ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Γράφει ο Γ. Π. ΕΚΚΕΚΑΚΗΣ
Υπάρχει ένα βιβλίο που αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στα Χανιά αλλά κανένας από τους σημερινούς Χανιώτες δε φαίνεται να το έχει διαβάσει ποτέ. Γράφτηκε από τον γνωστό Χανιώτη δάσκαλο και αργότερα ανώτερο στέλεχος της Εκπαίδευσης Νικόλαο Β. Πιμπλή (Πιμπλάκη) και τυπώθηκε το 1895 στην Αθήνα.
Π
ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΤΟΥ 1897
Περιγραφή της πόλης των Χανίων
του 1885) θεωρώ την περιγραφή της Παρέπει να ομολογήσω ότι την ύπαρξή του βιβλίου τριδογραφίας από τις αυθεντικότερες και, την έμαθα και ο ίδιος με κάποια καθυστέρηση. πάντως, τη λεπτομερέστερη. Αναρωτιέμαι Την έχω, πάντως, ανακοινώσει εδώ και περίπου για την... εζωγραφισμένη επί του τοίχου 15 χρόνια. Σύμφωνα με τα δεδομένα που υπάραρχαία εικόνα της Παναγίας, άνωθεν της χουν στη διάθεσή μου, φαίνεται πως έχει διασωθεί ένα Πύλης του Καστελίου, για τα δύο αγάλματα και μόνο αντίτυπο. Κι εδώ ακριβώς είναι το εκπληκτικό: Το μετρίας τέχνης που στόλιζαν την αυλή του τόσο σπάνιο αυτό βιβλίο μπορεί πλέον να το φυλλομεΚήπου κ.λπ. κ.λπ.. τρήσει ο καθένας ή και να το αποκτήσει και μάλιστα ανέΜιλώντας για τον Κήπο, ξοδα. Oλα αυτά χάρη στις αυτόν που ο Ρεούφ Παδυνατότητες που μας παρέσάς δημιούργησε έξω χει η σημερινή τεχνολογία, από τα τείχη, αναρωτιέαλλά και χάρη στην Ψηφιακή μαι αν είναι γνωστό το Βιβλιοθήκη “Ανέμη”, ένα πρώτο σχετικό τοπωνύεντυπωσιακό επίτευγμα-προμιο. Σύμφωνα με την σφορά του Πανεπιστημίου Πατριδογραφία, όχι μόΚρήτης. νο ο Κήπος, αλλά και η Είναι περίεργο που το χανιώτισυνοικία με τα ωραία κο αυτό βιβλίο δεν υπάρχει σε σπίτια χριστιανών που καμιά Βιβλιοθήκη της πόλης. Το άρχισε γρήγορα να αμοναδικό γνωστό σε μένα αναπτύσσεται περί αυντίτυπο φυλάσσεται σήμερα τόν ονομαζόταν αρχιστη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίκά Συνοικία Γενί-Μπαου Κρήτης (Ρέθυμνο) και προξέ (Νέου Κήπου). έρχεται από τη συλλογή του ΕρΕντύπωση μου προρίκου Μοάτσου. Οι πληροφοξενεί και η ιδιωματιρίες που περιέχει είναι αναρίθκή ονομασία που μητες. Οι περιγραφές του για χρησιμοποιούσαν οι την πόλη αποκτούν, μάλιστα, ιδιείναι Χανιώτες για το να πε αίτερη αξία επειδή αναφέρονται ρε έπ βιβλίου θα προάστιο των λεσε μια περίοδο λίγο πριν από τις Ο τίτλος του μιας και το Α΄ φία Χανίων, τικά πρών. Ενώ δηλαδή καταστροφές του 1897 και τις αλ- Πατριδογρα αι ετ αποκλεισ έρ αφ αν ος στο Ηράκλειο και λαγές που αυτές επέφεραν στον αυτό τεύχ . στο Ρέθυμνο η συοικοδομικό ιστό. Οι ραγδαίες πολι- στα Χανιά την υπόλοιπη Κρήτη που ήγια τέ, νοικία ονομαζόταν τικές εξελίξεις που ακολούθησαν, Τα τεύχη τυπώθηκαν πο ν δε ύν θο δο υ Μεσκηνιά (στο Ρέπρέπει να είναι και ο λόγος που ταν να εκ γεγονότων πο ων αί γδ ρα ς των θυμνο χρησιμοποιδεν εκδόθηκαν άλλα τεύχη της Πα- εξαιτία ν. θησα ούσαμε ενίοτε και τριδογραφίας Κρήτης, σύμφωνα με ακολού τη λέξη Λωβοχώρι), στα Χανιά μιλούσαν τον τίτλο που βλέπομε στην εικόνα. για τα Κομμεναριά (από το κομμένος = λεΠαρότι δεν γνωρίζω τα Χανιά όσο ένας ντόπιος, εκτιμώ πρός, όπως εξηγείται στο βιβλίο). ότι πολλά απ’ όσα αναφέρονται στην Πατριδογραφία του Η λέξη έχει καταχωρηθεί ως “δυτικοκρητιΠιμπλή αποτελούν στοιχεία άξια προσοχής και σχολιακή” και στο Λεξικό Ξανθινάκη. σμού. Χωρίς να αγνοώ άλλες αυθεντικές περιγραφές Ομως τα άξια προσοχής και σχολιασμού της πόλης (όπως αυτή του Καλαϊσάκη στην Ποικίλη Στοά
που υπάρχουν στην Πατριδογραφία δεν έχουν τέλος. Oπως είναι γνωστό, κατά τις ταραχές του 1897 δε γλίτωσε ούτε το λεγόμενο Σεράγιο, το τεράστιο δηλαδή Διοικητήριο που δέσποζε στο λόφο του Καστελιού. Απεικονίσεις του υπάρχουν πολλές -σε ξένα, κυρίως, περιοδικά. Oμως αμφιβάλλω αν υπάρχει αλλού τόσο λεπτομερής περιγραφή του. Ανάλογες περιγραφές υπάρχουν για όλα τα αρχιτεκτονικά μνημεία και τα σημαντικά κτίρια της πόλης. Φυσικά, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εικόνα που ο δάσκαλος Πιμπλάκης δίνει για το Διδακτήριο που στέγαζε το χριστιανικό σχολείο στο Καστέλι, όπου και ο ίδιος δίδασκε. Τόσο αυτό όσο και το Τούρκικο Σχολείο ήταν, όπως σημειώνει, έργα του Ρεούφ Πασά. Ανάμεσα στα πολλά που αναφέρονται και περιγράφονται, εντύπωση προκαλούν οι πληροφορίες και οι χαρακτηρισμοί για το... νεωστί [τότε] ανεγερθέν οικοδόμημα της Χριστιανικής Κοινότητας των Χανίων, απέναντι στον Καθεδρικό Ναό των Ορθοδόξων. Οπως αναφέρεται, χτίστηκε προ ενός μόλις έτους [το 1894;], με εισφορές των χριστιανών κατοίκων, αλλά και τη γενναία συνδρομή ευγενούς γυναικός. Ατυχώς δεν αναφέρεται το όνομα της γυναίκας και αναρωτιέμαι αν αυτό είναι γνωστό. Εκείνο που περισσότερο εντυπωσιάζει είναι τα επίθετα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για το οικοδόμημα. Γράφει, κατά λέξη: “...Το κτίριον τούτο είναι το σπουδαιότερον διά το μέγεθος και την ωραιότητα εξ όσων έχουσι ανεγερθεί μέχρι σήμερον εν τη πόλει. Εχει σχέδιον κανονικόν, υπό επιστήμονος μηχανικού σχεδιασθέν. Είναι διηρημένον εις δύο πτέρυγας, διαχωριζομένας υπό κιγκλιδοφράκτου αυλής. Η μία εκ των πτερύγων χρησιμεύει ως έδρα του Επισκό-
Ο συγγραφέας του βιβλίου Νικ. Β. Πιμπλής, είναι γνωστός και για άλλα του δημοσιεύματα καθώς και για την πατριωτική του δράση.
που Κυδωνίας και Αποκορώνου η δε άλλη, μέρος μεν ως Νηπιαγωγείον και Παρθεναγωγείον όπερ περιλαμβάνει οκτώ τάξεις, μέρος δε ως γραφεία της Δημογεροντίας, της Δημοτικής Εφορείας και της Τμηματικής Εφορείας. Το υπόλοιπον διατίθεται προς ενοικίασιν εμπορικών καταστημάτων και αποθηκών, επ’ ωφελεία της [Χριστιανικής] Κοινότητος. Παρακάτω εξηγεί ότι το Επισκοπείο και τα γραφεία των φορέων της Χριστιανικής Κοινότητας ήταν μέχρι και πριν από ένα χρόνο πλάι στο ναό των Αγίων Αναργύρων. Τότε [το 1895] στα κτίσματα εκείνα στεγαζόταν το Ελληνικό Σχολείο Χανίων. Αντί για επίλογο Αν το παραπάνω βιβλίο είναι, πράγματι, άγνωστο, αν τα αναφερόμενα σ’ αυτό έχουν, πράγματι, την αξία τους για τη γνώση και την έρευνα της τοπικής μας Ιστορίας, είναι κάτι που θα πρέπει να μας προκαλέσει ευρύτερους προβληματισμούς. Ως βιβλιογράφος-καταγραφέας των παλιών βιβλίων που αναφέρονται στην Κρήτη, αναγκάστηκα πολλές φορές να αναζητήσω πληροφορίες για κρητικά βιβλία σε αμερικάνικες και άλλες ξένες Βιβλιοθήκες. Ακόμη πιο δυσάρεστο ήταν το συναίσθημα που δοκίμασα όταν διαπίστωσα πως οι πληροφορίες που πήρα -και που τις ανακοίνωσα- φάνηκε να μην ενδιαφέρουν και πολύ.
Μια από τις πολλές απεικονίσεις του Καστελιού με το λεγόμενο Σεράγιο και τα υπόλοιπα επ’ αυτού κτίρια. Το γερμανικό περιοδικό του 1897 που δημοσίευσε τη συγκεκριμένη εικόνα έχει φροντίσει να ενημερώσει τους αναγνώστες του για τα κτήρια, σχολιάζοντάς τα. Εμείς, απλώς, τα κατονομάζομε: a = Διοικητήριο, b = Γραφεία Αστυνομικών Υπηρεσιών και Φυλακές, c = Χριστιανικό Σχολείο, d = Τουρκικό Σχολείο.
8
ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ - ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ - ΣΑΒΒΑΤΟ 22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011