1
B
H U A
S U A
het p o us k voor a h Bau erzoe erhof n a v ond t Feld d n e e o o invl ign?’ E r Charl 16 e is d gs des k doo pril 20 t a ‘W ndaa erkstu en, 1 a e hed profielw teken k het het va r voo
2
1
‘Wat is de invloed van Bauhaus op het hedendaags design?’ Profielwerkstuk van Charlot Felderhof Begeleid door mevrouw S. Nouwen
2016
2
3
Samenvatting Worden na een periode van ongeveer 80 jaar de kenmerken van het Bauhaus nog gebruikt? Het Bauhaus veranderde het ‘industrial’ design definitief. Het Bauhaus werd het symbool van het moderne design in de vorige eeuw. Het Bauhaus Het Bauhaus werd in Weimar op 1 april 1919 door Walter Gropius opgericht. In het Bauhaus zou alles samen komen: architectuur, design, schilderkunst en beeldhouwkunst. Dit wordt ook wel Gesamtkunstwerk genoemd. Deze werd, geïnspireerd door de De Stijl en het Constructivisme, eenvoudiger, moderner en meer industrieel. Er kwamen verschillende kunstenaars lesgeven aan het Bauhaus, waaronder Johannes Itten, kunstpedagoog en schilder. Later verhuisde het Bauhaus naar Dessau en in het laatste jaar, 1933, zat het Bauhaus in Berlijn. Kenmerken van het Bauhaus Gestalttheorie. De Gestalttheorie gaat er vanuit dat er telkens ‘een totaalbeeld’ wordt waargenomen, waarbij het geheel méér is dan de som van de samenstellende delen. Typografie: het Bauhaus bepaalde dat het functionele doel van een typografische layout communicatie was. Zowel de inhoud als het typografisch materiaal moest geordend zijn. Er werd gebruik gemaakt van heldere lijnen. ‘Less is more’ verwijst naar het gebruik van weinig woorden en korte zinnen. De geometrische verhoudingen kwamen ook terug bij het ontwerpen van letters, zoals bij het lettertype Futura. Negatieve ruimte: het begrip negatieve ruimte wordt veel door de kunstenaars uit de Bauhaus periode toegepast. Het betekent dat niet alleen het object een rol speelt, maar ook de ruimte erom heen. Op deze manier kon men ook optische illusies toepassen. De negatieve ruimte is dan ook een vorm. Geometrische abstractie: het kubisme lag aan de basis van de abstracte, geometrische kunst van het Bauhaus. Het gaf de mogelijkheid om een twee-dimensionale weergave van een abstracte ruimte creëren. Kleurenleer: Johannes Itten onderzocht kleuren en kleurcontrasten. De effecten van kleur bracht hij in een kleurencirkel samen die uit 12 stappen bestaat (de Color Star uit 1921). Het vormde de basis voor de kleurentheorielessen in het Bauhaus. Form Follows Function: het principe form follows function is een principe uit het Bauhaus. Dat wil zeggen dat het ontwerp van een product voortvloeit uit of gebaseerd is op de beoogde functie of het uiteindelijk gebruik van het product. Invloed op het hedendaags design Dat er veel veranderd is in de tachtig jaar na Bauhaus heeft ook veel te maken met veranderingen in de wereld. Zo kan men tegenwoordig door de komst van de 3D-printer veel kleinschaliger produceren. Met de 3D-printer is het mogelijk om meer met de wensen van de consument rekening te houden. De ontwerpers zijn meer gaan experimenteren met materialen en ook het gevoel is steeds belangrijker geworden bij het ontwerpen. Minder zakelijk en minder strak dus. Waardoor gesteld kan worden dat het Form Follows Function principe veranderd is in Function Follows Form. Door de ontwerpers Richard Hutten en Maarten Baas te onderzoeken is duidelijk geworden dat de kenmerken nog wel gebruikt worden, maar niet meer zo sterks als Walter Gropius ooit in gedachten had.
Het lettertype dat in dit profielwerkstuk gebruikt is: Futura, ontworpen in de Bauhaus periode.
4
Inhoudsopgave
Samenvatting Inhoudsopgave
3 5
Deel 1 Algemeen 6 1.1 Inleiding 1.2 Leeswijzer 1.3 Onderzoeksvragen 1.3.1 Onderzoeksvraag 1.3.2 Deelvragen 1.4 Hypothese
8 8 9 9 9 9
Deel 2 Wat is Bauhaus? 10 2.1 Geschiedenis van het Bauhaus 2.1.1 Voorgeschiedenis 2.1.2 Het Bauhaus in Weimar 2.1.3 Het Bauahus in Dessau en Berlijn 2.2 Portofolio kunstenaars 2.2.1 Walter Gropius 2.2.2 Johannes Itten 2.2.3Wassily Kandinsky 2.2.4 Marcel Breuer 2.2.5 Ludwig Mies van der Rohe
12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
Deel 3
Kenmerken van het Bauhaus Design
32
3.1 Gestalt principes 3.2 Typografie 3.3 Negatieve ruimte 3.4 Geometrische abstractie 3.5 Kleurenleer 3.6 Form Follows Function
34 38 44 50 54 58
5
Deel 4
Invloed op het hedendaags design
62
4.1 Inleiding 4.2 Richard Hutten 4.3 Maarten Baas
65 66 72
Deel 5 Afsluiting 78
5.1 Conclusie 5.2 Discussie
81 81
Bronnenlijst Bijlage: werkplan
82 88
Losse bijlage: logboek
6
7
1. algemeen
8
1.1 Inleiding In dit profielwerkstuk heb ik onderzoek gedaan naar het Bauhaus. Het leek mij interessant om dit te onderzoeken omdat ik van plan ben om ook een ontwerpopleiding te gaan volgen na mijn eindexamen. Op dit moment ben ik door de eerste selectie gekomen. Het is dus nog spannend of het gaat lukken. Ik heb niet alleen naar het Bauhaus en de docenten van het Bauhaus gekeken. Ik was ook erg benieuwd naar de kenmerken van het Bauhaus. Ik heb door dit profielwerkstuk meer kenmerken gevonden dan ik aanvankelijk dacht te weten. Het was een interessant en leerzaam proces. Aan de hand van deze kenmerken ben ik twee ontwerpers en hun werk gaan onderzoeken om een antwoord te vinden op mijn hoofdvraag. Dat is: Wat is de invloed van het Bauhaus op het hedendaagse design? En ik vind het leuk dat ik door mijn onderzoek twee voorbeelden van ontwerpers heb gevonden die ieder een eigen visie op hun werk hebben. Aan de vormgeving van mijn profielwerkstuk heb ik veel aandacht besteed, om te zorgen dat de grafische weergave van het profielwwerkstuk aansluit bij Bauhaus. Op dit moment vind ik het in ieder geval wel een stroming in de designwereld die bij mij past. Ik ben zelf benieuwd naar de ontwerper die ik zelf misschien zal worden. Zal ik ook kenmerken van het Bauhaus gaan gebruiken in mijn vormgeving? Het is afwachten, maar voor nu sluit ik een leuk onderzoek naar design af met dit profielwerkstuk. Veel leesplezier, Charlot Felderhof
1.2 Leeswijzer Deel
Inhoud
Deel 1
Algemeen: onderzoeksvragen en hypothese
Deel 2
Wat is Bauhaus?
Deel 3
Wat zijn de kenmerken van het Bauhaus design?
Deel 4
Welke invloed heeft Bauhaus op de hedendaagse ontwerpers in zijn algemeenheid? Welke invloed heeft Bauhaus op drie specifieke nader te bepalen ontwerpers?
Deel 5
Afsluiting: conclusie en discussie
9
1.3 Onderzoeksvragen 1.3.1 Onderzoeksvraag Wat is de invloed van Bauhaus op het hedendaagse design?
1.3.2 Deelvragen Wat is Bauhaus? Wat zijn de kenmerken van het Bauhaus design? Welke invloed heeft Bauhaus op de hedendaagse ontwerpers in zijn algemeenheid? Welke invloed heeft Bauhaus op drie specifieke nader te bepalen ontwerpers?
1.4 Hypothese Dit is een onderzoek naar de kenmerken van Bauhaus en de invloed, ongeveer 80 jaar later, op het hedendaags design. De verwachting is dat er nog wel kenmerken terug te vinden zijn bij hedendaagse ontwerpers maar dat door alle veranderingen in de wereld, waaronder bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen, er anders naar het ontwerpen van een product gekeken wordt. Om de te verwachten gelijkenis te onderzoeken zullen twee hedendaagse ontwerpers (groene deel) getoetst worden aan de kenmerken die in het tweede (blauwe) deel van het profielwerkstuk naar voren zullen komen.
Werkplan Zie bijlage 1
10
11
2. Wat is bauhaus?
12
13 Bauhaus is not a style, it is a collection of attitudes. - Jan Tschichold
2.1 geschiedenis van het Bauhaus
14
2.1.1 Voorgeschiedenis In de jaren negentig volgde Duitsland Engeland op als leidende industriële natie. In deze tijden was Duitsland erg nationalistisch en zocht naar een stijl die overeenkwam met de belangrijke positie van Duitsland op de wereldmarkt. Als gevolg hiervan werd in München in 1907 de Duitse organisatie de Deutsche Werkbund (DWB) opgezet. Ze waren geïnspireerd door de welvarende Engelse Arts and Crafts Movement, waarbij Engeland successen bij de industriële productie had weten te bereiken. Het grote verschil tussen de Deutsche Werkbund en de Arts and Crafts Movement was dat de Engelsen machinale productiemethode hadden afgewezen terwijl men in Duitsland hier juist een groot voorstander van was. Twaalf kunstenaars verenigden zich tot de organisatie. Het doel was de veredeling van de productie door de samenwerking van kunst, industrie en ambacht met betrekking tot opvoeding, propaganda en opvatting over de op dit terrein wezenlijke kwesties. Ze wilden dus een betere samenwerking tussen kunstenaars en de
industrie om zo de kwaliteit van de nationale productie te verhogen. In 1912 werd Walter Gropius lid van de Deutsche Werkbund. Hij werd beroemd door zijn ontwerp voor de Fagusfabriek, een fabriek met een glazen voorgevel die niet dragend was. In 1919 had Walter Gropius samen met Van de Velde, een Belgische ontwerper die ook lid was van de DWB, en toenmalig directeur Fritz Mackensen een nieuw idee voor de kunstonderwijsinstellingen in Weimar. Uit de twee kunstonderwijsinstellingen in Weimar vormden ze de Hogeschool voor bouwen en vormgeving: ‘Das Staatliches Bauhaus in Weimar’. In het Bauhaus zou alles samen komen: architectuur, design, schilderkunst en beeldhouwkunst. Dit wordt ook wel Gesamtkunstwerk genoemd. Gropius zijn doel hiermee was om samen het nieuwe gebouw van de toekomst te scheppen: een nieuwe vorm van architectuur.
15
Walter Gropius, Fagusfabriek
16
2.1.2 Het Bauhaus in Weimar Het Bauhaus was de eerste kunstacademie die na de oorlog vernieuwd was. Hierdoor was de Staatliches Bauhaus in Weimar een revolutionaire kunstacademie. Aan het hoofd zat Walter Gropius. Er kwamen verschillende kunstenaars lesgeven aan het Bauhaus. Een van de belangrijkste en meest invloedrijke leraar in deze eerste periodes was Johannes Itten. Hij was een kunstpedagoog en schilder, geboren in 1888 te Zweden. Itten doceerde de verplichte propaedeusecursus: de Vorkurs. Zoals de naam al zegt was het een voorbereidende cursus voor het Bauhaus onderwijs. In zijn Vorkurs leerde Itten zijn leerlingen alles over materialen en hoe die materialen voor konden komen. Bijvoorbeeld hout dat ruw, glad, droog of gegroefd kon zijn. Ook liet hij zijn leerlingen kennis maken met kleur en alles wat daarmee te maken had. Itten is ook wel bekend van zijn kleurencirkel en zijn kleurcontrasten. Dit leerde hij aan zijn leerlingen maar ook de gevoelens die de kleuren bij ze opbrachten. Zijn leerlingen moesten schilderijen analyseren en niet meer natekenen, zoals het tekenonderwijs vroeger was geweest.
Gropius nam de stijl over en werkte ook met gildes. Er waren geen docenten en studenten, maar meesters, gezellen en leerlingen. De slogan van Bauhaus in het begin was dan ook ‘Kunst en ambacht, een nieuwe eenheid’. De slogan veranderde in 1922 naar ‘Kunst en techniek, een nieuwe eenheid’. Bauhaus ging van de Arts and Crafts ambacht naar machines en technologie. Geïnspireerd door de De Stijl en het Constructivisme werd de Gesamtkunst eenvoudiger, moderner en meer industrieel. Leerlingen leerde het ambacht te combineren met de toekomst. Ze werkte met de hand maar moesten ook in hun achterhoofd houden dat het zou kunnen worden geproduceerd door een machine. De producten die ze ontwikkelde waren praktisch en hoefden niet perse worden tentoongesteld. Ze bestuurde de natuur maar ook industriële vormgeving.
“Bij Itten leerde ik voor het eerst iets van de grondslagen van het tekenen,” aldus Paul Citroen. (Paul Citroen en het Bauhaus, z.d.). Een conflict tussen Gropius en Itten over hun tegenstrijdige opvattingen van kunst leidde tot het ontslag van Itten in 1923. Aan het begin van het Bauhaus stond de Arts and Crafts Movement nog heel erg centraal. Morris, een van de belangrijkste Arts and Crafts kunstenaars, wilde afstappen van de industriële productie en weer met de hand gaan werken, maar toch producten massaal produceren. Daarvoor ging hij werken volgens het middeleeuwse systeem: de gildes. De Arts and Crafts wilde ontwerpen en productie samenbrengen.
Het Bauhaus curriculum
17
Pommes et Oranges, Cézanne
Analyse van ‘Pommes et Oranges’, Johannes Itten
18
2.1.3 Het Bauhaus in Dessau en Berlijn In 1925 werden de politieke problemen in Weimar te groot en moest het Bauhaus verhuizen naar Dessau. De Staatliches Bauhaus werd de Hochschule für Gestaltung (Hogeschool voor Vormgeving). Gropius ontwierp voor deze hogeschool in Dessau een schoolgebouw. In het gebouw heeft Gropius de toen der tijd moderne skeletbouw toegepast en ook de vliesgevel kwam hier terug. Het gebouw oogt nog steeds modern nog de geometrische vormen en de grote ruimtes. In Dessau was het Gropius eindelijk gelukt een architectuur richting op te kunnen zetten. Want ondanks dat het Gropius zijn doel was een gebouw van de toekomst te scheppen, ontbrak de architectuur in de eerste jaren van het Bauhaus. Hierna kwam de architectuur heel erg in het middelpunt te staan. De gildeachtige namen als meester, gezel en leerling werden afgeschaft en de docenten waren nu gewoon docenten en de studenten gewoon studenten. Ook werd het leren aan de Bauhaus academie nu ook door de overheid erkend als ‘echt studeren’ op universitair niveau en ontving je aan het einde een diploma.
De leerlingen die al in Weimar waren afgestudeerd van het Bauhaus in Weimar kwamen lesgeven in Dessau met grote namen als Josef Albers en Marcel Breuer. In 1928 gaf Gropius zijn directeurschap over aan Hannes Meyer. Zijn motto voor het Bauhaus was: ‘Wat de mensen nodig hebben in plaats van het verlangen naar luxe.’ Meyer werd afgezet vanwege het opkomende socialisme. Vanaf 1930 leidde Ludwig Mies van der Rohe de academie. Vanwege de socialisten werd in 1932 ook de school in Dessau gesloten. Onder leiding van Mies van der Rohe heeft het Bauhaus nog een jaar kunnen voortbestaan in Berlijn in een oude telefoonfabriek. Op 20 juli 1933 werd het Bauhaus officieel gesloten. Bauhaus docenten als Gropius, Mies van der Rohe, Moholy-Nagy en Breuer vluchtten daarna naar het vrije Amerika. Het Bauhaus blijft daar doorleven onder de naam ‘New Bauhaus Chicago’ opgezet door Moholy-Nagy in 1937.
19
Het Bauhaus gebouw in Dessau, Walter Gropius
20
21
2.2 portfolio bauhaus kunstenaars
22
2.2.1 Walter Gropius 1883-1969 Architect Architectuur gestudeerd in München en Berlijn Van 1919 tot 1928 directeur van het Bauhaus in Weimar en Dessau. Was van 1921 tot 1925 vormdocent in de meubelmakerij. Vanaf 1938 hoofd van de architectuurafdeling van Harvard, Verenigde Staten. Van 1928 tot 1969 actief als architect in Berlijn, Londen en de Verenigde Staten. Bekende ontwerpen: Fagus-fabriek in Alfeld Het Bauhausgebouw in Dessau Meisterhäuser in Dessau Törten woonwijk in Dessau
23
Walter Gropius, Meisterhäuser, Dessau
24
2.2.2 johannes Itten 1888-1967 Schilder en kunstpedagoog Van 1910 tot 1912 Wiskunde en Natuurwetenschappen gestuurd in Bern. Vanaf 1913 gestudeerd aan de kunstacademie van Adolf Hoezel in Stuttgart. In 1916 eerste tentoonstelling ‘Der Sturm’. In 1916 een kunstinstituut opgezet in Wenen. Van 1919 tot 1923 docent aan het Bauhaus. Hij doceerde de Vorlehre die veel invloed heeft gehad op het Bauhaus. Sinds 1920 lid van het oosterse Mazdaznan. Van 1926 tot 1956 directeur geweest van verschillende kunstateliers en –opleidingen. Bekende werken: De Kleurencirkel van Itten
25
Johannes Itten, Color Star
26
2.2.3 Wassily Kandinsky 1866-1944 Schilder Tot 1892 Rechten en Economie gestudeerd in Moskou. Van 1896 studie Schilderen in München. In 1900 kunststudie aan de kunstacademie bij Franz von Stuck. Van 1922 tot 1933 docent aan het Bauhaus. Hij was tot 1925 hoofd van de afdeling Muurschilderen, tot 1927 gaf hij de cursussen ‘analytisch tekenen’ en ‘ abstracte vormenleer’. Van 1927 tot 1933 gaf hij vrije tekenlessen. Kandinsky zijn werken waren vooral abstract, met koelere kleuren en een afstandelijke uitstraling.
27
Wassily Kandinsky, Composition VIII
28
2.2.4 Marcel Breuer 1902-1981 Meubelmaker en architect Studeerde Meubelmakerij aan het Bauhaus van 1920 tot 1924. Van 1925 tot 1928 docent Meubelmakerij aan het Bauhaus. Vanaf 1937 professor voor architectuur aan Harvard, Verengide Staten. van 1925 tot 1981 actief als binnenhuisarchitect en meubelmaker in Dessau, Berlijn, Londen en New York. Bekende ontwerpen: de Wassily chair de S32 chair
Marcel Breuer, S32 Chair
29
Marcel Breuer, Wassily chair
30
2.2.5 Ludwig Mies van der Rohe 1886-1969 Architect Van 1904 actief als architect. Vanaf 1904 tot 1907 studie aan de kunstnijverheidsschool. Van 1930 tot het einde van het Bauhaus in 1933 directeur geweest van het Bauhaus. Hij gaf in die tijd architectuur aan de ouderejaars. In 1937 verhuist hij naar de Verenigde Staten waar hij actief blijft als architect. Bekende onterwerpen: Barcelona paviljoen Barcelona chair Seagram Building, New York
Ludwig Mies van der Rohe, Barcelona paviljoen
31
Ludwig mies van der Rohe, Barcelona chair
32
33
3. kenmerken VAN het bauhaus design
34
3.1 Gestalt principes
35
3.1 De Gestalt principes: het principe van de eenvoud als basis van waarneming Het Bauhaus dat teruggreep naar de eenvoud van de vorm maakte gebruik van de Gestalttheorie. Gestalt is het principe van de eenvoud als basis van de waarneming. Het van oorsprong Duitse begrip ‘Gestalt’ (gedaante, figuur, vorm) gaat over hoe de dingen worden waargenomen. ‘We zien niet precies wat er te zien is, maar we maken er wat van’. Wanneer men bijvoorbeeld een groep objecten ziet, dan ervaart men die als één geheel voordat het als individuele objecten gezien wordt. Het belangrijkste idee achter de gestaltprincipes gaat over de waarneming (perceptie) en wat de producten visueel vertellen. In de jaren twintig van de vorige eeuw heeft een groep psychologen en psychiaters gewerkt aan een theorie over de wijze waarop vormen in ons hoofd geordend worden. Er is toen een aantal principes vastgesteld die heel wat verklaren.
Principe van continuïteit Gelijkvormige objecten worden samengevoegd als ze een gelijke beweging of bestemming hebben. Onze ogen / oren / hersenen hebben de neiging om door te gaan in een beweging / waarneming.
Principe van sluiting Ontbrekende delen worden toch waargenomen om een compleet beeld te zien. Dingen met een zichtbare contourlijn worden als een geheel gezien. Dingen die doorkruist worden door een lijn worden als aparte elementen waargenomen. We zien een vierkant, maar de lijn is helemaal niet gesloten. We maken figuren af, zodra we een idee hebben wat het kan worden.
Principe van eenvoud De Gestalttheorie gaat er vanuit dat er telkens ‘een totaalbeeld’ waargenomen wordt, waarbij het geheel méér is dan de som van de samenstellende delen. Er wordt eerder één geheel,
samengesteld beeld gezien dat uit eenvoudigere onderdelen bestaat. Elementen die dicht bij elkaar liggen worden als eenheid beschouwd. Voorbeeld: men ziet niet vier palen met een plank er bovenop, maar er wordt een tafel waargenomen.
Principe van gelijkenis Elementen die op elkaar lijken worden bij elkaar gezet en als een geheel gezien. Overeenkomst kan zitten in kleur, vorm, beweging of grootte. Een gelijke achtergrondkleur is een van de meeste effectieve manieren om dingen te ordenen.
Principe van de figuur-achtergrond scheiding Dit principe gaat uit van de neiging die men heeft om de voorgrond en achtergrond als twee aparte objecten te benaderen, die ieder apart bekeken worden (verschillende focus). Alles wat niet meteen een figuur lijkt te zijn is dan de achtergrond. Maar wanneer de achtergrond ook een object lijkt te zijn ontstaan visuele effecten. Zeker wanneer er ook nog symmetrie mee gaat doen.
36
El Lissitzky, Beat the Whites with the Red Wedge
37
Bauhaus Archiv
Bauhaus magazine, tweede jaargang, 1928
38
3.2 typografie
39
3.2 Typografie Het Bauhaus bepaalde vier elementaire elementen voor een typografische communicatie. Het doel van een typografische layout was communicatie (zeer functioneel dus). Communicatie moest in de kortste, eenvoudigste, meest zichtbare vorm verschijnen. Zowel de inhoud moest geordend zijn als het typografisch materiaal zelf. Tekst is net zo belangrijk als foto’s voor het creëren van evenwicht, de verhouding tussen voorgrondfiguur en achtergrond en tekst moest een pad voor het oog zijn om te volgen.
Heldere lijnen Korte woorden en zinnen zijn beter geschikt om aan te sluiten bij de geometrische lijnen. Of ze nu horizontaal of verticaal zijn. Het font dat gebruikt wordt is non-decoratief en clean en eenvoudig om te lezen. Letters moeten zowel heel erg klein als heel erg groot te lezen zijn.
Less is more Het proces van waarneming hangt af van de horizontale of verticale ordening van teksten. Door bijvoorbeeld woorden met elkaar te laten lijnen worden hoeken meer benadrukt in het creëren van duidelijkheid in de teksten. In teksten is het beter om met weinig woorden en korte zinnen te werken, dat wordt beter onthouden dan langere teksten: less is more.
Geometrische verhoudingen De geometrische bouwstenen (cirkels, triangels en vierkanten) kwamen niet alleen terug in designproducten en schilderijen, maar werden ook door lettertype-ontwerpers gebruikt zoals bij de lettertypes Universal en Futura (het lettertype voor de teksten in dit profielwerkstuk). In deze letters zijn de geometrische verhoudingen terug te vinden. Opvallend is dat alle letters even hoog zijn, zodat ze bijvoorbeeld makkelijk in een vierkant passen.
Lettertype en vormen Door letters als vormen te zien. Door te spelen met de grootte en de plaatsing van de letters in combinatie met de kleur van de woorden of zinnen had veel impact. Het was in het Bauhaus de gewoonte om de lijnen en regels op een asymmetrische of diagonale wijze te plaatsen.
40
Herbert Bayer, Ontwerp voor muurschildering
41
Herbert Bayer, Kandinsky poster zum 60. Geburtstag
42
Paul Renner Futura lettertype
43
Piet Zwart Uit ‘Trip-reclameboek’, 1931
44
3.3 negatieve ruimte
45
3.3 Negatieve ruimte Negatieve ruimte is de ruimte tussen een object, om rondom een object maar is niet onderdeel van het object zelf. Het is het tegenovergestelde van de vorm zelf en kan tegelijkertijd helpen om de grenzen van de echte vorm weer te geven. Een ontwerper weet dat de ruimte om een object net zo belangrijk is als het object zelf. Het brengt balans in de compositie. Negatieve ruimte is niet alleen voorbehouden voor kunst. Het wordt ook gebruikt bij fotografie, schilderen, graphic design, beeldhouden etc.
lijken, maar wanneer de negatieve ruimte ook als een essentieel element meedoet zal de compositie meer succesvol zijn. Het werk van Piet Mondriaan is hier een goed voorbeeld van. Hij gebruikt negatieve ruimte om een hiërarchie te creëren. Kijkers gebruiken als focuspunt de grote rode rechthoek, de gele en blauwe vormen staan op een tweede plaats in de volgorde. Het Bauhaus gebruikt zwarte outlines met primaire kleuren, waarbij de witte ruimtes de negatieve ruimtes zijn.
Fotografie
Design
Negatieve ruimte kan helpen dat een iets minder mooie compositie in een keer een mooie weergave wordt. Het helpt de fotograaf om de ruimte anders te zien. Het geeft ademruimte door ervoor te zorgen dat het oog ergens even kan rusten. In de kunst van Bauhaus is het een gegeven dat de omgevingsruimte erg belangrijk is. Zo is in de foto van de roltrap (zie pagina 48, 49). De witte muur neemt het grootste gedeelte van de afbeelding in beslag. Hierdoor wordt de vrouw een focuspunt. Door aandacht voor de negatieve ruimte te hebben ontstaat een krachtige compositie. De ontwerpers uit het Bauhaus durfden ook makkelijk ruimtes leeg te laten om zo een nog krachtiger beeld te creëren.
De term ‘negatieve ruimte’ is bij design een beetje misleidend maar negatieve ruimte kan als een hulpmiddel door het design heen gezien worden. Hierdoor hoeft de kijker niet ‘heel hard te werken’ om alles te begrijpen. Het kan de kijker zelfs uitlokken om langer te blijven kijken naar het object. Negatieve ruimte heeft een grote impact op de compositie en hoe het product visueel wordt gewaardeerd. Zo kan ook gesteld worden dat wanneer een design te weinig negatieve ruimte heeft deze al snel te vol kan lijken.
Patronen en illusies Het menselijk brein gebruikt patronen en ruimte om een object in beeld te krijgen. Optische illusies ‘kietelen’ het brein door iets in beeld te brengen dat niet waar is. In verschillende illusies gebruikt de kunstenaar/ontwerper de negatieve ruimte om het brein dus een beetje voor de gek te houden.
Focuspunten Het idee van de negatieve ruimte is om te focussen op de essentiële elementen van het design. Door de negatieve ruimte wordt het oog naar de positieve ruimte gedwongen. Wanneer er teveel elementen zijn kan het design te druk
Careth Chang, Sight for sore eyes
46
Piet Mondriaan,
Bauhaus
Compositie in rood, blauw en geel
Trappenhuis in Mondriaan stijl
47
Victor Varsily, Zebras
48
Bernie Raffe, Negative space
49
50
3.4 Geometrische Abstractie
51
3.4 Geometrische abstractie Dit is gebaseerd op het gebruik van simpele, geometrische vormen in composities. Het kubisme lag aan de basis van abstracte, geometrische kunst. El Lissitzky bracht de principes van het constructuvisme in het Bauhaus curriculum.
Geometrie De focus op het tweedimensionale aspect veranderde de verhouding tussen vorm en ruimte. Geometrische abstractie wordt omlijnd door zwarte lijnen, variĂŤrend in dikte. Deze benadering is niet alleen in vormgeving en kunst gebruikt maar is ook toegepast als versieringsdoel in architectuur. Wasily Kandinsky, Paul Klee, Johannes Itten, Oskar Schlemmer, Lazlo Moholy-Nagy, en Josef Albers waren aanhangers van de pure geometrische vorm.
Inlvoed van het kubisme Het kubisme veranderde de traditionele benadering om vormen en hun omgeving visueel weer te geven in een illusionistische perspectieve ruimte. Het kubisme introduceerde het twee-dimensionaal weergeven van een abstracte ruimte en geconstrueerde elementen van de compositie. De vrijheid om te experimenteren met verschillende materialen en de relatie tussen verschillende compositieonderdelen, resulteerde in collages van gelijmd papier die de platheid van de afbeelding onderbouwden.
Wassily Kandinsky, Composition X
52
Reproductie Josef Albers, Nestling Tables
53
Micheal Ubbesen Jakobsen, Bauhaus Bike
bronnenlijst
54
3.5 Kleurenleer
55
3.5 Kleurenleer Johannes Itten: ‘kleur is leven’. Zoals een vlam licht produceert, zo produceert licht: kleur. Er zijn drie basis taken die Johannes Itten belangrijk vond op het Bauhaus. Hij vond dat zijn lessen de studenten in staat zouden moeten stellen om de creatieve aspecten van het individuele talent bij de studenten omhoog zou halen. Ten tweede zouden zijn lessen de stappen in hun carrière moeten vervroegen. Tenslotte zouden de lessen een voorbereiding zijn op hun toekomst als ontwerper. Itten zag zeven verschillende contrasteffecten in kleur. Ten eerste is er een puur kleurcontrast wanneer pure kleuren in een compositie samen geplaatst werden. Wanneer de kleuren levendiger zouden moeten zijn dan kon er meer zwart en/of wit bij gedaan moeten worden. Dan is er het licht en donker contrast. Het koud en warm contrast is het meest waarneembaar wanneer blauw/groen wordt gemengd met oranje/rood. Het complementair effect zorgt ervoor dat twee kleuren die tegenover elkaar staan door te worden gemengd een grijze kleur krijgen. Met het simultaan contrast wordt bedoeld dat iedere pure kleur het tegenovergestelde verwacht. Het zesde effect is het contrast in kwaliteit. Er is een contrast tussen saaie en heldere kleuren. Het laatste effect is het contrast in hoeveelheid. Gebieden met een verschillende kleur en vorm contrasteren goed. Alle effecten hebben geresulteerd in een kleurencirkel die uit twaalf stappen bestaat. Itten ontwierp de Color Star in 1921. Het laat de 12 hoofdkleuren langzaam naar wit en zwart gaan. Het vormde de basis voor de kleurentheorie lessen in het Bauhaus.
Johannes Itten, Kleurenleer
56
B
H U A
S U A
57
Eugen Batz, Oefening voor kleurentheorie cursus
58
3.6 form follows function
59
3.6 Form follows function Form Follows Function (vorm volgt functie) is sinds het begin van de 20e eeuw een principe in de moderne architectuur en industriële vormgeving, dat inhoudt dat het ontwerp van een bouwwerk of product voortvloeit uit of gebaseerd wordt op de gewilde functie of het uiteindelijk gebruik. Het doel van Bauhaus was het samenbrengen van design met de industrie om vervolgens te zorgen voor goed ontworpen designproducten voor de massa. Het Bauhaus heeft niet alleen invloed gehad op design en architectuur op internationaal niveau; het veranderde ook het concept van design opleidingen door de design benadering ‘Form Follows Function’ te integreren in de eigen onderwijsvisie. Ook de design academy in Eindhoven gaf les aan haar studenten volgens dit principe. Dat deed deze school al tot ver in de negentiger jaren van de vorige eeuw. De Form Follows Function filosofie veranderde design, architectuur, reclame, typografie, interieurs. De missie van het Bauhaus om iedereen een artistiek design te bieden was een groot succes.
60
Louis Sullivan Wainwright Building
61
62
63
4. invloed op het hedendaags design
64
65
4.1 Inleiding Bauhaus veranderde het ‘industrial’ design definitief. Het verdreef de overdadige decoraties tot heldere functionele belijningen. Functie werd het belangrijkste: form follows function. Terwijl er vergelijkbare bewegingen waren zoals de Stijl, werd het Bauhaus het symbool van het moderne design in de vorige eeuw. Verschillende designacademies volgden daarna de opzet die ontwikkeld was in Bauhaus.
Hedendaags design Zijn na een periode van bijna 80 jaar de kenmerken van Bauhaus nog aanwezig? In dit hoofdstuk wordt onderzocht hoe en in hoeverre deze kenmerken nog door hedendaagse designers worden gebruikt. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat er een aantal grote veranderingen zijn geweest, zoals de technologische ontwikkelingen, waardoor het ontwerpen nieuwe mogelijkheden heeft gekregen.
Van serieproducties naar 3D-printer Van het produceren in series, zoals in de Bauhausperiode, is men nu in staat om met de nieuwe technieken (zoals de 3D-printer) veel kleinschaliger te produceren. Omdat men niet meer in grote hoeveelheden hoeft te produceren en eigenlijk alleen nog maar de grondstof hoeft te vervoeren, in plaats van de producten, is er over de hele breedte veel aan het verschuiven. Mede door kleine producties kan er veel meer op de klant gericht geproduceerd worden. Daarmee kan ook steeds beter voldaan worden aan de wens van de consument, die niet meer overtuigd wil worden door middel van marketing om een product wel of niet aan te schaffen, maar een consument die zijn verlangens en behoeftes in producten vertaald ziet worden in producten die in de winkel liggen.
function follows form Het principe van Form Follows Function principe is steeds meer losgelaten. Niet de functie maar de consument is steeds meer centraal komen te staan. Door het observeren van menselijk gedrag kan men zich beter inleven in de consument. Het product dat op basis van deze inzichten ontwikkeld wordt, wordt vervolgens verkocht door zijn verhaal. Marcel Wanders ontwerpt in 1995 een met touwen geknoopte stoel, waar ook echt op gezeten kan worden. De vorm is belangrijker dan de functie: Function Follows Form.
66
67 “One of the most important aspects or features of a product is that it is functional. That’s why I became a designer and not a sculptor or artist. - Richard Hutten
4.2 Richard Hutten
68
4.2 Richard Hutten 1967 In 1991 is Richard Hutten afgestuurd aan de Design Academy in Eindhoven. In datzelfde jaar is hij zijn eigen design studio begonnen en heeft aan verschillende projecten gewerkt zoals meubels en producten ontwerpen en aan verschillende tentoonstellingen. Verder heeft Hutten een samenwerking met Droog Design, Moooi Design en verschillende andere bedrijven. Droog Design is een grote naam in de Dutch Design. Zij zijn al sinds de jaren 90 bezig om steeds weer vernieuwend te zijn. ‘Vandaag de dag, gaat Droog Design nog steeds verder met het ontwikkelen van nieuwe concepten, producten, ruimtes, evenementen en de sociale communicatie. Schoonheid en ervaring met minimale bedoelingen en altijd met een twist en respect voor dat wat er al bestaat. Not so much less is more, as less and more.’ (Droog Design, z.d.) Droogdesign bouwt met de minimaliteit en en ‘less is more’ door op het bouwhuis. Ook de Design Academy hanteerde in de tijd van Hutten verschillende kenmerken van het Bauhaus in hun onderwijs.
No sign of design Als deel van zijn afstuderen introduceerde Hutten ‘No Sign of Design’. Het was een anti-beweging tegen het design wat er heerste; decoratief. Zijn Design onder de naam ‘No Sign of Design’ was simpel en functioneel, maar ook lichtelijk humoristsich op het toemalige design voor schut te zetten. Zijn ontwerpen voldoen aan het functionalisme.
Domoor Mok Een bekend ontwerp van Hutten is de Domoor Mok, een eigenwijze mok met twee reusachtige oren. Een drinkbeker gemaakt voor kinderen, maar vooral voor kinderen met een verstandelijke beperking. De vorm volgt de functie. De functie van dit ontwerp ik een mok, die voor kinderen makkelijk vast te houden is en niet snel kapot gaat. Verder spelen de gaten in de oren van mok mee voor de vorm; een principe van eenvoud.
centraal museum stoel Ook deze stoel is weer simpel en functioneel. De stoel evolueert in de Bauhaus periode van gebruiksvoorwerp naar een unifiform massaproduct, om in onze tijd uit te groeien tot een uniek kunstproduct.
Conclusie Zoals Hutten al zegt op de vorige pagina, is hij altijd bezig met functionele producten en daarmee functionele kunst. Bij hem volgt de vorm de functie; een van de belangrijkste kenmerken van het Bauhaus. De ontwerpen van Hutten zijn allemaal óf van één natuurlijk materiaal gemaakt, óf in één bepaalde kleur. Hierdoor heeft het design van Hutten een simplistische uitstraling. Daarbij past Hutten ook de gestalt principes toe. Hutten dus past de kenmerken van het Bauhaus toe.
69
Domoor mok, Richard Hutten
70
No Sign of Design, Richard Hutten
71
Centraal Museum Stoel, Richard Hutten
72
73
4.3 Maarten Baas
74
4.3 Maarten Baas 1978 Maarten Baas is net zoals Hutten afgestudeerd van de Design Academy in Eindhoven. Met zijn afstudeerproject ‘Smoke’ is hij in 2002 beroemd geworden. Zijn werk staat bekend als rebels, humoristisch, intellectueel, theatraal en artistiek. In de design wereld werkt hij autonoom. Zijn werk is nu vooral te zien in grote musea als MoMa, het Stedelijk museum, het Rijksmuseum. Ook is hij opgenomen in prive collecties van bekenden van Brad Pitt tot Kanye West en van Louis Vuitton tot Swarovski.
Smoke Chair Maarten Baas heeft Smoke opgezet voor zijn afstuderen aan de Design Academy. Hij was geïnteresseerd in producten die al beschadigs en veel gebruilt waren. Hij vond dat dat de producten een nieuwe en interessantere uitstraling kreeg. Hij gelooft er dus in dat producten een geschidenis hebben die mooier is geworden door het menselijk gebruik. Hij vind dit soort producten veel interessanter dan de perfecte, op elkaar lijkende producten die komen van de lopende band. Voor zijn afstuderen heeft Baas verschillende barok-achtige stoelen en stoelen en tafels van de IKEA in brand gestoken, om er daarna met lak overheen te gaan. De stoelen zijn niet heel functioneel door de broosheid van het hout. Ook volgt de functie uit de vorm.
Real time Maarten Baas presenteerde dit project op de designweek van Milan. De klok wordt vervangen door een filmpje waarbij iemand de tijd schildert of tekent. Op de 12 uur duurdende filmpjes blijven dezelfde mensen bewegen 12 uur lang bewegen om de klok maar te blijven tekenen. Ook zijn de lijnen van Baas grillig en niet stral
Clay furniture De meubels zijn ontstaan doordat Baas gekleurde klei over de stalenbuis constrcutie heeft gevouwd. De stoel onstaat doormiddel van toeval. Iets wat in het Bauhaus helemaal niet het geval was. De stoel ziet er niet stabiel uit en nodigt ook niet uit om te komen zitten. Elke stoel is met de hand gemaakt.
Conclusie In tegenstelling tot Richard Hutten sluit het werk van Baas niet aan op de Bauhaus kenmerken. Veel van zijn ontwerpen zijn niet functioneel, maar mooi om naar te kijken. Ook is hij helemaal niet bezig met geometrische abstractie, maar eerder met grillige lijnen en vormen. Bij Baas zien we dus de Bauhaus kenmerken niet terug.
75
Clay Furniture, Maarten Baas
76
Smoke Chair, Maarten Baas
77
Real Time,
Real Time,
Maarten Baas
Maarten Baas
78
79
5. afsluiting
80
81
5.1 Conclusie Er is door het Bauhaus veel veranderd. Niet alleen is design voor een grotere massa bereikbaar geworden. Er is ook een onmiskenbare signatuur vanuit het Bauhaus. Met behulp van de Gestaltprincipes werd design ontdaan van allerlei poespas, de typgrafie werd ook steeds transparanter en stond in dienst van het overdragen van de boodschap (communicatie). Door gebruik te maken van de ‘negatieve ruimtes’ rondom een object en door toepassen van geometrische abstracties ontstonden design producten die een eigen signatuur droegen: strakke belijningen, primaire kleuren. Door het principe Form Follows Function dat door het Bauhaus werd gevolgd ontstonden er producten die duidelijk de functie ervan lieten zien: what you see is what you get. Wanneer er naar het hedendaags design gekeken wordt is het duidelijk dat de Bauhaus principes nog wel aanwezig waren tot de negentiger jaren op de designopleidingen maar dat door allerlei andere factoren het design toch veranderd is. Dat is ook zichtbaar in de ontwerpen van Richard Hutten en Maarten Baas (als voorbeelden van hedendaagse designers). De principes van het Bauhaus worden niet meer bewust toegepast omdat ook het Form Follows Function principe is losgelaten. De consument is immers centraal komen staan, niet de functie van de producten. Gevoel is steeds belangrijker aan het worden in de ontwerpen van de hedendaagse ontwerpers.
5.2 Discussie In de 80 jaar na Bauhaus is er veel meer gebeurd dan wat in dit profielwerkstuk onderzocht is. Zo zijn de tussenliggende periodes niet onderzocht. Dat kan ook niet in de 80 uur die voor een profielwerkstuk staat. Wat naar voren is gekomen is erg interessant om daar in een vervolgstudie (industrieel ontwerpen) mee verder te gaan: om te kijken welke Bauhaus kenmerken ik misschien toch ga gebruiken omdat ik er nu veel meer over weet.
82
Bronnen
83
Sites Arts-and-craftsbeweging. (2015, 31 december). Geraadpleegd op 29 december 2015, van https:// nl.wikipedia.org/wiki/Arts-and-craftsbeweging Bauhaus. (2007, 30 mei). Geraadpleegd op 6 januari 2016, van http://www.scholieren.com/samenvatting/27014 The Bauhaus. (z.d.). Geraadpleegd op 6 januari 2016, van http://www.designishistory.com/1920/the-bauhaus/ Bauhaus. (z.d.). Geraadpleegd op 31 december 2015, van http://kunst-modernisme.blogspot.nl/p/bauhaus.html Bauhaus Berlin. (z.d.) Geraadpleegd op 5 januari 2016, van http://bauhaus-online.de/en/atlas/das-bauhaus/idee/bauhaus-berlin Bauhaus Dessau. (z.d.) Geraadpleegd op 5 januari 2016, van http://bauhaus-online.de/en/atlas/das-bauhaus/idee/bauhaus-dessau Bauhaus Weimar. (z.d.) Geraadpleegd op 31 december 2015, van http://bauhaus-online.de/en/atlas/das-bauhaus/idee/bauhaus-weimar Borteh, L. (z.d.). Bauhaus. Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www.theartstory.org/ movement-bauhaus.htm Deutsche Werkbund – Archipedia. (z.d.). Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www. architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?id=174 Deutscher Werkbund. (2014, 22 augustus). Geraadpleegd op 29 december 2015, van https://nl. wikipedia.org/wiki/Deutscher_Werkbund Deutscher Werkbund. (1907-1934). (2016, 9 januari). Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www.kunstbus.nl/architectuur/deutscher-werkbund.html Directors. (z.d.) Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://bauhaus-online.de/en/atlas/das-bauhaus/idee/direktoren Form follows function. (2015, 24 augustus). Geraadpleegd op 5 januari 2015, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Form_follows_function Form follows function. (2013, 16 januari). Geraadpleegd op 9 maart 2016 via: http://blog.visual. ly/six-lessons-from-the-bauhaus-masters-of-the-persuasive-graphic/ Johannes Itten. (2009, 1 oktober). Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www.kunstbus.nl/kunst/johannes+itten.html
84
Lijst van Europese kunststromingen. (2015, 7 november). Geraadpleegd op 4 januari 2016, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Europese_kunststromingen Kunst van het vormgeven. (2014, 23 juni). Geraadpleegd op 20 januari 2016, van http://www. uitzendinggemist.net/aflevering/205898/Kunstlicht_next.html# Ludwig Mies van der Rohe, 1886-1969. (2013, 30 september). Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www.kunstbus.nl/architectuur/ludwig+mies+van+der+rohe.html Maarten Baas. (z.d.). Geraadpleegd op 22 maart 2016, via http://rossanaorlandi.com/designers/ marteen-baas/ Marcel Breuer. (2013, 27 september). Geraadpleegd op 4 januari 2016, van http://www.kunstbus. nl/architectuur/marcel+breuer.html No Sign of Design. (z.d.). Geraadpleegd op 21 maart 2016, vanvhttp://www.lensvelt.nl/product/ stoelen/no-sign-design/ Over waarneming en Gestalt. (z.d.). Geraadpleegd op 12 maart 2016, via http://speechen.nl/ over-waarneming-en-gestalt/ Richard Hutten. (2016, 29 februari). Geraadpleegd op 21 maart, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Richard_Hutten Richard Hutten. (2008, 12 juli). Geraadpleegd op 21 maart, van http://www.kunstbus.nl/design/ richard+hutten.html Richard Hiutten. (z.d.) Geraadpleegd op 21 maart 2016, van http://www.moooi.com/designers/ richard-hutten Richard Hutten. (z.d.). Geraadpleegd op 21 maart 2016, van http://www.richardhutten.com/index2.html Velden, E. van. (z.d.). Bauhaus – archipedia. Geraadpleegd op 29 december 2015, van http:// www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?id=7140 Vree, J. de. (z.d.). Bauhaus. Geraadpleegd op 6 januari 2016, van http://www.joostdevree.nl/shtmls/bauhaus.shtml Walter Gropius. (2008, 21 september). Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www. kunstbus.nl/architectuur/walter+gropius.html Wassily Kandinsky. (2011, 15 augustus). Geraadpleegd op 5 januari 2016, van http://www.kunstbus.nl/kunst/wassily+kandinsky.html
85
Who are we. (z.d.). Geraadpleegd op 21 maart 2016, van https://www.droog.com/droog/ William Morris. (2009, 28 december). Geraadpleegd op 29 december 2015, van http://www. kunstbus.nl/design/william+morris.html
Boeken Droste, M. (2011). Bauhaus, Bauhaus Archiv 1919-1933. Keulen: Taschen Hertog, P. den. (2003). Kunst op Niveau (2de editie, 2de druk). Arnhem: LAMBO bv
Afbeeldingen ADGB building. Verkrgen op 20 maart 2016, via http://architectuul.com/architecture/adgb-trade-union-school ADGB building. Verkregen op 20 maart 2016, via http://misfitsarchitecture.com/tag/hannes-meyer/page/2/ Analyse ‘pommes et oranges’. verkregen op 29 december 2015, via http://kunst-modernisme.blogspot.nl/p/bauhaus.html Bauhaus bike. Verkregen op 21 maart 2016, via http://www.treehugger.com/bikes/baubike-is-tribute-to-bauhaus.html Bauhaus gebouw in Dessau 1. Verkregen op 30 december 2015, via http://www.architecturaldigest.com/story/bauhaus-museum-competition Barcelona chair. Verkregen op 20 maart 2016, via http://freshersmag.com/mies-van-der-rohes-barcelona-chair-2/ Barcelona paviljoen. Verkregen op 20 maart 2016, via http://www.bouwalmanak.nl/moderne-architectuur-barcelona/ Bauhaus gebouw in Dessau 2. Verkegen op 30 december 2015, via https://www.studyblue.com/ notes/note/n/untitled-flashcards/deck/2474055 Compositie in rood, blauw en geel. Verkregen op 20 maart 2015, via http://www.georgelampe. com/nl/recensies/piet-mondriaan-painting-with-space/
86
Composition X. Verkregen op 21 maart 2016, via https://en.wikipedia.org/wiki/Wassily_Kandinsky Curriculum van het Bauhaus. Verkegen op 30 decmeber 2015, via http://ospublish.constantvzw. org/images/take-as-much-as-you-want/026-bauhaus_curriculum_1922 Deutsche Werkbund. Verkregen op 29 december 2015, via http://www.arthistoryarchive.com/ arthistory/european/German-Art-Movements-of-the-Early-20th-Century.html Domoor mok. Verkregen op 21 maart 2016, via http://www.flinders.nl/domoor Fagus fabriek. Verkregen op 29 december 2015, via http://www.stedentripper.com/blog/4631/ nieuwe-europese-unesco-werelderfgoederen/ Futura lettertype. Verkregen op 20 maart 2016, via http://mattmadesign.com/works/futura-font-typographic/ Geschiedenis van het Bauhaus. Verkregen op 20 maart 2016, via http://www.dotandbo.com/designdistrict/2015/05/roll-call-the-best-of-the-bauhaus/ Hannes Meyer. Verkregen op 30 december 2015, via http://thecharnelhouse.org/2013/08/10/ hannes-meyer/ Johannes Itten. Verkregen op 30 december 2015, via http://www.wikiwand.com/de/Johannes_Itten Kandinsky poster. Verkregen op 20 maart 2016, via https://wemovieblog.wordpress. com/2013/10/21/memento_poster/ Kleurencirkel van Itten. Verkregen op 30 december 2015, via http://kunstbymeforschool.blogspot. nl/2013/02/johannes-itten.html Kleurenleer Johannes Itten. Verkregen op 21 maart 2016, via http://www.litmir.net/br/?b=12689&p=1 Ludwig Mies can der Rohe. Vekregen op 30 december 2015, via http://www.slideshare.net/ijasvindersingh/miles-van-der-rohe Maarten Baas. Verkregen op 21 maart 2016, via http://www.nssmag.com/en/art-design/7075/ maarten-baas-louis-vuitton-objets-nomades Marcel Breuer. Verkregen op 20 december 2015, via http://www.design-museum.de/en/collection/ biographies-of-designers/detailseiten/marcel-breuer.html Meisterhäuser. Verkregen op 20 maart 2016, via http://bauhaus-online.de/atlas/werke/meisterhaeuser-dessau
87
Negative space. Verkregen op 20 maart 2016, via http://digital-photography-school.com/another-great-example-using-negative-space/ Nestling tables. Verkregen op 21 maart 2016, via http://www.dwell.com/photo/282241/set-fourjosef-albers-bauhaus-tables No Sign of Design. Verkregen op 21 maar 2016, via http://www.eandy.com/exhibitions/1998/ richard_hutten_no_sign_of_design_exhibition/ Oefening voor kleurentheorie cursus. Verkregen op 21 maart 2016, via http://www.moma.org/explore/inside_out/2010/01/20/lessons-from-the-bauhaus Ontwerp voor muurschildering. Verkregen op 20 maart 2016, via http://www.dwell.com/ event-spotlight/article/final-weekend-bauhaus-moma Richard Hutten. Verkregen op 21 maart 2016, via https://www.woont.com/en/Designers/Richard-Hutten-6616 Pommes et Oranges. Verkregen op 30 december 2015, via https://www.ibiblio.org/wm/paint/ auth/cezanne/sl/pommes-oranges/ Porotofolio Bauhaus kunstenaars. Verkegen op 20 maart 2016, via https://www.flickr.com/photos/87334865@N08/8565505861 Sight for sore eyes. Verkregen op 20 maart 2016, via http://illusion.scene360.com/design/65412/ can-you-read-the-words/ Smoke Chair. Verkregen op 22 maart 2016, via http://www.domusweb.it/en/design/2009/04/20/ real-time-clock-movies-by-maarten-baas.html Trappenhuis in Mondriaan stijl. Verkregen op 20 maart 2016, via http://gmadesigns.deviantart. com/art/Bauhaus-Lines-265675540 ‘Trip-reclameboek’. Verkrgen op 20 maart 2016, via https://gindunscombe.wordpress. com/2013/04/08/posters-in-the-netherlands/ Wainwright Building. Verkregen op 21 maart 2016, via https://201designvlee.wordpress. com/2012/10/06/post-modernism-form-follows-function/ Walter Gropius. Verkregen op 30 december 2015. via http://www.thefamouspeople.com/profiles/ walter-gropius-7109.php Wassily Kandinsky. Verkregen op 30 december 2015, via https://www.thinglink.com/ scene/372773241804029953 Zebras. Verkregen op 20 maart 2016, via http://www.dreweatts.com/cms/pages/lot/13771/214
88
werkplan
89
Bijlage: Werkplan Onderzoeksvraag
Wat is de invloed van Bauhaus op het hedendaags design?
Deelvragen
Wat is Bauhaus? Wie zijn de kunstenaars/architecten/designers van Bauhaus? Wat zijn de kenmerken van Bauhaus? Welke invloed heeft het Bauhaus op twee specifieke nader te bepalen kunstenaars?
Hypothese
Het hedendaags design heeft zich vooral laten inspireren door het Bauhaus en is nu niet meer zo letterlijk bezig met Bauhaus idealen.
Werkwijze
Informatie zal worden verkregen via bronnen als boeken en sites over: a. het design in de tijd van Bauhaus, b. kenmerken van het design in Bauhaus, c. het hedendaagse design. Daarnaast zal er informatie gehaald worden uit bezoeken van musea die zich bezig houden met design. Ook kan er informatie worden verkregen aan de hand van de Graduation Shows die afgelopen jaren hebben plaats gevonden op de Design Academy. Er zal ook contact worden gezocht met verschillende designers over hun werk en hoe zij kijken naar de Bauhaus stroming.
Informatie
Boeken ‘Design, geschiedenis van design en de invloed van stromingen en stijlen op de hedendaagse vormgeving’, door L. Bhaskaran (2009) ‘Moderne klassieken, meubels die geschiedenis maken’, door J. Kremerskothen (1998) ‘Droog Design, spirit of the nineties’, door R Ramakers en G. Bakker (1998) ‘Ambities Dutch design reiken verder dan plaats in museum’, FD, mei 2014 Sites www.cultuurnetwerk.nl, www.kunstbus.nl, www.designhistory.nl, www.DDW.nl, www.stedelijk.nl Musea Stedelijk Museum Amsterdam, Van Abbemuseum Eindhoven, The Graduation Shows DAE
presentatievorm
Schriftelijk verslag en een infographic over het onderzoek.
Tijdplan Informatie verzamelen Bezoeken van musea en shows Contact met designers Schrijven van het verslag Verslag samenvatten voor infographic Vormgeven van infographic Afronden van het verslag
30 uur 15 uur 5 uur 25 uur 3 uur 10 uur 2 uur
04-11-2015 tot 04-12-2015 04-11-2015 tot 01-01-2016 05-01-2016 tot 15-01-2016 15-01-2016 tot 31-01-2016 01-02-2016 tot 05-02-1026 05-02-2016 tot 15-02-2016 15-02-2016 tot 17-02-2016
90
91
92
IS D T A ‘W
E IN
016 HOF 2 T N?’ R DER G A I A S M DE FEL S T G O A RL UK EDENDA T CHA S ERK HET H W L E FI OP PRO UHAUS N BA A V ED VLO