Μαργαρίτα Καραβασίλη Πρόεδρος CISD τ. Ειδική Γραμματέας Επιθεώρησης Περιβάλλοντος & Ενέργειας ΥΠΕΚΑ www.cisd.gr
Σύμφωνα με το Ν/Σ «Αιγιαλός» είναι η ζώνη της ξηράς, η οποία βρέχεται από τις μεγαλύτερες πλην συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της θάλασσας. Για τις ανάγκες του νόμου αυτού, ως θάλασσα νοείται και η λιμνοθάλασσα, ήτοι μεγάλη έκταση από λιμνάζοντα νερά, που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα και επικοινωνεί με αυτή. «Παραλία» είναι η ζώνη της ξηράς, η οποία προστίθεται στον αιγιαλό σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, όταν είναι αναγκαία για την επικοινωνία της ξηράς με τη θάλασσα και αντίστροφα.
Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Περιοχών της Σύμβασης της Βαρκελώνης
«Παράκτια ζώνη» ορίζεται η γεωγραφική περιοχή στην οποία οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ του θαλάσσιου και χερσαίου τμήματος συμβαίνουν σε μορφή σύνθετων οικολογικών συστημάτων, που προκαλούνται από βιοτικά και αβιοτικά συστατικά, συνυπάρχοντας και αλληλεπιδρώντας με τις ανθρώπινες κοινωνίες και τις σχετικές κοινωνικόοικονομικές δραστηριότητες.
Η κατάληψη των ακτών από έναν μεγάλο αριθμό αυθαίρετων κατασκευών, παντός είδους και κυρίως τουριστικών και παραθεριστικών εγκαταστάσεων, έχει επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις και αλλοιώσεις στις φυσικές διαδικασίες και έχει επιτείνει το φαινόμενο της διάβρωσης των ακτών μας.
Οι ακτές μας διαβρώνονται πιο γρήγορα, καθώς, ένα σύνθετο φυσικό φαινόμενο, μια φυσική διαδικασία, επιταχύνθηκε ραγδαία από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, προκαλώντας προβλήματα σε παράκτιες υποδομές και οικοδομές, ενώ ολοένα και περισσότερες περιοχές βλέπουν κάθε χρόνο την ακτογραμμή τους να αλλοιώνεται και να υποχωρεί. Η άμμος και τα χαλίκια που απομακρύνονται από τα κύματα και τα ρεύματα αντικαθίστανται συνήθως από υλικά που κατεβάζουν τα ποτάμια και οι χείμαρροι ή από υλικά που εκβράζουν στις ακτές τα κύματα από τη διάβρωση του βυθού και των βράχων.
Υποβάθμιση ενός ευρύτατου φάσματος βιοτόπων, όπως εκβολές, παραλίες, αμμοθίνες, αλλά και νησιών, απότομων και βραχωδών ακτών, θαλάσσιων ζωνών, που συντηρούν μεγάλη ποικιλία ειδών φυτών και ζώων και πολλοί αποτελούν περιοχές εξαιρετικού φυσικού κάλλους ...
Υποβάθμιση τουριστικού προϊόντος Ο τουρισμός στηρίζεται στην φυσική ομορφιά. Όπως, όσο περισσότερη επιτυχία έχει ένα θέρετρο με ευχάριστο περιβάλλον, τόσο περισσότερους επισκέπτες προσελκύει και τόσο μεγαλύτερες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις στην αστική ή υπαίθρια ποιότητά του η οποία υπήρξε η κύρια αιτία έλξης.
… τα χειρότερα …
ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ ΕΝΤΟΣ Ν. 4014/11 ΠΡΟΣ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ
Μείωση των περιορισμών που ισχύουν σήμερα στην παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας σε δήμους και ιδιώτες
Νομιμοποίηση αυθαιρέτων που χρησιμοποιούνται για
επιχειρηματικούς σκοπούς και η διευκόλυνση της κατασκευής έργων που εξυπηρετούν παραθαλάσσιες επιχειρήσεις
Τροποποίηση ν. 2971/2001 (έναν κατά κοινή ομολογία μέτριο νόμο, που χρήζει αναθεώρησης) και διεύρυνση των ρυθμίσεων που θεσπίστηκαν με τρεις κοινές υπουργικές αποφάσεις το 2009 (792 Β’), 2012 (1411 Β’) και 2014 (328 Β’), οι οποίες αφορούσαν στην παραχώρηση της απλής χρήσης του αιγιαλού, αλλά με χρονικό περιορισμό ισχύος
Άρθρο 24 του Συντάγματος, βάσει του οποίου εκδόθηκε ο ν. 1650/1986, ο οποίος θέσπισε θεμελιώδεις κανόνες και καθιέρωσε κριτήρια και μηχανισμούς για την προστασία του περιβάλλοντος, μεταξύ των οποίων και για την προστασία των ακτών και των θαλασσών, ως στοιχείων οικοσυστημάτων και ως στοιχείων του τοπίου, έτσι ώστε ο άνθρωπος, ως άτομο και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου να ζει σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον μέσα στο οποίο να προστατεύεται η υγεία του και να ευνοείται η ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
Η νομολογία του ΣτΕ παγίως τάσσεται ενάντια στην παραχώρηση αλλά και στην αλλοίωση μέσω έργων του αιγιαλού, που συνιστά περιβαλλοντικό αγαθό, παρά μόνο κατόπιν μελέτης και εφόσον αποδεικνύεται ότι εξυπηρετείται υπέρτατο δημόσιο συμφέρον. Οι ταμειακοί λόγοι ακόμα και σήμερα δεν αναγνωρίζονται από το ΣτΕ ως τέτοιοι, ούτε το ιδιωτικό επιχειρηματικό συμφέρον
Τα κοινόχρηστα πράγματα, δηλαδή ο αιγιαλός και η παραλία, τα άλση, οι πλατείες και οι δρόμοι έχουν ως κύριο προορισμό να εξυπηρετούν την κοινή χρήση. Οτιδήποτε αναιρεί τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους ή παρακωλύει τη χρήση είναι όχι μόνο αντισυνταγματικό, αλλά αντίθετο και στις απλές διατάξεις του αστικού κώδικα.
οι ακτές αποτελούν ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος και το αισθητικό κάλλος τους αποτελεί πολύτιμο πόρο (ΣτΕ 3818/95, 4543/98) και ότι η εκτέλεση
κάθε τεχνικού έργου επί των ακτών και ιδίως στη χερσαία ή τη θαλάσσια ζώνη δεν είναι επιτρεπτή παρά μόνο για λόγους δημοσίου συμφέροντος και με την προϋπόθεση ότι το έργο είναι βιώσιμο
η βιωσιμότητα ενός έργου προκύπτει από τη χωροθέτησή του, τους όρους της γενικής περιβαλλοντικής μελέτης που
το
προβλέπει
και
την
ένταξή
του
στο
συνολικό
προγραμματισμό της επέμβασης στην ακτή (ΣτΕ 327/99)
παραχώρηση δημόσιου κοινόχρηστου αγαθού Παραχώρηση χρήσης αιγιαλού, κοινόχρηστης παραλίας, παρακείμενης στον αιγιαλό ζώνης θάλασσας ή λιμνοθάλασσας πλάτους μέχρι πεντακοσίων (500) μέτρων, όχθης, παρόχθιας ζώνης και υδάτινου στοιχείου ποταμών ή λιμνών, σε φορείς του δημόσιου τομέα και ιδιωτικές επιχειρήσεις, για την εκτέλεση έργων που εξυπηρετούν δημόσιους, κοινωφελείς, ερευνητικούς ή επιχειρηματικούς σκοπούς…
Νομιμοποίηση αυθαίρετων
κατασκευών που βρίσκονται στην παραλιακή ζώνη, έργων που έχουν κατασκευαστεί χωρίς να υφίσταται απόφαση παραχώρησης Οι επιχειρηματίες θα μπορούν να τα νομιμοποιήσουν πληρώνοντας το ανάλογο τίμημα, δηλαδή την αποζημίωση αυθαίρετης χρήσης, στο κράτος πρόκειται για περισσότερα από 250.000
παράνομα κτίσματα, κυρίως ξενοδοχεία, χώροι εστίασης, κλπ.,
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχουν ήδη θεσπιστεί εξαιρέσεις από τη νομοθεσία για την προστασία αιγιαλών και παραλίας. Οι κυριότερες από αυτές είναι: -Με τους ν. 3986/11 και 4179/13 επετράπη η απευθείας παραχώρηση της χρήσης αιγιαλού και παραλίας, αλλά και η κατασκευή ή επέκταση λιμενικών έργων και οι προσχώσεις στις περιοχές όπου πραγματοποιούνται ειδικά σχέδια χωρικής ανάπτυξης δημοσίων ή ιδιωτικών στρατηγικών επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ και ΕΣΧΑΔΑ). -Ο ν. 3982/11 έδωσε το ίδιο δικαίωμα σε εταιρίες ανάπτυξης επιχειρηματικών πάρκων, ενώ το ίδιο προτείνει το σχέδιο νόμου για την απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης σε φορείς βιομηχανικών περιοχών.
-Με τον 3978/ 2011 δόθηκε η δυνατότητα σε φορείς του δημοσίου, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να νομιμοποιήσουν τα αυθαίρετά τους στον αιγιαλό. Ο ν. 4254/14 επέκτεινε το δικαίωμα αυτό και σε τουριστικούς λιμένες που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ. -Μια ρύθμιση με μεγάλες συνέπειες η οποία πέρασε στα «ψιλά» αφορά στη μείωση κατά 50% (από τα 100 μέτρα στα 50) της ελάχιστης απόστασης των κτιρίων από τον αιγιαλό, στον ν. 4179/13.
-Οι μόνες ευεργετικές για την προστασία του αιγιαλού και της παραλίας ρυθμίσεις έγιναν με τον ν. 3937/11 για τη βιοποικιλότητα, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκαν. Πάντως οι ν. 4014/11 και ο 4178/13 για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων εξαίρεσαν τον αιγιαλό και την παραλία.
2 Μαΐου 2014
ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ προς
τον Υπουργό Οικονομικών κ. Γιάννη Στουρνάρα
… Παρά το γεγονός ότι το CISD κατέθεσε ηλεκτρονικά τις παρατηρήσεις του (οι οποίες διατυπώνονται αναλυτικά στο εν συνεχεία Παράρτημα), θεωρεί ότι το σύνολο του Νομοσχεδίου πάσχει από
Έλλειψη σαφών, ολοκληρωμένων στόχων στο πνεύμα της Αειφόρου Ανάπτυξης Συνταγματικά έωλες, αδιαφανείς και αλληλοσυγκρουόμενες διατυπώσεις Ελλιπή επιχειρησιακή συγκρότηση για αποτελεσματική εφαρμογή του
την απόσυρση του Νομοσχεδίου και την ολοσχερή ανασύνταξή του, σε όφελος της δοκιμαζόμενης Οικονομίας, της χειμαζόμενης Κοινωνίας και του παραμελημένου Περιβάλλοντος. Κατόπιν αυτών, το CISD προτείνει στον Υπουργό Οικονομικών
Σε περίπτωση που το Νομοσχέδιο κατατεθεί στη Βουλή των Ελλήνων, χωρίς ριζική αναπροσαρμογή, το CISD θα ενημερώσει λεπτομερώς τα μέλη του Κοινοβουλίου, για τις δικές τους ενέργειες.
20 Μαΐου 2014
ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ προς τον Πρωθυπουργό κ. Αντώνη Σαμαρά
… «το νομοσχέδιο αυτό λειτουργεί πρόδηλα αντιαναπτυξιακά, καθώς διακρίνεται από
Παντελή έλλειψη σοβαρού αναπτυξιακού οράματος, βασισμένου στην ολοκληρωμένη
διαχείριση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των ακτών και λοιπών υδάτινων περιοχών της χώρας αλλά και των ειδικών χαρακτηριστικών τους.
Άγνοια του πνεύματος σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων που χαρακτηρίζει τους σοβαρούς επενδυτές και όχι τους ευκαιριακούς (hit and go), που καθ’ έξη προσελκύει διαχρονικά η χώρα.
Επιπόλαιη προσπάθεια «κατασκευής» μη σύννομων χαριστικών συνθηκών για την αγωνιώδη διευκόλυνση προσέλκυσης επενδύσεων.
Ελλιπή επιχειρησιακή συγκρότηση για αποτελεσματική εφαρμογή του
… Κύριε Πρωθυπουργέ,
είμαστε βέβαιοι ότι -αναγνωρίζοντας την σοβαρότητα και προτεραιότητα του θέματος ακόμη και ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις- θα απαιτήσετε όχι απλώς την «βελτίωση» του νομοσχεδίου αλλά την εκ βάθρων ανασύνταξή του, ώστε να περιορίζεται αποκλειστικά στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Οικονομικών και να βασίζεται στο πνεύμα του Συντάγματος και του Νόμου, με στόχο την προστασία των Παρακτίων, Παραλιμνίων και Παραποτάμιων ζωνών της, χώρας μέσω της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης (που θα ικανοποιεί ισότιμα τους τρεις πυλώνες της Αειφόρου Ανάπτυξης, δηλαδή την Οικονομία, την Κοινωνία και το Περιβάλλον) ώστε να μην απαιτηθεί η Κοινωνία των Πολιτών να προστρέξει στα αρμόδια Ευρωπαϊκά Όργανα.
Η κοινωνία των πολιτών σύσσωμη … λέει ΟΧΙ στο νομοσχέδιο
Ένα ηχηρό μήνυμα στην Κυβέρνηση για ουσιαστική προστασία των ακτών, σύμφωνα με το Σύνταγμα, όπου ο αιγιαλός και η παραλία, ως κοινόχρηστα πράγματα, αποτελούν μέρος του οικοσυστήματος και αποτελούν «περιβαλλοντικά αγαθά» για την ευθύνη του κράτους (παράγραφος 2 του άρθρου 2 του Ν.2971/2001) να προστατεύει τα σπάνια οικοσυστήματα των ζωνών αυτών, που εκτείνονται στη χερσαία και θαλάσσια ζώνη, να διασφαλίζει την κατά το φυσικό προορισμό χρήση τους και ιδίως το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης σε αυτές καθώς επίσης και την κοινοχρησία αυτών
για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου, που ενώ το προσυπογράφει, το αγνοεί, σύμφωνα με το οποίο η προστασία του αιγιαλού και της παραλίας κατοχυρώνεται μόνο μέσα από μια Ολοκληρωμένη Διαχείρισης των Παράκτιων Ζωνών, σε απόλυτη αρμονία με την ολοκληρωμένη προσέγγιση της οδηγίας 2001/42 για τη στρατηγική εκτίμηση των σχεδίων και προγραμμάτων στο περιβάλλον, για την αμέλειά της – διαχρονικά – να υπολογίζει τις περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις σειράς επεμβάσεων, σχεδίων και προγραμμάτων, από το αρχικό στάδιο της εκπόνησής τους για την παντελή έλλειψη βιώσιμου αναπτυξιακού οράματος και ολοκληρωμένου σχεδιασμού της παράκτιας ζώνης,
για τις συνεχείς νομοθετικές πρωτοβουλίες που οδηγούν στην αντίθετη κατεύθυνση για την έλλειψη ελέγχων και την διαιώνιση της αυθαιρεσίας για την διαχρονική περιβαλλοντική ζημιά, συχνά Μη αναστρέψιμη
Προστασία Παράκτιων Ζωνών: Μια Προτεραιότητα για την Ελλάδα η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο Μέρος της σύμβασης της Βαρκελώνης, το πρωτόκολλο της οποίας για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών, τέθηκε σε ισχύ τον Μάρτιο του 2011, καθιστώντας την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών υποχρεωτική για τα κράτη μέλη που βρέχονται από τη Μεσόγειο
Μια δυναμική διαδικασία για την αειφόρο διαχείριση και χρήση των παράκτιων ζωνών, λαμβάνοντας υπόψη: τον ίδιο χρόνο ευθραυστότητας των παράκτιων οικοσυστημάτων και τοπίων, την ποικιλία των δραστηριοτήτων και χρήσεων, των αλληλεπιδράσεων, της ναυτιλιακής κατεύθυνσης συγκεκριμένων δραστηριοτήτων και χρήσεων και της επίδρασής της τόσο στο θαλάσσιο όσο και στο χερσαίο τμήμα.
Διασφαλίζοντας την αποτελεσματική διακυβέρνηση καθ’ όλη τη διάρκεια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών, πρέπει να λαμβάνονται τα απαιτούμενα μέτρα για την συμμετοχή του κοινού στις φάσεις ετοιμασίας και εφαρμογής των παράκτιων και θαλάσσιων στρατηγικών, σχεδίων, προγραμμάτων και έργων. Η πληροφορία που θα διαχέεται στο κοινό μέσω δημόσιων ακροάσεων, ενημερωτικών φυλλαδίων, επιτόπιων συγκεντρώσεων, διαδικτύου, εκθέσεων για την κατάσταση του περιβάλλοντος, κ.λπ., πρέπει να είναι επαρκής, έγκαιρη και αποτελεσματική.
Αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησης η εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών και του πολίτη η χρήση και η προστασία των παράκτιων ζωνών, στο βαθμό που να μην υποβαθμίζονται οι φυσικοί πόροι, προς όφελος των σημερινών και μελλοντικών γενιών.
"Λαμβάνοντας υπόψη την πρόσφατη εμπειρία της Ισπανίας, σας καλώ εκ βάθους καρδιάς να εξασφαλίσετε πως οποιαδήποτε νομοθεσία που αφορά την παράκτια ζώνη θα εγγυάται την προστασία των παράκτιων οικοσυστημάτων και των οικολογικών υπηρεσιών που παρέχουν, ούτως ώστε να αναγνωριστεί η Ελλάδα διεθνώς ως σημαντικός τουριστικός προορισμός με σεβασμό για το βασικό τουριστικό προϊόν: τη φύση.
Με εκτίμηση, Χουάν Κάρλος δελ Όλμο Διευθυντής, WWF España"