Czerwińska anna trudna góra rakaposhi by ciotas

ANNA CZERWIŃSKA Trudna góra RAKAPOSHI

WYDAWNICTWO „SPORT I TURYSTYKA" WARSZAWA 1982

Okładka i karta tytułowa MIKOŁAJ BRYKALSKI

Z dziejów Rakaposhi

Mapki ZBIGNIEW KOWALEWSKI Zdjęcia TADEUSZ PIOTROWSKI, M. SHER KHAN, ANNA CZERWIŃSKA Redaktor KRYSTYNA MALIK Redaktor techniczny ROMAN ŁYSIAK Korektor KRYSTYNA SZELĘGIEWIGZ © Copyright by Wydawnictwo „Sport i Turystyka': Warszawa 1982

ISBN 83-217-2375-6 WYDAWNICTWO „SPORT I TURYSTYKA'' WARSZAWA 1982 Wydanie I. Nakład 20.230 egz. Ark. wyd. 9,55. Ark. druk. 9,5. Oddano do składania w czerwcu 1981. Druk ukończono w marcu 1982. Z-81. Zakł. Graf. „DSP". Zam. 3533/K. Dwa tysiące trzysta siedemdziesiąta piąta publikacja Wydawnictwa SiT

(...) Poznałem wiele gór wysokich, w tym Everest, (...) ale Rakaposhi pozostał moją wielką miłością. Widziałem tę górę ze wszystkich stron — zawsze była wyjątkowo piękna... — tak napisał Campbell Secord, jeden z pionierów walk o zdobycie Rakaposhi. Rakaposhi (7788 m) leży w najbardziej na północ wysuniętym rejonie Kaszmiru, na terytorium dawnego Księstwa Nagaru. Jest jednym z najwyższych szczytów zachodniego Karakorum i 27 samodzielnym masywem Ziemi. Ogromny skalny mur, wznoszący się między dolinami rzek Gilgit i Hunzy, zaczyna się na wschodzie szczytem Minapin (7273 m), ciągnie się przez główny wierzchołek aż do wznoszącego się na zachodzie Secord Peak (5950 m), wybitnego wzniesienia w

północno-zachodniej grani. Masyw Rakaposhi opada ku dolinie rzeki Hunzy wspaniałym skalno-lodowym urwiskiem, tworząc razem z systemem wiszących lodowców 6000-metrową północną ścianę. Pierwsze rozpoznanie Rakaposhi zostało dokonane przez Martina W. Conwaya w 1892 r. w czasie marszu z kierunku południowego wzdłuż doliny Bagrot. Conway ocenił, że wierzchołek w górnej części nie przedstawia trudności wspinaczkowych, tym niemniej trudno będzie dotrzeć do wysokości około 7000 m. Utrzymywał, że wspinaczka przez północno-zachodnią i wschodnią grań jest równie niemożliwa jak atak przez urwisko południowe lub potężną północną flankę. Minęło 46 lat. W 1938 r. C. Secord i Michael Vyvyan podjęli próbę ataku od zachodu. Podeszli do podstawy północno-zachodniej grani i osiągnęli wybitne wzniesienie (Secord Peak). Od tak małego zespołu nie można było oczywiście oczekiwać ataku szczytowego. C. Secord umocnił sic; jednak w przekonaniu że Rakaposhi będzie dostępny od zachodu. Dziewięć lat później, w 1947 r. powrócił znowu pod tę górę, tym razem w towarzystwie dwóch szwajcarskich wspinaczy Hansa Gyra i Roberta Kappelera, jak również słynnego znawcy Himalajów H. W. Til-mana. Tym razem spróbował ataku ostrogą południowo-zachod-

nią. H. Gyr tak o tym napisał: Po strawersowaniu 30-metrowe-go śnieżnego „żandarma" pokazała się grań jeszcze ostrzejsza i nawisy stały się potężniejsze. W końcu doszliśmy do małego śnieżnego plateau. Przed nami leżało najwyższe wzniesienie południowo-zachodniej ostrogi — liczący 6200 m wysokości „żandarm". Po małym odpoczynku zaatakowaliśmy go. Najpierw osiągnęliśmy ramię grani, skąd mogliśmy obejrzeć lodowiec Biro pod 2500-metrową ścianą ze skały i lodu. Szerpowie wystraszyli się dalszej wspinaczki, więc Kappeler wziął ich obu na linę i ubezpieczył. Tymczasem Tilman, asekurowany przeze mnie, próbował iść w kierunku wierzchołka przez bardzo eksponowany odcinek grani. W śniegu sięgającym do bioder torował drogę na grani czekanem i rękami. Kiedy osiągnął najwyższy punkt dał znak, żebym podszedł. Jego mina nie wróżyła nic dobrego. Popatrzyliśmy na siebie bez słów. Przed nami była „Głowa Mnicha", ze swoją stromo opadającą ścianą lodu i śnie-• gu, którą zobaczyliśmy po raz pierwszy w całej rozciągliwości i której pokonanie wydawało się prawie niemożliwe *. Dła Tilmana stało się wtedy jasne, że po pokonaniu południowo-zachodniej ostrogi atakujących czekają jeszcze duże trudności. Dlatego też podjął próbę skrócenia trasy wspinaczkowej poprzez lodowiec Biro, aby z jednej strony uniknąć „Głowy Mnicha", a z drugiej strony próbować osiągnąć północnozachodnią grań w miejscu leżącym już ponad Secord Peak. Dopiero po siedmiogodzinnej wspinaczce Tilman i Gyr osiągnęli główny grzbiet północnozachodniej grani (5700 m). Przez ten „skrót" obeszli przedwierzchołek 5950 m i wierzyli, że mają za sobą najtrudniejszy odcinek aż do plateau

wierzchołkowego. Jednak po dokładnym rozpatrzeniu dalszej drogi przekonali się ku swemu przerażeniu, że dalsza wspinaczka jest niemożliwa ze względu na potężnego, przewieszonego „żandarma". Gyr napisał wtedy: Stwierdzenie Tilmana — „to beznadziejne" — miało dla mnie w sobie coś rozstrzygającego, oznaczającego wyrzeczenie się wszelkiej nadziei. Porywający widok pociętej szczelinami północnej ściany Rakaposhi pozostał w nas jako obraz czegoś nie do pokonania **. W 1954 r. wyruszyły na Rakaposhi dwie wyprawy. Pierwsza była kierowana przez Tyrolczyka Matthiasa Rebitscha. Był to mocny zespół, składający się z sześciu osób. Wyprawie tej towarzyszyła duża grupa badawcza. W pierwszym rzędzie wysłano rekonesanse do doliny Daynor i Bagrot, które miały "sprawdzić możliwość zdobycia góry od południa. Wynik był negatywny. Jeden z uczestników rekonesansu Anderl Heckmair

wyjaśnia: Tak z Daynor jak i z Bagrot droga prowadzi przez wysoką lodową przełęcz, z której prawdopodobnie z punktu widzenia technicznych trudności jest możliwe osiągnięcie południowo-zachodniej grani, a następnie wierzchołka. Tym niemniej droga wejściowa dla tragarzy jest stale narażona na lawiny *. Rekonesans z doliny Bagrot stwierdził, że osiągnięcie tzw. „siodła problemowego" poprzez lodowiec Hinarche jest stosunkowo łatwe. Ale wysokie strome ściany, usiane groźnymi lodowymi uskokami, stanowiły zbyt poważne zagrożenie lawinami, aby tą drogą można było przeprowadzić zorganizowany transport. W tej sytuacji Rebitsch nie mógł odważyć się na atak z tej strony i rekonesans wrócił z powrotem do Gilgit. Druga wyprawa w 1954 r. przybyła z Alpine Club Uniwersytetu Cambridge i była kierowana przez Alfreda Tissieres. W 6-osobowym składzie był George C.

Band (członek wyprawy na Everest w 1953 r.), który w następnym roku miał zdobyć Kangchendzongę (8598 m). 16 lipca rozbito obóz główny (bazę). Obóz ten stanął w końcu lodowca Biro — między granią północno-zachodnią i południo-wo-zachodnią. Jak przedtem wyprawa Tilmana tak i wyprawa Tissieresa wzięła pod uwagę krótszą drogę przez lodowiec Biro, aby w ten sposób móc obejść „Głowę Mnicha". W końcu jednak droga ta okazała się zbyt niebezpieczna. Alpiniści próbowali więc drogi północno-zachodnią granią, atakowaną już w 1938 r. przez C. Secorda. W rezultacie doszli do przekonania, że dalsza droga tą granią byłaby zdecydowanie za trudna dla tragarzy wysokościowych z ciężkimi ładunkami. W tej sytuacji skoncentrowali uwagę na ostrodze południowo-zachodniej, pokonali szybko „żandarma" i poprzez stromą lodową grańkę i lodowe zbocze o nachyleniu 45° osiągnęli 12 sierpnia jako pierwsi „Głowę Mnicha" (6340 m). Zespół był wprawdzie zbyt słaby aby pokonać tę potężną górę, ale wykazał, że wejście na Rakaposhi południowo-zachodnią ostrogą byłoby ewentualnie możliwe. Pełen radości G. C. Band napisał w swojej książce „Road to Rakaposhi": Udowodniliśmy, że możliwe jest osiągnięcie szczytu „Głowy Mnicha", a co więcej, że dalszy teren wydaje się raczej łatwy. Przed nami utrzymywano, że góra jest niemal nie do pokonania. W 1956 r. działała w rejonie Rakaposhi wyprawa brytyjsko--amerykańska w składzie: Michael E. Banks, Hamish Mac-Innes, Richard K. Irvin i Robert L. Swift, która postanowiła kontynuować drogę ataku wyprawy z Cambridge sprzed 2 lat26 maja Banks i Macinnes wyruszyli jako czołówka, aby zna-

* M. Herrligkoffer, „Rakaposhi", w „Bergsteiger" nr 12/1974. ** jw. 6

* jw.

leźć miejsce na obóz główny. Posuwając się doliną Jaglot osiągnęli

wysokie lasy iglaste i doszli w końcu w pobliże lodowca Kunti na to samo miejsce, w którym już Tilman i Band mieli swoje bazy (4270 m). Na małej morenie lodowca Kunti stanął obóz I (4730 m) — był to raczej skład niż obóz. 12 czerwca powstał już obóz II (5250 m) na grzbiecie ostrogi południowo-zachodniej — na platformie, na której stały namioty wyprawy z 1954 r. Następnego dnia Banks i Maclnnes osiągnęli skalny grzebień, prowadzący do „żandarma". Krótkie załamanie pogody wstrzymało dalszy atak i dopiero 15 czerwca można było założyć obóz III u podstawy „żandarma". Między obozem II i III został założony przejściowo obóz „pod nawisem" zlokalizowany w bardzo eksponowanym miejscu i używany tylko w razie konieczności. 28

czerwca osiągnięto ponownie obóz III (5900 m). Pokonano

„żandarma", skąd widoczna już była „Głowa Mnicha". Podczas zejścia do obozu Maclnnes wypatrzył miejsce na obóz IV u stóp „Głowy Mnicha". 29

czerwca Maclnnes i Banks osiągnęli „Głowę Mnicha". Wyrąbali

stopnie i ubezpieczyli lodową grań, na której założyli około 150 m poręczówki. Ściana lodowa miała nachylenie 45° i okazała się niesłychanie trudna. Następnego ranka prowadzili Amerykanie, za nimi szli Anglicy ze sprzętem i prowiantem. Zespół nie miał wystarczającej ilości lin, tak, że trzeba było zdjąć poręczówkę ze ściany „żandarma". W końcu osiągnięto miejsce przewidziane na obóz IV. Był to najwyższy zdobyty dotychczas punkt na Rakaposhi. 6 lipca dużym wysiłkiem pokonano „Głowę Mnicha" i znaleziono miejsce na obóz V (6400 m). Każdy krok kosztował wiele energii. Gdy osiągnięto cel dnia — miejsce obozu V — wszyscy zeszli z powrotem

do obozu wyjściowego. Następnego dnia już o 5 rano opuszczono namioty i 6 godzin później pierwsi uczestnicy stanęli na polu lodowym. Irvin i Maclnnes zostali wyznaczeni do założenia obozu VI i z niego mieli spróbować osiągnąć wierzchołek. Po złej nocy spędzonej we czwórkę w 2-osobowym namiocie Maclnnes i Irvin opuścili obóz VI (7000 m). Niestety — już 600 m od wierzchołka byli u kresu sił i powrócili do obozu VI. Tam Banks i Maclnnes przeczekali jeszcze jeden dzień, aby spróbować ewentualnie jeszcze jednego ataku. Bez skutku. Pogoda pogorszyła się i w końcu wszyscy zeszli do obozu IV, a potem do bazy. 24 lipca — po dłuższym odpoczynku — mały zespół wyruszył ponownie do obozu II. Maclnnes dostał gorączki i musiał wrócić do bazy. Następna próba miała miejsce 29 lipca. Było jasne, że zespół, który znajdzie się ponad „żandarmem", nie może już

liczyć na wsparcie lub pomoc z dołu. Przy tym ostatnim ataku warunki śnieżne były tak złe, że droga z obozu II do III zajęta 7 godzin. Wtedy wyprawa- załamała się ostatecznie. Trzy górne obozy pozostały nie zwinięte. Tak skończyła się ta pierwsza bardzo obiecująca próba zdobycia Rakaposhi. Następną próbą zdobycia Rakaposhi była brytyjsko-pakistań-ska wyprawa wojskowa w 1958 r. * Kierownikiem został kapitan Banks, ze względu na jego doświadczenie zdobyte w czasie wyprawy na Rakaposhi w 1956 r. Pakistańczyków reprezentowali Raja Aslam i Shah Khan, stryj mira Hunzy, szczególnie cenny ze względu na swój autorytet u tragarzy.

Główny człon brytyjsko-pakistańskiego zespołu dotarł 20 maja do doliny Jaglot. Baza stanęła na starym miejscu, z boku lodowca Kunti, na wysokości 4270 m. Banks i Patey zdecydowali się skrócić drogę do południowo-zachodniej ostrogi, aby uniknąć długiego trawersu prowadzącego przez wierzchołek grani (5936 m) i osiągnąć grzbiet bezpośrednio poniżej „żandarma". Obóz I (5250 m) został rozbity na małym ramieniu łączącym się z główną, południowo-zachodnią ostrogą. Teren był tak stromy, że wyrąbanie platformy pod namioty zajęło dużo czasu. W stromym kuluarze wyprowadzającym na ramię zużyto 300 m liny asekuracyjnej, aby udostępnić trasę dla tragarzy. Obóz II zaplanowano w tym samym miejscu, gdzie w 1956 r. stał obóz III. Do tego miejsca, tj. do grzbietu południowo-zachodniej ostrogi, droga prowadziła przez potężną lodową ścianę. Została ona pokonana w dniu pięknej pogody przez Patey'a i Brooke'a. Obaj znaleźli się już 1200 m powyżej lodowca Kunti. Śnieg wydawał się twardy i dobry do rąbania stopni, gdy nagle Brooke usłyszał głuchy odgłos z pola śnieżnego. Jego krzyk utonął w głuchych grzmotach. Całe zbocze zmieniło się w lawinę, grzmiało nad i pod nami — opowiadał potem Patey. — W mgnieniu oka, gdy poczuliśmy się ogarnięci przez, lawinę, z całej siły wbiliśmy czekany w twarde podłoże i przywarliśmy gwałtownie do nich. Przeraźliwy ciężar przygniótł moje ciało. Gdy jednak ciśnienie stało się nie do zniesienia, udało mi się wyswobodzić. W ciągu 10 sekund otoczył nas biały pył i może minutę później ujrzeliśmy 600 m pod nami walące się w dół zbocza zwały śniegu. Obydwaj byli zbyt zaszokowani aby rozmawiać. Patey zabezpieczył linę na łopatce czekana i zsunął się do swoich kolegów.

* W składzie: M. Banks, Richard Brooke, Warwick Deacock, Richard Grant, E. J. E. Mils, Thomas Patey, John Sims. Kaja Aslam i Shah Khan. 11

2 czerwca grań została ubezpieczona dalej. Stara rynna lawinowa była jeszcze wyraźnie widoczna, chociaż padało cały dzień. Tego dnia na wysepce skalnej został założony obóz II (5800 m). Z tyłu obozu wystawał 130-metrowy „żandarm". Nastąpiło kilka dni złej pogody. Burza śnieżna spędziła wszystkich do bazy. Również Shah Khan i Raja Aslam zeszli ze swoimi tragarzami z obozu I do bazy, z tym, że ich zejście było znacznie szybsze niż planowano: potężna pyłówka zwaliła się nagle z mgieł i porwała grupę 300 m w dół. Sprzęt został stracony, ale wszyscy wyszli z opresji bez szwanku. 14 czerwca Brooke, Grant i Patey dotarli z obozu I pod lodową ścianę „Głowy Mnicha", aby tam założyć III obóz. Po dłuższym okresie niepogody zaatakowano w końcu lodowe zbocze. Wyprawa, jak przed dwoma laty, obeszła wysoką lodową ścianę z lewej strony — tam, gdzie zbocze opada do lodowca Biro. Po trzech dniach zaporęczowano trasę wejściową i zaczęto rozważać możliwość ataku szczytowego. Po osiągnięciu „Głowy Mnicha" rozbito namioty obozu IV (6400 m) na położonej poza „Głową Mnicha" grani. 23 czerwca na głównym grzbiecie południowo-zachodniej grani

stanęły namioty obozu V (7000 m). Siedem osób pracowało tego dnia aby pokonać pierwszy 600-metrowy uskok. Obóz V został założony w miejscu ostatniego, VI obozu wyprawy brytyjsko-amerykańskiej. Wyprawa z 1956 r. nie zlikwidowała trzech górnych obozów, ale teraz, dwa lata później, nie można już było odnaleźć namiotów ani składów. Już następnego dnia został wyniesiony najniezbędniejszy sprzęt, potrzebny do zaatakowania kolejnego uskoku. Obóz VI został założony na wysokości 7300 m, tam, gdzie zaczyna się plateau wierzchołkowe. Podczas gdy Brooke i Grant zeszli do obozu V, Banks i Patey pozostali w obozie wyjściowym do ataku szczytowego. Noc na 25 czerwca była burzliwa. Ze względu na słabe zaopatrzenie w żywność nie można było w zasadzie liczyć na dłuższe pozostanie w obozie VI. Należało zatem postawić wszystko na jedną kartę. Wcześnie rano 25 czerwca o godzinie szóstej zespół szczytowy przygotował się do rozstrzygającego ataku. Zamieć śnieżna trwała dalej, trzeba było poczekać. Dopiero o godzinie 9 Banks i Patey znaleźli się w drodze. Dzieliło ich od wierzchołka 500 metrów. Droga przez plateau okazała się dużo dłuższa niż się na pozór wydawało. Złudzenie, które zdarza się często przy czystym powietrzu na dużej wysokości. Po 4 godzinach wspinaczki Banks i Patey osiągnęli żółte skały piramidy wierzchołkowej i z ufnością wspinali się w górę. Jak dotąd nie napotkali specjalnych trudności. Ale skalna piramida na ostatnich 60 metrach zwężała się coraz bardziej, aż do 12

ostrej krawędzi skalnej. Spoglądając na położoną 6000 m niżej dolinę

Hunzy dwójka wspinaczy szła wzdłuż grani i osiągnęła w końcu o godzinie czternastej wierzchołek. Widok z dołu był piękny — natomiast z bliska wierzchołek wyglądał jak bezładna kupa luźno poukładanych bloków skalnych. Żaden ze zdobywców nie miał ochoty na dłuższy odpoczynek na szczycie, tak więc po 10 minutach znaleźli się już w drodze powrotnej do ostatniego obozu. Podczas gdy wejście na szczyt zajęło im 5 godzin, na zejście wystarczyło 90 minut. W międzyczasie burza złamała maszt namiotu i ostatniej nocy przed zejściem trzeba było go na nowo ustawić. W nocy nadeszły gęste chmury i rano widoczność była tylko na kilka metrów. Koło południa zespół Banks — Patey wyruszył w drogę do następnego obozu. Tylko szczęściu zawdzięczają odnalezienie właściwej trasy, prowadzącej z plateau do południowo-zachodniej grani. Obóz V zastali opuszczony i zupełnie wciśnięty w śnieg. Wewnątrz znaleźli wiadomość od Brooke'a, że razem z Grantem zdecydowali się na zejście o godzinie jedenastej, gdy uderzenie wiatru porwało dach namiotu. Obydwaj zwycięzcy, po krótkiej przerwie na posiłek, szybko rzucili się do zejścia, aby jeszcze za dnia osiągnąć następny obóz i uniknąć biwaku w szczelinie. Po 5 ciężkich tygodniach przedsięwzięcie zostało uwieńczone sukcesem — po raz pierwszy osiągnięto wierzchołek Rakaposhi (7788 m). Drugi zespół Brooke — Grant nie zdecydował się na powtórzenie wejścia. Obóz IV na „Głowie Mnicha" nie został zniesiony lecz zrzucony w ścianę. Czyżby była to ofiara dla Bogów, którzy — zdaniem tubylców — panują na najwyższych szczytach Ziemi? *

* *

Zdobycie szczytu przez wyprawę angielsko-pakistańską nie zakończyło

eksploracji masywu Rakaposhi. Wręcz przeciwnie, ten atrakcyjny, wysoki 7-tysięcznik nadal cieszył się zainteresowaniem, chociaż ze względów politycznych był on dla wypraw przez pewien czas niedostępny. W międzyczasie rozpoczęła się w górach najwyższych era himalaizmu wyczynowego i następne wyprawy, które ruszyły w rejon Rakaposhi, szukały tam nowych, sportowych problemów. Góra jednak, jakkolwiek pokonana, okazała się trudnym przeciwnikiem. Pierwszymi, którzy podjęli próbę poprowadzenia na Rakaposhi nowej drogi, byli Irlandczycy. Wyprawa liczyła 7 osób, kierownikiem był Paddy O'Leary. Wyprawa zdecydowała się zaatakować bardzo długą północno-zachodnią grań, wstępnie rozpoznaną przez, Secorda (1938 r.), a ocenioną przez Tilmana (1947 r.) 13

i Banda (1954 r.) jako bardzo trudną a nawet niemożliwą do Bazę założono 13 czerwca 1964 r. w Darakush (około 3800 m) z prawej (orogr.) strony lodowca Biro. Stąd, podzieleni na dwójkowe zespoły, Irlandczycy zbadali możliwości osiągnięcia ostrza północno-zachodniej grani. Uznawszy drogę przez lodowiec Biro za zbyt niebezpieczną, a skalno-lodowe żebra spadające z masywu Secord Peak bądź z dalszej grani za zbyt trudne technicznie, zdecydowali się ostatecznie na wspinaczkę lodospadem opadającym z przełęczy, którą osiągnął w 1947 r. Tilman. Dalsza droga wiodłaby granią aż do wybitnej turni nazwane] przez nich „Nun's Head" (Głowa Mniszki), skąd po osiągnięciu wielkiego plateau droga do szczytu stanęłaby otworem. Na wybranej drodze ataku napotkano jednak duże trudności

technicz14

ne, a rozmiękający w ciągu dnia śnieg stwarzał zagrożenie lawinami. Praktycznie żaden z założonych obozów nie był bezpieczny, a akcja na lodospadzie możliwa była tylko do godziny 10 rano. Górna partia lodospadu, pocięta wielkimi szczelinami, czyniła transport bardzo męczącym. Obóz II (5300 m) był najwyższym punktem, dokąd mogli dotrzeć tragarze. 3 lipca założony został wreszcie obóz III na wysokości około WOO m. 6 lipca o godzinie siedemnastej trzydzieści przewaliła się przez cały lodospad ogromna lawina. Zmieniła ona częściowo jego układ. Obóz I został całkowicie zniszczony, a dwóch przebywających w nim wspinaczy odniosło rany. Pozostała grupa prowadziła dalej akcję mimo narastających kłopotów z transportem. Osiągnięto wreszcie ostrze północno-zachodniej grani, ale dalsza droga okazała się jednak zbyt trudna: krucha skała, głęboki, niezwiązany śnieg oraz wielka ekspozycja — każdy metr grani musiałby zostać ubezpieczony. Na to wyprawa miała zbyt mało sił. 13 lipca zdecydowano się zakończyć akcję górską. Północna ściana Rakaposhi, od dawna fascynująca wspinaczy swym ogromem i niedostępnością, stała się w 1971 r. celem wyprawy niemieckiej, kierowanej przez Karla M. Herrligkoffe-ra. Wyprawa liczyła 12 osób, bagaż ważył 5 ton. Dzięki nowej, strategicznej trasie, będącej wynikiem przyjaźni pakistańsko-chińskiej (Karakoram High Way*) wyprawa wraz z bagażem podjechała prawie do stóp północnej flanki Rakaposhi. Jako dro-gę ataku wybrano północny filar — wybitną skalno-lodową formację. Pozostał tylko wybór trasy podejścia. Ze względu na dziko poszarpane języki lodowców

zdecydowano się osiągnąć północny filar stromą doliną lodowcową, biegnącą aż do jego podstawy. 10 sierpnia założono bazę na morenie na wysokości 3800 m. W międzyczasie grupa rekonesansowa zorganizowała już obóz I na wysokości 4700 m. Droga do tego miejsca prowadziła przez trudny lodowy uskok kończący się 300-metrową lodową ścianą, która doprowadzała do obozu I. Sam obóz stał na obni-żeniu grani. Podczas gdy tragarze codziennie wynosili 18-kilog ramowe ładunki do obozu I, czołówka wyprawy pokonała kil-ka ryzykownych występów grani, aby w końcu przygotować miejsce na obóz II na wysokości 5100 m. Droga do tego miej-sca była niesłychanie trudna do ubezpieczenia. Stało się oczywi-ste że na drodze tak trudnej wyprawa musi liczyć się z k,oniecznością założenia co najmniej pięciu obozów. Ubezpieczenie ostrej krawędzi filara ponad obozem II nastręczało ogromne trudności — prowadzący zespół nie był w stanie w ciągu całego dnia zaporęczować więcej niż 100 m skały. 21 września, po pokonaniu dwóch wyciągów na lodowej zerwie o nachyleniu * W angielskiej pisowni stosuje się błędną nazwę Karakoram. 15

70" prowadzący zespół założył obóz III, stanowiący punkt wyjścia do ataku na dalszą partię filara, niemniej siły zespołu były wyczerpane, a transport przebiegał prawidłowo tylko do obozu I. — Byliśmy jednomyślni, że zdobycie wierzchołka jest w tym roku niemożliwe — stwierdził K. M. Herrligkoffer. Herrligkoffer powrócił pod północny filar Rakaposhi w 1973 r. z 10-osobową ekipą, w której tym razem oprócz Niemców znajdowało się także 2 Austriaków i

jeden Szwajcar. Baza założona została 10 sierpnia na prawej (orogr.) morenie lodowca Ghul-met. Warunki atmosferyczne były w tym roku zupełnie nietypowe — bardzo wysokie temperatury spowodowały zniknięcie pokrywy śnieżnej z dolnej partii filara. Wzrosło zagrożenie lawinami kamiennymi oraz trudności techniczne. Obóz I, którego położenie wydawało się zupełnie bezpieczne, został zniszczony przez lawinę kamienną, a śpiący w namiocie trzej tragarze ocaleli tylko dzięki szczęśliwemu przypadkowi. Od tej pory obóz ten używany był tylko jako skład. M. Herrligkoffer tak zrelacjonował przebieg tej wyprawy: Nasza droga wejściowa, rozpoznana przed dwoma laty, wiodła wprost przez północny filar. Wiedzieliśmy, że ta droga jest niezwykle trudna i że wymaga od wspinaczy dużych umiejętności technicznych. Poczynając od bazy każdy metr drogi musiał być ubezpieczony stalowymi linami, a dalej w górze poręczówkami. Na początku września mieliśmy założony obóz II służący do aklimatyzacji. Pomoc tragarzy sięgała w tej fazie wyprawy tylko do obozu II. Między obozem II i III, który leżał już na właściwym północnym filarze, znajdowała, się wyjątkowo trudna skalna grań, na której tym razem, w przeciwieństwie do 1971 r. nie było żadnych pól śnieżnych. Trzeba było 14 długich dni na ubezpieczenie tej skalnej grani drabinkami i linami, aby udostępnić ją dla tragarzy wysokościowych. Obóz IV został założony w dolnej połowie wielkiego uskoku filara na wysokości około 6000 m. Dalej teren wydawał się łatwiejszy. Niestety był już koniec września i wobec dłuższego okresu niepogody wyprawa zrezygnowała z dalszej akcji. * * * * Jak wynika z przedstawionej tu historii, Rakaposhi jest górą trudną. Skutecznie broni się złą pogodą i technicznymi trudnościami. Na dziewięć atakujących ją wypraw tylko jedna zakończyła się sukcesem... Tak się jednak

dzieje, że niepowodzenia innych mobilizują następnych. Także w alpiniźmie. Stąd idea naszej wyprawy — nowa droga na Rakaposhi. * M. Herrligkoffer, „Rakaposhi", w „Bergsteiger'' nr 12/1974. 16

Droga ku Rakaposhi Zawyły silniki i gwałtowne przyspieszenie przygniotło nas do foteli. Ogromny Jumbo Jet pozornie bez wysiłku uniósł się w górę. Już lecieliśmy! Przed nami był kolorowy, dalekowschodni świat, a potem wspaniałe góry. To dawało niepokój i radość, ale ponad wszystkim było uczucie ulgi, że ostatnie nerwowe miesiące mamy już za sobą. Podjęliśmy walkę na przekór wszelkim prawom logiki i jednak coś wynikło z naszej chaotycznej bieganiny. Mieliśmy tylko upór i rozpaczliwe postanowienie uratowania wyprawy. Naszej wyprawy! Teraz ta wyprawa stawała się faktem. * * * Na początku wszystko wyglądało inaczej... Przywieziona przez oficera łącznikowego wyprawy na Gasherbrumy propozycja zorganizowania polskopakistańskiej wyprawy była atrakcyjna i Klub Wysokogórski Warszawa, który ostatecznie został „właścicielem" kontaktu, podjął wstępne prace organizacyjne. Wybrano szeroki skład wyprawy, kierownika, wykonano finansowe „przymiarki". Czasu było dużo, był grudzień 1977 r., a wyprawę, której celem miał być zaproponowany przez Pakistan piękny i trudny szczyt Rakaposhi, planowano na 1979 r. Czasu było dużo, ale... na 1978 r. Klub Wysokogórski Warszawa planował wielką, jubileuszową wyprawę na Makalu (8481 m). Byli w nią zaangażowani najlepsi alpiniści Klubu i ci sami, w rok później, mieli jechać na Rakaposhi. Było oczywiste, że w takiej sytuacji Rakaposhi znalazł się w

cieniu wyprawy na Makalu i sytuacja ta trwała aż do chwili jej wyjazdu. Wyprawa na Makalu nie powiodła się. Powrót uczestników, skomplikowany powodzią w Indiach i sytuacją polityczną w niektórych krajach Wschodu opóźnił się znacznie. Na początku grudnia 1978 r. wyprawa na Rakaposhi nie miała kierowni-ka, nie miała składu ani pieniędzy. Podczaś gdy Krystyna Palmowska prowadziła „dyplomatycz-ną" korespondencję z Pakistańskim Klubem Alpinistycznym, ja 17

gorączkowo próbowałam ratować wyprawę. Jasne było, że KW Warszawa nie jest w stanie jej zorganizować. Wprawdzie Polski Związek Alpinizmu, doceniając wagę współpracy z Pakistanem, „właścicielem" pięciu ośmiotysięczników, udzielił wyprawie dużej pomocy w zakresie sprzętu, wprawdzie Warszawa otrzymała dodatkową dotację z GKKFiT-u, wciąż jednak brakowało pieniędzy i ludzi. Współpraca z innymi klubami? Był już styczeń 1979 r., każdy miał coś zorganizowanego, kto teraz porzuciłby swoje plany, by włączyć się w wariacką, niepewną imprezę? Łódź — w przyszłym roku jadą na Annapurnę (7937 m), Wrocław — na Manaslu (8156 m), te kluby nie zaangażują się na pewno. Śląsk? — W tym roku organizują dużą wyprawę na Lhotse (8511 m). Może Zakopane? Dotąd nie mają celu dla swojej wyprawy, niech jadą z nami. Ale to także upadło. W ostatniej chwili nadeszło dla nich pozwolenie z Nepalu na atakowanie dziewiczego Peak 29 (7835 m). Zakopane odetchnęło z ulgą — ja nie. Wreszcie pojawił się cień nadziei. Speleoklub Morski PTTK

Gdynia planujący na ten rok wyjazd trekkingowy * do Nepalu zainteresował się nieszczęsnym Rakaposhi, widząc w tym szansę zdobycia ciekawego szczytu. Ryszard Kowalewski z Gdyni odnalazł mnie niespodziewanie któregoś dnia w pracy. Krótka rozmowa — potem narada w Gdyni i decyzja — pojedziemy razem: Ryszard Kowalewski — kierownik grupy polskiej, Tadeusz Piotrowski, Jerzy Tillak i Andrzej Bieluń ze Speleoklubu PTTK Gdynia oraz Krystyna Palmowska, Jacek Gronczewski (lekarz) i ja z Warszawy. Był już luty 1979 r. Do wyjazdu pozostały zaledwie trzy miesiące. W takim czasie zorganizować wyprawę? Wzięliśmy się ostro do roboty, ale startowaliśmy naprawdę od zera. Należało zorganizować żywność i ekwipunek dla 14 osób, ponieważ zgodnie z umową mieliśmy wyposażyć także Pakistańczyków. Oni w zamian za to mieli ponosić koszty naszego pobytu w Pakistanie: hotele, przejazdy, wyżywienie. Rozpoczęła się walka na wszystkich frontach. Setki pism, setki telefonów... Mieszkanie mojej mamy stało się centrum organizacyjnym, ona sama awansowała na wyprawową sekretarkę, pracującą ofiarnie i bezinteresownie od rana do nocy. Jurek i Andrzej, zwani popularnie „Szwagrami", jeździli po całej Polsce, załatwiając błyskawicznie rzeczy praktycznie w tak krótkim czasie nieosiągalne: liny poręczowe, namioty, puch, ortalion, plecaki, radiotelefony, osobiste wyposażenie uczestników oraz setki drobiazgów, bez których w górach trudno się obejść. Stopniowo stawaTrening jest formą grupowej lub indywidualnej turystyki górskiej w niższych partiach wysokich gór. 18

liśmy się coraz bogatsi. Pojawił się następny problem — gdzie to wszystko magazynować? Z ciężkim sercem, machnąwszy ręką na estetykę wnętrza, urządziłam magazyn w naszym M-3. Początkowo nie było źle, przemyślnie układany sprzęt jakoś się mieścił... Dopiero zwieziona w ciągu jednego dnia przez „Szwagrów" cała wyprawowa żywność zaczęła swym ciężarem zagrażać mieszkaniu. —

Anka, podłoga ci się zarwie — Jurek rozejrzał się po po

koju, w którym aż pod sufit piętrzyły się stosy konserw i kar tony z rozmaitymi smakołykami — poustawiaj to pod ściana mi.;. Pod koniec kwietnia, na rzucone przez Ryśka hasło „pakowanie" wykrzesaliśmy z siebie resztki sił. W ciągu dwóch dni i nocy wszystko zostało uporządkowane, spakowane i zważone. Potem odprawa celna i — cały nasz cenny bagaż przekazaliśmy w ręce Air India. Na parę dni można było o nim zapomnieć, nasze żółte kartony mieliśmy zobaczyć dopiero w Pakistanie. Ostatnie dni „urozmaicone" walką o wizy pakistańskie minęły błyskawicznie. Wylatując z Warszawy 9 mają czuliśmy, że nasze nerwy mają już naprawdę dosyć. Potem lotnisko we Frankfurcie — na ścianach wielkie fotografie poszukiwanych terrorystów... Wieczorem wsiadaliśmy nieufnie do wnętrza Boeinga 747. Na pokładzie wschodnia muzyka, ubrane w eleganckie sari stewardessy, 500 miejsc dla pasażerów. Prawdziwy olbrzym! —

Zapiąć pasy, no smoking — maszyna kołowała na start.

Za kilka godzin Delhi. Indie powitały nas upałem, kurzem i spękaną ziemią. Po dwóch dniach pobytu w Delhi godzinnym lotem przenieśliśmy się do Pakistanu. Na lotnisku w Lahore wystarczył jeden nieostrożny ruch i z plecaka Tadka, wraz z dźwiękiem tłuczonego szkła zaczął wydobywać się charakterystyczny i absolutnie zabroniony

w muzułmańskim Pakistanie zapach whisky. Byliśmy bez szans. Reszta butelek Johnnie Walkera powędrowała do lotniskowego depozytu. Nigdy ich już nie odzyskaliśmy! W Lahore rozpoczął się okres, w którym, jak w złym śnie, powtarzał się stale ten sam motyw — nasz bagaż, nie wiadomo dlaczego, zatrzymany został w Delhi. Nie mogąc nawiązać kontaktu z naszymi pakistańskimi kolegami długo pozostawaliśmy w błogiej nieświadomości. Mijały dni a my wciąż czekaliśmy. Wreszcie wszystko nam wytłumaczono: na trasie Delhi—Lahore latały w tym czasie tylko małe samoloty, które nie mogły zabrać tak wielkiego bagażu. Z transportem czekać trzeba było na dużą maszynę. Pytanie — jak długo? Ogarnęła nas rozpacz. Rysiek, Krystyna i ja pojechaliśmy do Rawalpindi szukać tam pomocy, reszta chłopaków pozostała 19

w Lahore, by zgodnie z poprzednio wypracowaną tradycją codziennie dowiadywać się, że bagażu jeszcze nie ma i codziennie wychodzić na zakupy arbuzów w charakterystyczne białe pa-seczki. Nasza trójka, dotarłszy wreszcie do siedziby Pakistan Alpine Club dowiedziała się, że nasi partnerzy mają jeszcze swoje wojskowe obowiązki (klub ten zrzesza tylko wojskowych), a oficjalny kierownik wyprawy, kapitan M. Sher Khan przygotowuje się aktualnie do egzaminu na majora. Przy okazji okazało się także, że chociaż od dawna ustalone było, że interesuje nas głównie północna ściana Rakaposhi, Pakistańczycy załatwili pozwolenie od strony doliny Bagrot, czyli akurat od południa, a północny filar przypadł silnej wyprawie japońskiej.* Wpadliśmy w szewską pasję. Traciliśmy dzień po dniu, walcząc z

miejscową biurokracją o zmianę celu wyprawy i przejadając z braku własnej żywności cenne dewizy, które wystarczyć miały na opłacenie połowy karawany i pozwolenia (resztę płaciła strona pakistańska). Jedyną pociechą był fakt, że w górach pogoda była naprawdę fatalna. I kiedy doprowadzeni do ostateczności chcieliśmy już jechać do Delhi po bagaż ciężarówką, karta nagle się odwróciła. Pakistan International Airways-Cargo — dręczone przez nas kilka razy ' dziennie, przekazało nam wreszcie upragnioną wiadomość: bagaż jest w Lahore! Załatwienie wojskowej ciężarówki było już drobiazgiem — dwa dni później (25 maja) chłopcy wraz z bagażem zameldowali się w Rawalpindi. W Tourism Division także odnieśliśmy pewne zwycięstwo. Północna ściana wprawdzie przepadła, ale dostaliśmy zgodę na działanie w całym masywie Rakaposhi i wybór drogi mogliśmy przeprowadzić nawet na miejscu. Poznaliśmy też naszych pakistańskich partnerów. Najpierw pojawił się kierownik, nieco zmartwiony, gdyż oblał swój egzamin. —

To przez wyprawę — powiedział — nie mogłem się uczyć,

cały czas miałem w głowie Rakaposhi... Widać było, że ma serce do gór, był zresztą doświadczonym alpinistą, w ubiegłym roku dokonał pierwszego wejścia na Pasu Peak (7284 m), brał udział w kilku innych wyprawach, w tym na Nanga Parbat (8125 m) i K2 (8611 m), gdzie osiągnął wysokość około 8300 m. —

Przyjaciele nazywają mnie Shera — uprościł sprawę swe

go imienia. To właśnie Shera powiedział nam, że jego ludzie nie są dobrymi alpinistami. Dla niektórych, jak Zahed czy Hamdani była to pierwsza poważna wyprawa. Kapitan Fajz Aman, zwany przez nas krótko Dok

(był lekarzem) oraz Shami byli wpraw* 2 sierpnia Akiyoshi Ohtani i Shoji Yamashita osiągnęli szczyt. 20

dzie uczestnikami wyprawy na Pasu Peak, ale brakowało im, przygotowania technicznego. Najstarszy z Pakistańczyków, Sad-dyki, stanowił dla nas zagadkę. Nie był wojskowym, nie był alpinistą, po co więc jechał? Jaka miała być jego rola na wyprawie? Zapytany o to Shera rozłożył ręce. Nie miałem wpływu na skład ekipy — tłumaczył. Zostałem kierownikiem dosłownie w ostatniej chwili... — Może to i dobrze, że nie dostaliśmy filara — powiedział Rysiek. — Droga byłaby dla nich za trudna, przecież oni nie umieją się właściwie wspinać, a sami nie dalibyśmy rady. Ostatecznie po dyskusji jako drogę ataku wybraliśmy północnozachodnią grań Rakaposhi, tę samą, którą bezskutecznie atakowali w 1964 r. Irlandczycy. Było wiele argumentów przemawiających za tym wyborem: droga była wprawdzie trudna i bardzo długa, ale mieliśmy opis wyprawy irlandzkiej i wiedzieliśmy, jakie trudności nas czekają. Przy założeniu, że zapo-ręczujemy całą dolną partię grani mogliśmy liczyć na pomoc strony pakistańskiej, przynajmniej jeśli chodzi o transport. W ten sposób stanowilibyśmy grupę dużo silniejszą od niewielkiej wyprawy irlandzkiej. 31 maja odbył się w Turism Division oficjalny Briefing * wyprawy. Nasz oficer łącznikowy, kapitan Mumtaz Bhuta zwany krótko Momo uporał się szczęśliwie ze wszystkimi trudnościami i wreszcie mogliśmy

wystartować. Wyprawiwszy dzień wcześniej ciężarówki z bagażem, sami ruszyliśmy do Gilgit sympatycznym mikrobusem, który, aczkolwiek nieco za mały, wiózł nas dzielnie przez zawiłe serpentyny słynnej Karakoram High Way, łączącej Pakistan z Chinami. Lało jak z cebra, ołowiane niebo odbijało się w płachetkach wody na ryżowych polach. Jechaliśmy zmarznięci i nieco prze-rażeni wiadomością, że w górach, powyżej 3000 m, leży śnieg. Zbliżała się noc, szosa stawała się coraz gorsza, w paru miej-scach rysowały się świeże obrywy skalne. Coraz częściej koła grzęzły w lepkiej, czerwonej glinie, potem grzęźliśmy i my, kiedy trzeba było wysiadać i popychać nasz nieszczęsny pojazd. Deszcz nie ustawał, całonocna jazda wydawała się niekończącym się; koszmarem... Ranek okazał się jednak pogodny i pierwsze promienie słońca odnalazły nas już w pobliżu Gilgit. Szosa była teraz szeroka, po obu stronach widniały chińskie i pakistańskie napisy (wszystkie dla nas jednakowo nieczytelne), przed nami ośnieżone wierzchołki. Ogarnęło nas podniecenie — wreszcie dotarliśmy! 1 Spotkanie przedstawicieli Ministerstwa Turystyki (Turism Division) z kierownictwem wyprawy, w celu sprawdzenia czy wyprawa przygoto-wywana jest do akcji, zgodnie z obowiązującymi przepisami. 21

I od tej chwili wszystko szło już naprawdę dobrze. Po jednodniowym pobycie w Gilgit, podczas którego Shera uparcie lecz bezskutecznie walczył o helikopter, aby z jego pomocą przeprowadzić rekonesans górnej partii naszej grani, 3 czerwca późnym

popołudniem dojechaliśmy do miejscowości Jaglot, skąd miała ruszyć karawana. Znów była wąska, miejscami zupełnie zniszczona przez lawiny szosa, znów emocje na krawędzi urwiska. Siedzieliśmy na dachach ciężarówek, rozpalone powietrze nie chłodziło twarzy, cała dolina przypominała wielki piec... Noc zastała nas w rozwalonym, opustoszałym budynku, używanym kiedyś przez ludzi pracujących przy budowie szosy. Teraz pozostały tylko gliniane fundamenty i spory kamienny stół. Trudno było mi zasnąć tej nocy — szosą mknęły co jakiś czas ciężarówki przypominając, że jeszcze jesteśmy w kręgu cywilizacji XX wieku. Kilkadziesiąt metrów dalej z łoskotem przelewała swoje wody wielka rzeka Hunza. W urwiskach, po drugiej stronie doliny, gdzieniegdzie widać było płonące ogniska. To był świat, w który mieliśmy wkroczyć następnego dnia. Ruszyliśmy z karawaną około godziny dziesiątej rano. Zdumiewająca była sprawność, z jaką wszystko zostało zorganizowane. Żadnych kłótni, żadnych protestów — nie ma to jak wojsko! Tragarze kolejno brali ładunki i jeden po drugim pięli się stromą urwistą ścieżką ponad szosą. Poszliśmy za nimi... Mijaliśmy kolejno położone jedna nad drugą pasterskie osady. Pola Jaglot leżały już pod nami, wyglądały jak olbrzymia zielona łacha. Wokół szarzały bezwodne martwe urwiska. W. południe minęliśmy ostatnie zabudowania. Jeszcze przez pewien czas towarzyszyły nam górskie poletka, jeszcze widać było pasące się bydło. A potem, aż do wieczora, szliśmy dawnym korytem wyschniętej obecnie rzeki. Ziemię zaścielały miliony okrągłych kamyków i trudno było iść szybko. Nocleg wypadł wysoko, na wielkiej polanie, skąd po raz

pierwszy zobaczyliśmy urwiska Rakaposhi. Otaczał nas już mrok, a tam śniegi jarzyły się jeszcze pomarańczowym blaskiem zachodu. Było zupełnie blisko. Jutro, za parę godzin... Następnego dnia, już od wczesnego ranka, szliśmy wąską drożyną wśród wspaniałych modrzewiowych lasów. Potem krajobraz się zmienił. Otoczyły nas brzozowe zagajniki — nie było jeszcze liści i patrząc na białą, poskręcaną korę myśleliśmy początkowo, że drzewa są martwe. W południe ostatecznie wyszliśmy z lasu. Strome podejście zaprzątnęło teraz moją uwagę i kiedy ze szczytu wzniesienia podniosłam wzrok, naprzeciw wznosiła się ogromna majestatyczna góra, w której odgadłam raczej niż poznałam nasz przyszły cel. Zdjęć od tej strony nigdy nie widzieliśmy, ale to mógł być tylko Rakaposhi. Regular-

na piramida kopuły szczytowej wysyłała ku dolinie dwie wybitne granie, zamykając między sobą wspaniały lodospad. Prawa grań musiała być granią pierwszych zdobywców, zatem lewa, teraz częściowo ukryta w mgłach, musiała być celem naszej wyprawy. Wpatrując się w lodowe zerwy i potykając o korzenie i wykroty, dotarłam wreszcie do miejsca naszej bazy. Panował tu ożywiony ruch, wypłacano należność tragarzom i rozbijano pierwsze namioty. Tylko osły, zmordowane marszem z wielkim obciążeniem, pokładły się na ziemię, wykazując całkowitą obojętność dla otaczającego je świata. Miejsce bazy było wprost idealne. Łąka na wysokości 3800 m otoczona bezładnie leżącymi ogromnymi wantami i brzozowym lasem, oddzielona od lodospadu Biro wysoką moreną, wydawała się zupełnie bezpieczna. Wspaniale prezentowały się stąd urwiska południowo-

żachodniej grani. Nasza grań widoczna była w dużym skrócie. Właściwie widać było tylko masyw Secord Peak i skalno-lodowe urwiska, opadające do lodowca Biro. Mniej więcej w linii spadku przełęczy, oddzielającej Secord Peak od dalszej części północno-zachodniej grani wznosiło się strome lodowe pole. W miejscu, gdzie przecinał je pas skał zwężało się do charakterystycznej „szyjki", u góry przechodziło w ścianę. Tamtędy właśnie Tadek proponował osiągnąć grań. —

Będzie cholernie długa droga granią — oponował Shera —

spróbujmy wprost lodospadem Biro, będzie szybciej. Został jednak uznany za „samobójcę" i przegłosowany. Podczas rozbijania namiotów i urządzania bazy powstał pomysł, by już jutro, nie czekając na rozpakowanie wszystkich ładunków, czteroosobowy zespół przeprowadził rekonesans i założył ewentualnie obóz I. —

Pójdziemy we dwóch z Tadkiem — zdecydował Rysiek. —

Shera chce iść z Shamim, niech idą jako druga dwójka. Wy startujemy wcześnie rano... Tragarze już odeszli i zostaliśmy sami z Górą, którą już dawno temu wybraliśmy sobie jako cel. Aby znaleźć się tutaj pokonaliśmy wiele trudności, przejechaliśmy przysłowiowe pół świata. —

Jak to będzie? — myślałam, patrząc na oświetlony jeszcze

słońcem szczyt. Jak nam pójdzie? Jaki będziesz, Rakaposhi?

Pierwszy sukces (6-7 czerwca) Obudził mnie tupot ciężkich butów i okrzyk „avalanche". Lawina? Momentalnie przytomniejąc jednym ruchem rozpięłam śpiwór, w locie chwyciłam ułożone koło materaca okulary. Szybko na zewnątrz! —

Co się stało? — mruknęła zaspana Krystyna.

Ale mnie już nie było. Stałam przy namiocie zaskoczona szybkością swej reakcji, dopiero teraz przestraszona i równocześnie zła, bo właściwie nic się nie działo. Był po prostu piękny poranek, góry wokół zastygły w milczeniu. Przede mną stał zdyszany Shera w kompletnym ekwipunku, gotowy do wyjścia. — —

Racja, idą przecież zakładać „jedynkę" — pomyślałam. Zatrzymała się — Shera wskazał ręką wielki śnieżny jęzor na

kamienistym zboczu powyżej naszego namiotu. — To wyglądało naprawdę groźnie, leciało całą rynną a potem... szło rozpędem dalej. Chciałem was ostrzec. Byłam tylko w piżamie i zrobiło mi się zimno. —

Zawsze przegrywamy w górach przez zaskoczenie — po

myślałam. Była piąta rano. Chłopcy podeszli już gotowi, minęli nasz namiot i z wolna zaczęli piąć się w górę po piargu. —

Powodzenia — krzyknęłam w ślad za nimi, ciesząc się

egoistycznie, że nie muszę iść do góry z ciężkim plecakiem i że za chwilę wrócę do ciepłego śpiwora. Leżąc w namiocie nasłu chiwałam pomruków kamiennych lawin, lecących ze zboczy nad naszą bazą. Nasilały się w miarę jak słońce ogarniało grań. Trochę mnie nawet niepokoiły, ale mimo to wkrótce zasnęłam i obudził mnie dopiero głos naszego kucharza Czaczy wzywają

cy na śniadanie. Porządkując bezładnie porozrzucaną wczoraj żywność i ekwipunek co pewien czas spoglądaliśmy w górę. Cztery ciemne punkciki powoli, bardzo powoli pełzły w górę rozległym śnieżnym zboczem powyżej „szyjki". — Pewnie słońce daje im w dupę — martwił się Andrzej. — Za późno wyszli. Stosy konserw i pudełek topniały. Układaliśmy wszystko pra24

cowicie w kartonach i wnosiliśmy do namiotu-kuchni. Odkryliśmy przy okazji pierwsze straty: niektóre konserwy „spuchły", mleko w tubach częściowo powyciekało. Słodkie zacieki natychmiast zwabiły roje much. —

Skąd tu tego tyle — dziwiliśmy się, bezradnie oganiając

się od latających za nami owadów. Doskonale przetrwały ciężką próbę żółte sery, których zabranie wydawało się od początku ryzykownym posunięciem. Przetopiły się wprawdzie w czasie dziesięciodniowego upalnego pobytu w Delhi, ale o dziwo nadawały się do jedzenia. O dwunastej zgłosił się zespół zakładający obóz I. Z drgającego zmęczeniem głosu Ryśka mogliśmy wywnioskować, że jest im ciężko. —

Śnieg, kurwa, miękki i ciągle daleko — to było podsumo

wanie. Mieli wysokość około 4800 m, szukali miejsca na rozsta wienie namiotów. Po południu spoza szczytu, który kształtem swym przypominał nam tatrzańską Hrubą Turnię, wypełzły chmury. Zrobiło się przyjemnie chłodno. Mieliśmy już dość tych porządków w pełnym słońcu. Nie przyznawaliśmy się,

ale wszyscy odczuwaliśmy trochę wysokość. Hamdaniego bolała głowa, ale mimo to z samozaparciem pracował dalej. Potem otoczyły nas mgły. Pole śnieżne powyżej bazy rozpłynęło się w nich i nie mogliśmy już śledzić ruchów zespołu Ryśka. —

Chyba już założyli obóz — pocieszaliśmy się, gdy na bazę

spadły pierwsze krople deszczu, który wkrótce zamienił się w śnieg. Opad trwał aż do wieczora i zaczęliśmy się w końcu martwić, czy ci na górze znaleźli bezpieczne miejsce dla namio tów. - Tym polem chyba strasznie się sypie -- mówił Andrzej.— Wszystko ze ścian powyżej musi przelecieć tamtędy. Może przetrawersowali pod skałki? Na wieczorną łączność czekaliśmy z napięciem. Chłopcy zgłosili się dosyć późno. Bolały ich głowy. —

Po dwa gardany i spać — radził Jacek. Jutro wracajcie

na dół... Rysiek przekazał nam dyspozycje: Następnego dnia wychodzicie wszyscy, zabieracie żywność, namioty, liny poręczowe. Polacy nocują w jedynce. Pakistańczycy mają po wyniesieniu ładunków wrócić do bazy. potem włączył się Shera — długo trwała rozmowa w urdu (in english please — wołaliśmy co chwila, niestety bez rezultatu) i instrukcje były widocznie wyraźne, bo Pakistańczycy przyjęli z ciężkim sercem „wyrok" 25-kilogramowych plecaków. Ryśku, gdzie stoi obóz? — chcieliśmy jeszcze wiedzieć. 25

Założyli go w środku pola pod starym serakiem na wysokości 4900 m. —

Dwie godziny rąbaliśmy platformy — pochwalili się —

ale miejsce jest naprawdę świetne. Nic się tu nie sypie, nawet w czasie opadu. Pełne bezpieczeństwo. Wieczorem przygotowaliśmy sobie ładunki. Nie wiem kto z nas wpadł na pomysł powieszenia sprężynowej wagi na gałęzi drzewa i każdy uczciwie i trochę demonstracyjnie ważył swój plecak. 24, 25, 27 kg... —

Nie bierzcie za dużo — upominał nas Jacek. Sam spako

wał sobie zresztą chyba najcięższy wór, ozdabiając go jeszcze butlą tlenową. Pakistańczykom nie bardzo szło to pakowanie. Nie znali jeszcze naszej żywności, nie umieli z ogromnej ilości sprzętu wybrać rzeczy najpotrzebniejszych dla dalszej akcji. Przygotowałam porcje żywności do wyniesienia dla każdego z nich, a potem, wybierając śruby lodowe *, słyszałam jak Jurek swoim powolnym szkolnym angielskim tłumaczy Dokowi (ten nie lubił nosić, o nie!), że musi wziąć na nosiłki jeszcze zwój białej liny poręczowej. —

To much — protestował Dok. — Ale Jurek był nieubła

gany. Ściemniło się już, gdy razem ze swoim jutrzejszym ładunkiem wracałam do namiotu. Mgły uniosły się, ale na próżno wypatrywałem świateł obozu I. Musiał być schowany za jakąś nierównością terenu. Przyszedł Andrzej. —

Ten diabeł Jurek poszedł wynieść swój ładunek do gary —

— powiedział z uznaniem. — Chciał dojść do śniegu, żeby jut ro zacząć podchodzić na lekko. Popatrzyliśmy na kamieniste zbocze, ale Jurka nie było nigdzie widać. —

Wiesz, to chyba nie ma sensu — powiedziałam — nie

jestem zwolenniczką takich depozytów. — Jutro po nocy będzie chodził i szukał tego szpeja ** między kamieniami. —

Ech baby, co wy wiecie — machnął ręką Andrzej.

Jurek pojawił się radosny jak ptaszek. —

Świetnie się czułem, szedłem cały czas bez odpoczynku, Byłem z

pięćset metrów wyżej —: o tam — pokazał skałki z prawej strony rynny. —

Idzie się chyba lewą stroną — odezwała się Kryska. — Nie wiadomo

czy od prawej da się przejść przez „szyjkę". Paliło się już ognisko. Zostawiliśmy przy namiocie spakowane plecaki i w milczeniu poszliśmy w jego kierunku. Zza uskoku

południowo-zachodniej grani wytoczył się księżyc — była pra-wie pełnia. Otoczenie bazy wyglądało w jego świetle trochę nierealnie i dopiero łoskot lecących skądś głazów skierował mój wzrok w stronę szczytu. Był w tej chwili doskonałą czernią. *

* *

Pierwszy ruszył się Andrzej. Nie budząc nas (nie wiedział, że nie śpię) szybko ubrał się i wyszedł z namiotu. —

Poszedł pewnie obudzić Jurka — pomyślałam. Podobała

mi się ta wzajemna opiekuńcza solidarność Szwagrów, oparta na prawdziwej przyjaźni. Poznałam ich już od tej strony — zawsze trzymali się razem, zawsze stawali na tej samej pozycji. Tak było w życiu codziennym, tak było i w górach. Zaczęłyśmy gotować koło czwartej. Kiedy kończyłyśmy herbatę minął nas Jacek, w chwilę później, w ślad za nim, ruszyły Szwagry. —

Jak Pakistańczycy? — zapytałam.

—

Dopiero się zbierają — dobiegła cicha odpowiedź z góry.

Ruszyłyśmy dopiero po piątej. Księżyc nie oświetlał już zbocza ponad bazą i początkowo trzeba było iść przy czołówkach *. Nie znając drogi mordowałyśmy się na kolejnych podejściach i obniżeniach, kamienie osuwały się spod nóg, miałam wrażenie, że wleczemy się straszliwie. Szłyśmy cały czas lewym ograniczeniem rynny, stopniowo zbliżając się do jej krawędzi. Od leżącego w niej śniegu wiało chłodem. Baza była już nisko pod nami, ale nie widziałyśmy nikogo podchodzącego. -

Chyba zaspali — pomyślałam. Byłyśmy już na śniegu. Jeszcze chwila i trzeba było założyć raki, bo zrobiło

się stromo, a śnieg był mocno zmarznięty. Widziałyśmy przed sobą strome podejście do „szyjki" i coś w rodzaju kuluaru wyprowadzającego na pole powyżej progu skalnego. Idący przed nami Andrzej przetrawersował w prawo I wszedł w śnieżną gardziel rynny. Nie podobała mi się jego droga, wczorajsza lawina przekonała mnie, że rynna jest niebezpieczna, więc poszłyśmy śladami Jacka wprost w górę kuluaru. W połowie „szyjki" weszłyśmy już w słońce. Było gorąco, a śnieg rozmiękał błyskawicznie. Pod skałką zobaczyłyśmy siedzącego na plecaku Jacka. -

Za późno tu jesteśmy, śnieg jest już do niczego. — Napij

cie się — wyciągnął do nas rękę z menażką. — Ja tu jeszcze lobie posiedzę... Powlokłyśmy się dalej. Powyżej

„szyjki", na rozległym,

* Śruby lodowe — rodzaj haków wkręcanych w lód. ** Szpej — w żargonie alpinistycznym ładunek.

* Czołówka — latarka umocowana na czole lub na kasku.

śnieżnym zboczu nie było widać żadnych śladów. Z prawej strony, nieco poniżej, widziałam podchodzącego Andrzeja. Krystyna szła bardzo wolno. Od kilku dni miała poważne dolegliwości żołądkowe, a mimo to bez słowa wzięła z bazy pełen ładunek. Teraz okazało się, że przeceniła trochę swoje siły... Upał narastał. Zewnętrzna powierzchnia śniegu, do niedawna swobodnie utrzymująca nasz ciężar, teraz załamywała się przy każdym kroku. Tylko na stromych odcinkach udawało się jeszcze iść po wierzchu. Chcąc to wykorzystać

wyprzedziłam Kryśkę i zdecydowanie przyspieszyłam. Należę do tego dziwnego gatunku ludzi, którym, jeśli dobrze się czują, nie przeszkadza spore nawet obciążenie. Przecinałam nietkniętą, białą płaszczyznę równą linią śladów. Spieszyłam się, ale śnieg był coraz gorszy i torowanie zabierało mi masę czasu. —

Anka — dobiegało mnie wołanie. W żlebie, pode mną,

stał pochylony nad plecakiem Andrzej. — Chodź tu do mnie... lepszy śnieg... Moimi śladami podchodzili w dole Krystyna i Jacek. Dużo niżej, na granicy śnieżnego pola, poruszały się drobne sylwetki — Pakistańczycy. Trawersując śnieżną grzędę zbliżyłam się do Andrzeja. Usiedliśmy na plecakach czekając na podchodzącą dwójkę. —

Gdzie Jurek? — Andrzej nie odpowiedział. Przez pewien czas

podchodziliśmy w czwórkę, zmieniając się regularnie w torowaniu. Potem weszliśmy na lawinisko — śnieżne grudy były jeszcze twarde i jedyną metodą było chodzenie właśnie po nich. Ale to też męczyło. Znalazłam się w pewnym momencie obok Krystyny. Chyba torował Andrzej. —

Anka, zmień chłopaków, są bardzo zmęczeni — usłyszałam.

Zjeżyłam się. —

Cóż to, ja nie toruję? A może nic nie niosę? — Ze złością

wyrwałam do przodu. Złość to dla mnie najlepsze lekarstwo, od razu wzrastają moje możliwości. Systematycznie zarabiałam metry nad pozostałą trójką. Lawinisko zdawało się nie mieć końca, ale serak, pod którym powinien stać obóz, zbliżał się wyraźnie. W chwilach odpoczynku patrzyłam w dół, widziałam jak idący za mną przystają, charakterystycznym ruchem pochylając się nad wbitymi w śnieg czekanami. Upał, zmęczenie... tak jak zawsze w wysokich górach. Z lewej strony, mniej więcej na mojej wysokości, pojawił się Jurek.

Odruchowo przyspieszyłam (co za bezsensowna rywalizacja!). Nie było to mądre, ale zmusiłam swój organizm do większego wysiłku i szłam teraz naprawdę szybko. Chyba za szyb28

ko! Na szczęście było już niedaleko. Zauważyłam, że Jurek usiadł na śniegu, a kiedy spojrzałam w górę zobaczyłam u podstawy seraka pomarańczowy skrawek namiotu. Pół godziny później dzieliło mnie od obozu już tylko kilka metrów. Chłopcy gospodarowali przy namiotach, a Shera szarmanckim gestem zaprosił mnie do wdrapania się na platformę. Zrzuciłam plecak i usiadłam opierając się plecami o maszt namiotu. Nie było tu dużo miejsca. Półka, którą wyrąbali chłopcy leżała bezpośrednio pod prawie pionową lodową ścianą. Zwisały 7. niej wielkie sople, z niektórych spływały strumyczki wody wprost do podstawionych menażek. Prawdziwy luksus. Grupa Ryśka szykowała się już do zejścia. Zaczekali jeszcze na Jurka, którego od dłuższej chwili widzieliśmy podchodzącego. Potem, rzuciwszy pożegnalne: —? Zróbcie trochę porządków! — popędzili na dół. Wkrótce straciłam ich z oczu. Jurek pokręcił się przy ładunkach i schował się do namiotu. Siedziałam jeszcze chwilę na zewnątrz, przyglądając się lecącym z wysoka, z sopli na krawędzi seraka, dużym kroplom. Ich kapanie było jedynym dźwiękiem, który można było teraz usłyszeć. Czułam narastającą senność. W dole pojawiły się następne sylwetki. Pochyliłam się, by podstawić pod „kran" kolejną menażkę i — wyprostowałam się z okrzykiem bólu: spory kamień rąbnął mnie w łopatkę. W chwilę później bryła lodu z metalicznym dźwiękiem odbiła się od kalenicy

namiotu Jurka. Poderwał się przestraszony. —

Zaczyna się ostrzał — powiedziałam, gdy kolejny kamień

wpadł do menażki z sokiem, przygotowanej dla zbliżającej się grupy. Byli bardzo zmęczeni. Rzucili się na picie, a potem rozsiedli się wokół namiotów, nie zwracając uwagi na przelatujące obok odłamki lodu. —

Schowajmy się do namiotów — powiedziała w końcu Kry

styna — będzie chociaż trochę cienia... oszalejemy na tym słońcu. Pakistańczycy nie chcieli zostać w obozie ani chwili — bali się zejścia w upalnym popołudniowym słońcu, toteż po wypiciu herbaty zaczęli zbierać się do zejścia. Jutro mieli tu wrócić. — —

A gdzie Saddyki? — zainteresował się ktoś z nas. Mówiłam, że się rozkraczy — nie oceniałam zbyt wysoko jego

możliwości — miał tylko pół ładunku, a i tak go nie przyniósł... Ale Dok i Zahed twierdzili, że przyjdzie na pewno. Minęli go dużo niżej, ale widzieli, że idzie do góry. —

W tym upale będzie szedł do nocy — rzucił Andrzej za

schodzącymi. — Niech zostawi ładunek i wraca z wami. Leżeliśmy w namiotach, było duszno i gorąco, ból głowy od29

bierał chęć do jakichkolwiek ruchów. Próbowałam zasnąć, ale narastające

bombardowanie zbyt mnie niepokoiło. Po kolejnym „mocnym uderzeniu" bez słowa zaczęliśmy układać karrimaty * na dachach namiotów. Zawsze trochę ochronią. Zanim to jednak zrobiliśmy, spory kamień przebił płótno i wylądował w środku naszego namiotu. Wyciągnęłam rękę po kask. —

Do dupy to miejsce — odezwał się Andrzej — tak się

chwalili, ą w ciągu dnia w ogóle nie można tu siedzieć. Namioty długo nie wytrzymają. W czasie popołudniowej łączności Rysiek sceptycznie odniósł się do naszych alarmów. —

Nam się nic nie sypało — powiedział — a przecież mieliśmy dużo

gorszą pogodę i opad. Chyba przesadzacie. —

Jutro sami zobaczą — mruknęła Kryśka.

Pod wieczór zrobiło się chłodniej i poczuliśmy się lepiej. Zaczęły się rozmowy o kolacji. Jurek i Jacek przyszli do naszego namiotu — było ciasno, ale gotowanie szło całkiem nieźle. Chcąc nabrać śniegu do menażki wychyliłam się z namiotu i — zobaczyłam zbliżającą się do nas postać. Saddyki! Szedł bardzo wolno, odpoczywał dosłownie co krok, mimo że na jego nosiłkach nie było nic oprócz rolki karrimatów. —

Jednak przyszedł — chłopcy byli pełni uznania — jest za

późno, żeby teraz wracał, musi zostać z nami. Saddyki, doszedłszy do namiotów, zdobył się tylko na krótkie "hallo". W milczeniu patrzyliśmy jak zdejmuje raki. Krystyna przygotowała mu herbatę, ale pokręcił przecząco głową i wpełzł do namiotu chłopców. Zachowywał się trochę jak lunatyk. —

Wiecie, on mi się coś nie podoba — zaniepokoił się Jacek — — żeby

tylko nie było z nim kłopotów. Muszę go zbadać po kolacji. —

Przyszedł bez śpiwora — stwierdziłam — ciekawe, w czym będzie spał,

nie ma tu przecież zapasowych. Jacek szybko wyjaśnił sprawę: —

Kochani, on wpakował się do mojego śpiwora, i udaje, że nic nie

rozumie. Cholera mnie bierze, ale chorego wyrzucić nie mogę. Prześpię się w kurtce. —

Dam ci jeszcze swoją — zaproponował Andrzej.

Na niebie pojawiły się pierwsze gwiazdy. Ciszę wieczoru przerywały tylko trzaski zamarzającego lodowego zbocza, od czasu do czasu coś strzelało w lodowych kaskadach, wiszących ponad obozem. W milczeniu szykowaliśmy się do snu. * Karrimaty — materace (rodzaj gąbki) z tworzywa sztucznego, nie chłonące wody.

Próby i błędy (8-18 czerwca) Noc nie była specjalnie zimna, ale Jacek widocznie zmarzł, bo urządził nam wczesną pobudkę. Na śniadanie nikt nie miał ochoty. Zaczęliśmy szykować się do zejścia. Byłam już gotowa, gdy z namiotu Jacka wygrzebał się Saddyki. Patrzyłam jak Jurek, niczym dobry duch, zakłada mu raki, zapina anorak, szuka rękawic. Ten facet jest jednak do niczego — myślałam — kompletnie bezradny w sytuacjach dalekich od punktu krytycznego Nie powinien w ogóle chodzić w góry. .lacek był tego samego zdania: Niech na razie siedzi w bazie, w górach jeszcze sobie zrobi krzywdę. Poza tym chyba rzeczywiście nie znosi wysokości. Ruszyłam w dół pierwsza, szybko zbiegając po twardym, dob-rze zmrożonym śniegu. Zapadać zaczęłam się dopiero przy dojś-ciu do „szyjki". Wyciągając nogę z kolejnej dziury

zauważyłam podchodzącą trójkę: torował Tadek, z tyłu widziałam Sherę i Ryśka. Zatrzymałam się, a oni szli powoli w górę i widziałam, że są zmęczeni tym ciągłym wpadaniem w miękką mokrą masę. Wyżej śnieg jest lepszy — powiedziałam im na przywitanie - chyba zdążycie przed słońcem. Poszli dalej. Już na kamieniach nad bazą wpadłam na Pakistańczyków. Szli z ciężkim transportem i chcieli dziś nocować w " jedynce". Rozstawimy trzeci namiot — powiedzieli na moją uwagę, że dla wszystkich nie będzie miejsca. Byli pełni optymizm co do dalszej akcji, a kiedy im opowiedziałam o naszych przygodach z Saddykim wybuchnęli śmiechem. Oj, wyraźnie nie lubili go ci chłopcy. Osamotniony Momo powitał mnie w bazie bardzo serdecznie. Widocznie nudziło mu się, bo wypytawszy o szczegóły drogi zapowiedział, że jutro on także idzie do góry. Pokiwałam głową zajęta wyławianiem płatków kukurydzianych z zupy mlecznej, którą w międzyczasie przyniósł mi Czacza. Nie bardzo wierzy-łam w trwałość jego zapału. Słomiany ogień — pomyślałam — do jutra pewnie mu się odechce., Nadeszli pozostali i siedzieliśmy teraz wszyscy na kamieniach

koło kuchennego namiotu, a Czacza, drepcząc pospiesznie, roz nosił nam jajka i czapaty *. Potem pojawił się jego sympatycz-ny pomocnik Burkatt z czajnikiem bardzo słodkiej herbaty z mlekiem. Przełknęliśmy to jakoś, ale chłopcom widoczna' było mało, bo zaczęli grzebać w stosach konserw. Momo patrzył na to ze zgorszeniem — czuł się szefem bazy i uważał, że bez jego pozwolenia nie powinniśmy wyciągać jedzenia. Ale takie zakazy nie dla Polaków — i ostatecznie było to nasze żarcie. Punkt dwunasta Momo zacziął wywoływać obóz I. —

B. C. for leader, B. C. for leader — how do you real

me, over — powtarzał przepisowe wojskowe wezwanie. Zgłosili się po chwili. Od razu powiedzieli nam o bombardo waniu — oba namioty dziurawe. Shera o mało nie dostał w głowę wielkim odłamkiem, który wpadł do środka. Poza tym Rysiek był bardzo konkretny: wynieść jak najwięcej lin porę czowych i haków. Dodatkowe polecenie dla zespołu polskiego, który jutro nocuje w jedynce — przenieść obóz pod skałki. Jego grupa idzie jutro do góry, będą poręczować drogę do grani W bazie nie było nic specjalnego do roboty i każdy zajął się własnymi sprawami. Dopiero wieczorem zaczęliśmy wybierać rzeczy do wyniesienia w górę. —

Ciekawe, jak „wodzowie" jutro zawalczą — zastanawiała się Kryśka —

tam może być trudno, do grani chyba nie dojdą —

Dlaczego używasz słowa „wodzowie" — przechodzący obok Andrzej

zareagował dość gwałtownie — jest to po prostu zespół, który aktualnie prowadzi akcję.

—

I będzie prowadził ją do końca — odparła Krystyna — tak będą

wszystko ustawiać, żeby zawsze być w przodzie. To normalne, stary, często tak jest na wyprawach. —

Może na tej waszej „Ladies Expedition" ** — w głosie Andrzeja była

drwina. — Tu będzie zupełnie inaczej. —

Nie pakujesz się? — zmieniłam temat rozmowy.

Andrzej posmutniał. —

Jakoś nie najlepiej się czuję — wyznał. — Zostanę jeden

dzień w bazie. Nie aklimatyzuję się szybko. Wolę uważać. Już po kolacji przygotowałyśmy sobie jedzenie na jutrzejsze wyjście. —

Sama nie wiem co mam jeść, żeby pozbyć się tej sraczki.

Lekarstwa Jacka zupełnie mi nie pomagają — Kryśka martwi ła się swoimi przypadłościami, bała się, że to wyłączy ja z akcji, za wszelką cenę nie chciała zostać z tyłu, nawet teraz, na samym początku górskich działań. A przecież były to zaledwie początki... Te pierwsze transportowe wyjścia nie były niczym istotnym, codzienne chodzenie * Czapaty — rodzaj placków z grubo mielonej mąki. ** „Ladies Expedition" — kobieca wyprawa w Karakorum w 1975 r.

między bazą i „jedynką" w jakimś tylko bardzo małym stopniu powiązane było z atakiem szczytowym. Wiedziałam jednak, że jej nie przekonam. Wcześnie położyliśmy się spać. Andrzej życzył nam na jutro miłego podchodzenia. Zasypialiśmy słuchając ballad Cohena. *

* *

Tym razem szło się jakoś ciężko. Może dlatego, że droga była już znana,

pozbawiona elementu nowości? Może byliśmy zmęczeni? Albo noc była ciepła i nie wyparowały z nas jeszcze resztki snu? Z niechęcią myślałam o niekończących się polach śnieżnych pod „jedynką". Znów pewnie złapie nas tam słońce. W „szyjce" dogonił nas Momo. Szedł bez ładunku, radosny Jak ptaszek, od czasu do czasu wesoło pokrzykiwał. Nie ukrywałam, że mnie to wkurzyło: to my wszyscy targamy te cholerne plecaki, a tu facet idzie sobie na lekko i jeszcze podśmiewa się, że idziemy za wolno. -

Kto chce chodzić do góry ten musi nosić — powiedziałam

w końcu niezbyt grzecznie. Momo się obraził: -

Nie jestem przecież członkiem wyprawy — powiedział —

jestem oficerem łącznikowym — Don't worry Anka — dodał — wezmę ładunek zostawiony przez Saddykiego. Ruszył ostro do góry. —

Leniuch — rzuciła w ślad za nim Kryska.

Pole śnieżne, którym teraz podchodziłyśmy, pokryte było nowym lawiniskiem. Nie było widać żadnych śladów i szłyśmy chyba trochę inaczej niż poprzednio. Dopiero wyżej, w szerokim kuluarze, odnalazłyśmy ślady idących przed nami chłopaków. —

Widzę ich — Krystyna popatrzyła w górę — Momo jest

z nimi, idą w trójkę. Idąc dalej natknęliśmy się na nienaruszony ładunek Saddykiego. —

To drań — powiedziałam myśląc o Momo — nic nie

wziął. Ale gnać do góry potrafi. Chyba go opieprzę jak dojdzie my. O wpół do ósmej słońce ogarnęło nas swymi promieniami. Zrobiło się

gorąco i śnieg szybko zamieniał się w papkę. Mru-żąc oczy (okulary oczywiście w plecaku) powoli podchodziłam do obozu. Gdy byłam już blisko po lewej stronie seraka pojawiła się samotna postać. Tadek. Poruszał się szybko i po chwili zniknął mi z oczu. W ślad za nim ruszyli dwaj następni. A więc „wodzowie" dopiero rozpoczęli akcję! Zdumiewające, że zebrali się dopiero teraz, kiedy słońce od dawna nagrzewało

2Trudna góra...

już lodowe pole, którym powinni iść do góry. Czyżby nie pamiętali, jakie doświadczenia mieli tu Irlandczycy? Koło dziesiątej rano częstotliwość lawin była już tak duża, że wstrzymywała jakąkolwiek akcję górską. Ale ostatecznie to ich sprawa... Było we mnie trochę złośliwości. W obozie Pakistańczycy byli jeszcze w namiotach. Tylko Hamdani

przykucnął obok siedzącego na śniegu Momo i przygotowywał mu coś do picia. Momo był zmordowany i wyraźnie przestraszony — nie wiadomo dlaczego nie założył na podejściu raków i uważał, że tylko cudem uniknął wypadku. Na cierpką uwagę Kryśki, że nie wziął jednak ładunku Saddykiego wybuchnął gwałtownie: —

Moje życie jest ważniejsze od tego przeklętego sprzętu!

•— Biedny Momo — myślałam — przekonał się, że góry to nie zabawa. Chciałam go jakoś uspokoić, ale chłopak się uparł i postanowił zaraz wracać do bazy. Upał był już potężny. Z bezchmurnego nieba słońce wprost paliło swymi promieniami. Po lodowej ścianie seraka spływały już pierwsze strumyczki. Jurek i Jacek poszli poszukać nowego miejsca na obóz. Nie było specjalnego wyboru — tylko skałki po lewej stronie lodowego pola mogły w miarę bezpiecznie osłonić namioty. Trawersując strome zbocze szłam powoli w tym kierunku. Kilkadziesiąt metrów ode mnie widziałam chłopców, kopiących platformy pod namioty. —

Cholernie mało śniegu — krzyknął, któryś z nich — ale

miejsce bomba. Przenoście graty, tylko szybko, bo na trawer sie może się sypać. Sypało się już gdy wracałam. Bryły lodu i kamienie przelatywały koło mnie ryjąc zbocze poniżej. Wyżłobieniami terenu z szumem zsuwały się lawinki mokrego nagrzanego śniegu. Zaczęliśmy pośpiesznie zwijać obóz. W nerwowym pośpiechu pakowaliśmy wszystko „jak leci" na nosiłki lub do plecaków. Menażki i butle tlenowe powmarzały już w lód, trzeba było je ostrożnie wyrąbywać czekanami. Stale powstawały nowe ładunki, nie kończyła się lista rzeczy, które trzeba było przenieść, a trawersy w rozmiękłym śniegu zabierały nam coraz więcej czasu. Trwała chaotyczna szarpanina. Teraz myślę,

że był to jeden z najtrudniejszych dni wyprawy — ciężki transport w upalnym słońcu, przy słabej jeszcze aklimatyzacji. Ostrzał trawersu nasilał się, a my ciężko płaciliśmy za pochopny wybór miejsca na obóz I. Koło dwunastej, pół żywi ze zmęczenia, zaczęliśmy porządkować leżące bezładnie sterty żywności i sprzętu. Ze skal nad nami gęsto leciały duże krople wody — chętnie podstawialiśmy pod nie głowy i karki — dawało to krótkotrwałe uczucie przyjemnego chłodu. Trochę później, gdy platformy pod namioty

okazały się za małe i trzeba było kopać inne, nie załamaliśmy się chyba tylko dzięki Krystynie, która zaczęła topić duże ilości śniegu i przygotowywać doskonałe picie z pakistańskiego soku w proszku. Wreszcie rozbiliśmy dwa namioty. Zupełnie mieściły się na śnieżnych półkach pod skałami, ale nas to już nie wzruszało. Byle schronić się do środka, byle znaleźć trochę cienia... Zostawaliśmy w obozie w czwórkę: Jurek, Jacek, Krystyna i ja. Pakistańczycy, nieludzko zmordowani, powoli ruszyli w dół. Zapadali się w rozmiękłym śniegu. Nie zazdrościliśmy im tej drogi. Leżałam w namiocie, nad oczami narastał tępy ból. Na zewnątrz ktoś się kręcił — w chwilę później zajrzał do nas Jacek. - Widać chłopaków — powiedział — są dosyć nisko, jakieś dwieście metrów powyżej pola. Chyba rozbijają namiot. Upał pewnie ich zatrzymał — pomyślałam. — A może wyżej jest trudno i nie byłoby miejsca na namiot? Trochę to nisko jak na obóz, jutro pewnie podciągną poręczówki dalej, albo zejdą, a my pójdziemy do góry. To byłoby fajnie — Jurek rwał się do akcji.

Jacek natomiast nie czuł się dobrze. Zapalenie oskrzeli — sam postawił sobie diagnozę. — Jeśli do jutra mi się nie poprawi, będę musiał zejść i porządnie poleczyć się w bazie. W razie czego pójdziecie we trójkę. Trochę mnie to zaskoczyło. Dotąd nie mówił nic o swojej chorobie, ale jeśli teraz tak stawia sprawę, to choroba musi być poważna. Sam najlepiej wie o tym. Krystyna też jest chora, powinni zejść we dwójkę. Jak teraz się nie wyleczy, to będzie się to za nią ciągnęło przez cały czas. Taktownie nie wspomniałam jej o powrocie do bazy. W porze wieczornej łączności w obozie było już przyjemnie chłodno. Wywoływaliśmy Ryśka, manewrując na wszystkie strony anteną, ale bez skutku. Słyszeliśmy jego wezwania, ale nie byliśmy w stanie porozumieć się z nim. Wysiadł nam nadajnik.. Wściekli i podenerwowani, bo chcieliśmy znać ich plany oraz dyspozycje na jutro co do naszej grupy, wsłuchiwaliśmy się w rozmowę Ryśka z Andrzejem w bazie: ...rozbiliśmy namiot pod przewieszoną skałką. Miejsce jest bezpieczne, ale po bokach cały czas się sypie. W południe jeździły tu takie „pociągi"*, zwłaszcza w kuluarze, gdzie założyliśmy poręczówki, że liny na pewno są uszkodzone. Jak jest wyżej? — spytał Andrzej. Stromo, ale chyba nie będzie specjalnie trudno. * Pociągi — w terminologii taternickiej lawiny z ciężkiego, mokrego śniegu.

—

Słuchaj — Rysiek też był zdenerwowany brakiem łącznoś

ci — czy masz łączność z Jurkiem przez te wasze motto-rolle *? Ci w „jedynce" nie zgłaszają się, nie wiem, kurwa, co się tam dzieje, może mnie słyszą, ale na wszelki wypadek przekażę ci wszystko dla nich, a ty im potem powtórzysz, dobrze? Uważnie słuchaliśmy słów Ryśka: —

Niech wyjdą możliwie wcześnie... Przez pole powinni iść z asekuracją,

na górze jest naprawdę stromo. Niech wymienią poręczówki poniżej namiotu — założyliśmy tam dwie osiemdziesiątki z podciągu **. Białe liny będą lepsze, bo tam jest bardzo stromo. — —

Ryśku, co mają wynieść? — Andrzej odgadywał jakby nasze myśli. Wszystko: liny, namioty, żarcie dla obozu II.

Andrzej wywołał nas od razu po zakończeniu rozmowy z Ryśkiem. Nie musiał nam nic powtarzać, pogadał więc tylko chwilę z Jurkiem. —

Jutro idę do góry — powiedział — dosyć leniuchowania.

Naszykowałem sobie dwa namioty i dwie liny — wyniosę to do „jedynki", może nawet wyżej. Do zobaczenia jutro. Noc zbliżała się szybko. W bazie zapaliło się już ognisko. Zapakowaliśmy plecaki, zjedliśmy kolację, a potem każdy zagrzebał się w śpiworze. Przez chwilę trwały jeszcze rozmowy. Potem obóz ogarnęła cisza. *

* *

Było jeszcze ciemno, gdy Krystyna zaczęła topić śnieg. — —

Chłopcy, wstawajcie — rzuciła w stronę drugiego namiotu. Ja jednak dzisiaj zejdę — usłyszałam zachrypnięty głos Jacka — nie

mam co tu dłużej siedzieć. Jest coraz gorzej... — —

Jak z tobą? — spytałam Kryskę. Bez zmian — stwierdziła smętnie — ale spróbuję pójść. Jurek zaprosił

się do nas na śniadanie i wraz z nim do namiotu wtargnęło mroźne nocne powietrze. —

Piękna pogoda — poinformował nas — księżyc niesamowicie świeci.

Jasno, jak w dzień. Jedzenie zajęło nam tyle czasu, że dopiero koło piątej byliśmy gotowi. Ciągnąc linę powoli ruszyłam w górę stromym lodowym polem. Nie było trudno, ale mój plecak wydawał mi się wyjątkowo ciężki. 40-metrowe wyciągi wydawały się straszliwie długie, a odległość do skałek zamykających od góry pole, którym podchodziliśmy, nie tylko nie malała ale nawet wyda* Motto-rolle — para radiotelefonów, działających na innej częstotliwości niż pozostałe używane przez wyprawę. ** Podciąg — lina alpinistyczna długości 80 m.

wała się powiększać. Wlekliśmy się bardzo powoli. Szłam cały czas pierwsza, Krystyna w środku, z tyłu Jurek przygarbiony pod plecakiem wypakowanym dwoma zwojami liny poręczowej. Wczoraj mówiłam mu, że to będzie za dużo, ale uparł się. Serak, pod którym pierwotnie stał obóz I był już nisko pod nami. Jednak zyskiwaliśmy wysokość! Szłam mniej więcej środkiem pola, łudząc się, że zdążymy osiągnąć skałki, zanim grań nad nami oświetli słońce. Przeliczyłam się jednak wyraźnie. Byliśmy dopiero w środku pola, a masyw Secord Peak

zapłonął już różowym odblaskiem. Jeszcze chwila i ogarnęło nas słońce. Zbocze ożyło, wyrytymi w stromym śniegu torami ruszyły pierwsze lawinki. Na razie nie były one jeszcze groźne, można ich było zresztą unikać, poruszając się wypukłościami zbocza. Szliśmy uparcie do góry, ale ogarniało nas już zmęczenie, które wyraźnie zwiększyło się, gdy tylko weszliśmy w słońce. Potem zaczęło sypać się mocniej, rozmiękły śnieg kleił się nam do raków, a do skał było jeszcze ciągle daleko. W dole widziałam podchodzącego Andrzeja. Szedł jeszcze w cieniu — poruszał się szybko, coś wołał, ale nie mogłam go zrozumieć. Wysoko w kuluarze nad nami dostrzegłam drobne sylwetki poruszające się w dół. Schodzą! Błyskawicznie zbliżali się do nas, ich szybkość wprost mnie zdumiewała. Pierwszy był Tadek — widziałam jak zbiega stromym polem — jego raki z absolutną pewnością wgryzały się w lód. —

Trawersujcie pod skały — wołał z daleka. — Tu zaraz

zacznie się sypać. Zaczęłam trawers a on zmienił lekko kierunek swego zejścia i wkrótce spotkaliśmy się już przy skałkach na brzegu lodowego pola. W chwilę później pojawił się Rysiek. —

Za późno wyszliście — zwrócili się do mnie z pre

tensją. — Mówiliśmy, że macie wyjść jak najwcześniej. Po dziesiątej nie można już być na tym polu. Doszła Krystyna i Jurek. —

Dalej nie macie co iść — zdecydował Rysiek. — Wracamy

wszyscy. Przy okazji założymy tu poręczówki, skałkami, aż do obozu I. To konieczne, choćby ze względu na Pakistańczyków — dodał Tadek. — On — wskazał nadchodzącego z góry Sherę — Jest najlepszy z

nich, a jednak nie czuje się pewnie w takim terenie. Shera uśmiechnął się do nas, ale widać było, że jest zmordowany. Rysiek też wydawał się zmęczony. Dajcie linę — zniecierpliwił się Tadek — poręczujemy. Umocowaliśmy koniec liny do kilku wbitych haków i Tadek ruszył w dół. Wkrótce straciliśmy go z oczu, tylko dźwięk wbijanych haków mówił nam, że coś się dzieje w dole. Zosta-

wiwszy niepotrzebny na razie sprzęt przy początku poręczówki ruszyliśmy za nim. Szybko traciliśmy zdobytą z takim trudem wysokość. Tadek co kilkadziesiąt metrów mocował linę do haków. W ten sposób zejście (a w przyszłości także i wejście) stawało się sprawą zupełnie prostą, powstawał początek długiej linii poręczówek, która zapewnić nam miała bezpieczne poruszanie się między obozami. Liny zabrakło dopiero kilkadziesiąt metrów nad „jedynką". —

Założy się później — machnęliśmy ręką, zmęczeni narasta

jącym upałem. Kolejno docieraliśmy do obozu.

Grupa Ryśka po krótkim odpoczynku zaczęła zbierać się do zejścia. Razem z nimi zdecydowała się zejść Krystyna. Wiedziałam, ile ją kosztowała ta decyzja. Może przykład Jacka przełamał jej opór? Byłam pewna, że postępuje słusznie. W południe byliśmy już tylko w trójkę. Upał był tak duży, że musieliśmy schować się do namiotów. Jurek i Andrzej zdecydowali się na drzemkę, a ja chciałam najpierw napić się czegoś i mimo bólu głowy zmobilizowałam się do topienia śniegu. Ale niezbyt mi się wiodło: najpierw zamiast soku w proszku nasypałam do menażki z wodą mleka, a potem skończył mi się butan *. Przeklinając złośliwość rzeczy martwych wróciłam do nieszczęsnego mleka, ale stanowczo mi nie smakowało. —

Szwagry — chcecie mleka? — krzyknęłam. Złakomił

się Jurek i wypił chyba pół menażki. —

Łeb mnie boli — poskarżył się. — Może masz gardan? Andrzeja

natomiast rozpierała energia. Mimo że przyniósł dziś z bazy potężny ładunek, czuł się doskonale. —

Wyniosłem szpej prawie do końca waszych poręczówek —

pochwalił się. — Jutro cały kawał będę szedł na lekko. Był cholernym optymistą: —

W ogóle nie schodzę już do bazy — mówił. Pociągniemy

poręczówki do grani a potem... idziemy aż do końca. Zabrałem z bazy proporczyk Polcargo — specjalnie . na szczyt. Bez tego nie mogę pokazać się w pracy. Słuchałam tych żartów, w których na pewno było sporo osobistych pragnień, zdając sobie jednocześnie sprawę, że późnym wyjściem zmarnowaliśmy dzisiejszy dzień. Można się było usprawiedliwiać, ale poczucie winy jednak było. Straconych zostało wiele godzin doskonałej pogody, która tu, na

Rakaposhi, zdarza się podobno bardzo rzadko. Na razie była. Pytanie, jak długo jeszcze? Wieczorna łączność nie przyniosła żadnych nowości. I tak wiedzieliśmy, że będziemy uzupełniać poręczówki. Pomiędzy tym, co dzisiaj założył Tadek a dwoma 80-metrowymi linami * Butany (kartusze) — jednorazowe ładunki płynnego gazu (propan-butan), używane do maszynek gazowych. 38

wiszącymi w kuluarze, pozostało jeszcze około 300 m górnej partii lodowego pola. Był to odcinek szczególnie narażony na lawiny spod grani i musiał zostać ubezpieczony. — —

Jakie są wasze plany? — zapytał Jurek. — Jak Jacek? Jacek jest chory, ma gorączkę, bierze antybiotyki — Rysiek był tym

wyraźnie zmartwiony. — My robimy sobie jutro dzień odpoczynku. Może Pakistańczycy pójdą jutro do „jedynki". —

Dzisiaj gotujesz, Anka — na kolację chłopcy przyszli do mojego

namiotu. Nie udało mi się wykręcić, bo Szwagry wyraźnie się uparły. Rzadko kiedy gotowanie w górach sprawia mi przyjemność I muszę przyznać, że na ogół nie cierpię tych wszystkich czynności, jakie składają się na przygotowanie posiłku. Unikam ich, jak tylko mogę. Tym razem trzeba było wziąć się jednak do roboty. Ugotowałam jakąś zupę, na drugie moi panowie zażyczyli sobie „coś ekstra". —

Spróbujmy tych „mahmudzkich" konserw — rzucił pomysł Jurek — tyle

tu tego przynieśli... Wygrzebał jakąś puszkę i zacza! ją energicznie otwierać.

—

Mutton Byryani — odczytał Andrzej. To będzie na pewno dobre.

—

Sam jesteś mutton — powiedziałam niezbyt grzecznie — a w ogóle to

jakoś dziwnie pachnie, same przyprawy. Ciekawe, czy to zjecie? —

Zjemy, zjemy — krzyknęli.

Po paru łyżkach mieli jednak dość tego przysmaku. —

Anka, nie będę tego jadł — powiedział błagalnie Jurek —

zrób coś innego. No i skończyło się na polskiej mielonce i ziemniakach puree, ule smak „perfumowanej" pakistańskiej konserwy pozostał nam na długo. Brr ... Zrobiło się ciemno i trzeba było szykować się do snu. Chłopcy walczyli w swoim namiocie z nierównościami terenu, a ja wybierałam żywność na jutro. Wreszcie zdmuchnęłam świeczkę I wsunęłam się do śpiwora. Jutro wczesna pobudka — dobiegł mnie jeszcze głos Andrzeja. Potem zasnęłam. Obudziły mnie przyciszone rozmowy w namiocie Szwagrów. Nie mogą spać? A może trzeba już wstawać? Zmobilizowałam się do zapalenia czołówki i spojrzałam na zegarek: dziesięć po dwunastej. - No, coś takiego! Chłopcy, nie za wcześnie? — rzuciłam dość głośno. Wstawaj, wstawaj, my jesteśmy już prawie gotowi — 39

Andrzej roześmiał się jak z dobrego dowcipu. — Zaraz wychodzimy.

Wściekła ubrałam się błyskawicznie i zaczęłam przygotowywać jedzenie. Sama lubię w górach wychodzić wcześnie, ale wstawać w środku nocy, żeby założyć parę poręczówek — to już przerastało moje możliwości pojmowania. —

Skąd u chłopaków taki zapał? — Myślałam. Są chyba

niesłychanie przejęci swą rolą, wreszcie dorwali się do akcji i chociaż będzie to niewielki fragment są szczęśliwi, gotowi wy ruszyć w środku nocy. Wiedziałam, że jest to niepotrzebne, ale podobał mi się ten ich „spręż" i z radością myślałam, że będą dzisiaj moimi partnerami. Traktowali mnie wprawdzie troszkę z góry i byli ode mnie troszkę starsi, ale w tym swoim zapale wydali mi się nagle bardzo młodzi. Wychodząc z namiotu poczułam, że noc jest wyjątkowo ciepła. Gwiazdy były przymglone, w dole włóczyły się mgły. Śnieg był zupełnie miękki, po skale spływała woda. —

Chyba dupnie — stwierdziłam.

Chłopcy obruszyli się: —

Nie kracz — rzucił Andrzej ze złością.

Ale pogoda psuła się naprawdę. Grań Nun's Head była w mgłach, gwiazdy zniknęły, zaczął posypywać śnieg. —

Cholera, namioty są przecież dziurawe, nie naprawiliśmy ich — Jurek

wyszukał taśmę i próbował zakleić nią uszkodzenia. Schowaliśmy się do środka i w milczeniu słuchaliśmy szmeru śniegu osiadającego na namiotach. Po jakimś czasie wszystko ucichło. —

Idziemy — zerwali się chłopcy. — Założymy na razie brakującą

poręczówkę nad obozem. Ruszyli przy czołówkach do góry. Rozwijając linę obserwowałam podchodzące z dołu chmury. Znów zaczęło sypać. Polem śnieżnym obok obozu

z szumem ruszyły lawinki. Andrzej wrócił po dowiązaniu liny do dalszego ciągu poręczówek. —

Przeleciało blisko mnie — powiedział. — To wcale nie

jest wina opadu. Jest ciepło i wyjeżdża ciężki śnieg z góry. Przez chwilę staliśmy niezdecydowani. Przez mgły znów prześwitywały gwiazdy. Denerwowała nas ta niepewność pogody a także to, że nie potrafimy po męsku zdecydować, co chcemy robić. Kiedy kolejny raz zaczęło sypać ruszyłam w dół. Chłopcy z ociąganiem za mną. Z wolna rozjaśniało się i — co było najgorsze — pogoda wcale nie była teraz zła. Wprawdzie obie granie były w białych mgłach, ale nad „Hrubą Turnią" niebo było prawie niebieskie. Zbiegałam szybko, żeby nie słyszeć, jak Szwagry mnie przeklinają za namówienie ich do zejścia. Chcieli nawet wracać do góry. Ale mnie już żadna siła nie zmusiłaby do ponownego po40

dejścia. Coraz bliżej była baza ze wszystkimi swoimi urokami. Ostatecznie, miejmy choć trochę przyjemności w tych górach. Padało już drugi dzień z rzędu. Deszcz przechodził chwilami w śnieg i robiło się wtedy od razu zimno. Niektóre namioty pochyliły się pod ciężarem białej masy, trawa zniknęła — baza nabrała ponurego wyglądu. Mgły wisiały nisko, nie było widać ani gór, ani doliny pod nami. Byliśmy jakby zawieszeni w chmurach. Tego dnia, gdy razem ze Szwagrami zeszliśmy do bazy, do południa można było jeszcze wątpić w słuszność naszej decyzji. Miałam wrażenie, że wszyscy przyjęli nasze zejście z dezaprobatą. Ale po południu znad Nanga Parbat, zza łańcucha bezimiennych szczytów, wypełzły ciężkie wały chmur. Zrobiło się

duszno, byliśmy wszyscy podenerwowani i kłótliwi, wreszcie spadły pierwsze krople deszczu. Powiał wiatr, góry pociemniały. Załamanie pogody stało się faktem... W ciągu następnych dni niewiele się zmieniło. Tylko drugiego dnia wiatr podarł płachtę przy kuchennym namiocie i na posiłki zbieraliśmy się teraz wewnątrz. Ale ciasnota tego pomieszczenia, zaduch i, co tu dużo mówić, kuchnia pakistańska, wprawił większość z nas w zły humor. —

Pokrzywy z czapatem na obiad, czapat z pokrzywami na

kolację — tak określił to Jurek. Co do tych pokrzyw nie byliśmy pewni, czym nas Czacza karmi, ale taka nazwa się przyjęła. —

Znowu nie ma co jeść — wybuchnął przy kolacji Tadek na

widok tego, co kucharz nałożył mu na talerz. Razem z Ryśkiem poszli poszukać konserw. Wrócili po chwili biali od śniegu. — Do dupy takie jedzenie — podsumował Andrzej. — Jak nas tak dalej będą karmić, to umrzemy z głodu albo się pochorujemy. Jedzenie było rzeczywiście pierwszą „kością niezgody". Pakistańczycy mieli w bazie to, do czego byli przyzwyczajeni, a w obozach jedli z widoczną przyjemnością naszą żywność. Wszystko im smakowało. Większości z nas natomiast kuchnia pakistańska nie odpowiadała. —

Gdzie to mięso, które nam obiecywali — złościł się Ry

siek. — Mam żyć tylko zielskiem? Krystyna, w obawie, że szkodzi jej niezbyt czysto przygotowane jedzenie, zaczęła od wczoraj gotować sobie sama. —

To moja ostatnia szansa — powiedziała — Jacek dał mi

już wszystko, co mógł. Nigdy nie brałam tylu lekarstw. Jeśli mi się nie poprawi... Po zjedzeniu swojego ryżu poszła do na

miotu. — Zrobię herbatę, przyjdź zaraz. Siedziałam jeszcze przez chwilę w smrodliwym cieple i obserwowałam jedzących. Podział na dwie grupy był wyraźny — 41

bariera językowa nie odgrywała tu decydującej roli, choć z pewnością także była ważna. Oprócz Momo i Jurka, którzy wkładali masę serca we wzajemne porozumienie się {My friend ?— wołał zawsze na widok Jurka Momo), nie zostały nawiązane żadne towarzyskie kontakty. Nasi chłopcy zbierali się w namiocie chorego Jacka i przez cały dzień grali w karty. Pojawiali się tylko w czasie posiłków. Dok, Hamdani, Shami i Zahed pastwili się nad radiem lub zabawiali się w wojskowe pokrzykiwanie, w czym towarzyszył im chętnie Momo. Saddyki nie wychylał nosa ze swego namiotu. Do nas zaglądał czasem Andrzej. —

Trzeba się trochę „odchamić" — mówił, słuchając Vival

diego. Przychodził też osamotniony Shera, który mieszkając jako jeden z „wodzów" z Tadkiem i Ryśkiem, nie mógł się z nimi jakoś zaprzyjaźnić, mimo że skądinąd był bardzo towa rzyski. Nic dziwnego, oni dwaj stanowili przecież od dawna bardzo zgrany zespół, wspinali się razem w różnych górach, przeszli niejedną przygodę. Doskonale się rozumieli. Teraz właś ciwie wspólnie kierowali naszą wyprawą — mieli przecież naj większe doświadczenie, zwłaszcza Tadek przewyższał nas wszystkich swym wyprawowym stażem i nawet Shera, jakkol wiek oficjalny kierownik, musiał uznać jego autorytet. Idąc do namiotu stwierdziłam, że śnieg przestał padać. Pojawiły się

gwiazdy. Może jutro będzie już pogoda? —

Ciekawe, ile śniegu jest w górze — powiedziałam, biorąc

kubek z herbatą. I nasze myśli skierowały się znów ku namio tom „jedynki", poręczówkom, grani... *

* *

Rano powitało nas słońce. Momentalnie zniknął śnieg z namiotów, trawa parowała. Było naprawdę pięknie. Urwiska Nun's Head i część lodospadu zakryte były jeszcze mgłami, ale grań pierwszych zdobywców i sam szczyt wyraźnie rysowały się na tle granatowego prawie nieba. W bieli świeżego śniegu, w przejrzystości porannego powietrza, Rakaposhi wydawał się wyższy, nabierał himalajskiego wymiaru. W górze szalał wiatr, widziałam, jak zwiewał śnieg z grani, tworząc wokół szczytu chmurę. Urwiskami południowozachodniej grani raz za razem szły pyłówki. Ponieważ wszystkich ogarnął szał fotografowania, na śniadanie zebraliśmy się dopiero koło dziesiątej. Było już bardzo ciepło i z prawdziwą przyjemnością rozsiedliśmy się na kamieniach wokół kuchni. Czapaty miały dzisiaj wielkie powodzenie — odkryliśmy, że są doskonałe nie tylko z dżemem lub miodem, ale 42

także z żółtym serem. Na deser przyniosłam z kuchni kilka paczek herbatników. ?— Jakie plany, Ryśku — zapytałam — chyba jutro ruszamy? —

Załóżcie wreszcie te poręczówki — skrzywił się — wtedy my...

—

Patrzcie — Tadek gwałtownie poderwał się, chwytając leżący obok

aparat. — Avalanche! — krzyknął któryś z Pakistańczyków.

Uniosłam głowę — wysoko nad nami waliła się bariera seraków podszczytowego plateau. Ogromny obryw jeszcze trwał, a już z 1000 metrów niżej położonej górnej partii lodospadu wzbił się w górę śnieżny obłok. Patrzyłam zafascynowana. —

Ale pieprznęło — Krystyna wciąż jeszcze siedziała spokoj

nie, ale większość z nas już się zerwała. Tadek strzelał zdjęcia. —

Bloody hell! — Shera walczył z zablokowanym aparatem.

Mijały sekundy. Na lodospadzie coś się działo. Ogromny śnieżny jęzor na pozór powoli i bezgłośnie posuwał się w dół, | równocześnie między obydwoma graniami rosła i potężniała biało-szara chmura. Kłębiące się śnieżne masy z każdą chwilą zagarniały coraz to nowe partie terenu. Staliśmy w słońcu, wśród zieleni bazy, jeszcze ufni w nasze bezpieczeństwo, jeszcze czując się widzami w tym niecodziennym spektaklu. Jesteśmy przecież bardzo daleko! Chroni nas wysoka morena! Tak. Byliśmy daleko. Ale „to" zbliżało się do nas nieubłaganie i w moim mózgu odezwał się pierwszy sygnał alarmowy. Równocześnie usłyszałam głuchy trzask, który potem zamienił się w narastający z każdą chwilą łoskot. Uciekać! Instynkt samozachowawczy tłumiła jeszcze obawa, że jeśli teraz rzucę się do ucieczki, to stanę się celem żartów pozostałych. Nikt nie ruszał się z miejsca... Jeszcze czekaliśmy... Stałam nieruchomo, mając nieodparte wrażenie, że to wszystko jest jakimś potwornym sennym koszmarem. Huascaran * — tam było podobnie — toż nie wierzyli że lawina ich dosięgnie, potem było za późno na ucieczkę. Pierwsze drzewa na morenie znikały już w śnieżnej kurzawie, Cofaliśmy się powoli, któryś z Pakistańczyków rzucił krótkie: — Danger! Uciekać! Nie było już czasu do stracenia. Zaczęliśmy bezład-nie biec w kierunku wielkich want po drugiej stronie polany. Śnieżna ściana pędziła za

nami. Zza kamieni, które mijałam, * 31 maja 1970 r., ze szczytu Huascaran Norte (6655 m) w Andach Peru-wiańskich zeszła wielka lawina, która zasypała bazę wyprawy czechosło-wackiej. Wszyscy uczestnicy zginęli. 43

wyszedł nagle Jurek. Jego twara wyrażała bezgraniczne zdumienie — to, co zobaczył, po prostu wbiło go w ziemię. —

Spieprzaj, Jurek — krzyknęłam zwalniając — to słabo

wygląda. Do ostatniej chwili walczyłam, by nie poddać się panice. Jurek po prostu zniknął. Kątem oka zobaczyłam pędzącą wprost na mnie białą masę. Wokół tupot przebiegających. Na oślep rzuciłam się ku wielkim kamieniom. Wykorzystać wszystkie szanse... Momo zabiegł mi drogę, zderzyłam się z nim i razem potoczyliśmy się w skalne rumowisko. Na szukanie innej kryjówki nie było czasu. Unosząc głowę dostrzegłam jeszcze jak pobliskie drzewa znikają w pędzącej chmurze. Leżąc osłoniłam głowę rękoma. Potem... uderzenie podmuchu wcisnęło mnie w kamienie, wśród których leżałam. Stres był tak silny, że większość wrażeń zatarła się w mojej pamięci, pozostało tylko potworne zimno, pęd powietrza, huk i narastający ciężar śniegu, który pokrywał mnie z każdą chwilą grubszą warstwą. Z pewnością nie trwało to długo — coś kazało mi w pewnej chwili spróbować się podnieść i z trudem zrzucając z siebie śnieg dźwignęłam się na kolana. Wokół było zupełnie ciemno, a lodowy pył zawieszony w powietrzu utrudniał oddychanie. Zaczęłam kaszleć. —

Gdzie Momo? — nie było go widać, ale coś poruszyło się w śniegu

poniżej mnie. Gołymi rękami rozgrzebywałam zaspę — śnieg był ciężki, ubity pędem powietrza. —

All right? — krzyknęłam na widok leżącej postaci.

Momo zerwał się szybko i razem ruszyliśmy w kierunku naszej bazy. Wciąż panował półmrok... Wokół nas pojawili się nagle inni — Dok, Krystyna, Shera. Ich miejsce pod przewieszoną wantą było dużo lepsze od naszego, toteż ucierpieli znacznie mniej. —

Oni mnie tu zaciągnęli — powiedziała Kryśka. — Inaczej

zostałabym chyba na polanie. Widoczność poprawiała się z wolna, można było już dostrzec grubą warstwę śniegu pokrywającą wszystko dookoła oraz niewyraźne kształty zawalonych namiotów. Pojawili się inni i wkrótce byliśmy w komplecie. Prawdziwy cud, że obyło się bez poważniejszych obrażeń. Zaskoczenie było przecież zupełne. Nasze stroje nie pasowały do zimowej scenerii, jaka nagle zapanowała w bazie. Marzliśmy, stojąc bezradnie, głośno komentując tę niecodzienną przygodę. —

Zupełnie zgłupiałem — mówił Jurek — dobrze, że Anka

kazała mi się schować... Andrzeja lawina zaskoczyła w namiocie: —

Wybiegłem, słysząc wasze krzyki i... po prostu stałem. Za

mieniło mnie w prawdziwego bałwana. 44

—

A ja, moi drodzy, schowałem się za sosenkę — wybuch

śmiechu powitał powracającego Jacka. — Ale trochę mnie spo niewierało. Tadek patrzył na nas z dezaprobatą/

—

Mówiłem wam przecież, że to będzie tylko pył. Lawina

nie mogła przeskoczyć moreny. Byłem tu cały czas... Poprzez chmury śnieżnego pyłu zaczęło prześwitywać słońce. Od razu zrobiło się cieplej. Ze zdumieniem patrzyliśmy na żałosne resztki namiotów, pogięte maszty, podarte tropiki. Ocalał tylko namiot kuchni. Czekało nas dużo pracy, żeby bazę doprowadzić do porządku, ale nastroje były doskonałe. Czuło się odprężenie i radość. Jak po każdej sytuacji krytycznej, kiedy po prostu odkrywamy, że jednak dobrze jest żyć. Po południu wszystko wróciło do normy. Z dystansu kilku godzin żartowaliśmy już z niedawnej przygody. Shera — zagorzały zwolennik prowadzenia drogi lodospadem Biro — zbierał złośliwe gratulacje z okazji doskonałego wyboru drogi. W końcu, widząc jego przygnębienie, daliśmy mu spokój. Aż do późna w nocy rozmawialiśmy siedząc przy ogniu. Cza-cza co pewien czas przyciągał z pobliskiego lasu brzozowe polana, ognisko w końcu tak się rozpaliło, że trzeba było uciekać przed snopami iskier. Zbliżył nas wszystkich ten wieczór i gdy rozchodziliśmy się do namiotów, po raz pierwszy miałam wrażenie, że stanowimy całość, że zatarła się odrębność obu grup. Czy tylko na dzisiejszy wieczór? A może będzie już tak do końca? Tylko czas mógł dać odpowiedź na te pytania. *

* *

Obudziłam się w środku nocy. Było niepokojąco jasno — to księżyc stojący wprost nad bazą zalewał wszystko swoim światłem. Miarowo cykał ustawiony w tyle namiotu budzik. Trzecia. Zaczęłam się powoli ubierać, starając się nie obudzić K rystyny. Dzisiaj, razem ze Szwagrami, wznawialiśmy przerwaną załamaniem pogody akcję. Mieliśmy ambitne zadanie — torując i uzupełniając po drodze

poręczówki, dojść aż do pozostawionego w górze przez zespół Ryśka namiotu, który w naszym żargonie nazwany został z angielska „tent" (5350 m). Po naszych śladach mieli dzień później ruszyć Tadek, Rysiek i Shera, by od „tentu" przejąć prowadzenie. Wczoraj, siedząc u Ryśka w namiocie, wątpiłam trochę w nasze możliwości podejścia 1500 m po świeżym opadzie, ale Szwagry mnie zakrzyczały. Więcej optymizmu, pani Anno — powiedziałam więc sobie duchu. 45

Grafiki Ryśka przewidywały na następne dni wyjście większości uczestników. -— Czemu mnie pominąłeś — Krystyna była wyraźnie zdenerwowana — nie możesz wyłączać mnie z akcji... —

Jak chcesz, to możesz iść jutro lub pojutrze — Ryśkowi

było to chyba zupełnie obojętne. — Albo wyjdź dopiero razem z Jackiem. Krystyna żachnęła się na tę propozycję, Rysiek jednak nie chciał kontynuować tematu. —

Posłuchaj — powiedziałam, gdy szłyśmy do naszego namiotu. — Pójdę

jutro ze Szwagrami, a ty startuj pojutrze. Ja i tak muszę zejść do „jedynki", żeby zwolnić „tent" dla „wodzów" ?— spotkamy się więc i potem będziemy już chodzić razem. —

Łatwo ci mówić — odparła. — Widzisz — dodała po chwili tu nie

chodzi konkretnie o to, że nie ma mnie w grafiku, ale o formę załatwienia tej sprawy. „Możesz wyjść kiedy chcesz" — uważasz, że to jest w porządku?

Tak, ja też coraz wyraźniej dostrzegałam, że byłyśmy traktowane inaczej, niż reszta polskiej grupy. Rysiek niewiele się po nas spodziewał, nie miał chyba do nas zaufania. Ze smutkiem pomyślałam, że trudno nam będzie wywalczyć udział w prowadzeniu dalszej akcji... Gospodarowałam w przedsionku namiotu, szykując sobie śniadanie. Gdy byłam już gotowa zajrzałam do środka. Kryska nie spała. —

Powodzenia — powiedziała cicho -— sprawcie się dobrze.

Baza pogrążona była teraz w ciemności — dopiero wyżej, na stoku, widać było wyraźną granicę księżycowego światła i cienia. Nie czekając na Szwagrów — byłam pewna, że i tak mnie dogonią — powoli ruszyłam do góry. Było zimno i mimo sporego obciążenia szło się dobrze. Wkrótce byłam już na wysokości jęzora lawiny, która tak przestraszyła Sherę pierwszego dnia. Od starego, zbitego śniegu powiało chłodem. Teraz w lewo i prosto do góry — przy czołówce wyszukiwałam drogę wśród ruchomych piargów. W dole nad bazą błyszczały światełka czołówek Szwagrów. Przystanęłam — jedno zbliżało się szybko. —

Ale pędzisz, Anka — wysapał Jurek.

Ruszyliśmy dalej razem. Byliśmy już wysoko, gdy objęło nas światło księżyca. Równocześnie niebo na wschodzie zaczęło jaśnieć. Śnieg powyżej „szyjki" był twardy i w rakach podchodziło się wspaniale. —

Jak to dobrze, że nie ma torowania — myślałam. — Gdzie

Andrzej? 46

Zbocze pod nami aż do „szyjki" było doskonale widoczne, ale nigdzie go nie dostrzegłam.

—

Szwagier idzie wolniej — Jurek przystanął i też popa

trzył w dół. — Powiedział, że nie będzie się spieszył. Podchodziliśmy zakosami, wykręcając sobie nogi w kostkach. Wciąż było twardo, dopiero, gdy widzieliśmy już kolorowe namioty „jedynki", zaczęliśmy zapadać się coraz głębiej. —

Potoruję — Jurek wyrwał do przodu. Systematycznie

oddalał się ode mnie, mimo że śnieg sięgał mu powyżej kolan. ?— Ależ ma „parę" — pomyślałam. W obozie I byliśmy trochę po szóstej. Czekając na Andrzeja zabraliśmy się do porządków — kalenice namiotów ugięły się pod ciężarem zlodzonego śniegu, a płótno było maksymalnie naciągnięte. W środku, w namiotach, było też sporo śniegu. Andrzej doszedł zmęczony. —

Niepotrzebnie ubrałem się, cholera, w puchówkę kiedy

zakładałem raki. Lazłem w niej potem prawie cały czas... Strasz nie się zagrzałem. Pole nad „jedynką" było jeszcze w cieniu, ale wysoko na grani pojawiły się pierwsze odblaski wschodzącego słońca. To nas zmobilizowało i po dopakowaniu plecaków kolejno ruszyliśmy do góry. Torowanie wziął na siebie teraz Andrzej. Śniegu było tu znacznie więcej, miejscami, w linii spadku bocznych żlebów, powstały prawdziwe zaspy. Poręczówki były odcinkami powmarzane w lód — Andrzej wyrywał je z pasją i niezmordowanie prowadził. Automatycznie przesuwając petzla * podążałam za nim. Poręczówki to świetna rzecz w takim terenie pod warunkiem, że na danym odcinku liny idzie tylko jedna osoba. Inaczej drgania są zbyt duże i wypada się z rytmu. Czekałam właśnie aż Andrzej przepnie się na kolejną poręczówkę, gdy nagle zobaczyłam, że zaczyna rozgrzebywać zaspę pod skałką. Podeszłam do niego. —

Tyle tego śniegu napadało — powiedział — nie wiem czy

znajdę mój ładunek. Gdzieś go tu chyba zostawiłem... Pamiętam, że oparłem nosiłki o skałę. Stanęła mi przed oczyma perspektywa rozgrzebywania dziesiątek zasp na dalszej drodze. A poza tym — ładunek mógł polecieć z jedną z lawin, Andrzej nie przypiął go do liny. Ru-szyliśmy dalej. Za następną skałką zobaczyłam, jak Andrzej walczy, wyciągając coś z pod śniegu. Znalazłem! — zawołał tryumfalnie — zabiorę go następnym razem. To był już koniec poręczówek. Przed nami była teraz górna pnrlia lodowego pola, którą należało przeciąć ukośnym trawer* Petzl — przyrząd zaciskowy służący do wspinania. 47

sem. Zaczekaliśmy na Jurka, u którego w plecaku były liny poręczowe, i zaczęliśmy rozwijać jeden z „kłębów". Nie splątać 400-metrowego odcinka to naprawdę wielka sztuka. Andrzej dowiązał do siebie jeden z końców i ruszył do góry. Szedł na razie wzdłuż skał ograniczających pole, na trawers było jeszcze zbyt nisko. Chcieliśmy poprowadzić linę możliwie jak najwyżej, żeby lawiny, które na odcinku trawersu będą nam zagrażać, miały jak najmniejszą siłę. —? Nie ciągnij — Jurek nie mógł sobie poradzić z plątaniną liny, a Andrzej bezlitośnie wyrywał nam poręczówkę z rąk. — Nie ciągnij, do diabła. —

Andrzej! — krzyknęłam. — Zatrzymaj się.

Nie słyszał nas lub nie rozumiał.

—

Anka, idź za nim i powiedz mu, cholera, co tu jest —

Jurek był wyraźnie zdenerwowany — niech przestanie ciągnąć. Zaczęłam iść wzdłuż naprężonej jak drut liny. Nie mogąc z niej korzystać męczyłam się, zapadając się głęboko w miękkim śniegu. Do tego weszłam już w słońce — zrobiło się gorąco i mokro. Andrzej siedział wysoko na skałce. —

Co wy robicie, dajcie luz. Trzeba szybko iść do góry,

a wy trzymacie tę linę... I tak będziemy już robić trawers w słońcu. Nie było co mu tłumaczyć. Tymczasem na linie pojawił się luz, a potem... w dole zobaczyłam Jurka. Szedł z całą resztą liny, okropnie splątanej, był zmęczony i wściekły. Powiedzieli sobie parę ostrych słów, ale wiedziałam, że nie jest to poważna kłótnia. To tylko pośpiech i zmęczenie. Andrzej ruszył trawersem w kierunku niewielkiej skałki w połowie odległości do kuluaru. Było to jedyne miejsce, gdzie można było umocować poręczówkę. Na ostatnich metrach zabrakło mu liny i musiał stać w głębokim śniegu i gorącym, bezlitosnym słońcu. Czułam, że nas przeklina. Wreszcie lina została dowiązana i Andrzej dotarł do skałki. Usłyszałam dźwięk wbijanego haka i po chwili ruszył dalej. Z wolna podążałam za nim. Słońce paliło niemiłosiernie i ten trawers dał nam wszystkim strasznie w kość. Śnieg lepił się fatalnie do raków i chociaż nie było specjalnie stromo, to obsunięcia zdarzały się nam często. Od dobrej chwili widziałam Andrzeja siedzącego w cieniu pod skałką, gdzie zaczynały się poręczówki prowadzące do „tentu". Zazdrościłam mu tego cienia, wydawało mi się, że już się tam nie dowlokę. Wreszcie dotarłam do śnieżnej półki pod żółto-brązowym okapem. Na kilku wbitych tu hakach wisiał rozmaity sprzęt, do grubej „rynny" * umocowana była poręczówka. Usiadłam obok Andrzeja

* Rynna — rodzaj haka.

i jedyne, czego w tej chwili pragnęłam, to nie wychodzić już nigdy więcej na słońce. Że też mamy taką małą odporność na upał! Czekając na Jurka patrzyliśmy w dół na śnieżną „dechę" opadającą spod naszych nóg i na rozległe pola pod „jedynką". Niezmiernie powoli poruszały się tam maleńkie sylwetki. To Pakistańczycy szli z kolejnym transportem. — Zawsze wychodzą za późno i potem biorą w dupę od słońca —• powiedział Andrzej. Trzeba było w końcu ruszyć dalej. Ponieważ skończyło się poręczowanie Andrzej, który nie niósł już liny, dżentelmeńsko zaproponował, że weźmie mój plecak z żywnością. Ze wstydem przyznaję, że dałam mu go z przyjemnością. Szłam teraz pierwsza, przekopując się przez rozmiękłe śnieżne zaspy. Słońce paliło nadal, ale złapaliśmy trochę wiatru i to dodawało mi sił. Najtrudniej przychodziło mi wyrywać poręczówkę spod grubej warstwy śniegu. Teren był bardzo stromy, odcinkami wchodziło się na skałki. Wreszcie skończyły się liny podciągowe, na ostatnich metrach pod „tentem" przepięłam się na czerwoną linę asekuracyjną. Po chwili byłam przy namiocie. Pomarańczowa „Turnia" rzeczywiście ledwo mieściła się na platformie pod skałami. Do wbitych haków mocowała ją w kilku miejscach lina, ale teraz, po opadach, między skałę a namiot wbiło się tyle śniegu, że zwisała częściowo nad ekspozycję. Trzymając się poręczówki zaczęłam odkopywać zupełnie zasypane wejście. Rękaw namiotu okazał się niezawiązany — czyżby o tym zapomnieli? A może wiatr rozwiązał źle zawiązany węzeł? W każdym razie całe wnętrze namiotu pełne było śniegu. Chłopcy już podeszli i bez słowa patrzyli, jak wyrzucam z namiotu śnieg menażką. Potem sprężyli się, podali mi swoje plecaki i zaczęli

odrzucać śnieg z dachu. Musieli robić to bardzo delikatnie, materiał był napięty maksymalnie pod ciężarem śniegu i każde draśnięcie ostrzem czekana mogło spowodować rozdarcie. Była chyba dwunasta, gdy wszyscy znaleźliśmy się w namiocie. Było bardzo ciasno i trochę bolały nas głowy, ale nastroje mieliśmy doskonale. O trzynastej wywołaliśmy bazę: —

Źle założyliście poręczówki — usłyszeliśmy Ryśka — nie

mogą tak zostać. Mówiłem, żeby prowadzić linę pod skałkami... To nas. zaskoczyło. Wydawało nam się, że wszystko jest o.k. —

Ryśku! — oburzył się Andrzej. — Inaczej się po prostu nie da! Tak jak

zrobiliśmy jest optymalnie. Zobaczysz, jak tu przyjdziesz. —

Obserwowałem was z dołu razem z Tadkiem, obaj uważamy, że

poręczówki trzeba poprawić. Zrobicie to jutro, schodząc do „jedynki". Następnego dnia stawaliśmy się typową grupą transportową: mieliśmy zejść do obozu I po ładunki, podejść z nimi do „ten

tu" i... wrócić z powrotem do „jedynki". „Tent" musiał być wolny dla grupy

Ryśka podchodzącej wprost z bazy. Nie zachwycała nas ta perspektywa, ale mimo to reszta dnia upłynęła nam bardzo miło. Nawet gotowanie przychodziło mi dzisiaj łatwo. Pięćset metrów niżej, w „jedynce", gospodarowali Pakistańczycy. Wieczorem słuchaliśmy ich rozmowy z bazą i chociaż toczyła się w urdu to zrozumieliśmy, że jutro oni także transportują szpej do „tentu". Potem odezwała się z bazy Krystyna: miała zamiar wystartować jutro razem z „wodzami" chociaż nie czuła się jeszcze zupełnie dobrze. Wieczór był piękny, a gwiazdy, z każdą chwilą wyraźniejsze na ciemniejącym niebie, wydawały się dużo bliżej niż oglądane z bazy. Zrobiło się zimno, zamknęliśmy więc namiot i próbowaliśmy ułożyć się do snu. Było jednak diabelnie ciasno i w końcu Andrzej uratował sytuację, układając się „na waleta" w środku między mną a Jurkiem. *

* *

Szybko zsuwałam się po poręczówkach nie chcąc, by przegoniły mnie Szwagry. Opleciona wokół ramion lina wykręcała mi ręce, a rękawice mocno rozgrzewały się od tarcia o poręczówki. Kiedy z trawersu spojrzałam w dół, zobaczyłam ruszających z „jedynki" Pakistańczyków — drobne plamki powoli posuwały się wzdłuż skałek. Wkrótce kolejno mijałam się z nimi — szli pochyleni pod ciężarem plecaków. Mimo to uśmiechali się: — Anka, how are you — pytał każdy. W „jedynce" zastałam już grupę Ryśka. Krystyna też dochodziła i zanim przygotowałam sobie ładunek była przy nas. Widziałam, że jest zmęczona, ale uparła się towarzyszyć nam z transportem do „tentu". Chciała tylko przedtem odpocząć. Było mi zimno i nie bardzo chciałam dłużej czekać. Wpięłam się więc w poręczówkę i rozpoczęłam „pogoń" za Pakistańczykami. Pomogła mi ta

noc w „tencie" — byłam z pewnością lepiej od nich zaaklimatyzowana, toteż szłam dużo szybciej. Minęłam Hamdaniego, potem Zacheda — nie mieli pretensji, że ich wyprzedzam, pochłonięci byli swoim własnym wysiłkiem. Szczególnie Zached wyglądał na bardzo zmęczonego. Szłam teraz razem z Andrzejem, który zabrał sprzed trawersu swój szczęśliwie odnaleziony ładunek. To właśnie Andrzej zauważył wyczerpanie Zacheda. — On ledwo idzie — powiedział — ma chyba za ciężki plecak, zarżnie się chłopak. W „tencie" zastaliśmy Doka i Shamiego. Poczęstowali nas sokiem i ruszyli w dół, zwalniając miejsce dla nas i podchodzą50

cej z dołu Kryśki. Przysiedliśmy na maleńkiej platformie przed namiotem, ciesząc się, że transport już za nami. Z załamania zbocza wyłonił się Shera ze swoim ukochanym wielkim plecakiem. Za nim Jurek. Trzeba było się ruszyć — zostawiliśmy dla nich menażkę herbaty i kolejno zaczęliśmy schodzić. W połowie kuluaru pod „tentem" znowu mijałam się z Za-chedem. Ja już schodziłam, a on jeszcze ciągle szedł do góry. Sprawiał wrażenie wykończonego. Poruszał się straszliwie wolno, zaproponowałam mu więc, żeby wpiął ładunek do najbliższego haka i schodził. Pokręcił jednak przecząco głową — był bardzo ambitny i nie chciał okazać się słabszym od innych. Na trawersie, w ciężkim rozmiękłym śniegu, spotkałam idących do góry Ryśka i Tadka. Minęli mnie bez słowa. Wiedzieli oczywiście, że nie poprawiliśmy poręczówek, ale byli widocznie zbyt zmęczeni, żeby robić z tego sprawę. Zadowolona, że nam się „upiekło", popędziłam w dół. Mimo wstrętnie

klejącego się śniegu szybko dotarłam do „jedynki". Od wczoraj stały tu trzy namioty — ostatni został rozbity przez niefrasobliwych Pakistańczyków w miejscu, gdzie podejrzewaliśmy istnienie wielkiej szczeliny między skałą a śniegiem. Ponieważ spali w nim właśnie oni, postanowiliśmy poczekać spokojnie na wynik eksperymentu. Stojące w obozie od początku „Turnie" przedstawiały żałosny widok. Słońce wytopiło spod nich tyle śniegu, że spora część podłogi wisiała w powietrzu. Marudziłam tak długo, aż wreszcie namówiłam Szwagrów do przestawienia namiotów i poprawienia platform. Dzięki temu, że „Turnie" mają usztywniony szkielet udało się je po prostu opuścić na zbocze poniżej wraz z całą zawartością. Rąbanie nowych platform okazało się ogromną pracą. Zaczęła nam pomagać Krystyna i — o dziwo — Zached. Po dojściu do obozu wydawał się ledwo żywy, ale teraz rozkręcił się i wkrótce stał się duszą całego zespołu. Komenderował nami z komiczną powagą. — Wreszcie może się trochę wyżyć — myśleliśmy, ponieważ Zached, jako najmłodszy stopniem wojskowym Pakistańczyk, nie miał wśród swoich nic do powiedzenia. Gdy ponownie ustawiliśmy namioty miejsce obozu objął już cień. Pochowaliśmy się szybko do środka i we wszystkich namiotach rozpoczęło się wieczorne gotowanie. Następnego dnia ruszaliśmy wszyscy do góry, by iść w ślad za grupą Ryśka, korzystając z zakładanych przez nich poręczówek. Ta wielka, z rozmachem zaplanowana akcja, miała doprowadzić do założenia i wyposażenia obozu II, który, według planu, miał stanąć już na ostrzu naszej grani. Szwagry, jak zwykle, chcieli wystartować bardzo wcześnie. Najwyżej zastaniecie „wodzów" jeszcze w śpiworach — powiedziałam. — Przecież nie lubią wcześnie wstawać...

Ale tak naprawdę to obawiałam się czegoś innego: czy prowadząca trójka będzie w stanie założyć jutro obóz II? Czy nie napotkają dużych trudności, czy wystarczy lin poręczowych? Uruchomienie 8-osobowego zespołu transportowego przy nie rozeznanej drodze do grani wydawało mi się trochę ryzykowne. Przecież może się to skończyć totalnym „wycofem", a wtedy szkoda będzie czasu i sił. Czy nie lepiej najpierw założyć poręczówki a dopiero potem organizować transport? Podzieliłam się moimi obawami z Krystyną. —

Co się martwisz za leadera — powiedziała ironicznie.

I wtedy dopiero spojrzałam na tę sprawę inaczej: nie mam przecież żadnego wpływu na decyzje, nie ma tu mowy o wy-prawowej demokracji. Więc o co się do cholery martwię? Gadałyśmy jeszcze chwilę, aż wreszcie Andrzej zaczął się złościć, że nie dajemy mu spać. Umilkłyśmy — śpijcie, śpijcie chłopcy, jutro będzie ciężki dzień. *

* *

Niebo dopiero rozjaśniało się, gdy wpinałam petzla do pierwszej poręczówki nad obozem. Z góry wiatr zwiewał drobne kryształki lodu, poza tym było cicho i jakoś uroczyście. W prawie czarnych głębiach doliny czaiły się mgły. Powolny marsz wzdłuż linii poręczówek działał na mnie usypiająco mimo zimna jakie panowało. Wytrzeźwiałam dopiero wtedy, gdy przed trawersem dogoniła mnie Krystyna. —

Widziałaś kogoś powyżej „tentu"?

Pokręciłam głową. —

Albo ruszyli bardzo wcześnie — powiedziałam — albo...

są jeszcze w namiocie. Krystyna wpatrywała się uważnie w zbocze powyżej nas. —

Nie widzę żadnych śladów — stwierdziła.

Ruszyłyśmy dalej, poganiane coraz wyraźniejszym odblaskiem słońca na grani Secord Peak. Już było późno! W kuluarze przepinałam się właśnie na drugi podciąg i machinalnie spojrzałam w górę. Samotna sylwetka oderwała się od „tentu" i powoli zaczęła trawersować do żlebu z prawej strony skałek, osłaniających namiot. Podeszła Krystyna. •— Co oni wyprawiają... — powiedziała nawet nie tyle ze złością co ze smutkiem. — Nie mogli wyjść wcześniej? Przecież zaraz zrobi się tu prawdziwy kocioł. Za nami szli już pozostali — wyraźnie widać ich było na trawersie, zbliżali się szybko... A wyżej? Pierwszy (był to Tadek) zniknął za śnieżnym żebrem, w ślad za nim ruszyli Rysiek i Shera. W chwilę później byłyśmy już w „tencie". Czekałyśmy chwilę ale zaraz zrobiło się nam zimno, a poza 52

tym podeszli z dołu pozostali i brakowało dla wszystkich miejsca. Ruszyłyśmy więc dalej za niewidoczną już grupą Ryśka, prowadzone przez nowo założone poręczówki. Grzbiet żebra, na którym wkrótce się znalazłam, załapywał już pierwsze promienie słońca. Jaki kontrast z niebieskawym cieniem poprzednich godzin! Całe zbocze powyżej także oświetlało już słońce, tylko głęboko w kuluarach ukrywały się jeszcze resztki cienia. Patrzyłam w górę na lodowo-skalną ścianę, która wysoko, bardzo wysoko, przechodziła w niebo, (Gdzieś tam była nasza grań. Wiatr wywiewał zza niej strzępki mgły.

Na żeberku, kilkanaście metrów poniżej, pojawiła się Krystyna i Andrzej. Ruszyłam dalej.

Trochę wyżej, po przeejściu pasa

kruchych skałek, zobaczyłam grupę Ryśka. Nie posunęli się zbyt daleko: głęboki śnieg i trudności z biciem haków znacznie zwalniały ich tempo. Wysoko widziałam prowadzącego niezmordowanie Tadka, powoli zbliżającego się ku skałkom, niżej Rysiek walczył z kłębem poręczówki. Pozbawiona emocji, jaką daje jakiekolwiek prowadzenie, nawet w nietrudnym terenie, szłam za nimi zamknięta w kręgu własnych myśli i narastającego zmęczenia. Upał, ciężki plecak, rozmiękający śnieg i — niekończące się metry poręczówki. W czasie postoju, kiedy musieliśmy czekać na założenie kolejnych odcinków liny, ogarniała mnie coraz większa senność. Opierałam kask o strome zbocze przed sobą, oczy zamykały się same. A potem — znowu do góry... '. Pamiętam, siedzieliśmy w czwórkę: Kryśka, Andrzej, Jurek 1 ja pod skałką, która dawała odrobinę cienia. Była cudowna pogoda, jeden z najpiękniejszych dni wyprawy, a my nie widzieliśmy nic oprócz puszki soku i tej plamy cienia na śnie-gu. Wysoko Tadek forsował stromy kuluar prowadzący do grani, a nam trudno było znaleźć w sobie chęć do dalszej droi. Dopiero gdy nadeszli Dok i Hamdani — zrobiło się ciasno ruszyliśmy do góry. W połowie kuluaru Tadek umocował poręczówkę do wystających ze śniegu skalnych bloków, mających kształt otwartej dłoni. Kiedy tam doszłam, zauważyłam, że Shera wciąż tkwi w miejscu, gdzie widziałam go z pół godziny temu. A więc Kilów postój. Może napotkali trudności? Podszedł do mnie Jurek. — Żeby się nie zapchali — wysapał.

Czekaliśmy długo, niecierpliwie spoglądając w górę. Shera roś wołał do Ryśka i Tadka, widziałam, jak macha rękami, ale nie mogłam nic zrozumieć, bo wiatr porywał jego słowa. — Kłócą się, czy co? — zaniepokoił się Jurek. Krystyna i Andrzej, kilkanaście metrów pod nami, przy-siedli w śniegu. 53

—

Zróbmy platformę i siadajmy — zaproponowałam — to

może jeszcze potrwać... Z góry posypały się lodowe odłamki: to zjeżdżał we „francuzie" * Shera. Jego raki błyskały w słońcu. Potem, zza, przełamania, pojawił się Rysiek. —

Zostawcie ładunki i schodźcie — wołał.

Wracamy.

Wycofywali się. A więc się nie udało... — —

Co się stało? — spytał Jurek zjeżdżającego Ryśka. Stary, do grani jeszcze kawał. Wyleźliśmy na strome pole,

lód, nie ma jak asekurować. Tadek poszedł na całą „osiemdzie siątkę" i coś tam założył, ale dalej... Zabrakło nam jakieś 200 metrów liny. Jutro trzeba donieść z „jedynki" poręczówki i to dokończyć. —

To znaczy, schodzimy do „jedynki"? — upewnił się

jeszcze Jurek. —

Oczywiście — Tadek zatrzymał się w zjeździe parę

metrów nade mną. — Wy do „jedynki", my do „tentu".

Do pętli obejmującej skalne „palce" wpięliśmy plecaki. Byliśmy rozgoryczeni — tyle wysiłku, tyle tego targania worów i wszystko na nic. Popatrzyłam w dół — w zawrotnej głębi widać było linię naszych śladów, a kilkaset metrów niżej delikatną kreseczkę trawersu. Znów tam wracaliśmy, wracaliśmy z uczuciem porażki, wracaliśmy, by jutro zacząć od początku... Automatycznie oplotłam linę wokół ramion. Rozpoczęła się długa seria zjazdów... Ostatnia poręczówka nad „tentem" była zbyt naciągnięta i albo lina wyłamywała ręce albo trzeba było wejść na skałki. W „tencie" zauważyłam szykującego się do dalszego schodzenia Sherę. —

Czemu schodzisz — zdziwiłam się — nie idziesz jutro do

góry? —

Chcę być razem z moimi ludźmi — powiedział krótko. —

Są zmęczeni. Ostro, zdecydowanie ruszył w dół. —

Pokłóciliście się? — zapytałam.

Tadek wzruszył tylko ramionami: —

Jak nie chce, to nie — rzucił — damy sobie radę bez

niego. Śnieg lepił się potwornie do raków i schodziłam naprawdę wolno. Shera zdjął raki jeszcze w „tencie" i teraz mogłam mu tylko zazdrościć świetnego tempa. Dotarłam do „jedynki" jedna z ostatnich. —

Wiesz, co się stało? — powitała mnie Krystyna — Shera

* „Francuz" — sposób zjazdu na linie, polegający na specjalnym ople-ceniu liny wokół ciała.

zgubił śpiwór w czasie zejścia. Widocznie źle wpiął go w karabinek. Śpiwór poleciał mu prawie na sam dół, aż do „szyjki", a Shera uparł się, że go poszuka i wróci do nas. — To diabeł — powiedział z uznaniem Jurek. — Skąd on ma tyle sił? Ja już bym chyba zszedł do bazy. Reszta popołudnia upłynęła pod znakiem oczekiwania na nie-szczęsnego pechowca oraz na... Zacheda. O ile przez cały czas widzieliśmy głęboko w dole maleńką sylwetkę Shery, o tyle nieobecność Zacheda zaczęła nas w końcu niepokoić. Czuł się ostatnio nie najlepiej, chodził naprawdę wolno. A teraz... Może coŚ się stało? A może zszedł tylko do „tentu"? W niezawiązanych butach podeszłam kilkanaście metrów wzdłuż pierwszej poręczówki. Widoczność była stąd dość dobra i wkrótce wypatrzyłam pod skałkami powoli poruszającą się postać. A więc schodził. Wróciłam uspokojona, ale upłynęło pół godziny a Zacheda nie było nadal. Shera za to zbliżał się powoli, przystawał co chwila, widzieliśmy, że jest bardzo zmęczony. Było go nam naprawdę żal. Zacheda nie było w dalszym ciągu i zaczęliśmy się już szykować do akcji ratunkowej, gdy w końcu pojawił się. Niesłychanie powoli podszedł do namiotów i po prostu stanął bez słowa. —

Jak się czujesz? — spytał ktoś odruchowo.

—

I 'am fine — padła odpowiedź, która w połączeniu z jego wyglądem,

zabrzmiała co najmniej dziwnie. Nie chciał jeść ani nawet pić, wzrok miał trochę nieprzytomny i wszyscy byliśmy zdania, że powinien dzisiaj jeszcze zejść do bazy. —

Zarżnął się chłopak — martwił się Andrzej. — Za młody i za dużo nosił.

Musi odpocząć.

Zached apatycznie ruszył w dół zbocza. ?— Zjeżdżaj na dupie, będzie szybciej — radził mu po polsku Jurek. O dziwo, pomogło! Po chwili chłopak zaczął zsuwać się na siedzeniu. Szybko nabrał rozpędu. Wkrótce minął podchodzącego Sherę. Na ostatnich metrach pod obozem Shera stawał dosłownie co krok. —

Anka, rope, please — zawołał w końcu.

Myślałam, że żartuje, ale on się uparł i w końcu Jurek rzucił mu kawał poręczówki. Shera wydrapał się jakoś na platformę koło namiotu i ciężko usiadł. —

Bloody hell — wykrztusił.

Nie było tego wieczoru wesołogo nastroju w obozie. Zmęczenie i świadomość, że wróciliśmy prawie spod grani, podziałały przygnębiająco. Nawet piękne gwiazdy nie mogły poprawić nam humoru.

Obóz II (19-21 czerwca) Szwagry, jako amatorzy wczesnego wychodzenia, zaofiarowali się wczoraj, że wyruszą z „jedynki" nocą, aby donieść do „tentu" brakujące liny poręczowe.

Obudzili nas wychodząc. Była czwarta. Shera zabrał się do gotowania zupy mlecznej, a potem poszedł „poderwać" swoich. Koło szóstej z wolna ruszyliśmy do góry. Musiało być ciepło, bo śnieg nie był zmarznięty i zapadaliśmy się głęboko, tracąc siły na wygrzebywanie się z rozmiękłej papki. Dopiero wyżej, na trawersie, śnieg zrobił się twardy, a miejscami pokazał się lód. Powyżej „tentu" weszliśmy w słońce — idący przodem Shera zatrzymał się przy skałkach, zdjął plecak i energicznie zaczął ściągać gruby sweter. Nagle zaklął, zobaczyłam, jak Kryśka usiłuje złapać coś spadającego, a potem... kilka metrów ode mnie przeleciał koziołkując altimetr. Widziałam, że zniknął w kuluarze. Cholerna strata! Shera był niepocieszony. — Nie wiem, jak powiem o tym w klubie — wyznał. Za drugim razem droga wydała mi się znacznie krótsza. Już wkrótce urwiska Secord Peak były prawie na naszej wysokości. Jeszcze parę poręczówek i byliśmy przy pozostawionych poprzedniego dnia ładunkach. Pakistańczyków nie było widać w dole i Shera zaczął się martwić, że, być może, w ogóle nie wystartowali z „jedynki". Dostrzegał coraz bardziej różnicę klas między grupą polską a swoimi ludźmi i był pełen obaw co do ich udziału w dalszej akcji. Wiedział, że przypadnie im rola tragarzy, przeczuwał konflikty i nieporozumienia. Minęliśmy już miejsce, do którego dotarła wczoraj grupa Ryśka. Przypięte do haków wisiały tu nosiłki, zwój liny i namioty. Poręczówki prowadziły teraz prawie poziomo stromym lodowym polem, w górze widać było piętrzące się na grani turnie. Idąc trawersem unikaliśmy wspinania się na nie, ale wielka ekspozycja i bardzo twardy lód czyniły drogę nieprzyjemną. Lina niewiele pomagała i trzeba było poruszać się naprawdę ostrożnie. Zza grani wiatr wywiewał chmury, wydawały się pędzić tak blisko, że przyprawiały o zawrót głowy. Porę-

czówka szła teraz ostro do góry, z prawej strony niewyraźnie widać było w mgłach fantastycznie poszarpane lodowo-skalne uskoki. Jeszcze chwila i wiatr uderzył mnie w twarz — byłam na ostrzu północno-zachodniej grani. Wąska, wyrąbana w lodzie platforma z trudem mieściła kilka osób. Trochę wyżej Tadek i Rysiek zajęci byli wykuwaniem kolejnej półki. Wpięte do długiej pętli wisiały na zboczu plecaki i sprzęt. Było cholernie zimno. Z trudem zmobilizowałam się do zdjęcia plecaka i wyciągnięcia kurtki puchowej. — —

Powieś — Krystyna podała mi swój plecak. Wepnijcie się do jakiejś liny — powiedział Rysiek — luft jest

sakramencki. W dół, na stronę doliny Hunzy, opadała spod naszych nóg wspaniała ściana, przechodząca niżej w labirynt lodowych turni i ogromnych bezdennych szczelin. Wiało z tej czeluści grozą... Cofnęłam się w milczenu. Jakże krucha była ta grań, na której się znajdowałam. Tu, gdzie stałam, było trochę skały, ale dalej wielkie nawisy wywieszały się na kilkanaście metrów ponad pustkę północnej ściany. Patrzyłam przed siebie. Wszystko ginęło w mgłach i tylko miejscami przebijała przez nie delikatna koronka grani, która miała nas doprowadzić do szczytu. Była chyba nie do zdobycia! Z ciężkim sercem wzięłam się do kopania trzeciej platformy. Czekan z trudem nadgryzał lód, wkrótce dotarłam do skały. Przyszedł mi z pomocą Shera i podważony czekanami blok poleciał w przepaść. Od razu zrobiło się dużo miejsca. Jeszcze trochę „kosmetyki" i miejsce na namiot było gotowe. Tuż nad nami Krystyna i Szwagry rozstawiali już

„Turnię". Najgorzej poszło Ryśkowi — jego półka była tak wąska, że nie było mowy o postawieniu tam namiotu. Powyżej nas wznosił się na grani „żandarm" zbudowany z brązowych skalnych tafli. Tadek wyrąbał jedną z nich i ułożył na próbę na brzegu półki. Tak, to był pomysł! Andrzej wziął się na serio do „rozbiórki" grani i wkrótce brakująca część platformy została misternie nadbudowana. Rysiek wykazał tu znakomite zdolności murarskie. Już od dobrej chwili otaczały nas mgły, zaczął posypywać drobny śnieg. Pogoda psuła się wyraźnie. I wtedy okazało się, te mamy tylko dwa namioty — ten, który przyniósł Shera rozwijali właśnie Rysiek i Tadek, w drugim gospodarowały Szwagry i Krystyna. Słyszałam jej wesoły glos i brzękanie menażek i... krótko mówiąc, byłam wściekła. Co będzie, jeśli żaden z Pakistańczyków nie przyniesie namiotu? Trzeba będzie wtedy zejść do pozostawionych pod granią ładunków. Shera też był zły — dotąd jego ludzie nie dotarli do nas i martwił się pewnie o nich, a poza tym z pewnością czuł, że będzie musiał odesłać ich na dół. Miał pretensje do Ryśka, że w sytuacji, gdy 57

nie starcza dla wszystkich miejsca w obozie, bez dyskusji decyduje, że schodzą Pakistańczycy. Shera chciał dla swoich ludzi jak najlepiej i starał się zapewnić im prawidłową aklimatyzację, ale jego sugestia o zejściu kogoś z nas wywołała nieoczekiwany skutek. Rysiek podniósł głos, a Tadek zdenerwowany wybuchnął: —

O key, weź swoich ludzi i poręczuj z nimi grań, a ja

mogę zejść i zająć się noszeniem. Bardzo mi to odpowiada. Shera nie miał na to odpowiedzi. Nie zazdrościłam mu sytuacji — był

przecież kierownikiem tylko formalnie, nie mając oparcia w swoich ludziach był zdany na decyzje Ryśka i teraz gniewne słowa Tadka boleśnie mu to uprzytomniły. Wściekły zaczął szykować się do zejścia po trzeci namiot. Na szczęście zza przełamania zbocza ukazał się Dok. Nie miał namiotu, przyniósł zresztą w ogóle mało, ale z jego słów wynikało, że Hamdani zabrał spod grani oba namioty. Odetchnęłam z ulgą. Dok szybko pożegnał się i ruszył z powrotem. Do góry szli teraz już tylko Shami i Hamdani. Było jednak jasne, że dla obu nie będzie miejsca w obozie. —

Słuchaj — zwróciłam się do Shery — możemy nocować

w czwórkę. „Turnia" jest duża i jakoś się zmieścimy. Pojawił się zmęczony Hamdani. Zaczęłam rozbijać przyniesioną przez niego „Turnię", namordowałam się okropnie, bo szkielet tego namiotu montuje się od wewnątrz, a oni nie umieli mi pomóc. Dopiero po przyjściu Shamiego namiot był gotowy. Siedziałam w środku szczęśliwa, że nie muszę już trząść się z zimna na zewnątrz, a oni wrzucali do namiotu przyniesiony ekwipunek. Shera zdecydował, że Hamdani zejdzie dziś do „tentu" — chłopak przyjął to bez protestu. Przed odejściem wysypał z plecaka przyniesioną żywność — były to same smakołyki, potem wyciągnął menażkę, maszynkę i kartusze *, łyżki, świeczki i... radio. —

To dla Shamiego — wyjaśnił.

Dzięki Hamdaniemu nasz namiot był wspaniale zaopatrzony. Mieliśmy naprawdę wszystko. Zaczęłam gotować, bo byliśmy nieludzko głodni, ale wtedy zaczęły się kłopoty. Ludzie z innych namiotów, gorzej wyposażonych, zaczęli zgłaszać swoje braki i po prostu domagać się niektórych rzeczy. Najpierw Rysiek zrobił awanturę o łyżkę, potem trzeba było koniecznie dać maszynkę Krystynie. Jeszcze kubek dla Tadka, jeszcze menażka i herbata dla namiotu Ryśka...

—

Anka, daj im wszystko, poczekamy — Shera wściekły za

kopał się w śpiwór. * Kartusze — jednorazowe ładunki płynnego gazu (propan-butan), używane do maszynek gazowych. 58

Atmosfera tego wieczoru była nieznośna. Po raz pierwszy zagrały w nas wzajemne antypatie, drobne pretensje urosły do rangi problemów. Na zewnątrz wzmagał się wiatr, śnieg coraz grubszą warstwą pokrywał namioty, a niektórzy z nas zastanawiali się, jak potoczą się dalej losy wyprawy. *

* *

Następnego dnia pogoda nie dała nam szansy. Wiatr przewalał się przez grań, wyczuwało się drganie namiotów. Rysiek zarządził odwrót. Bez żalu opuszczaliśmy to wietrzne miejsce, o które tak długo walczyliśmy. Ale jak zawsze góry były silniejsze i kolejno ruszyliśmy w dół. — Umocujcie namioty — Tadek przed zejściem rzucił w naszą stronę kawał poręczówki. Stojące na samym ostrzu, słabo przytwierdzone do lodowego podłoża namioty wystawione były na całą siłę wiatru. Dopóki obciążaliśmy je siedząc wewnątrz — były bezpieczne. Czy utrzymają się jednak przez wiele godzin, kiedy nie będzie nas w obozie? Poza połączeniem namiotów liną umocowaną do skały nic więcej nie można było zrobić. Trzeba było zostawić wszystko na łaskę losu. Przysiadłam na skraju platformy zakładając raki. Było tak mało miejsca, że Shami, który nieostrożnie poruszył się wewnątrz namiotu, o mało mnie nie zepchnął. I pomyśleć, że właśnie obóz II chcieliśmy postawić w

doskonałym, wygodnym, bezpiecznym miejscu. Już gotowa, jeszcze przez chwilę stałam przy namiocie, wpatrując się w majaczący w mgłach zarys grani. Dziś wyglądało to znacznie lepiej, chociaż najbliższa nas grupa kilku turni była tak poszarpana, że o drodze ostrzem nie było co marzyć. Pozostawał eksponowany trawers po prawej stronie grani. Musiało puścić... Jeśli mieliśmy iść dalej... Śnieg sypał teraz mocniej i gdy spojrzałam w dół, nie zobaczyłam nic, oprócz niknącej w ruchomej bieli poręczówki. Wpięta w linę zanurzyłam się we mgłę. *

* *

Baza powitała nas zielenią. Szare do niedawna gałęzie brzóz rosnących wokół namiotów pokryły się zieloną mgłą drobnych listków. W porównaniu z pełnią zimy, jaka wypędziła nas z gór, ta wiosna w kilka godzin później wydawała się nieprawdopodobna. Momo z powagą wręczył nam listy, które z Polski poprzez Ambasadę, Pakistan Alpine Club i Gilgit dotarły aż do nas. Goniec przyniósł je właśnie dzisiaj rano. Siedzieliśmy na trawie koło kuchni grzejąc się w słońcu i zaglądając jeszcze 59

do listów, kiedy pojawiło się w bazie spore stado bydła. Zwierzęta pasły się na okolicznych zboczach, wychodząc całkiem wysoko, a teraz przyszły, znęcone nowym ujęciem wody, jakie wybudował Burkatt. —

Przychodzą już od kilku dni — wyjaśnił Momo.

Stadko zatrzymało się niezdecydowanie na środku polany. Rysiek wypatrzył byka i porwawszy czerwony śpiwór ruszył w jego kierunku. —

Zaraz wam pokażę corridę — wołał.

Zwierzaki patrzyły na jego manewry nieufnie i w końcu rzuciły się do ucieczki. —

Słaby z ciebie torreador — śmieliśmy się.

—

To raczej te byki do niczego — odciął się Rysiek.

Pod wieczór wypogodziło się prawie zupełnie i zaczęliśmy trochę żałować, że może zbyt pochopnie opuściliśmy grań. —

Można było zostać, cholera — Andrzej martwił się chyba

najbardziej z nas. — Ale teraz już koniec. Jak następnym ra zem wyjdę z bazy, to wracam już ze szczytem w kieszeni... Zaczęliśmy snuć plany i w wyobraźni zakładaliśmy już na grani następne obozy. To zadziwiające, jak szybko myślami wróciliśmy w góry, w ten obcy człowiekowi świat, który porzuciliśmy kilka godzin temu. Wciąż silna i coraz silniejsza była w nas chęć walki, a zejście do bazy tylko nam to uprzytomniło. Ta zawziętość była naszą największą silą. Przy kolacji, kiedy siedzieliśmy wszyscy przy ognisku, Shera zupełnie nas zaskoczył: —

Uratowaliśmy się z lawiny, założyliśmy obóz II, trzeba

to uczcić! — zawołał, unosząc w górę jakąś butelkę. Coś takiego! W Pakistanie, kraju absolutnej prohibicji... prawdziwa rewelacja! Wino, produkowane domowym sposobem w dolinie Hunzy, zwane tu potocznie Hunza-Water, przyniesione zostało z dołu przez naszego gońca razem z listami. O ile listy to był obowiązek, to co do Hunza-Water podejrzewaliśmy prywatną inicjatywę Momo lub... Shery. W każdym bądź razie propozycja oblania dotychczasowych sukcesów spotkała się z pełnym zrozumieniem. Tylko Saddyki przezornie wycofał się do namiotu. —

Generał nie jest zadowolony z naszych osiągnięć — Shera

smętnie pokiwał głową, rozlewając wino do kubków. — Właś nie dostałem depeszę: uważa, że akcja rozwija się za wolno — Shera z szelmowskim uśmiechem uniósł kubek. Rozśmieszyła nas ta wojskowa górska biurokracja. Wypiliśmy zdrowie generała, ciesząc się w duchu, że nie jesteśmy armią pakistańską, ktćra nawet w górach podlega generałom. Wino miało dziwny smak i było nadspodziewanie mocne. Tego nie doceniliśmy. Pakistańczycy rozpoczęli tańce przy ognisku, 60

po chwili dołączył do nich Tadek. Ze zdziwieniem patrzyłam na jego pląsy. Zawsze dotąd trzymał się na dystans, teraz wydawał mi się zupełnie inny, sympatycznie rozbawiony. — Tańczcie, tańczcie — namawiał nas co chwila. Poszliśmy za jego przykładem. Bawiliśmy się długo w nocy — honor nasz ocaliła pogoda, która następnego dnia była niewiele lepsza, i z czystym sumieniem mogliśmy pozostać w bazie.

Grań z bliska (22-27 czerwca) Siedziałam na ogromnym kamieniu i patrzyłam na naszą Górę. Wypiękniała po ostatnich opadach. Błyszczał w słońcu lód w kopule szczytowej, regularna piramida wyraźnie rysowała się na tle nieba. Jakże to jeszcze daleko! Zostaliśmy w bazie w trójkę: Rysiek, Shera i ja. Reszta powróciła już do góry — Tadek i Szwagry podeszli dzisiaj do „tentu", Krystyna, Jacek i czwórka Pakistańczyków osiągnęli obóz I. Z nami byli jeszcze Momo i Saddyki, ale

obaj wyraźnie stracili zapał do akcji górskiej i zaliczyliśmy ich do „towarzystwa bazowego". Nasza trójka miała jutro wyruszyć do „tentu", następnego dnia osiągnąć obóz II, potem — przejąć prowadzenie na grani. Cieszyła mnie ta perspektywa — możliwość pójścia do przodu, udział w tworzeniu naszej drogi, wreszcie wspinanie, a nie ten ogłupiający transport szpeja, który jest wprawdzie w górach wysokich koniecznością, ale który wykonywany stale zamienia alpinistę w tragarza. Pamiętam — rozmawiałam kiedyś o tym z Ryśkiem: —

Akcja nie polega tylko na poręczowaniu — mówił — no

szenie też jest ważne... Wszystko jedno co robisz na wyprawie. Oczywiście, — dodał — pierwszeństwo ataku ma zespół idący z przodu, ale wejść mogą wszyscy. Już wtedy nie chciał zrozumieć, że to nie chodzi wcale o wejście na szczyt. Do szczytu było jeszcze tak daleko... Chodziło o partnerstwo, o docenianie naszych umiejętności. O trzynastej zgłosili się chłopcy z „tentu" i Krystyna z „jedynki". Chwilę trwały ustalenia akcji na dzień następny, potem Shera dorwał się do radiotelefonu i rozpoczął długą dyskusję z Hamdanim. Mikrofon przejął znów Rysiek: —

Zmieniłem zdanie co do jutrzejszego dnia — powiedział.

— Niech Jacek zaczeka na nas w „tencie", Anka pójdzie tylko do „jedynki". Nie będę się z babą wspinał... Nie słuchałam już dalszej rozmowy — to wystarczyło. Trzeba było długich miesięcy przygotowań wyprawy i prawie trzech tygodni akcji górskiej, by Rysiek jasno sformułował swój stosunek do nas, dotąd ukrywany za ogólnikowymi stwierdzeniami.

Myślę, że miał prawo uczynić to prywatnie, jeśli takie było jego wewnętrzne przekonanie. Myślę też, że nie miał takiego prawa jako kierownik, który z nami na tę wyprawę pojechał. Ale wobec tego my miałyśmy prawo wywalczyć swoją szansę na szczyt. Niewielkie tu miałyśmy możliwości, na nikogo nie mogłyśmy liczyć. Pozostawało zachować upór i wiarę w solidarność naszego zespołu. Shera domyślił się o co chodzi (czyżby rozumiał już po polsku?) i zaczął mnie uspokajać. To mnie dopiero rozzłościło: — Chciałabym pracować na tej górze tak ciężko, jak tylko mogę — powiedziałam mu — ale skoro nikt nie chce mojej pracy, to trudno. Dłużyło się to popołudnie w bazie. Słuchałam trochę Vivaldiego, potem Shera przyniósł kasetę z piękną muzyką indyjską. Na niebie pojawiły się gwiazdy. Zasypiałam myśląc o grani, której jeszcze nie znaliśmy. *

* *

Shera wyprzedził mnie już na pierwszym podejściu powyżej bazy. Szedł wspaniale i nawet nie próbowałam dotrzymać mu kroku. Potem, już koło śniegu, minął mnie Rysiek. Szłam sobie powoli dalej, nie było we mnie żadnych ambicji, gdyż na dojście do „jedynki" i tak była masa czasu. Wzdłuż poręczówek nad obozem I przesuwały się drobne sylwetki — to grupa z „jedynki", korzystając z porannego chłodu, transportowała ładunki do „tentu". Shera i Rysiek byli już w obozie, a mnie nie chciało się skończyć śnieżne pole, którym podchodziłam. Szłam zresztą specjalnie wolno, bo czułam się trochę jak piąte koło u wozu. Wczoraj co prawda Rysiek zaproponował, że mogę zrobić transport do „tentu" i wrócić, ale wylazła ze mnie wtedy egoistka

i odpowiedziałam mu ostro, że jeżeli nie nadaję się jego zdaniem do wspinania, to nie będę także robić z siebie supertra-garza, i że zaniosę szpej tylko do „jedynki". Zanim dotarłam do namiotów, Rysiek wystartował już do góry, obawiając się dalszej drogi w słońcu. Shera natomiast nie spieszył się, zaczekał na mnie, zrobiliśmy coś do picia i dopiero potem zaczął szykować się do drogi. — Pospiesz się — poganiałam go — chcesz iść w największy upał? W południe ruch na poręczówkach zamarł. Nawet Saddyki, który wyruszył z bazy bardzo późno, dowlókł się już do obozu. Upał był straszliwy. 63

—

Rano było cholernie zimno — mówiła Krystyna — szliśmy

cały czas w anorakach *. Leżałyśmy w namiocie, karrimaty położyłyśmy na dachu, żeby było chociaż trochę cienia, bo słońce przebijało się z łatwością przez grubą tkaninę. —

Wiesz — powiedziała Kryśka — Jacek tak się wczoraj przejął, że

dziś wystartował jeszcze w nocy. Tadek i Szwagry spali w najlepsze, kiedy przyszedł do „tentu". Urządził im pobudkę. —

Dzięki temu pewnie wcześnie wstali — uśmiechnęłam się (oj,

znów ta złośliwość!). — Żeby tylko obóz II był w porządku. —

Jest do wyniesienia sporo rzeczy — Kryśka była dobrze

zorientowana w sytuacji. ?— Trzeba tylko przypilnować Pakistańczyków, aby nie nosili więcej w górę tych swoich konserw. W „tencie" jest ich już cały worek. —

Po co oni to noszą? — powiedziałam.

—

Chyba z przyzwyczajenia. Przecież nikt z nas tego nie je, a oni też

wolą nasze żarcie. Kilka dni temu Shami (ten zawsze kucharzył u Pakistańczyków) zabrał się do gotowania obiadu z tych konserw. Mając już ustalone zdanie co do smaku pakistańskich specjałów, obserwowaliśmy ich z ciekawością. Zaczęli jeść z wielkim apetytem, ale po paru łyżkach mieli dosyć. Chwilę posiedzieli nad menażką, wreszcie poddał się ostatni i obiad rzucony z rozmachem poleciał w dół. —

To już po prostu klęska narodowa — powiedział Andrzej.

Po południu, kiedy upał trochę zelżał i zaczęliśmy przygotowywać na jutro ładunki, Zached zdecydował się wrócić do bazy. Widocznie poprzednio nie była to chwilowa niedyspozycja, bo teraz, mimo odpoczynku w bazie, czuł się znowu źle. Jego organizm po prostu nie znosił wysokości i nie było na to żadnej rady. —

Mam stanowczo za mały plecak — Krystyna bezradnie patrzyła

na stos rzeczy, które powinna zabrać. — Mogę albo wziąć śpiwór, albo ten cholerny namiot. Nie wiem co za sens jest zwijać go jutro rano i targać do góry. —

Oni na górze lepiej wiedzą, co im jest potrzebne — tłumaczyłam

— widocznie nie mają namiotów, a zresztą... licho wie — może chcą założyć od razu „trójkę" i „czwórkę" bez schodzenia na dół. W końcu Saddyki, który — o dziwo — wybierał się jutro do „dwójki" razem z nami, zgodził się wziąć śpiwór Krystyny. —

Przynajmniej będzie z niego jakiś pożytek — mruknęła.

* Anorak — skafander przeciwwiatrowy. 64

Ugotowałyśmy wspaniałą kolację, a potem, leżąc już w śpiworach, wdałyśmy się w dłuższą dyskusję, którą przerwała dopiero uwaga Doka, że jest już naprawdę późno. *

* *

Ze zwinięciem namiotu poczekałyśmy na słońce. Ruszyłyśmy przez to późno i głęboki śnieg, w którym wczorajsze ślady chłopaków były tylko lekko zaznaczoną linią, doprowadzał nas do rozpaczy. —

Tak się zakopałam, że już chyba w ogóle tu zostanę —

powiedziała w pewnym momencie Kryśka. W kominach przecinających ścianę, pod którą szłyśmy, piętrzyły się fantastyczne, lodowe kaskady, wisiały ogromne sople. Wewnątrz z szumem płynęła woda. Woda była wszędzie... —

Jak to się trzyma? — myślałam, zaglądając w wielkie za

cięcie ze śnieżno-lodowym okapem. W chwilę później, kiedy przepinałam się na następną linę, cała ta masa runęła w dół, pokrywając moje ślady rumowiskiem lodowych odłamków. A więc i tu było niebezpiecznie... Odcinek pod „tentem" zmienił się zupełnie: powyłaziły skałki i pojawił się szary lód. Dobrze, że poręczówki założone zostały jeszcze wtedy, kiedy w kuluarze był śnieg. Teraz byłoby znacznie trudniej. Posiedziałyśmy chwilę przy „tencie", czekając na idącego zia nami Doka. —

Popatrz, idzie jak maszyna — powiedziała Kryśka. — Za

łożę się, że prawie nic nie niesie. Dok rzeczywiście nie lubił nosić. Chodził chętnie i szybko ale jego ładunki były przeważnie symboliczne. Dok zadowolony rozsiadł się na śnieżnej półeczce.

—

Saddyki zawrócił spod trawersu — wybuchnął śmiechem i dodał

coś w urdu — raki mu spadały czy coś takiego... — —

Miał twój śpiwór — przypomniałam sobie. Cholera, że też musiał się rozkraczyć. — Kryśka była załamana.

— Słuchaj — zwróciła się do Doka — nie wiesz co on zrobił z ładunkiem? Śpiwór Kryśki wziął podobno Hamdani. —- Idę do góry — zdecydowała Kryśka — nie będę się teraz martwić o śpiwór. Zaraz ponad „tentem" ogarnęły nas mgły, zaczął nawet posypywać śnieg, ale mimo to szliśmy dalej. Od strony Nanga Par-bat napływały ciemne chmurzyska i załamanie pogody wydawało się być kwestią godzin. Obóz II powitał nas pustką. Na-mioty były już przysypane cienką warstwą śniegu, ale ślady na trawersie były wyraźnie widoczne. Mimo mgieł widziałam

dziś po raz pierwszy z bliska naszą grań. Poza pierwszą grupą turni przechodziła ona w wielkie plateau z niesamowitymi nawisami na stronę doliny Hunzy. Śnieg plateau przecięty był równą linią śladów, które wyżej zanikały w skałach, jakimi obrywała się grań Nun's Head. Gdzieś tam walczyli nasi chłopcy... Uskok wyglądał trudno, jedyną szansą przejścia był kuluar z prawej strony. Dalsza część drogi, widziana w dużym skrócie, była nieczytelna, a grań szczytowa Nun's Head, ozdobiona piękną koronką nawisów, wygięta w łuk ponad zerwą północnej ściany, nie rokowała wielu szans przejścia. Nun's Head — wybitna kulminacja północno-zachodniej grani, główna niewiadoma naszej drogi! Poza nią leżało wielkie, niewidoczne stąd plateau

podszczytowe, otwierające drogę do wierzchołka. Tam nasze szanse byłyby już duże. Ale czy uda się nam przedostać poza Nun's Head? Co kryje się poza ostrą linią jej grani — może skalne urwisko, może poszarpana lodowa grań, może obryw seraków? Nasilał się wiatr i Pakistańczycy, którzy przyszli niedawno, zbierali się do odejścia. W milczeniu wyładowali plecaki. —

Zaczekajcie, zaraz będzie herbata — zawołała z wnętrza

namiotu Krysia. Wypili po parę łyków. — Weather no good — rzucił któryś z nich. —

Tragarze wracają na dół — powiedział Shami. W jego

głosie była ironia i nuta żalu, że nie ma dziś dla nich miejsca w obozie. Leżałyśmy w namiocie, słuchając delikatnego szumu osypującego się po ściankach śniegu. —

Ktoś schodzi — powiedziała w pewnym momencie

Krystyna, wyglądając przez okienko z tyłu namiotu. — Wraca ją — dodała po chwili — widzę następnych. Zaczęła topić śnieg na herbatę, a ja, patrząc na zamgloną teraz grań, czekałam aż pierwszy z wracających ukaże się na trawersie. —

Długo ich nie ma — myślałam — a wydawało się, że

byli zupełnie blisko. Wreszcie zza załamania zbocza ukazała się samotna sylwetka. Nie musiało być łatwo, bo idący zbliżał się wolno, chwilami niknął mi zresztą z oczu. Gdy był już blisko zauważyłam, że porusza się niepewnie, wydawało mi się, że chwilami się zatacza. —

To Shera — powiedziała Kryśka — czemu wraca sam,

może coś się stało?

Kilkanaście metrów przed obozem idący obsunął się i zatrzymała go dopiero naprężona poręczówka. Z wysiłkiem podchodził do góry.

—

Co się stało? — zapytałam, gdy ciężko dysząc stanął przy namiocie.

—

Jestem cholernie zmęczony — niezgrabnie usiadł na plątaninie lin,

mocujących namioty. Na jego czole zobaczyłam ślady krwi. —

Miałeś wypadek? — spytałam. — Chyba poleciał — zwróciłam się do

Kryski — trzeba się nim zająć. Shera wczołgał się do naszego namiotu. Zaczęłam zmywać mu z twarzy krew, a on opowiedział nam co się wydarzyło: —

To było rano, przyszliśmy z „tentu", Tadek, Andrzej i Jurek już ruszyli,

widzieliśmy ich, jak poręczują początek trawersu. Mieliśmy iść za nimi i ładunkami. Wyciągnąłem z plecaka zwinięty śpiwór, mieliśmy przecież nocować w „dwójce", więc nie było sensu go nosić. Nagle, nie wiem w jaki sposób wypadł mi z rąk. Miałem jeszcze nadzieję, że Rysiek go złapie, ale nie zdążył, więc skoczyłem, jedną ręką łapiąc poręczówkę a drugą jakoś udało mi się chwycić zgubę. W locie zawadziłem głową o krawędź platformy namiotu Ryśka. Zamroczyło mnie, Jacek błyskawicznie wpiął mnie w linę, bo byłem bez asekuracji, ale śpiwora już nie puściłem. — —

Wariacie, mogłeś się przecież zabić

powiedziałam.

Jacek uznał, że przecięcie nie jest duże. Nie chciałem zostać w obozie i

ruszyłem razem z nimi. Ale czułem się słabo i denerwowało mnie, że rana wciąż krwawi. Na zewnątrz usłyszałam kroki i ktoś, przechodząc obok, gwałtownie szarpnął naszym namiotem. To przyszli Rysiek i Jacek.

— —

Wracacie wszyscy? Tak, Tadek i Szwagry założyli poręczówki aż do następnego uskoku

grani. Zostawiliśmy tam ładunki, ale na obóz to jeszcze za nisko. Może uda się go założyć już poza Nun's Head. —

Jak wygląda droga? — Krystyna podała chłopakom kubki z herbatą.

—

Te turnie — Rysiek wskazał ręką początek grani — jest ich właściwie

cztery — obchodzi się trawersem. Są trudne miejsca i dużo luftu, ale wszędzie chłopcy pozakładali poręczówki- i jest zupełnie bezpiecznie. Potem . wychodzi się na plateau i po śniegu podchodzi się pod uskok. —

Pod koniec jest lód — dodał Jacek. — Tadkowi, jak zakładał

poręczówki, skończyła się tam łina pod skałkami. Stał na przednich zębach raków i krzyczał, żeby dali mu luz, a Szwagry... chyba coś się im tam splątało... Musieli w końcu przeciąć linę, żeby dać mu tych parę metrów. Wrócili Tadek i Szwagry. Byli zmęczeni i bardzo głodni. | — Zaczyna się wspinanie, baby — mówił Andrzej między

kolejnymi łykami zupy. — Dalej grań wygląda ostro, ale powinno

puścić. Byle wyleźć na Nun's Head. Potem jeszcze jeden obóz i — szczyt. Było wiele optymizmu w jego słowach, optymizmu, wypływającego z wiary w swoje siły. I nagle ta niedostępna grań, owiana dotąd mitem trudności, wydała mi się zwykłym górskim problemem na miarę naszych możliwości. Jeżeli nawet ją (grań) osiągniemy, w jaki sposób zespół — będzie mógł żyć i poruszać się wzdłuż tej lodowej krawędzi * — zastanawiał się George Band patrząc ze szczytu Secord Peak na leżącą u jego stóp północno-zachodnią grań. A my zamieszkaliśmy na niej. Poruszaliśmy się bezpiecznie wzdłuż jej ostrza. Niczym były wprawdzie nasze siły wobec potęgi Góry, ale osiągnęliśmy już sporo i oczywiście chcieliśmy osiągnąć jeszcze więcej. *

* *

Obudził mnie szron spadający z dachu wprost na mój śpiwór. — Piękna pogoda, wstawajcie — Shera otworzył okienko i zabrał się do fotografowania. Namiot po jego stronie oświetlony był już słońcem, na kalenicy lód szybko zamieniał się w duże krople wody. Wyjrzałam — rzeczywiście, takiej pogody chyba jeszcze nie mieliśmy! Słońce, zawieszone nad daleką grupą Shispare rzucało pomarańczowy odblask na zerwy północnej ściany, oświetlało fantastyczną linię nawisów, podczas gdy reszta grani pogrążona była w niebieskawych cieniach. Spoza Nun's Head wyłaniała się prawie regularna skalna piramida — słońce nie oświetlało jej i wydawała się przez to jeszcze odleglejsza. To właśnie był szczyt! Widziałam go stąd po raz pierwszy. Tadek i Andrzej, już gotowi, ostrożnie przeszli koło naszego namiotu, wpięli się w

poręczówkę i powoli ruszyli naprzód. Zniknęli już za skalną krawędzią, gdy ich śladami pospieszył Jurek. Jeszcze wczoraj, kiedy pogoda z godziny na godzinę stawała się gorsza, Rysiek zdecydował, że jeśli załamanie pogody będzie krótkotrwałe, cały zespół z obozu II wyruszy granią w celu założenia „trójki". Tadek i Szwagry, jako pierwszy zespół, mieli dalej zakładać poręczówki i wyszukać miejsce na obóz, reszta stawała się grupą transportową. W przypadku, gdy „trójka" zostałaby założona, zostawali w niej na noc wszyscy „panowie", zaś co do „bab" — to miałyśmy wynieść ładunki tylko do pierwszego uskoku grani i wracać. W nowo założonym obozie nie było dla nas miejsca. * George Band, „Road to Rakaposhi".

— —

Oj, ta męska solidarność — jęknęłam. I tak dobrze, że traktują nas lepiej niż Pakistańczyków — tylko

tyle powiedziała Kryśka, kiedy Rysiek zawiadomił ją o swoich planach. Była już chyba ósma, kiedy po zjedzeniu przygotowanego przez Sherę śniadania (oczywiście mleko i corn-flakes'y) mogliśmy wreszcie ruszyć. Rysiek i Jacek grzebali się jeszcze w swoim namiocie. —

Wyjdziemy później — powiedzieli.

Szłam za Krystyną przepinając się z liny na linę. Pierwszy odcinek nad obozem był dość łatwy, potem teren stawał się bardziej skalny i trzeba było trochę się powspinać. Trawersy kuluarów, eksponowane żebra, rudo-brązowy granit i woda spływająca po skałach. Poręczówka za poręczówką. Pamiętam — jakoś źle przymierzyłam się do skalnego

trawersu, wylazłam za wysoko i stałam potem bezradna: napięta lina ciągnęła mnie na dół, ciężki plecak ograniczał swobodę ruchów. —

Złaź, idiotko — udzielałam sobie mądrych rad, ale zejście

było naprawdę trudne. Zastał mnie na tych medytacjach Shera i z niepokojem przyglądał się moim „popisom". Na szczęście wszystko skończyło się dobrze. Teren stopniowo stawał się śnieżny, jeszcze parę lin, trochę zejścia, stromy lodowy trawers i — już było plateau. Usiedliśmy przy końcu poręczówek, umocowanych do kilku śrub i próbowaliśmy zrobić coś do picia ze śnieżnej papki i soku w puszce. —

Trzeba postawić tu trasery * — powiedziałam. — Jak

spadnie śnieg, to sam diabeł nie znajdzie tych poręczówek i bę dzie się łoiło ** bez asekuracji. Trudno było zmobilizować się do dalszej drogi. Słońce stało już wysoko, śnieg był miękki i nasiąknięty wodą, a plateau przypominało olbrzymią patelnię. —

Pójdę już — podniosłam się w końcu — dogonicie mnie.

...Liczyłam do pięćdziesięciu i pochylając się na czekanie z trudem łapałam oddech. Było prawie płasko, a ja — ledwo się wlokłam. Skróciłam etapy do 40, potem do 30 kroków, ale było mi tak samo ciężko. Potem zrobiło się stromej, jeszcze chwila, i zaczęły się poręczówki prowadzące do skałek uskoku. Odpoczywając popatrzyłam w górę — w kuluarze, mniej więcej w jednej trzeciej jego wysokości, zobaczyłam Jurka. Nie poruszał się, chyba odpoczywał; Andrzeja i Tadka nie było już widać. Z poręczówką szło się o wiele lepiej, a zresztą zaczął się lód i po prostu trzeba było wziąć się w garść. Na ostatnim od-

* Trasery — tyczki z przymocowanym kawałkiem kolorowego materiału, służące do wyznaczania trasy. ** Łoić — w żargonie alpinistycznym wspinać się.

cinku lina biegła ukośnie i czułam się trochę niepewnie w twardym lodzie, w który zęby moich „tiroli" * wchodziły tylko minimalnie. Nie uśmiechało mi się wahadło ** z ciężkim plecakiem. Pod skałami nie było wiele miejsca. Wisiały tu przyniesione wczoraj ładunki i spory kłąb poplątanej poręczówki. Widziałam podchodzącą w dole Kryśkę: jej raki, zupełnie tępe, nie trzymały w lodzie i musiała poruszać się bardzo ostrożnie. Przepięłam się na następną linę i trawersem pod skałkami dotarłam do stromego kuluaru. Prowadził chyba aż do grani, ale z dołu widać było tylko jego pierwszą najbardziej stromą część, zamkniętą skalnym progiem. Tam właśnie biedził się teraz Jurek. Patrzyłam na jego ruchy, były dziwnie powolne, często odpoczywał... Nad jego głową kołysała się luźno zwisająca lina.

—

Mamy tu prusikować ***, czy jak? — przemknęło mi przez

myśl. Jurek znów się poruszył i w dół posypały się skalne odłamki. Zaczęłam się wspinać — było cholernie stromo i nie można było iść, korzystając tylko z poręczówki. Ostrożnie wyszukiwałam chwyty w kruszyźnie... Trochę wyżej zatrzymała mnie spora przewieszka — nie znalazłam innej metody, jak po chamsku wciągnąć się po linie. Zazwyczaj jestem w tym bardzo dobra, ale z takim obciążeniem to było naprawdę trudne. Dotarłam do Jurka. — —

Co jest, źle się czujesz? Nie, czuję się dobrze — powiedział powoli — tylko okropnie się

męczę. Ciągle muszę odpoczywać... .— Może masz za ciężko — stałam w stromym lodzie i było mi cholernie niewygodnie. — Zostaw jedną linę, odpocznij tu, a potem chodź za mną. Zobaczę, gdzie jest Tadek i Andrzej — zapytam, jak u nich z linami. Ruszyłam dalej wybijając rakami stopnie. Trochę wyżej wlazłam w kruche skałki. Posypały się kamienie. —

Uważaj! — krzyknęłam do Jurka.

Do grani było już zepełnie blisko — stromy śnieg wyprowadził mnie wprost na małą przełączkę pod przewieszoną czerwonawą turnią. Dalej ostrze grani było niewidoczne, ze swegot miejsca dostrzegłam tylko bardzo strome śnieżno-skalne zbocze. Wysoko nade mną wspinał się Andrzej. —

Hej! — krzyknęłam — czy potrzebne wam liny? — Nie

obejrzał się nawet — musiał być dalej, niż mi się wydawało. Była trzecia. Uznałam, że z czystym sumieniem mogę tu zo-

* Tirole — typ raków. ** Wahadło — obsunięcie przy korzystaniu z poręczówki idącej ukośnie, *** Prusikowanie — technika wspinania się po linie za pomocą węzłów łub przyrządów zaciskowych.

stawić ładunek i schodzić. Załadowałam przyniesione żarcie do pokrowca od namiotu i przymocowałam go pętlą do haka. Drganie poręczówki świadczyło, że ktoś podchodził z dołu. Jurek? Zza śnieżnej grańki ukazała się Krystyna. Była zdyszana: —

Shera dostał kamieniem, ma kłopoty z ręką, trudno mu

się wspinać — wyrzuciła z siebie. Popatrzyłam w dół — Shera podchodził używając tylko jednej ręki, druga zwisała bezwładnie. A więc kamienie poruszone przeze mnie ominęły Jurka, którego ostrzegłam, i uderzyły znajdującego się dużo niżej Sherę. Jakże mogłam być tak nieostrożna, wspinać się w kruszyźnie kuluaru, nie mając pewności, że w dole, pode mną, nie ma nikogo, narażonego na nieuchronny o tej porze dnia „ostrzał". Tylko cud sprawił, że wypadek nie był poważniejszy — Shera nie nosił przecież kasku. —

I'am sorry — zwróciłam się do niego, pomagając zdjąć mu plecak.

—

Drobiazg — nic się nie stało — odpowiedział. Ostrożnie poruszył

ręką. Anorak na ramieniu przecięty był jak nożem. —

Mogę iść dalej — uprzedził moje pytanie. — Ty musisz już

wracać, potem będzie za późno... Z dołu podchodził Jurek. —

Wiesz, on jest jakiś niewyraźny, pójdę z nim razem —

Krystyna zdecydowanym ruchem założyła plecak. To mnie zaskoczyło. Jurek był zmęczony, szedł dziś na pewno wolno, ale nic nie wskazywało na to, że jego stan jest niepokojący. —

Stara, to nie ma sensu — usiłowałam jej wyperswadować

niefortunny moim zdaniem pomysł. — Wiesz, że nie ma dla nas miejsca w „trójce". Chcesz potem wracać po nocy? Za nami idą jeszcze do góry Rysiek i Jacek, Jurek będzie szedł razem z Sherą, nic mu przecież nie grozi. —

Już się zdecydowałam i nie zmienię postanowienia — Kryska nie

patrzyła na mnie — możesz schodzić, ja idę do góry. Co jeszcze mogłam jej powiedzieć? Że też jestem zmęczona i że wolałabym schodzić z nią razem, tak jak to było postanowione? Że lękiem napawa mnie samotny powrót? Że nie chciałabym żebyśmy się rozdzielały? Że ona w obozie III będzie być może intruzem? Odwróciłam się w milczeniu. Poręczówka niknęła w gardzieli kuluaru. Wpięłam się w nią i ruszyłam w dół... Zjeżdżając z przewieszki usłyszałam w dole głosy — to podchodzili Rysiek i Jacek. Zatrzymałam się, żeby ich przepuścić, bałam się, że znów polecą kamienie i że to znów będzie moja' wina. Czekałam chwilę, a oni, trochę niżej, też chyba czekali, bo kiedy ostrożnie wyjrzałam, stali nieruchomo z opuszczonymi głowami. Zobaczyli mnie.

—

Zjeżdżaj! — w głosie Ryśka była wściekłość. Rzucił niezłą

wiązankę. Zmroziło mnie — to ja tu czekam, żeby bezpiecznie szli do góry, a on... takie chamstwo! Wychodzi w południe, bierze w tyłek, a potem wścieka się bez powodu. Można się chyba opanować. Odetchnęłam dopiero na plateau. Było już chłodno i szło mi się bardzo dobrze. Wkrótce samotność zaczęła sprawiać mi nawet przyjemność. To zdumiewające, jak szybko człowiek dorasta do pewnych sytuacji. Po pewnym czasie zobaczyłam namioty „dwójki", kręcili się przy nich Pakistańczycy. Zauważyli mnie i coś wołali, ale nie mogłam ich zrozumieć. Szybko byłam przy nich. Miłe powitanie: herbata i kawał ciasta, pozwoliły mi zapomnieć o niemiłych chwilach dzisiejszego dnia. Noc była diabelnie zimna, a wiatr tak szarpał namiotem, że ze strachem myślałam, iż lada chwila polecę w dół. Wczoraj do późna czekałam na Krystynę, byłam pewna, że mimo wszystko wróci. Sprawę wyjaśniła dopiero wieczorna łączność: zostawała w „trójce", chłopcy zgodzili się ją przenocować. —

Przyjdę jutro razem z Pakistańczykami — powiedziałam.

Następnego dnia Krystyna opowiedziała mi o swojej drodze do obozu III: Relacja Krystyny —

Zrobiło się zimno, wiał wiatr, a my szliśmy strasznie wol

no. Shera dawał sobie jakoś radę, ale Jurek — słuchaj, co on wyprawiał z ładunkiem — parę razy wyciągał linę z plecaka, wieszał przy haku i ruszał dalej, a potem... wracał i zabierał ją z powrotem. Cholernie mu zależało, żeby ją donieść do obozu. Wyszliśmy wreszcie na śnieg — to była chyba linia nawisów... Poręczówki się skończyły i prowadziły nas dalej wyraźne ślady Andrzeja i Tadka. Dotarliśmy do nich, gdy kopali platformę. Wiało strasznie i wtedy okazało się, że dobrze, że przyszłam, bo miałam namiot — bardzo się przydał, bo drugi mieli Rysiek i Jacek, a oni doszli bardzo późno, już o zmierzchu. * —

* * Anka, are you raedy? — rzucone przez Hamdaniego pytanie

przerwało moje rozmyślania przy porannym mleku z krakersami. Wyjrzałam — ależ pogoda — ani jednej chmurki! Shami i Dok zakładali właśnie raki, Hamdani, już gotowy, kończył pakować plecak. —

Zaraz, zaraz — krzyknęłam zdumiona, że ci, którzy nigdy dotąd

nie mogli zebrać się na czas, są dziś wzorem punktual-

ności i wprost tryskają energią. Im wyżej położony jest obóz, tym na ogół trudniej wygrzebać się rano, a ci... przecież to dopiero wpół do siódmej. Zaczęłam się nerwowo pakować, śniadanie diabli wzięli.

—

Nie spiesz się, my poczekamy — powiedział Hamdani na

moją uwagę, że mogą już iść, a ja ich potem dogonię. Dopiero dużo później Dok opowiedział mi, że mieli stracha przed drogą do „trójki". — Nie mogliśmy spać — mówił — widzieliśmy ciebie jak schodzisz i baliśmy się, że będziemy mieli tam trudności. Dlatego zerwaliśmy się wcześnie — chcieliśmy iść razem z tobą. Nie powiedzieli mi tego jednak wtedy, gdy ruszaliśmy. Mimo to, wiedząc, jak małe jest ich obycie z trudniejszym terenem, postanowiłam obserwować, jak dają sobie radę. Było jeszcze chłodno, śnieg trzymał świetnie, wszystko było mocno zmrożone i nie odczuwało się prawie kruszyzny. Co pewien czas zatrzymywałam się przy hakach mocujących poręczówkę, czekając na Pakistańczyków. Szło im nieźle, zwłaszcza Dok poruszał się z kocią zręcznością. Tylko Hamdani trochę marudził na skalnych odcinkach. Skończyliśmy trawers i weszliśmy w słońce plateau. Nie było Jeszcze upału i siedząc wygodnie na plecakach mogliśmy ocenić, jak wiele daje wczesne wychodzenie z obozu. Ruszyliśmy w końcu dalej — "szłam teraz szybciej, chcąc przejść kuluar zanim wejdą w niego Pakistańczycy. Pod skałkami poręczówka przymarzła do lodu. —

Musiał być cholerny mróz — myślałam odrywając ją od

podłoża. Słońce dopiero zaglądało w kuluar i lód był bardzo twardy. Z trudem wbijając przednie zęby raków posuwałam się w górę. Nad przewieszką — znowu to chamskie wciąganie się po linie — przystanęłam, bo z góry posypały się lodowe odłamki. To zjeżdżał Shera. Przezornie schowałam się pod skałki.

—

Jak twoja ręka — zapytałam, gdy zatrzymał się koło

mnie. Z trudem minęliśmy się na poręczówce. — O key, schodzę do początku skałek po ładunek. —

Uważaj ?— krzyknęłam za nim — twoi chłopcy podchodzą

kuluarem, nie pozabijaj ich. Szybko byłam w miejscu, gdzie wczoraj zostawiłam ładunek. Nie było go jednak, widocznie wziął go rano ktoś z nocujących w „trójce". Idąc trawersem poniżej ostrza grani zobaczyłam wysoko, na granicy skałek i śniegu, podchodzącą Krystynę. Postanowiłam ją dogonić, ale było to nierealne, dzielił nas spory kawał grani. Wkrótce straciłam ją z oczu. Poręczówki biegły teraz wprost do góry do skalnego cypla i wyprowadzały na

małą przełączkę. Stąd dalsza droga wiodła samym ostrzem. Szło się na granicy skał i śniegu, z lewej strony wywieszały się na stronę doliny

Hunzy wielkie dachy nawisów. Stopniowo stawały się one coraz potężniejsze, a linia śladów z wolna na nie wkraczała. Minęłam umocowany do skałek koniec poręczówek i szłam, mechanicznie stawiając nogi w głębokie ślady poprzedników. Jedna kulminacja grani, potem druga, wreszcie — pomarańczowy dach „Turni" na szczycie kolejnego wzniesienia. Powoli podchodząc (ostatnie metry jak zwykle najtrudniejsze) widziałam Krystynę i Jacka siedzących przed namiotem. Potem pojawił się Tadek i wziął mnie na cel swoim teleobiektywem. Za nimi stali z plecakami Rysiek i Andrzej. Zezłościło mnie, że wszyscy mnie widzą, patrzą na mnie jak na ciekawy okaz, a nikt nie krzyknie głupiego „cześć". Jesteśmy jednak przywiązani do takich nic nie znaczących gestów i słów. A może tylko ja? Pocieszyła mnie dopiero herbata, jaką mnie poczęstowali. Rysiek, Tadek i Andrzej ruszali właśnie na rekonesans dalszej drogi. Grań nie wyglądała stąd trudno, ale widziałam na nosiłkach Andrzeja dwa kłęby poręczówki — a więc przewidywali dalsze poręczowanie. — Wrócimy za jakieś dwie, trzy godziny — powiedział Rysiek. — Właściwie nie ma dla ciebie i Kryśki miejsca w obozie. Chyba że rozstawicie trzeci namiot, który jutro rano się zwinie. Będzie potrzebny wyżej. Siedzieliśmy w trójkę — Kryśka, Shera i ja w nowo postawionym namiocie. Pakistańczycy byli już w drodze powrotnej do „dwójki" a my, na wyrąbanej w śniegu i lodzie nawisu platformie, postawiliśmy pomarańczową „Turnię" i schowaliśmy się do środka. Obóz III, położony na krótkim, połogim odcinku, będącym pierwszym wybitniejszym wzniesieniem grani Nun's Head, był podobnie jak „dwójka" bardzo eksponowany. Stał na gigantycznym

nawisie, parę metrów poniżej namiotów skałki wyznaczały granicę, poza którą było już tylko powietrze, bardzo dużo powietrza... Mimo że był położony tylko 300 metrów wyżej, panorama była w porównaniu z „dwójką" znacznie rozleglejsza. Grań pierwszych zdobywców była teraz już na naszej wysokości, mogliśmy podziwiać lodowe zerwy, opadające z niej w stronę lodowca Biro. Wprawdzie Monk's Head (Głowa Mnicha) wciąż jeszcze górowała nad nami, ale ponad jej granią po raz pierwszy widzieliśmy wspaniałą Nanga Parbat, zwróconą ku nam flanką Rakhiot. W południowym słońcu wyglądała łagodnie i zachęcająco, aż trudno mi było uwierzyć, że jest to właśnie jedna z bardziej niebezpiecznych gór Himalajów. Jurek i Jacek zajmowali namiot stojący bezpośrednio nad naszą „Turnią".

—

Macie coś do żarcia? — zapytali. — U nas prawie nic nie

ma. Podałam im konserwę i jakieś zupy. —

U nas jest niewiele — zobaczcie u „wodzów". Może mają

mleko? Jurek ostrożnie (był tylko w wewnętrznych butkach) przeszedł parę kroków do ostatniego namiotu. —

Są konserwy, całkiem sporo, trochę zup i butany. O —

i szynka! Ale mleka nie ma, herbaty też nie. Jedzenia w ogóle było mało. Stanowczo zbyt mało, aby obóz III stał się na dłużej naszą bazą. —

Lada chwila wrócą chłopcy z rekonesansu — myślałam. — Jeśli

grań okaże się trudna i wymagać będzie żmudnej pracy, zakładania poręczówek... Konieczne będą kolejne transporty z dołu. Czy uda się do tego namówić Pakistańczyków? Shera ma wśród nich wielki autorytet, ale Shami i Dok coraz częściej sarkają. Dziś na przykład po dojściu do „trójki" z niechęcią rzucili plecaki, a Shami nie ukrywał swych pretensji: —

Nie jestem porterem — powiedział.

Tak czy inaczej — rozważałam — zejść w dół musi także ktoś z nas. Trzeba przecież dopilnować trochę Pakistańczyków, a poza tym... ośmioosobowy zespół nie jest potrzebny do pracy na grani. Już czułam, że wybór padnie na Kryśkę i na mnie. No dobrze, a jeśli grań będzie stosunkowo łatwa? Jeśli stanie się cud i Nun's Head podda się bez walki? Gdzieś poza nią założony zostanie obóz IV. Otworzy się wtedy droga do wierzchołka. Dla kogo? Dla jednego czy dwóch zespołów? Na pewno nie dla wszystkich z obozu III. Prawie na pewno nie dla nas... Wrócili chłopcy. Andrzej przyszedł do naszego namiotu. —

Nie jest źle — powiedział — założyliśmy parę poręczówek,

jakieś 300 metrów. Najpierw trawers grani, potem jest takie miejsce, gdzie schodzi się po skalnych taflach na przełączkę. Dalej grań się rozszerza. Chyba aż do szczytu Nun's Head nie będzie specjalnych trudności... Za to dalej, Tadek mówi, że może być lód. Potrzebne będą śruby. —

To co, jutro zakładacie „czwórkę" — powiedziała smętnie znad

menażki Krystyna — nie ma to jak być we właściwym obozie.. Andrzej się zjeżył: —

Co ty mówisz — napadł na Krystynę — że niby odpowiednio się

ustawiam? Po prostu robię to, co każe Rysiek. Nie ma tu żadnych obozów — wściekły zabierał się do wyjścia. —

Po prostu tego nie widzisz — powiedziała Krystyna. — Nie

widzisz, bo ciebie to nie dotyczy. Od dwóch dni nie mieliśmy łączności z bazą. Leżała głęboko pod nami. Za dnia widać było kolorowe plamki namiotów, wie-

czorem zapalało się ognisko. Ale baza była dla nas absolutnie nieosiągalna. Wywoływaliśmy ją wielokrotnie, ale radiotelefony, których jak na ironię mieliśmy aż trzy, uparcie milczały. Shera, który zaistniałą sytuacją martwił się najbardziej, już od pół godziny, nie dając za wygraną, uparcie wzywał bazę. —

Spróbujmy na drugim kanale — powiedziała nagle Kryśka — może im

się tam w bazie coś przełączyło... —

...Więc postanowiłem, że jutro do bazy schodzą Anka, Krystyna i ty

Jurku — poznałyśmy głos Ryśka. — To konieczne, inaczej Pakistańczycy się zbuntują. Poza tym trzeba wynieść naprawdę dużo. Przede wszystkim dobre żarcie. I śruby — to bardzo ważne, mogą być potrzebne wyżej. My jutro idziemy dalej. To wszystko. Jesteś bliżej, to przekaż to babom. I jeszcze jedno

— jutro do godziny siódmej ma być zwinięty ich namiot. —• Dobrze, Rysiu — usłyszałyśmy spokojny głos Jurka. —

To oni... — Krystyna była tak oburzona, że aż trudno jej

było mówić — rozmawiają sobie po cichu, ustalają wszystko między sobą a potem — „przekaż to babom". Czy nie można tego powiedzieć wprost? Przyjść do nas i porozmawiać? Krystyna przywiązuje dużą wagę do sposobu załatwiania sprawy, do formy, w jakiej dana rzecz jest podana. A poza tym ta nagła „zsyłka" była dla niej zupełnym zaskoczeniem. Cholernie ambitna, uparta w dążeniu do celu, Krystyna przez cały czas walczyła o każde wyjście, o każdą noc w wyższym obozie. Fakt, że teraz kiedy wyprawa wkraczała w decydującą fazę, ona ma schodzić do bazy, był dla niej prawdziwą klęską. Nie umiała ukryć swojej rozpaczy. Zdumiał mnie fakt, że decyzja Ryśka nie wywarła na mnie żadnego wrażenia. Może dlatego, że jej się spodziewałam? Poza tym — już wcześniej jasnym stało się dla mnie, że nie mamy szans na udział w pierwszych atakach. Wiedziałam, że nikt nie jest zainteresowany naszym wejściem. Po prostu — tak było i na nic zdałyby się protesty czy kurczowe czepianie się obozu III. Czułam się świetnie i wiedziałam, że stać mnie na jeszcze wiele zejść i podejść. Zejdziemy, jeśli trzeba. Zejdziemy i wrócimy tu za trzy dni, by wywalczyć szczyt dla siebie. —

Słuchaj, powiedziałam do Krystyny — wejdziemy na tę górę, obiecuję

ci to, wejdziemy, żebyśmy miały siedzieć tu. do zimy. —

Nie żartuj — powiedziała smutno — żeby wejść, potrzebujesz dobrej

pogody, takiej, jak teraz. Myślisz, że tak będzie zawsze? Shera, zdezorientowany, przysłuchiwał się naszej rozmowie. Szybko wprowadziłyśmy go w sprawę.

—

Ja także zejdę — oświadczył niespodziewanie. — Muszo

dopilnować moich ludzi. Zależy mi, żeby weszli, a jeśli nie będzie mnie z nimi na dole, to może nie zmobilizują się do wyjścia. —

To nie ma sensu — tłumaczyłam — musisz iść z Tadkiem

i Ryśkiem. Masz cholernie duże szanse wejść na szczyt i mu sisz to wykorzystać. Tego nie wolno ci stracić. Wydawało mi się, że do tego momentu Shera nie zdawał sobie sprawy, że my obydwie naprawdę chcemy wejść na szczyt. Dopiero rozpacz Kryśki go przekonała. Spoważniał. Przestał namawiać nas, abyśmy w bazie wypiły za jego zdrowie butelkę wina. —

Startujcie zaraz następnego dnia — mówił. — To będzie

ciężko, ale jesteście w stanie to zrobić... Idźcie maksymalnie szybko. Moi ludzie będą szli za wami... Pogoda powinna się jeszcze utrzymać. Na niebie pojawił się księżyc. Oświetlił daleką Nanga Parbat, potem i my znaleźliśmy się w jego zimnym blasku. W namiocie było zupełnie jasno i trudno było mi zasnąć, zwłaszcza, że moje myśli, na przekór temu, że jutro miałam schodzić do bazy, biegły dalej granią, aż poza tajemniczą Nun's Head. s .

Tajemnica Nun's Head (28-29 czerwca) Schodziłyśmy w dół... Szybko mijały kolejne poręczówki, szybko traciłyśmy wysokość. Każda chwila zbliżała nas teraz do bazy. Coraz wyżej wznosił się nad nami szczyt — cel naszych marzeń. Grań za nami skrywała się w mgłach. Chmury ogarniały Rakaposhi, uderzył wiatr; przywiał z góry drobne lodowe igiełki. Na kamieniach powyżej bazy powitało nas słońce. Szłam powoli, zmęczona tym 2,5-kilometrowym zejściem. Była we mnie ziwierzęca chęć machnięcia ręką na Górę i pozostania w bazie, ale była też świadomość, że każda godzina spędzona na dole zmniejsza moje szanse na szczyt. Po pięciodniowym pobycie w górach zejście na kilkanaście godzin do bazy było tylko dekoncentracją, nie odpoczynkiem. Na dekoncentrację nie mogłyśmy sobie jednak pozwolić. Wyraźnie psuła się pogoda. Od tylu dni Rakaposhi tak hojnie darzył nas słońcem — kiedyś jednak musiało tego słońca zabraknąć... Obserwowałam pole ponad „jedynką", ale nigdzie nie widziałam Jurka. Miał wyruszyć z „trójki" zaraz za nami. Może coś się stało? A może jednak został w obozie III? —

Na pewno — twierdziła Krystyna. — Jestem pewna, że

Rysiek dał się przebłagać. Grunt, że my zeszłyśmy. Pakistańczycy porozkładali się na trawie koło kuchni. Ci, którzy zeszli dzisiaj z „dwójki" byli zmęczeni, ale bardziej niż zmęczenie widać było na ich twarzach, że mają wszystkiego dość. ' —- Jakie są wasze plany — zapytałam — wychodzicie jutro? Shami pokręcił głową: —

Chyba odpoczniemy ze dwa dni. I tak w górach nie ma

pogody... Rzeczywiście, mgły wisiały nisko i wyglądało na to, że wyżej sypie śnieg.

—? Shera mówił, żebyście startowali już jutro. Zależy mu na tym. A poza tym — wy też chyba chcecie wejść na szczyt? Trzeba się spieszyć — Krystyna usiłowała dodać im ducha. —

Shera! — machnął ręką Dok — Shera jest teraz wysoko

Wróciłam do namiotu, niosąc pęk śrub i trochę żywności. —

Weź jeszcze kartusze — Krystyna podała mi kilka ładun

ków butanowych — ja wezmę dwa akumulatory, te na górze pewnie już całkiem siadły... W sumie plecaki zrobiły się ciężkie — po 20 kg jak nic — stwierdziłam. —

Że też my nigdy nie możemy wyjść na lekko — złościła

się Kryska. — To żarcie jest stanowczo za ciężkie. Było już późne popołudnie i na bazę nasunął się cień. —

To co, jutro wychodzimy — to było raczej stwierdzenie

niż pytanie. Krystyna powiedziała to zwyczajnie, ale wiedzia łam, że przywiązuje do swych słów dużą wagę. —

Tak — powiedziałam — jutro idziemy do „tentu".

Nie było żadnych emocji, po prostu teraz, kiedy wszystko praktycznie zależało od nas, ogarnął mnie spokój. Nie myśl, że jest to wyjście na szczyt — mówiłam sobie — po prostu wychodzimy. Dojdziemy, dokąd się uda. —

Siódma! — Krystyna poderwała się gwałtownie. — Czas

na łączność. Może wreszcie się odezwą... Pobiegłyśmy na polanę. Momo akurat montował antenę. Kryska wzięła z jego rąk radiotelefon:

—

Obóz III, obóz IV, odezwijcie się. Odbiór.

W napięciu wsłuchiwałam się w szum radiotelefonu. Nic więcej nie było słychać. Krystyna uparcie wywoływała... — Chłopaki, odezwijcie się do cholery — mówiła. Coś zachrobotało. —

Stań gdzie indziej, ruszaj anteną — gorączkowo radziłam.

Fala uciekała i znów słychać było tylko szum. Pakistańczycy otoczyli nas w milczeniu. Też słuchali. —

Wejdź na skałę! Podnieś radiotelefon nad głowę — teraz

komenderował Momo. Znów ich słyszeliśmy. Dało się już rozróżnić słowa. Poznałam głos Andrzeja: —

...mamy obóz IV, mamy obóz IV, wysokość 6500 m, są w nim Rysiek,

Tadek, Shera... My wróciliśmy do „trójki"... jutro idziemy dalej... — —

Jaki teren?! — krzyknęła Krystyna. ... Trawers Nun's Head w lodzie... długa poręczówka. Potem zjazd

przez szczelinę. Z powrotem trzeba prusikować. Potrzebne wam będą pętle. Wyżej wygląda dobrze, jutro... — głos zanikł w narastającej fali trzasków. Mają obóz IV! Założyli go, mimo marnej pogody! To było naprawdę wspaniałe. 79 —

Jutro pewnie założą „piątkę", pojutrze powinni atakować

— Krystyna była jeszcze pod wrażeniem rozmowy. — Żęby tylko końcówka grani nie była zbyt trudna...

Wiadomość o założeniu „czwórki" podziałała dopingująco na Pakistańczyków. Zaczęli się gwałtownie pakować.

—

Jutro idziemy do „jedynki" — powiedział Shami.

Mimo że siedziałam teraz w bazie i czułam się trochę jak kibic, to jednak ogromnie cieszyło mnie założenie „czwórki". Cóż, że nie brałam w tym udziału. Nie miałam może osobistej satysfakcji, ale wyprawa, do której należałam, przełamała kolejną barierę, gdzieś poza Nun's Head stanął następny obóz. I to było teraz najważniejsze. . Później Szwagry opowiedzieli mi o tym dniu: Relacja Szwagrów —

Miałem schodzić zaraz za wami — mówił Jurek. — Byłem zły, ale

ostatnio rzeczywiście chodziłem wolno, więc nie protestowałem. Na szczęście włączył się Andrzej: —

Cóż to, Rysiu — powiedział — partnera mi zsyłasz z babami? Z kim się

będę wspinał? Jerzy też musi wejść na szczyt. Rysiek zastanowił się, chyba zapytał o zdanie Tadka. —

Dobra, niech Jurek zostanie. Będą dwie trójki. Jak starczy

żarcia dla pięciu to i dla sześciu. Odetchnąłem z ulgą. —

Pogoda nie była dobra, zwłaszcza rano — ciągnął Andrzej.

—

Trochę padało i wiał wiatr, zdecydowaliśmy jednak, że

idziemy do góry. Poganiała nas po prostu mała ilość jedzenia —

nie mogliśmy pozwolić sobie na przeczekiwanie... Shera zaraz

po waszym zejściu zabrał się do zwijania namiotu. Pomogliśmy mu, a potem, kiedy wszyscy byli już gotowi, kolejno ruszyliś my granią. Zabraliśmy poręczówki, wyposażenie dla obozu IV i trochę żarcia. Początek drogi znaliśmy z rekonesansu. Dalej — było dość łatwo, nie trzeba było poręczować, grań rozszerzała się, stawała się śnieżna. Poprzez nawiewane

od doliny Hunzy mgły widzieliśmy przed sobą wierzchołek Nun's Head. Spod szczytowej grani opadało strome, lodowe zbocze. Wreszcie dotarliśmy na przełączkę pod nim. Mieliśmy teraz do wyboru — albo wprost do grani i łoić potem ostrzem, albo — z prawej strony narzucała się możliwość ukośnego trawersu. Wciąż nie wiedzieliśmy, co jest dalej. Wejście na szczyt Nun's Head mogło pociągnąć za sobą konieczność dużego obniżenia, nie mówiąc już o trudnościach na grani. Zdecydowaliśmy, że spróbujemy trawersować... Tadek umocował poręczówkę do skałek na przełączce i ruszył w górę stromym lodem. Wkręcił śrubę, potem drugą, mocując do nich linę. Z góry dobiegł dźwięk wbijanego haka. Ruszyliś 80

my powoli, Tadka nie było już widać... Rysiek zatrzymał się na krawędzi zbocza nad nimi: — Hej — krzyknął do nas — wykręćcie śruby, będą potrzebne dalej. Musimy założyć tu zjazd. Z miejsca, gdzie stał Rysiek, widać było doskonale dalszą drogę: trawers bardzo stromego zbocza i obryw nad wielką szczeliną. Tam właśnie Tadek zakładał zjazd. W dole pod nami leżało śnieżne plateau, przechodzące wyżej w szeroki grzbiet grani. Kolejno zjechaliśmy przez obryw, było prawie pionowo, zwłaszcza pod koniec. Rysiek i Tadek poszli już dalej, ruszyliśmy więc ich śladami. Gdy doszliśmy do nich stali na wielkim, idealnie płaskim tarasie. — Rozbijamy obóz — powiedzieli. Rozstawiliśmy namiot i Rysiek, Tadek i Shera już tam zostali, a my i Jacek powoli poszliśmy z powrotem. Umówiliśmy się, że oni jutro zakładają „piątkę", a nasza trójka podchodzi do obozu IV. Jeszcze

przedtem, z nowo założonej „czwórki" próbowaliśmy wywołać bazę — ale nic z tego nie wyszło. Zdaliśmy sobie wtedy sprawę, że nasze akumulatory siadły. Do obozu III wróciliśmy szybko. Tylko to podejście przez szczelinę było nieprzyjemne — cholernie twardy lód. Wieczorem Jurek wpadł na pomysł, żeby ogrzać akumulator nad płomieniem. Zacząłem go tak podgrzewać, że w pewnym momencie z jednej strony zrobiła się jakaś wypukłość — pewnie przypaliłem obudowę. Podłączyliśmy go do radiotelefonu — było trochę po siódmej — i nagle usłyszeliśmy Kryśkę... Siedząc przy ognisku, zapatrzona w snopy iskier, wybiegłam myślą daleko w przód. Następne dni miały przynieść rozstrzygnięcie: od tego, jak rozwinie się akcja w górze, zależało być może wszystko. Księżyc zbliżał się do pełni... Pełnia była także, kiedy przyszliśmy do bazy... Już prawie miesiąc walczymy na | tej Górze! Co przyniosą następne dni? Dla mnie i dla Krystyny będzie to kolejne wyjście z bazy, kolejny powrót w góry. A chłopcy? Jutro „wodzowie" założą „piątkę", grupa z „trójki" przesunie się do obozu IV — spekulowałam. Pojutrze... jest prawie pew-| ne, że zespół z „piątki" osiągnie tego dnia szczyt. Chyba że grań okaże się trudna. Ubezpieczą kawałek i wrócą. Wtedy może prowadzenie przejmie drugi zespół i wbrew pierwotnym założeniom oni ruszą ku szczytowi. —

Jeśli będzie słaba pogoda, to chyba jutro się nie ruszą —

dobiegły mnie słowa Krystyny. — Ale my i tak startujemy, prawda? —

Jeżeli będzie zła pogoda — powiedziałam — to wtedy

4 - Trudna góra... 8

wszystko się załamie. Będą musieli zejść, nie mają na górze żywności na przeczekiwanie. Znowu wszystko zacznie się od nowa. — Tak czy inaczej trzeba jutro ruszyć! — Krystyna zamknęła dyskusję. — W razie czego pójdziemy tylko do „jedynki". Nie miały sensu dalsze spekulacje. Zbyt wiele było niewiadomych w tym dziwnym równaniu, w którym po jednej stronie były nasze szanse, po drugiej ambicje i marzenia... Równanie to zostało rozwiązane bez naszego udziału w ciągu najbliższych dni. Moja własna gra miała tylko niewielki wpływ na jego wyniki. A więc najpierw o innych, o dniach, które wyprawie przyniosły pierwsze wejścia. A potem przyjdzie czas na moją opowieść.

W stronę szczytu (29 czerwca-3 lipca) Początek akcji był zgodny z moimi przewidywaniami: następnego dnia oba zespoły przesunęły się o jeden stopień wyżej. „Wodzowie" po przejściu długiego, niezbyt stromego odcinka grani, odszukali jedyny słaby punkt w barierze seraków, jaka podcinała plateau podszczytowe — było to coś w rodzaju płytkiej dolinki — i pod ścianą szczytową Rakaposhi na wysokości ok. 7000 m postawili namiocik obozu V. Stamtąd wydawało się już blisko na niewielką przełączkę północno-

zachodniej grani, która jutro otworzyć im miała drogę do wierzchołka. Tego samego dnia Szwagry i Jacek powtórnie podeszli do obozu IV. Wiedzieli, że będą atakować jako drugi zespół, ustalili to dokładnie z Ryśkiem: • — My jutro idziemy na szczyt, a wy podchodzicie do „piątki" — powiedział. — Potem my ze szczytu zejdziemy do obozu IV, a wy przenocujecie w „piątce" i zaatakujecie pojutrze... Tej nocy obozy II i III były puste. W „tencie" nocowałam ja z Krystyną, piątka Pakistańczyków zajmowała obóz I. 30 VI Tego dnia zespół z „czwórki" wyruszył wcześnie. Było zimno, szli naprawdę szybko i osiągnęli obóz V już koło południa. Relacja Andrzeja —

Nikogo nie zastaliśmy — opowiadał mi później Andrzej. — Łoją

chłopcy — cieszył się Jerzy — mają niezłą pogodę. Zaczęliśmy gotować obiad — byliśmy diabelnie głodni, już od kilku dni stale oszczędzaliśmy żarcia... Zaczęliśmy jeść i wtedy ... zobaczyliśmy ich jak schodzą. Od razu wiedzieliśmy, że nie byli na szczycie, wracali zbyt wcześnie, zresztą bardzo szybko byli przy nas i powiedzieli nam co się stało: —

Za trudno — wyrzucił z siebie Rysiek. — Kawał trudnej grani —

trzeba by poręczować, pieprzyć się z tym dzień lub dwa, a na to nie mamy czasu ani żarcia. Tadek też tak uwa83

ża — dodał, jakby się asekurując. Jedyne co możemy zrobić, to

przetrawersować plateau i próbować drogi pierwszych zdobywców. —

Zwijajcie namiot — pogonił nas Tadek — przenosimy

obóz. Z żalem patrzyliśmy na niedokończony obiad. Znów robota na głodno... Zaczęliśmy się na gwałt pakować, ale im ciągle było za wolno. W końcu wzięli plecaki i ruszyli trawersem przez plateau w stronę ukrytej w mgłach południowo-zachodniej grani. —

Nie szło mi się dobrze — wspominał Andrzej — miałem

cholernie ciężki plecak i ledwo lazłem, a Rysiek wciąż leciał naprzód. I w końcu mu powiedziałem, że nie idę ani kroku da lej, rzuciłem plecak i dodałem, że jeśli chce mieć obóz jeszcze wyżej, to niech sam niesie teraz ten szpej. Najbardziej złościło mnie to, że oni będą mieli miejsca w obozie, a my musimy za raz wracać do „czwórki". Przecież to straszny kawał. Czułem, że wrócimy późno... Rysiek, widząc moją złość, zgodził się na obóz w miejscu, gdzie rzuciłem plecak. —

To nawet nie będzie źle — powiedział — grań będzie

trochę chronić od wiatru. A ta szczelina — wskazał ręką wiel kie śnieżne zapadlisko — to będzie dobry punkt orientacyjny... Pomogliśmy im trochę rozstawić namiot, powrzucaliśmy do środka przyniesione rzeczy i — ruszyliśmy w dół. — Włójcie, chłopaki — krzyknąłem na pożegnanie. Będziemy za was trzymać. Jutro tu wrócimy. W obozie IV byliśmy późno — sporo czasu zajęła nam droga powrotna, mimo że szło się w dół. Widocznie byliśmy już zmęczeni. Mobilizował nas jednak fakt, że jutro oni atakują, a my —

podchodzimy do „piątki". Pojutrze miał być nasz dzień! Tej szansy nie wolno było zmarnować. Wieczorem wywołaliśmy bazę ale bez skutku. Ża to zgłosiła się Krystyna z „trójki". Trochę nas to zdziwiło, że już jesteście z powrotem. —

Jutro nie możecie iść do „czwórki" — powiedział Krysty

nie Jacek. — My podchodzimy do „piątki", a grupa Ryśka zej dzie ze szczytu do „czwórki". Musicie poczekać w obozie III dzień... lub dwa. Tej nocy obsadzone były wszystkie wyższe obozy. Tylko „tent" i „jedynka" stały puste. 1 VII Następny dzień należał do zespołu Ryśka. Nie mieli dobrej pogody, był to chyba najgorszy dzień, jaki mieliśmy podczas

ostatniego wyjścia. Sypał śnieg, a wiatr był wyjątkowo silny. Zespół w obozie V długo czekał na swoją szansę. Wyruszyli dopiero koło dziesiątej. Relacja Shery — ... Jak zwykle obudziłem się pierwszy — napisał o tym dniu Shera. — Był 1 lipca, szósta rano. Tadek spędził bardzo złą, bezsenną noc, a Rysiek także nie spał dobrze. Na śniadanie mieliśmy znowu niewielką ilość corn-flakes'ów, herbatę i biskwity. To było wszystko czym dysponowaliśmy. (...) Nawet herbata się skończyła. Na zewnątrz było straszliwie zimno, a wiatr wiał nawet silniej niż wczoraj. Zdecydowaliśmy nie opuszczać namiotu przed ósmą, pozostaliśmy więc jeszcze chwilę w śpiworach. Wreszcie około

dziewiątej trzydzieści opuściliśmy nasz namiot. Wiedziałem, że jest to późno, ale nic na to nie można było poradzić. Ryszard wziął niewielki plecak, w którym umieściliśmy flagi i aparaty fotograficzne. Po chwili ruszyliśmy: jak poprzednio prowadził Tadek, ja szedłem w środku, a Rysiek za mną. Tadeusz poprowadził około 200 metrów, po czym zatrzymał się i poprosił mnie o zmianę. Wysokość i bezsenna noc podko-Pały jego siły. Przewiązałem się z nim i ruszyliśmy dalej. Nie było trudno, ale powierzchnia zbocza już rozmiękła i musiałem torować w głębokim śniegu na stoku o nachyleniu 50 do 60°. Byliśmy stale związani liną, a ponieważ Tadek nie czuł się najlepiej posuwaliśmy się bardzo wolno. Zdecydowałem, że trzeba Się rozwiązać. Czułem się pewnie bez liny i mogłem poruszać się szybko. Kiedy po chwili spojrzałem w dół, zobaczyłem Tadka i Ryśka podążających za mną w pewnej odległości. Zatrzymałem się, aby nieco zaczekać. (...) Kiedy podeszli ruszyłem dalej. Wkrótce pojawiły się skałki. Był to bardzo dobry znak, ponieważ czytałem, że wierzchołek jest głównie skalny. Zacząłem myśleć o szczycie i o naszym sukcesie. Wspinaczka była teraz stosunkowo trudna — niewielkie strome lodowe zachody przeplatane kruchą skałą. (...) To była cudowna rzecz nie mieć kłopotów z oddychaniem — byłem w znakomitej formie i kontynuowałem wspinaczkę. Kiedy wszedłem w skalną partię byłem pewien, że jestem bardzo blisko szczytu. Ostatni odcinek wymagał uwagi. Przechodząc koło dużego płaskiego bloku zatrzymałem Się i wyryłem na nim za pomocą czekana nazwę naszej wyprawy oraz swoje inicjały. Usiłowałem wypatrzeć Tadka i Ryśka, ale nie widziałem żadnego ich śladu. Ruszyłem dalej. Nie było wiatru, ale od zachodu napływały chmury. Było późne popołudnie. Teraz już w każdej chwili mogłem

osiągnąć wierzchołek. Poruszałem się bardzo szybko, byłem podekscyto-

wany — w końcu dotarłem do grani. Wiedziałem, że jest to grań szczytowa. Poszedłem wzdłuż niej. Zatrzymałem się na najwyższym punkcie. Byłem na szczycie Rakaposhi, 25 500 stóp powyżej poziomu morza! Wokół nie było nic wyższego, strome urwiska opadały we wszystkich kierunkach. Byłem pierwszym człowiekiem, który dotarł tutaj po 21 latach. Byłem na szczycie! (...) Widziałem stąd moje rodzinne miasto w dolinie Hunzy. Przypomniało mi się dzieciństwo, kiedy będąc w domu patrzyłem na tę majestatyczną górę i marzyłem, że zdobędę ją pewnego dnia. To uczucie powtarzało się ilekroć wracałem do domu i spoglądałem na nią. Mój ojciec był jednym z uczestników wyprawy Banksa w 1958 r., ale znalazł się w grupie tych, którym nie udało się osiągnąć wierzchołka. Od tej pory tym bardziej pragnąłem zdobyć tę górę. Dzisiaj marzenia stały się rzeczywistością, byłem na szczycie Rakaposhi i patrzyłem w

dół na to miejsce, z którego jako dziecko tak często spoglądałem na wierzchołek. (...) Grań, którą tu wszedłem ukryta była w mgłach. Gęste chmury przesłoniły wszystko. Była godzina szesnasta. Nie widziałem żadnego znaku Tadka i Ryśka. Uświadomiłem sobie swoją pomyłkę — dałem flagę Ryśkowi i teraz musiałem czekać na nich, by móc sfotografować się rasem z flagą mego kraju na szczycie. Zaczął wiać wiatr — zszedłem więc na dół około 10 metrów, usiadłem i czekałem. Czułem, że palce lewej nogi stają się drętwe. O szesnastej czterdzieści pięć zobaczyłem Tadka i Ryśka posuwających się powoli granią. Dopiero ten widok uświadomił mi moje osiągnięcie. Dotąd nie czułem się w pełni szczęśliwy, nie ogarnęła mnie fala przemożnej radości, nie miałem ochoty krzyczeć głośno, nie było zwycięskiej egzaltacji. (...) Ale teraz, widząc ich podchodzących, zerwałem się i zacząłem wołać i machać do nich. Idący z przodu — jak się później okazało Tadek — pomachał w odpowiedzi. Około siedemnastej piętnaście był już przy mnie. Tadek nie czuł się dobrze, a jednak doszedł! Jego twarz wykrzywił szeroki radosny uśmiech, staliśmy klepiąc się nawzajem po plecach. Wtedy przyszedł Rysiek, wziął mój aparat i zrobił kilka zdjęć. Potem zabrał się za fotografowanie Tadek i przez następne 10 minut był bardzo zajęty. Przez ten czas chmury ogarnęły nas całkowicie. (...) Powoli zaczęliśmy przygotowywać się do zejścia. Ruszyłem pierwszy, za mną Tadek i Rysiek. Widoczność była nie więcej niż na 5 metrów. Było już po osiemnastej i stawało się niebezpiecznie późno;

Relacja Jurka

—

Czekaliśmy na nich z niecierpliwością — opowiadał mi

Jurek. — Było już późno, a ich ciągle nie było. Martwiliśmy się, bo z obozu nie widać dalszej drogi i nie widzieliśmy, co się u nich dzieje. Wreszcie pojawił się Shera — roześmiany, szczęś liwy, dosłownie tańczył wokół namiotu. To była euforia, ale przez nią nie doceniliśmy, jak bardzo jest wyczerpany... Potem, kiedy robiło się już szaro, wrócili Tadeusz i Rysiek. Tadkowi strasznie dokuczał kaszel, narzekał już od kilku dni, a teraz wiatr i wysiłek znacznie jego stan pogorszyły. Jasnym stało się wtedy dla nas, że zespół szczytowy nie jest w stanie zejść dzisiaj do „czwórki". Sześciu w jednym namiocie... Trudno było myśleć o tym bez lęku. Shera poderwał się gwałtownie. —

Świetnie się czuję, pójdę do obozu IV — będzie więcej

miejsca. Zakręcił się i już go nie było. Nawet plecaka nie zabrał! Trochę nas to zdziwiło, ale ostatecznie... Ugotowaliśmy coś, a potem zaczęliśmy układać się na noc. Ciasnota była niesamowita. Jacek wcisnął się w absydę, a my dosłownie leżeliśmy jeden na drugim. Byliśmy jednak tak zmęczeni, że mimo niewygody zaczęliśmy zasypiać. —

W pewnym momencie wydało mi się, że ktoś woła — mówił

Andrzej. Wystawiłem głowę ze śpiwora — cisza. Ułożyłem się z powrotem, ale krzyk po chwili się powtórzył. —

Wydaje ci się, to tylko mój oddech — uspokajał mnie leżący

obok Tadek. Ale nie wierzyłem — rozsznurowałem namiot i wtedy wszyscy usłyszeliśmy, że ktoś woła. Zaczęliśmy nawoływać — po pewnym

czasie przy namiocie pojawił się Shera — był zupełnie wyczerpany, padł przed namiotem i trzeba go było po prostu wciągnąć do środka. Zrobiło się jeszcze ciaśniej... Krótkimi, urywanymi zdaniami opowiedział nam Shera swą przygodę. Relacja Shery (...) Droga do obozu czwartego była łatwa, cały czas wzdłuż plateau. Ruszyłem w dół śladami zespołu Andrzeja. Zrobiłem chyba połowę drogi, kiedy zaczęło padać. Jasne księżycowe światło zniknęło momentalnie. Rozpoczęły się problemy. Z trudnością odnajdywałem ślady. Zaskakujące, że nie było bardzo zimno, a wiatr ustał. Nie zatrzymywałem się i powoli posuwałem się naprzód. Nie miałem jednak wyczucia w jakim kierunku idę. Straciłem ostatecznie ślady i pozostało mi tylko odnaleźć Nun's Head. Czas mijał szybko. Spojrzałem na zega-

rek, była 21.00. Miałem wrażenie, że znajduję się gdzieś w pobliżu obozu IV. Zrobiłem kolejną desperacką próbę i chodząc w kółko

usiłowałem znaleźć obóz, ale wszystkie wysiłki zawiodły. W końcu zaprzestałem poszukiwań i zdecydowałem się wrócić do obozu V zanim zagubię się całkowicie. Zawróciłem i z wielką trudnością ruszyłem po swoich śladach do góry. Padało ciągle, ale niezbyt mocno. Osiągnąłem obóz V koło 24.00. Po drodze wołałem o pomoc. Andrzej krzyknął w odpowiedzi. Słysząc go uklęknąłem aby odpocząć. Czułem, jak wielką rzeczą jest wrócić żywym. *

* *

Jak wąska jest tu, w górach wysokich, granica między bezpieczeństwem i ryzykiem — myślałem, podczas gdy długie godziny nocy z wolna zbliżały nas do świtu. —

Jeśli jutro wy powtórzycie nasze wejście, będzie to dużo

większy sukces — powiedział w którymś momencie Rysiek. — Po takiej nocy... Tej nocy obóz IV stał pusty. Ja i Krystyna czekałyśmy w obozie III, samotny Dok biwakował w obozie II. Reszta Pakistańczyków wróciła już do bazy. 2 VII Relacja Andrzeja —

Po prostu w pewnym momencie poczułem, że dłużej nie wy-

trzymam, nie mogłem się poruszyć — opowiadał dalej Andrzej. — Zacząłem się zbierać. Było bardzo wcześnie, ale wolałem iść nawet po ciemku, niż dalej tak się męczyć. Nie mogliśmy wiele ugotować, nie było zresztą prawie nic do jedzenia. Było mi zimno, czułem to bardziej niż zwykle... —

Żeby się nie odmrozić — przemknęło mi przez myśl.

Jacek szukał cardilanu, twierdził, że koniecznie musimy go używać.

Nie wiem dlaczego w końcu nie wziąłem go. A niech tam... Wyszedłem z namiotu ostatni — była piąta — widziałem Jacka i Jurka, jak powoli szli w kierunku grani. Ruszyłem za nimi i zaraz na początku poczułem, że mam coś nie w porządku z nogami — zupełnie mi zdrętwiały... Wtedy przypomniało mi się, że nie mam cardilanu — chciałem zawołać Jacka, ale był już daleko, więc ruszyłem ich śladami. Zanim do nich doszedłem, już wiedziałem, że się odmrożę. Myślałem o tym jeszcze przez chwilę, ale potem wyszliśmy na szeroką przełęcz, w górze widać było grań. Zaczęliśmy wspinać się stromym sto88 i

kiem — cały czas na przednich zębach raków — szło się wspaniale. Robiliśmy kilkanaście kroków, odpoczynek przez parę sekund i znowu... Wszystkim nam odpowiadało to tempo i nawet nie zdawaliśmy sobie sprawy, jak długo idziemy. W pewnym momencie zobaczyliśmy skałki na grani, było już blisko. Na szczyt weszliśmy koło dziesiątej. Tylko 5 godzin! Cieszyło nas doskonałe tempo, mieliśmy dużo lepszą pogodę niż Rysiek, n zimno zmusiło nas do szybkiego marszu. Czuliśmy się świet-nie. Zdawaliśmy sobie sprawę, że nie jest to kres naszych możliwości, że mamy jeszcze spory „zapas". Potem zrobiliśmy zdjęcia — ale raczej dla zasady. Nie byliśmy pewni, czy coś z tego wyjdzie. Zejście... chyba byłem trochę w euforii, nie czułem zmęcze-nia, zbocze wydawało mi się niezbyt strome, miejscami zjeżdżałem na dupie... Jurek schodził cholernie wolno, widocznie nie czuł się dobrze.

Czekałem na niego co kawałek i — zjeżdżałem dalej. Przełęcz zbliżała się szybko. W obozie V byliśmy wcześnie. Przede wszystkim, zanim jeszcze wzięliśmy się za gotowanie, wywołaliśmy Ryśka. Bardzo się ucieszył, powiedział, że czuł się za nas odpowiedzialny, że bardzo chciał, żebyśmy także weszli. —

Zaczekamy na was w „czwórce" — powiedział. — Teraz

odpoczywajcie, a jutro, zaraz rano, schodźcie. Potem słońce strasznie daje w tyłek... —

Byliśmy bardzo szczęśliwi — mówił Jurek. — Kiedy jechałem na

tę wyprawę, wiedziałem, że mam małe szanse wejścia na szczyt. — Niech wejdą najlepsi — mówiłem do Andrzeja — to i tak będzie nasz wspólny sukces. Ale, oczywiście, każdy ma nadzieję, że to właśnie on wejdzie. Ze mną było tak samo. Potem, kiedy Rysiek kazał mi schodzić z wami z „trójki", pomyślałem, że to już koniec... Dobrze, że Szwagier się za mną wstawił. Zostałem na górze i wejście na szczyt stało się moim udziałem. —

Czułem, że z moją nogą jest coś nie w porządku, ale to z trudem

przebijało się poprzez ogromną radość — wspominał wiele dni później Andrzej. — Dopiero, kiedy zdjąłem buty okazało się, że sprawa jest poważna. —

Nie najlepiej to wygląda — powiedział mi Jacek — boję się, że

możesz! mieć kłopoty. Dostałem cardilan i znowu przestałem o tym myśleć. Mieliśmy szczyt i to było ciągle najważniejsze. Zbliżał się wieczór. Mogliśmy spokojnie zasnąć. Tej nocy, kiedy Szwagry i Jacek spali w obozie, V, w „czwórce"

nocowała grupa Ryśka i Krystyna, która podeszła samotnie z obozu III. W „trójce" byłam ja i Dok, niższe obozy były puste. 89 I — Trudna góra...

3 VII Relacja Andrzeja —

Nie udało nam się zebrać wcześnie rano — mówiłi

Andrzej. — Zmęczenie, reakcja na „spręż" poprzedniego dnia psychiczny luz — to wszystko spowodowało, że grzebaliśmy się długo. Bolała mnie noga, właściwie zaczęła boleć już w nocy i obawiałem się, że trudno mi będzie schodzić... Zanim ruszy liśmy na dół, zrobiliśmy jaki taki porządek: zostawiliśmy w namiocie śpiwory i kurtki, wzięliśmy tylko trochę niepotrzeb nego już sprzętu. Byliśmy przekonani, że po nas przyjdzie tu następny zespół — wy albo Pakistańczycy. Trawers plateau zajął nam trochę czasu — ślady Ryśka były zupełnie zawiane i w miejscu, gdzie skręcało się w lewo, w za -głębienie, którym plateau przechodziło w grań, wpadłem jedną nogą w szczelinę. Szliśmy bez liny. Na szczęście skończyło się na tym jednym razie. Trochę niżej spotkaliśmy idącą do góry Kryśkę. Była zmordowana. —

Daleko jeszcze? — zapytała. — Chyba umrę w tym słońcu...

—

Jeszcze trochę do góry i potem trawers plateau — powiedziałem —

jakieś dwie, trzy godziny. Idź naszymi śladami, tylko uważaj na szczeliny. Kryśka zgnębiona ruszyła dalej. —

Sama idziesz — zawołałem — gdzie Anka?

—

Prosiłam Sherę, żeby ją pogonił — przystanęła, opierając się na

czekanie. — On wyszedł z „czwórki" jeszcze przede mną chciał zejść dzisiaj do bazy i zmobilizować swoich ludzi. Jak spotka Ankę to powie jej, że ma iść od razu do „piątki"... Zbiegaliśmy teraz szybko, w dole widać było plamkę obozu IV. Byliśmy już blisko, gdy na lodowym zboczu Nun's Head pojawiła się samotna sylwetka. Patrzyłem przez chwilę, jak zjeżdża przez obryw. Ale potem byliśmy już w obozie. Gratu-lacje, prawdziwa radość Ryśka i Tadka, jakieś jedzenie i chaotyczna relacja z naszego wejścia. —

Jestem z was dumny — powiedział Rysiek.

Siedząc na rzuconych w śnieg plecakach widzieliśmy, jak z wolna podchodzisz do obozu. Byłaś zmęczona, widać było, że idziesz z trudem... Krystyna dochodzi już pewnie do „piątki" przemknęło mi przez myśl. Pomyślałem, że trudno ci będzie ją dogonić. Gratulowałaś nam, cieszyły nas twoje słowa, poprzez nie nasza radość stała się jakby pełniejsza. Nie pomyślałem jednak wtedy, że podczas gdy my możemy się już bezkarnie cieszyć 90

y dopiero jesteś w połowie drogi i że najtrudniejsze, decydują-e chwile są jeszcze przed tobą. — Szwagry, zostaniecie z Anką — powiedział Rysiek. — Nie a sensu, żeby dzisiaj szła wyżej... My z Jackiem schodzimy eraz, a wy jutro rano zwiniecie „czwórkę" i ruszycie za nami.

owodzenia, trzymajcie się. Przez chwilę obserwowałem ich, jak kolejno wspinają się rzez obryw, wydawało się, że robią to strasznie wolno. Ale otem zaczęłaś gotować i to pochłonęło całkowicie moją uwagę. yliśmy tacy głodni... Z wolna zapadał zmierzch. Noc zastała samotną Krystynę w obozie V, mnie i Szwagrów w „czwórce". Grupa Ryśka zajmowała obóz III, Dok i Shera późnym popołudniem dotarli do bazy. *

* *

W ciągu następnego dnia grupa Ryśka osiągnęła bazę, w dwa dni później dołączyły do nich Szwagry. Dla nich wszystkich przygoda już się zakończyła. Tylko dla Krystyny i dla mnie akcja górska trwała o kilka dni dłużej. O tych dniach chcę teraz opowiedzieć.

Same i samotne (29 czerwca-5 lipca) ...osiemnaście, dziewiętnaście, dwadzieścia kroków. Gwałtowne uderzenie wiatru wytrąciło mnie z równowagi. Zimno! Pochylona nad wbitym w śnieg czekanem osłoniłam twarz przed tumanami śnieżnego pyłu. Jak daleka jest droga do obozu V! Szłam już długo, a krawędź plateau wciąż wznosiła się wysoko nade mną. Prawda, że namiot „czwórki" dawno zmienił się w małą pomarańczową plamkę, a turnia Nun's Head spłaszczyła się. Ale ściana szczytowa Rakaposhi była jeszcze daleka i nieczytelna, a dostępu do niej wciąż bronił gigantyczny obryw seraków. Przede inną była tylko gładka śnieżna powierzchnia przedziwnie porzeźbiona przez wiatr, który hulał tutaj zupełnie swobodnie. Idąc

zostawiałam za sobą głęboką linię śladów, ale natychmiast po moim przejściu wiatr zaczynał swoją pracę i wiedziałam, że za godzinę zbocze będzie znów czyste. ...Samotna dziewczyna powoli brnie przez wielką śnieżną płaszczyznę. Wysokość: 7000 metrów. Nie prowadzą jej żadne ślady. W górze szczyt dymi białym pióropuszem, wysoko stojące słońce zalewa wszystko niegrzejącym światłem. Tak musiało to wyglądać dla kogoś obserwującego moją drogę. Ale wiedziałam, że nikt mnie nie obserwuje. — Chłopcy z „czwórki" zwijają teraz obóz — myślałam — pozostawią nam tylko nietrwały ślad po namiocie i śmieci rozrzucone wokół przez wiatr. Ich celem jest już tylko zejście w dół, do bazy, będą tam za dwa, może trzy dni. Wyżej ode mnie w górach była teraz tylko Krystyna. Może czekała na mnie w „piątce", może zbliżała się już do szczytu — to nie było w tej chwili ważne. Miałam jeszcze wiele czasu do osiągnięcia obozu V — setki razy odliczać będę po dwadzieścia kroków, by po każdej dwudziestce złapać głębszy oddech i odpocząć. Chciałam raz jeszcze przebiec myślą wszystko, co wydarzyło się ostatnio, chciałam przyjrzeć się każdemu szczegółowi. Chciałam uzyskać jednoznaczną odpowiedź na nurtujące mnie pytania. \ Wychodziłyśmy z bazy pełne obaw. Ciężkie chmury wisiały 92

nisko, noc była ciepła, strumyk w bazie szemrał wesoło, mówiąc nam,

że wyżej także jest ciepło. Ale wyjście to była jedyna szansa, więc wyszłyśmy w końcu z ciężkimi plecakami, jeszcze zmęczone po pracy ostatnich dni i trochę rozżalone na Ryśka. W miarę jak podchodziłyśmy żal przechodził w złość i w obozie I byłyśmy w całkiem dobrym czasie. Krótki odpoczynek i w górę. Słońce paliło już ostro i Krystyna zaczęła czuć się słabo. Męczyło ją straszne pragnienie — jadła śnieg, piła ściekającą ze skał wodę, wszystko na próżno. Do „tentu" dotarła ledwo żywa. W „tencie" zastałyśmy bałagan. Podłoga pełna resztek, menażki potwornie brudne. Krystyna przygotowywała picie, a ja myłam garnki, wyrzucałam śmieci, porządkowałam żywność. W dole widziałam podchodzących powoli do jedynki Pakistańczyków. —

Ależ się wloką — myślałam — znów wyszli za późno.

Reszta dnia minęła nam szybko. Kładąc się spać powiedzia łyśmy sobie na dobranoc: jutro do „trójki". Ranek był pogodny i bardzo zimny. Krystyna zaczęła gotować, a ja pakowałam plecaki. —

Wyrzuć ode mnie konserwy — powiedziała Krystyna —

nie mogę chodzić z takim worem. Wczoraj ledwo doszłam. Dzisiaj też nie czuję się dobrze — w głosie jej był smutek. — Nie wiem co mi jest, ale jeśli to znowu te same kłopoty to... Nie dokończyła, a ja w tym momencie pomyślałam, że jeśli teraz naprawdę się rozłoży to będziemy miały cholernego pecha. Pierwsza ruszyła w górę Krystyna. Czekałam chwilę aż przepnie się na następną poręczówkę, potem ruszyłam za nią. Dogoniłam ją przy skałkach. Grzebała w plecaku. —

Zapomniałam gogli, zostały w namiocie. Może masz dwie pary?

—

Mam jakieś zapasowe, ale się rozlatują — powiedziałam. —

Musisz się wrócić, to przecież niedaleko... Krystyna ze złością zrzuciła plecak z ramion. —

Schodzę — powiedziała.

Kolejne poręczówki zostawały pode mną. Tyle razy przemierzałam tę drogę, że każdy jej fragment znałam na pamięć. Trawers, podejście pod grań i znów trawers. W dole maleńka sylwetka Krystyny. Dużo niżej, nad „jedynką", widziałam jednego z Pakistańczyków. Reszta pewnie zaspała. W obozie II zaczekałam na Kryśkę. Przyszła w niezłej formie. —

Chyba mi przeszło — poinformowała mnie radośnie.

Ruszyłyśmy dalej. Poręczówki na trawersie turni, potem upał na plateau i twardy lód w kuluarze wyprowadzającym na grań. Zaczęłam czuć się zmęczona, plecak stawał się coraz cięższy... 93

Za sobą widziałam Doka, który, mimo że startował dziś z „jedynki", już nas dogonił. Szedł jak maszyna. Minął mnie kilka poręczówek pod obozem. —

Idź powoli i cierpliwie — powtarzałam sobie. — Obóz III

już niedaleko, tam będzie można odpocząć. W obozie trafiłam na kłótnię. Krystyna, stwierdziwszy, że Dok przyszedł zupełnie na lekko, wygarnęła mu to prosto w oczy: —

Jeśli chcesz iść na szczyt, musisz przynieść z dołu żywność. Wiesz

przecież, że na górze nie ma żarcia... Uważam, że powinieneś zejść do „dwójki" i jutro przyjść tu z żywnością. —

O key — powiedział w końcu Dok. Wydawało się, że nie rozumie

pretensji Kryśki. Bez pożegnania ruszył na dół.

Po południu poczułam, że jestem chora. Dreszcze, gorączka i uczucie zupełnego rozbicia. Nie mogąc namówić mnie do pomocy, Krystyna sama zabrała się za gotowanie. Nie chciałam jeść, byłam tylko senna. Może sen pomoże? Wieczorem, kiedy udało nam się wywołać obóz IV, Jacek, który był tam razem ze Szwagrami powiedział nam, że próba ataku szczytowego się nie powiodła, że zdecydowali się przetrawersować do drogi angielskiej, że jutro grupa Ryśka tamtędy atakuje. Przekazał nam także, że musimy poczekać w „trójce". Obóz IV, według ich obliczeń, miał być zajęty przez najbliższe dni. Dla nas jutro i pojutrze nie będzie tam jeszcze miejsca... Noc upłynęła mi na walce z sennymi koszmarami. Gorączka nie spadała. Język i dziąsła pulsowały bólem. Świecąc sobie czołówką grzebałam w namiotowej apteczce. Połykane na sucho tabletki stawały w gardle. Ranek nie przyniósł poprawy. Do tego popsuła się jeszcze pogoda — wiał silny wiatr i chwilami padał śnieg. Co u' chłopaków? Powinni wczoraj albo dzisiaj wchodzić. Czy im się uda? Śniadania nie jadłam. Chciałam spać, spać jak najdłużej, nie słuchać narzekania Krystyny, że dzisiejszy dzień to strata, że jeśli załamie się pogoda to stracimy Górę. Miałam tego już dosyć. Zasnęłam. Obudził mnie dopiero brzęk menażek. Krystyna przygotowywała obiad. Czułam się lepiej, gorączka spadła, pozostała tylko słabość i krwawiące dziąsła. —? Trzeba jutro iść do „czwórki" — usłyszałam. — Trzeba zobaczyć, co się tam dzieje, nie możemy siedzieć tu dłużej Dasz radę? —

Czy dam radę? — O Boże, skąd mogę to wiedzieć?

Spróbuję — powiedziałam, żeby coś powiedzieć. Rano Krystyna gwałtownie zaczęła się ubierać. Wyglądało na

to, że jej się bardzo spieszy. Było zimno, z żalem rozpięłam śpiwór i wyciągnęłam rękę po zawieszone na kalenicy namiotu okulary. Były pokryte grubą warstwą szronu. Czekając, aż od-tają w cieple śpiwora, leżałam spokojnie. Krystyna popatrzyła na mnie badawczo. —

No, co jest z tobą — pytanie było krótkie i ostre —

idziesz ze mną czy chorujesz i zostajesz? Muszę wreszcie wie dzieć, czego się mam trzymać... To pytanie było jak smagnięcie bicza. Czując, że coś we mnie lodowacieje, odpowiedziałam siląc się na spokój: —

Oczywiście, idę.

Ale w naszych planach nie było właściwie tego dnia dojścia do „czwórki". Chciałyśmy tylko dojść możliwie daleko, zobaczyć, co się dzieje wyżej i zostawić tam ładunki. Jako drugą ewentualność miałyśmy dojście do obozu IV z żywnością i akumulatorami i powrót do „trójki", aby zwolnić namiot w obozie IV. Tak czy inaczej miałyśmy powrócić do „trójki". Zostawiłyśmy w związku z tym swoje ciepłe rzeczy, a zabrałyśmy tylko żywność i sprzęt. Wyszłyśmy koło dziewiątej. Było już ciepło, grani powyżej nas czepiały się mgły. Czułam się słaba jak mucha. Z wysiłkiem robiłam po parę kroków, by potem przez dłuższą chwilę odpoczywać. Wydawało mi się, że może poruszam się szybko i dlatego się męczę, ale Kryśka z każdą chwilą oddalała się ode mnie. Po pierwszym spiętrzeniu grani zaczekała na mnie. —

Chyba nie powinnaś iść dalej — usłyszałam. — Masz fatalną formę.

—

Pójdę jeszcze trochę — stwierdziłam. Spróbuję się prze-móc.

—

No, jak chcesz — rzuciła Kryśka.

Na początku długiej poręczówki prowadzącej do trawersu Nun's Head zaczekała na mnie po raz drugi. Musiała długo czekać, bo wlokłam się okropnie. — —

Zostawię tu ładunek i wracam — wysapałam. Ja pójdę jeszcze trochę — Kryśka czuła się świetnie —

a ty wracaj. Spotkamy się w „trójce". Granią od obozu III zbliżał się do nas Dok. Wytrwał widocz-nie w „dwójce", mimo że jego koledzy zeszli już do bazy, i dzisiaj wcześnie rano ruszył do góry. Szedł szybko. Naprawdę, można mu było zazdrościć kondycji. Wkrótce był przy nas. Od strony doliny Hunzy napływały mgły. Przez chwilę obserwowałam Kryskę i Doka podchodzących powoli stromym zbo-czem, potem zrobiło mi się zimno. Powoli wstałam, umocowałam swój ładunek, raz jeszcze spojrzałam na ginącą już w chmurach grań. Trzeba było wracać. Zbliżał się wieczór. Krystyna powinna była już dawno wró-

cić. Dok, który zawrócił prawie ze szczytu Nun's Head, był już od dawna w namiocie. Czemu jej nie ma? Wiejący cały dzień wiatr ucichł, a chłód zbliżającej się nocy rozpędził mgły. Grań była doskonale widoczna, ale na próżno wypatrywałam partnerki. Czyżby się coś stało! Około siódmej zdecydowałam się na poszukiwanie. Dok protestował: —

Jest pewnie w „czwórce" — mówił — nie ma się o co

martwić... Wędrując po grani uważnie wypatrywałam, czy nie zauważę śladów obsunięcia. A może zobaczę ślad niknący w jednej z kilku szczelin przecinających grań? Nie zauważyłam jednak niczego. Ale w trakcie tych poszukiwań zaczęłam myśleć o sytuacji inaczej. Siedząc na niewielkiej przełączce obserwowałam, jak z wolna wszystko wokół pogrąża się w mroku i myślałam, że być może niepotrzebnie się o Kryśkę martwię. Po prostu jest teraz w „czwórce", zadowolona, nie myśli dłużej o tym, co pozostało za nią. Być może któryś z chłopaków pójdzie z nią jutro do „piątki", pojutrze pójdą na szczyt. A może pójdzie sama? Jest tak zawzięta, że zrobi to z pewnością. Usłużna pamięć podsuwała kolejne obrazy — najwyraźniej ostatni: nasze pierwsze podejście do „trójki", Krystyna uparcie eskortująca Jurka, nie zważająca ani na to, że nie ma dla niej miejsca w namiotach „trójki", ani na to, że będę musiała wracać samotnie do obozu II. — wtedy.

Ja idę do góry, a ty możesz wracać — powiedziała mi

Troska o zmęczonego partnera? A może tani „zakup" nocy w wyższym obozie? Aklimatyzacja się liczy! Ale gdy wracałam z powrotem znów przeszukiwałam grań. Może jednak coś się stało? *

* *

Ranek znów był pogodny. Mimo wczorajszej świetnej kondycji Dok stracił przez noc cały zapał do dalszej drogi. Bolała go głowa i w ogóle oklapł zupełnie. —

Mam słabą aklimatyzację — tłumaczył mi. — Poza tym,

mnie wystarczy, że wejdzie Shera. Ja mam jeszcze czas, to do piero moja druga wyprawa. Energicznie zbierałam się do drogi. Na wszelki wypadek zabrałam trochę ciepłych rzeczy Krystyny. Powodowały mną wyrzuty sumienia — jakże mogłam myśleć o niej wczoraj tak źle. Szło mi się już zupełnie dobrze. Gdyby nie głód, spowodowany dziwną chorobą dziąseł, rwałabym do góry jak na skrzyd96

łach. Szybko przeszłam znany mi już odcinek grani. Nagle dostrzegłam schodzącą z uskoku Nun's Head postać. Częste odpoczynki, kilkumetrowe obsunięcia się wzdłuż poręczówki — wszystko to wskazywało na ogromne zmęczenie. Po chwili poznałam Sherę. Przyspieszyłam gwałtownie i wkrótce byłam już blisko niego. Od razu wiedziałam, że wraca ze szczytu. Udało się! Siedząc koło niego na śniegu pytałam o wiele rzeczy. Weszli wszyscy — to najważniejsze. Dwa ataki, dzień po dniu... Nie jest

zbyt trudno. — —

A Krystyna? Krystyna wystartowała już do „piątki" — wykrztusił z siebie

Shera. — Musisz ją gonić, wyrzuć co możesz z plecaka i idź jak najszybciej. Powodzenia! Ruszył w dół zataczając się. Grań była wąska i eksponowana... Zostawiłam plecak i towarzyszyłam mu aż do poręczówek. Tam był już bezpieczny. Podchodząc z powrotem w górę czułam wzbierającą złość. Czemu nie zaczekała na mnie w „czwórce"? Co pognało ją znowu wyżej? Gdyby była chociaż łączność, można by wtedy coś ustalić, ale tak? Wiedziałam już, że do piątki dziś nie zdążę i po raz drugi pomyślałam, że moja partnerka postawiła na mnie krzyżyk. Trawers Nun's Head był bardzo eksponowany. Ostrożnie przekradając się w stronę poręczówki modliłam się, aby nie osunął się śnieg. Z ulgą wpięłam się w linę. W dole widziałam obóz IV, a w nim poruszające się sylwetki chłopaków. Długi zjazd, szczelina, mozolne podejście do obozu. Podchodziłam powoli, nikt nie zwracał na mnie uwagi... Chłopcy wyglądali jak straszydła, widać było po nich trudy szczytu. Chciałam pokazać im, że cieszę się z ich wejścia, gratulowałam im, byli naprawdę szczęśliwi. A potem nagle, w otocze-iniu tych szczęśliwych ludzi, poczułam się straszliwie samotna. Jacek stanowczo sprzeciwił się mojej dalszej drodze. —

Do „piątki" pójdziesz jutro. Dziś nie zdążysz albo dojdziesz

nocą — perswadował. —

Partnerka poczeka — rzucił Tadek — dzisiaj jej się tak

spieszyło, to jutro będzie czekać... Co kto lubi... —

O trzynastej nie było z nią łączności — włączył się Rysiek —

pewnie jeszcze nie doszła. Spróbujemy teraz, o czternastej. —

O tak, Palmosia bierze dzisiaj w dupę — roześmiał się Andrzej.

— Spotkaliśmy ją na miejscu starej „piątki", mało nie płakała jak jej powiedziałem, że ma jeszcze trzy godziny drogi. O czternastej Rysiek wywołał Krystynę. Właśnie dotarła do „piątki". —

Jest Anka — poinformował ją krótko — pogadajcie sobie.

9 7

— —

Jak się czujesz? — usłyszałam. W porządku — odpowiedziałam — ale do „piątki" przyjdę jutro,

dziś jest już za późno. Jeśli chcesz, zaczekaj na mnie. To wszystko. —

Zaczekam — usłyszałam. — Zatem do jutra. Cześć.

Zostali ze mną w „czwórce" Andrzej i Jurek. Byli bardzo głodni. Gotowałam im jedzenie, cierpiąc prawdziwe męki głodu. Sama musiałam poprzestać na słodkiej kawie. Rozpacz! —

Anka, nie przyszło ci do głowy, że Kryska może jutro

pójść sama? — wyciągnięty w śpiworze Andrzej najwyraźniej mnie prowokował. — Rysiek namawiał ją do solowego wejścia. Sam słyszałem. —

Jeśli ona pójdzie jutro, to ja pojutrze — rzuciłam chłodno.

I pomyślałam: —

Jeśli ona pójdzie jutro sama, to nigdy więcej nie zwiążę

się z nią liną. To będzie koniec naszego zespołu. *

* *

„Koniec naszego zespołu" — musiałam chyba powiedzieć to na głos, bo jego dźwięk gwałtownie przywołał mnie do porządku. Boże, jak zimno! Trzeba się ubrać, bo za chwilę będzie ze mnie jeden wielki sopel. Wiatr szarpał anorakiem, wyrywał mi go z rąk, zachowywał się wyraźnie wrogo. Krawędź plateau była już blisko. Z prawej strony lśniła w słońcu ogromna lodowa zerwa, osypywały się przez nią pyłówki. Przed sobą widziałam teraz coś w rodzaju płytkiej dolinki — tylko poprzez nią osiągnąć można było śniegi plateau. Wielkie szczeliny, częściowo ukryte pod śniegiem, fantastyczne kształty seraków, przedziwne rzeźby śnieżne, uformowane przez wiatr — ten teren był niebezpieczny, ta piękna biała powierzchnia kryła pod sobą groźne głębie i zapadliska, których położenia nikt nie odgadnie. Z lę-kiem posuwałam się naprzód, szłam napięta i skoncentrowana, sama ze swoją samotnością. Dopiero gdy stanęłam na miejscu starej „piątki" ogarnęło mnie miłe poczucie bezpieczeństwa. Od dołu podchodziły chmury, krawędź plateau, która oglądana z góry była delikatną śnieżną koronką, z wolna rozmywała się w mgłach. Trzeba iść szybko, póki jest dobra widoczność odnaleźć maleńki namiot obozu V, bo później, gdy chmury zgęstnieją, będzie to chyba niemożliwe. Torowanie męczyło — zapadałam się po kolana, czasami głębiej. Plateau było olbrzymie, pofałdowane tak, że wielokrotnie podchodziłam do góry, aby za chwilę obniżyć się na dno kolejnego zagłębienia. Coraz silniej sze uczucie głodu odbierało mi siły. Skalne żebro, u podnóża którego powinien stać obóz, ginęło już w chmurach. Szłam powoli, automatycznie. Skądś pojawiło się dziwne po

czucie nieograniczonej ilości czasu, jaką dano mi do dyspozycji. A także pewność, że znajdę obóz V... Idąc zastanawiałam się, czy spotkam w obozie Krystynę. A jeśli będzie, to czy rzeczywiście czekała? A może po prostu źle się czuła? Zagadnienie naszej wewnętrznej zespołowej solidarności, w którą dopiero na tej wyprawie po raz pierwszy zwątpiłam, było dla mnie niesłychanie ważne. Chciałam rozwiązać ten problem zanim dojdę do „piątki". Myślałam o tym w czasie kolejnego podejścia i w momencie, gdy w leżącej w dole niecce dostrzegłam pomarańczowy namiocik, nagle nabrałam przekonania, że obóz będzie jednak pusty. Szczyt był przecież tak blisko... Usiadłam na śniegu. Już wiedziałam, jak to będzie za chwilę — podejdę do namiotu, nikt nie odezwie się ze środka, powoli rozwiążę rękaw. Moim towarzyszem przez długie godziny będzie tylko wiatr grający na linkach namiotu. Spokojnie, nie spiesząc się, zbliżałam się do obozu. Czułam ogarniający mnie chłód. Ale o dziesięć kroków od namiotu wszystko się zmieniło — nagle zauważyłam Kryśkę, która gwałtownie otwierała wejście. Coś do mnie wołała. Nie słyszałam co mówi, w ciągu sekundy zapomniałam o poprzednich rozważaniach. A więc czekała! Ogarnęła mnie fala ciepła. Relacja Krystyny — ... Dlaczego nie wróciłam do „trójki"? — Krystyna przed-| stawiła mi potem swój punkt widzenia. — Widzisz, ja już taka jestem, że jak

idę to idę... Chciałam dojść do „czwórki", zobaczyć, co się tam dzieje... Miałam zresztą żywność i akumulatory, to trzeba było zanieść, i dlatego, kiedy powiedziałaś, że wracasz, poszłam dalej. Potem zawrócił Dok — może bym z nim wróciła, bo pogoda się psuła, ale — zobaczyłam w dole namiot. Doszłam do umocowanej do śrub poręczówki. Zjechałam przez obryw — do obozu było już blisko. W namiocie zastałam zespół Ryśka — byli zmęczieni i bardzo głodni. Musiałam się trochę nimi zająć, zaczęłam gotować, oni opowiadali i — zrobiło się późno. Zdecydowałam, że zostanę z nimi. Następnego dnia pogoda była dobra. Zebrałam się wcześnie, bo było ciasno w czwórkę w jednym namiocie. Chłopcy twierdzili, że do obozu V jest niedaleko, pomyślałam więc, że ty na pewno zdążysz dojść do „piątki" z obozu III. Zakładałam, że wyruszysz wcześnie. Shera postanowił zejść do bazy, aby pogonić swoich, więc prosiłam go, żeby ci powiedział, że idę do „piątki" i że się tam spotkamy. — Rzeczywiście, ciągnęło mnie do góry, zwłaszcza, że Rysiek mówił mi, że droga nadaje się idealnie do samotnego wejścia. 9 9

Gdybyś nie przyszła wczoraj do „czwórki", poszłabym na szczyt sama. Ale tak zaczekałam na ciebie i uważam, że jestem w porządku. *

* *

... W nocy przyszedł wiatr. Jego wściekłe uderzenia szarpały namiotem, łopot materiału był nie do zniesienia. Schowane głęboko w śpiworach w pół śnie pół jawie przeżywałyśmy jutrzejsze wyjście. Jutro

szczyt miał być nasz! Co będzie, jeśli wiatr się nie uspokoi lub jeśli załamie się pogoda? Krystyna co pewien czas sprawdzała, która godzina. Noc wlokła się, uderzenia wiatru nie słabły. Dopiero koło ósmej postanowiłyśmy jednak spróbować. Zdecydowałyśmy się nie brać liny ani żadnego sprzętu. Musiałyśmy iść szybko... Po raz pierwszy w życiu zakładałam raki w namiocie. Krystyna była już na zewnątrz, słyszałam jak skrzypi śnieg pod jej nogami. — Ja już pójdę — powiedziała — jest strasznie zimno, nie chcę czekać. Nie odpowiedziałam, zajęta walką z zalodzonymi taśmami, palce miałam jak z drewna, trudno było o precyzyjne ruchy. Wreszcie jednak... Wypełzłam z namiotu. Wiatr uderzył w twarz przypominając, że to już 7100 metrów. Krystyna kilkadziesiąt metrów dalej niezwykle powoli brnęła w kierunku grani, chwilami niknącej w tumanach zwiewanego śniegu. Z trudem zawiązałam zalodziony rękaw namiotu. Plecak, czekan — już wszystko. Nie miałam tu już nic do zrobienia. Trzeba było iść. Pierwsze kroki były trudne, już po paru metrach czułam zmęczenie, wydawało mi się, że plateau kołysze się jak pokład ogromnego statku. Z nisko opuszczoną głową szłam powoli, starając się wykorzystywać ślady Krystyny. Śnieg był sypki, puszysty, okrutnie zimny. Plateau było jeszcze w niebieskawym cieniu, tylko grań przed nami oświetlało już słońce, zapalało iskry w śnieżnych pióropuszach zwiewanych przez wiatr. Słońce! Znaleźć się w jego zasięgu, choć na chwilę poczuć jego ciepło. Wiedziałam, że to tylko złudzenie, tam, na grani, szalał wiatr, tam będzie równie zimno jak tu, a jednak automatycznie

przyspieszyłam i szłam nierównym poszarpanym tempem aż do chwili, gdy zastopowało mnie strome podejście w głębokim śniegu. Ciężko dysząc z wolna posuwałam się naprzód. Wielki wysiłek nie dawał mi jednak ciepła, wręcz przeciwnie — moje stopy stały się jak z drewna, z całych sił uderzałam o buty czekanem, ale bez rezultatu. Narastał we mnie lęk. Kilka metrów dalej śnieg oświetlony był słońcem. Już gran: Szeroka śnieżna grzęda wyrastała z plateau i biegła gdzie;

w górę. Wiedziałam, że prowadzi do szczytu. Gdzieś tam jest ukryty w chmurach cel, do którego od wielu dni tak uparcie dążyłam. Dopiero teraz, stojąc samotnie na szerokim siodle przełęczy uświadomiłam sobie, że za kilka godzin wszystko się rozstrzygnie. Tysiące drobnych fałd wyrzeźbił wiatr na ogromnym skłonie przełęczy. Moje raki niszczyły niektóre, na innych pozostawiały tylko drobne ślady. Dlaczego nie widzę śladów Kryski? Może szła inaczej? Mimo tumanów zwiewanego śniegu dostrzegłam jej sylwetkę nieco wyżej na zboczu. Szła powoli, bez odpoczynków. Świadomość, że z każdą chwilą oddala się ode mnie jedyna żywa istota jaka mi towarzyszy, nie zrobiła na mnie żadnego wrażenia. Dokładnie pamiętałam poprzednie dni, dni, kiedy przytłaczał mnie ciężar samotności, kiedy wiele rzeczy straciło dla mnie swoją wartość. Dziś nikt nie był mi potrzebny. Czułam, że jestem w stanie samotnie podjąć walkę. Przystanęłam, by zrobić kilka zdjęć. Do mojej świadomości dotarło teraz jasno, że jeśli natychmiast nie zrobię czegoś z nogami, to się odmrożę. Nie mogłam się na to zgodzić. Zdając sobie sprawę z

ogromnej straty czasu ż trudem zdjęłam raki i rozsznurowałam zewnętrzne buty. Intensywny masaż, silne uderzenia czekanem. Po chwili ogromny ból dał znać, że powraca krążenie. Zaciskając zęby sznurowałam buty, dłonie stały się sztywne i nieczułe. Założenie raków, których taśmy zamarzły na kość, było prawdziwą męką. Pokaleczone palce krwawiły. Wreszcie jednak wszystko było gotowe. Jeszcze tylko rozgrzałam ręce pod koszulą, potem założyłam rękawice. Po chwili ruszyłam dalej. Śnieg był bardzo twardy. Ostatni odcinek szłam na przednich zębach raków, które zagłębiały się najwyżej na dwa centymetry. Dziób czekana z trudem wchodził w zbity „gips". Jednostajne, duże nastromienie terenu nie pozwalało na odpoczynek, napięte mięśnie nóg bólem sygnalizowały zmęczenie... W górze było ciągle tak samo — lodowo-skalne zbocze i ciemnogranatowe niebo przesłaniane chwilami przez chmury. Z prawej strony już od dłuższego czasu towarzyszyło mi skalne żebro. Brązowo-czarne skałki były suche i wolne od lodu. Skierowałam się w ich stronę. Jeszcze chwila i ręce dotknęły skały. Było dość łatwo, po monotonii lodowego zbocza wspinaczka była po prostu przyjemnością. Posuwałam się teraz z pewnością wolniej, ale czułam się tu znacznie bezpieczniej. Bloki spojone były tylko lodem, każdy krok wymagał uwagi, ale miałam wewnętrzne przekonanie, że dzisiaj jestem w górach nieomylna, że nie uczynię fałszywego kroku, że nie zawiedzie mnie intuicja. Może to nagroda za ciężkie chwile ostatnich dni? Może rekompensata za wszystkie górskie niepowodzenia lub... po prostu absolutna koncentracja?

100

101

Skałki, którymi się wspinałam, zanikały w kolejnym lodowym polu. Spojrzałam w górę — wznosząca się na tle nieba skalna grań wydawała się być ostatecznym końcem mojej drogi. Wyżej już chyba iść nie można. Uważnie przetrawersowałam w lewo i rozpoczęłam podejście stromym śniegiem. Starannie przestrzegałam 25-krokowych etapów. W chwilach odpoczynku beznamiętnie przyglądałam się podchodzącym z dołu chmurom. Chyba zdążę przed nimi? Grań szczytowa wydawała się już blisko. Wpatrując się w nią dostrzegłam w pewnym momencie granatowo-czerwony punkcik. Krystyna! Jest już na górze! Za chwilę i ja tam będę. Zbocze zrobiło się strome. Szłam uważnie, pracowicie wybijając rakami stopnie. Czy jeszcze daleko? — podniosłam głowę i w tym momencie u podstawy skałek dostrzegłam Krystynę. Schodziła. Czemu była na szczycie tak krótko? A może to ja idę tak długo, może wydawało mi się tylko, że chwilę przedtem widziałam ją na tle nieba? Może było to już dawniej? Szłam teraz szybko, nie zważając na zwariowany rytm serca. Jak najszybciej chciałam spotkać Kryśkę. Coraz wyraźniej widziałam ją jak schodzi, niedbale podpierając się czekanem. Chwilami najwyraźniej się zataczała. Czy nie zdawała sobie sprawy jak bardzo jest tu stromo? Jak łatwo można tu polecieć?

Dzieliło nas już tylko kilkanaście kroków, znów przyspieszyłam, chciałam jej powiedzieć, że cieszę się, że wykorzystałyśmy szansę i zapytać, jak jest na szczycie. Byłyśmy już obok siebie. Ciężko dysząc próbowałam coś wykrztusić i wtedy usłyszałam słowa, które spowodowały, że rozpoczęte zdanie zamarło mi na wargach, a wewnątrz ogarnął mnie chłód: —

Anka, jest mi przykro, ale naprawdę nie masz żadnych

szans. Do szczytu jest strasznie daleko. Idziesz za wolno. Nie mogę na ciebie czekać, boję się o nogi. Radzę ci, schodź razem ze mną. Pokręciłam przecząco głową. —

Nie — powiedziałam spokojnie — pójdę do góry. Gdybym chciała

wrócić, wróciłabym już wcześniej. —

Powtarzam ci, do szczytu jeszcze cholerny kawał. Nie zdążysz wrócić

przed nocą. Naprawdę, schodźmy razem, tak będzie lepiej... Coś delikatnego, nieuchwytnego pękło. —

Nie bój się o mnie — powiedziałam obojętnie — napraw

dę wiem co robię. A ty schodź uważnie, odwróć się twarzą do stoku. Tu przecież jest cholernie stromo... Znowu szłam do góry. Ostrożnie ustawiałam raki w stromym lodzie. Krystyny już nie było widać, zakryło ją skalne żebro. Wraz z nią zniknęło uczucie przykrości wywołane rozmową. Wymazałam to dokładnie z pamięci, pozostała tylko świadomość, 102

że coś się wydarzyło... Pierwsze chmury zaczepiały się o grań szczytową, zaczął posypywać drobny śnieg. Już nie liczyłam kroków, szłam spokojnie,

równym tempem, przystawałam wtedy, gdy brakło mi oddechu. Wszystko było takie proste! I takie inne od przeżywanych tylekroć w wyobraźni ostatnich metrów pod szczytem. Skałki! To kominek wyprowadzający na grań. Było bardzo stromo, ale dziób skalny z prawej strony wydał mi się doskonałym chwytem. Wyciągnęłam rękę i w momencie, gdy dłoń zacisnęła się na krawędzi bloku zdałam sobie sprawę z popełnionego błędu — pętla czekana musiała zsunąć się z zalodzonej rękawicy i czekan koziołkując poleciał w dół zbocza. Zmartwiałam! Cholera, co ja zrobię — ogarnęło mnie przerażenie, które nie minęło nawet wtedy, gdy dostrzegłam, że czekan wbił się w zbocze kilkadziesiąt metrów poniżej mnie i że właściwie nic się nie stało. Zejście zabrało mi sporo czasu — bez czekana czułam się niepewnie na tym stromym, lodowo-śnież-nym zboczu, i każdy krok wydawał mi się ryzykowny. Wreszcie odzyskałam swoją zgubę, Z radością wzięłam go do ręki, dłoń zacisnęła się automatycznie wokół drzewca. Ruszyłam w górę po własnych śladach. Mgły zgęstniały i szłam teraz wprost w chmury. Zaczynało padać coraz mocniej, w twarz siekły ostre igiełki lodu. W dole widziałam prześwitujące przez mgły słońce na plateau i wydawało mi się, że pogoda nadal jest dobra, że to tylko u mnie, w pobliżu szczytu zaczepiły się popołudniowe chmury. Nie martwiłam się tym, nie przerażały mnie uderzenia wiatru... Szłam do góry z uporem, głęboko przekonana, że nic już nie przeszkodzi mi w osiągnięciu szczytu. W kominku raki nieprzyjemnie zazgrzytały o skałę — trochę wyżej zobaczyłam wpół już zawiane ślady Krystyny. A więc szła tak samo... Ostra, skalno-lodowa grań, na której się znalazłam, kilkanaście metrów dalej przechodziła w mgłę. Intuicyjnie wyczuwałam, że dalej nie ma już nic, że z chwilą, kiedy tam dojdę, osiągnę maksimum tego co mogę tu osiągnąć, że wyżej nie da się już iść. Poruszałam się ostrożnie, asekurując każdy krok. Wiatr usiłował zepchnąć mnie z grani, ale nie chowałam już twarzy przed jego

uderzeniami. Wiatr, zmęczenie, uparta walka, cały mój samotny finisz — wszystko to należało do chwil szczytu, do chwil, które upływały bezpowrotnie na tej zagubionej w mgłach himalajskiej grani. Zatrzymałam się. Przede mną grań urywała się nagle, przechodziła w pustkę. W dole kłębiły się mgły i wyczuwałam ogromną głębię 6kilometrowego urwiska opadającego do doliny Hunzy. A więc to już. Szczyt. Koniec dalekiej drogi, koniec upartego posuwania się w górę. Nie było we mnie teraz euforii zwycięstwa, była tylko zimna zawziętość z jaką tu przyszłam i satys103

fakcja. Stojąc na najwyższym punkcie masywu Rakaposhi czułam dumę, że nie dałam sobie odebrać celu, że ten szczyt po prostu zawdzięczam tylko sobie. Szczyt! Jak tu obco! Wiatr z hukiem przewalał się przez grań, wokół mnie były tylko wirujące mgły. Gestem zwycięstwa uniosłam czekan nad głowę. Tuż koło mnie wznosił się ułożony rękami Shery kopczyk. Dołożyłam do niego niewielki kamień, wygrzebany spod śniegu nieco niżej. W szparę między głazami wcisnęłam ostatni cukierek — niewiele to, ale niech będzie symbolem mojej wdzięczności. Górskie bogi Rakaposhi były dziś dla mnie łaskawe, pozwoliły mi samotnie wedrzeć się w ich królestwo, odpędziły mój lęk. Tak, nie czułam lęku... Irracjonalne poczucie nieograniczonej ilości czasu nadal było we mnie. Siedząc niewygodnie na ostrzu skalnej grani przez pewien czas zastanawiałam się, czy zostać tu jeszicze? A może już schodzić? Jak długo tu w ogóle jestem? Chciałam sprawdzić, która godzina, ale mój maleńki zegarek zamienił się w bryłkę lodu. Nie widać było nawet wskazówek. Przez moment przyglądałam mu się ze zdziwieniem...

Schodzić! Dość długo tkwiłam tu wystawiona na wiatr. Kilkoma uderzeniami czekana wykruszyłam spojone lodem drobne kamyki i schowałam je do kieszeni anoraka. To na później, niech zawsze przypominają mi dzisiejszy dzień i chwile spędzone na szczycie. Po raz ostatni popatrzyłam na kopczyk Shery. Poprawiłam mój kamień. Potem odwróciłam się zdecydowanie — w dół, teraz już tylko w dół. Mgła otaczała mnie zewsząd, zamykała w kręgu kilkunastu metrów. Lodowe zbocze, skałki, chmury — wszystko zlewało się w jedno. Trudno mi było ustalić właściwy kierunek, schodziłam na wyczucie, starając się trzymać bardziej lewej strony. Pamiętałam, że z prawej jest urwisko. Obniżałam się powoli, uważałam na każdy krok, wiedziałam, że nie mogę teraz niczego zepsuć. Widoczność z wolna poprawiała się, poprzez mgły chwilami prze świtywało słońce. Jeszcze chwila i wyszłam z chmur. Zmiana scenerii była niezwykła — zboczie od razu wydało się mniej strome, skałki nie straszyły dłużej groźnymi konturami. Głęboko w dole dostrzegłam poprzez podchodzące z doliny mgły szerokie siodło przełęczy. Wiedziałam już, że tam wrócę, że odnajdę swoje ślady, że doprowadzą mnie one do obozu V. Jeszcze przez chwilę powróciłam myślą do szczytu, do tej skalnej grani, na której przeżyłam chwile walki, radości, satysfakcji, na której marzenie wielu dni stało się rzeczywistością. Jak w pięknym śnie... Teraz stąd odchodziłam, oddalałam się z każdym krokiem Powrót! Odtąd wszystko już będzie tylko powrotem. Przez radość dzisiejszego dnia przesunął się pierwszy cień żalu. 104

Przełęcz była coraz bliżej. Zachodzące słońce oświetlało ją ukośnymi

promieniami, śnieg wokół mnie przybrał złotawą barwę. Góry stały się uroczyste, ucichł wiatr, wszystko ogarnął jakiś ogromny spokój. Zbliżał się wieczór. Kilkadziesiąt metrów nad przełęczą zatrzymałam się, by poprawić taśmy u raków. Uświadomiłam sobie wtedy, jak bardzo już jestem zmęczona — przebyta choroba, głodówka, wysiłek dzisiejszego dnia znacznie podkopały moje siły. Dobrze, że teren był już łatwy, dobrze, że do obozu już niedaleko. Mój powrót nie zamieni się w rozpaczliwą walkę. A przecież mogło być właśnie tak, Góra mogła zażądać od nas znacznie więcej. Może powinno tak być? Przecież czułam nawet chwilami żal, że poszło mimo wszystko tak łatwo... Pokonałyśmy tę górę rozpędem poprzednich dni, nie było krańcowego wysiłku, starczyło determinacji na uparty marsz w górę. A teraz? Jak wielkie były jeszcze moje rezerwy? Na ile byłoby mnie jeszcze stać? Siodło przełęczy było bardzo rozległe. Ociężale brnęłam przez nawiane zaspy świeżego śniegu. Każdy krok był wysiłkiem. Plateau pogrążało się już w cieniu. Słońce obejmowało jeszcze namiot „piątki", ale wielka szczelina w pobliżu obozu ogarnięta była już cieniem. Ja także weszłam już w cień. Przez; chwilę czułam irracjonalną potrzebę pogoni za słońcem, ale rozległe śniegi plateau miały swój czasowy wymiar, a ja poruszałam się bardzo wolno. Prowadziły mnie na wpół zawiane ślady. Wkrótce doszłam do szczeliny — stąd widać już było wyraźnie obóz... : Jeszcze tylko kilkadziesiąt metrów... Usiadłam na śniegu. Dawno opuściło mnie napięcie, które towarzyszyło mi w górze. Teraz był we mnie tylko spokój. Wszystkie wrażenia zebrane dzisiaj należały teraz do mnie. Były skarbem tak cennym, że z nikim nie chciałam się nim podzielić. Czas płynął. Granica światła i cienia przesuwała się nieubłaganie w stronę namiotu. To mnie wreszcie zmobilizowało. Wygrzebałam się ze śniegu i powoli ruszyłam w jego stronę. Było ciężko. Dobrze, że to już blisko.

Może zawołać? Ale zamiast głosu wydobyło się z moich ust tylko coś w rodzaju szeptu. Cholera, przecież to ostatnie metry! Teraz zauważyłam wyglądającą z namiotu Kryśkę. Chciałam szybko do niej podejść, ale • zaplątały mi się nogi i rąbnęłam w śnieg, dokładnie przed namiotem. Na twarzy Kryśki zobaczyłam przerażenie, usiłowała mnie podnieść, a ja, zamiast wstać, zaczęłam leżąc w śniegu tłumaczyć jej, że wszystko jest w porządku i że tylko zaczepiłam rakiem o taśmę — Właź do namiotu, pomogę ci — Krystyna była bardzo troskliwa. Ale ja miałam jeszcze coś ważnego. Przecież Kryśka nie wiedziała skąd wracam. Nie pytała. To bardzo dobrze, sama jej 10 5

powiem. Nerwowo sięgnęłam do kieszeni anoraka — kamyczki były suche i ciepłe. —

To z samej góry — powiedziałam. I w tej chwili, oglądając te drobne

skalne okruchy odnalazłam radość, której zabrakło mi na szczycie. —

Nie leż dłużej w śniegu, zmarzniesz. Chodź do środka — namawiała

Krystyna. —

Zrób mi jeszcze zdjęcie — poprosiłam .— tu przed namiotem, póki

jeszcze jest słońce... To będzie zamiast tego na szczycie. Teraz szybko chciałam wczołgać się do namiotu. —

Poczekaj, najpierw zdejmij plecak — radziła Krystyna.

Zacisze wnętrza natychmiast mnie rozłożyło: Kryśka pomogła mi zdjąć raki. Wtuliłam się w śpiwór, nie zdejmowałam butów ani anoraka.

Wstrząsały mną dreszcze. Namiot wypełniony był zapachem zupy pieczarkowej. Wprawdzie ostatnio miałyśmy jej dosyć, ale teraz głód był we mnie najsilniejszym instynktem i po nerwowych poszukiwaniach łyżki gwałtownie rzuciłam się do menażki. Ale nic z tego. Gorąca i słona zupa piekła jak ogień poranione dziąsła i język. Chwyciłam garść śniegu i szybko wpakowałam do ust. Tak, trochę to pomogło. Położyłam się twarzą do ściany namiotu i cierpiałam w milczeniu. Moja wściekłość i rozżalenie nie miały granic. Dopiero po chwili, gdy udało mi się zapanować nad sobą, wyciągnęłam ze śpiwora Krystyny radiotelefon. — —

Była łączność? Mówiłaś im, żeśmy weszły? Tak, rozmawiałam ze Szwagrami o dziewiętnastej. Są w

„dwójce". Martwili się, że ciebie jeszcze nie ma. Są pewnie na nasłuchu, spróbuję ich teraz wywołać. Krystyna wysunęła antenę przez wejście do namiotu. —

Tu obóz V, tu obóz V, powtarzała monotonnie —> obóz

II zgłoście się... Zgłosił się Andrzej. Leżąc w półmroku słuchałam jakby z oddalenia słów Krystyny: —

Anka już jest, wróciła przed chwilą... tak, była na szczycie... czujemy się

dobrze, jutro schodzimy... —

Spijcie spokojnie, baby — dobiegł mnie jeszcze głos Andrzeja.

Na zewnątrz zerwał się wiatr, jego uderzenia znów szarpały namiotem. Miałam wrażenie, że niebieskawy płomień maszynki z wolna odsuwa się ode mnie, zamieniając się w świetlisty punkcik. Wraz z pierwszą falą ogarniającego mnie ciepła przyszedł, sen.

Jeszcze tylko wrócić... (6-7 lipca) Noc była zła. Szalał wiatr, głęboki początkowo sen zaczął się rwać i koło północy był już tylko nerwowym drzemaniem. Czułam, że jest coś niesamowitego w tej wietrznej nocy, spędzanej wysoko pod szczytem Rakaposhi. Byłyśmy takie samotne! Jedyne, co łączyło nas z ludźmi to cienka nić zawodnej zresztą łączności. Jutro Szwagry wrócą do bazy, my dopiero rozpoczniemy nasz odwrót. Przed nami jeszcze daleka droga —? śniegi plateau, kilometry grani, kilometry poręczówek... A jeśli załamie się pogoda? Jeśli Rakaposhi zawali nas śniegiem tu, w najwyższym obozie? Czy będzie dość sił na powrót, na ucieczkę z pułapki? Te pytania męczyły mnie natrętnie aż do pierwszych szarości następnego dnia. Dopiero wtedy zmęczenie wzięło górę i zapadłam w sen tak głęboki, jak utrata przytomności. *

* *

Obudziłyśmy się późno. Namiot pokryty był grubą warstwą śniegu. —

Napadało albo nawiało — ten temat rozpoczął nasz kolej

ny dzień. Zrzuciłyśmy śnieg z dachu i wewnątrz od razu zro biło się jasno. Pogoda musiała być dobra, tylko wiatr nadal przypominał o swoim istnieniu szarpiąc namiotem. Krystyna chciała schodzić jak najszybciej. —

Stara, siedząc tu będziemy się czuły coraz gorzej a) nie lepiej —

perswadowała. — Ja, na przykład, wyraźnie czuję tu wysokość. Trzeba spieprzać na dół. Nie wiem tylko, jak zabierzemy ten cholerny namiot, jest cały w lodzie... — —

Prawda, Rysiek kazał nam zabrać namiot z „piątki". Jest już późno, prawie dwunasta — niechęć przed dzisiejszym zejściem

starałam się ukryć za jakimś racjonalnym powodem. — Jutro wstaniemy wcześnie rano, oczyścimy i zwiniemy namiot. Dziś możemy nie zdążyć... Jest

zresztą słaba widoczność i w ogóle możemy nie trafić. Pamiętaj, że nie mamy „czwórki"! Do obozu III jest stąd straszny kawał drogi. I jeszcze to prusikowanie przez szczelinę...

106

107

—

Myślisz, że go naprawdę zwinęli? — niedowierzająco spytała Krystyna.

— Nie powinni tego robić w momencie, kiedy my szłyśmy do góry. —

Sama słyszałam rozmowę Ryśka ze Szwagrami — rzuciłam. —

Polecenie było wyraźne: zwinąć „czwórkę". O trzynastej połączyłyśmy się z bazą (łączność była wreszcie możliwa, gdyż Szwagry z jedynym sprawnym radiotelefonem dotarli już na dół). —

Baby, nie siedźcie tam na górze, tylko schodźcie — za-chrobotał w

radiotelefonie głos Ryśka. — Na dziewiątego rano zamówieni są tragarze. Obozy są już zwinięte, wy znosicie „piątkę" i namiot z „trójki", który tam został. —

Ryśku — głos Krystyny zdradzał zdenerwowanie — jeśli mamy

schodzić tak szybko, to nie weźmiemy namiotu z „piątki". Nie damy rady z takim obciążeniem dojść dzisiaj do „trójki"...

—

Dobra — Rysiek przeklął pewnie w duchu kobiety w górach. — I

jeszcze jedno — czy byłyście na szczycie obie? Widzieliśmy idącą w górę tylko jedną z was. Potem wszystko zniknęło w mgłach. —

Byłyśmy obydwie — Kryskę zdziwiło to pytanie — mówiłam już

przecież Szwagrom... Radiotelefon zamilkł. Przez chwilę w skupieniu wpatrywałyśmy się w niego, jakby chcąc się upewnić, że to, co usłyszałyśmy jest prawdą, a nie jego złośliwym wymysłem. — —

Trochę się pospieszyli — mruknęłam dosyć głośno. No, stara — na Krystynę rozmowa z leaderem podziałała jak zwykle

dopingująco — powinnyśmy być raczej wdzięczne za wysoką ocenę naszych możliwości. Panowie po prostu wierzą w nasze siły i nie martwią się o nas... Zaczęłyśmy zbierać się do drogi, nie było innego wyjścia. Wkrótce okazało się, że nasze plecaki są stanowczo za małe: trzy śpiwory i trzy kurtki pozostawione dla nas przez chłopaków wypełniły je prawie zupełnie. A tyle było jeszcze do zabrania:

liny, sprzęt wspinaczkowy,

osobiste

wyposażenie. —

Weź maszynkę i trochę butanów, ja wezmę jedzenie. Mo

żemy złapać kibel * — nie dowierzałam swoim siłom, przerażała mnie odległość jaka dzieliła nas od obozu III. Czy w ogóle tam dojdziemy? Kiedy? Chyba już nocą? Namiot opustoszał. Zostały tylko resztki jedzenia i poszarpana płachta NRC **. —

Weźmy jeszcze karrimaty — przypomniała sobie Krysty-

* Kibel — nie przygotowany biwak. ** Płachta NRC — jednorazowa płachta biwakowa, wykonana z bardzo lekkiej nabłyszczanej folii, chroniąca ciało przed utratą ciepła.

108

na — to prywatne chłopaków. Spróbuję je przyczepić do plecaka, ale będę wyglądała jak choinka. Na zewnątrz było bardzo jasno. Poprzez chmury przebijało się słońce. Plateau i ściana powyżej nas spowite były w mlecznej, gęstej mgle. Było duszno. Krystyna zawiązała rękaw namiotu. Namiot... Dzielnie bronił nas przez dwie wietrzne noce, był w dobrym stanie, właściwie szkoda było go zostawić. Poza tym wraz z nim traciłyśmy jedyną możliwość dobrego biwaku, gdyby okazało się, że jesteśmy zbyt wolne, że nie osiągniemy dzisiaj „trójki". Ale trzeba było jednak spróbować dojść tam za wszelką cenę, bo teraz już wiedziałyśmy, że wobec zwiniętych obozów nie możemy liczyć na jakąkolwiek pomoc z dołu. Musiałyśmy iść jak najszybciej, w razie załamania pogody byłybyśmy przegrane na tych ogromnych śnieżnych bezdrożach. Liczył się każdy metr w dół, a namiot byłby dodatkowym obciążeniem. Naszym mini-mum dzisiejszego popołudnia było dojście do szczeliny z poręczówką. Tam można było od biedy zabiwakować. Założyłyśmy plecaki. Było ciężko. Raki przypięłyśmy na wierzchu, nie były potrzebne w głębokim śniegu zalegającym plateau. A potem był już tylko powolny mechaniczny marsz i przestawianie nóg w głębokim śniegu. Czasami któraś z nas zataczała się i wtedy stawałyśmy, ciężko dysząc. Głowy pochylone, ramiona zdrętwiałe od wrzynających się pasków plecaka. A potem znowu dalej... Wydawało mi się wtedy, że plateau nie ma końca, że nie wyjdziemy z niego nigdy, że nie skończy się ten koszmar i że już do końca świadomości brnąć będziemy przez ciężki, wiatrem

ubity śnieg. Idąca przodem Krystyna stanęła. — Nie wiem gdzie jesteśmy, trzeba się rozejrzeć — jej głos dobiegł do mnie jakby z oddali. Nagle pociemniało mi w oczach, w głowie kompletna pustka. Przerażenie. Uklękłam w śniegu, ale organizm widocznie włączył rezerwy, bo gdy fala lęku opadła, z wolna wszystko wróciło do normy — śnieg znów był biały, a przez mgły prześwitywało słońce. Krystyna nie zauważyła co się zemną dzieje. Ruszyła już dalej, ukośnie kierując się w stronęniewielkiego zagłębienia terenu. Tak, to było przełamanie plateau. Tędy i tylko tędy osiągnąć można było naszą grań. Groziły tu wprawdzie wielkie szczeliny, teraz, kiedy nie było śladów, szczególnie niebezpieczne, ale nie było tu lodowych urwisk ani seraków, jakimi obrywało się plateau na całej swej długości. Nie znalazłyśmy najlepszej drogi. Chcąc uniknąć przekraczania nawianych zasp poszłyśmy za bardzo w prawo i dopiero rozpoczynające się podejście zniechęciło nas do tego kierunku. Przetrawersowałyśmy 10 9

w lewo i szłyśmy teraz czymś w rodzaju płytkiej dolinki. Każda z nas zachowała w pamięci inny obraz tego miejsca i teraz byłyśmy trochę zdezorientowane. Jak niedobrze, że nie ma tu traserów, że nie są oznaczone szczeliny, teraz przykryte świeżym śniegiem i zupełnie niewidoczne! Teren zaczął się lekko wznosić. Już wiedziałam, że idziemy dobrze. Jeszcze chwila i nasze pole widzenia znacznie się powiększyło — daleko przed nami, w dole, majaczyła w

mgłach ostra turnia Nun's Head. Usiadłyśmy na krótki odpoczynek. Trzeba było założyć raki, śnieg był tu zupełnie wywiany i buty ślizgały się nieprzyjemnie. Od dołu wiał wiatr, uderzał w twarz krótkimi podmuchami, czuło się wilgoć, jaką niosły unoszące się z doliny mgły. W końcu zrobiło nam się zimno i powlokłyśmy się dalej. Wraz z utratą wysokości odczuwalnie poprawiało się nasze samopoczucie, a marsz stawał się wyraźnie szybszy. Grań przed nami ogarniały czasami mgły, ale szczyt Nun's Head wskazywał nam drogę. Jak latarnia morska — myślałam — tylko bez światła... Myśl o świetle przypomniała mi nagle bazę. Jest już na pewno ognisko, wszyscy siedzą wpatrzeni w płonące drwa, ogień trzaska, wiatr wyrzuca w górę iskry. Jest ciepło. Czacza krząta się przy kuchni... Pod rakami zachrzęścił papier. Przystanęłam — wokół porozrzucane śmieci, częściowo już przykryte śniegiem i niewyraźny zarys platformy po namiocie — byłyśmy na miejscu „czwórki". Stanęłyśmy w milczeniu, od razu ogarnął nas chłód. Coś granatowego wystawało ze śniegu koło moich nóg. Zdjęłam plecak i zaczęłam grzebać czekanem. —

Zabrali moją uprząż * i petzla ** — powiedziała cicho Kry

styna. — Zostawiłam to tutaj na powrót, teraz będę miała kło pot z prusikowaniem przez szczelinę. Jeszcze kilka uderzeń i wyciągnęłam ze śniegu ortalionowe spodnie Andrzeja. Były zupełnie podarte... —

Mam w plecaku kupę pętli — zwróciłam się do Kryśki —

a moja uprząż zupełnie nam wystarczy. Pierwsza wylezie a potem opuści ją na karabinku drugiej. .—- Zjedz coś, popatrz, znalazłam napoczętą puszkę z boczkiem — Krystyna wetknęła mi do rąk konserwę. — Musisz coś zjeść, widzę, że ci jest ciężko. Wzięłam ją z niechęcią. Mięso było zmarznięte na kość, wyciągnęłam nóż i

zaczęłam grzebać w puszce. Zlodowaciałe kawałki mięsa były bez smaku... Od obozu IV do miejsca, gdzie zaczynała się poręczówka. * Uprząż — system taśm podobny do uprzęży spadochronowej. ** Petzl — przyrząd zaciskowy służący do wspinania się po linie.

teren lekkko się wznosił. I to było teraz najgorsze — po paru godzinach schodzenia nasze organizmy nastawiły się już na to i gwałtownie protestowały przeciwko zwiększonemu wysiłkowi. Dosłownie po paru krokach łapała nas zadyszka, a brzeg szczeliny był ciągle tak samo daleko. Kilka metrów poniżej obrywu wyciągnęłam z plecaka sprzęt. Krystyna chciała iść pierwsza. Patrzyłam, jak zakłada moją uprząż. Początek poręczówki był głęboko wmarznięty w lód. Krystyna wpięła petzla, szybko podeszła kilka metrów... Dalej był już pion. —

No, skończyły się przyjemności — usłyszałam — lód, jak

cholera... Zostałam sama przy poszarpanym brzegu szczeliny. Nad moją głową wywieszał się zielonkawy lodowy okap z ogromnymi soplami. Z dołu, ze szczeliny wiało chłodem. Zapakowałam plecak i znowu stałam bez ruchu, wpatrując się w mgły, kotłujące się na plateau. W dole także płynęły chmury. Zbliżał się wieczór. Krystyny nie było już widać, tylko drgnięcia liny i sypiący się z góry śnieżny pył wskazywały, że nade mną coś się dzieje. Czas płynął, zimno było coraz dokuczliwsze. —

Jak tam — krzyknęłam, nie mogąc się doczekać żadnej informacji.

—

Zaraz będę — zdyszany głos Kryśki mówił, że nie jest zbyt łatwo. W

chwilę później uprząż wpięta na karabinku do liny spadła mi do stóp. Można było ruszać. Ogarnęło mnie podniecenie...

Tak, to była prawdziwa próba sił — po wielu dniach górskiej działalności, po zdobyciu szczytu — teraz, już w odwrocie, 40 metrów prawie pionowego lodu. To wymagało ode mnie wszystkiego, czym jeszcze dysponowałam. Plecak odciągał do tyłu, mdlała ręka zaciśnięta na uchwycie petzla. Przednie zęby raków tylko minimalnie zagłębiały się w lód, krótkimi, gwałtownymi szarpnięciami posuwałam się w górę. Nade mną widziałam chmury przeganiane przez grań i dziwnie skróconą sylwetkę Kryski, stojącej przy początku poręczówki. Nadal pion. Ale teraz na lodzie była już cienka warstewka przymarzniętego śniegu. Było trochę łatwiej. Jeszcze chwila i zupełnie wykończona wpięłam się do śrub na stanowisku. Koniec! —

Dobrze, że jesteś —usłyszałam.

Krystyna ostrożnie ruszyła trawersem poprzez strome, lodowe zbocze. Patrzyłam, jak powoli przesuwała się ku krawędzi grani, wszystko dygotało jeszcze we mnie z wysiłku. Ale już po chwili, ostrożnie przestawiając nogi w drobnych stopniach trawersu, zapomniałam o trudach poprzednich metrów. Żeby teraz czegoś nie popsuć... Tu nie wolno się zachwiać, trawers jest wylodzony i eksponowany, nie będzie czasu ani możliwości, aby wyhamować obsunięcie.

110

111

Kilka metrów dalej lśnił w szczelinie aluminiowy bong Tam zaczynała się znów poręczówka, tam już wszystko będzie proste. Szłam wpatrzona w linę, na ostatnich metrach raki zazgrzytały o kamienie. Ale już miałam poręczówkę — szybko wpiąć karabinek i wreszcie — fala emocji opadła. Lina była napięta pod ciężarem Krystyny, czekałam trochę, a potem ostrożnie zaczęłam się obniżać. Aż napięcie liny zmalało i wreszcie mogłam normalnie zjeżdżać. Nisko w dole widziałam Kryskę bobrującą między kamieniami przełączki — szukała pozostawionego sprzętu. Spokojnie, bez szarpnięć, zsuwałam się w dół. Kiedy dotarłam na przełączkę było już prawie ciemno. Szybko ruszyłam śladami Krystyny. Aż do poręczówki nad obozem III grań była śnieżna, szło się szybko, śnieg był już zmrożony chłodem nocy. Po poręczówkach szłam już po ciemku. I wtedy przestałam się spieszyć. Zresztą spoza chmur prześwitywać zaczął księżyc. Obóz III był już realny, kilka minut nie miało znaczenia. Dobrze pamiętam ten odcinek — turnia ze spiętrzonych fantastycznie tafli łupku, śnieżna przełączka, potem trawers tuż poniżej ostrza grani. Wyszukując w ciemności stopnie patrzyłam w dół, w mrok urwiska, jakie było pode mną. Mechanicznie przepinając się z liny na linę wypatrywałam w dole ogniska bazy I nagle zobaczyłam je — maleńki świetlny punkt bardzo głęboko w dolinie. Na grani przede mną także błysnęło światło — to Krystyna zapaliła w obozie świeczkę. Było już blisko... Chwilę potem stanęłam przy namiocie. Ciężki dzień dobiegł końca. I wtedy ogarnęła mnie radość, że

jednak tu dotarłyśmy, radość tak wielka, że przebiła się nawet przez ogromne zmęczenie. *

* *

Schodziłyśmy w dół. W obłędnym słońcu, w ciszy górskiego krajobrazu, w rozmiękłym śniegu i wodzie spływającej po skałach. Schodziłyśmy w dół wiedząc, że to już po raz ostatni... I była w nas radość. Może nie zawsze zdawałyśmy sobie z tego sprawę: zmęczenie, upał, ciężkie plecaki — to było jakoś bardziej zauważalne, bardziej realne, tak jak zawsze w górach. A radość była ukryta głęboko, ale to z niej czerpałyśmy siły na nasz powrót. Przez ostatnich kilka dni wiele się w górach zmieniło — słońce wytopiło tyle śniegu, że grań stała się właściwie skalna W kuluarach powstał szklisty, wodny lód, zniknęły wszystkie ślady, tylko poręczówki pozostały jako dowody rzeczowe naszej

poprzedniej działalności. Grań do obozu II ciągnęła się w nieskończoność... Upał i zmęczenie spowodowały, że ogarnęła mnie nieprzeparta senność. — Zasnąć, chociaż na chwilę —marzyłam. Dopiero na trawersie turni ponad obozem II wzięłam się w garść. Przekraczanie szeregu skalnych żeber, strome kuluary, podejścia, zjazdy — to wymagało uwagi. Lina za liną, automatycznie przepinając asekurację, powoli zbliżałam się do obozu. Nagle karabinek szczęknął o skalę — następnej poręczówki nie było. Kilkadziesiąt metrów dalej widać było na ostrzu grani resztki obozu. Pamiętam, że właśnie na tym odcinku rozpięliś-

my 80-metrowego Mamutha *. Teraz go nie było. Ruszyłam ostrożnie, przekradając się wśród kruchych, śniegiem pokrytych skałek. Czemu, do cholery, zdjęli poręczówkę? Kto był taki mądry? Wprawdzie nie jest tu specjalnie trudno, ale polecieć można... Krystyna siedziała milcząc na resztkach pianek, wyrzuconych widocznie z namiotów. Obok poniewierało się jedzenie, leżało trochę bezładnie rzuconego sprzętu. Wiało smutkiem od tych niepotrzebnych już nikomu resztek. Znalazłam maszynkę butanową i w brudnej menażce zaczęłam topić śnieg. Męczyło mnie straszliwe pragnienie. Krystyna nie protestowała. —

Popatrz, znalazłam takie rybki — podała mi puszkę —

spróbuj to zjeść, bo mi jeszcze umrzesz z głodu. Próba wypadła pomyślnie — tłusty pasztet z wątróbek popity letnią herbatą zdziałał cuda. Poczułam się o wiele lepiej. A może tak podziałała na mnie troskliwość Kryski, która do moich „kryzysów" odnosi się zazwyczaj bardzo sceptycznie? Byłam jej wdzięczna za dostrzeżenie moich problemów. Zgarnęłyśmy porzucony sprzęt, dopakowałyśmy go do plecaków i jedna za drugą ruszyłyśmy w dół. Szybko dotarłyśmy do miejsca „tentu". Tu także walało się jakieś jedzenie, wokół było niesłychanie brudno. Cała platforma po namiocie jakby osiadła i zewsząd powyłaziły śmieci. W „jedynce" było podobnie. Usiadłyśmy na chwilę zmordowane zejściem i upałem i wtedy zdałam sobie sprawę, że to po prostu koniec wyprawy, a te resztki obozów, te śmieci, które na swej drodze napotykamy od dwóch dni, są tylko tego nama- calnym dowodem. Było mi smutno, że nie mamy szans na przeżycie po raz drugi tych

dni walki, zwątpień i radości, które upłynęły na Rakaposhi. Może kiedyś, na innej górze?... —

Nie chce mi się schodzić — powiedziałam. — W bazie jest

* Bong — rodzaj haka stosowany do bardzo szerokich szczelin skalnych

* Mamuth —? rodzaj liny wspinaczkowej.

112

113

pewnie tak samo, bałagan, pakowanie i rwetes. Wszystkim się przecież spieszy. Krystyna rozumiała o co mi chodzi: —

Dla mnie też ta wyprawa skończy się zanim dojdę do bazy

Z obozu I zjechałyśmy na tyłkach aż do granicy wielkiego lawiniska. Już na początku zjazdu czułam, że jestem zupełnie mokra, ale nie miało to teraz znaczenia. W „szyjce" nie było zupełnie śniegu, zewsząd spływała woda, całe kaskady waliły kolejnymi żlebami. —

Jak w maju w Tatrach — myślałam, patrząc w górę na

skalne urwiska. Na kamienistym zboczu poniżej „szyjki" przyznałam sobie parę minut odpoczynku. I wtedy zobaczyłam sylwetki dwóch ludzi szybko podchodzących z dołu. Szli do nas — tu nie mogłyśmy mieć żadnej wątpliwości. Poznałam ich, gdy byli już blisko — tak, to nasi kucharze: Czacza w swojej nieodłącznej czapeczce i bliżej mnie Burkatt. —

Ten ma kondycję — myślałam, patrząc jak pędzi pod górę.

Jeszcze chwila i był przy mnie. Uśmiechając się szeroko wziął mój plecak, a zamiast czekana, który cały czas niosłam w ręce, wręczył mi butelkę pełną wody z sokiem. Och, jakże mu byłam wdzięczna! —

Burkatt, look — machnęłam ręką w stronę szczytu —

summit! Uśmiechnął się i kiwnął głową. —

Polish good — powiedział wyraźnie. — Polish good

Pakistani no good. Bez plecaka schodziło się doskonale. Burkatt czuł się najwyraźniej za mnie odpowiedzialny: wybierał jego zdaniem najlepszą drogę, pokazywał mi kamienie, na których mogę stanąć i w ogóle był z siebie niesłychanie dumny. Baza zbliżała się szybko. Z każdą chwilą rosły namioty, widać już było ludzi uwijających się na polanie. Jeszcze chwila i będziemy wśród nich. Musimy znów włączyć się do tej wy-prawowej społeczności. Narastało we mnie napięcie...

Nie widzieliśmy się dawno... Właściwie to było tylko kilka dni, ale miały one chyba jakiś inny wymiar. Tyle się w ciągu nich wydarzyło. Wtedy, w „czwórce", gdy zmordowana podchodziłam do namiotu, oni wszyscy mieli już szczyt za sobą. W ich rękach było to, o co ja dopiero walczyłam. Pozostali wobec mojej walki obojętni. Po prostu mieli swoje... Ale teraz wracałyśmy z naszym własnym sukcesem i była we mnie obawa, jak nas powitają. Na kamiennym rumowisku bocznej kotlinki spotkałam Shere Czekał tu na nas. Widziałam na jego twarzy radość i miło mi było, że cieszy się z naszego wejścia.

—

Congratulations — dobiegły mnie jakby z daleka jego słowa — you

both are brave girls... —

Cieszę się — powiedziałam po prostu. Nic innego nie przychodziło mi

do głowy. I te słowa, które tam, koło bazy, odnosiły się raczej do jego gratulacji, a którymi dopiero teraz, z perspektywy patrząc ogarnąć mogę całość naszej akcji, stały się dla mnie zamknięciem wyprawy. To wszystko co było potem nie zasługuje już moim zdaniem na specjalną uwagę.

114

Posłowie

Rakapos hi 1979— przebieg akcji górskiej

Wynikło jasno z mojej opowieści, że częściej powstają w górach konflikty niż przyjaźnie, że często rozczarowujemy się do osób, z którym: współpracujemy, że nawet, osobisty sukces, przeważnie z trudem wywalczony, nie daje nam pełnej radości, a jeśli nawet pojawi się ona, to istnieje wiele sposobów, aby ją zatruć. A jednak jeździmy w góry, wierzymy w przyjaźń, poszukujemy smaku zwycięstwa i znamy go. Myślę, że nie warto roztrząsać pozornej lub rzeczywistej sprzeczności tych stwierdzeń. W specyficznych, ciężkich na ogół warunkach działania wyprawy, łatwo rodzą się konflikty i wzajemne animozje. Spotykają się tu przecież silne indywidualności (bo tacy już jesteśmy my — twardzi ludzie gór), dochodzą osobiste

ambicje sportowe, które, gdy wyprawa wkracza w decydującą fazę, często wymykają się spod naszej kontroli. Psychika jednych staje się twarda jak żelazo, dążenie do raz wytkniętego sobie celu znieczula ich na wszystko co dzieje się dookoła, inni przeciwnie, stają się wyjątkowo subtelni i jakże łatwo ich zranić. Nic prostszego, jak na podstawie czyjegoś postępowania wyrobić sobie o nim złe zdanie. Może jednak nie wiemy, dlaczego tak postępuje Może nasza ocena jest błędna? A może my, będąc w jego sytuacji, postąpilibyśmy podobnie? W górach poznajemy prawdziwe twarze swych partnerów, może jednak czasami widzimy je w krzywym zwierciadle? Góry są poza dobrem i złem — napisał Goethe. Myślę, że warto o tym pamiętać. Sami wnosimy w góry konflikty i od nas samych zależy, czy więcej będzie w górach dobra czy zła.

Czerwiec 5

— założenie bazy (3800 m) w Darakush.

— Kowalewski, Piotrowski, Sher Khan, Shami — zakładają obóz I

(4900 m), po noclegu schodzą do bazy. 7

— Czerwińska, Palmowska, Bieluń, Tillak, Gronczewski i czterech

Pakistańczyków idą z transportem do obozu I, trzech Pakistańczyków wraca do bazy, nocują Polacy i jeden Pakistańczyk. Po noclegu wszyscy schodzą do bazy. 8

— Kowalewski, Piotrowski, Sher Khan i czterech Pakistańczyków idą

do obozu I. Wszyscy nocują. 9

— Kowalewski, Piotrowski, Sher Khan wyruszają z obozu I do góry,

zakładając na wysokości około 5350 m obóz przejściowy zwany „tent" i poręczując 200 rn stromej ściany poniżej. Z bazy wychodzą Czerwińska, Palmowska, Gronczewski, Tillak. Po dojściu do obozu I razem z

Pakistańczykami przestawiają namioty w bezpieczniejsze miejsce. Polacy zostają na nocleg, Pakiestańczycy schodzą do bazy. 10

— Do bazy schodzi Gronczewski — zapalenie oskrzeli. Do obozu

I dochodzi z bazy Bieluń. Czerwińska, Palmowska, Tillak wyruszają z transportem do „tentu". W połowie pola spotykają schodzących Kowalewskiego, Piotrowskiego, Sher Khana. Po dyskusji wszyscy wracają (niebezpieczeństwo lawin) poręczując lewe ograniczenie pola nad obozem I. Do bazy schodzą Kowalewski, Piotrowski, Sher Khan, Palmowska (u której wystąpiły dolegliwości żołądkowe). Bieluń, Tillak, Czerwińska nocują w obozie I. 11

— Załamanie pogody — trójka z obozu I wraca do bazy.

— Wszyscy w bazie.

— Wszyscy w bazie — wielka lawina niszczy bazę.

— Wszyscy w bazie. Poprawa pogody.

— Czerwińska, Bieluń, Tillak wychodzą z bazy do „tentu", po dro-

dze uzupełniając poręczówki. Nocują w „tencie". Czterech Pakistańczyków dochodzi do obozu I, gdzie nocują. 17

— Czerwińska, Bieluń, Tillak schodzą do obozu I po ładunki, wyno-

szą je do „tentu" i wracają do obozu I gdzie nocują. Pakistańczycy transportują ładunki do „tentu" i wracają do obozu I gdzie nocują. Kowalewski, Piotrowski, Sher Khan, Palmowska wychodzą

117

z bazy i dochodzą do „tentu". Palmowska schodzi do obozu i, reszta nocuje w „tencie". Piotrowski, Kowalewski, Sher Khan poręczują drogę powyżej „tentu". Zespół z obozu I (czterech Polaków i czterech Pakistańczyków) transportuje za nimi ładunki. Odwrót spod grani — Piotrowski, Kowalewski nocują w „tencie", reszta w obozie I. Założenie obozu II na północno-zachodniej grani (5800 m) — 3 namioty. Nocują w nim: Czerwińska, Palmowska, Sher Khan. Bieluń, Tillak, Kowalewski, Piotrowski, Shami. Trzech Pakistańczyków schodzi na noc do „tentu". Załamanie pogody. Wszyscy schodzą do bazy. Wszyscy w bazie. Piotrowski, Bieluń, Tillak dochodzą z bazy do „tentu" i nocują. Palmowska, Gronczewski, trzech Pakistańczyków idą do obozu I gdzie nocują. Piotrowski, Bieluń, Tillak dochodzą do obozu II i poręczują fragment grani. Nocują w obozie II. Gronczewski dochodzi do „tentu", gdzie czeka na Kowalewskiego i Sher Khana. Z bazy wychodzą: Czerwińska (do obozu I), Kowalewski i Sher Khan do „tentu". Palmowska i czterej Pakistańczycy robią transport do „tentu" i wracają do obozu I. Granią ruszają Piotrowski, Bieluń Tillak (poręczowanie). Kowalewski Sher Khan, Gronczewski transportują za nimi ładunki. Do obozu II dochodzą Czerwińska, Palmowska i trzech Pakistańczyków. Polacy i Sher Khan nocują w obozie II, Pakistańczycy schodzą do „tentu". Gronczewski, Palmowska, Sher Khan schodzą i transportują ładunki z „tentu" do obozu II. Pakistańczycy transportują ładunki z obozu I do „tentu". Piotrowski, Bieluń dalej poręczują grań i zakładają obóz III (6200 m) — dwa namioty. Czerwińska, Palmowska, Tillak. Sher Khan, Kowalewski, Gronczewski transportują za nimi ładunku. Czerwińska wraca do obozu II, pozostali nocują w obozie III. Czerwińska i trzech Pakistańczyków dochodzą z transportem do

obozu III (Pakistańczycy wracają do obozu II). Bieluń, Piotrowski. Kowalewski robią rekonesans dalszego odcinka grani. Wszyscy Polacy i Sher Khan nocują w obozie III. Czerwińska i Palmowska oraz trzech Pakistańczyków z obozu II otrzymują' polecenie zejścia do bazy po żywność i sprzęt. Czerwińska, Palmowska oraz Pakistańczycy schodzą do bazy. Pięciu Polaków i Sher Khan zakładają obóz IV (6500 m) — jeden namiot. Nocują w nim Piotrowski, Kowalewski, Sher Khan, pozostali wracają do obozu III. Piotrowski, Kowalewski, Sher Khan zakładają obóz V pod końcową częścią północno-zachodniej grani — około 7000 m. Nocują w nim Bieluń, Tillak, Gronczewski dochodzą do obozu IV i nocują. Czer-

wińska i Palmowska wychodzą z bazy do „tentu", pięciu Pakistańczyków dochodzi z bazy do obozu I. 30 — Piotrowski, Kowalewski, Sher Khan dokonują rekonesansu północno--zachodniej grani. Bieluń, Tillak, Gronczewski podchodzą do obozu V. Decyzja zmiany trasy — cała szóstka przenosi obóz V pod po-łudniowo-zachodnią grań. Nocują w nim (jeden namiot) Piotrowski, Kowalewski, Sher Khan. Pozostała trójka wraca do obozu IV. Czerwińska, Palmowska podchodzą do obozu III, Pakistańczycy dochodzą do obozu II. Lipiec 1

— Pierwszy atak szczytowy — Piotrowski, Kowalewski, Sher

Khan w godz. 10.30—17.30. Do obozu V podchodzą Bieluń; Tillak, Gronczewski. Nocują w sześciu w jednym namiocie. Czerwińska, Palmowska czekają w obozie III (wg posiadanych informacji obóz IV zajęty jest przez schodzących ze szczytu). Pakistańczycy w obozie II. 2

— Drugi atak szczytowy — Bieluń, Tillak, Gronczewski w godz. 5.00—

10.30. Nocują w obozie V. Kowalewski, Piotrowski, Sher Khan schodzą do obozu IV, gdzie nocują razem z Palmowska, która na skutek braku łączności podeszła z obozu III. Czerwińska wynosi ładunek do trawersu Nun's Head i wraca do obozu III. Pakistańczyk Dok dochodzi do obozu III i nocuje, reszta Pakistańczyków wraca z obozu II do bazy. 3

— Sher Khan schodzi z obozu IV do bazy razem z Dokiem. Czerwiń-

ska podchodzi do obozu IV. Palmowska podchodzi do obozu V. Z obozu V schodzą Bieluń, Tillak Gronczewski. Bieluń i Tillak zostają w obozie IV z Czerwińską (nocują). Gronczewski, Piotrowski, Kowalewski schodzą do obozu III, skąd Kowalewski i Piotrowski schodzą do obozu II. 4

— Kowalewski, Piotrowski, Gronczewski schodzą do bazy.

Bieluń. i Tillak zwijają obóz IV i schodzą do obozu III, Czerwińska dochodzi do obozu V, gdzie czeka na nią Palmowska. 5

— Trzeci atak szczytowy — Czerwińska i Palmowska (w godz. 8.30 -

14.00 Palmowska, 8.30—15.30 Czerwińska). Obydwie nocują w obozie V. Bieluń i Tillak schodzą do obozu II, pozostali w bazie. 6

— Bieluń i Tillak schodzą do bazy. Czerwińska i Palmowska rano

czekają w obozie V — zła pogoda. Po łączności z bazą o 13.00 decydują się schodzić. W obozie III są około 51.30. 7

— Czerwińska i Palmowska wracają do bazy.

10 — Cała wyprawa dociera do Gilgit.

119

Spis treści

Z dziejów Rakaposhi

Droga ku Rakaposhi …………………….

Pierwszy sukces

Próby i błędy

Obóz II .

Grań z bliska

Tajemnica Nun's Head

W stronę szczytu

Same i samotne

...........

Jeszcze tylko wrócić Posłowie

107 .

116

Rakaposhi 1979 — przebieg akcji górskiej .

M. Sher Khan (Shera) wyprawy

kierownik

Ryszard Kowalewski - zastępca kierownika wyprawy

Andrzej Bieluń

Anna Czerwińska

117

Jacek Gronczewski - lekarz wyprawy

Krystyna Palmowska

Ehtisham Anwar (Snami

Faiz Aman (Dok)

Tadeusz Piotrowski

Jerzy Tillak

Shaukat Nazir Hamdani

Zahed Hussain

Murntaz Bhutta (Momo)-oficer łączniko-

Yasin Saddiqui (Saddyki) wy

wyprawy Monumentalne zerwy północnej ściany Rakaposhi widziane z doliny Hunzy. Z prawej strony grań północno-zachodnia z wypiętrzeniem Nun's Head, którą wyprawa dokonała drugiego wejścia na szczyt.

Widok na Rakaposhi z okolic Gilgit.

Uczestnik karawany w oczekiwaniu na przydzał ładunku.

Karawana w dolinie Jaglot. Przygotowanie do wymarszu karawany. W tle Chari Khand (5888 m)

Przeprawa karawany przez wezbrany potok.

Górna część doliny Jaglot.

Na otoczonej brzozowym laskiem polanie Darakush (3800 m) stanęły namioty obozu bazowego, oddzielone od lodowca Biro wysoką moreną boczną. Nad lodowcem widoczny wierzchołek Rakaposhi.

Lawina zbliża się do bazy.

Po przejściu lawiny przez bazę.

Spojrzenie na lodowiec Bi ro i zachodnie zbocza Raka -poshi z okolic bazy, Z pra wej grań pierwszych zdobywców.

Wysuszone pnie obumarłych drzew dostarczały nieograniczonej ilości paliwa do bazowej kuchni i na wieczorne ogniska.

Osty karakorumskie. Lodowiec Kunti w otoczeniu bezimiennych szczytów pięciotysięcznych (widok z drogi do obozu I), Kierownicy - Ryszard Kowalewski i Sher Khan.

Jacek Gronczewski i Ryszard Kowalewski w chwili krótkiego odpoczynku w drodze do obozu II.

Tent - namiot obozu pośredniego pomiędzy obozami I i II, ustawiony przed założeniem obozu II na ścianie opadającej z północno-zachodniej grani.

Namioty obozu II, ustawione na śnieżnym ostrzu północno-zachodniej grani na wysokości 5700 m.

Spojrzenie z obozu II na Nun's Head (6630 m) i początkowy fragment północno-zachodniej grani, którą prowadziła droga w kierunku szczytu.

Obóz II pozostał za nami.

Nun's Head i kopuła szczytowa Rakaposhi oglądane z obozu II. Przed kolejnym spiętrzeniem grani. Na przełączkę pomiędzy dwoma skalnymi żandarmami (około 6100 m) dotarła w 1964 r. wyprawa irlandzka.

Góry na linii horyzontu to już Himalaje. Ponad tonącą w cieniu doliną Indusu wznosi się Nanga Parbat (8125 m), najbardziej ku zachodowi wysunięty szczyt ośmiotysięczny. Na pierwszym planie grzęda południowo-zachodnia, którą dokonano pierwszego wejścia na Rakaposhi.

Anna Czerwińska dochodzi do obozu III.

Łańcuch Hispar Mustagh, Od lewej: Lupghar Sar (7200 m).

Momhil Sar (7342 m), Distaghil Sar (7885 m) i Trivor (7720

m).

Secord Peak (5950 m) i fragment olbrzymiego nawisu śnieżnego. U podstawy widoczne namioty obozu III.

Uskok skalnego żandarma powyżej obozu III

Andrzej Bieluń forsujący skalny uskok grani.

Andrzej Bieluń i Ryszard Kowalewski na zboczach Nun's Head. W tle Nanga Parbat.

Podszczytowe plateau i licząca 800 m wysokości zachodnia ściana kopuły szczytowej Rakaposhi. W lewym dolnym rogu obóz IV. Zjazd ze stromej lodowej ściany na szerokie siodło przełęczy poza Nun's Head (zjeżdża Sher Khan).

W drodze powrotnej ze szczytu. Podejście do obozu III.