Chepos 3.10 by Chepos

chepos3.10_omslag_def2.indd 1

6/1/2012 2:11:58 PM

CD0209VV001

Rijkswaterstaat verbindt! Bij Rijkswaterstaat werken we aan verbindingen. Over weg en water. Met de politiek, met aannemers en (vaar) weggebruikers. Tussen maatschappelijke dilemmaâ&#x20AC;&#x2122;s en eďŹ&#x20AC;ectieve oplossingen. En natuurlijk met onze medewerkers, want verbinden begint bij je eigen mensen. Kijk op www.rijkswaterstaat.nl naar de uitdagende projecten die we op dit moment uitvoeren op weg en water. Meer informatie www.rijkswaterstaat.nl of bel 0800 - 8002 (ma t/m zo 06.00 - 22.30 uur, gratis)

11#284 RWS HRM A4 Staand 2advertentie_KLEUR_WT.indd 1 chepos3.10_omslag_def2.indd

17-06-2011 14:35:33 6/1/2012 2:12:18 PM

Als je doet wat vindt hoef je je nooit te werken,

leuk

dat noemen wij passie.

Kijk voor het meest actuele aanbod van vacatures binnen bouw en techniek op www.continu.nl

Altijd de juiste mensen chepos 3.10.indd 1

6/1/2012 1:41:49 PM

REDACTIONEEL Beste Cheposlezer, Een aantal weken geleden stond ik op hoge hakken in een onmogelijk prachtige jurk naar een ontwerp van Maartje Berkemeier te poseren voor de camera. Jawel, als waren we de redactie van de Vogue. En dit allemaal voor de Chepos. Niet het normale werk van onze redactie, dat poseren. Daarnaast stond ik er even niet bij stil dat ik nu op A3formaat wellicht boven menig studententoilet zal komen te hangen. Desalniettemin mag het resultaat er zijn. Deze jurk van de kaften van de Chepi van afgelopen jaren is een eerbetoon aan alle Chepi die in de afgelopen jaren zijn gemaakt. Dankzij de inzet van ondertussen al tientallen studenten zijn we waar we nu staan, bij de tiende editie van de Chepos in de derde lay-out van het verenigingsblad. En wij zijn, als redactie, ontzettend trots op het resultaat. In dit nummer staat duurzaamheid, in de meest ruime zin van het woord, centraal. Duurzaamheid is een woord dat regelmatig in de mond wordt genomen op deze faculteit. Het is een nietszeggend woord. Een woord dat veel betekenissen met zich meebrengt en waar de student zich in alle richtingen naar probeert te vormen. Duurzaam! Dat is de toekomst. Waarom altijd maar lezen, bladeren en uiteindelijk weggooien, als we er ook een kledingstuk van kunnen maken! Daarnaast hebben de eerstejaars zich uitgeleefd in dit thema, gekoppeld aan het hoofdgebouw van de TU/e, dat geresulteerd heeft in de kaft en de achtergrond van deze pagina. Ook komt het thema terug in de FILE van deze editie: Londen 2012. De Olympische Spelen van dit jaar zullen zich in deze wereldstad afspelen. De reden dat de Olympische Spelen juist daar mogen plaatsvinden is te danken aan de visie die Londen heeft op de Spelen met betrekking tot duurzaamheid. Een breed thema dat in de plannen van Londen concreet wordt vastgelegd in prestatie-eisen. De gebouwen en infrastructuur zijn zowel ingericht op de dagen van topsport als de jaren die daarop volgen. Een rondleiding tijdens de excursie in Londen liet de imposante gebouwen zien en een leeg park, dat een aantal maanden later een oase van groen moet zijn. Een verslag van deze excursie volgt ook in dit nummer, evenals een mooie sfeerschets van de studiereis naar het westen van de VS. De tiende editie kan ook niet voorbij gaan zonder de beeldcolumn van Maarten Willems. Een utopie; een ideaal beeld. Is dat een blik op de toekomst, waar wij met zijn allen naartoe gaan? We moeten een weg kiezen. Duurzaamheid zou ons daarbij kunnen helpen de juiste richting te kiezen. Welke richting we deze zomer ook op gaan, we willen jullie je niet laten vervelen. De bouwkundige puzzel en evenementenkalender kunnen daar een bijdrage aan leveren. Nog even een oproep: schroom niet je schrijf-, teken- of lay-outkunsten te tonen. Bij deze hoop ik dat we over enkele jaren weer een nieuwe hoofdredactrice in een jurk van karton mogen hijsen: opdat er zich meer mensen bij de redactie mogen voegen! Veel leesplezier!

Met vriendelijke groeten, Marieke de Vries Hoofdredactrice

chepos 3.10.indd 2

6/1/2012 1:42:06 PM

INDEX NOW. NLDOC

, NIEUWS UIT NEDERLAND

, UNDER CONSTRUCTION: IKEA

CC, 24UP CC, EXCURSIE LONDEN CC, STUDIEREIS WEST COAST USA DOC, BEROEPSERVARINGPERIODE TUD, SOCIAL ENGINEERING NL, ARCHITECTUURBIËNNALE

FILE: (THAT’S)

WHY?! TOOLS/

11 12 14 16 17

LONDEN 2012

MASTERPLAN

DE SPELEN IN CRISISTIJD

ARCHITECTUUR

VEILIGHEID EN TRANSPORT

OPINIE

QUIZWOORDZOEKER

BEELDCOLUMN: MAARTEN WILLEMS

ENTER TOMORROW

STRAATMEUBILAIR

SECTIE C

LEZERSDISCUSSIE: BAKSTEEN?!

LEZERSCOLUMN

@WORK, FOTOWEDSTRIJD @WORK, PRESENTATIETECHNIEKEN EVENTS, EVENEMENTENKALENDER

40 42 44

Chepos, Bouwkundig Magazine ISSN: 1873-183X

Cheposredactie Geordy van Bussel, Patrick van Dodewaard,

cheposredactie@cheops.cc www.chepos.nl www.twitter.com/CheposTweet www.facebook.com/CheposPage

Lennert Evers, Karin Kompatscher, Merijn Poels, Irene Scheperboer, Leonie Staman, Marieke de Vries (Hoofdredacteur)

Chepos is een uitgave van CHEOPS, Studievereniging Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Voor onderzoeken studiedoeleinden mogen teksten en afbeeldingen uit deze uitgave worden gebruikt, mits voorzien van bronvermelding. Uitzondering

Redactiewerkzaamheden ook iets voor jou? Zoek je ruimte voor jouw mening? Stuur dan een mailtje naar cheposredactie@cheops.cc

hierop vormen auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen; deze mogen niet vermenigvuldiugd of gepubliceerd worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de auteur.

J. Arts, Hugo Beelen, J. Beelen, R. Lelivelt, Rick Melchers, Wouter van Niel, J. Rinsema, Jaap Schaaf, Tim van der Steen, Tom Thijssen, Maarten Willems

CHEOPS, Studievereniging Bouwkunde Technische Universiteit Eindhoven Vertigo 1.15 Postbus 513 5600 MB Eindhoven

Met speciale dank aan Huub Gerritsen Building manager (IKEA) Bureau opMAAT Architectuur, stedebouw, onderzoek en advies. Offset

T 040-2473140, F 040-2472102 info@cheops.cc www.cheops.cc

Drukkerij Snep BV, Eindhoven Oplage: 1600

Kaft:

Advertentie-exploitatie Rick Melchers, pr@cheops.cc Rectificatie Chepos 3.9 Op de kaft staat het Mercedes museum en niet het Muziektheater Te Graz., zoals vermeld stond het redactioneel.

COLOFON

Mike van Osta

Hoofdsponsoren CHEOPS: Continu, Heijmans & Rijkswaterstaat Sponsoren: IABR, BBD

Aan deze editie werkten mee

CHEPOS 3.10

Mede mogelijk gemaakt door

chepos 3.10.indd 3

6/1/2012 1:42:41 PM

NIEUWS UIT NEDERLAND VILLA 4.0 VERKOZEN TOT BNA GEBOUW VAN HET JAAR Afgelopen maand is in het Eye Filminstituut in Amsterdam ‘Villa 4.0’ verkozen tot BNA Gebouw van het Jaar 2012. De in Naarden gelegen woning, ontworpen door Dick van Gameren architecten, werd uit veertien genomineerden geselecteerd door een jury bestaande uit Roel Steenbeek (juryvoorzitter), Gerard Loozekoot (UNStudio), Fransesco Veenstra (Mecanoo), Pim van der Ven (Juli Ontwerp en Advies) en onze eigen hoogleraar Bernard Colenbrander. Het ontwerp bestaat uit een herbestemming van een uit 1967 daterende bungalow die al tweemaal eerder was verbouwd. Hierdoor was de woning weliswaar vergroot, maar ook steeds meer naar binnen gericht, waardoor de interactie met de prachtige groene omgeving grotendeels verloren ging. Ook waren de materialisatie en de detaillering van een zeer achterhaalde en lage technische kwaliteit. Het uitgangspunt voor het ontwerp was dan ook het verduurzamen van de woning en daarnaast het herstellen van de interactie tussen woning en landschap. Dit resulteerde in het vervangen van grote delen van gevels en daken en het transformeren van het hart van het huis tot een centrale woonhal die aan vier zijden zicht biedt op de omgeving. Ook is er een met de woonhal verbonden glazen paviljoen toegevoegd die de relatie tussen woning en omgeving verder versterkt.

Exterieur Villa 4.0 - beeld: Dick van Gameren architecten

“De ruimtelijk buitengewoon aantrekkelijke villa is het ultieme huis voor zijn bewoners om in te wonen, te leven, te spelen en te werken,” zo

PASSAGE RIJKSMUSEUM ONTOEGANKELIJK VOOR FIETSERS

stelde de jury in haar juryrapport, evenals: “Villa 4.0 is een toonbeeld

De onderdoorgang van het Rijksmuseum in Amsterdam (onderwerp van

van de meerwaarde van de architect, van de kracht en de waarde van

de File van Chepos 3.8) zal verboden worden voor fietsverkeer. Dit

architectuur en een voorbeeld van duurzaamheid vanuit de opgave.”

heeft Stadsdeel Amsterdam Zuid onlangs besloten. Het stadsdeel wil de

passage alleen nog openstellen voor voetgangers. Uit het oogpunt van verkeersveiligheid blijkt dat er een voorkeur bestaat voor een passage zonder fietsers, aldus het stadsdeel vandaag. “Bovendien wordt het verkeersveiligheidsprobleem aanzienlijk groter naarmate er meer voetgangers oversteken in de passage.”2 De onderdoorgang van het museum is al jaren onderwerp van discussie. Zo zou het vele verkeer daar onveilige situaties tot gevolg hebben voor de bezoekers. Ook Wim Pijbes, hoofddirecteur van het Rijksmuseum, wilde af van het rijdende verkeer onder het gebouw, zeker gezien de verwachte hoge bezoekersaantallen bij de heropening van het museum. Anderen zijn juist voor het blijven toelaten van fietsers onder het gebouw, zoals buurtbewoners en de Fietsersbond. In het verleden bracht de onderdoorgang ook al problemen met zich mee, doordat trillingen van het destijds nog gemotoriseerde verkeer verzakkingen van gebouwdelen tot gevolg hadden. Bovendien zorgt de onderdoorrit voor een duidelijke scheiding tussen de twee delen van het gebouw. Een woordvoerder van het college van Amsterdam stelt dat de beslissing over het al dan niet toelaten van fietsers in de passage niet bij stadsdeel Zuid ligt, maar bij het centrale stadsbestuur. Wordt vervolgd dus. Noten:

NOW.NL

1. http://gebouwvanhetjaar.nl/prijsvraag/preview.php?prijsvraag_name=prijsvraag17&id=2614 2. www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=28917

Impressie passage Rijksmuseum, hier nog met fietsverkeer - beeld: Rijksmuseum.nl

chepos 3.10.indd 4

6/1/2012 1:43:22 PM

NOW.

Merijn Poels>> BEZOEKERSCENTRUM IN SLUISBAK MAASDUINEN GEOPEND In Nationaal Park de Maasduinen is onlangs op een buiten gebruik gesteld sluizencomplex een bezoekerscentrum gebouwd. Het gebouw is over de sluis gebouwd, zodat het als brug kan dienen voor bezoekers. Het ontwerp van het paviljoen is van CéGé, die als concept een ‘maximale sluisbeleving’ hebben gehanteerd.3 Dit komt tot uiting door het gebouw 1,6 meter diep in de sluis te laten hangen en door de gevel volledig uit glas te vervaardigen. Daarnaast is er een terras aan de voorzijde gesitueerd. Door deze ontwerpbeslissingen bevindt de bezoekers zich daadwerkelijk in de sluis en worden de zichtlijnen op de interessante omgeving optimaal benut. De architect heeft hierbij gekozen voor terughoudende architectuur, omdat het gebouw ondergeschikt is aan de locatie. Het paviljoen is duurzaam uitgevoerd. Zo zijn de gevel en het dak goed geïsoleerd door toepassing van drievoudige beglazing en een groen dak.

Exterieur bezoekerscentrum - beeld: Stichting het Limburgs Landschap, Henk Heijligers

VERHOOGD STATIONSPLEIN AAN OOSTZIJDE UTRECHT CS

Verwarming van het pand gebeurt op passieve wijze door zonnewarmte

Tussen de oostzijde van het station Utrecht CS en winkelcentrum Hoog

en interne warmteopwekking door apparatuur en mensen. Daarnaast is

Catharijne komt een verhoogd stationsplein. Dit plein, op de plek

er een warmtekoudeopslagsysteem aanwezig. De hiervoor benodigde

waar voorheen het taxiplatform en de stationstraverse lagen moet

warmtepompen worden van stroom voorzien door zonnecollectoren.

een natuurlijke schakel tussen het centraal station, Hoog Catharijne en de binnenstad van Utrecht vormen. In het voorlopig ontwerp van Ector hoogstad Architecten en Buro Sant en Co verdwijnen de rommelige bebouwing en de overvloed aan geparkeerde fietsen, waardoor er ruimte ontstaat voor brede en groene straten naar het plein toe. In deze straten zal meer levendigheid komen, zo zegt de gemeente in een persbericht. Ook worden er extra ingangen op straatniveau gecreëerd voor de kantoren in Hoog Catharijne en is er ruimte voor kleinschalige winkels en horeca op straat- en pleinniveau. Onder het plein wordt een fietsenstalling gebouwd met ruimte voor 12.500 fietsen.4 De verbouwing van het plein is onderdeel van de grootschalige transformatie van het Stationsgebied, waar alle deelprojecten nauw met elkaar samenhangen. Hierbij staat het veilig laten functioneren van Utrecht

Impressie voorlopig ontwerp stationsplein - beeld: gemeente Utrecht

GROOTSTE DAKMOESTUIN VAN EUROPA IN AMSTERDAM Op het dak van het in Amsterdam gelegen kantoor Zuidpark is onlangs

CS en de verbinding tussen het station en de binnenstad centraal. Met de bouw kan pas begonnen worden wanneer het noordelijk busstation en de eindhalte van de tramlijn verplaatst zijn. Dit zal op zijn vroegst volgend jaar zijn.

de grootste dakmoestuin van Europa aangelegd. Het Zuidpark is herontwikkeld met als doel het samenbrengen van energie en creativiteit van mensen in een duurzame omgeving. Het gebouw, de herbestemde versie van het in de vroege jaren zeventig gebouwde voormalig hoofdkantoor van V&D, biedt plaats aan meerdere bedrijven. Uitvoerder Leven op Daken voorziet het dak van een speciale dakbedekking - die op de reeds bestaande dakbedekking wordt aangebracht - en een beschermende bestratingslaag. De wortelvaste dakbedekking beschikt over een detectiesysteem dat bij calamiteiten aan de waterdichte laag middels een signaal aangeeft waar in een bepaalde zone problemen adequaat worden opgelost en kunnen grote schades worden vermeden. Rondom de moestuinen worden plantenbakken en hekwerken geplaatst om de grenzen van de tuin af te bakenen. In de bakken wordt groente geteeld voor instanties zoals de hurende bedrijven, lokale tuinders en

chepos 3.10.indd 5

NOW.NL Noten:

3. www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=29015

4. www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=12564&persberichtID=373832&type=pers

scholen, wat aansluit op de duurzame visie van het Zuidpark.

Impressie dakmoestuin Zuidpark - beeld: Leven op Daken

CHEPOS 3.10

worden geconstateerd. Hierdoor kunnen lekkageproblemen snel en

6/1/2012 1:43:23 PM

UNDER CONSTRUCTION: IKEA Eindhoven IKEA, we zijn er allemaal minstens een keer in ons leven geweest; dat is een knappe prestatie. Niet veel winkels kunnen dit zeggen. Hoe hebben ze dit voor elkaar gekregen? Goede kwaliteit leveren tegen een schappelijke prijs zal vaak het antwoord zijn. IKEA onderscheidt zich echter ook van andere meubelwinkels door de unieke winkelervaring. Dit is de kracht van IKEA en heeft het laten uitgroeien tot een van de grootste bedrijven van de wereld. Wat is het geheim van een IKEA-winkel? Dat je er verdwaald? De blauw-

De bouw was opgedeeld in twee fasen. Fase één was het bouwen van

gele gevel? Nee, het is de herkenbare combinatie van factoren die elke

de nieuwe parkeergarage en het gereedmaken van de uitbouw van

IKEA-winkel heeft. Het concept van de winkelketen is locatieonafhankelijk

de winkel zelf. Gedurende deze tijd blijft het terrein van de ‘oude’

en kan als belangrijkste selling point worden gezien. Het is herkenbaar

winkel onaangetast. De klant zal hierdoor in de winkel niks merken

voor de klant en of je nu in Eindhoven, Stockholm of Berlijn bent, de

van de verbouwing. Bij het betreden en verlaten van de winkel zal

ervaring zal hetzelfde zijn. Het is dan ook een hele opgave tijdens een

men de werkzaamheden kunnen waarnemen en zal er afhankelijk van

verbouwing deze winkelervaring te waarborgen. Hoe doet de IKEA dit?

de werkzaamheden een alternatieve route genomen moeten worden. In januari 2011 is begonnen met deze fase. In maart is het oude

Ten eerste stelt IKEA geen klanten teleur. In de geschiedenis van IKEA

parkeerdek gesloopt. Tussen maart en oktober is er gebouwd aan de

is het nog nooit voorgekomen dat een IKEA-winkel moest sluiten wegens

nieuwe parkeergarage. In de overlappende bouwtijd was er geen

een verbouwing. De winkel blijft altijd, zoals de klanten gewend zijn,

parkeergelegenheid. Met een dergelijk grote klantenstroom is het lastig

geopend. IKEA kan het zich niet veroorloven om te sluiten door de hoge

om een tijdelijke parkeerplaats gereed te maken; deze zal veel ruimte

omzetten die ze draaien. De consequentie is dat verbouwen en verkopen

in beslag nemen. Ruimte was er niet, dus is er gekozen voor een externe

nu gecombineerd moeten worden. Dit is een ingewikkeld proces dat ook

parkeerplaats op een leegstaand deel van het bedrijventerrein Ekkersrijt.

bij de verbouwing van IKEA Eindhoven toegepast moest worden. In januari

Het terrein is ongeveer zevenhonderd meter verwijderd van de IKEA. Met

2011 is men aan de verbouwing van het IKEA-complex begonnen en 23 mei

een matras, een nieuw bed en een stapel kussens is dat erg ver lopen.

jongstleden is de IKEA officieel heropend. Nu het project afgerond is kan er

Deze afstand werd overbrugd door middel van pendelbussen. Een niet

worden teruggekeken op een grootscheepse verbouwing. Van 24.000m2

ideale maar wel praktische oplossing voor dit lastige probleem.

is uitgegroeid naar de huidige 36.000m2. De groeiende klantenaantallen vereisten niet alleen een groter winkeloppervlak, maar er was ook behoefte aan extra parkeergelegenheid. Om deze groeiende behoefte tegemoet te komen, is er een compleet nieuwe vijfdeksparkeergarage gecreëerd met 1550 parkeerplaatsen. Zo is de in 1992 geopende IKEA in Son inmiddels uitgegroeid tot één van de grootste van Nederland.

NOW.DOC 6

Feestelijke heropening IKEA Eindhoven

chepos 3.10.indd 6

6/1/2012 1:43:24 PM

Fase twee bestond uit het aanpassen van het al bestaande deel van de

Deze situatie waarin IKEA als hoofdaannemer optreedt, is vrij uniek in

winkel en het in gebruik nemen van het nieuwe deel. Het nieuwe deel

Nederland. In andere landen wordt dit al vaker gedaan. Toch kan men

is in de eerste fase vrijwel geheel gebouwd. In deze fase zullen delen

niet stellen dat IKEA een bouwbedrijf is, IKEA is een facilitair bedrijf. Het

van de oude winkel overgeplaatst moeten worden naar het nieuwe deel.

doel is namelijk niet winst te maken met de bouw, maar met de exploitatie

Dit gaat logischerwijs gepaard met een constant wisselende routing voor

van de winkels. Hierdoor wordt getracht de noodzakelijke bouwprocessen

zowel de klanten als de werknemers en de bouwers. Hierdoor is overleg

zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, waardoor het omzetverlies wordt

tussen de winkelbeheerder, die de klanten vertegenwoordigt, en de

beperkt en de winst dus ook groter zal worden.

bouwers essentieel. Vele vergaderingen gaan hier overheen. De kunst is

IKEA is niet alleen in Eindhoven bezig, in heel Nederland wordt er

het gescheiden houden van de twee groepen bezoekers; respectievelijk

uitgebreid. Crisis of niet, IKEA investeert. IKEA breidt in vijf jaar uit voor in

de bouwers en de klanten. Deze fase is in principe het meest hinderlijk

totaal 450 miljoen euro. Dit bedrag bestaat uit zowel nieuwbouwprojecten

voor de klant. De winkel zal rommeliger ogen en het verhullen van de

als uitbreidingen van bestaande vestigingen. De verbouwing van IKEA

werkzaamheden is niet altijd mogelijk of gemakkelijk. Het blijkt dat

Eindhoven heeft circa 30 miljoen euro gekost. Ter vergelijking: de bouw

klanten hierdoor een minder goede winkelervaring hebben en het zou

van de Vestedatoren kostte 16,5 miljoen euro. Een hoop geld dus, voor

langer kunnen duren voordat ze weer terugkeren bij de IKEA. Het is voor

een verbouwing. Buiten Eindhoven is de verbouwing van IKEA Barendrecht

IKEA dus zaak om de verbouwingstijd tot een minimum terug te dringen;

net afgerond en later dit jaar zal zowel in Utrecht als in Duiven de

klanten houden niet van verbouwingen. Gemiddelde IKEA-klanten komen

verbouwing van start gaan. Na de uitbreiding zal de IKEA in Utrecht op

twee à drie keer per jaar naar de IKEA. Hoe sneller de winkel gereed is,

Groningen na de grootste vestiging van Nederland worden met ongeveer

hoe sneller de omzet weer op het normale niveau komt. De verbouwing

40.000 m2 winkeloppervlak.

NOW.

Geordy van Bussel

in Eindhoven heeft zeventien maanden geduurd, wat voor een project van dergelijke omvang behoorlijk snel is. Om tijd te besparen treedt IKEA op als een soort hoofdaannemer en

IKEA mag gerespecteerd worden om hun vernieuwende visie op het

besteedt het winkelconcern deze taak niet uit aan een ander bedrijf.

(ver)bouwen van haar winkels. Verschillende bedrijven zouden hiervan

Hierdoor kan in het bouwproces veel tijd bespaard worden. IKEA heeft zelf

kunnen leren. Efficiëntie en doelgerichtheid staan voorop in het

contracten met meerdere bouwbedrijven afgesloten. Ongeveer twintig

bouwproces. De samenwerkingen met bouwbedrijven zouden voor

uitvoerende partijen staan onder contract bij de IKEA. Dit zijn de vaste

meerdere grote ketens een aantrekkelijke optie kunnen zijn. Weigeren

bedrijven met wie IKEA samenwerkt, bijvoorbeeld een intern heibedrijf.

filialen te sluiten in verband met verbouwing is zowel gunstig voor de

Het maken van bestekken en afspraken betreffende het bouwproces gaat

klant als voor de onderneming. Het vormt een uitdaging, maar het betaalt

zo vele malen sneller. Zo kan al snel een half jaar tot negen maanden tijd

zich uiteindelijk terug. Men moet zich realiseren dat alleen de hele grote

worden bespaard. Kostbare tijd. Hoe langer het bouwproces, hoe meer

concerns dit soort bouwbeleid kunnen voeren. Voor kleinere bedrijven zal

omzet er verloren zal gaan.

een dergelijke aanpak onbereikbaar blijven. Alhoewel, zo is IKEA ook begonnen.

Met dank aan: Huub Gerritsen Bronnen: - http://www.kreuleschrijft.nl/portfolio/interviews/johannesFerber,vastgoedmanagerIkeaNederland

- http://www.ad.nl/ad/nl/1039/Utrecht/article/detail/2027576/2009/04/29/Ikea-wil-grootste-vanNederland-worden.dhtml

CHEPOS 3.10

- www.ikea.nl

NOW.DOC

chepos 3.10.indd 7

6/1/2012 1:43:25 PM

40UP Het was in de ochtend van 4 april 2012 dat een grote groep bouwkundestudenten zich om kwart voor acht voor Vertigo verzamelde om deel te nemen aan de 24UP-ontwerpwedstrijd. Dit bouwgezelschap bestaat uit allerlei soorten bouwers. Een student bouwtechniek hier, een bouwfysicus daar, en natuurlijk veel stedenbouwers en voor de oplettenden onder ons zelfs een verdwaalde planoloog. In dit stuk is een ontwerper iemand die behoort tot dit gezelschap, want wij zijn allen ontwerpers (bouwers) van ideeën. Als onderdeel van dit gezelschap kan ik vertellen dat enkele individuen al nagedacht hadden over bepaalde objecten die mentale ondersteuning zouden bieden tijdens ‘dat wat komen gaat’. Ik knipper met mijn ochtendogen en zie dat de mars naar het centraal station in beweging komt. Op het spoor blijkt dat het gezelschap zal worden meegenomen in de trein naar ’s Hertogenbosch waar het ontwerpevenement dit jaar zal plaatsvinden. In ‘s Hertogenbosch neemt de chaos van de stad af, omdat we ons nu van

groepen die van hun ‘plek’ zijn afgedwaald weten dat ze mogelijk bezet

het station af bewegen richting de oude Grasso-fabrieken. Hier krijgt de

terrein penetreren. Als vanaf nu het woord groep wordt gebruikt, zal

groep al een sneak peak van de vergane glorie die ooit heeft behoord

ik dus bedoelen een subgroep want ’de groep’ heeft zich gesplitst in

tot het Grasso-industrieel dat onderdeel is van de achteruithollende

subgroepen en verliest daarmee bestaansrecht.

sociaaleconomische status van dit gedeelte van de stad. In de wijk Boschveld krijgen de groepen de gedetailleerde beschrijving van de

Voordat ik de reader van de gemeente lees, kijk ik nog een laatste

wijk nog een keer te horen dankzij de presentaties van de gemeente en

keer naar een (sub)groep die zich in nabijheid begeeft. Ik zie dat een

andere kenners van de omgeving. Tijdens de presentaties worden readers

wit lint daar de afbakening vormt, terwijl een bananenschil als lamp

uitgedeeld en aantekeningen gemaakt. Soms gebeurt dit op traditionele

boven een tafel aan het lint hangt. Bij een andere groep zie ik dat de

wijze met behulp van een typemachine, maar andere keren gebeurt dit

wand van het pand gepromoveerd is tot postervlak waarop schetsen

met een pen of een (te groot) potlood.

worden getapet en brainstormen worden geprojecteerd. Terwijl ik deze fenomenologie aanschouw, besef ik dat de oriëntatiefase bij enkelen al

Nadat iedereen nog een kop koffie of thee heeft gedronken, gaat de

in een vergevorderd stadium lijkt te zijn. Andere personen proberen hun

ontwerpwedstrijd om één uur in de middag van start en wordt door de

ideeën meer op een verbale manier uit te wisselen. Deze methode lijkt

voorzitter van de 24UP-commissie de dag geopend door op een rode knop

minder efficiënt omdat zonder visualisaties een discussie over het Grasso-

te duwen. De objecten die de bouwkundestudenten hebben meegenomen,

gebied nauwelijks vorm lijkt te krijgen. Snelle groepen beginnen al te

vinden bij aanvang van de ontwerpwedstrijd hun utiliserende functie

initiëren en lijken een mix te gebruiken van verbale en visuele kwaliteiten

terug, doordat de objecten de groepen onderling classificeren. In de

waarbij het verbale als beeld geprojecteerd is op een schetsrol. Als er in

ruimte ontstaan door deze classificatie ‘kamers’ die zijn afgebakend door

een dergelijke groep een besluit genomen is waarin iedereen zich lijkt te

de voorwerpen. De voorwerpen kunnen worden beschouwd als huiselijk

kunnen vinden en waarbij de denkers en de praters ook daadwerkelijk

prikkeldraad en de domesticerende functie zorgt ervoor dat de groepen

het besluit steunen, verwerft de schets het ‘recht’ om op de muur te komen

zich thuis voelen op hun plek. De prikkeldraadfunctie zorgt dat andere

als een soort mijlpaal in de initiatiefase.

NOW.CC chepos 3.10.indd 8

6/1/2012 1:43:25 PM

Van groot belang in de definitiefase is de factor koffie. Een

Het is weer licht en de klok nadert één uur in de middag. Het is tijd om

koffiezetapparaat is het object dat ‘de kamer’ van de groep zal sieren in

af te ronden en de presentaties worden door de groepen ingeleverd.

de vorm van een gedomesticeerd prikkeldraad. Los van deze praktische

Alle groepen beginnen af te tellen en het einde van de ontwerpwedstrijd

functie van het koffiezetapparaat is er natuurlijk nog het functionele

komt in zicht. Tegelijkertijd weet ik dat dit niet het einde van de wedstrijd

nut, de productie van koffie. Deze is onmisbaar in het ontwerpproces.

is, want er moet nog gepresenteerd worden. Een enkeling begint zich te

Koffie zal gedachtepatronen chaotischer maken, maar tegelijkertijd zal

verzamelen in de presentatieruimte, de sfeer is jolig, een enkeling is aan

de activiteit en de alertheid van de koffiedrinker toenemen. Hiervoor

het knikkebollen van de slaap en een ander is over zijn vermoeidheid

is de stofzuigermetafoor geschikt. De koffiedrinkende huisvrouw zal

heen gegroeid, omdat het bioritme van de ontwerper denkt dat er een

niet efficiënter gaan werken onder invloed van cafeïne, maar ze zal

nieuwe dag is aangebroken. Het zitvlak van de personen begint nu zeer

wel sneller klaar zijn met haar werk omdat haar alertheid verhoogd is,

te doen, want na vierentwintig uur zonder slaap heeft het lichaam geen

waarbij in minder tijd meer kan worden gedaan zonder kwaliteitsverlies.

tijd gehad om te regenereren. Los van dit leed geeft het een kick om daar

Dit is zeker het geval bij ontwerpen waarbij één procent ideeëngeneratie

tussen de subgroepen te zitten die nu de ontwerpen gaan presenteren,

vervolgens zal moeten leiden tot 99 procent transpiratie. Bij de toename

stilte voor de storm.

NOW.

Hugo Beelen >>

van de factor vermoeidheid is koffie dus van bovengeschikt belang. Het presenteren lijkt volgens het Amerikaanse model te gaan. De Nadat City TV een interview heeft afgenomen, kan het voorkomen dat

ontwerpers presenteren hun plannen en de jury oordeelt. Een goede

diverse begeleiders van de TU/e langskomen om de groepen vooruit te

presentatie voldoet aan een overtuigend verhaal dat wordt ondersteund

helpen. Het is zichtbaar dat de deelnemers van het 24UP dit waarderen

door sterk visueel materiaal. Dit doet me altijd erg veel denken aan de

en dat het ontwerp hier profijt van heeft. Door deze compositie van

film “A few good men” waarin een advocaat (Tom Cruise) een rechtzaak

verschillende inzichten komen morfologie, geografie, typologie, historie,

verdedigt tegenover een jury en waarbij de kolonel (Jack Nickelson) in

sociale wetenschap en techniek samen, zodat er een gedifferentieerd

het getuigenbankje bekent dat hij een code rood heeft bevolen; “You’re

ontwerp ontstaat dat van vele kanten belicht is. Deze begeleiding

goddamn right I did!”. Deze gedachtegang is echter imaginair, want de

brengt ons bij de ontwerpfase waarbij het 24UP zich in een gevorderd

jury die er zat oordeelde op inhoudelijke argumenten en die waren er

stadium bevindt en waarbij ook de factor koffie niet meer opweegt tegen

genoeg in ieders presentatie.

vermoeidheid. Na de presentatie en het juryoordeel is er de gelegenheid voor de De ontwerpfase is het begin van de slag om uithoudingsvermogen.

ontwerpers om een versnapering te nemen. De subgroepen vormen weer

Buiten is het donker en enkele groepen besluiten het ontwerpproces

een groep, het competitieve prikkeldraad is opgeheven. De ruimte sijpelt

tijdelijk te staken om buiten frisse lucht in te ademen. Andere personen

langzaam leeg en de bouwkundestudenten zoeken hun bed op. Niet

gaan naar de verlaagde verdieping waar een bank en stoelen staan

iedereen zoekt het bed op: een enkeling viert de afloop in Eindhoven

waarin men kan rusten of een spelcomputer kan gebruiken voor

verder, terwijl de nacht het zonlicht opzuigt. Het was een ongelofelijk

plaatsvervangend entertainment. Het valt enkele studenten op dat de

evenement; de naam 24UP mag echter veranderd worden, want terwijl ik

directeur bedrijfsvoering van de faculteit het evenement goed in de gaten

en mijn groepsgenoten onze blikken op onze glazen richten, beseffen we

houdt en meerdere malen tweets stuurt die op een scherm verschijnen. De

ons dat het weer twaalf uur aan het worden is.

tweets worden positief ontvangen door het ontwerppubliek en zorgen voor aanmoediging naast het informatieve ontwerpproces. De transpiratie komt op gang en elke groep probeert de juiste combinatie van ideeën zo inhoudelijk en charmant mogelijk weer te geven in een beeld. Diverse middelen worden hier ingezet: Photoshop, SketchUp, Autocad en Illustrator, maar ook klassiekers zoals schetsen. Een schets mag niet onderschat worden tijdens het 24UP. In een schets zit het geheim om de sfeer neer te zetten die in de maker omsloten ligt. De schets bevat een unieke signature van de maker en een schets van twee verschillende projecten zal nooit twee keer dezelfde schets zijn. Een computerbeeld produceren, maar altijd met een homogene signature.

CHEPOS 3.10

put altijd uit dezelfde tools en zal daarom wel heterogene beelden

NOW.CC

chepos 3.10.indd 9

6/1/2012 1:43:28 PM

WINNENDE ONTWERPERS

Deelnemers 24 UP

TEAM 3: CECI N’EST PAS UNE PIPE Het stukje historische stad waar de Grasso-

van het directiegebouw. Als men door de markt

fabriek staat, vertelt veel over de stad

gedwaald is, verlaat je het complex niet voor

’s Hertogenbosch. Een stad vol historie,

een blik te werpen op het originele tongewelf

kleinschaligheid,

uitingen,

en het glas in lood kunstwerk, de historie van

uitdagingen en een stad met grote diversiteit.

het Grasso. Wanneer de potentiële kopers

Diversiteit die zich in de stad uit in de

het complex van West naar Oost hebben

combinatie van landelijk en stedelijk gebied.

doorkruist, vinden ze hier de Urban Farm,

In het nieuwe Bossche veld zullen landelijkheid

die de markthal deels bevoorraad. Deze zal

en stedelijkheid samenkomen, op een manier

gesticht worden in de bestaande bebouwing,

die de sociale cohesie van de wijk vergroot.

langs het spoor. De Urban Farm zal zich

Urban Food, bestaande uit de Urban Market

vanuit deze bestaande bebouwing in latere

en Urban Farming.

jaren uitbreiden in nieuwbouw richting de

De Urban Market bevindt zich in een

Urban Market en verder. In de Urban Farm

monumentaal pand, het oude directiegebouw

wordt met hoge intensiteit, over meerdere

van Grasso. Hier kunnen op kleine schaal

bouwlagen, landbouw gepleegd. Voor de

ondernemers

verkopen,

hoogbouwboerderijen strekken zich weides uit

zowel aan wijkbewoners als recreanten die

waar vee in loopt, met tussen deze weilanden

langs de Dieze aan komen fietsen. Als de

grondgebonden woningen.

markthal vanuit de wijk betreden wordt, zal

Rechtdoorgaand vanuit de uitgang van de

via een nieuwe entree, en een restaurant,

directie kan men de brug op fietsen en vanuit

toegang verschaft worden tot een ruimte die

deze nieuwe Den Bossche ontwikkeling het

teruggebracht is naar de oorspronkelijke staat

historisch stadscentrum nog aandoen.

Bourgondische

lokale

producten

TEAM 8: TEAM DELFT Na analyse van de functies en voorzieningen

We zagen ook dat het plaatsen van een

in ’s-Hertogenbosch, blijkt er geen duidelijk

culturele functie in het Grasso-gebouw een

gemis van een bepaalde functie of voorziening,

lege plek in de culturele route van Den Bosch

zoals een poppodium, zwembad of grote

invulde: station – Brabanthallen – Grasso –

bedrijfsruimte. Wat wel ontbreekt in het gebied

centrum. Om deze redenen kiezen wij ervoor

is een grotere groene zone. Daarnaast vraagt

om ruimte te creëren waar de bedrijvigheid ‘in

de wijk Boschveld om een oplossing voor de

kan hangen’. Zowel de ruimten in het nieuwe

sociale problemen. Het plangebied kan hierin

groen als in het Grasso-gebouw zijn daar qua

zeker een rol spelen.

vorm en uitstraling zeer geschikt voor. Door het

De zone die wij aanleggen vanuit de gebouwen

plaatsen van boxen in de loods in het Grasso-

met een hellend grasdak langs het spoor, loopt

gebouw, kunnen kleine ondernemers zich hier

over in de groene zone voor het Grasso-gebouw.

vestigen en kunnen ambitieuze jongeren aan de

Daarnaast richt hij zich ook op de kade van de

slag. Naast deze invulling bevindt zich op het

Dieze. We hebben gekozen voor de vrijheid

dak een functie die de sociale problemen ook

die een groene zone biedt om ontwikkeling

oplost, namelijk een buurtsportgelegenheid en

van kleine bedrijvigheid en contact tussen de

een opvang voor jongeren.

buurtbewoners laagdrempelig te maken.

Als connectie met het centrum kozen wij voor een

Daarnaast heeft ’s Hertogenbosch samen

imposante fietsbrug. Het zicht op het Grasso-

met andere steden het plan liggen om in

gebouw vanuit het centrum slaat een visuele

2018 cultuurstad van Europa te worden,

brug tussen de culturele gebouwen aan de

BrabantStad. Hiervoor is het nodig dat

andere zijde van het spoor: de Verkadefabriek

NOW.CC en het poppodium W2.

voldoende werkgelegenheid gecreëerd word.

chepos 3.10.indd 10

6/1/2012 1:43:31 PM

Tim van der Steen

NOW.

EXCURSIE LONDEN Spiralende hoogtepunten Niet alleen de steeds meer diverse en meer opmerkelijke architectuur, maar ook de komende Olympische Spelen maken de grootste stad van de Europese Unie op dit moment een plek die elk toekomstig bouwkundige zou moeten aanspreken. De laatste jaren hebben vele jonge en internationaal bekende bureaus bijgedragen aan de stads- en architectuurontwikkeling, waaronder Kohn Pedersen Fox Associates (KPF). Dit bureau stond als eerste activiteit gepland tijdens de excursie en is in Nederland bekend van het winnende ontwerp voor de (in plan gesneuvelde) Parkhaventoren te Rotterdam en het WTC in Amsterdam. Alvorens ons te melden bij het bureau was er nog tijd om te pauzeren bij de lokale Starbucks. Bediend worden door een charmante Starbucks koffiedame die (in mijn beleving knipogend) mijn naam op het bekertje schreef – wat op de één of andere manier aanvoelde als een persoonlijk cadeautje – gaf de benodigde energie na een vermoeide busreis. Op het bureau aangekomen, namen vier architecten de tijd ons in te

Tegen het avonduur was door de commissie een diner geregeld in een

lichten over de strijd om het hoogste punt in London te bereiken met hun

plaatselijk restaurant, waar de excursiegroep elkaar beter kon leren

recent ontworpen Pinnacle, een gebouw dat vanaf maaiveld 288 meter

kennen. Gelegen op steenworp afstand van de beroemde Abbey road

omhoog moet gaan spiraleren. Deze torderende vorm is geïnspireerd op

oversteekplaats, verbleven de studenten deze reis in het historierijke

de ontstaansvolgorde van de bestaande en het geplande stadscluster

Victoriaans hostel genaamd Palmers Lodge, in Noord-Londen. Wanneer

en bevat zijn stijgpunten als reactie op de naastgelegen gebouwen. Met

men de volgende ochtend eenmaal de ogen heeft geopend in traditionele

overlappende glaspanelen, eindigt de ‘snakeskin’-gevel op het hoogst

houten stapelbedjes (inclusief eigen gordijntje), was het elke keer weer

gelegen punt van Londen met een restaurant en uitkijkplatform. Ook de

een verassing wie – of welke verliefde tortelduifjes – er dit keer achter

beschrijving van de naastgelegen Heron Tower en de herbestemming van

de ‘curtainwall’ vandaan kwam(en).

het Londense Unilever hoofdkwartier was het luisteren waard, waarna CHEOPS zelfs een internship aangeboden kreeg!

Dacht je veel tijd te hebben gestoken in een stedebouwkundige projectmaquette, dan deed een aanblik op de stadsmaquette in The

Het bezoek aan het Victoriaanse V&A Museum of Childhood was

Building Centre het zweet herproduceren. In één oogopslag kreeg men

minder spectaculair, maar bood als troost de goed verstopte Gerrit

een beeld van de organisch geplande stadsontwikkeling. Om deze in

Rietveld kindertrolley – vormgegeven in dezelfde stijl als zijn beroemde

de praktijk te ervaren was er hierna de tijd om via een bezoekje aan

‘rood-blauwe’ stoel. Hierna maakten de studenten zich op voor de

het British Museum een stadswandeling te maken, met als eindstation het

Olympische tour. Vanaf de nieuwe cortenstalen Town Centre Link bridge

financiële hart, The Square Mile. Een ‘tripple Foster’ meepakken via de

– welke binnenkort miljoenen toeschouwers op gang moet brengen tussen

City Hall en de torderende ‘Augurk’, omdraaien naar Richard Rogers’

Stratford Town Centre en het Olympische park – werd uitzicht verleend

futuristische Lloyd’s ‘Pompidou’ Building met zijn uitwendige, leidingen,

op het grotendeels nog afgesloten Olympische ensemble. Niet te missen

liften en wentelende aluminium trappenhuizen of overweldigd worden

in de Olympische skyline is het hoogste openbare kunstwerk van Groot-

door Piano’s verticale stad bij The London Shard: architectuur par

Brittannië, The Orbit. Deze ‘one continuous loop of steel’ wikkelt zich om

excellence.

zijn as naar een hoogte van 115 meter en start zijn 23 miljoen euro kostende productiereis in ons buurlandje Luxemburg. Via bewerkingen in

Na een periode van ongekende groei, wordt de Londense skyline

Spanje en Frankrijk, wordt zij in Bolton geconstrueerd tot verscheidene

gedomineerd

prefab framewerken. Waar het Olympische vuur zal gaan branden is

classicistische invloeden, zoals St. Paul’s Cathedral en het Britse Museum,

nog geheim werd ons verteld, maar dat de uitkijktoren wat weg heeft van

heeft Londen dan ook een architectonische metamorfose ondergaan.

een fakkel valt niet te ontkennen, aldus de Britse reisgids. Echter, een jong

Echter, men kan zich daarbij wel afvragen of deze roterende

bouwkundig oog vertelde hem dat de 2000 ton aan staal de temperatuur

‘portemonnee-architectuur’ nodig was om dit te bereiken. Een feit was

niet zal kunnen verdragen.

in elk geval het minder gewenste draaiende hoogtepunt waarmee een

door

postmodernistische

wolkenkrabbers.

CHEPOS 3.10

aantal studenten opstonden, na een knallend eindfeest in één van Europa’s

NOW.CC grootste discotheken ‘Ministry of Sounds’.

chepos 3.10.indd 11

6/1/2012 1:44:02 PM

STUDIEREIS WEST COAST USA Overdreven emoties, rotsige bergen, fastfoodketens zo ver het oog reikt, verdorde valleien, rechte straten, ongeschoolde en wereldvreemde inwoners, grote auto’s, gelovige gospelkoren, mensen met obesitas, angstaanjagende ghetto’s, een enorm geloof in The American Dream, preutse personen, een motto van ‘hoe groter hoe beter’: America, here we come! Vrijwel alle deelnemers aan de studiereis van CHEOPS naar de westkust

uit, richting de Golden Gate Bridge. Hier werd ook goed duidelijk dat

van de VS hadden van tevoren deze vooroordelen over Amerika en haar

San Francisco op de grens ligt van twee belangrijke luchtstromen: een

inwoners. Een aantal bleken waar te zijn, maar in andere gevallen zijn we

koude vanuit de Grote Oceaan en een warme vanuit het woestijnachtige

te kortzichtig geweest. De reis bracht ons van San Francisco via Yosemite

binnenland. Door de botsing van deze luchtstromen is San Francisco

Park naar Death Valley om onze weg te vervolgen naar Las Vegas en

regelmatig gehuld in de mist. Wat hoger gelegen en omringd door mist

als laatste Los Angeles. De drie steden die we tijdens de reis bezichtigd

was het hier dan ook een stuk kouder dan in de binnenstad. Echter zodra

hebben, bleken compleet verschillend van aard te zijn. In dit artikel zal

we de brug over waren gestoken en naar beneden gedaald, kon je het

geen verslag worden gedaan van de reis, - de geïnteresseerden kunnen

verschil van ongeveer vijf graden Fahrenheit goed voelen.

het gehele programma inclusief verhalen van de deelnemers en hun opdrachten vinden in het studiereisverslag dat binnenkort uitkomt – maar

Een heel ander stuk San Francisco hebben we ontdekt toen we de Bay

een sfeerschets gegeven worden van de verschillende steden en de

Area waren overgestoken, naar Berkeley. Deze universiteitscampus staat

roadtrip die we gemaakt hebben. Hopelijk kunnen jullie op deze manier

van vroeger uit bekend als een politieke universiteit. Tijdens de rondleiding

een beeld krijgen van de Amerikaanse steden die wij aangedaan hebben.

over de faculteit Architecture werd ons echter verteld dat daar heden ten dage niet veel meer van terug te vinden is. De opleidingsdirecteur deelde

SAN FRANCISCO,

ons ook mee dat ieder jaar weer de studenten de bouwkundefaculteit

De stad waar het voor ons allemaal begon. Waarschijnlijk van de drie

als meest lelijke gebouw van de campus verkiezen; een award die

steden ook de beste keus om te beginnen. In veel opzichten is deze stad

wij ons goed voor konden stellen. Op de campus vonden wij diverse

het meest Europees. Zeker in vergelijking met Los Angeles is het oppervlak

studentenhuizen, die heel typerend namen uit het Griekse alfabet

van de stad relatief klein. Het vele groen in de straten maakt dat de stad

droegen. In het studentenhuis dat wij bezocht hebben, wonen 55 studenten

een vriendelijk uiterlijk heeft en hulpvaardige inwoners bevestigen dit. Het

die samen een grote woonkamer en keuken delen. De huur bedraagt hier

hostel waar we logeerden, stond midden in Downtown. Tijdens de fietstocht

700 dollar, maar dit is naast de woonplaats ook inclusief eten en drinken,

die de eerste dag gemaakt is, hebben we al veel verschillende kanten

soort van all inclusive dus!

van San Francisco kunnen ontdekken. Zoals het gezellige en druk belopen centrum met zijn grote winkels en dure merken. De kaarsrechte straten, die voor ons eerst wat verwarrend waren door de vele gelijkenissen, bleken bij het vragen naar de juiste weg en het vinden van de eigen locatie op de kaart ontzettend gemakkelijk. Amerikanen geven als adres ook vaak een kruising van twee wegen aan, omdat de meeste wegen kilometers lang zijn. Door een kruising aan te geven, weet je precies bij welk deel van de straat je zijn moet en voorkom je dat je nog drie mijl te gaan hebt, wanneer je denkt je bestemming bereikt te hebben. Een stuk verderop, in het Golden Gate Park, vergeet je bijna dat je middenin de vierde stad van California vertoeft. Vele parken creëren oases van rust, die goed gebruikt worden door de inwoners van de stad. Door een kleine afdwaling van de uitgezette route kwamen we vervolgens terecht in één van de betere wijken van de stad. Mooie, vrijstaande woningen overheersen en het grid, dat zo typerend is voor de Amerikaanse steden, is hier niet meer terug te vinden. De woonstraten kronkelen vredig over de heuvels heen en creëren op deze manier een rustige, vriendelijke wijk. Opvallend was dat de meeste auto’s voor de deuren van de duidelijk welgestelde mensen toch vaak uit Europa afkomstig waren. De grote Amerikaanse wagens waren blijkbaar toch niet zo duidelijk aanwezig als wij van tevoren hadden gedacht. Toen wij onze route weer gevonden hadden, waren we al snel de stad

NOW.CC

Golden Gate Bridge - San Francisco - foto door Bram Valk

chepos 3.10.indd 12

6/1/2012 1:44:02 PM

NOW.

Irene Scheperboer LOS ANGELES Los Angeles is in dat opzicht de tegenhanger van Vegas. Deze stad leeft dag en nacht en kent eigenlijk geen rustige woonwijken. Een lezing door het Department of City Planning gaf ons een goed beeld van L.A. Een ontzettend grote stad, waar criminaliteit een grote rol speelt. Downtown is op dit moment niet het levendige centrum dat het was en weer moet worden. Door voornamelijk kantoorfuncties komen er op bepaalde tijden te weinig mensen op straat, wat de veiligheid niet ten goede komt. Toch is dit relatief één van de veiligste wijken van de stad. Hollywood en Beverly Hills kunnen aan dit rijtje toegevoegd worden. In de meeste andere delen overheersen de gangs. De gemeente richt zich nu voornamelijk op het dichter bevolken van Down Town en aanleggen van fietspaden waar mogelijk. Meer langzaam verkeer op straat zorgt immers voor meer toezicht en een toename van de veiligheid. De mentaliteit in L.A. is ook wat anders dan in San Francisco. De mensen zijn wat gehaaster en de relaxte sfeer is niet aanwezig. Groene parken kun je nauwelijks vinden, L.A. is meer de stad van de pleinen. Tijdens de Downtowntour ontdekten we deze regelmatig; de onverwachte rust is dan dubbel zo heerlijk. Je kan dan ook goed merken dat L.A. één van de grootste steden De twee gezichten van Las Vegas - foto’s door Bram Valk en Valentijn Kerstens

LAS VEGAS,

van de Verenigde Staten is. Doordat het zo groot is en doordat de city planning voornamelijk door kleine bedrijfjes wordt gedaan, is het moeilijk

Op zaterdagochtend zijn alle bestuurders op pad gegaan om de zes

de criminaliteit effectief aan te pakken. Een aantal keren zijn we in een

busjes op te halen voor de roadtrip. Deze bracht ons door prachtige

verkeerde wijk beland, voordat we erg in hadden. De waarschuwingen

gebieden. Drukke highways, uitgestrekte vlaktes met kaarsrechte wegen

van inwoners en politie vliegen je dan om de oren.

en kronkelende bergpaden. In Yosemite Park wisselden de natuurprachten

Tijdens onze tijd in Los Angeles hebben we een aantal mooie villa’s bezocht.

elkaar in rap tempo op: bosrijke gebieden, rotsachtige bergen, Mono

Deze zijn meestal gelegen op de heuvels een stuk buiten de stad, in de

Lake, alpenweiden en onze sandalen in de sneeuw. Na dit beroemde

buurt van Hollywood en Beverly Hills. Wat vooral opvalt, is het gemak

nationale park vervolgden we onze weg door Death Valley. Een

waarmee details gemaakt kunnen worden. Door het constante mooie

woestijnachtig gebied, waar je urenlang geen enkele auto tegenkomt

weer wordt er weinig aandacht besteed aan het wind- en waterdicht

en zover het oog reikt alleen de rechte weg voor je ziet, omringd door

maken van de aansluitingen. Stalen liggers kunnen zonder problemen

lage, verdorde grassen en in de verte aan weerszijden de bergmassa’s.

van buiten naar binnen doorlopen, materialen hoeven niet exact aan te

Hier middenin is het een klein dorpje gelukt een wereldberoemde stad te

sluiten. Daardoor zijn de architectonische mogelijkheden natuurlijk een

worden: Las Vegas.

stuk groter, wat het heerlijk maakt om zo te kunnen ontwerpen!

Overdag is vooral heel erg duidelijk dat alles in deze stad een façade

De afwisseling tussen de door zwervers bevolkte wijken - één blok van ons

is. Je vindt er Parijs, Venetië en New York, maar alleen de grote lijnen

hostel vandaan - en de enorme villa’s van de celebrities, maken duidelijk

komen overeen, details bestaan niet. Groot, groter, grootst is het motto in

dat er een enorm verschil tussen arm en rijk heerst. Net zo groot als het

de race om de best bezochte casino’s en hotels. De mooiste casino’s zijn

verschil tussen de drie grote steden die we bezocht hebben. Nu is het tijd

echter juist degene die weinig opsmuk gebruiken en op deze manier een

om weer terug in Nederland alle ervaringen te verwerken, de mooiste

stijlvolle indruk maken. De verhalen vertellen dat Las Vegas draait om

foto’s te selecteren, maar vooral nog heel lang na te genieten van deze

de Strip, de vier mijl lange straat waar alle casino’s aan liggen. Vanaf

onvergetelijke reis!

de top van de Stratosphere, de hoogste toren aan het eind van de Strip, werd dit bevestigd. Naast de Strip is er niets te beleven in heel Vegas. Uitgestrekte, vinexachtige woonwijken zijn het enige wat er te zien is. Wanneer je een groen stuk ontdekt, blijkt dit een golfbaan te zijn; parken

CHEPOS 3.10

voor de inwoners zijn te duur en bestaan niet. ’s Avonds begint de stad pas echt te leven. De Strip is dan ook eigenlijk pas mooi; de gebouwen zijn ontworpen op de vele neonlichten die de sfeer bepalen in de nacht. Hier hebben we één dag vertoefd, en dit was ook genoeg. Las Vegas is een intrigerend fenomeen, maar als stad zelf een flinke tegenvaller.

NOW.CC Groepsfoto - Gangtour Los Angeles - foto door Dafne van der Heijden

chepos 3.10.indd 13

6/1/2012 1:44:06 PM

BEROEPSERVARINGPERDIODE Op initiatief van toenmalig Rijksbouwmeester Jo Coenen is in 2003 ‘Het Experiment’ opgezet. Jonge, net afgestudeerde architecten konden zich inschrijven om dit tweejarige traject te doorlopen, bedoeld om praktijkervaring op te doen. Inmiddels is ‘Het Experiment’ doorgegroeid tot een volwaardig programma met de naam ‘Beroepservaring’. Met de wijziging van de Wet op de Architectentitel zal het per 1 januari 2015 zelfs verplicht worden een dergelijk programma te doorlopen om de titel architect te mogen dragen en ingeschreven te worden in het Architectenregister. De conceptversie van de Regeling Beroepservaringperiode 2012 is 5 april jl. door het Bureau Architectenregister gepresenteerd en mag bevraagd en bekritiseerd worden. Hiervoor werden afgelopen maand enkele regionale bijeenkomsten georganiseerd, waaronder op maandag 14 mei in Eindhoven, in voorbereiding op de landelijke bijeenkomst op 4 juli in het NAi te Rotterdam. Op 10 juli 2009 heeft het kabinet ingestemd met een wijziging van de

Voordat de afgestudeerde met het individuele traject start, stelt hij

Wet op de Architectentitel (WAT). Deze wijziging houdt in dat vanaf 1

een persoonlijk ontwikkelingsplan op. Op deze manier kunnen gestelde

januari 2015 een afgestudeerde zich pas mag inschrijven als architect,

doelen beter en makkelijker gereflecteerd worden. Het persoonlijk

stedebouwkundige, tuin- en landschapsarchitect of interieurarchitect in het

ontwikkelingsplan kan elk half jaar bijgesteld worden. Naast het

architectenregister, nadat hij een verplicht traject van twee jaar heeft

persoonlijk ontwikkelingsplan dient ook een logboek bijgehouden te

gevolgd. Dit traject wordt de beroepservaringperiode (BEP) genoemd.

worden om de voortgang en ontwikkeling in te kunnen zien.

‘Het Experiment’ van Jo Coenen, zoals kort beschreven in de inleiding, heeft model gestaan voor dit programma. Met de verhoging van de

Het aanvullende traject bestaat uit trainingen, workshops en bijeenkomsten

kwaliteitseisen kunnen studenten die na 1 januari 2015 afstuderen zich

die de vaardigheden, kennis en het inzicht van de toekomstige architect

voortaan onderscheiden en wordt er geïnvesteerd in de kwaliteiten en de

zullen vergroten. Dit kan in een geïntegreerd programma, aangeboden

toekomst van het vak.

door een door het Bureau Architectenregister erkende opleidingsinstelling, maar is ook zelf samen te stellen met modules aangeboden door externe

Het programma is erop gericht om vaardigheden, inzicht en kennis op te

partijen. De afgestudeerde heeft zelf de vrijheid te kiezen voor zijn eigen

doen die niet tijdens de studie worden aangeboden. Je kunt hierbij denken

verdieping.

aan bijvoorbeeld de omgang met de opdrachtgever, ondernemerschap en regelgeving. Om dit te bewerkstellen bestaat het programma uit

De beroepservaringperiode wordt afgesloten met een eindgesprek,

twee onderdelen: een individueel traject en een aanvullend traject.

waarin wordt besproken of de kandidaat aan de gestelde eindtermen

Het individuele traject betreft het ervaring opdoen in het vakgebied

voldoet. Hierbij is het logboek ook van belang. Het eindgesprek wordt

door werkzaam te zijn bij een bureau, in de eigen discipline en onder

afgenomen door de opleidingsinstelling. Indien de kandidaat zijn pakket

begeleiding van een mentor. In de meeste gevallen zal deze mentor

zelf heeft samengesteld wordt het eindgesprek afgenomen door een

werkzaam zijn in hetzelfde bureau en deze kan zo de ontwikkelingen

door het Bureau Architectenregister samengestelde commissie. Zoals het

goed volgen. Het is echter ook mogelijk als zelfstandige aan de slag te

voorstel er nu ligt, zal het eindgesprek niet het karakter van een examen

gaan en een zogenoemde ‘buitenmentor’ te zoeken die het individuele

krijgen.

traject begeleid. De mentor moet minstens drie jaar staan ingeschreven in Hoe om te gaan met de werkgelegenheid ten tijde van bijvoorbeeld een

het Architectenregister.

economische recessie? Dit is nog een moeilijk punt. Kan een afgestudeerde wel altijd een baan vinden met zekerheid voor twee jaar? En zo nee, kan hij dan met een eigen onderneming genoeg opdrachten verkrijgen om zo De doelstellingen van de Wet op de Architectentitel:

de ervaring op te doen om uiteindelijk de vaardigheden, kennis en het

inzicht te hebben om de titel te mogen dragen?

Kwaliteitsborging: Waarborgen dat vormgevers van stad

en land voldoende zijn opgeleid om vakbekwaam hun werk te doen; -

Bescherming van opdrachtgevers: indien de opdrachtgever

Op dit moment is het nog mogelijk vrijwillig deel te nemen aan

een geregistreerde ontwerper inschakelt, mag hij ervan uitgaan dat

de ‘Beroepservaring’, het programma dat wordt aangeboden in

deze beschikt over voldoende deskundigheid om de opdracht te

navolging op ‘Het Experiment’. Dit programma ‘Beroepservaring’ wordt

realiseren;

georganiseerd door Stichting Beroepservaring Jonge Architecten en

Implementeren

van

Europese

regelgeving:

Stedenbouwkundigen (BEJAS), waarvan Jo Coenen de voorzitter is.

dit verduidelijkt de wettelijke positie van de Nederlandse architect,

Een groep bestaat uit 30 tot 40 personen, uit verschillende disciplines:

stedebouwkundige, tuin- en landschapsarchitect en interieurarchitect

architectuur, stedebouw, landschapsarchitectuur en interieurarchitectuur.

en vergemakkelijkt de toegang tot werk in andere EU-landen.

Elke discipline volgt deels een eigen traject en deels een interdisciplinair programma. Een onderdeel van de beroepservaring is namelijk ook het

NOW.DOC 14

samenwerken tussen de verschillende disciplines. Een ander doel is het

chepos 3.10.indd 14

6/1/2012 1:44:13 PM

NOW.

Wouter van Niel & Irene Scheperboer Belangrijke ontwikkelingen van de Wet op de Architectentitel en de Beroepservaringperiode: Op 1 oktober 1988 treedt de Wet op de Architectentitel (WAT) in werking. Om het register te kunnen beheren, wordt nog datzelfde jaar de Stichting Bureau Architectenregister in het leven geroepen. In 1993 gaat de titelbescherming van kracht, welke aan de registratie gekoppeld is. Dit houdt in dat uitsluitend diegenen die staan ingeschreven in het architectenregister bevoegd zijn tot het voeren van de titel architect, stedebouwkundige, tuin- en landschapsarchitect of interieurarchitect. Inschrijving is voorbehouden aan diegenen die het in de wet genoemde diploma van een universitaire of hbo-opleiding op het desbetreffende vakgebied bezitten. Ook zij die het architectenexamen met goed gevolg hebben afgerond of een buitenlands diploma bezitten, hebben het recht zich in te schrijven. In 2008 komt er vanuit de EU een nieuwe Richtlijn Erkenning Beroepskwalificaties. Om deze te implementeren in de Nederlandse wetgeving, wordt op 15 juli 2008 de WAT herzien en wordt de verplichting tot bij- en nascholing voor bouwkundig architecten ingevoerd. Op 10 juli 2009 wordt op voorstel van dhr. Cramer, minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, ingestemd met toezending aan de Tweede Kamer van een wijziging op de Wet op de Architectentitel. De wenselijkheid en noodzaak van de wijziging van de wet is afgestemd met de ministeries van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In 2010 wordt dit voorstel behandeld in het parlement. Per 1 januari 2011 gaat deze herziene WAT van kracht en moet een in het architectenregister ingeschreven interieurarchitect over voldoende beroepservaring beschikken, naast het behaalde diploma. In maart 2011 heeft de â&#x20AC;&#x2DC;Projectgroep WATâ&#x20AC;&#x2122; onder leiding van ir. Kees Rijnboutt een advies uitgebracht over de beroepservaringsperiode, in opdracht van Bureau Architectenregister en de Rijksbouwmeester. Dit advies is als uitgangspunt genomen voor de regeling zoals deze er nu ligt. Op 5 april 2012 presenteert Bureau Architectenregister de conceptversie van de Regeling Beroepservaringperiode 2012. In mei 2012 vinden diverse regionale informatiebijeenkomsten plaats. 0p 4 juli 2012 vindt de landelijke bijeenkomst plaats in Rotterdam. In oktober 2012 zal het document ter goedkeuring worden voorgelegd aan de bewindslieden van de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties (BZK), Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W). Op 31 december 2012 wordt de regeling vastgesteld en gepubliceerd. Dan hebben studenten twee jaar de tijd om kennis te nemen van deze regeling en zich voor te bereiden op de Beroepservaringplicht. Op 1 januari 2015 zal de gewijzigde WAT in werking treden voor alle disciplines vallend onder het architectenregister. Dat betekent dat iedereen die na 1 januari 2015 zijn masterdiploma behaalt en zich in wil schrijven in het architectenregister, de Beroepservaringperiode moet doorlopen. opdoen van een professioneel netwerk. Kijk voor meer informatie over dit

Daarnaast trekt het Bureau Architectenregister het land in om via regionale

programma op de website beroepservaring.nl.

informatiebijeenkomsten feedback te verzamelen. Op 4 juli 2012 zal in het NAi in Rotterdam een landelijke bijeenkomst worden georganiseerd.

Het Bureau Architectenregister is bezig met het concretiseren en

Iedereen is welkom om deze bijeenkomst bij te wonen en mee te denken

vormgeven van de regeling beroepservaringperiode. De conceptversie

over de invulling van de nieuwe wet.

die onlangs is gepresenteerd, is in te zien op de website van het Bureau Bronnen:

waaraan alle leden vanuit hun eigen perspectief en ervaring een

- www.architectenregister.nl/

bijdrage kunnen leveren. Wouter van Niel, masterstudent Architecture

- www.bni.nl/voor-interieurarchitecten/wat/

CHEPOS 3.10

Architectenregister. Hierbij is een klankbordgroep in het leven geroepen,

NOW.DOC

aan de Technische Universiteit Eindhoven, vertegenwoordigt de studenten.

- www.het-experiment.nl/

- www.beroepservaring.nl/

chepos 3.10.indd 15

- www.bni.nl/downloads/Persbericht%20Beroepservaring%202012-2014.pdf

6/1/2012 1:44:13 PM

Stylos

terugblik

social engineering week

Rosa Stapel

Vanaf 13 februari 2012 stond de Oostserre een week in het teken van Stylos’ social engineering week. Een terugblik op ontmoetingen tussen student en praktijk, nieuwe standpunten en oude discussies. “An event based on integrating social disciplines

“Still designing or engineering from a social point

architectengenootschap Amicitia et Architectura,

within the curriculum at the Faculty of Architec-

of view doesn’t always come natural to us, archi-

haalde uit dit stuk de vraag over een mogelijke

ture.” Dit schreef Joris van Dijk als introductie en

tects,” schreven we in de begeleidende tekst van

nieuwe positie van de architect: “een nieuwe,

aanleiding voor de social engineering week in de

het thema van de vorige editie. Dit gaat in tegen

hernieuwde of wellicht juist oude rol van ‘de

vorige editie van pantheon//. Een week met ver-

de mening van de onderwijsdirecteur, maar sluit

architect’ en vanzelfsprekend wat dit betekent

schillende activiteiten rondom de vraag of sociale

aan bij de vraag die Wouter Vanstiphout tijdens

voor de opleiding.” Dit vraagstuk pakten we aan

disciplines thuishoren op de faculteit van Neder-

zijn lezing stelde: “Can you blame the architect?”

in een samenkomst van studenten, docenten en

lands toekomstige bouwkundig ingenieurs.

Bezitten architecten niet de vaardigheid om zich

architecten. Er werd gediscussieerd over welke

in te leven in de gebruiker? Plaats je je als archi-

onderdelen van een ontwerp(proces) onder de

Na lezingen van wetenschappers en architecten

tect dan niet in een andere positie dan ‘de mens’?

verantwoordelijkheid van de architect vallen en

die het publiek overtuigden van het belang van

Is ‘de architect’ dan iemand anders dan ‘de mens’?

in hoeverre de visie van de architect doorslagge-

sociale disciplines binnen architectuur hielden de

Misschien weten ‘wij, architecten’ het wel beter

vend is. ‘Terug naar de oude bouwmeester’ bleek

deelnemers van het einddebat zich niet meer be-

dan de mensen waar we voor ontwerpen. Moet

onder de architecten wel navolging te krijgen. De

zig met het belang, maar met het ‘hoe’ van soci-

de architect die vrijheid van visie en werkwijze

studenten riepen met name om betere voorbe-

ale disciplines in de opleiding. Is er ruimte binnen

niet gewoon krijgen in plaats van hem of haar be-

reiding op de praktijk in de opleiding: met name

het curriculum of hebben andere vakonderdelen

perkingen op te leggen door sociale, filosofische

op het gebied van constructie en detaillering. De

toch prioriteit? Wie zou de studenten ‘social en-

en psychologische theorieën mee te moeten ne-

docenten keken naar de toekomst: hoe lossen we

gineering’ kunnen bijbrengen? Vooruitblikkend

men in het ontwerp?

grote vraagstukken als de woningbouwopgave

op de komende bachelorhervormingen werden

en herbestemming op?

de belangen van verschillende elementen in het

Vanuit deze gedachtegang komen vragen op over

curriculum tegen elkaar afgewogen.

de positie van de architect. Karin Laglas zei hier het volgende over in haar intreerede als decaan:

‘Of is de architect zelf de schuldige van ontwerpfouten door zijn gebrek aan kennis?’

Tijdens het praten over deze lastige keuzes, dacht

“Het kunnen ontwerpen van een mooi gebouw of

ik even terug aan een gesprek dat ik, voordat

een stedebouwkundig of landschappelijk ensem-

deze discussie plaatsvond, had met één van de

ble vraagt een eigen set competenties. [...] Daar-

De banden tussen de student en de praktijk zijn

onderwijsdirecteuren. “Het echte besef van het

bij dringt zich dan de vraag op of het totaal aan

naar aanleiding van deze avond weer wat aan-

belang van het integreren van menselijke be-

competenties dat nodig is om zowel het object te

gescherpt. Een grote behoefte leek te worden

hoeftes en gevoelens in het ontwerp komt bij de

ontwerpen als leiding te geven aan het ontwerp-

vervuld: de student wil weten wat hem of haar

meesten pas na de opleiding. De elementen die

proces niet te breed is om zich in één mens te

te wachten staat en de praktijk is benieuwd naar

nu centraal staan in de opleiding - het ontwerp-

laten verenigen. Maar misschien wel belangrij-

frisse blikken. Maar waar was de schakel tussen

proces en techniek - zijn de voorwaardelijke vaar-

ker is dat leiding geven aan het ontwerpproces

student en praktijk: het onderwijs? Te druk met

digheden die je nodig hebt om je als architect en

een zekere neutraliteit vereist ten aanzien van de

de bachelorhervormingen? Geen tijd voor een

ontwerper te ontwikkelen,” betoogde hij.

verschillende klantgroepen die we eerder gezien

spontaan gesprek?

hebben; empathie om je in hun leefwereld in te Tegenwoordig is het geklaag over oncomforta-

leven; luisteren en vragen stellen. Geen voorin-

De twee wel aanwezige partijen zien de toevoe-

bele gebouwen en starchitects, die ‘plaatjesar-

genomen beeld hebben. Niet zelf in het centrum

ging van sociale disciplines als waardevol voor

chitectuur’ afleveren in plaats van gebouwen die

van het schilderij willen staan. Traditioneel zijn

architectuur als wetenschap en het academische

prettig zijn voor de gebruiker, niet van lucht. Het

dat niet de competenties die bij alle ontwerpers

gehalte van de opleiding. Echter, ik denk dat het

wordt als fout of falen van de architect gezien als

even sterk ontwikkeld zijn.” Onze decaan pleit

belangrijkste wat we mee kunnen nemen uit

blijkt dat aspecten van het gebouw in de praktijk

hier voor bescheidenheid: als architect ben je een

deze week de waarde van gesprek en debat is.

niet werken of als er geen rekening gehouden

deel van een geheel, naast projectontwikkelaars,

Je verdiepen in een bepaald onderwerp en met

wordt met comfort. Snel wordt dan met het vin-

opdrachtgevers en gebruikers.

name daar met anderen over praten is ontzettend

gertje naar een ontoereikende opleiding gewe-

belangrijk voor de ontwikkeling van de jonge

NOW.TUD

De intreerede van Karin Laglas was het uitgangs-

architect en het architectuurdebat in Nederland.

werpfouten door zijn gebrek aan kennis?

punt voor de Pecha Kucha avond op woensdag

Misschien zou ‘Gesprek en Debat’ een leuk vak

15 februari. Jurriaan van Stigt, bestuurslid van

zijn voor het nieuwe bachelorcurriculum?//

zen. Of is de architect zelf de schuldige van ont-

chepos 3.10.indd 16

6/1/2012 1:44:13 PM

Rick Melchers

NOW.

ARCHITECTUUR BIËNNALE

Onlangs is de vijfde Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) geopend. Het onderwerp van deze biënnale is: “Making City”. De belangrijkste vraag die hierbij wordt gesteld is: hoe maken wij de stad? De wereld verstedelijkt in een razendsnel tempo. Volgens de biënnale is de stad onze toekomst, maar alleen als deze beter bestuurd, beheerd en vormgegeven wordt. Net als bij eerdere edities heeft de IABR haar eigen onderzoekstraject. Met eigen testsites, zeven samenwerkingsprojecten met de Nederlandse overheid en een keur van ‘best practices’ uit de hele wereld verkent de IABR toekomstbestendige manieren van ‘stad maken’. Meer dan 30 projecten uit meer dan 25 wereldsteden komen naar Rotterdam. Zij tonen aan dat standaardoplossingen niet langer toereikend zijn. Stadsontwikkeling zal in de toekomst veel meer een samenspel zijn van verschillende disciplines. Steeds wisselende allianties moeten hun maatschappelijke agenda en economische ambities met elkaar in balans brengen. Making City onderzoekt daarom de relatie tussen planning, ontwerp en politiek. Omstreeks het jaar 2050 zullen zeven van de negen miljard mensen in

Rotterdam heeft dringende behoefte aan kleinere woon- en werkeenheden

steden wonen en zal 90 procent van de Nederlandse welvaart worden

en een verdichting van het programma. De kantoorpanden bieden hier een

geproduceerd in de stad. Er moet veel veranderen in de steden, willen ze

kans. De over het algemeen jonge creatieve ondernemers hebben weinig

dit aankunnen. Zo is er op het moment veel te doen over de leegstaande

geld en zijn al blij wanneer zij een werkruimte kunnen huren. Zij zullen dus

gebouwen in de steden, men weet niet wat ermee gedaan moet worden.

geen hoge eisen stellen aan bouwfysische aspecten voor hun werkruimte,

Moeten wij ons zorgen maken over deze leegstand? Is het niet gewoon

waardoor je gemakkelijk meerdere eenheden naast elkaar kunt plaatsen.

een kwestie van de gebouwen klaarmaken voor de toekomst en zorgen

Daarnaast is het voor deze ondernemers juist gunstig om naast andere

dat een pand geschikt is voor meerdere doeleinden?

creatieve mensen te zitten. Hierdoor kunnen zij elkaar inspireren en zal het gebouw meer bezoekers trekken. Deze jonge ondernemers hebben

In tegenstelling tot andere steden bevindt de leegstand van kantoorpanden

naast hun eigen bedrijf vaak ook nog andere werkzaamheden, omdat

in Rotterdam zich in het centrum. Hier bevindt zich 100.000 m2 ongebruikte

hun eigen werk misschien nog niet voldoende oplevert. Men zal gegeven

ruimte, wat zorgt voor minder levendigheid, bedrijvigheid, mensen en

dit feit op diverse tijden in het gebouw aanwezig zijn, wat natuurlijk een

sfeer in de binnenstad; de elementen die een centrum juist nodig heeft.

grote verbetering zal zijn voor de leefbaarheid van het gebied.

Er is geen behoefte meer aan grote kantoorpanden, men is op zoek naar kleinere eenheden met flexibele mogelijkheden. Daarbij is het

De IABR onderzoekt of er in de toekomst bij stadsontwikkeling meer

niet realistisch om alles maar te slopen en er nieuwbouw neer te zetten.

samenspel moet zijn tussen de diverse disciplines. Maar is het juist niet van

Kijk naar de NDSM-werf in Amsterdam. Deze scheepsbouwwerf stond

belang dat de toekomstige gebruikers en/of bewoners bij de plannen

leeg, was vervallen en dringend aan renovatie toe. Op initiatief van een

worden betrokken?

aantal kunstenaars en creatieve ondernemers is er een ontwikkelingsplan

Neem nu de hoofdstad van Brazilië, Brasilia. Deze stad is gesticht in de

geschreven voor deze werf. Binnenin dit enorme complex werden tientallen

jaren vijftig van de twintigste eeuw. Het achterland van Brazilië bleef

kleine werkplaatsen gerealiseerd. Men kon een ruimte huren tegen een

economisch achterliggen ten opzichte van de kuststeden, dus er moest

zeer goedkoop huurtarief; hierdoor kregen de kleinste ondernemers met

een bruisende stad komen in het midden van het land, Brasilia. De stad

weinig geld ook een kans. Het in eerste instantie doodgebloede gebied

is aan één grote as gebouwd, waarbij elk economisch gebied zijn eigen

kreeg door deze creatieve invulling weer een nieuwe impuls.

plek heeft gekregen aan deze as. Doordat alles in clusters is gebouwd, dient men continu grote afstanden af te leggen en is het geen prettig verblijfsgebied. Hierdoor is de stad vrijwel onleefbaar geworden, mensen komen in deze stad voornamelijk om te werken. Hieruit blijkt dat de toekomstige inwoners en gebruikers niet buiten beschouwing gelaten mogen worden bij het ontwerp van een stad of wijk; zij zijn wellicht de belangrijkste factor. Laat de mensen meedenken over bepaalde plannen en zorg ervoor dat zij zich hierin ook kunnen vinden. Dit hoeft niet altijd over grootschalige projecten te gaan. Het gaat hierbij dan ook voornamelijk om een samenhorigheidsgevoel, de mensen kennen elkaar dan direct en dat verbetert de leefbaarheid van een wijk. Een dergelijk klein project is in Rotterdam ook gestart; de Luchtsingel, een onderdeel van ‘I / We / You Make Rotterdam’. De deelnemers kunnen hun project gefinancierd. Door dit soort initiatieven gaat een stad meer leven onder de inwoners en wordt het leefgebied aangenamer.

Hoofdtentoonstelling IABR

CHEPOS 3.10

eigen plank of brugdeel kopen met hun eigen naam erop, zo wordt het

NOW.NL Bronnen:

- www.iabr.nl

chepos 3.10.indd 17

6/1/2012 1:44:14 PM

FILE:Londen 2012 chepos 3.10.indd 18

6/1/2012 1:44:18 PM

SHOWOFF ARCHITECTUUR OF DUURZAAM NALATENSCHAP

FILE: Londen 2012

OLYMPISCHE SPELEN: KARIN KOMPATSCHER

Wie aan sport denkt, denkt aan de Olympische Spelen. Wie aan sport denkt, denkt echter niet zo gauw aan architectuur. Toch heeft de Olympische Spelen altijd al een connectie gehad met architectuur. Tijdens dit evenement zal het gastland de kans krijgen om te laten zien dat het buiten de kaders en stijlen van haar eigen architectuur kan ontwerpen en haar visie op internationale architectuur tentoon kan spreiden. Dit geldt voor zowel de organisatie van de Spelen als voor het imago van de organiserende stad. Net zoals bij de sportactiviteiten van de Spelen waarin de sterkste, snelste en beste sporters voor een land uitkomen, is het ook belangrijk het imago van het gastland hoog te houden. Dit gebeurt vrijwel altijd door een erfgoed achter te laten van bijzondere architectuur. Om de vier jaar mag een bepaald land zich het gastland van de Zomerspelen noemen. Er dient dan met enkele tradities rekening te worden gehouden. Activiteiten als het aansteken van het olympisch vuur, het plaatsen van de olympische vlag en het verwelkomen van de sporters tijdens de openingsceremonie vragen om een geschikte plek in de stad. De Spelen worden jaar op jaar herinnerd op hun eigen manier. In 2004 keerden de moderne Olympische Spelen terug naar Athene vlakbij de plaats Olympia, waar de allereerste Spelen in 1896 plaatsvonden. Beijing in 2008 liet de wereld een welvarend China zien waarin het land zijn bloeiende economie publiek kon maken. Laten we ook Nederland in 1928 niet vergeten waarin Amsterdam ruimte bood aan sporters uit meer dan 45 landen. Het is normaal geworden om de spelen te herinneren aan de hand van het olympisch stadion waarin de openingsceremonie wordt gehouden. Zoals in de laatste jaren steeds meer gewoon is geworden, worden de gebouwen gebruikt om welvaart en weldaad uit te drukken. Aan de hand van de symboliek van de Olympische Spelen en de cultuur van een gastland wordt de architectuur verweven met de noodzakelijke stadions die alle bezoekers en sporten dienen te huisvesten. Bij de Olympische Spelen komt niet alleen pracht en praal kijken. Veiligheid is sinds de aanslag van 2001 een terugkerend onderwerp. Hier wordt dan ook flink veel geld in ge誰nvesteerd. Zowel op het gebied van infrastructuur als beveiliging worden grote maatregelen genomen. In het vervolg van de FILE zal hier dieper op worden ingegaan en zal gekeken worden naar het logistieke ontwerp van de Olympische Spelen. In deze Chepos gaat de FILE in op de aanloop naar de Olympische het hergebruik van dit erfgoed. Wat maakt de Olympische Spelen in Londen zo bijzonder, waarom heeft Londen 端berhaupt het bid gewonnen? En hoe gaat Londen ervoor zorgen dat de crisis er niet voor zorgt dat de

CHEPOS 3.10

Spelen in Londen, het erfgoed dat de Spelen in Londen achterlaten en

investering een vergissing is geweest?

chepos 3.10.indd 19

6/1/2012 1:44:21 PM

MASTERPLAN LONDEN 2012 Om de Spelen naar een stad te brengen, is

van andere olympische steden op het gebied

duidelijk dat dit geen eenmansproject was

het noodzakelijk om mee te doen met een bid.

van transport en infrastructuur. De tube, zoals

en dat samenwerking met andere bureaus

Dit is niets anders dan laten zien waarom de

de Londense metro bekend staat, laat al

noodzakelijk was. Veel van de gebouwen

stad capabel is om de Olympische Spelen te

decennialang zien dat de infrastructuur van

werden dan ook afgestaan aan op zichzelf

organiseren. In 1997 begonnen de plannen

het openbaar vervoer een groot speerpunt is

staande architectenbureaus zoals Zaha Hadid

voor de Spelen van 2012. Londen versloeg

in Londen. Door aan te geven tijdens het bid dat

en Team Populous. Bij het ontwerpen van het

in de 2005-sessie van het IOC (Internationaal

het openbaar vervoer een belangrijk punt zal

masterplan van Londen 2012 hoort ook de

Olympisch Commité) steden als Moskou, New

zijn waarin de stad een voorsprong zal nemen

postolympische tijd; de nalatenschap van de

York, Madrid en in de laatste stemronde Parijs.

op haar tegenstanders, heeft Londen kenbaar

Spelen dient ook in kaart te worden gebracht.

De visie van de Londense Spelen is het uitdragen

gemaakt hier geld in te willen steken. Enkele

van het imago van de Olympische Spelen: het

lijnen worden verbeterd tijdens de bouw van het

Bij het ontwerpen van het plan diende

samenbrengen van verschillende landen door

plan. De trein naar het gebied Stratford wordt

meegenomen te worden dat er een economische

middel van sport. Tevens was het een speerpunt

opgefrist en het aantal rijdende treinen per uur

crisis heerste en dat er simpelweg geen geld

om gebruik te maken van het bestaande

wordt verhoogd. De Metrolijnen naar Stratford

was om extremiteiten te realiseren. Verder

erfgoed van de Spelen en de nalatenschap die

ondergaan eenzelfde procedure en zullen

had Londen al veel goede sportfaciliteiten die

het achter zou laten. Dit alles zou verbonden

dusdanig worden omgeleid om de toestroom

enkel ‘een likje verf’ nodig hadden, zoals de

moeten worden met het thema duurzaamheid.

van bezoekers te kunnen waarborgen.

Millenium Dome. In het plan worden twee clusters

Londen wil dat het doorgeven van de Spelen

van sportaccommodaties gevormd: één om het

net zo belangrijk wordt als het doorgeven van

Het plan is opgesteld door meerdere Engelse

olympisch stadion zelf en één om het Velodrome

een gezonde wereld. Het masterplan maakt

bureaus,

Morrison

in het noorden nabij de rivier de Lea. Door deze

deel uit van die visie.

Architects, die verantwoordelijk zijn voor de

faciliteiten te clusteren, zal het makkelijker zijn

uitwerking van het masterplan. Al snel werd

voor de beveiliging om het geheel te overzien. Er

waaronder

Allies

and

Het masterplan betreft niet alleen de wijk Stratford, waar het Olympisch Park zich heeft ontpopt, maar ook gebieden om Londen heen en zelfs tot in het noorden van het land, nabij Schotland. In Londen zelf kan de verdeling gemaakt worden tussen het Olympisch Park, het rivierengedeelte en het centrum. In elk van deze gebieden zijn voorzieningen getroffen voor de Spelen. Stratford - in het noordoosten van Londen gelegen, waar dus het Olympisch Park is gesitueerd, is een van de armste en meest vervuilde wijken van Londen. De Spelen zorgen hier voor economische en sociale duurzaamheid, doordat de wijk weer tot leven zal komen tijdens en (hopelijk ook na) de Spelen. In het Olympisch Park bevinden zich meerdere faciliteiten. Het olympisch stadion, waar zich de openingsceremonie gaat afspelen en gebouwen voor de verschillende wedstrijden zoals het

Velodrome (wielrennen) en het

zwembad ontworpen door Zaha Hadid. Buiten deze spraakmakende gebouwen bevindt zich hier ook het olympisch dorp, waar de sporters onderdak krijgen tijdens de zomer van 2012.

FILE:Londen 2012 Londen laat vooral verschil zien met de plannen

Masterplan 2012 door Allies and Morrison

chepos 3.10.indd 20

6/1/2012 1:44:27 PM

is nabij het station Stratford een mediacentrum

Meerdere slimme oplossingen zijn terug te

Het olympisch dorp is geplaatst in het

opgezet waar de media haar verslag kan doen

voeren op de andere accommodaties in het

noorden, met een goede verbinding via het

van het evenement. Door het plan aan te passen

park. In het Velodrome wordt bijvoorbeeld

openbaar vervoer naar de andere olympische

aan de rivierbeddingen hoeft er zo min mogelijk

gekoeld door luchtcirculatie die geen gebruik

accommodaties. Dit gebied biedt sporters ook

zand verplaatst te worden. Dit is een voordeel

maakt van elektriciteit. Het water van het

de mogelijkheid extra trainingen te volgen.

voor efficiënt en milieuvriendelijk bouwen.

Aquatic Centre, ontworpen door Zaha Hadid,

Londen wil met haar Olympisch masterplan

wordt hergebruikt voor de spoeling van de

aangeven dat het niet noodzakelijk is om veel

Het Olympisch stadion is één van die gebouwen

toiletten op het gehele park. Zoals eerder

geld aan accommodaties te besteden, maar dat

waarin Londen laat zien dat ze haar visie kan

besproken, houdt de stad Londen ook rekening

hergebruik een goede stimulans kan zijn voor

uitdragen in de praktijk. Het gebouw is één van

met de al bestaande accommodaties. Door

een stad en een bepaalde wijk. Het feit dat het

de kleinste stadions sinds lange tijd. Minder

deze gebouwen te hergebruiken, zal er geen

Aquatics Centre extreme concessies moest doen

oppervlakte staat gelijk aan het gebruik van

extra afval geproduceerd worden en zal de

in de vorm van tijdelijke tribinus in plaats van

minder grondstoffen en brengt dus minder afval

CO2-uitstoot laag blijven. Londen gaat nog

permanente, doordat het anders te duur zou

met zich mee. Het gebouw is opgetrokken uit

verder met het begrip duurzaamheid. Door

zijn, toont aan dat Londen ruggengraat heeft

grotendeels gerecycled materiaal. Het dak van

het Olympisch Park te situeren op een oud

en niet bang is het budget te handhaven. Of

het stadion bestaat bijvoorbeeld uit overtollige

industrieterrein in een van de armste wijken

de Londense wijk Stratford ook na de Spelen

gasbuizen

bouwprojecten.

van Londen wordt de inwoners van Stratford de

in een economische groei kan blijven zal pas

Het stadion laat een nieuwe kijk zien op

uit

eerdere

mogelijkheid geboden om een opleidingstraject

later blijken. Vooralsnog zorgt het masterplan

architectonische tijdelijkheid. Door gebruik te

te volgen en op deze manier te gaan werken in

voor een goede aanloop naar een fantastisch

maken van gerecycled materiaal bouwt Team

het park. Een vorm van sociale duurzaamheid is

sportevenement waar de olympische geest

Populous een gebouw met toekomst.

hiermee een feit.

weer zal herleven en bovenal, waar Londen een

FILE: Londen 2012

Karin Kompatscher

hernieuwde olympische visie achterlaat voor toekomstige generaties.

Bronnen:

CHEPOS 3.10

Vogelvlucht op het masterplan van Londen

FILE:Londen 2012 - www.kcap.eu/nl/projects/v/legacy_masterplan_framework/

- www.alliesandmorrison.com/projects/chronology/2012/london-2012/

chepos 3.10.indd 21

6/1/2012 1:44:28 PM

DE SPELEN IN CRISISTIJD Het is steden er veel aan gelegen om de Olympische Spelen te organiseren. Steden concurreren meer dan ooit met elkaar en streven naar een goed imago om de concurrentiepositie te versterken. Om die concurrentiepositie te verbeteren, willen ze dan ook maar wat graag (internationale) bedrijven en toeristen aantrekken. Uit onderzoek blijkt dat bij de realisatie van deze doelstellingen grootschalige evenementen – zoals de Olympische Spelen – een grote rol kunnen spelen (Brown & Massey, 2001). Een prestigieus evenement als de Olympische Spelen organiseren, biedt kansen voor bedrijven en investeerders. Ook zullen toeristen de Spelen bezoeken en zo voor inkomsten zorgen. Daar staan de gigantische investeringen tegenover. Een compleet dorp, verschillende stadions en kostbare infrastructurele ingrepen zijn vereist. Leveren de Spelen uiteindelijk echt wat op voor de organiserende stad of zijn het vooral twee mooie weken zonder gevolgen? Voordat we weten wat de Spelen opleveren,

Periode 3 (1984)

krijgen en wij hun ziektekosten niet hoeven

moet eerst worden nagegaan hoe investeringen

Door de problemen met de Spelen in de jaren

te betalen? Wat heeft het voor gevolgen

gedaan kunnen worden. Naast de steden die de

zeventig waren steden huiverig om de Spelen

voor het buurtgevoel waardoor er minder

spelen gebruiken als promotiemiddel, hebben

van 1984 te organiseren. Eigenlijk was er

burenconflicten ontstaan? Zorgt de architectuur

we te maken met de OCOG (Organizing

maar één kandidaat, namelijk Los Angeles.

van het stadion voor een beter imago van de

Committee of the Olympic Games). Deze

Deze Spelen zouden – economisch gezien

stad en zo voor meer investeerders? Allemaal

heeft als belang dat de spelen georganiseerd

- een totaal andere weg inslaan. Ze werden

vragen die vaak worden genoemd als winst van

kunnen worden – en dus geen verlies draaien.

namelijk bijna volledig gefinanciëerd door

de Olympische spelen, maar die zeer lastig uit

In de geschiedenis van de moderne Spelen zijn

investeerders. De stad zelf heeft nauwelijks

te drukken zijn in cijfers.

er vier perioden te onderscheiden.

investeringen gedaan in de Spelen. Toen naderhand bleek dat de Spelen zeer succesvol

Bouwkundig gezien leveren de Spelen over

Periode 1 (1896-1968)

en winstgevend waren, opende dit deuren naar

het algemeen een opwaardering van de

In de beginperiode van de moderne Olympische

nieuwe Spelen. Het is immers de droom van

leefomgeving. Op de infrastructuur wordt

Spelen was er nauwelijks aandacht voor de

iedere stad: alle investeringen worden gedaan

verbeterd en daar profiteert vrijwel iedere

economische invloed van het sportevenement.

door investeerders en sponsors, terwijl de stad

stadsbewoner van. Omdat een stad haar

Het sportevenement was niet zo grootschalig en

profiteert van de promotie en het toerisme.

goede imago wil laten zien, zullen er imposante

steden stonden dan ook niet te trappelen om

bouwwerken verrijzen, die op hun beurt weer

de Spelen te organiseren. De OCOG’s hadden

Periode 4 (1985-nu)

de ruimtelijke kwaliteiten van een gebied zullen

het financiëel dan ook zwaar.

Steden concurreren weer met elkaar om de

verhogen. Deze Olympische complexen zorgen

organisatie van de Spelen. Een winstgevend

ook voor problemen; als organisatie kamp je

toernooi is het beste dat een stad kan

met een piekdrukte van twee weken en daarna

Periode 2 (1969-1983) Gedurende

overkomen is de korte gedachte. Opvallend is

is het merendeel van de faciliteiten nutteloos of

Olympische Spelen steeds groter en kregen

deze

dat de huidige Spelen bijna volledig worden

overgedimensioneerd. Eén van de belangrijkste

meer

economische

gefinanciëerd door de Engelse overheid.

uitdagingen van een organiserende stad is om

wetenschap. Het was echter ook de periode

Slechts 2% (schatting door Games Monitor) van

de restanten van de Olympische Spelen goed

dat de Spelen financiëel gezien een fiasco

het budget komt voort uit private investeerders.

te verwerken. Dat hier vaak te weinig aandacht

erkenning

periode binnen

werden

waren. Zo werden de Spelen van 1972 in

aan wordt geschonken, bewijst het Olympische

München en die van 1976 in Montreal volledig

Wat levert het op

door de stad georganiseerd en gefinanciëerd,

Belangrijker dan wat het kost – en dit vergeten

maar beide steden konden de inmiddels zo

we nog wel eens in Nederland – is wat de

Korte en lange termijn

groot geworden Spelen niet aan en leden in

Olympische Spelen opleveren. Het korte

economische zin een verlies. In 1972 kwam hier

antwoord is: “Geen idee”. Dit klinkt flauw, maar

en economische modellen gemaakt over de

ook nog het gijzelingsdrama bij, wat ook geen

naast de duidelijk meetbare effecten – zoals

gevolgen voor Londen. Al deze modellen hebben

goede reclame was voor München.

de werkloosheidscijfers tijdens een Olympisch

in grote lijnen dezelfde uitkomst, al verschillen

jaar - zijn er te veel effecten die nauwelijks

de absolute waarden per onderzoek behoorlijk.

meetbaar zijn. Hoeveel meisjes besluiten na

Het is duidelijk dat de meeste onderzoeken

het Olympisch goud van de hockeydames te

positief zijn over het feit dat er überhaupt in

complex van Athene (zie kader).

zijn

verschillende

haalbaarheidsstudies

FILE:Londen 2012

crisistijd zoveel geïnvesteerd wordt. Door deze

gaan hockeyen waardoor ze geen obesitas

chepos 3.10.indd 22

6/1/2012 1:44:29 PM

Athene als doemscenario. De Olympische Spelen van Athene waren economisch gezien een ramp. Doordat iedere ondernemer wilde meeprofiteren, schoten de investeringskosten

FILE: Londen 2012

omhoog, terwijl de positieve economische effecten grotendeels achterwege bleven. De Grieken leden een direct verlies van zeven miljard euro op de Spelen. Ook beschikten de Grieken niet over een langetermijnvisie betreffende het Olympisch complex. Het lijkt vooralsnog dat niemand zich bezig heeft gehouden met de periode nรก de Spelen. Na afloop van de (sportief) succesvolle Spelen zat Athene dan ook opgezadeld met een overbodig complex. Begin 2012 blijkt dat het ooit zo glorieuze complex tekenen van verval vertoont en lijken de mensen die het nog bezoeken vooral ramptoeristen te zijn.

Bron: - Oli Scarff/Getty Images Europe, 17 Februari 2012 -

Op de lange termijn zullen de Spelen

Centre. De Spelen van 2012 zullen voor Londen

deze minder onderhevig aan de crisis dan in

nauwelijks invloed hebben op de bedrijvigheid

dus een overduidelijk effect hebben op korte

de rest van Europa. Men verwacht dat vooral

op stedelijk niveau, maar voor de Spelen zal er

termijn. Dit is anders voor de impact op lange

in het olympisch jaar de Spelen een motor voor

een gigantische stijging plaatsvinden. Al geldt

termijn. Die is erg lastig te voorspellen.

de economische groei zullen zijn, al is de impact

dit voor slechts enkele sectoren zoals de bouw,

matig vergeleken met eerdere organiserende

transport, toerisme en dienstverlening. Ook zal

Oost-Londen

steden, omdat Londen al een omvangrijke

de werkgelegenheid op lange termijn nauwelijks

Bij de Olympische Spelen in Londen is bij

economie heeft. Over de effecten na de Spelen

beter worden door toedoen van de Spelen.

voorbaat goed nagedacht over de jaren na

bestaat meer onzekerheid. Zo is er wel de

Doordat er vooral tijdelijke contracten worden

de Spelen (althans, dat denken we nu, het moet

erfenis van sportaccommodaties, die op lokaal

aangeboden, zullen qua werkgelegenheid

uiteraard nog blijken). Het gebied in Oost-

niveau tot een grote winst kunnen leiden. Denk

alleen maar kortetermijneffecten plaats vinden.

Londen waar de meeste activiteiten zullen

hierbij aan een supermarkt naast het stadion,

Er bestaan wel mogelijkheden voor de lange

plaatsvinden, zal na de spelen extra aandacht

CHEPOS 3.10

investeringen blijft de economie draaien en is

FILE:Londen 2012

of een Olympisch Park dat de huizenprijzen in

termijn, zo zou er blijvende werkgelegenheid

die wijk doet stijgen.

kunnen ontstaan in het International Broadcast

vereisen.

chepos 3.10.indd 23

6/1/2012 1:44:29 PM

Patrick van Dodewaard Zo wordt het Olympisch Park omgetoverd

Prijzen van het commercieel vastgoed

Vanwege de onduidelijke Olympische impact

tot een woonwijk met 8000 huizen en 2800

Naast de directe opbrengsten van de Spelen en

op lange termijn, wordt veelal betwijfeld of

appartementen. En in tegenstelling tot China

zijn faciliteiten blijkt ook het investeringsklimaat

de keuze van Londen om de Spelen van 2012

- waar ook dergelijke herbestemmingen

van commercieel vastgoed te veranderen

te organiseren juist is. Zijn de hoge kosten

beloofd werden – zijn er in Londen al

voorafgaand aan het evenement. In de aanloop

wel verantwoord, zelfs indien het Olympische

investeerders die de plannen rond hebben.

naar de Spelen in Londen heeft de stad te

Park na de Spelen getransformeerd wordt

IKEA heeft bijvoorbeeld al een optie genomen

maken met een gigantische prijzenstijging van

in het beoogde stedelijke park, inclusief

op een gebied van 29 hectares groot om te

vastgoed in de stad. In Londen werd er in het

hoogwaardige sportfaciliteiten? Zal extra

ontwikkelen voor industriële doeleinden. Ook

eerste kwartaal van 2012 alleen al 5,8 miljard

vraag naar het gebruik van deze faciliteiten

zullen de appartementen van de sporters na de

aan commercieel vastgoed verhandeld. Er is

ontstaan of zal de vraag zich uitsluitend

Spelen worden verhuurd als woningen. Dit klinkt

sprake van een stijging van 42% ten opzichte

verplaatsen?

logisch, maar het is in de geschiedenis van de

van het laatste kwartaal van 2011. In Rio de

economisch succesvol zijn, hangt af van vele

Spelen nog maar zelden voorgekomen. Dit zijn

Janeiro – waar de Olympische Spelen over vier

factoren die niet op voorhand te bepalen

slechts enkele voorbeelden van de activiteiten

jaar worden georganiseerd – is het mogelijk om

zijn. Het lijkt er gezien de historie wel op dat

die nu al plaatsvinden om het gebied ook na de

meer dan 10% winst te behalen op vastgoed.

vooral landen die in ontwikkeling zijn baat

Spelen een toekomst te geven. Matthew Black,

Deze kortstondige groei blijkt aanwezig te zijn

hebben bij de Spelen om zo door te groeien

Head of East London geeft dit ook aan in een

bij bijna alle steden die ooit de Olympische

tot ontwikkeld land (Tokyo 1964, Seoul 1980

interview:

Spelen hebben georganiseerd. Uit het rapport

en Beijing 2008). In de al ontwikkelde landen

van Xuebing Tang en Yongling Yao genaamd

zoals Australië en de Verenigde Staten bleken

‘The Olympics is just the beginning, enabling the

“The Impact of Staging Olympic Games on

de spelen nauwelijks effect te hebben op de

regeneration of an area that could never have

Real Estate Price in Beijing” blijkt echter dat

lange termijn. De vraag is of de spelen Londen

occurred in the present global economic climate.

het organiseren van de Olympische Spelen in

echt verder zullen helpen, of dat het gewoon

Stratford City alone will offer a total of 13

Beijing geen goede voorspelling geeft voor

een fijne twee weken zullen worden. Het is

million square feet of mixed use development

de toekomstige welvaart in de stad. Ze stellen

wel duidelijk dat er in de aanloop naar de

with the Royal Docks providing a further 100

dat de economische successen die in Beijing zijn

spelen vooral het realisme overheerst en er niet

acres of mixed use development potential,’

bereikt vooral te danken zijn aan al in gang

zoveel spierballengedrag wordt vertoond als

zijnde processen.

in Beijing. Er wordt nagedacht over de jaren

Olympische

Spelen

na de Spelen; de tijdelijkheid van de Spelen

Even later geeft Black ook aan dat mensen vooral geduld moeten hebben met de ontwikkeling van

Wat de bijdrage van de Olympische Spelen

wordt benadrukt en bovendien is Londen al

Oost-Londen. Het zakencentrum van Londen

is, valt moeilijk te concluderen. Als voorbeeld

een wereldstad die niet zal omvallen bij een

(Canary Wharf) was ook niet binnen één dag

worden de Spelen van Beijing en Sydney

terugval van het toerisme. Hierdoor zouden

succesvol.

vergeleken.

een

deze Spelen in financiëel opzicht wel eens

Beide

steden

kenden

explosieve groei van vastgoedprijzen voor de

positief kunnen uitpakken, maar dit blijft

‘To put this in context, it took 20 years for Canary

Olympische Spelen, maar waar Beijing deze

koffiedik kijken.

Wharf and the Isle of Dogs to go from 0 to 17

in stand kan houden, heeft Sydney te maken

Bronnen:

million square feet of offices. Unlike other host

met een zeer sterke terugval. Ook Atlanta

cities, London’s legacy was planned in advance of

kende een gigantische terugval na de Spelen.

- ‘Het effect van Olympische Spelen op economische variabelen’, Aart Noordegraaf, Erasmus Universiteit, 2009

the Games, which is why the best is yet to come,’

Blijkbaar was de stad niet in staat het gunstige investeringsklimaat vast te houden. Het lijkt dan

- http://oakstonecompany.wordpress.com/2012/04/24/real-estatethe-impact-or-not-of-the-olympic-games/

Black ziet de Olympische Spelen dus als een

ook dat de Olympische Spelen geen langdurig

begin van een nieuwe start voor Oost-Londen,

effect hebben op de vastgoedprijzen in een

en hoopt dat dit deel van de stad dan ook

stad, behalve als de stad al in volle bloei is,

blijvend naar een hoger economisch niveau

wat bij het opkomende Beijing het geval was.

wordt getild. Eerder in het artikel werd al

Hetzelfde is nu te zien in Londen – financiële

- www.confused.com/news-views/infographics/london-olympics

gesteld dat de economische effecten op lokaal

hoofdstad van Europa – en Rio de Janeiro in

niveau aanzienlijk kunnen zijn, hij zou hier dus

het potentierijke Brazilië.

- www.volkskrant.nl/vk/nl/2812/China/article/detail/894755/2008/08/25/Peking-denkt-een-dip-na-de-spelen-tevermijden.dhtml

gelijk in kunnen krijgen. Al blijft de vraag of het lange termijneffect niet verwaarloosbaar is.

- The Impact of Staging Olympic Games on Real Estate Price in Beijing, Tang Xuebing (Corresponding author) - http://nccur.lib.nccu.edu.tw/bitstream/140.119/37406/8/803008. pdf

- http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2009-1204-200226/Olympische%20Spelen%202012%20 -%20Verwachte%20Economische%20Impact%20voor%20Londen.pdf

FILE:Londen 2012 chepos 3.10.indd 24

6/1/2012 1:44:33 PM

Velodrome London 2012 ligt te midden van het Lee Vally Velopark. Gelegen in het noorden van het Olympisch park zijn hier alle faciliteiten voor het bmx-rijden, het veldrijden, wielrennen en het baanwielrennen te vinden. De laatste Olympische sport uit dit rijtje vindt zijn onderkomen in

FILE: Londen 2012

VELODROME - HOPKINS ARCHITECTS

het Velodrome. Het ontwerp van de Velodrome komt van Hopkins Architects. Zij hebben in een design team samen met de topsporters de eisen voor het ontwerp vastgelegd.

Authority

het gebouw. Deze technologie is niet letterlijk

klimaatbeheersing van het gebouw is er gebruik

(ODA), het orgaan dat zorg draagt voor de

overgenomen, maar geĂŻnterpreteerd naar een

gemaakt van de warmte die geproduceerd

ontwikkeling van nieuwbouw en infrastructuur

slim, licht en duurzaam (op het gebied van

wordt door het kunstlicht, de beweging van de

van het Olympisch Park, werden er een

energiegebruik en levensduur) gebouwontwerp.

sporters en van de toeschouwers. Daarnaast

aantal energieprestatie-eisen gesteld aan het

De vorm van de baan is duidelijk terug te zien in

moest er rekening gehouden worden met

gebouw. Daarnaast moest het gebouw binnen

het dak. Het dak bestaat uit een kabelsysteem,

veiligheidseisen. Dat betekent dat er op de

de visie van Londen 2012 liggen. Dat betekent

waardoor het eigen gewicht van de constructie

begane grond beperkingen zijn ten aanzien

dat het gebouw na de Olympische Spelen ook

laag is. Dit heeft er aan bijgedragen dat het

van het openen van ramen.

functioneel moet zijn. Aan deze laatst genoemde

gebouw binnen twee jaar gerealiseerd is.2

Vanuit

the

Olympic

Delivery

Als antwoord op deze problemen en eisen

eis is in de Velodrome voldaan door middel van de ondergebrachte functies. Het gebouw biedt

De tribunes zijn in twee delen opgesplitst. Het

is er zo veel mogelijk gebruik gemaakt van

naast de baan, acht kleedkamers en 6000

hogere gedeelte van de tribune wordt van het

natuurlijke ventilatie. Alle ruimten, behalve de

zitplaatsen ook onderdak aan een cafĂŠ, een

lagere gedeelte gescheiden door een glazen

inpandige organisatorische ruimten, worden

aantal organisatorische ruimten, een ruimte

gevel. Deze gevel biedt vanuit 360 graden

natuurlijk geventileerd. In de gevel zijn

voor winkel en fietsenverhuur, bergruimte en

zicht op de baan als wel op de omgeving.

openingen tussen de houten delen gelaten.

een fitnessruimte. De bedoeling is dat het

Deze gevel versterkt bovendien de scheiding

Ook de vorm van het dak zorgt ervoor dat de

gebouw na de Spelen een centrum voor de

tussen de gevel van Western Red Cedar en de

warmte opstijgt naar hogere delen en daar het

fietssport gaat vormen voor zowel topsporters

ondergelegen accommodaties.

gebouw kan verlaten. Door glas op strategische

als recreanten.

punten te plaatsen (in het dak) is er minder De baan is zo ontworpen dat er een recordtijd

behoefte aan kunstlicht. Er is gekozen voor een

op gereden zou moeten kunnen worden. Een

zo compact mogelijk gebouw, waardoor er

ontwerpwedstrijd. In de jury zaten behalve

team van deskundigen heeft ervoor gezorgd

minder volume lucht verwarmd hoeft te worden

vooraanstaande bouwkundigen en architecten

dat de baan aan de geometrische eisen

in de winterperiode.3

ook Olympische atleten. Het ontwerp moest

voldoet. Daarnaast is er samen met de renners

zowel aan de eisen van ODA als wel aan de

een bouwfysisch plan gemaakt.

2007

won

Hopkins

Architects

Het

gebouw

voldoet

aan

heeft het bouwteam de fiets als inspiratie en

De renners prefereren een hogere temperatuur

Daarnaast komt het gebouw zowel de

uitgangspunt genomen. De slimme en lichte

(26-28

topsporters als de toekomstige (recreatieve)

graden

Celsius)

een

lagere

CHEPOS 3.10

duurzaamheideisen en overstijgt deze zelfs.

eisen van de topsporters voldoen. In het ontwerp

FILE:Londen 2012

technologie van het fietsdesign komt terug in

luchtdichtheid dan de toeschouwers. Bij de

gebruikers tegemoet.

chepos 3.10.indd 25

6/1/2012 1:44:33 PM

AQUATIC CENTRE - ZAHA HADID

Marieke de Vries

Op het grondgebied van de Olympische Spelen beweegt het London Aquatic Centre zich mee met het glooiende landschap van de rivieroevers. De expressieve vormentaal van Zaha Hadid refereert niet alleen aan haar context, maar ook aan de functie van het gebouw. Onder het golvende dak zullen de Olympische atleten (synchroon)zwemmen en duiken. Dit gebouw is volgens critici een voorbeeld in tijdsplanning en budgetvoering voor de hele bouwindustrie.4 Met zwemmen als nationale trots van Groot-Brittannië zal het Aquatic Centre een prominente rol gaan spelen.

Het zwembadencomplex is ontworpen vanuit

en een betonnen wand aan de zuidzijde naar

worden bevestigd tussen de vaste tribune en

een visie op flexibiliteit, in het kader van

de fundering afdraagt. Zo ontstaat er een vrije

het golvende dak.

duurzaamheid. De tribunes die als vleugels aan

overspanning van 160 meter lang en op zijn

het ‘schip’ verbonden zijn, zijn flexibel. Na de

breedste punt 90 meter. De stalen onderdelen

De kosten van het zwemcentrum zijn relatief

Olympische Spelen kunnen deze verwijderd

zijn voor een groot deel prefab in elkaar gelast

laag gehouden door het eventueel kunnen

worden. Het overblijvende gebouw kan dan

om vervolgens op de bouwplaats in elkaar te

verkopen van de tribunes. In het centrum

als zwembad worden gebruikt en daarnaast

worden gezet. Daar is het skelet eerst op een

bevinden zich ook een crèche, een café en

kan het als sportaccommodatie voor de

tijdelijke ondersteuning gebouwd, waarna

lobby en zijn de kleedruimtes tevens functioneel

gemeenschap gebruikt worden.

de 30 ton staal een meter opgetild werd en

voor families en kinderen, zodat het ontwerp

op de betonnen steunpunten werd bevestigd.

ook binnen het plan voor de toekomst ligt.

De context en de functie zijn vertaald in een

Het skelet, opgezet vanuit de vorm van een

Daarnaast zijn de zwembaden in diepte aan te

golvend dak, dat de ruimtes en de omsluiting

parabool, wordt aan de buitenzijde afgewerkt

passen aan het gebruik door een beweegbare

daarvan vormt en aansluit bij de glooiende

met aluminium beplating. Het plafond is aan

bodem.6 Hierdoor zet het Aquatic Centre niet

rivieroevers van het gebied. De zijvleugels

de binnenzijde afgewerkt met hardhout in

alleen een voetafdruk op de Spelen van 2012,

zijn niet in dit concept mee ontworpen, zij

combinatie met aluminium. De houten delen zijn

maar ook op de nieuwe Londense wijk die hier

zijn puur vanuit de functie vormgegeven. Het

zeer nauwkeurig met de computer gezaagd,

in de toekomst haar plek zal krijgen.

Aquatic Centre zal op een as komen te liggen

waardoor de samenkomende lijnen van het

die loodrecht ligt op de Stratford City Bridge.

dubbelgekromde houten plafond in een rechte

Drie zwembaden liggen achtereenvolgens op

lijn liggen. Hierdoor is het voor het zwemmen

deze as; een trainings- en wedstrijdbad van 50

met de rugcrawl makkelijker om in een rechte

Noten:

meter en een duikbad. Aan weerszijden liggen

lijn te zwemmen.5

1. www.dezeen.com/2011/02/25/london-2012-velodrome-byhopkins-architects/ 2. www.london2012.com/venue/velodrome 3. http://learninglegacy.london2012.com/documents/pdfs/ sustainability/151-velodrome-energy-sust.pdf 4. www.dezeen.com/2011/07/27/london-aquatics-centre-2012-byzaha-hadid/ 5. www.designboom.com/weblog/cat/9/view/15906/zaha-hadidlondon-aquatic-center-now-complete.html 6. www.london2012.com/venue/aquatics-centre

de tribunes die plaats bieden aan ongeveer 17500 toeschouwers. Na verwijdering van de

Aan de zijden van het gebouw, waar het

‘vleugels’ kan het gebouw plaats bieden aan

dak loskomt van de grond wordt een glazen

circa 2500 toeschouwers.

vliesgevel toegepast. De ‘aangeplakte’ tribunes zijn eenvoudig gemaakt uit een stalen skelet

De constructie van het dubbelgekromde dak

met daaromheen gedeeltelijk een translucent

Bronnen:

bestaat uit een stalen skelet die de krachten via

materiaal. Wanneer de tijdelijke tribunes

www.zaha-hadid.com/architecture/london-aquatics-

FILE:Londen 2012 worden verwijderd zal er een glazen gevel

centre/

twee betonnen steunpunten aan de noordzijde

chepos 3.10.indd 26

6/1/2012 1:44:41 PM

Elke zomer bezoeken miljoenen toeristen de stad Londen. Zij verplaatsen zich met de Underground van Piccadilly Circus via Trafalgar Square naar de Big Ben. Deze zomer komen

FILE: Londen 2012

VEILIGHEID EN TRANSPORT daar de Olympische Spelen bij. De schattingen lopen uiteen van ruim een miljoen tot zelfs elf miljoen extra bezoekers die de sporters komen aanmoedigen. Om deze stroom mensen veilig en met een strak tijdschema door de stad te leiden, zijn verregaande maatregelen een vereiste. Al tijdens de kandidaatstelling van Londen als

in Groot-Brittanië plaatsvinden. Zo zijn er

en van daaruit assistentie te bieden aan andere

ontvangende stad van de Olympische Spelen

zeilwedstrijden in Dorset, een graafschap aan

troepen. Ook is het schip de thuisbasis van 450

2012 werd een inschatting gemaakt van het

de kust ten zuidwesten van Londen. Hier zal

militairen, voornamelijk snipers, die toezicht

benodigd aantal beveiligende manschappen.

de HMS Bulwark, een schip uit de Royal Navy,

houden op het nabijgelegen Greenwich Park.

De begroting kwam uit op 10.000 man,

als basisstation dienen om toezicht te houden

bestaande uit de welbekende bobbys en

op de wateren rond Weymouth en Portland. In

Nog geen 24 uur na de toezegging van

aangevuld met overige security. Minder dan

tegenstelling tot eerdere Spelen geldt er geen

Londen als gaststad van de Olympische

een jaar voor de Opening Ceremony werd dit

vaarverbod in dit gebied, maar wordt de

Spelen van 2012 vonden op drie plaatsen

aantal echter bijgesteld naar het tweevoudige,

omgeving continu gemonitord door politie op

in de Underground en in een dubbeldeksbus

ruim 20.000 man. Waar haal je in zo’n korte

jetski’s, opblaasbare boten en kleinere schepen.

bomaanslagen plaats, met 52 doden en

tijd zoveel gediplomeerd beveiligingspersoneel

Zij worden hierin bijgestaan door zowel de

700 gewonden tot gevolg. De angst voor

vandaan? Antwoord: het leger! Tijdens de

Britse marine als het leger en de luchtmacht, wat

terroristische aanslagen tijdens de Spelen

Spelen zal in Londen de grootste Britse

geen overbodige luxe is bij het patrouilleren

was daardoor dusdanig groot, dat al bij het

mobilisatie van militairen plaatsvinden sinds

van 130 km2 aan wateroppervlakte.

bouwproces stevige veiligheidsmaatregelen

de Tweede Wereldoorlog. Er zijn dan meer

Ook in Londen zal vanaf het water geopereerd

zijn genomen. Zo krijgen allen die bij de

soldaten in de hoofdstad dan er gelegerd zijn

worden. Tijdens de Olympische Spelen ligt in de

bouw betrokken zijn een irisscan en dienen

in Afghanistan. Het huidig beoogde aantal van

Theems, ter hoogte van Greenwich, het grootste

vingerafdrukken achtergelaten te worden

23.700 beveiligers kan in de aanloop naar het

schip uit de Britse marine aangemeerd: de HMS

alvorens

evenement nog oplopen tot 49.000.

Ocean. Dit schip, met een lengte van 208 meter,

betreden. Het terrein zal ook in afgeronde

lag afgelopen jaar nog vier maanden in Libië

fase voorzien zijn van hightech beveiliging.

Niet alleen op land staat de veiligheid

waar het de aanval op kolonel Khadaffi leidde.

Onbemande drones houden vanuit de lucht

hoog in het vaandel. Een aantal onderdelen

Acht helikopters zullen op het dek paraat staan

het Olympisch Park in de gaten, dat al

van de Olympische Spelen zullen elders

om in geval van dreiging het luchtruim te kiezen

omringd is door een bijna 18 kilometer lang

bouwplaats

kan

worden

elektrisch hek waarover een spanning zit van 5000 volt. Verder wordt er gebruik gemaakt van biometrische ID-kaarten, CCTV’s voor kentekenplaat- en gezichtsherkenning en een geavanceerd tracking-systeem dat de uitbraak van epidemieën moet voorkomen. Aan al deze maatregelen hangt natuurlijk wel een prijskaartje. Werd er bij de eerste presentatie van de beoogde cijfers nog gesproken van 282 miljoen Britse pond, inmiddels staat de teller al op 553 miljoen en de verwachting is dat dit nog zal verdubbelen.

CHEPOS 3.10

FILE:Londen 2012

De HMS Ocean tijdens een oefening in Londen

chepos 3.10.indd 27

6/1/2012 1:44:52 PM

Lennert Evers

Niet alleen op het gebied van veiligheid moet

Vanzelfsprekend zal er meer materieel worden

plaatsvinden, en anderzijds het ExCel centre,

alles goed geregeld zijn. Verwacht wordt

ingezet en rijden de metro’s tot later in de nacht

met onder andere paralympische sporten. Op

dat dagelijks 200.000 mensen het Olympisch

door om bezoekers tijd te geven naar hun hotel

90 meter hoogte boven de Theems moeten

Park een bezoek brengen. De meesten van

terug te kunnen keren. De 361 stations zullen

34 gondels zorgen voor een capaciteit van

hen komen uit andere delen van Engeland of

tijdens de Spelen tijdelijk vernoemd worden

2.500 personen per uur. Dit staat gelijk aan 30

zijn toeristen die in Londen of net daarbuiten

naar

Nederlandse

bussen over hetzelfde traject. Het project gaat

verblijven. Zij zijn afhankelijk van openbaar

namen zijn Pieter van den Hoogenband, Inge

ongeveer 60 miljoen pond kosten en is daarmee

vervoer als de trein en de Underground. In het

de Bruijn, Stephan Veen, Leontien van Moorsel

de duurste van zijn soort in de wereld. Of je

juryrapport waarmee Londen de Olympische

en Anton Geesink.

tijdens de Olympische Spelen al kunt genieten

succesvolle

olympiërs.

Spelen van 2012 kreeg toegeschreven, luidde

van het overweldigende uitzicht op Londen is

de beoordeling voor het onderdeel transport

Ook het treinstelsel is aangepakt. Een nieuwe

echter zeer de vraag. Hoewel de eerste tests al

‘slecht’. Sinds 2005 zijn er daardoor de nodige

trein, de Javelin, zal met een snelheid van

zijn voltooid, geeft het vervoersbedrijf achter

aanpassingen doorgevoerd.

225 km/u tussen het centrum van Londen en

de Emirates Air Line geen uitsluitsel.

station Stratford, gelegen aan het Olympisch Het metrostelsel onder Londen is het oudste ter

Park, pendelen. Deze shuttledienst is in staat

wereld. In 1863 opende de eerste lijn. Nu, in

25.000 mensen per uur te vervoeren. Hiervoor

2012, worden er dagelijks 12 miljoen ritten

stopt er elke zes minuten een treinstel. In totaal

gemaakt met de ondergrondse. Tijdens de

moeten de vervoersdiensten rond het park een

Spelen zal dit aantal naar verwachting met nog

capaciteit bereiken van 240.000 personen per

eens 3 miljoen toenemen. Om deze druk aan te

uur.

kunnen, is flink geïnvesteerd in het netwerk. Niet alleen zijn bestaande lijnen flink opgeknapt en

Een veel meer tot de verbeelding sprekende

ongebruikte lijnen opnieuw opengegooid, ook

oplossing om de druk op het verkeer in de stad

het personeel krijgt een extra bonus voor de

te verlichten, is de realisatie van een kabelbaan

hoge werkdruk. Er is tot ruim duizend pond per

die twee plaatsen met olympische activiteiten

werknemer gereserveerd, onder andere om

verbindt. Enerzijds is dat de O2 Arena, waar

stakingen te voorkomen.

de onderdelen gymnastiek en basketbal

Bronnen: - www.bbc.co.uk/news/uk-england-dorset-18081245 - http://news.sky.com/home/uk-news/article/16222299 - http://blogs.telegraph.co.uk/sport/jmagnay1/100023440/ - http://news.bbc.co.uk/2/hi/8106398.stm

FILE:Londen 2012

- www.dailymail.co.uk/news/article-2126822/

De Emirates Air Line garandeert een adembenemend uitzicht over londen

chepos 3.10.indd 28

6/1/2012 1:44:52 PM

Tom Thijssen

Het is zover. Op 27 juli 2012 zal het olympisch vuur voor de 31e keer branden sinds 1896 en voor de derde keer in Londen; een unicum! De stad transformeert, mensen praten er over. Zelfs

FILE: Londen 2012

MEER DAN TWEE WEKEN SHOW? jaren van tevoren, want al bijna zeven jaar geleden is deze Olympiade toegekend aan Londen. Deze lange aanlooptijd is nodig, want de organisatie van ‘de Spelen’ is een immense bouwkundige en planologische opgave, om over de logistieke en andere organisatorische facetten nog maar te zwijgen. Wat zijn ‘de Spelen’? We reizen 3000 jaar terug in de tijd naar Griekenland, het heiligdom Olympia om precies te zijn. Vorsten van de Griekse stadstaten voeren oorlog. Dag in, dag uit. Maar vandaag niet. Eens in de vier jaar bereiden de vorsten hun beste mannen voor om hen te vertegenwoordigen gedurende een legendarisch en religieus evenement. ‘De Panhelleense Spelen’, nu bekend als de

Vogelnest in Beijing

Olympische spelen, zijn een tijd van vrede.

Drie jaar na de Spelen in Athene heb ik een

bij het opstellen van het bid voor de Spelen

Geen oorlog, maar verbroedering tussen de

bezoek mogen brengen aan het olympisch

had Barcelona bepaalde ambities. De Spelen

stadstaten.

park. Het Panathinaiko-stadion lag er prachtig

gaven niet alleen aanleiding tot het verbeteren

Het belang van de toen al legendarische spelen

bij; de relatief nieuwe gebouwen waren

van de leefbaarheid en de uitstraling van de

wordt duidelijk als je een bezoekje brengt aan

echter al bekleed met een laagje roest en

stad, ook de infrastructuur kreeg een boost met

de ruïnes van Olympia, het nalatenschap van

het terrein was deels overgenomen door de

de aanleg van een nieuw metronetwerk. Men

deze eerste ‘Panhelleense Spelen’. Een stadion

natuur. Klaarblijkelijk geeft het olympisch park

is bewust omgegaan met de nalatenschap als

dat plaats bood aan ruim 40.000 man, een

dat toentertijd is ontworpen en aangelegd

onderdeel van het ontwerp, zowel voor het

renbaan, tempels en badhuizen. Een prachtige

(voor vele miljarden) nauwelijks aanleiding tot

terrein als de bebouwing.

plek met een verhaal over verbroedering,

onderhoud. Anno 2012 verkeert Griekenland in

vandaag de dag gewaardeerd door vele

grote economische problemen. Zeker nu reist de

Wat is over van de Spelen in Beijing? Een

toeristen.

vraag of al deze investeringen wel de moeite

landmark,

waard zijn geweest.

symbool stond voor de definitieve vestiging van

Olympische

Spelen

het

een

staaltje

architectuur

dat

China als wereldmacht? Wat heeft Athene nu

woord

‘nalatenschap‘ worden vaak in een adem

Voorbeelden

uit

2008

zijn

nog aan haar Olympisch Park? Tegenwoordig

genoemd. Wat houdt deze ‘nalatenschap’

openingsceremonie en het olympisch stadion

zijn het toeristische attracties zonder enige

precies in? Iets tastbaars zoals de gebouwen

– ook wel ‘het Vogelnest’ genoemd - van de

economische of maatschappelijke draagkracht;

of iets minder tastbaars zoals de herinnering

Olympische Spelen in Beijing. Er is veel geld

daarentegen biedt het nalatenschap van de

aan de Spelen of een deel daarvan? Aan

geïnvesteerd, maar voor wie? De architect van

Spelen in Barcelona een heel ander perspectief.

de hand van een drietal voorbeelden wordt

het olympisch stadion Ai Wei Wei vindt dat de

getracht een beeld te schetsen van wat deze

Spelen voor het volk zijn. Volgens hem heeft het

De Spelen zijn voor iedereen; niet alleen tijdens

nalatenschap kan betekenen in de positieve en

Chinese volk echter niets gehad aan de Spelen:

de Spelen zelf, maar ook in de jaren erna. Je kunt je afvragen wat de komende Spelen

negatieve zin. In 2004 werd het Panathinaiko-stadion uit 300

“Beijing would become the most quickly forgotten Games.”Wei Wei

zullen bieden naast een indrukwekkende openingsceremonie

fantastische

sportwedstrijden. Wat is de nalatenschap van

vChr voor de tweede keer gerestaureerd ter Een ander voorbeeld zijn de

Spelen van

London 2012? Ik kijk in ieder geval uit naar 27

enorm geïnvesteerd in het olympisch park.

Barcelona in 1992. Deze werpen een ander

juli! Maar ook de ontwikkelingen erna zullen mij

Hoge ogen werden gegooid met een door

licht op de zaak. Dertig jaar geleden had

intrigeren.

Calatrava ontworpen olympisch stadion. Sinds

de stad haar rug naar de Middellandse Zee

Bronnen:

de moderne Olympische Spelen was het aantal

gekeerd. Op de plaats waar nu het strand

- www.bbc.co.uk/news/uk-england-dorset-14327757

CHEPOS 3.10

ere van de Spelen in Athene. Daarnaast wordt

FILE:Londen 2012

deelnemende landen nog nooit zo hoog.

ligt, bevond zich een industriële stortplaats. Al

- www.bbc.co.uk/news/world-asia-18078248

- www.bbc.co.uk/news/world-europe-17695233

chepos 3.10.indd 29

6/1/2012 1:44:53 PM

QUIZWOORDZOEKER

Merijn Poels

Kruis de bouwkundige termen behorend bij de beschrijving weg; de overgebleven letters vormen dan samen een nieuwe bouwkundige term. Het getal achter iedere omschrijving geeft het aantal letters van de bijbehorende oplossing weer. - Zijkant van de gevelopening aan de buitenzijde van een kozijn (5)

- Afstand van de voorkant van een traptrede tot de voorkant van de volgende traptrede (8)

- Ventilatiesysteem met zowel mechanische afvoer als toevoer (16)

- Geëxpandeerd polystyreen (3)

- Horizontale lat die wordt gebruikt om dakpannen te dragen (6)

- Rechthoekige dakpan zonder zijsluitingen (6)

- Bruto vloeroppervlak (3)

- Uitgeschaafd gedeelte van een kozijn waartegen glas geplaatst wordt (8)

- Afstand tussen de buitenkant van beton en de dichtstbijzijnde wapeningsstaaf (12)

- Term voor een ruimte die niet geheel privé is (9)

- Ruimte tussen binnenspouwblad en buitenspouwblad (5)

- Houtskeletbouw (of hogesterktebeton) (3)

- Methode waarbij een kaart van een gebied wordt opgesteld met o.a. routes, districten en landmarks (5)

- Duitse architect bekend om zijn ‘Raumplan Versus Plan Libre’ (9)

- Constructie waarbij balken die onderbroken worden door vloersparingen ondersteund worden door andere balken (8)

- Grote open ruimte in een gebouw die zich over meerdere verdiepingen uitstrekt tot aan het dak (6) - Bovenste rand van een dak (3)

- In het werk (3)

- Bepaald type verdeling van kavels (15)

- Congrès International d’Architecture Moderne (4)

- Architectenbureau uit Delft (7)

- Samengestelde, I-vormige ligger met ronde of ovale openingen (18)

- Bovenkant afgewerkte beganegrondvloer (4)

- Binnenplaats- of tuin (5)

- Bouwkundig palindroom (12)

- Test waarin de luchtdichtheid van gebouwen wordt gemeten (14)

- Andere benaming voor stramien (4)

- Uitslag op metselwerk door zouten (11)

- Op praktijkbeleving en bruikbaarheid gerichte visie van o.a. architecten (11)

- Papierachtige dampremmende laag (10)

- Nabije omgeving (7)

- Alvar ….. (5)

- Letterlijk: ‘geest van de plek’ (6,4)

- Een dak dat bestaat uit één hellend dakvlak (13)

- Japanse architect die veel werkt met beton (5,4)

- Balkon dat zich binnen het gevelvlak bevindt (6)

- Ook wel funderingspaal genoemd (7)

- Term waarmee het gevoel van een ruimte in de architectuur aangeduid wordt (14)

- Het ontstaan van een naad tussen bijvoorbeeld aaneengelegen vloeren en balken (5)

- Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (5)

- Hellend vlak van o.a. aardwerken en dijken (5)

- Waterdicht metselwerk dat zich doorgaans op de eerste 6 lagen boven maaiveld bevindt (8)

- Verbinding tussen houten balken in elkaars verlengde waarbij in de dikte van het hout een stuk

- Binairy Large Object (4)

weggezaagd wordt (6)

(THAT’S) WHY?! - Maat voor de vrije opening van een deur- of raamkozijn (7)

- Energieprestatiecoëfficiënt (3)

- Wijze waarop men datgeen dat wordt waargenomen, ervaart en beleeft (9)

- Dak met twee driehoekige dakvlakken aan de korte zijden en twee trapeziumvormige aan de lange zijden (9)

- Skidmore, Owings & Merrill (3)

chepos 3.10.indd 30

6/1/2012 1:44:55 PM

(THATS)WHY?! Deze trap is onderdeel van een merkwaardige route door een binnenterrein ergens verstopt in het centrum van Lissabon. De door een graffitispuiter veelvuldig aangebrachte plaatsaanduiding liegt er niet om. Het blijft alleen onduidelijk of je, om het te bereiken, naar beneden of juist naar boven moet. Het antwoord is verrassend en dient zich aan als je de trap op en af gaat. Het maakt niet uit. De trap eindigt zoals hij begint, welhaast Escheriaans; op hetzelfde straatniveau. Dat kan in Lissabon. Tekst en foto: Maarten Willems

CHEPOS 3.10 31

(THATâ&#x20AC;&#x2122;S) WHY?!

chepos 3.10.indd 31

6/1/2012 1:44:56 PM

ENTER TOMORROW Dromen van een toegankelijke campus Afgelopen April was het nieuwe filmmuseum Eye in het nieuws omdat dit ultramoderne gloednieuwe staaltje architectuur eindelijk geopend werd. Een plaatje, maar als een rolstoeler het filmmuseum wil bezoeken, zal hij een eenzame entree maken via de dienstingang achterom. Hoe kan het gebeuren dat er zo veel wordt nagedacht over een goed ontwerp, maar dat het gebouw vervolgens door een aanzienlijk deel van de doelgroep niet bezocht kan worden? Wanneer iemand met een andere huidskleur via de achterdeur naar binnen moet, spreken we van discriminatie, maar iemand in een rolstoel mag al blij zijn als er überhaupt een ingang is waar hij fatsoenlijk naar binnen kan; daar kijkt niemand van op. Hoe vaak zal een architect bij het ontwerpen van een gebouw aan de toegankelijkheid voor mindervalide personen denken? Een hellingbaan lijkt uitkomst te bieden om bij de entree te komen, maar is dit genoeg, of zal de rolstoeler na een beknellende situatie in de te kleine draaideur weer huiswaarts moeten keren? Wat betekent een toegankelijk gebouw als de entree niet eens voor iedereen toegankelijk is? ‘‘Toegankelijkheid is een basisvoorziening.’’ Een recht waar zelfs de VN zich sterk voor maakt. Sinds 2003 is er in Nederland dan ook de ‘Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte’ vastgesteld. Maar wat houdt toegankelijkheid nou precies in? Hoe heeft dit invloed op onze omgeving en architectuur; moeten we straks overal hellingbanen maken en alle stoepranden verwijderen? Een goed toegankelijk gebouw ontwerpen, blijkt moeilijk zonder ervaring te hebben met obstakels die de beperkte mens tegenkomt in het dagelijks leven. Bij iemand met een beperking denken we al snel aan rolstoelers of mensen die slecht ter been zijn, maar ook voor doven, slechtzienden en mensen met een verstandelijke beperking is de ervaring van de ruimte anders en zijn er verschillende aanpassingen nodig. Zo zijn stoepranden voor mensen met een visuele beperking erg handig om zich met hun taststok te kunnen oriënteren, maar mensen in een rolstoel hebben een hekel aan stoepen. Het blijkt dus lastiger dan verwacht. Vaak worden problemen achteraf opgelost in de vorm van gedrochten van handvaten die aan de architectuur worden vastgeplakt. Niet echt mooi, maar veel erger, vaak ook helemaal niet veilig! Het is dus van belang dat wij - ontwerpers, technici, projectontwikkelaars, vastgoedmagnaten, docenten en professoren - ons gaan buigen over een probleem dat volgens het CBS bijna 15% van onze bevolking aangaat. Dit deel van de bevolking is niet in staat om zelfstandig, en op een gelijkwaardige manier, gebruik te kunnen maken van openbare ruimten, gebouwen, producten, diensten en informatie. En met de toenemende vergrijzing neemt dit aantal alleen nog maar toe. Als we naar de architectuur en het ontwerp van de openbare ruimte

(THAT’S) WHY?! 32

kijken, valt er nog veel verbeteren. Een goed ontworpen gebouw zou

chepos 3.10.indd 32

6/1/2012 1:45:02 PM

gedrochtloos kunnen zijn, wat goedkoper is, maar bovenal een mooi en

Heel de ochtend heeft veel indruk op hem gemaakt. Het verbaasde hem

veilig gebouw zal opleveren waar architectuur tot haar recht kan komen.

hoe weinig rekening we met elkaar houden en hoe mensonterend we

(THATS)WHY?!

Leonie Staman

met mindervalide mensen durven om te gaan. “Het is gebrek aan kennis We kunnen onszelf verrijken door de nieuwe vormentaal te onderzoeken

en ervaring, maar er wordt dan ook nauwelijks aandacht aan besteed

die dit vraagstuk met zich meebrengt. Wanneer we uitgaan van een

binnen de studie.” Daar moet verandering in komen, vindt Yegenoglu.

andere manier van bewegen en routing zal de manier waarop we onze

Hij pleit er voor om een afstudeeratelier op te richten dat zich richt op

ruimte indelen wellicht anders worden. De ruimtelijke en sociale segregatie

de toegankelijkheid van de ruimte, “en misschien”, zegt hij, “moet er ook

van onze omgeving zal veranderen. Er zijn geen speciale voorzieningen

wel een project aan gewijd worden”. Hij zal in ieder geval het aspect

nodig voor mensen met een beperking als de gewone gebruiksruimtes

toegankelijkheid verwerken in de stof die hij doceert.

voldoende bruikbaar zijn voor iedereen. Hopelijk zal onze studie en uiteindelijk het hele vakgebied het belang van Toegankelijkheid blijkt een nobel vraagstuk dat ons vernieuwende

toegankelijkheid in gaan zien. Verbetering is alleen mogelijk wanneer het

architectuur zou kunnen opleveren, maar dan moeten we het wel goed

onderwerp gaat leven en niet meer in het verdomhoekje wordt gedrukt.

aanpakken. Om te beginnen staan alle minimale toegankelijkheidseisen

Wanneer er aandacht aan wordt besteed, kan er een discussie ontstaan

voor het bouwbesluit in NEN 1814, maar in de praktijk gaat het nogal

en creëren we de mogelijkheid om te kiezen. Toegankelijkheid hoeft geen

eens mis wanneer ontwerpers nadenken voor de mindervalide mens

issue te zijn, het is een uitdaging die tot rijkere architectuur kan leiden

zonder de benodigde ervaring en informatie. Het blijkt toch anders te zijn

waar iedereen van kan genieten.

om echt te ervaren hoe iemand zich in een rolstoel voortbeweegt en welke obstakels hij tegenkomt, dan wanneer er enkel geobserveerd wordt. Om zelf te ervaren welke problemen een rolstoeler in het dagelijks leven tegenkomt, organiseerde AnArchi 10 mei een rolstoeltoegankelijkheidstest op de campus. Het Limbopad, Hoofdgebouw, Auditorium en Vertigo zijn getest en vervolgens beoordeeld op toegankelijkheid. De uitslagen zijn te vinden bij de ingangen van de gebouwen; krappe voldoendes en dikke onvoldoendes zo blijkt. De tocht begint al niet zo vriendelijk wanneer de groep studenten met al hun doorzettingsvermogen en kracht het Limbopad hebben overwonnen. Aan het einde van het Limbopad is een kaart te vinden waarop staat dat de ingang voor rolstoelers achter Vertigo langs is; blijkt al die moeite dus voor niks. Om Vertigo binnen te komen, moet je via de zijingang naar binnen, daar aanbellen in de hoop dat je roep gehoord wordt en je daadwerkelijk naar binnen kunt. Anders is het wachten en hopen dat er snel iemand langskomt met een sleutel. Het verhaal blijkt nog mooier wanneer het Hoofdgebouw verlaten moet worden in geval van nood; de liften werken niet meer en de trap kun je niet op of af. Wat blijkt: als een rolstoeler het Hoofdgebouw in wil, moet hij van te voren bellen zodat de beveiliging weet dat hij er is. Wanneer er brand uitbreekt, komen deze vriendelijke mensen hem zoeken en redden, ergens tussen verdieping -1 en 10. De kans op overleven is waarschijnlijk groter wanneer hij zou springen, als hij dat al kan. In de meeste grote gebouwen is vaak maar één invalidentoilet, dat vaak ook nog zo slecht ontworpen is dat een rolstoel er niet eens kan draaien. de prullenbak van de muur rijdt, de deur van de wc niet dicht kan krijgen

Bronnen:

Foto’s:

en zich bijna te pletter rijdt tegen een stoeprand, maar na een paar

- www.rolstoeltoegankelijkheid.nl/

- AnArchi

CHEPOS 3.10

Wel grappig dat op zo’n testdag uitgerekend docent Hüsnü Yegenoglu

(THAT’S) WHY?!

uurtjes worstelen kon hij gewoon weer te voet verder.

- www.programmavcp.nl/

chepos 3.10.indd 33

6/1/2012 1:46:23 PM

STRAATMEUBILAIR ‘Cities are where individuals meet and exchange and where urban

Zodra een plan meer nodig heeft dan het standaardpakket, grijpen

life is organized’. Met deze quote wil Olivier Chadoin, leraar aan de

creatievelingen hun kans om met grote zorg aan het ontwerpen te slaan.

Higher National School of Architecture te Paris-Villette aangeven dat de

Het ontwerp dient echter niet alleen te voldoen aan de extra kwaliteit die

stad individuen samenbrengt in de openbare ruimte. Deze genoemde

de stad krijgt. Een stuk meubilair zal ook makkelijk schoongemaakt moeten

openbare ruimte maakt deel uit van de stad. De openbare ruimte zal

kunnen worden en in het geval van vandalisme, moet het ook eenvoudig

in die zin ook de mogelijkheid moeten geven voor deze individuen

vervangbaar zijn. Een goed stuk straatmeubilair zal dus ontworpen

om zich niet anoniem door de stad te bewegen. Een van de middelen

moeten zijn voor elk type gebruik. Denk hierbij aan skateboarders die

die gebruikt worden is straatmeubilair. De anonimiteit waarmee een

het object gebruiken voor hun tricks, een lunchende passant die toevallig

gebruiker de openbare ruimte passeert, wordt weggenomen zodra

zijn vette broodje laat vallen op het zitvlak of zelfs een voertuig dat er

men gebruik maakt van deze meubelen. Mits er een goed masterplan

per ongeluk tegenaan rijdt. Om met al deze typen gebruikers rekening

is, komt de openbare ruimte tot leven wanneer passanten gebruik

te houden, moet het stuk meubilair voorzien zijn van goede coatings en

gaan maken van deze straatmeubelen.

demontabel zijn.

Een gemeente heeft veel te zeggen wat betreft straatmeubilair. Vaak wordt dan ook gekozen voor de catalogusmodellen en is de fantasie

In een plan waar rekening gehouden zal worden met straatmeubilair, zal

en uitdaging van een ruimte ver te zoeken. Spannend en uitdagend

het ontwerp hiervan profijt hebben. Het doel van straatmeubilair is immers

meubilair is nodig om een plan extra waarde te geven, om een plein

het verbeteren van het alledaagse leven van de burger. De objecten zullen

zijn imago te geven of om een stedelijke dwaler de mogelijkheid te

in dit plan ook meer aandacht aan de omliggende gebouwen geven.

geven de omgeving nader te bekijken. Denkend hieraan kunnen we banken, bloempotten, fietsenrekken en zelfs lantaarnpalen hiertoe betrekken.

(THAT’S) WHY?! 34

Alexandre Moronnoz - Fluid Muscle Bench

chepos 3.10.indd 34

6/1/2012 1:46:39 PM

(THATS)WHY?!

Karin Kompatscher

Het project Urban Adapter van Rocker-Lange Architects voor het Hong Kong straatbeeld

Werk van Yvonne Fehling

Alexandre Morronoz - Y; modulaire bank

Met het ontwerpen van een masterplan wordt al nagedacht over

In die zin zien we steeds vaker dat conversatie een belangrijk begrip is

de openbare ruimte. Een groot aspect is de materialisatie van de

bij het ontwerpen van straatmeubilair. Zitvlakken worden naar elkaar toe

verschillende objecten. Zo kan de openbare ruimte een eenheid vormen

gericht. De openbare ruimte past zich ook aan met deze mogelijkheden.

met de geplande gebouwen of juist sterk afsteken tegen deze. Het

Ontmoeten en verblijven creëren de nieuwe ruimtes die de gebouwen

ontwerpen gebeurt vaak nog als losse objecten in een ruimte. Vaak

omlijsten.

wordt toch gekozen voor warme uitnodigende materialen als het gaat om zitgelegenheden. Een bushokje daarentegen bestaat veelal uit glas

Het straatmeubilair zal steeds meer bij zijn omgeving passen en

om goed zicht te hebben op de omliggende ruimte terwijl het zitgedeelte

hierop ontworpen worden. Zo zal de architectuur van de omringende

vaak van een koud materiaal is gemaakt en niet uitnodigend is. Dit maakt

gebouwen zijn weerslag hebben in de openbare ruimte en vice versa. Het

het wachten ook vaak tot een onaangename bezigheid en doet de

catalogusbankje zal geen toekomst hebben in de huidige en toekomstige

vreugde voor een arriverende bus vergroten.

landschapsarchitectuur. Het designerbankje maakt zijn entree. Of daarmee de omgeving beter gewaardeerd gaat worden, is natuurlijk

Alexandre Moronnoz is een designer die veel gebruikmaakt van modulair

aan de gebruiker.

werk voor straatmeubilair. Met een modern en organisch uiterlijk creëert hij toch een interessante zitmogelijkheid. Yvonne Fehling gebruikt Bronnen:

herkenbare producten krijgen haar banken een jong en spelend gevoel.

- www.dezeen.com/2010/01/08/urban-adapter-by-rocker-lange-architects/

Het werken met modulaire meubels maakt het mogelijk om flexibel om te

- http://hkszbiennale.org/2011/en/index.html

CHEPOS 3.10

daarentegen het modulaire op een andere manier. Door herhaling van

(THAT’S) WHY?!

gaan met de inrichting van een openbare ruimte.

- www.egodesign.ca/en/article.php?article_id=390

chepos 3.10.indd 35

6/1/2012 1:46:41 PM

SECTIE C Sectie C is de nieuwe creatieve broedplaats van Eindhoven. Op ongeveer een kwartiertje fietsen van het centrum, op het voormalige terrein van Stork en VDL in Tongelre, is het nieuwe Strijp in opkomst. Het initiatief voor Sectie C is afkomstig van Smalle Haven, een platform voor de creatieve industrie om vraag en aanbod bij elkaar te brengen, waarbij het restaurant Smalle Haven een etalagefunctie heeft. Op het 20.000 m2 grote oude industrieterrein hebben al ruim zestig designers, kunstenaars, meubelmakers en creatieve bedrijven hun atelier of werkplek opgebouwd. Het is een plek waar jong talent en gevestigde namen samenkomen. Tot voor kort was er nauwelijks bekend wie er zich op Sectie C schuilhielden, maar afgelopen Dutch Design Week bleek het naast een werkplek ook een perfect podium te zijn voor ontwerpers om hun werk te presenteren. In korte tijd was er enorm veel animo voor de atelierruimtes en inmiddels bruist het van het leven in Sectie C. Op het terrein zijn ruimtes beschikbaar voor nieuwe ateliers en werkplaatsen, variërend van 40 m2 tot 162 m2. Naast gevestigde namen zoals bijvoorbeeld Nacho Carbonell is er vooral veel jong talent te vinden. Zo zijn er verschillende studenten en afgestudeerden die gezamenlijk een grote industriële ruimte afhuren. Binnen deze ruimte is er de mogelijkheid om eigen atelierruimtes te creëren, maar is er eveneens uitwisseling mogelijk in de gemeenschappelijke ruimtes. Op deze manier kunnen bijvoorbeeld machines en materialen door het collectief gebruikt en gefinancierd worden. Stichting 12 is een collectief van twaalf studenten van Design Academy Eindhoven - DAE. Het atelier van deze toekomstige ontwerpers is gelegen op de eerste verdieping van één van de gebouwen op het terrein. Zij hebben er voor gekozen om alle ruimtes te delen; het zogenoemde vrije werken. Niemand heeft een vaste werkplek. Wel is de ruimte opgedeeld in verschillende specifieke ruimtes zoals een fotostudio, gips- en kunststofwerkplaats, cleanroom en een algemene ruimte met werktafels, machines en ieder zijn eigen kast. Op deze manier is er veel contact onderling, wat zeker bijdraagt aan de sfeer en zorgt voor inspiratie. Vooral in tijden van stress vlak voor (eind)presentaties is iedereen er tot laat aan het werk, wat net voor dat beetje extra motivatie zorgt.

(THAT’S) WHY?! chepos 3.10.indd 36

6/1/2012 1:46:44 PM

(THATS)WHY?!

Leonie Staman

Op dezelfde verdieping als Stichting 12 zijn ook nog andere ateliers gevestigd. Zo zijn er onder andere nog een fotograaf, vormgeefster en twee grafische jongens actief. En dat alles naast elkaar op één verdieping, enkel gescheiden door zelfgebouwde houten wandjes met raampjes van plexiglas. Op de begane grond zijn eveneens zelfstandige ateliers te vinden, maar ook een fietsenmaker en nog een collectief van pas afgestudeerde studenten van de DAE: Collaboration O. Dit collectief bestaat uit veertien individuele talenten die alleen of gebundeld vernieuwende producten en projecten realiseren. Het vloeroppervlak bedraagt 728 m2 waar onder andere een houtbewerkingswerkplaats, metaalwerkplaats, verfruimte en een keuken zijn gevestigd. Dit heeft hun ruimte heel anders ingedeeld. De jonge ondernemers hebben 200 m2 toegevoegd aan hun werkruimte door hun eigen atelierruimtes als boomhutten in de hoogte te bouwen zodat de grond vrij blijft voor alle werkplaatsen. Alle ateliers en werkplekken liggen dicht bij elkaar en er is veel openheid door de zelfgebouwde wandjes en de gemeenschappelijke ruimtes in het gebouw. Ondanks de grote creativiteit en vrij te bebouwen inspiratievolle ruimtes is er nog geen spoor van een jonge architect. Een gemis in zo’n creatief gebied. Waar zijn de architecten die het avontuur en de confrontatie met de echte ontwerpers aandurven? Wat zou het opleveren wanneer architect en ontwerper hun ervaring en gedachtegoed zullen delen? Opvallend dat jonge ontwerpers de uitdaging wel aandurven om iets eigens te maken van zo’n onbestemde plek als Sectie C, maar dat de architecten die straks daadwerkelijk ruimtes moeten gaan ontwerpen hier wegblijven. Ondertussen bruist Sectie C gewoon door. Jong talent en gevestigde orde kunnen elkaar hier inspireren, aanmoedigen en helpen. Om de ontwerpers en andere gebruikers werkelijk in contact met elkaar te brengen, kookt de kok van Smalle Haven elke donderdag voor alle gebruikers. Contact krijgen met andere ontwerpers is op deze locatie dan ook doodeenvoudig. Precies waar Sectie C voor staat. Mocht je interesse hebben, er zijn nog atelierruimtes beschikbaar! Voor meer info,- kijk op: http://www.smallehaven.com/ateliers/sectie-c

CHEPOS 3.10 37

(THAT’S) WHY?!

chepos 3.10.indd 37

6/1/2012 1:46:56 PM

BAKSTEEN?!

Marieke de Vries

Naar aanleiding van het artikel ‘Baksteen is walgelijk’ in Chepos 3.9 van onze bevlogen gastredacteur, zijn er een aantal reacties over de mail gekomen vanuit ‘team baksteen’. Ook deze woorden werden weer net zo hard teruggevuurd. Kortom een geweldige discussie. Om niet een hele Chepos te wijden aan dit onderwerp, hebben we de opvallendste uitspraken voor u op een rijtje gezet. Lijkt de discussie uiteindelijk af te zwakken door een compromis vanuit beide kampen?

“Architectuur gaat niet alleen om efficiëntie, maar vooral om gevoel. Afrikaanse bosnegers zouden niet willen wonen in een huis met vier glazen vliesgevels, maar in een lemen hut. Niet omdat dit efficiënt is, maar omdat het lekker ruikt en voelt. Net als baksteen! Angst voor vernieuwing wordt niet gevoed door domheid, maar juist door boerenverstand.” J. Beelen – team Baksteen

“U bent er dus voor om grote gedeeltes van de wereldbevolking te veroordelen tot een eeuwigheid van bouwkundig slechte oplossingen, simpelweg omdat ze dat altijd al gedaan hebben?” ‘ R. Lelivelt – team ‘Baksteenhaters’

“Het voortzetten van het werk van je voorouders, een bijna romantische gedachte.” J. Beelen – team Baksteen

“Een bakstenen wand kan zowel een regen- als windscherm zijn. Daarnaast kan deze wand tegelijkertijd ook voldoen aan de constructieve, brandwerende en esthetische eisen, in tegenstelling tot een vliesgevel. Het argument dat een bakstenen wand zwaar is, is eenvoudig te verwerpen als u denkt aan de kosten, duurzaamheid en arbeidsintensiteit van bijvoorbeeld een houten of stalen vliesgevel.” J. Beelen – team Baksteen

“Als u vandaag de dag een bakstenen constructie kan maken is dat echter uitzonderlijk en eigenlijk een beetje ‘raar’.” R. Lelivelt – team ‘Baksteenhaters’ “Tja, het blijft een smaakkwestie en cultuuraspect. Er zijn in ieder geval ook een hoop variaties binnen het gebruik van baksteen.” J.Arts – team Baksteen

“Daarnaast zou een bakstenen wand minder arbeidsintensief zijn en sneller gemaakt zijn om te maken dan een alternatief? Als we Chuck Norris laten metselen misschien wel, maar voor ons stervelingen is dit zeker niet waar.” R. Lelivelt – team ‘Baksteenhaters’

“Ik ben het oneens met de gedachte dat baksteen niet mooi zou zijn. Gebouwen van glas, staal en kunststof kunnen snel verweren en hebben een relatief korte levensduur. Maar gebouwen van stenen worden steeds mooier en zijn daarmee in feite heel duurzaam. ” J.Arts – team Baksteen

“Het enige waar ik mij ten volle tegen probeer te verzetten is het feit dat we baksteen bijna by default toepassen. Het is die gemakzucht waartegen ik protesteer.” R. Lelivelt – team ‘Baksteenhaters’

“Wat is een alternatief voor baksteen? Zodra je glas combineert met baksteen krijg je bijvoorbeeld veel meer stijl.” J.Arts – team Baksteen

“U schrijft met zoveel liefde en welgemeende affectie voor baksteen dat het mij overweldigt en ontneemt van iedere motivatie om uw betoog te weerleggen.” R. Lelivelt – team ‘Baksteenhaters’

“Mijn insteek is dat klei een prachtproduct is, maar baksteen een verkeerde uiting, daarom zoek ik naar andere uitingen van klei in de architectuur die verder gaan dan bakstenen en dakpannen.”

(THAT’S) WHY?! 38

J. Rinsema 1 – Team Baksteen ‘haters’

chepos 3.10.indd 38

Noten: 1. Afstudeerproject Baksteen Klei[n]eren van J. Rinsema

6/1/2012 1:47:08 PM

(THATS)WHY?!

LEZERSCOLUMN Groen goud - door Hugo Beelen Met veel plezier heb ik het retorische liefdesgeweld van Mephisto, zoals

Er zou beter gekeken moeten worden naar hoe we datgene dat we

hij dit noemde in zijn vorige tekst, in ontvangst genomen. Het betreft deze

weghalen, weer op een eerlijke manier terugbrengen. Dit is inderdaad

keer dan ook een tekst die ingaat op de onderwerpen die in zijn eerste

een mondiaal probleem dat lokaal zou moeten worden opgelost.

tekst te algemeen waren uitgewerkt. Ook bevat het tweede stuk van Mephisto minder discrepanties dan zijn eerste stuk. Ik heb een aantal

“Duurzaamheid is een illusie zolang men niet begint bij een mondiaal,

zinnen gekozen die ik interessant heb gevonden; op de discrepanties zal

sociaal ontwerp dat de onderliggende oorzaken vanuit het huidige

ik nu niet ingaan. Vervolgens heb ik mijn gedachten over deze zinnen laten

monetaire en politieke systeem elimineert,” aldus Mephisto.

gaan, zodat ik in een platonische liefdesverhouding met een anoniem persoon een mogelijk antwoord zou kunnen formuleren.

De crisis is ontstaan door het creëren van geld uit het niets, vastgoedbubbels, verdacht hoge rentepercentages, etc. Er zijn dus grondstoffen uit de

“Het monetair systeem wordt aangenomen als een gegeven, als een

aarde genomen zonder dat er iets voor terug is gekomen en zonder

natuurlijk fenomeen waar men zich aan te onderwerpen heeft. Deze

dat er ook maar een enkele behoefte was om dit te doen. Er is op dit

als gegeven, lijkt de low-techhouding, vanuit een morele superioriteit

moment behoefte om iets terug te geven aan de aarde, zodat deze kan

benaderd, de juiste houding.” Aldus Mephisto.

herstellen. Dit herstel zal dus op de lange termijn winst genereren. Bossen zijn producenten van organisch materiaal, doordat ze via natuurlijke cycli mineralen produceren en via fotosynthese koolstof opslaan. Ik zeg dus

op valse waarden. Waarden die nog voortkomen uit het systeem van een

niet dat we overal bomen moeten gaan planten en dat alles van hout zou

verouderd vrijemarktprincipe. In basale termen is dit ‘vrije’-marktprincipe

moeten zijn. Materialen moeten echter teruggebracht kunnen worden in

nog steeds gericht op de exploitatie van de aarde. Als de grondstoffen

de biosfeer of de technosfeer.1 Bossen kunnen we gebruiken om verder

uit de grond zijn gehaald, worden het producten en deze producten

te groeien. Als de bossen groeien, kunnen we in deze bossen landbouw

leveren winst op. Het valse in deze drogredenering is dat de economische

bedrijven en wonen zodat de grond altijd vruchtbaar is en de hydrologie

waarde van de aarde in zichzelf, de grondstoffen en de natuurgebieden

in een ecosysteem behouden blijft vanwege natuurlijke wortelvertakkingen

in rusttoestand geen geld schijnen op te brengen tenzij het gebied

die waterstromen begeleiden en vasthouden. Steden bevinden zich

geëxploiteerd wordt. Met exploitatie wordt bedoeld het bouwen van een

dan tussen de bossen en verdichting van de stad is hierbij van belang.

nieuwbouwwijk op een stuk grond of een natuurpark maken van een stuk

Als de stad meer verdicht is en de mensen de ruimte innemen die ze

natuurgebied dat men tegen betaling kan bezoeken, etc. Hiertoe dwingt

daadwerkelijk nodig zouden hebben, vanuit een behoefte en niet vanuit

‘het systeem’ coöperaties, omdat deze manier waarop coöperaties

een egoïstisch principe dat ‘meer’ wil genereren, zouden we letterlijk in

te werk gaan, winst genereert. Het monetair systeem is in essentie niet

het paradijs kunnen leven. De moderne missie die de woningnood wilde

verkeerd, want dat zou betekenen dat geld als middel verkeerd zou

oplossen door het bouwen van huizen is voltooid; alles is gebouwd. Het

zijn. Het monetair systeem moet echter inzien dat ook de natuur in

is daarom tijd voor een paradigmawisseling, een andere manier van

rusttoestand geld oplevert. Een ontkenning van dit principe staat gelijk

denken om de tweede fase van het modernisme te voltooien.

aan het vasthouden aan het dogmatische en onjuiste huidige systeem van

De oplossing is eenvoudig: wij moeten leren om aards te denken, zodat

overproductie en uitputting.

we kunnen gebruiken wat er is. Het dogma van het huidige systeem moet

Hoe kan het tropisch regenwoud winst genereren? Door het juist niet te

opgeheven worden, het verstenen van de samenleving moet stoppen,

exploiteren. Dat kan doordat in het regenwoud de grond vruchtbaar

de steden kunnen worden opgetopt met demontabele of biologisch

blijft door de accumulatie van organisch materiaal dat in het regenwoud

afbreekbare bouwmaterialen.2 Het is een kwestie van moeten, want als

in overvloed aanwezig is. Op plekken waar uitputtende landbouw en

we het niet doen, zullen we ons daar in de toekomst uiteindelijk toch toe

intensieve veeteelt is bedreven, is dit van nature aanwezige, organische

gedwongen zien. Waarom bouwen we geen gebouwen die biologisch

materiaal en mineraal uitgeput. Het verwijderen van het groen van het

afbreekbaar zijn en na twintig jaar instorten? Dit gebouw produceert

land zonder dat er iets voor terugkomt, zorgt ervoor dat de grond

geen afval maar organisch materiaal, zodat er weer gegroeid kan

uitgeput raakt en vervolgens niet meer winstgevend is. Deze factor is

worden. Waarom wil de producent van auto’s of wasmachines zijn eigen

alleen niet meegenomen in dit systeem. De factor groente kost dus een

producten niet terug als de consument er mee klaar is, om ze vervolgens

factor organische mineralen. De factor groente levert geld op in ons

te assembleren en er nieuwe producten van te maken zonder de productie

systeem en de factor organisch, natuurlijk mineraal is er gewoon; die

van afval? Dan is er dus altijd werk voor iedereen, met onbeperkte

heeft niet zo letterlijk een waarde. Ook tropisch hardhout is er ‘gewoon’

bouwmaterialen en een monetair systeem dat uitgebalanceerd is.

(THAT’S) WHY?! Utopisch? Ja. Illusie? Voorlopig nog wel.

niet blijven doorgaan, want dan zal er op de lange termijn uitputting

1. William McDonough & Michael Braungart (2002). Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things

optreden. Het monetair systeem moet berusten op eerlijke waarden.

2. Jan-Hendrik Bakker (2011). Grond

en kan worden gekapt en vervolgens worden aangeplant. Dit kan echter

chepos 3.10.indd 39

CHEPOS 3.10

Het monetair systeem dat aangenomen is als een gegeven is gebaseerd

6/1/2012 1:47:17 PM

UITSLAG FOTOWEDSTRIJD - LITTLE PLANET De winnaar van de Little Planet fotowedstrijd is Twan van Lanen. De eervolle vermelding gaat naar Fieke van den Beuken. In Chepos 3.9 werd stap voor stap uitgelegd hoe je een Little Planet kunt maken van je panoramafoto’s. We waren benieuwd naar jullie eigen creaties en hebben veel inzendingen gekregen met uiteenlopende locaties, van Singapore tot Londen en van Chicago tot Sydney. De winnaar is echter dicht bij huis gebleven. Twan van Lanen stuurde ons een zeer geslaagd planeetje van de TU/e-campus (zie rechterpagina). De kleuren van het Hoofdgebouw komen mooi uit op de schemerige, strakblauwe lucht. De paal met unieke bewegwijzering is een leuk detail. Het geheel is extra sfeervol gemaakt door een sterrenhemel. Van Fieke van den Beuken kregen we de skyline van Singapore (zie afbeelding onder), met het iconische Marina Bay Sands aan de rechterzijde. De torenhoge wolkenkrabbers zorgen voor een versterking van het effect. Namens bureau opMAAT, architectuur, stedenbouw, onderzoek en advies mogen wij Twan het boek ‘Groenblauwe netwerken voor duurzame en dynamische steden’ van de auteurs Hiltrud Pötz en Pierre Bleuzé aanbieden. Het ruim 600 pagina’s tellende boek is een handleiding voor iedereen die betrokken is bij de vormgeving en inrichting van de stedelijke omgeving. Hieronder een recensie.

GROENBLAUWE NETWERKEN VOOR DUURZAME EN DYNAMISCHE STEDEN De helft van de aardbewoners leeft in steden en de verstedelijking neemt

naar zelf levensmiddelen producerend. Een aantrekkelijk en efficiënt

alleen maar toe. De kwaliteit van onze toekomst is dus afhankelijk van de

middel om aan deze noodzakelijke transformatie vorm te geven is het

kwaliteit van onze steden. Onze uitdaging is om in deze eeuw onze steden

ontwikkelen van groenblauwe stedelijke netwerken die een verzachtende

en onze planeet voor onszelf leefbaar, veilig, gezond en aantrekkelijk

werking zullen hebben op de effecten van de klimaatverandering en de

te houden. Door de klimaatverandering, de toenemende verstedelijking

energie- en voedseltekorten in het stedelijke gebied. Onze steden dienen

en het opraken van fossiele brandstoffen zullen de steden een min of

meer veerkracht te creëren om de uitdagingen aan te kunnen, want het

meer geleidelijke transformatie moeten ondergaan van voornamelijk

gebrek aan veerkracht zal niet alleen tot een tekort in het technisch

grondstoffen en levensmiddelen (in de letterlijke betekenis) consumerend

infrastructurele functioneren leiden, maar ook consequenties hebben voor het sociaal en economisch functioneren van de stad. Groen en water zijn de dragers van de groenblauwe netwerken. Veel ecosysteemdiensten kunnen in deze groenblauwe netwerken gerealiseerd worden, zoals waterberging en zuivering, biodiversiteit, recreatie, verbetering van luchtkwaliteit, enzovoorts. Daarnaast zal deze groenblauwe stedebouw meer ruimte bieden aan de ontwikkeling van biodiversiteit en aan een gezonder en aantrekkelijker leefmilieu. In dit boek worden de principes op het gebied van duurzame stedebouw en een groot aantal concrete maatregelen toegelicht. De principes en maatregelen hebben betrekking op de wateropgave, het beperken van hitte, biodiversiteit, stadslandbouw, energieopwekking uit biomassa, lucht- en leefkwaliteit. Een veertigtal gerealiseerde internationale voorbeelden op het gebied van een groenblauwe en duurzame stedebouw toont de haalbaarheid van de principes en maatregelen aan. Voorbeelden zijn London Green Grid, Singapore, Hammarby en Nederlandse voorbeelden zoals EVA Lanxmeer in Culemborg. Het is een visionair, praktisch en inspirerend boek voor

TOOLS/@WORK

onderwijs en praktijk. Nuttig voor ontwikkelaars, stedebouwkundige

ontwerpers, waterbouwkundigen en allen die geïnteresseerd zijn in het

chepos 3.10.indd 40

verduurzamen en leven in de stad.

6/1/2012 1:47:18 PM

TOOLS/

Lennert Evers Foto: Twan van Lanen

CHEPOS 3.10 41

TOOLS/@WORK

chepos 3.10.indd 41

6/1/2012 1:47:21 PM

PRESENTEREN DOE IK MORGEN WEL Hulpeloos kwam je binnen op de TU, geen idee had je van het ontwerpen. Het overleven van het P-atelier was je grootste uitdaging. Nu ben je er bijna. Nadat we je op weg hebben geholpen met een ‘ode aan de schetsrol’ – plots kwam je er achter dat die opgerolde boom van 3 kilo heel handig bleek te zijn – ben je ook over de drempel van ‘academisch knutselen’ heengestapt en zat je vol passie te knippen en plakken in de werkplaats. Vervolgens heeft de CAD-sectie van bouwkunde je alles geleerd over digitale tekenprogramma’s en heb je eindelijk je project af. Je hoeft het alleen nog maar te… presenteren… PRESENTEREN! Voor je studiegenoten, nee erger; voor je begeleiders! Nee, presenteren is niet jouw ding. Je staat in je eentje voor een groep mensen je ziel en zaligheid te verdedigen. Iedereen kijkt naar je, ateliergenoten fluisteren tegen elkaar. Hebben ze het over jouw project? Zouden ze het slecht vinden? Of hebben ze het over die gulp van je die nog open staat? Het is ook niet makkelijk om je na maximaal twee uur slapen weer op te

Wat je zeker moet doen en begrijpen

laden voor de belangrijkste dag van je project. Ook al zullen begeleiders

Welk presentatiemiddel je gebruikt is van essentiëel belang. Meestal

bij hoog en laag beweren dat proces het belangrijkste is, punten scoor je

is kiezen niet het probleem – deze wordt vaak uitgekozen door de

tijdens je presentatie. Iedereen lijkt een pijl en boog bij zich te hebben

begeleiders, maar het omgaan met de middelen is een ander verhaal. In

en jij hebt alleen een paraplu om je te verweren. In navolging van de

het eerste jaar zal je vooral te maken krijgen met posters en kartonborden.

‘ode aan de schetsrol’ en het ‘academisch knutselen’ wordt dit drieluik

De kracht van een kartonnen bord is het schakelen tussen tekeningen en

afgesloten met een aantal do’s en don’ts over presenteren om net even

het overzicht van verschillende tekeningen naast elkaar. Dit is echter ook

dat extraatje te pakken.

meteen de grootste valkuil. Als je niet goed weet wat je gaat vertellen en ‘gewoon’ al je werk er op hebt geplakt, zal het een rommeltje worden. Je gaat van links naar rechts, weer terug en tussendoor nog diagonaal met je aanwijsstok. Niet te volgen dus. Probeer van tevoren een verhaal te bedenken – de essentie van je project – en zoek (en maak) daar je afbeeldingen en tekeningen bij. Zo krijg je een lopend verhaal, waarbij

de luisteraar een overzicht krijgt van al je werk.

chepos 3.10.indd 42

6/1/2012 1:47:24 PM

Selecteer dus goed, niemand zit te wachten op vijftien details die jij

Wat je absoluut moet laten

fantastisch waterdicht hebt gekregen. Je hebt zelfs een dampremmende

Pas op! Er zijn ook een aantal dingen die je zeker moet laten tijdens je

laag toegevoegd, alleen heeft de helft van de in slaap gedoezelde

presentatie. Deze situaties zijn gebaseerd op waargebeurde verhalen.

groep dit niet door. Probeer dus een aantal essentiële details te laten

Denk niet dat je de nieuwe Theo Maassen bent. Dit ben je niet. Je komt

zien en laat de NBD-details lekker achterwege.

niet eens in de buurt. Dus niet proberen. Een komische noot mag altijd, om

TOOLS/

Patrick van Dodewaard

de spanning weg te halen en het ijs te breken, maar het laatste dat je wilt Schetsen zijn je geheime wapen. Ze zijn tijdtechnisch zeer nuttig, soms

is dat medestudenten (en begeleiders) gaan lachen om je opmerkingen

is je verhaal met twee kleine schetsjes veel duidelijker dan met 36

waardoor de aandacht voor je project verloren gaat. Of erger, dat er

renders en 84 details. Een klein schetsje hoeft niet veel tijd te kosten, en

grappen gemaakt worden over je project waarvoor je een voldoende

is met photoshop binnen een mum van tijd op te pimpen tot volwaardige

probeert te halen. Je hebt een half jaar serieus gewerkt aan een groot

presentatietekening. Gebruik dit dan ook als ontspanning op de avond

project en brengt dit ook serieus aan de man.

voor je presentatie. Even lekker van je af schetsen om een mooi plaatje te maken als kroon op je presentatie. Lukt het niet, dan is er meestal geen

Gebruik geen slechte metaforen. Een goed plan heeft geen onzintermen

man overboord.

nodig. Het legt zichzelf uit. Lijkt het project op een blok op pootjes, dan onthouden mensen het project als een blok op pootjes en niet als ‘het

Experimenteren met presentatietechnieken is van essentieel belang, dit

blauwe olifantje’ (om maar gewoon iets te noemen). Een slechte metafoor

wordt alleen maar gewaardeerd door begeleiders. Tijdens je studie heb

zorgt er wel degelijk voor dat een project blijft hangen bij mensen, maar

je nog de ruimte om te experimenteren, dus grijp die kans. Denk wel altijd

dan in de negatieve zin. Pas hier dus mee op.

van tevoren na of je experiment kans van slagen heeft en het zijn doel niet voorbij streeft. Zo is het medium Prezi (een online powerpoint die gebruik

Ga je eigen plan nooit afzeiken. Als je de begeleiders een vinger geeft,

maakt van één dia waarop steeds wordt in- en uitgezoomd) ondertussen

nemen ze je hele hand. Onzekerheid is te proeven; ‘ze’ zullen je dan ook

vrij populair onder studenten door zijn soepele bewegingen. Er zijn enkele

niet sparen. Je hebt een half jaar gewerkt aan een plan dat je goed

sterke presentaties gegeven met Prezi, doordat het medium de – meestal

vindt, anders was je allang begonnen met iets nieuws ontwerpen. Probeer

tekstuele – boodschap versterkte. Dit is in enkele gevallen ook hopeloos

je met een matig project toch een 5,5 te halen, dan moet je alsnog je plan

mislukt, doordat tekeningen onleesbaar werden of dat mensen alleen nog

verdedigen als Brugman.

oog hadden voor de effecten. Dus: ‘experimenteer, maar met hersens Maar stel nou dat je als held je plan staat te verdedigen en er komt een

aan.’

vraag waar je echt het antwoord niet op weet? Ga het dan niet ter plekke bedenken! Dit klinkt zo logisch, maar het gebeurt minimaal één maal per presentatieronde dat iemand een verhaal uit zijn duim staat te zuigen. Punten scoren

Jammer genoeg zijn begeleiders afgestudeerd en slim. Dus dit hebben ze

Het klinkt gek, maar presenteren is de makkelijkste manier van punten

meteen door, ze zullen je afkappen of erger nog, doorvragen en je net zo

scoren. Binnen een kwartier is zeker een tiende van je cijfer te halen.

lang laten gaar sudderen totdat je het begeeft. Je kunt niet alles weten

Best de moeite waard toch? Eén van de belangrijkste dingen is dan

en als je het niet weet, geef dat dan ook toe. Probeer in ieder geval

ook het besef hiervan. Er zijn veel studenten die de kriebels krijgen van

te voorkomen dat begeleiders een gaatje zien waardoor ze vervelende

presenteren, maar ook een groot deel dat heel nonchalant ‘nog even

vragen gaan stellen.

gaat lullen’ over zijn project. Als derdejaars student heb ik al heel veel presentaties meegemaakt van medestudenten die het klusje wel even

Het is belangrijk om te beseffen dat medestudenten uit een soort

gingen klaren. Die onprofessionele houding wordt aangevoeld door de

solidariteit je nooit zullen aanvallen (enkele uitzonderingen daargelaten).

docenten en die zullen dan ook extra kritisch en vervelender naar je

Zo, dat scheelt al zeker 90% van het publiek. Blijven er nog – meestal

project gaan kijken. Als jij tijdens je presentatie blijk geeft van je inzet,

– twee over, de begeleiders. Deze mensen volgen jou een half jaar

wordt het voor begeleiders heel lastig om nog een slecht cijfer te geven.

lang, weten hoe je in elkaar zit en weten wat ze gaan verwachten. Voor begeleiders is de presentatie meestal een bevestiging van wat ze al lang wisten. Straal uit dat je potverdorie een goed plan hebt! Iedere kritische student ziet gaten in zijn eigen project. Het is aan jou de taak om zo te onderbelicht blijven. Dit is een open deur, klopt, maar waarom gebeurt het dan zo weinig? Met een goed verhaal en een portie enthousiasme

CHEPOS 3.10

praten, dat de sterke punten worden benadrukt en dat de zwakke punten

TOOLS/@WORK verander je heel simpel je paraplu in een vlammend laserschild. Kom maar op, ze kunnen je niks maken.

chepos 3.10.indd 43

6/1/2012 1:47:27 PM

ALGEMENE LEDENVERGADERING

TRAFALGAR PUB

Het jaar loopt ten einde, maar dit betekent ook dat er bijna weer een nieuw jaar begint. Het kandidaatsbestuur voor het

19-6-12

collegejaar 2012-2013 zal daarom op 19 juni op de Algemene Ledenvergadering aan jullie voorgesteld worden. Daarnaast zal een tussentijds financieel overzicht gepresenteerd worden. De aanwezigen zullen dus weer helemaal op de hoogte zijn!

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

23-6-12 tot en met 24-6-12 27-7-12 tot en met 12-8-12

NEDERALND

Het laatste weekend van juni is het weer zover: diverse architectenbureaus zetten hun deur wagenwijd open. Het thema van de Dag van de Architectuur 2012 is ‘Architectuur en Voedsel’. Publiek is welkom om eens een kijkje in de keuken van de architect te nemen. Daarnaast zullen er rondleidingen door bijzondere gebouwen georganiseerd worden. Een weekend vol rondleidingen, lezingen, tentoonstellingen, fietsen wandeltochten, presentaties en debatten. Het complete programma is te vinden op www.bna.nl..

OLYMPISCHE SPELEN

LONDEN

Op 27 juli is de ongetwijfeld spetterende opening van de Olympische Spelen 2012 in Londen. In de FILE is uitgelicht wat een bijzonder project dit Olympisch Park is. Tijdens de eerste helft van augustus spelen zich hier fantastische sportwedstrijden af. Bovendien is een bezoekje aan de Spelen natuurlijk het uitgelezen moment om deze gebouwen van dichtbij te bekijken! .

EINDHOVEN

INTRODUCTIEWEEK

20-8-12 tot en met 24-8-12 29-8-12 tot en met 31-8-12

De één na laatste week van onze lange zomervakantie zal Eindhoven weer overspoeld worden door jonge, frisse en later brakke introkids. CHEOPS organiseert een aantal inhoudelijke en gezellige activiteiten voor hen en hun intro-ouders. Vergeet vooral niet dat de barbecue en het aansluitende feest op maandag in de Thomas voor iedereen toegankelijk zijn! Speciaal voor de introkids maakt de Cheposredactie een Chepos-mini. Met daarin het programma van de introductieweek, een voorstelronde van het nieuwe bestuur en een FILE over alle interessante gebouwen in Eindhoven!

NIJNSEL

BOUWKUNDEINTRODUCTIEDAGEN

Vlak na de intensieve introweek kunnen de toekomstige bouwkundigen ook echt kennismaken met bouwkunde en CHEOPS tijdens de bouwkunde introductieweek. Een week boordevol sport, spel en bier! Jij en ik weten dat je dit introkamp niet wil missen!

ALMERE

MAKING ALMERE

21-4-12 tot en met 29-7-12

Making Almere is een architectuurmanifestatie, onderdeel van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam. De jongste stad van Nederland laat zien wat ‘stadmaken’ is. Vanaf de tekentafels in 1976 tot aan de recente wijken die door de bewoners zelf worden gebouwd. Van 21 april tot 29 juli 2012 is de architectuurmanifestatie Making Almere gevestigd in een winkel in City Mall Almere in het centrum van de stad. Een winkel waarin de bezoeker niks koopt, maar wel wat krijgt. Een doe-winkel waar men zelf aan de slag kan met de stad van de toekomst. Er is immers nog veel stad te maken. Het gehele programma is te vinden op www.makingalmere.nl.

PURMEREND

EXPOSITIE ARCHITECT STUYT

Jan Stuyt is als architect nog maar kort geleden herontdekt. Oorzaken hiervoor zijn waarschijnlijk de associatie met de naam

tot 19-8-12

Cuypers en dat hij een katholiek architect was met een dito netwerk. In 2011 startte de reizende tentoonstelling ‘Architect Jan Stuyt’ over zijn leven en werk, die tussen 10 maart en 19 augustus in het Purmerends Museum te zien is. Een door Ber de Lange gemaakt foto-overzicht van bijna al zijn werken maakt het geheel compleet. Extra aandacht wordt er in de expositie besteed aan pension Sint Liduina en het oude stadhuis, deze projecten bestaan dit jaar 100 jaar..

ZWARTE DOOS EN SKYBAR!

WISSEL-ALV EN CONSTITUTIEBORREL

Het bestuur is al aan jullie voorgesteld op 19 juni, maar op 6 september moeten ze voor het eerst laten zien wat ze het

6-9-12

komende jaar voor grootse plannen hebben. Aansluitend aan de wisselings-ALV zal iedereen het nieuwe bestuur mogen feliciteren in de SkyBar! Met gratis bier voor iedereen is dit dé borrel van het jaar! Bronnen: 1. www.iabr.nl/NL/nieuws/120224_Making.Almere.php 2. www.bna.nl/Over-BNA/Dag-van-de-Architectuur/

TOOLS/EVENTS 44

3. www.architectuur.org/nieuwsitem/2749/Expositie_architect_Stuyt_(1868-1934)_in_Purmerend.html

chepos 3.10.indd 44

6/1/2012 1:47:28 PM

5:33

INTERNATIONALE ARCHITECTUUR BIENNALE ROTTERDAM T/M 12 AUGUSTUS Nog even en dan woont 75% van de wereldbevolking in de stad. Hoe blijft die stad leefbaar, nu en in de toekomst? De 5e IABR laat dat zien aan de hand van inspirerende voorbeelden van over de hele wereld en zet je als bezoeker aan het denken over jouw eigen rol.

NAI: HOOFDTENTOONSTELLING Haal inspiratie uit tientallen voorbeeldprojecten die wereldwijd ‘stad maken’ en bekijk hoe studenten de (slimme) steden van de toekomst zien.

SCHIEBLOCK: TEST SITE ROTTERDAM Ervaar hoe architectenbureau ZUS op onorthodoxe wijze nieuw leven blaast in Rotterdam Central District met tentoonstellingen, pop up stores, pocket parks, dakakkers en de Luchtsingel.

Tentoonstellingen, debatten, lezingen, publicaties en tv- en radioproducties. Meer informatie: www.iabr.nl Je vindt IABR ook op Twitter @IABR en Facebook.

chepos3.10_omslag_def2.indd 3

6/1/2012 2:12:20 PM

Start je carrière bij Heijmans

Heijmans is een veelzijdig bedrijf, actief in vastgoed, woningbouw, utiliteitsbouw, installatietechniek en infra. Mensen maken het bedrijf. Met meer dan 8.000 collega’s bouwen we aan de ruimtelijke contouren van morgen. Samen maken we mooie projecten van blijvende waarde, voor onze klanten en voor de samenleving. Dat is het succes van Heijmans. Ook deel uitmaken van dit succes? Heijmans biedt volop kansen om jezelf te ontwikkelen, nieuwe uitdagingen aan te gaan en verantwoordelijkheid te nemen. Ook voor studenten en starters. Er zijn diverse stagemogelijkheden, afstudeeropdrachten en traineeships. Meer weten? Kijk op onze website: www.heijmans.nl onder ‘Carriere’.

Website: www.heijmans.nl Twitter: www.twitter.com/HeijmansNL

chepos3.10_omslag_def2.indd 4

6/1/2012 2:12:28 PM