32 |
χανιωτικα νΕα | Παρασκευή 17 Αυγούστου 2012
κοινωνια
Ενασ θΗσαυροσ στΗν… αυλΗ μασ
Μία μέρα στα τέλη του Ιούλη… 1
Αποψη της οχυρωμένης νησίδας από δυτικά.
Μέρα ζεστή, αυτό που λέμε, μέρα καλοκαιρινή, ηλιόλουστη, με ένα ελαφρό αεράκι, ίσα που ν’ αντέχεις την έντονη ζέστη. Με όπλα μας τις φωτογραφικές μας μηχανές και την όρεξή μας, επιβιβαστήκαμε «επιτέλους» στο καραβάκι με προορισμό «ΤΟ ΝΗΣΙ». υτό το νησί που σαν κόσμημα λάμπει στον κόλπο της Σούδας, που κρύβει αιώνων μυστικά, που είναι χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο - αρχαίο μνημείο και που δυστυχώς λίγοι ντόπιοι έχουν επισκεφθεί. Ισως περισσότεροι να είναι οι αλλοδαποί από τους Ελληνες που πάτησαν πόδι και ανακάλυψαν κάποια από τα μυστικά του.
Α
Η οχυρωμΕνΗ νΗσιδα τΗσ σουδασ, Η νΗσιδα του αγ. νικολαου στον κολπο τΗσ σουδασ (φ1) Μια καταπράσινη στάλα γης, με απίστευτη φυσική ομορφιά που επιλέχτηκε ήδη από τους Βυζαντινούς (υπάρχουν αναφορές για εγκατάσταση φρουράς) και από τους Βενετούς, για να παίξει τον ρόλο του ακοίμητου φρουρού του λιμανιού για αιώνες. Στα βορειοδυτικά της νησίδας, βρίσκεται μια άλλη πολύ μικρότερη σε μέγεθος, μα το ίδιο καταπράσινη, το «scoglio dei conigli» (βράχος των κουνελιών) όπως συναντάται στη χαρτογραφία της Βενετοκρατίας.
Εικ. 1 Η ΕνισχυσΗ του αμυντικου συστΗματοσ του λιμανιου Ηταν αναποφΕυκτΗ για τΗν αντιμΕτωπισΗ των Εχθρικων πυρων (φ3)
Η νησίδα προσφερόταν λόγω της γεωγραφικής της θέσης, γιατί βρισκόταν μέσα στον κόλπο και η οχύρωση θα ενίσχυε σημαντικά τα φρούρια του «Κούλε» στην περιοχή της Απτέρας, του «Ιτζεδίν» στο Καλάμι και του «Καλόγηρου» στο απέναντι, προς τα βόρεια, ύψωμα στο Λουτράκι. Η οχύρωσή της αποφασίστηκε τον 16ο αι. (1572), όταν η Τουρκική απειλή ήταν πλέον ορατή. Τα σχέδια προτάθηκαν από τους Latino Orsini (στρατιωτικός Διοικητής), Moretto Calabrese (συνταγματάρχης) και Sforza Palavicini (στρατιωτικός μηχανικός) και η υλοποίηση τους ξεκίνησε με επίβλεψη από τον Orsini. Από τη βόρεια πλευρά κατασκευάζονται δύο προμαχώνες (Martinengo και Michiel) και ένας επιπρομαχώνας (Mocenigo), που αντιμετωπίζουν ικανά πιθανή επίθεση από την πλευρά του Ακρωτηρίου, ενώ παράλληλα εμποδίζουν το πέρασμα του εχθρικού στόλου και προστατεύεται η είσοδος στο Porto Novo (πρόκειται για το μεταξύ των δύο βραχονησίδων θαλάσσιο πέρασμα, στο οποίο αγκυροβολούσαν προφυλαγμένες οι γαλέρες). Οι μακρές απότομες πλευρές, προστατεύονται από ευθύγραμμα τμήματα (cortine), ενώ η προεξέχουσα στα νότια πλευρά, Linguetta, ενισχύεται με μια ημισέληνο (Mezzaluna), με δυο σειρές κανόνια (Φ 4, 5). Απέναντι από αυτήν, κατασκευάζεται συνεχόμενη στην ξηρά η Porporella (υποθαλάσσιος μόλος), που ανάγκαζε τον εχθρό να πλησιάσει στα πυρά των πυροβόλων. Η Porporella προστατεύεται, με τη σειρά της, από ένα μικρό φρούριο, που κατασκευάζεται στη θέση Ποδομούρι. Παρ’ όλα αυτά, τα μικρά φρούρια στο Ποδομούρι και του Καλογήρου, λίγο βοήθησαν στην προστασία του λιμανιού και της νησίδας, αφού έπεσαν γρήγορα στα χέρια των Οθωμανών φέρνοντας, το αντίθετο αποτέλεσμα. Στην Εικ. 1 έχει γίνει επεξεργασία του χάρτη του Francesco Basilicata (1618), για ευκρινέστερο διάβασμα των εγκαταστάσεων της οχύρωσης. Στις Εικ. 2, 3 παραθέτουμε τους χάρτες των F. Basilicata και G. Corner, όπως αυτοί σχεδιάστηκαν. Είναι εμφανείς οι διαφορές στις εγκαταστάσεις, αλλά και στον σχεδιασμό. Ο φόβος πιθανής εφόδου από τον «βράχο των κουνελιών», οδήγησε στη κατασκευή πλήρους προμαχωνικού συστήματος, με ευ-
Εικ. 2 Francesco Basilicata (1618). θύγραμμα και τεθλασμένα τμήματα, προμαχώνες και επιπρομαχώνες και συγκεκριμένα: στα βορειοδυτικά τον προμαχώνα Michiel, δυτικά τον ημιπρομαχώνα Orsini και το Rivellino Venier με την Πύλη εισόδου στην οχύρωση -και από ανατολικά και πάνω από την πλατεία της Linguetta, τον επιπρομαχώνα Falcon (Φ 6). Στο υψηλότερο σημείο της νησίδας βρίσκεται ο επιπρομαχώνας Mocenigo (κεντρικό ορθογωνικό οχυρό / maschio) και στα βορειοανατολικά ο ημιπρομαχώνας Martinengo με την πυλίδα που οδηγούσε στο νεκροταφείο (βράχος των νεκρών) (Φ7). Για την ανατολική πλευρά της βραχονησίδας κρίθηκε ότι δεν ήταν απαραίτητη η ολοκληρωμένη οχύρωση λόγω του φυσικού απόκρημνου του εδάφους, για αυτό συναντάμε μικρών διαστάσεων τεθλασμένα οχυρωμένα τμήματα. Εκεί βρίσκεται και η μεγάλη πλατεία η Piazza Tiepola. Η οχύρωση περικλείει στο εσωτερικό της όλες τις απαραίτητες εγκαταστάσεις, κτήρια Διοίκησης, κατοικίες των αξιωματούχων, στρατώνες, τον σωζόμενο σήμερα ναό του Αγ. Νικολάου (μονή πρώιμης Βενετοκρατίας εξ αιτίας της οποίας το νησί είχε την ονομασία Φραρονήσι), άλλους μικρότερους ναούς Καθολικούς και Ορθόδοξους, νοσοκομείο, αποθηκευτικούς χώρους τροφίμων και πυρομαχικών, πυριτιδαποθήκες, μύλους, φούρνους, πηγάδια και υπόγειες δε-
Εικ. 3
Giorgio Corner (1625).
ξαμενές νερού (cisterne) (Φ 9). Αξίζει να σημειώσουμε ότι για την οχύρωση είχε εκπονήσει σχέδιο ο Michele Sanmichieli, το οποίο όμως απορρίφτηκε μετά από αρνητική εισήγηση του Δούκα του Urbino. Οπως επίσης, ότι υπήρξε από τον Orsini, πρόταση συνένωσης με επιχώσεις, των δύο νησίδων, η οποία όμως δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Το φρούριο αποτελεί το καμάρι της Γαληνοτάτης στην περιοχή των Χανίων και το ονομάζει «Οφθαλμό του Βασιλείου». To 1645 έπεσαν τα Χανιά στα χέρια των Οθωμανών, παρέμει-