ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÕ 28Ç ÅÖÏÑÅÉÁ ÂÕÆÁÍÔÉÍÙÍ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÙÍ ÄÇÌÏÓ ÓÏÕÄÁÓ
ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
×ÁÍÉÁ ÌÁÉÏÓ 2007
Ï ÊÏËÐÏÓ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
Ï
êüëðïò ôçò Óïýäáò, óôá âüñåéá ðáñÜëéá ôïõ óçìåñéíïý íïìïý ×áíßùí, ó÷çìáôßæåôáé áðü ôïí êõñßùò êïñìü ôçò ÊñÞôçò êáé ôï áêñùôÞñéï ÌåëÝ÷á, Þ ÁêñùôÞñé. Ç ãåùöõóéêÞ ôïõ äéáìüñöùóç, ï ðñïóáíáôïëéóìüò ôïõ, óå óõíäõáóìü ìå ôï ìÝãåèüò êáé ôï åðáñêÝò âÜèïò ôïõ, ôïí êáèéóôïýí Ýíá áóöáëÝò ëéìÜíé ãéá üëï ôï ÷ñüíï. Ç ãåùãñáöéêÞ ôïõ èÝóç óôï êÝíôñï ôçò áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ, ðÜíù óôïõò ðáíÜñ÷áéïõò èáëÜóóéïõò äñüìïõò, ôïõ äßäïõí ìéá îå÷ùñéóôÞ óôñáôçãéêÞ óçìáóßá, ìå áðïôÝëåóìá íá ðñï-
2
êáëåß ôï Ýíôïíï åíäéáöÝñïí áðü ôçí áñ÷áéüôçôá ìÝ÷ñé óÞìåñá. Óôïí Êüëðï ôçò Óïýäáò Ý÷ïõí áíáðôõ÷èåß óôï ìáêñý áõôü äéÜóôçìá ðïëýðëïêá áìõíôéêÜ óõóôÞìáôá, ðïõ åðéâåâáéþíïõí ôï áìåßùôï åíäéáöÝñïí ôùí êáôÜ êáéñïýò êñáôïýíôùí ãéá ôï ÷þñï.
Ï
êüëðïò ôçò Óïýäáò Ý÷åé ó÷Þìá åðßìçêåò ìå ìÝãéóôï ìÞêïò 8 ÷éëéüìåôñá êáé ðëÜôïò óôçí åßóïäï 2600 ìÝôñá, ðïõ ðåñéïñßæåôáé óôá 1500 áðü ôçí ýðáñîç äõï âñá÷ïíçóßäùí óôç âüñåéá ðëåõñÜ ôïõ. Óôïí áâáèÞ, áììþäç ìõ÷ü ôïõ êáôáëÞãåé ï ÷åßìáññïò Ìïñþíçò êáé óôéò ìáêñÝò ðëåõñÝò äéáìïñöþíïíôáé ïñìßóêïé, êáôÜëëçëïé ãéá áãêõñïâüëéá, üðùò ôçò Áãßáò Ìáñßíáò, ôï ËéìéïíÜñé ôçò ÃñéÜò áðü ôç íüôéá ðëåõñÜ êáé ôïõ ÁóðáëáèÝá, ôçò Ëßìíçò áðü ôç âüñåéá, åíþ Ýîù áðü ôïí Êüëðï õðÜñ÷ïõí áêüìç ïé üñìïé ËïõôñÜêé êáé ÌáñÜèé, êáèþò êáé ìéá áêüìç âñá÷ïíçóßäá ìå ôï üíïìá ÐáëéÜ Óïýäá, Þ ÌáñÜèé. Êáé áðü ôéò äõï ðëåõñÝò ôïõ êüëðïõ ôï Ýäáöïò åßíáé çìéïñåéíü. Áðü ôç íüôéá ðëåõñÜ, óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Áðïêïñþíïõ êáé áíáôïëéêÜ ôïõ êüëðïõ, äéáìïñöþíåôáé ç ìåãÜëç áììþäçò ðáñáëßá ôùí Êáëõâþí ìå ôñåéò ìéêñïýò ðïôáìïýò, ðïõ áðïôåëåß óõíÝ÷åéá ìéáò åîáéñåôéêÜ åýöïñçò åíäï÷þñáò. ÊáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá óçìáíôéêü ñüëï óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ Ýðáéîå ç ðüëç ôçò ÁðôÝñáò, ãíùóôÞ Þäç áðü ðÞëéíåò ðéíáêßäåò ôçò Êíùóïý ùò A-pa-ta-w-a. Ôï üíïìÜ ôçò öáßíåôáé üôé óõíäÝåôáé ìå ôç èåÜ ¢ñôåìé ÁðôÝñá. Óýìöùíá ìå ôç Ìõèïëïãßá, üðùò áíáöÝñåé ï ÓôÝöáíïò ï ÂõæÜíôéïò, ïé
3
ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
Ìïýóåò êáé ïé ÓåéñÞíåò ðñáãìáôïðïßçóáí ìïõóéêïýò áãþíåò "åí ôù Ìïõóåßù, ðëçóßïí ôçò ðüëåùò êáé ôçò èáëÜôôçò", äçëáäÞ óôïí êüëðï ôçò Óïýäáò. ÌåôÜ áðü ôçí Þôôá ôïõò, ïé ÓåéñÞíåò "äõóöïñïýóáé ôá ðôåñÜ ôùí þìùí áðÝâáëïí, êáé ëåõêáß ãåíüìåíáé åéò èÜëáóóáí åíÝâáëïí åáõôÜò, üèåí ç ðüëéò ¢ðôåñá, áé äå ðëçóßïí íÞóïé Ëåõêáß". Ïé ìéêñÝò íçóßäåò áðü õðüëåõêï ìáñãáúêü áóâåóôüëéèï èõìßæïõí ìÝ÷ñé óÞìåñá ôïí áñ÷áßï ìýèï.
Ç
ÁðôÝñá Þôáí êôéóìÝíç ðÜíù óå Ýíá ìéêñü ïñïðÝäéï óå Ýíá ýøùìá áðÝíáíôé áðü ôç íçóßäá. ÁíáöÝñïíôáé ùò åðßíåéÜ ôçò ç ðüëç Êßóáìïò áðü ôç íü4
ôéá ðëåõñÜ, ðéèáíþò óôçí ðáñáëßá ôùí Êáëõâþí êáé ç Ìéíþá áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ Áêñùôçñßïõ, üðïõ ôï óçìåñéíü ÌáñÜèé. Ç ÁðôÝñá ãíþñéóå ìåãÜëç áíÜðôõîç áðü ôá ÃåùìåôñéêÜ ÷ñüíéá ìÝ÷ñé êáé ôçí êáôÜêôçóç ôçò ÊñÞôçò áðü ôïõò ¢ñáâåò, êáèþò Þôáí êôéóìÝíç óå áóöáëÞ ÷þñï, Ýëåã÷å ôï ìïíáäéêü ëéìÜíé ôçò ðåñéï÷Þò êáé ôïí êåíôñéêü äñüìï, ðïõ ïäçãïýóå óôá äõôéêüôåñá ôïõ íçóéïý. Ç ÁðôÝñá ãíþñéóå ìåãÜëç áêìÞ êáôÜ ôá åëëçíéóôéêÜ ÷ñüíéá êáé óõíÝ÷éóå íá áêìÜæåé êáé êáôÜ ôç Ñùìáéïêñáôßá. Ç ðüëç öáßíåôáé üôé ðáýåé íá õðÜñ÷åé åîáéôßáò ôùí áñáâéêþí åðéäñïìþí, ðïõ áëëÜæïõí ãåíéêüôåñá ôçí êáôÜóôáóç óôá ðáñÜëéá ôçò ÊñÞôçò. Áðü ôçí åðï÷Þ áõôÞ õðÜñ÷åé êáé ôï üíïìá Óïýäá, ðïõ Ý÷åé ëáôéíéêÞ ñßæá (sudes-sudis=ðÜóóáëïò).
Ï
é ðëçñïöïñßåò ìáò ãéá ôç Óïýäá êáôÜ ôçí Áñáâïêñáôßá êáé ôç äåýôåñç ÂõæáíôéíÞ ðåñßïäï ôçò ÊñÞôçò åßíáé ðåñéïñéóìÝíåò. Ç åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò ÁðôÝñáò ðáñá÷ùñÞèçêå óôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áéþíá óôç ÌïíÞ ôçò ÐÜôìïõ, ç ïðïßá ßäñõóå åêåß ôï óçìáíôéêüôåñü ôçò ìåôü÷é. Ìå ôçí ðáñá÷þñçóç ôçò ÊñÞôçò óôïõò Âåíåôïýò êáé ôéò 5
ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
ðñïóðÜèåéÝò ôïõò íá åðéêñáôÞóïõí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ 13ïõ áéþíá, ï êüëðïò ôçò Óïýäáò áíáöÝñåôáé ùò ÷þñïò äéáêßíçóçò ôùí áíôéìá÷üìåíùí óôüëùí. Ïé áñ÷åéáêÝò ðçãÝò áíáöÝñïõí ìéá ðéèáíÞ ðñþôç ï÷ýñùóç ôïõ íçóéïý ãýñù óôá 1230, ÷ùñßò ùóôüóï íá åßíáé óáöÝò ôé áêñéâþò Ýãéíå. Ï öëùñåíôéíüò ìïíá÷üò C. Buondelmondi, ðïõ åðéóêÝöèçêå ôçí ðåñéï÷Þ êáôÜ ôï 1415 áíáöÝñåé ôçí ýðáñîç áëõêþí óôï ìõ÷ü ôïõ êüëðïõ ôçò Óïýäáò êáé ìéáò ìïíÞò ôïõ Áãßïõ ÍéêïëÜïõ ìå Áõãïõóôéíéáíïýò åñçìßôåò ðÜíù óôï íçóß, ðïõ ïíïìÜæåôáé åîáéôßáò ôïõò "Isoloto dei Frati" (íçóß ôùí áäåëöþí), Þ ÖñáñïíÞóé. Ïé áëõêÝò, ðïõ êáôÜ ôéò âõæáíôéíÝò ðçãÝò ðáñÜãïõí ôï "÷éïíþäåò êáé á÷íþäåò Üëáò" ôçò ÊñÞôçò, óôá ÷ñüíéá ôçò âåíåôïêñáôßáò åíïéêéáæüôáí óå éäéþôåò êáé ðáñÜãïõí ìÝ÷ñé 110.000 ìïõæïýñéá ôï ÷ñüíï.
6
Ê
áèþò ðñï÷ùñåß ï 16ïò áéþíáò êáé ïé Ôïýñêïé åðåêôåßíïíôáé óõíå÷þò óôï ÷þñï ôçò áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ, åßíáé öáíåñü üôé ç ÊñÞôç èá åßíáé Ýíáò áðü ôïõò êýñéïõò óôü÷ïõò. Ç Âåíåôßá áó÷ïëåßôáé äéáñêþò ìå ôçí ï÷ýñùóç ôùí ðüëåùí êáé Üëëùí óôñáôçãéêþí óçìåßùí ôïõ íçóéïý, óýìöùíá ìå ôéò óýã÷ñïíåò áñ÷Ýò ôïõ ðñïìá÷ùíéêïý óõóôÞìáôïò. Áðü ôï 1520 ó÷åäéÜæåôáé ìåôáîý Üëëùí êáé ç ï÷ýñùóç ôçò íçóßäáò ôçò Óïýäáò. Ôï 1538 ï ðåéñáôÞò ×áúñåíôßí Ìðáñìðáñüóóá áðïâéâÜæåôáé óôç Óïýäá êáßåé êáé ëåçëáôåß ôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Áðïêïñþíïõ, ðñÜîç ðïõ åðáíáëáìâÜíåôáé ôï 1571 áðü ôï ÌðåçëÝñìðåç ôïõ Áëãåñßïõ Ïõëïýôæ ÁëÞ. Ôï ãåãïíüò õðï÷ñåþíåé ôçí êõâÝñíçóç íá ðñï÷ùñÞóåé óå Üìåóåò åíÝñãåéåò. Áðü ôéò ðñïôÜóåéò ï÷ýñùóçò ôïõ íçóéïý ðïõ õðÞñ÷áí, åðéëÝãåôáé áõôÞ ôïõ Latino Orsini, ðïõ åðéâëÝðåé êáé ôçí ðñþôç öÜóç ôïõ Ýñãïõ. Áðïöáóßæåôáé íá ï÷õñùèåß ç íçóßäá
êáé íá êáôáóêåõáóôåß óôçí áðÝíáíôé ðëåõñÜ Ýíáò õðïâñý÷éïò ìþëïò , ç Porporella.
Ï
é åñãáóßåò áñ÷ßæïõí ôï 1572 ðÜíù óå ó÷Ýäéá êáé ìå ôçí åðßâëåøç ôïõ óôñáôéùôéêïý äéïéêçôÞ ôçò ÊñÞôçò Latino Orsini êáé ïëïêëçñþèçêáí ôï 1583. Ôï ôåß÷ïò ðåñéÝâáëå ïëüêëçñç ôçí åðéöÜíåéá ôïõ íçóéïý. Óôç âüñåéïäõôéêÞ ðëåõñÜ ïé çìéðñïìá÷þíåò Venier êáé Orsino 7
ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
ðñïóôáôåýïõí ôçí êåíôñéêÞ ðýëç êáé ìáæß ìå ôïõò âïñåéïáíáôïëéêïýò ðñïìá÷þíåò Michiel êáé Martinengo êÜëõðôáí áðü ôçí Üìõíá ôçò íçóßäáò áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò áêôÞò ôïõ Áêñùôçñßïõ. Ôçí Üìõíá ôçò âüñåéáò ðëåõñÜò êÜëõðôå êáé ï åðéðñïìá÷þíáò Mocenigo, ðïõ åßíáé êáé ôï õøçëüôåñï óçìåßï ôçò íçóßäáò. Óôç èÝóç áõôÞ Þôáí êáé ôï äéïéêçôÞñéï, êáèþò êáé ï ìåãÜëïò êáèåäñéêüò íáüò ôïõ Åõáããåëéóìïý (óÞìåñá ¢ãéïò Íéêüëáïò), ðïõ óþæåôáé óå êáëÞ êáôÜóôáóç. Ôï êýñéï ùóôüóï áìõíôéêü Ýñãï ôïõ íçóéïý Þôáí ï çìéêõêëéêüò ðñïìá÷þíáò Mezzaluna (çìéóÝëçíïò), Þ Linguetta (ìéêñÞ ãëþóóá) ìå ôéò êáíïíéïèõñßäåò ôïõ óôç íüôéá ðëåõñÜ, ðïõ ðáñåìðüäéæå ôçí åßóïäï ôùí ðëïßùí óôï ëéìÜíé. Óôçí áðÝíáíôé áêôÞ êÜôù áðü ôï ýøùìá Ðïäïìïýñé êáôáóêåõÜóôçêå Ýíáò ýöáëïò ìþëïò, ç Porporella, ðïõ åîáíÜãêáæå ôá ðëïßá íá ðñïóåããßæïõí óôá ðõñÜ ôùí ðõñïâüëùí ôïõ íçóéïý. Óôï åóùôåñéêü ôïõ öñïõñßïõ óþæïíôáé óå êáôÜóôáóç åñåéðßïõ, áðïèÞêåò ðïëåìïöïäßùí, êáôáëýìáôá óôñáôéùôþí, íáþí, êáôïéêéþí. Ç ôñïöïäïóßá óå íåñü ãéíüôáí áðü ìåãÜëåò õðüãåéåò äåîáìåíÝò êáé ðçãÜäéá, ðïõ õðÜñ÷ïõí äéáóêïñðéóìÝíá óôï
÷þñï. Óå ðïëëÜ óçìåßá äéáêñßíïíôáé ôá åñåßðéá ôùí ðñü÷åéñùí êôéóìÜôùí, ðïõ óôÝãáæáí ôï ðëÞèïò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìáêñÜò ðïëéïñêßáò. Ãéá ôç óçìáóßá ôïõ êáé ôçí ðëçñüôçôá ôùí ï÷õñùìáôéêþí Ýñãùí ç íçóßäá ïíïìÜóôçêå áðü ôïõò Âåíåôïýò ï "Ïöèáëìüò ôïõ Âáóéëåßïõ".
Ô
ï óýóôçìá ï÷ýñùóçò ôïõ êüëðïõ ôçò Óïýäáò åíéó÷ýèçêå, êáèþò ðñï÷ùñïýóå ï 17ïò áéþíáò ìå ôï ó÷åäéáóìü êáé ôçí Ýíáñîç õëïðïßçóçò óõìðëçñùìáôéêþí Ýñãùí óå åðßêáéñåò èÝóåéò. Äéáíïß÷ôçêå ôï óôüìéï ôçò ìéêñÞò ëßìíçò áðÝíáíôé êáé ìåôáôñÜðçêå óå áóöáëÝò êáôáöýãéï ôùí ðëïßùí êáôÜ ôï ÷åéìþíá, ôï Porto Novo, üðùò ïíïìÜóôçêå, Üñ÷éóå ç êáôáóêåõÞ åíüò áêüìç öñïõñßïõ óôç íçóßäá ÐáëéÜ Óïýäá, Þ ÌáñÜèé êáé ó÷åäéÜóôçêå ç êáôáóêåõÞ äõï áêüìç öñïõñßùí óôç èÝóç Êáëüãåñïò áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ Áêñùôçñßïõ êáé Ðïäïìïýñé (óçìåñéíü ÊáëÜìé) áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ Áðïêïñþíïõ. Ôá äõï ôåëåõôáßá ï÷õñÜ êáôáóêåõÜóôçêáí ôåëéêÜ áñãüôåñá áðü ôïõò Ôïýñêïõò ãéá íá åëÝã÷ïõí ôç íçóßäá áðü ôçí îçñÜ.
Ô
ï 1645 ôá ×áíéÜ ìåôÜ áðü óýíôïìç ðïëéïñêßá ðÝöôïõí óôá ÷Ýñéá ôùí Ôïýñêùí êáé ôï 1669 ïëïêëçñþíåôáé ç êáôÜêôçóç ôçò ÊñÞôçò. Ç Âåíåôßá óõíèçêïëïãåß ìå ôïí üñï íá äéáôçñÞóåé ôéò ï÷õñùìÝíåò íçóßäåò Ãñáìâïýóá, Óïýäá êáé Óðéíáëüãêá. Ç Óïýäá èá áðïôåëÝóåé ðëÝïí ôçí Ýäñá ôùí Âåíåôþí óôçí ÊñÞôç. Ç åíéó÷õìÝíç öñïõñÜ êáé ïé íôüðéïé åðáíáóôÜôåò ìå ôéò ïéêïãÝ-íåéÝò ôïõò èá æÞóïõí êÜôù áðü åîáéñåôéêÜ äýóêïëåò óõíèÞêåò ãéá Ýíá ìåãÜëï äéÜóôçìá ðÜíù óôç íçóßäá, ðáñåíï÷ëþíôáò ôïõò íÝïõò êáôáêôçôÝò ìå ôéò áíÜëïãåò óõíÝðåéåò. ÊáôÜ ôïí ôåëåõôáßï âåíåôïôïõñêéêü ðüëåìï ôï öñïýñéï ôçò Óïýäáò áíôéóôÜèçêå çñùúêÜ ãéá 72 çìÝñåò ãéá íá ðáñáäïèåß óôéò 27 Óåðôåìâñßïõ ôïõ 1715 óôïõò Ôïýñêïõò, áöïý äåí õðÞñ÷å ðëÝïí êáìéÜ åëðßäá. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò ôï ëéìÜíé ôçò Óïýäáò åîáêïëïýèçóå íá ðñïóöÝñåé ôçò õðçñåóßåò ôïõ óôïõò íÝïõò êõñéÜñ÷ïõò ôçò ÊñÞôçò. ¸ãéíå ðïëåìéêüò íáýóôáèìïò, ìüíéìï áãêõñïâüëéï êáé óôáèìüò áíåöïäéáóìïý ôïõ Ïèùìáíéêïý óôüëïõ. 9
ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
ÌåôÜ ôçí Ýêñçîç ôçò ÅëëçíéêÞò åðáíÜóôáóçò ôïõ 1821 õðÞñîå èÝáôñï ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí.
Ô
ï 1867 óôá ðëáßóéá åíüò ðñïãñÜììáôïò åëÝã÷ïõ ôçò ÊñÞôçò áðü Ýíá äßêôõï öñïõñßùí, êáôáóêåõÜóôçêå áðü ôï ×ïõóåúí ÁâíÞ ðáóÜ óôç âïñåéïáíáôïëéêÞ ðëåõñÜ ôïõ õøþìáôïò ôçò ÁðôÝñáò Ýíá áêüìç öñïýñéï, ðïõ åßíáé ãíùóôü ùò ï Êïýëåò ôïõ Óïýìðáóç (Ëï÷ßá). ÁðÝíáíôé áðü ôç íçóßäá ôçò Óïýäáò, óôï ÊáëÜìé, ï Ñåïýö ðáóÜò, åðåêôåßíïíôáò ôéò õðÜñ÷ïõóåò áðü ôï 1646 ôïõñêéêÝò ï÷õñþóåéò, êáôáóêåýáóå ôï 1870 Ýíá ìåãÜëï öñïýñéï, ðïõ ìå ôá óýã÷ñïíá ãåñìáíéêÜ ðõñïâüëá ôïõ åðéôçñïýóå ôçí åßóïäï ôïõ ëéìáíéïý ôçò Óïýäáò. Ôï öñïýñéï
ïíïìÜóôçêå Éôæåäßí ðñïò ôéìÞ ôïõ äéáäü÷ïõ ôïõ Ïèùìáíéêïý èñüíïõ. ÊïíôÜ óôï ìõ÷ü ôïõ êüëðïõ ïñãáíþèçêå ï ìåãÜëïò Íáýóôáèìïò ôçò Ìåóïãåßïõ, ðïëëÜ áðü ôá êôÞñéá ôïõ ïðïßïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ôï óçìåñéíü Íáýóôáèìï ôïõ Åëëçíéêïý Íáõôéêïý. ÊïíôÜ áíáðôý÷èçêå ï ïéêéóìüò Ôïýæëá (áëõêÝò), Þ ÁæéæéÝ, ðïõ áðïéêßóôçêå áðü ôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò êáôïßêïõò ôçò íçóßäáò Óïýäá êáé áðïôÝëåóå ôïí ðõñÞíá ôçò óçìåñéíÞò ðüëçò Óïýäá. Óôá ÷ñüíéá ôçò Êñçôé10
êÞò Ðïëéôåßáò ôï ëéìÜíé ôçò Óïýäáò õðÞñîå ôï ìüíéìï áãêõñïâüëéï ôùí óôüëùí ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí , ðïõ åß÷áí õðü ôçí êçäåìïíßá ôïõò ôï çìéáõôüíïìï êñáôßäéï. Óôç Óïýäá Ýãéíå ç ìåãáëïðñåðÞò õðïäï÷Þ ôïõ ÁñìïóôÞ ôçò ÊñçôéêÞò Ðïëéôåßáò ðñßãêçðá Ãåùñãßïõ ôï 1898. ÔÝëïò ðÜíù óôç íçóßäá ôçò Óïýäáò ðáß÷ôçêå ç ôåëåõôáßá ðñÜîç ôçò ôïõñêéêÞò ðáñïõóßáò óôçí ÊñÞôç ìå ôçí õðïóôïëÞ ôçò óçìáßáò, ðïõ äÞëùíå ôçí åðéêõñéáñ÷ßá ôïõ ÓïõëôÜíïõ óôçí ÊñÞôç óôéò 14 Öåâñïõáñßïõ 1913 êáé ôçí ýøùóç ôçò ÅëëçíéêÞò.
Ê
áôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Äåýôåñïõ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ôï ëéìÜíé ôçò Óïýäáò äéáôÞñçóå ôç ìåãÜëç óôñáôçãéêÞ ôïõ óçìáóßá êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôüóï áðü ôïõò Ãåñìáíïýò, üóï êáé áðü ôéò Óõììá÷éêÝò äõíÜìåéò. Ïé Ãåñìáíïß öñüíôéóáí íá ðñïóèÝóïõí ôá äéêÜ ôïõò ï÷õñùìáôéêÜ Ýñãá óôá Þäç õöéóôÜìåíá óôéò ðåñéï÷Ýò ôïõ ÍáõóôÜèìïõ, ôçò ÌáëÜîáò, ôïõ ÂëçôÝ êáé ôïõ Áñùíßïõ. Ï Ýëåã÷ïò ôçò åéóüäïõ óôï ëéìÜíé ãéíüôáí áðü õðüóêáöåò êáôáóêåõÝò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Êüêêéíïõ ×ùñéïý, üðïõ õðÞñ-
÷áí ìåãÜëá ðõñïâüëá êáé áðïèÞêåò ðõñïìá÷éêþí. Ëßãï ìåôÜ ôç ÃåñìáíéêÞ Êáôï÷Þ åãêáôáóôÜèçêå êáé ðÜëé ï Åëëçíéêüò Íáýóôáèìïò óôá ðáëéÜ êôÞñéá êáé åîáêïëïõèåß íá áðïôåëåß ìéá éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ ìïíÜäá ôïõ Óôüëïõ. Óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ êüëðïõ ôçò Óïýäáò õðÜñ÷ïõí åðßóçò óýã÷ñïíåò ðïëåìéêÝò åãêáôáóôÜóåéò ôùí Áìåñéêáíéêþí êáé Íáôïúêþí äõíÜìåùí, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ôïí éäéáßôåñçò óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò êüëðï ãéá ôéò óçìåñéíÝò ôïõò äñáóôçñéüôçôåò.
ÔÏ ËÉÌÁÍÉ ÔÇÓ ÓÏÕÄÁÓ ÌÅÓÁ ÓÔÏÕÓ ÁÉÙÍÅÓ
ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÕ 28Ç ÅÖÏÑÅÉÁ ÂÕÆÁÍÔÉÍÙÍ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÙÍ ÄÇÌÏÓ ÓÏÕÄÁÓ
Ðëçñïöïñßåò: Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý - 28ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí Áñ÷áéïôÞôùí ÓïõñìåëÞ 24, 73100 - ×áíéÜ ÊñÞôçò Ôçë: 28210 53033, Fax: 2821056118 Êåßìåíá: ÁíäñéáíÜêçò Ìé÷Üëçò, Áñ÷áéïëüãïò ÅðéìÝëåéá: ØáñÜêçò Êþóôáò, Áñ÷áéïëüãïò Êáëëéôå÷íéêÞ åðéìÝëåéá: ÓéãáíÜêçò Ãéþñãïò, ÓõíôçñçôÞò Áñ÷/ôùí Ó÷åäéáóìüò åíôýðïõ: A. ÊïõâáñéôÜêçò Öùôïãñáößåò: ÔïìáæéíÜêçò Ä., Ñïýìåëçò È., ÓôáõñïõëÜêçò Á. Áåñïöùôïãñáößá: ÌáñìáôÜêçò Ê. Åêôýðùóç: ÃñáöéêÝò ÔÝ÷íåò ÃåùñâáóÜêçò - 28210 92482 Éäéáßôåñåò åõ÷áñéóôßåò ðñÝðåé íá áðïäïèïýí ðñïò ôç Äéïßêçóç ôïõ ÍáõóôÜèìïõ ÊñÞôçò ãéá ôçí áìÝñéóôç óõìðáñÜóôáóç êáé âïÞèåéá ôïõ.
H Ýêäïóç ôïõ öõëëáäßïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôï ÄÞìï Óïýäáò