Sustainable food chain solutions
ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (ΕΣΠ) Η ολοκληρωμένη απάντηση στις σημερινές προκλήσεις των ελληνικών αγροτικών προϊόντων? Χρήστος Δ. Κατσάνος* (katsanos@dkggroup.com)
Τα αγροτικά προϊόντα πρέπει πλέον να βασίζονται σε όρους οι οποίοι διασφαλίζουν την Ποιότητα και την Ασφάλεια, να σέβονται το Περιβάλλον καθώς και την Υγιεινή και Ασφάλεια των Εργαζομένων, ως προς τον τρόπο παραγωγής τους. Έτσι μόνο θα μπορούν να γίνουν ανταγωνιστικά στις παγκόσμιες προκλήσεις της αγοράς. Παίρνοντας σαν δεδομένο ότι τα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ (συμπεριλαμβανομένου και της Ελλάδας) είναι έτσι και αλλιώς ακριβότερα από τα αντίστοιχα της παγκόσμιας αγοράς, ο παραγωγός οδηγείται στο μονόδρομο του να παράγει κάτι το διαφορετικό, μέσα από καθορισμένες διαδικασίες που θα διασφαλίζουν τα χαρακτηριστικά του. Κάτω από αυτό το πρίσμα δημιουργήθηκαν τα Συστήματα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης (ΣΟΔ) στη Γεωργική Παραγωγή και προέκυψε η Πιστοποίησή τους κατά την τελευταία τετραετία και στην Ελλάδα δίνοντας νέα διάσταση στο θέμα της σήμανσης των προϊόντων. Σήματα προέλευσης και ποιότητας άρχισαν να χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο και στον τομέα των φρούτων και λαχανικών, αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένες νομοθετικές διατάξεις. Υπάρχει ο κίνδυνος όμως η διάδοση του σήματος να οδηγήσει και πάλι στην ανωνυμία. Στην Ευρώπη τα περισσότερα σήματα στον τομέα φρούτων και λαχανικών άρχισαν να εμφανίζονται δειλά μετά το 1986, και διαφαίνεται στο άμεσο μέλλον ότι θα αυξηθούν περισσότερο. Έχουν χρησιμοποιηθεί κυρίως για τα μήλα, τα αχλάδια, τα ακτινίδια και ορισμένα ακόμη προϊόντα και είναι κυρίως σήματα ποιότητας. H ζήτηση ειδών διατροφής, στενά συνδεδεμένη με την εξέλιξη του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου του ανθρώπου, έχει σημειώσει τις τελευταίες δεκαετίες μια πραγματική επανάσταση σε ό,τι αφορά τις προτιμήσεις του καταναλωτή. Με την επίλυση μάλιστα των προβλημάτων επιβίωσης, ο καταναλωτής των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών αναζητά όλο και περισσότερο διαφοροποιημένα τρόφιμα και δίνει ιδιαίτερη προσοχή στα οργανοληπτικά τους χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα οι καταναλωτές δεν αναζητούν πλέον την «ποσότητα» αλλά προσέχουν ιδιαίτερα την «ποιότητα» των τροφίμων.
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
1/10
Sustainable food chain solutions
Αυτό παρατηρείται και στον τομέα των φρούτων και λαχανικών, όπου τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια σημαντική αλλαγή στις προτιμήσεις του καταναλωτή, ιδιαίτερα των ευρωπαϊκών χωρών. Έτσι, ενώ πριν λίγα χρόνια πρόσεχε κυρίως την εμφάνιση του προϊόντος και ζητούσε ένα προϊόν με καλή εμφάνιση, με ωραίο χρώμα, ομοιογενές, χωρίς ελαττώματα, θεωρώντας εσφαλμένα ότι το «ωραίο» σημαίνει και «καλύτερη ποιότητα», τώρα έχει στρέψει την προσοχή του και στα θρεπτικά και υγιεινά χαρακτηριστικά του προϊόντος. Αιτία αυτής της μεταβολής είναι κυρίως η ρύπανση των φρούτων και λαχανικών από τα υπολείμματα φυτοπροστατευτικών προϊόντων (φυτοφαρμάκων), που έχει παρατηρηθεί σε αρκετές περιπτώσεις. Η έννοια της ποιότητας Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ένα «προϊόν ποιότητας» πρέπει να συγκεντρώνει ορισμένα χαρακτηριστικά που να ανταποκρίνονται σε ακριβή standards και τα οποία πρέπει να είναι ειδικά για κάθε τύπο προϊόντος, να μπορούν να μετρηθούν και να είναι έτσι καθορισμένα, ώστε να μπορεί να γίνει διαλογή του ίδιου προϊόντος σε περισσότερες από μια κατηγορίες ποιότητας. Σε ό,τι αφορά τα φρούτα και λαχανικά, υπάρχουν τέτοιοι κανονισμοί ποιότητας στην Κοινότητα με βάση τους οποίους τα διάφορα προϊόντα ταξινομούνται σε τέσσερις κυρίως κατηγορίες (EXTRA, πρώτη, δεύτερη και τρίτη). Ωστόσο, αυτή η ταξινόμηση δεν περιλαμβάνει μερικά ακόμη χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν τη συνολική ποιότητα του προϊόντος και παίζουν σήμερα τον ίδιο σημαντικό ρόλο με τα αισθητικά χαρακτηριστικά. Τέτοια είναι τα υγιεινά (τοξικές ουσίες, χημική ρύπανση και μικροβιολογική μόλυνση κ.ά.), τα διαιτητικά (υδατάνθρακες, ίνες, βιταμίνες κ.λπ.) και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (γλυκύτητα, άρωμα, οξύτητα κ.ά.). Εκτός βέβαια από τα παραπάνω, σημαντική είναι για τον καταναλωτή και η σχέση ποιότητας‐τιμής (value for money), η δυνατότητα να βρεθεί το προϊόν στην αγορά και η διατήρηση όλων των χαρακτηριστικών του στο χρόνο. Έτσι, για τον παραγωγό είναι σημαντικό να προσπαθεί να παράγει προϊόντα που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό των ποιοτικών χαρακτηριστικών που απαιτεί ο καταναλωτής. Το γεγονός αυτό επιβάλλει την εφαρμογή ειδικών μεθόδων καλλιέργειας, οι οποίες ενώ από τη μια πλευρά αυξάνουν την εμπορική αξία του προϊόντος, από την άλλη επιβαρύνουν το κόστος παραγωγής. Στο σημείο αυτό, ο παραγωγός αντιμετωπίζει το πρόβλημα της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης της παραγωγής του. Προς αυτή την κατεύθυνση ένα ιδανικό μέσο έχει αποδειχτεί το ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ με το οποίο ο παραγωγός μπορεί να αρχίσει να εφαρμόζει μια κατάλληλη εμπορική πολιτική.
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
2/10
Sustainable food chain solutions
Το σήμα και οι λειτουργίες του Το σήμα ποιότητας κατά κανόνα χρησιμεύει για να διακρίνεται ένα προϊόν από άλλα του ίδιου είδους και φανερώνει την προέλευση του. Με άλλα λόγια, όταν πάνω σε ένα προϊόν υπάρχει ένα σήμα, μια ετικέτα ή κάτι παρόμοιο, αυτό διακρίνεται αμέσως, εύκολα και καθαρά από ένα άλλο προϊόν του ίδιου είδους που δε φέρει ή φέρει άλλα διακριτικά σήματα. Μια άλλη λειτουργία του σήματος είναι να επιβεβαιώνει ότι όλα τα προϊόντα που το φέρουν, προέρχονται από τον ίδιο επιχειρηματία, αφού υπάρχει μια απόλυτη σύνδεση ανάμεσα σε αυτόν και το συγκεκριμένο σήμα. Πραγματικά ο νόμος αναγνωρίζει στον επιχειρηματία το αποκλειστικό δικαίωμα να χρησιμοποιεί ένα σχήμα και δεν επιτρέπει τη μεταφορά του σε άλλον παρά μόνο με ειδικές διαδικασίες, έτσι ώστε να ισχύει πάντα η σχέση «ίδιο σήμα ‐ ίδιος ιδιοκτήτης». Αυτή είναι η λειτουργία όλων των σημάτων και ιδιαίτερα του ατομικού σήματος ή του σήματος μιας επιχείρησης. Υπάρχει ακόμη και το «συλλογικό σήμα» που χαρακτηρίζεται από μια επιπλέον λειτουργία, που είναι η εγγύηση της ποιότητας ή της φύσης ή της προέλευσης ενός προϊόντος. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση του ατομικού σήματος, ο επιχειρηματίας‐ τιτλούχος μπορεί να βελτιώσει ή να χειροτερέψει την ποιότητα του προϊόντος του, στην περίπτωση όμως του συλλογικού σήματος αυτή η δυνατότητα δεν υπάρχει. Αντίθετα, η χρήση του από έναν παραγωγό συνδέεται στενά με συγκεκριμένες ποιοτικές προδιαγραφές, με την έννοια ότι αν το προϊόν δε διαθέτει τα ελάχιστα καθορισμένα χαρακτηριστικά, δεν μπορεί να διατεθεί στο εμπόριο φέροντας αυτό το σήμα. Επίσης ανάμεσα στους δύο τύπους σημάτων υπάρχει και μια άλλη διαφορά. Το ατομικό σήμα το κατέχει ο επιχειρηματίας και μόνο αυτός μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Αντίθετα, το συλλογικό σήμα το κατέχει ένας δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας (Συνεταιρισμός, Ένωση, Σωματείο, Σύλλογος κ.ά.), ο οποίος καθώς δεν είναι επιχειρηματίας, δεν μπορεί να κάνει άμεση χρήση, αλλά το παραχωρεί στα μέλη του (επιχειρηματίες ανεξάρτητοι ή συνεταιρισμένοι). Η χρήση του συλλογικού σήματος καθορίζεται συνήθως από ένα καταστατικό και έναν κανονισμό. Στο καταστατικό αναφέρονται ειδικά οι σχέσεις μεταξύ του ιδιοκτήτη‐φορέα και των μελών του. Στον κανονισμό καθορίζονται σαφώς η ονομασία του σήματος, ο τρόπος με τον οποίο τοποθετείται αυτό πάνω στο εγγυημένο προϊόν, η περιοχή παραγωγής, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει το προϊόν για να μπορέσει να κάνει χρήση του σήματος, η μέθοδος που πρέπει να ακολουθήσει κανείς για την παραγωγή του προϊόντος, η διάρκεια του σήματος, οι κυρώσεις που προβλέπονται για τον παραγωγό που δεν ακολουθεί πιστά τον κανονισμό, τα υπεύθυνα όργανα για τον έλεγχο και την υποστήριξη του σήματος κ.λπ. Ακόμη, το συλλογικό σήμα, μπορεί να είναι «προέλευσης» ή «ποιότητας», ανάλογα με το τι θέλει κανείς να πιστοποιήσει. Το πρώτο δείχνει την προέλευση του
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
3/10
Sustainable food chain solutions
προϊόντος από μια ορισμένη περιοχή. Το δεύτερο χρησιμοποιείται για να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη του καταναλωτή πάνω στις ποιοτικές προδιαγραφές του προϊόντος, μέσα από ένα προσεκτικό έλεγχο που πραγματοποιούν δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς ή παρέχει τη διαβεβαίωση ότι χρησιμοποιήθηκαν ορισμένες πρώτες ύλες ή καθορισμένες μέθοδοι παραγωγής. Πραγματικά, δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο όριο ανάμεσα στο σήμα ποιότητας και στο σήμα προέλευσης. Ένα προϊόν εγγυημένο με το σήμα ποιότητας διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά, επειδή έχει παραχθεί και σε μια ορισμένη τυπική περιοχή (στον κανονισμό αναφέρεται ειδικά η περιοχή παραγωγής). Από την άλλη μεριά, το προϊόν που είναι εγγυημένο με σήμα προέλευσης, ακριβώς γιατί έχει παραχθεί σε μια ορισμένη περιοχή με ένα ορισμένο κλίμα, έδαφος κ.λπ., διαθέτει ορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία δε θα διέθετε αν ήταν άλλη η περιοχή παραγωγής του. Στην πραγματικότητα υπάρχουν σήματα που είναι συγχρόνως ποιότητας και προέλευσης. Αλλά γιατί χρησιμοποιείται ένα σήμα ποιότητας; Είναι γεγονός ότι η ποιότητα του προϊόντος αποτελεί όλο και περισσότερο ένα σημαντικό παράγοντα ανταγωνισμού για το εμπόριο. Το σημαντικό αυτό ρόλο της ποιότητας τον έχει αποδεχτεί και ο αγροτικός κόσμος και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ‐και όχι μόνο‐ υπάρχουν ήδη πολυάριθμα σήματα ποιότητας και προέλευσης για τα φρούτα και τα λαχανικά. Επίσης με ένα σήμα ποιότητας, σημαντικό εργαλείο μιας πολιτικής marketing, υπάρχουν πλεονεκτήματα τόσο για τον παραγωγό, όσο και για τον καταναλωτή. Ο τελευταίος, αγοράζοντας ένα προϊόν με σήμα, είναι σίγουρος για την ποιότητα (το προϊόν έχει ελεγχθεί προσεκτικά), έχει τη βεβαιότητα ότι η ποιότητα αυτή δε θα χειροτερέψει στο χρόνο (αν χειροτέρευε δεν θα είχε νόημα το σήμα), και έχει εμπιστοσύνη στη «σταθερότητα» της τιμής, δηλαδή ότι η τιμή θα είναι ουσιαστικά η ίδια για το συγκεκριμένο προϊόν, ανεξάρτητα από τον τόπο όπου αγοράζεται, θα είναι με άλλα λόγια μια ελεγχόμενη τιμή. Για τον παραγωγό, το βασικό πλεονέκτημα συμπίπτει με την ίδια τη λειτουργία του σήματος: Διαφοροποίηση του προϊόντος του, από άλλα του ίδιου είδους. Πραγματικά, μόνο με αυτό τον τρόπο, ο καταναλωτής μπορεί να το ξεχωρίσει ανάμεσα σε όλα τα άλλα και πιθανόν να το προτιμήσει. Μόνο έτσι ο φορέας‐ιδιοκτήτης του σήματος μπορεί να διαφημίσει το προϊόν του, και να το προστατεύσει σε περίπτωση απάτης. Επίσης, με το σήμα ποιότητας ο παραγωγός μπορεί να αυξήσει τις εξαγωγές του και να γίνει γνωστός στις ξένες αγορές. Με το σήμα, δηλαδή, ένα προϊόν μπορεί να γίνει ανταγωνιστικό όχι μόνο σε σχέση με παρόμοια προϊόντα της ίδιας χώρας προέλευσης, αλλά να υπερνικήσει και τον ανταγωνισμό ξένων προϊόντων. Σε τελευταία ανάλυση, τα πλεονεκτήματα από τη χρήση ενός σήματος, μεταφράζονται σε αύξηση του μεριδίου της αγοράς και/ή του όγκου πωλήσεων. Ωστόσο η υιοθέτηση του προϋποθέτει μεγαλύτερο κόστος (γι' αυτό και η τιμή
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
4/10
Sustainable food chain solutions
πώλησης προϊόντων με σήμα είναι υψηλότερη), που οφείλεται στην εφαρμογή ιδιαίτερων μεθόδων παραγωγής, στα έξοδα διαλογής (απαραίτητη για να επαληθευτεί ότι το προϊόν είναι ποιότητας και συνεπώς μπορεί να φέρει το σήμα), στα έξοδα για την πολιτική προώθησης του προϊόντος ‐η οποία για να έχει επιτυχία πρέπει να είναι συνεχής και όχι περιοδική‐ και στα έξοδα για την έρευνα της αγοράς. Σε ό,τι αφορά τον τελευταίο παράγοντα πρέπει να τονιστεί ότι για να πετύχει η πολιτική του σήματος πρέπει να είναι γνωστές οι απαιτήσεις της αγοράς, δηλαδή του καταναλωτή. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (ΕΣΠ) Ο δρόμος για την επιβίωση στο μέλλον των γεωργικών επιχειρήσεων στην πρωτογενή παραγωγή περνάει όπως αναφέρθηκε πιο πάνω από την ικανοποίηση των πελατών τους είτε αυτοί είναι οι τελικοί καταναλωτές, είτε αυτοί βρίσκονται στα διάφορα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας (food supply chain). Η ικανοποίηση του πελάτη ξεκινά πρώτα από την κατανόηση των αναγκών τους. Ο τελικός καταναλωτής απαιτεί τα γεωργικά προϊόντα που φτάνουν στο πιάτο του να διακρίνονται για την ασφάλεια (καθόλου υπολείμματα φυτοπροστaτευτικών προϊόντων ή έστω μικρότερα από τα MRLs, απουσία επιβλαβών μικροοργανισμών) και την ποιότητα ανάλογα με την αξία τους (value for money) και αυτό να συνοδεύεται με κάποιο πιστοποιητικό που να εξασφαλίζει σε περίπτωση προβλήματος την ιχνηλασιμότητα μέχρι το χωράφι που παράχθηκε το προϊόν.
Εξελιγμένα συστήματα σήμανσης προϊόντων που παραπέμπουν στην ιχνηλασιμότητά τους
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
5/10
Sustainable food chain solutions
Οι ενδιάμεσοι φορείς της εφοδιαστικής αλυσίδας (λαχαναγορά, λαϊκές αγορές, catering, mini markets γειτονιάς, supermarkets κλπ) εκτός των προαναφερθέντων για να είναι ικανοποιημένοι απαιτούν και : • την ανάληψη της ευθύνης (product liability) από τον παραγωγό σε περίπτωση προβλήματος • παραδόσεις προϊόντων στην ώρα τους, • βολικές συσκευασίες ανάλογα με τις ανάγκες τους, • ικανοποίηση της ιχνηλασιμότητας σε κάθε στάδιο Η γεωργική επιχείρηση για να επιβιώσει και να αποφέρει κέρδη θα πρέπει να μειώσει το κόστος των εισροών της (φυτοπροστατευτικά προϊόντα, λιπάσματα, νερό, κατανάλωση ενέργειας, εργατικά κλπ) καθώς και να προχωρήσει προς τα μπρος την ολοκλήρωση της σε σχήματα που έχουν σχέση με την εμπορία των προϊόντων της. Το τρίπτυχο Παραγωγός με Κερδοφορία, Ευχαριστημένος Πελάτης (εσωτερικός, ενδιάμεσος και τελικός καταναλωτής), Σεβασμός στο Περιβάλλον, είναι πλέον απαίτηση της επιχειρηματικής πραγματικότητας. Η ΕΕ έχει ήδη δρομολογήσει την υποστήριξη της Αειφόρου Ανάπτυξης (Sustainable Development) με ταυτόχρονη στήριξη της υπαίθρου. Προσφάτως η απόφαση της για μείωση των επιδοτήσεων μετά το 2006 έδωσε και το οριστικό στίγμα για τη μείωση των παραγωγών στη χώρα μας και για την ανάπτυξη του μοντέλου Παραγωγός – Επιχειρηματίας (Επιδοτήσεις σε άμεση σχέση με την Πολλαπλή Συμμόρφωση και Ποιοτικό Προϊόν).
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
6/10
Sustainable food chain solutions
Τα Συστήματα Παραγωγής που καλούνται να δώσουν απάντηση σε όλα τα παραπάνω ζητούμενα συγκεντρώνοντας όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις Ποιότητας και Ασφάλειας με ταυτόχρονη ευαισθησία γα το περιβάλλον, είναι και τα Συστήματα Διαχείρισης της Ποιότητας και Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παραγωγής. Το διαβατήριο επικοινωνίας του παραγωγού με την υπόλοιπη εφοδιαστική αλυσίδα (αναγνωρισιμότητα σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο) είναι η Πιστοποίηση αυτών των Συστημάτων με βάση διεθνή πρότυπα και πρωτόκολλα (π.χ. AGRO 2‐1&2‐2, GLOBALGAP (EUREPGAP), ISO 22000, HACCP, BRC, IFS κλπ ) από Ανεξάρτητους Αξιόπιστους Φορείς που να είναι σε θέση να εγγυηθούν την πραγματική υλοποίηση της παραπάνω δράσης (έχοντας φυσικά αποδεδειγμένη εμπειρία και ανάλογο προσωπικό σε θέματα Πιστοποίησης). Το πρότυπο AGRO 2‐1& 2‐2 του AGROCERT καθώς και ένα ενιαίο Σήμα θα μπορούσε (υπό προϋποθέσεις) να μετασχηματιστεί σε ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ώστε να καλύψει όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές – από την αγορά και τον καταναλωτή έως τον παραγωγό και τις επιδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ – κάλυψη αναγκών Εμπλεκόμενο Μέρος Μέσο Ανάγκη Αγορά (λιανεμπόριο) Διεθνή Πρότυπα – Εναρμόνιση πρωτόκολλα (π.χ. (benchmarking) GLOBALGAP(EUREPGAP) Παραγωγός (Επιδοτήσεις) Περιβαλλοντική Επίδοση Απόδειξη Πολλαπλής Συμμόρφωσης Καταναλωτής Σήμα Ποιότητας Ράφι Η Πιστοποίηση είναι συνώνυμη του Επώνυμου Προϊόντος. Το ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ θα έχει στόχο την Ενδυνάμωση της Εμπιστοσύνης της εφοδιαστικής αλυσίδας και των καταναλωτών. Μέσω του ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ο καταναλωτής θα είναι σίγουρος ότι τα Πιστοποιημένα με Σήμα Προϊόντα έχουν σχέση με : ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΕΒΑΣΜΟ – ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Όμως το ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ από μόνο του ΔΕΝ μπορεί να επιφέρει Πωλήσεις σε νέες αγορές ή υψηλότερες τιμές. Τα γεωργικά προϊόντα ακολουθούν κι αυτά τους κανόνες marketing όλων των άλλων προϊόντων. Επιπροσθέτως χρειάζονται : ©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
7/10
Sustainable food chain solutions
Ελκυστική Συσκευασία Σταθερή παραγωγή στη μονάδα του χρόνου Logistics Προβολή Στρατηγική Επιμονή
Το ΕΣΠ όμως είναι ένας δρόμος που μπορεί να οδηγήσει σε νέες αγορές και να εξασφαλίσει καθεστώς προτίμησης από τους καταναλωτές. Η καθυστέρηση που παρατηρήθηκε στην υιοθέτηση του σήματος από το γεωργικό τομέα, σε σύγκριση με το βιομηχανικό και ιδιαίτερα από τον κλάδο των φρούτων και λαχανικών, οφείλεται κυρίως στις ιδιαιτερότητες του, όπως είναι η ανομοιογένεια του προϊόντος, η περιορισμένη χρονική περίοδος παραγωγής, η μικρή κατά κανόνα ποσότητα παραγωγής ανά παραγωγό κ.ά. Μόνο αν συνεργαστούν οι παραγωγοί, ώστε να μπορέσουν να συγκεντρώσουν ένα σημαντικό όγκο παραγωγής (κρίσιμη μάζα προϊόντος) και να κατευθύνουν την προσφορά του προϊόντος θα έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν προδιαγραφές και να χρησιμοποιούν σήμα. Σε αυτή τη διαδικασία θα μπορέσουν να βοηθήσουν και οι καταναλωτές, οι οποίοι αν ενημερωθούν κατάλληλα γύρω από την ύπαρξη, την έννοια και την αξία ορισμένων σημάτων, θα στραφούν στα προϊόντα που φέρουν τέτοια σήματα. Το ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ μπορεί να δώσει απαντήσεις στα διάφορα προβλήματα σημάτων στην αγορά όπως: Έλλειψη λεπτομερούς ελέγχου με αποτέλεσμα την αβεβαιότητα για την ποιότητα του προϊόντος μερικές φορές ένα σήμα κάνει τον καταναλωτή να αποδίδει στο προϊόν ιδιότητες που δε διαθέτει γενικά, την έλλειψη μιας επίσημης αναγνώρισης ενός σήματος ποιότητας που να κυκλοφορεί από κρατικό οργανισμό Πάντως τα προϊόντα με σήμα, που θα παράγονται με ειδικές τεχνικές καλλιέργειας όπως η Ολοκληρωμένη Γεωργική Διαχείριση θα έχουν στο μέλλον όλο και μεγαλύτερη ζήτηση. Για τα άλλα φρούτα και λαχανικά που παράγονται με κανονικές μεθόδους καλλιέργειας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, που μπορεί να εγγυηθεί ένα σήμα, στην πραγματικότητα θα συμπίπτουν με τους ισχύοντες κανονισμούς ποιότητας των κρατών‐μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Έτσι σήμα θα επιτρέπεται να φέρουν μόνο τα προϊόντα ποιότητας EXTRA και ΠΡΩΤΗΣ, οπότε η κατάταξη σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες δε θα είναι πλέον στοιχείο διαφοροποίησης και ανταγωνισμού. Θα χρειαστεί λοιπόν να εντοπιστούν άλλες παράμετροι για να αποκτηθεί το σήμα ποιότητας και μια τέτοια θα μπορούσε να έχει σχέση με φυτοϋγειονομικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η απαλλαγή από υπολείμματα φυτοπροστατευτικών προιόντων.
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
8/10
Sustainable food chain solutions
Μια άλλη εμπλοκή που θα προκύψει από την αναμενόμενη διάδοση στο μέλλον των σημάτων ποιότητας στα φρούτα και λαχανικά, θα έχει σχέση με τη σύγχυση που θα προκληθεί όταν για τον ίδιο τύπο προϊόντος θα υπάρχει πλήθος σημάτων. Επίσης αναρωτιέται κανείς τι θα συμβεί αν κάθε περιφέρεια, προκειμένου να προωθήσει και να προστατεύσει τα δικά της γεωργικά προϊόντα υιοθετήσει το δικό της σήμα προέλευσης ‐ ποιότητας. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τότε η όλη κατάσταση θα επανέλθει εδώ που βρίσκεται σήμερα με μόνη διαφορά ότι όλα τα προϊόντα που είναι σήμερα ανώνυμα, τότε θα φέρουν όλα σήμα. Βέβαια δεν πρέπει να παραγνωρίζει κανείς ότι τότε θα βελτιωθεί αισθητά η ποιότητα των προϊόντων, αν ο έλεγχος ποιότητας γίνεται με προσοχή και υπάρχει τιμιότητα εκ μέρους των παραγωγών. Επιπλέον υπάρχει ο φόβος να αποπροσανατολιστεί ο καταναλωτής μπροστά στη θέα τόσων σημάτων, αλλά κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει την ικανότητα του να επιλέγει. Ζούμε σε ένα «κόσμο σημάτων» όμως και για όλους τους παραπάνω λόγους και δεδομένου ότι είναι σημαντικός ο ρόλος του σήματος σαν σταθεροποιητή της αγοράς, έχει αρχίσει να διαφαίνεται η ανάγκη ενός ειδικού κανονισμού που θα ρυθμίζει τη χρήση των σημάτων στα φρούτα και λαχανικά.
ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Η απάντηση σε όλες τις προκλήσεις Κάλυψη ΌΛΩΝ ΤΩΝ αναγκών
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΓΟΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Που σημαίνει κάλυψη των αναγκών των εμπλεκομένων μερών
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
9/10
Sustainable food chain solutions
ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ (Περιβάλλον, Νομοθεσία, NGOs)
Απάντηση στις ανάγκες ‐ ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
Εναρμόνιση (benchmarking ) με διεθνή πρότυπα-πρωτόκολλα ( π.χ. ΕU REPG AP ) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΟ ΡΑΦΙ ΠΡΟΒΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (Πολλαπλή ΣυμμόρφωσηΕπιδοτήσεις)
Copyright: DKG Group Ltd, 2005 *O κ. Χρήστος Δ. Κατσάνος είναι Γεωπόνος, με μεταπτυχιακές σπουδές στα Υδροπονικά Συστήματα Καλλιέργειας και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Είναι Επικεφαλής Επιθεωρητής του TUV CERT και Executive Director του DKG GROUP (www.dkggroup.com)
DKG GROUP Ltd ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ 5 β , ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ, 551 34, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Tηλ: 2310 488 915, Fax: 2310 488916 E-mail: welcome@dkggroup.com , URL : www.dkggroup.com
©Εθνικό Σήμα Ποιότητας – Version 2.0 - Χ. Δ. Κατσάνος - 17.04.2006
10/10