




©George Chubinashvili National Research Centre for Georgian Art History and Heritage Preservation www.gch-centre.ge

Shota Rustaveli National Science Foundation of Georgia www.rustaveli.org.ge
ISBN 978-9941-8-3727-2

1. episkopos parTenoz xarWaSnelis saflavis fila. detali

SoTa rusTavelis epoqis materialuri kultura # # 3 macne
gviani Sua saukuneebis nagebobebi kaxeTSi da qarTlSi (2004-2005 wlebis eqspediciebis masalebi),
XVI-XVIII saukuneebis qarTuli saeklesio xuroTmoZRvreba
arqiteqturis reprezentacia Sua saukuneebis saqarTveloSi
uZvelesi kosmologiuri konceptebi da arqauli religiuri simboloebi qarTvelTa kulturul mexsierebaSi







































































































































































saqarTvelos xelovnebis saxelmwifo muzeumis narkvevebi
Sida qarTli (eTnografiuli gamokvleva) xalxuri qviTxurooba algeTis xeobaSi










































baldaqinebi1 5 1
saqarTvelos siZveleni 2 E H leqsikoni qarTuli 3 leqsikoni qarTuli 4 Zveli qarTuli enis leqsikoni leqsikoni qarTuli 5 qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni qarTul-rusuli leqsikoni saqarTvelos siZveleni 7 saqarTvelos Zveli qalaqebi quTaisi
8 9 saqarTvelos siZveleni gv saqarTvelos siZveleni
samecniero Sromebis krebuli, xelovnebaTmcodneoba aRmosavleTi da kavkasia 11
Zeglis megobari 12 XVI-XVIII saukuneebis qarTuli saeklesio xuroTmoZRvreba 13 dasavleT saqarTvelos X-XVIII ss. qarTuli lapidaruli warwerebi rogorc saistorio wyaro sadisertacio naSromi, istoriis mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis mosapoveblad
III14 15
XIV-XIX saukuneebis qarTuli oqromWedloba, nakveTi I, XIV-XVI saukuneebi XVI-XVIII saukuneebis qarTuli saeklesio xuroTmoZRvreba 17 kvali, narkvevebi gelaTis Zeglis istoriidan gelaTi (gzamkvlevi), gelaTis monasteri egzarqosobis dros 18 gelaTi 900, xuroTmoZRvreba, mxatvroba, ganZeuloba 19 qarTlis cxovreba imereTis samefo (1462-1810 ww.) quTaisis saxelmwifo muzeumis Sromebi krebuli XIII 34.
21 ananuris xuroTmoZRvruli ansambli sabWoTa xelovneba
XVI-XVIII saukuneebis qarTuli saeklesio xuroTmoZRvreba ananuri 22 mwyemsi
ananuris xuroTmoZRvruli ansambli 23
mSenebeli ostatebi Sua saukuneebis saqarTveloSi
mimomxilveli Zeglis megobari mSenebeli ostatebi Sua saukuneebis saqarTveloSi
qarTuli Weduri da ferweruli xatebi
XVI-XVIII saukuneebis qarTuli saeklesio xuroTmoZRvreba 24 25
arxeologiuri mogzaurobani da SeniSvnani 27 28 29
arxeologiuri mogzaurobani da SeniSvnani, Txzulebani
aleqsi ievlevis 1650-1652 ww. imereTis samefoSi elCobis saangariSo aRweriloba (`muxlobrivi aRweriloba“), rusuli teqsti, xelnawerebis mimoxilviT da qarTuli TargmaniT gamosacemad moamzada i. cincaZem
saistorio moambe saqarTvelos xelovnebis saxelmwifo muzeumis narkvevebi
. 31 samegrelos samTavros ukanaskneli periodi da daviT dadiani, masalebi da dokumentebi s. caiSvilis redaqciiT 32
Zveli saqarTvelo, saqarTvelos saistorio da saeTnografio sazogadoebis krebuli, 33
XVI-XVIII saukuneebis qarTuli xuroTmoZRvreba, t. I saqarTvelos respublika 34 saqarTvelos siZveleni 35 pontoeli berZnebis kulturuli memkvidreoba saqarTveloSi
bedi qarTlisa Zeglis megobari 37 droeba 38 39
ukanaskneli mefe imereTisa solomon meore, istoriuli ambavi saxalxo furceli qarTvelebi osmaluri periodis trapizonSi
mefe imereTisa solomon me-II, istoriuli werili 41 ganaTleba samSoblo 42
43 1-14. 44 droeba 45 iveria
wignSi: arqiteqtura da identoba: saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), d. xoStarias saerTo redaqciiT 47 saqarTvelos istoriisa da kulturis ZeglTa aRweriloba axmetis, duSeTis, TianeTis, yazbegis raionebi
48 gergetis xuroTmoZRvruli ansambli 49 saxalxo furceli, suraTebiani damateba wignSi: arqiteqtura da identoba saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), mwyemsi Tbilisi _ orTubani _ yinwvisi
akldamebi “ 55
samTavro, wminda ninos dedaTa monasteri 51 saqarTvelos Zveli qalaqebi, mcxeTa saqarTvelos siZveleni 52 arqiteqtura da identoba: saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), 53 leqsikoni qarTuli t. I, saqarTvelos saxelmwifo muzeumis moambe 54
bedenis gorasamarxebis kultura TrialeTis samarovnebi, katalogi III, antikuri xanis samarovnebi antikuri xanis mdidruli samarxebi algeTis xeobidan mcxeTijvris elinisturi xanis samarxebi gviani brinjaos xanis samarxebi javaxeTidan samarxTa saxeobani da dakrZalvis wesCveulebani Zvel saqarTveloSi (kevriani samarxebi) elinisturi xanis samarxebi kolxeTis naqalaqarebidan 55 qarTlis cxovreba, teqsti dadgenili yvela ZiriTadi xelnaweris mixedviT s. yauxCiSvilis mier
Zeglis megobari saqarTvelos mecnierebaTa akademiis moambe Zeglis megobari bedenis gorasamarxebis kultura 57 qalaqebi da saqalaqo cxovreba Zvel saqarTveloSi 58 saqarTvelos mecnierebaTa akademiis moambe qalaqebi da saqalaqo cxovreba Zvel saqarTveloSi 59
saqarTvelos mecnierebaTa akademiis moambe mcxeTis akldama qalaqebi da saqalaqo cxovreba Zvel saqarTveloSi
Zeglis megobari qristianuli arqeologiis konferencia (2001 wlis 26-28 ivnisis moxsenebaTa ganrigi) Zalisis akldama
saqarTvelos mecnierebaTa akademiis macne, istoriis, arqeologiis, eTnografiisa da xelovnebis istoriis seria, arqiteqturuli memkvidreoba Ziebani saqarTvelos arqeologiaSi
Zeglis megobari ivris xeobis arqeologiuri Zeglebi, I, sioni Zeglis megobari
Zeglis megobari,
Zeglis megobari, saistorio moambe
saqarTvelos istoriisa da kulturis ZeglTa aRweriloba, 1-II, Telavis municipaliteti saqarTvelos istoriisa da kulturis ZeglTa aRweriloba, 1-I, gurjaanis, dedofliswyaros, yvarlis municipalitetebi, 71
72 arqiteqturuli memkvidreoba 73 saqarTvelos istoriisa da kulturis ZeglTa aRweriloba axmetis, duSeTis, TianeTis, yazbegis raionebi 292. 74 75 ganTiadi
77 saqarTvelos Zveli qalaqebi, Tbilisi 78 arqiteqtura da identoba: saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), 79 evropeli arqiteqtorebi TbilisSi 81 sabWoTa xelovneba 82 droeba saxalxo furceli 83 iveria
84
arqiteqtura da identoba, saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), 85 sabWoTa xelovneba 87
arqiteqtura da identoba, saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), 88 89
qarTvelebi Teiranis dulabis qristianul sasaflaoze n. naxucriSvilisa da g. sanikiZis redaqciiT saqarTvelos respublika,
eklesiis modelebi 91
arqiteqtura da identoba, saeklesio mSenebloba TbilisSi (1801-1918), 92 qarTvelebi Teiranis dulabis qristianul sasaflaoze 93
arqiteqturis aRqma da reprezentacia Sua saukuneebis saqarTveloSi 94 Zeglis megobari
saqarTvelos memorialuri kultura
SoTa rusTavelis epoqis materialuri kultura saqarTvelos saxelmwifo muzeumis moambe, B
religia
97 ganTiadi saqarTvelos memorialuri kultura 134. 98 qarTuli leqsikoni rusuli TargmaniTurT, al. Rlontis redaqciiTa da gamokvleviT, 99 qalaquri leqsikoni (saarqivo masala), tipikoni SiomRvimis monastrisa, XIII saukunis xelnaweris teqsti gamosacemad moamzades e. koWlamazaSvilma da e. giunaSvilma saerTaSoriso simpoziumi qristianoba: warsuli, awmyo, momavali, moxsenebebis mokle Sinaarsebi anamki eTnologiuri Ziebani iveria
sofelo... (kaxuri qronikebi) adreuli Sua saukuneebis qarTuli qvajvarebi
adreuli Sua saukuneebis qarTuli qvajvarebi qarTuli qristianuli xelovnebis saTaveebTan
masalebi saqarTvelos materialuri kulturis istoriisaTvis saqarTvelos memorialuri kultura masalebi saqarTvelos eTnografiisaTvis
saqarTvelos memorialuri kultura 147
Zeglis megobari masalebi saqarTvelos eTnografiisaTvis macne 111 xalxuri qviTxurooba algeTis xeobaSi 112 113
Sida qarTli (eTnografiuli gamokvleva) 132.






















































254. kacxis taZris ezo. saflavis qandakeba. 1980-iani wlebis fotosuraTi

1 qarTuli sabWoTa qandakeba
XX saukunis qarTuli qandakeba (formisa da funqciis transformacia 2 kvali, 3 droSa, 4 droeba
7 , gviani Sua saukuneebis nagebobebi kaxeTSi da qarTlSi (2004-2005 wlebis eqspediciebis masalebi), 8 9 iakob nikolaZe
Teatri da cxovreba 11
saxalxo gazeTi, suraTebiani damateba 12 raindi 13 speqtri 14 15 veri sabWoTa xelovneba
saqarTvelos kalendari 1905 wlisa 17 iveria 18
cnobis furceli iveria 19 iveria mTawminda (meore gamocema) , me-20 saukunis dasawyisis saflavebis monumentebi, gviani Sua saukuneebis nagebobebi kaxeTSi da qarTlSi 21 ,
saqarTvelos memorialuri kultura



















































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































ARS GEORGICA
Ariès, Philippe: The Hour of Our Death, New York, 1981.
Grabar, Andrè: Le thème du “gisant“ dans l’art byzantin, Cahiers archèologiques, 29, 1980/81.
Kvachatadze, Ekaterine: On the Tradition of Decorating Gravestones in 17th - 19th cc. Georgia, v
Otto-Dorn, Katharina: Türkische Grabsteine mit Figurenreliefs aus Kleinasien, ARS ORIENTALIS, The Arts of Islam and the East, vol. III, Baltimore, Maryland, 1959.
Panofsky, Erwin: Grabplastik, Vier Vorlesungen über ihren Bedeutungswandel,von alt-Ägypten bis Bernini, Herausgegeben von Horst W. Janson, mit einer Vorbemerkung von Martin Warnke, Köln, 1993. -
-