορία και η λαογραφία της Κρητικής Φορεσιάς» ο Ιωάννης Τσουχλαράκης αναφέρει ότι «Ποτέ δεν φορούσαν οι Κρητικοί μαύρο πουκάμισο στους γάμους, στους αρραβώνες, στα βαπτίσια, στις χαρές, στις γιορτές και στα πανηγύρια, γιατί ήταν δείγμα πένθους». Επίσης ότι «Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το σύγχρονο πλεχτό μεταξωτό μαύρο σαρίκι, που θεωρείται στις μέρες μας το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα του Κρητικού, με τα πυκνά κρόσια που μοιάζουν με δάκρυα, έκανε την εμφάνισή του το δεύτερο τέταρτο του 20ού αιώνα στην κεντρική Κρήτη. Λέγεται πως έχει πολλά κρόσσια για να δείξει τα πολλά χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη και συμβολίζουν, με το σχήμα τους, τη θλίψη και το θρήνο που προκάλεσε το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου στα 1866». Όσο για τους βασικούς τύπους των γιορτινών γυναικείων ενδυμασιών της Κρήτης «...που έφθασαν μέχρις τις αρχές του 20ού αιώνα, είναι: η “Φορεσιά με ζιπόνι και φουστάνι”, η “Σάρτζα” και η “Κούδα”. Από αυτές προέρχονται πολλές παραλλαγές ή τοπικές ονομασίες τους, όπως η “Σφακιανή”, η “Χανιώτικη”, η “Μεσσαρίτικη”, η “ Ρεθεμνιώτικη”, η “Κριτσιώτικη” κ.ά. Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί πως «Αναπόσπαστο στοιχείο της φορεσιάς για την αρραβωνιασμένη κόρη ή την παντρεμένη γυναίκα της δυτικής και κεντρικής Κρήτης είναι το “μπασαλάκι” ή “πασαλάκι”. Είναι αργυροποίκιλτο μαχαιράκι με ασημένιο “φουκάρι” (θήκη), μικρογραφία του ανδρικού μαχαιριού. Αποτελεί παραδοσιακό δώρο του μνηστήρα στην αρραβωνιασμένη, με πολλούς συμβολισμούς, η οποία έκτοτε το φορεί στη ζώνη της».
costume The traditional costume of the men and women of Crete, the influences that created them, their semiotics and special elements, would need many pages to be reported correctly. Briefly, the men’s costume, as we know it, with vraka and gilota (baggy trousers), yileko (waistcoat), white shirt, “meitani” (jacket), stivania, and of course the assimomahero (silver knife), resulted at the beginning of the 16th century. In his book, “The history and folklore of Cretan Costumes”, Ioannis Tsouchlarakis reports: “Cretans never wore black shirts in weddings, engagement ceremonies, christenings, happy occasions in general, feasts and fetes, because it was a sign of mourning”. Also: “We must know that the contemporary knitted black sariki with the thick fringes that resemble tears, which in our times is considered as the traditional head cover of the Cretans, appeared during the second quarter of the 20th century in central Crete. It is said that it has many fringes to symbolize the many years of Crete’s occupation by the Turks and the sorrow and grief created by the holocaust of Arcadi Monastery in 1866”. The basic types of women’s festive costumes “… that reached the beginning of the 20th century, are: the “costume with ziponi and skirt”, the “Sartza” and the “Kouda”. There are many variations of those costumes, with local names, like “Sfakiani”, “Chaniotiki”, “Messaritiki”, “Rethymniotiki”, “Kritsiotiki” etc. Many elements of those costumes derive from Byzantine women’s clothes of the 11th century (belt, apron). In fact, it should be mentioned that: “An integral element of the costume of the engaged daughter or the married woman in western and central Crete, is called “bassalaki”, “passalaki”, or “argyrobounialaki”. It is a small silver trimmed knife with silver “foukari” (sheath), a miniature of the men’s knife. It is a traditional present of the betrothed man to his fiancée, who wears it in her belt and it symbolizes many things”.
lexicon
Φαράγγια Κρήτη, «το νησί των φαραγγιών»! Εδώ οι βαθιές και απόκρημνες χαράδρες μοιάζουν ανεξάντλητες! Το πιο ξακουστό είναι το Φαράγγι της Σαμαριάς: η πιο βαθιά κοιλάδα στην Ευρώπη και με μήκος (18 χλμ.). Η εμπειρία της διάσχισής του μέχρι την Αγία Ρούμελη, κοντά στα Σφακιά όπου τελειώνει, είναι πραγματικά μοναδική (διαρκεί 6-8 ώρες!) και γεμάτη φυσική ομορφιά. Υπάρχουν τόσα ακόμη προσβάσιμα φαράγγια που αξίζει να γνωρίσετε: το φαράγγι της Αγ. Ειρήνης, του Κοξαρέ (ή Κουρταλιώτη, που εκτείνεται ως την Πρέβελη), του Χαβγά (στο Λασίθι), του Αγ. Αντωνίου (στο Ρέθυμνο), των Πλατανίων (με τα σπήλαιά του), το φαράγγι Νεραϊδόσπηλιο (στους Κάτω Αστρακούς) και, ναι, μένουν πολλά πολλά ακόμη!
Gorges Crete, the island of gorges! The most famous is Samaria Gorge, the deepest valley in Europe, 18 km long. The experience of its crossing till Agia Roumeli, near Sfakia, where it ends, is truly unique. It lasts 6 to 8 hours and it’s full of natural beauty! There are many others you should see: the gorge of Agia Irini, Koxare (or Kourtalioti gorge that stretches up to Preveli), Havga (in Lasithi), Agios Antonios (in Rethymno), Platania (with caves), Neraidospilio gorge (in Kato Astraki) and many others!
Γευτείτε παραδοσιακές κρητικές γεύσεις απολαμβάνοντας τη φύση σε ένα οικογενειακό περιβάλλον δίπλα στο ποτάμι...
Χανιά
utopia
Tαβέρνα δρακιανά Πλατανιά - Χανιά • Διευθ. Μανώλης Μαυρομμάτης Τηλ.: 28210-51577 • Kιν.: 697-8486384
Καστέλι
mylos Club
Φαιστός
Πρόκειται για τον δεύτερο πιο σημαντικό αρχαιολογικό χώρο της Μεγαλονήσου μετά την Κνωσό. Το μινωικό ανάκτορο της Φαιστού εκτείνεται σε περίπου 18.000 τ.μ. σε ένα ύψωμα στο δυτικό άκρο της μεγαλύτερης και πλουσιότερης πεδιάδας της Μεσαράς. Εκεί βασίλεψε, σύμφωνα με τη μυθολογία, η δυναστεία του Ραδάμανθου, γιου του Δία και αδελφού του Μίνωα.
phaestos It is the second most important archaeological site of the island after Knossos. The Minoan palace of Phaestos extends in an area of approximately 18,000 sq. m. on a rise at the western end of Messara, Crete’s biggest and richest plain. According to the mythology, here reigned the dynasty of Radamanthys, son of Zeus and brother of Minos.
ΦαλaΣσαρνα
Από τις πιο διάσημες παραλίες του νησιού, χάρη στα κρυστάλλινα νερά της και την ατμοσφαιρική γοητεία των ερειπίων της βυθισμένης αρχαίας πόλης (απέχει 59 χλμ. από τα Χανιά). Εκεί κάθε χρόνο διοργανώνεται ένα ξεχωριστό event: Το Falassarna beach party! Πραγματοποιείται πάντα το πρώτο Σάββατο του Αυγούστου αλλά ειδικά για φέτος που το πάρτι είναι επετειακό (κλείνει 15 χρόνια) θα λάβει χώρα, το δεύτερο Σάββατο του μήνα, στις 8 Αυγούστου 2009. Στο πάρτι, όπως διακηρύσσει η Νεολαία Πλατάνου που το διοργανώνει αποκλειστικά, «είναι καλεσμένοι όλοι, ανεξαρτήτου ηλικίας, εμφάνισης, πιστεύω, χρώματος, φυλής και μουσικών προτιμήσεων». Η είσοδος είναι ελεύθερη, οι τιμές των ποτών πολύ χαμηλές ενώ στα decks θα βρίσκεται διάσημος Έλληνας Dj!
Falassarna At this fantastic beach, every year, a special event is organized: the Falassarna beach party! It always takes place on the 1st Saturday of August, but especially this year the 15th party on the row will be realized on the 2nd Saturday (August 8, 2009). Platanos Youth declares that “everybody is invited, regardless of age, looks, beliefs, color, race and musical preferences”. The party is non-profit, the entrance is free and the prices of the drinks very cheap.
70
Φaρμα
Η φάρμα Agreco της οικογένειας Ν. Δασκαλαντωνάκη βρίσκεται σε μια ονειρική τοποθεσία κοντά στο Ρέθυμνο, ανάμεσα σε αμπελώνες και ελαιώνες που έχουν θέα στο Κρητικό πέλαγος. Εδώ, αναβιώνουν οι παραδοσιακοί μέθοδοι καλλιέργειας (χωρίς χρήση χημικών) και παραγωγής κρητικών προϊόντων ενώ λειτουργούν και παραδοσιακοί ξενώνες. Μη χάσετε τη γαστρονομική εμπειρία ενός γεύματος στην ταβέρνα του, με ολόφρεσκα προϊόντα και παραδοσιακές συνταγές! (Άδελε, Ρέθυμνο, τηλ. 28310 72129, www.grecotel.com)
farm Agreco Farm of N. Daskalantonakis family is situated in a dreamy place near Rethymno, among vineyards and olive groves, with a view to the Cretan Sea. Here, traditional farming methods (without the use of chemicals) and production processes of Cretan products are revived, whereas traditional guesthouses are also operating. Don’t miss the gourmet experience of a meal in its Tavern, prepared with very fresh raw materials, according to traditional recipes (Adele, Rethymno, tel. 28310 72129, www.grecotel.com)!
lexicon
Φορτeτζα
Αξίζει να κάνετε μια –έστω, λίγο ανηφορική– βόλτα στο επιβλητικό ενετικό φρούριο που αποτελεί το πιο σημαντικό μνημείο του Ρεθύμνου (ενίοτε και για να παρακολουθήσετε εκεί πολιτιστικές εκδηλώσεις). Είναι χτισμένο πάνω στην Ακρόπολη της αρχαίας Ρίθυμνας, όπου βρισκόταν και το ιερό της Ροκκαίας Αρτέμιδος.
forteza It is worthwhile to take a walk – even if it is uphill – to the imposing Venetian fortress that is Rethymno’s most important monument (you may even watch certain cultural events there). It is built on the Acropolis of ancient Rithymna, where the temple of Artemis Rokkaia existed.
Χορτα Πάνω από 70 είδη ευδοκιμούν στην ευλογημένη κρητική φύση και κυριαρχούν στην τοπική κουζίνα. Τα πιο «διάσημα»; Το σταμναγκάθι, η γλυστρίδα, οι ασκολυμπροί, οι ασκορδουλάκοι, οι βρούβες και τα ραδίκια. Για να μυηθείτε στον πλούτο αυτού του φυτικού βασιλείου μπορείτε μάλιστα να συμμετάσχετε και σε σεμινάριο! Η Κατερίνα Χαμηλάκη στο Καταλαγάρι (15 χλμ. από το Ηράκλειο, τηλ. 6944662840) οργανώνει σεμινάρια αναγνώρισης χόρτων και μαγειρικής πάνω στην κρητική κουζίνα ενώ έχει επίσης δημιουργήσει ένα χώρο τέχνης –«το Λογάρι»– που μπορείτε να επισκεφτείτε.
greens More than 70 types of greens flourish in the blessed Cretan nature and dominate the local cuisine. The most famous are: stamnangathi (wild chicory), purslane, askolymbri, askordoulaki, black mustard and chicory. To be initiated in the wealth of this vegetable kingdom, you can attend a seminar: In Katalagari (15 km. from Heraklio, tel. 6944 662840) Caterina Chamilaki organizes seminars of vegetable recognition and cooking according to the Cretan cuisine. Also, she has created an art place –“Logari”– which you can visit.
Xoροί Οι Κρητικοί χοροί (μεταξύ των οποίων η σούστα, ο συρτός, ο μαλεβιζιώτης) έχουν τη δική τους μαγεία, λεβεντιά και ιδιαίτερη κινησιολογία. Ενίοτε, κρύβουν πίσω τους έναν ολόκληρο μύθο: Οι πιο διάσημος από αυτούς, ο πεντοζάλης, έχει όπως λένε τις απαρχές του στο χορό των Κουρητών: Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, οι ημίθεοι Κουρήτες φύλαγαν την είσοδο του Ιδαίου άντρου και κάθε φορά που ο μικρός Δίας έκλαιγε, χτυπούσαν τα σπαθιά τους πάνω στις ασπίδες τους και χόρευαν ένα χορό έντονο και γρήγορο που έκανε τη βαριά πανοπλία τους να χτυπάει δυνατά. Έτσι, κάλυπταν το βρεφικό του κλάμα, ώστε να μην το ακούσει ο Κρόνος και τον καταπιεί όπως τ’ αδέλφια του.
dances Cretan dances (sousta, syrtos, maleviziotis and others) have their own magic, manliness and special kinesiology. Sometimes they hide an entire myth: The most famous of those dances, pentozalis, originates from the dance of the Kouretes: according to ancient Hellenic mythology, the Kouretes demigods guarded the entrance of the Idaean Cave and every time baby Zeus cried, they clanged their swords on their shields and danced so intensely and fast that their heavy armor made a heavy clanking noise. Thus, they covered the baby’s weeping, so that Cronus would not hear it and swallow it like its siblings.
xoxλιοι χαρουπια Η Κρήτη είναι ο Νο1 τόπος ευδοκίμησης των –σπάνιων στην υπόλοιπη Ελλάδα– χαρουπιών. Από τον καρπό τους βγαίνει το χαρουπόμελο, μια υπέροχη θρεπτική λιχουδιά που θυμίζει σοκολάτα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως στη ζαχαροπλαστική. Στο χωριό Άγιος Κωνσταντίνος μάλιστα, ο Συνεταιρισμός Γυναικών Άρτεμις παρασκευάζει λικέρ με χαρούπι και τσικουδιά!
carobs Crete is the No. 1 place where the – rare in the rest of Greece – carobs flourish. Carob honey, a marvelous nourishing delicacy that reminds of chocolate and can be used in pastry making, is produced from their fruit. In Agios Konstantinos village, Artemis Women’s Cooperative prepares liqueurs with carob and tsikoudia!
72
Μπουμπουριστοί (δηλαδή τυλιγμένοι σε κουρκούτι και τηγανητοί), γιαχνί, είτε απλώς βρασμένοι με λεμόνι, οι χοχλιοί (σαλιγκάρια) είναι ένα περίφημο κρητικό έδεσμα που συνοδεύει ιδανικά την τσικουδιά.
chochlii Boubouristi (wrapped in gruel and fried), casserole, or simply boiled in lemon, chochlii (snails) are a fine Cretan delicacy that accompanies tsikoudia ideally.
lexicon
xρυσοπηγη Η Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Χρυσοπηγής (3 χλμ. από τα Χανιά) είναι αφιερωμένη στην Παναγία τη Ζωοδόχο Πηγή. Η θαυματουργή εικόνα της αποτελεί, μάλιστα, ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Κρήτης. Εδώ, οι μοναχές ασχολούνται με την αγιογραφία, τη συντήρηση παλιών βιβλίων και εικόνων, τη βιβλιοδεσία και το εκκλησιαστικό κέντημα. Επίσης καλλιεργούν τη γη με τη μέθοδο της βιολογικής γεωργίας και πραγματοποιούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για μαθητές σχολείων και επισκέπτες από την Ελλάδα και την Ευρώπη. Το κύριο προϊόν που μπορεί κανείς να προμηθευτεί είναι υπέροχο, οργανικό ελαιόλαδο. Τυποποιείται στη Μονή και η διακίνησή του δεν έχει ως στόχο το κέρδος αλλά τη διάδοση και προβολή της οικολογικής καλλιέργειας για πολλές κοινωνικές ομάδες και φορείς (www.imx.gr).
chrysopigi The Holy Monastery of Chrysopigi (3 km from Chania) is dedicated to Our Lady, the Life-containing Fount. Her wonder-working icon is one of Crete’s most important shrines. Here, the nuns are involved in icon painting, old books maintenance, bookbinding and embroidery. Also, they cultivate the land ecologically and they organize programs of environmental training for students and other visitors from Greece and Europe. Their main product, which is available to the public, is organically prepared olive oil that is standardized in the Monastery and its distribution is not based on profit but on the promotion of ecologically cultivated products for many social groups and agencies (www.imx.gr).
Ψαρι
Ο κρητικός σκάρος θεωρείται το κατεξοχήν ψάρι του νησιού από την αρχαιότητα: Αποτέλεσε ακόμη και έμπνευση για τους αργυροχρυσοχόους της Μινωικής εποχής ενώ αναφέρεται από τον Αριστοτέλη στο «Περί των ζώων ιστορία». Περνώντας σε πιο πρακτικά trivia, σχεδόν σε κάθε παραθαλάσσια γωνιά του νησιού μπορείτε να απολαύσετε φρέσκο ψάρι. Ενδεικτικά μόνο, αναφέρουμε τον «Μαΐστρο» στο Ρέθυμνο, ένα από τα καλύτερα θαλασσινά εστιατόρια στην Κρήτη (και με διάκριση από τα βραβεία Gourmet) και την εξαιρετική ψαροταβέρνα «Ο Αποστόλης» στα Χανιά (Παλιό Λιμάνι-Νεώρια).
fish Cretan wrasse is the island’s main fish since the antiquity; it inspired even the goldsmiths and silversmiths of the Minoan era and Aristotle mentions it in his “History of animals”. You can enjoy fresh fish everywhere on the island. Indicatively, we shall mention “Maistros” in Rethymno, one of the best seafood restaurants in Crete (with a Gourmet prize distinction) and the fine fish tavern “O Apostolis” in Chania (Old Port-Neoria).
lexicon
Ψωμί Οι εξορμήσεις στα πανέμορφα μικρά χωριά της Κρήτης μπορεί να σας επιφυλάσσουν μια ακόμη γευστική έκπληξη: την ανακάλυψη ενός παραδοσιακού φούρνου όπου θα βρείτε το πιο νόστιμο ψωμί – και όχι μόνο (όπως, π.χ., στον «Φούρνο της Σεβαστής» στην Επισκοπή – 15 χλμ. από το Ηράκλειο). Υπάρχουν ακόμη και συνεταιρισμοί που διαθέτουν χειροποίητο ζυμωτό ψωμί (όπως τα «Ασσιτιανά Εδέσματα» στους Κάτω Ασσίτες του Δήμου Γοργολαΐνη). Όπου κι αν βρεθείτε, ρωτήστε τους ντόπιους!
bread Excursions in the beautiful small villages of Crete have in store one more tasty surprise: the discovery of a traditional bakery, where you will find the most appetizing bread – among other things – as for example, “Sevasti’s Bakery” in Episkopi, 15 km from Heraklio. Also, there are cooperatives that provide handkneaded bread, like the “Assitiana Edesmata” in Kato Assites of Gorgolaini Prefecture. Ask the locals for information!
ωδη στον ερωτα
Αυτό είναι ο Ερωτόκριτος, το κλασικό «έπος» του Βιτσέντζου Κορνάρου και ένα από τα σημαντικότερα έργα της Κρητικής Λογοτεχνίας. 10.012 ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι ομοιοκατάληκτοι στίχοι, στην Κρητική διάλεκτο του 17ου αιώνα, εξιστορούν τις περιπέτειες του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας.
οde to love As in “Erotokritos”, the classic “epic” romance by Vitsentzos Kornaros, one of the most important works of Cretan literature, which consists of 10,012 iambic fifteen-syllable-rhymed verses in the Cretan dialect of the 17th century and narrates the adventures of Erotokritos and Aretousa.
74