Mazowsze w pigułce by Bookletia

DLA PODRÓŻNIKÓW Poznaj piękno mazowieckiej przyrody i architektury

Mazowsze w pigułce

Tekst: Małgorzata Kalińska Projekt okładki i grafika: PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN / Paweł Panczakiewicz www.panczakiewicz.pl Wydawca: Województwo Mazowieckie 03-719 Warszawa, ul. Jagiellońska 26 tel.: (+22) 5979-100, faks: (+22) 5979-290 e-mail: urzad_marszalkowski@mazovia.pl Druk:

Publikacja w całości sfinansowana ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana bez pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-62082-37-7 Warszawa 2010

Mazowsze w pigułce

Mazowsze – Serce Polski .................... 8 Wielcy Mazowszanie ........................ 10 Fryderyk Chopin .............................. 11 Jan Kochanowski ............................. 13 Oskar Kolberg .................................. 13 Zygmunt Krasiński ........................... 14 Cyprian Kamil Norwid ...................... 15 Aleksander Świętochowski ............... 15 Witold Gombrowicz ......................... 16 Bolesław Prus .................................. 17 Maria Skłodowska – Curie ................. 18 Ksiądz Maciej Kazimierz Sarbiewski ... 19 Henryk Sienkiewicz .......................... 20 Kazimierz Pułaski ............................. 21

Spis treści

Kultura i tradycja .............................. 23 Zabytki i dziedzictwo ....................... 29 Turystyka – bogactwo kulturowe i przyrodnicze .................................. 35 Rolnictwo na Mazowszu .................. 41 Kalendarium najważniejszych zdarzeń w historii Mazowsza ........... 42 Informator ........................................ 44 Baza noclegowa na Mazowszu ........ 48

WSTĘP

MAZOWSZE W PIGUŁCE

„Oj, śliczna to ziemia to nasze Mazowsze! I czysta tam woda, i powietrze zdrowsze!’ I sosny roślejsze i dziewki kraśniejsze, I ludzie mocniejsi i niebo jaśniejsze”. Teofil Lenartowicz, Jak to na Mazowszu

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Mazowsze – serce Polski Pagórki z trudnymi trasami rowero-

większe bogactwa przyrody, których

wymi, doliny z krętymi, malowniczo

inne kraje i rejony mogą Mazowszu

wijącymi się rzekami, równiny z pła-

tylko pozazdrościć.

czącymi wierzbami, wydmy i bagna,

Region mazowiecki intryguje też

dzika roślinność i różnorodne gatunki

ruinami średniowiecznych zamków,

zwierząt: bobry, łasice, kuny, borsuki,

pałaców, bogactwem architektury

a nawet rysie. I to wszystko w jednym

sakralnej czy też dworków szlache-

miejscu. Na Mazowszu. To właśnie tu –

ckich, do których należy m.in. dwo-

w samym sercu Polski znajdują się naj-

rek w Żelazowej Woli, gdzie urodził się

M AZOWSZE W PIGUŁCE

MAZOWSZE – SERCE POLSKI

Fryderyk Chopin. Ale Mazowsze roz-

pamięci narodowej i ośrodków kultu-

sławiły też inne znane postacie wie-

ry rozwija się technologia, nauka, co

lu artystów, naukowców i wojsko-

wpływa na nowoczesny wizerunek re-

wych zasłużonych dla Polski i świata.

gionu. Są tu znane na świecie ośrod-

O sielskim życiu w tym regionie pisał

ki nauki, biblioteki cyfrowe oraz do-

w swoich wierszach Jan Kochanowski.

skonale rozwinięta infrastruktura te-

Natchnienia szukał tutaj również Zyg-

lekomunikacyjna. To właśnie tutaj jest

munt Krasiński, który mieszkał w uro-

najwięcej w kraju szkół wyższych i za-

czym miejscu – Opinogórze koło Cie-

granicznych inwestycji. Tu są najwięk-

chanowa. W Szczukach koło Makowa

sze zakłady pracy, siedziby najważniej-

Mazowieckiego i w Warszawie rozwijał

szych władz i tu odbywają się najsłyn-

się talent dwukrotnej noblistki – Marii

niejsze imprezy.

Skłodowskiej – Curie. Różnorodność Mazowsza przejawia się w każdej dziedzinie. Obok wspominanych licznych zabytków, miejsc

Mazowsze to nie tylko region wokół Warszawy. To tło, bez którego Warszawa nie mogłaby być tak wyrazista. Przyjedź, przekonaj się.

Mazowsze w liczbach:

• • • •

35,558 km2 powierzchni (największe w kraju – 11,4 %. powierzchni Polski) 5204,5 tys. mieszkańców (13,6 %. ludności Polski) 37 powiatów ziemskich 5 miejscowości o statusie powiatu grodzkiego: Ostrołęka, Płock, Radom, Siedlce, Warszawa

• • •

85 miejscowości z prawami miejskim 314 gmin blisko 30 % Mazowsza (1 053 625 ha) to zielone obszary chronione, w tym:

– 20 % Mazowsza zajmują powszechnie dostępne lasy (głownie sosnowe i dębowe) z wytyczonymi szlakami turystycznymi; – 1 park narodowy: Puszcza Kampinoska koło Warszawy o powierzchni 38 544 ha (jeden z najważniejszych kompleksów leśnych w Polsce); – 9 parków krajobrazowych: Bolimowski, Brudzeński, Chojnowski, Gostynińsko-Włocławski, Górznieńsko – Lidzbarski, Kozienicki, Mazowiecki, Nadbużański, Podlaski Przełomu Bugu; – 177 rezerwatów przyrody; – 62 obszary chronionego krajobrazu; – ponad 4000 pomników przyrody.

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Wielcy Mazowszanie Mazowsze jest miejscem narodzin

Bolesława Prusa. W Warce na Mazow-

i twórczości wielkich artystów i na-

szu urodził się Kazimierz Puławski, a po-

ukowców, którzy rozsławili Polskę na

chowany tu został Piotr Wysocki. Przy-

cały świat. Romantyczne krajobrazy

suchę rozsławia z kolei Oskar Kolberg,

inspirowały m.in. Fryderyka Chopina.

a Sarbiewo koło Płońska – ksiądz Ma-

W jego muzyce ukojenie znajdywali

ciej Kazimierz Sarbiewski. Z Mazowsza

emigranci stęsknieni za krajem i szu-

wywodzą się też inni wybitni i znani lu-

mem mazowieckich potoków i wierzb.

dzie, m.in.: Maria Skłodowska – Curie,

Sielskie życie na wsi wpływały na wenę

Cyprian Kamil Norwid, Witold Gombro-

Jana Kochanowskiego i Zygmunta Kra-

wicz, Aleksander Świętochowski.

sińskiego. Warszawa zaś była miejscem

Utalentowani Mazowszanie pozo-

rozwijania się kariery m.in. Henryka

stawili trwały ślad w kulturze ducho-

Sienkiewicza, Witolda Gombrowicza,

wej narodu.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

WIELCY MAZOWSZANIE

Fryderyk Chopin (1810 – 1849) – geniusz znad Wisły

źwięki warszawskich parków

dla słynnych mazurków, polonezów

i ogrodów, szum mazowieckich

czy nokturnów.

wierzb, wspaniały obraz bohaterskich

Zgodnie z ostatnią wolą Frydery-

porywów narodu polskiego, tęsknoty

ka jego serce zostało przywiezione do

za krajem, a także piękno polskiej ziemi

kraju. Złożono je w urnie i potajemnie

i echa ludowych baśni. Takie jest Ma-

(ze względów politycznych) wmuro-

zowsze w muzyce Chopina, najwięk-

wano w filar kościoła św. Krzyża przy

szego polskiego kompozytora. Jego

Krakowskim Przedmieściu w Warsza-

geniusz już w młodości porównywano

wie. Umieszczono tu również tabli-

do Mozarta. Swój talent Chopin odkrył

cę pamiątkową ze sło-

i doskonalił na ziemiach mazowieckich

wami Ewangelii „Gdzie

już w dzieciństwie. Jako „cudowne

Skarb Twój, tam serce

dziecko” występował m.in. w salonach

Twoje”. A po odzyskaniu

warszawskiej arystokracji i w Belwe-

niepodległości dodano

derze, gdzie zapraszał go Wielki Ksią-

drugą tablicę z napisem:

że Konstanty. Podziwiano go i obdaro-

„Tutaj spoczywa serce

wywano kosztownościami, m.in. słyn-

Fryderyka Chopina”.

na śpiewaczka Catalani dała mu złoty zegarek.

W stolicy koniecznie trzeba też zobaczyć Łazienki, w których znajduje się

W „Pamiętniku Warszawskim” pisa-

pomnik kompozytora. Tutaj odbywają

no, że jest prawdziwym geniuszem

się koncerty chopinowskie z udziałem

muzycznym: nie tylko bowiem z ła-

wybitnych pianistów.

twością największą i smakiem nad-

Podążając szlakiem Chopina po

zwyczajnym wygrywa sztuki najtrud-

Mazowszu nie sposób ominąć rów-

niejsze na fortepianie, ale nadto jest

nież Żelazowej Woli. A może nawet

już kompozytorem kilku tańców

„chopinowską” podróż po Mazowszu

i wariacji, nad którymi znawcy mu-

należałoby zacząć właśnie w tej miej-

zyki dziwić się nie przestają.

scowości, bo tutaj bowiem narodził

Dorosłe życie spędził za granicą, ale

się ten wielki kompozytor. (Nie po-

całym sercem wierny był ojczyźnie.

twierdzona jest natomiast data jego

Krajobraz, folklor i atmosferę miejsco-

narodzin: źródła podają 22 lutego lub

wości, w których żył na zawsze pozo-

1 marca 1810 r.). Obecnie w dworku

stały mu bliskie i stanowiły inspirację

w Żelazowej Woli znajduje się Oddział

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Muzeum Chopina Towarzystwa im.

Sanniki, gdzie młody Fryderyk spędzał

Fryderyka Chopina. Nieopodal warto

wakacje i komponował swe utwory.

zwiedzić też Brochów (tutaj artysta zo-

Obecnie znajduje się tu zespół pała-

stał ochrzczony w obronnym kościele

cowo – parkowy utrzymany w neokla-

św. Rocha i św. Jana Chrzciciela) oraz

sycznym stylu.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

WIELCY MAZOWSZANIE

Jan Kochanowski (1530 – 1584) – najwybitniejszy poeta okresu Odrodzenia

si spokojna, wsi wesoła, Któ-

miejscu klasycystyczną budowlę. Mie-

ry głos twej chwale zdoła?” –

ści się tutaj muzeum poświęcone Ko-

w taki sposób Jan Kochanowski za-

chanowskiemu, gdzie w czerwcu są

chwycał się w „Pieśni o sobótce” spo-

organizowane Czarno-

kojnym życiem na mazowieckiej wsi.

leskie Spotkania Sobót-

Inspiracja urokami sielskiego życia

kowe z konkursem poe-

w dworku w Czarnolesie sprzyjała roz-

tyckim„O dzban czarno-

wojowi talentu wielkiego poety. Ko-

leskiego miodu”, sesje

chanowski spędził tam wiele szczęśli-

naukowe oraz koncer-

wych lat ze swoją żoną Dorotą Podlo-

ty muzyki poważnej.

dowską i siedmiorgiem dzieci. Nieste-

A w miejscu, w którym

ty dworek nie zachował się do dziś, ale

poeta został pochowany (w Zwoleniu

kolejni właściciele Czarnolasu – pań-

koło Czarnolasu), znajduje się nagro-

stwo Jabłonowscy – wznieśli na jego

bek z jego wizerunkiem.

Oskar Kolberg (1814 – 1890) – utalentowany etnograf

eden z najbardziej znanych wy-

Stworzył szczegółową charakterysty-

bitnych naukowców związanych

kę zajęć ludności, pożywienia, ubio-

z Mazowszem urodził się w Przysusze

rów, ale także zwycza-

koło Radomia, ale większość swojego

jów, przesądów, obrzę-

życia (57 lat) mieszkał w Warszawie.

dów, pieśni, przysłów,

Właśnie na Mazowszu najwcześniej

tańców, itp.

rozpoczął swoje pierwsze badania te-

Jego dzieła są bardzo

renowe i tu mógł je prowadzić najdłu-

wysoko cenione w kul-

żej i najwszechstronniej. Obszerną mo-

turze i nauce Mazow-

nografię ziem mazowieckich zawarł

sza. Gromadzi je m.in.

w siedmiu tomach, w których opisał

Instytut im. Oskara Kolberga w Pozna-

poszczególne części regionu. W pra-

niu. Na Mazowszu – w jego rodzinnej

cach skupił się m.in. na historii, topo-

Przysusze znajduje się obecnie mu-

grafii i etnografii ziemi mazowieckiej.

zeum jego imienia.

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Zygmunt Krasiński (1812 – 1859) – jeden z największych poetów polskiego romantyzmu

eden z trzech, obok Mickiewicza

obecnie jedyne w Europie Muzeum

i Słowackiego, polskich wiesz-

Romantyzmu, na które składa się kil-

czów urodził się w 1812 r. w Paryżu,

ka obiektów na terenie 22 – hekta-

ale dzieciństwo i młodość spędził

rowego parku. Jest tu m.in. kościół

w Polsce. Swój talent pisarski od-

z kryptą grobową, w której pocho-

krył i doskonalił w domu Krasińskich

wany jest Zygmunt Krasiński, jego

w Warszawie i Opinogórze koło Cie-

rodzice i dzieci. W muzeum można

chanowa. Kształcił się pod kierun-

oglądać stałą wystawę poświęconą

kiem pisarza Józefa Korzeniowskie-

poecie oraz bardzo ciekawe ekspo-

go, później w Liceum

naty z epoki napoleońskiej, np. drze-

Warszawskim i na wy-

wo genealogiczne rodu Krasińskich

dziale prawa Uniwer-

– miedzioryt odbity na jedwabiu

sytetu Warszawskiego

z 1772 r., teczkę Napoleona zabraną

do roku 1829. Studia

przez Kozaków podczas przeprawy

kontynuował w Gene-

przez Berezynę, wczesne wydania

wie i nigdy na stałe nie

utworów Krasińskiego, zbiory grafik,

powrócił do Polski. Do

map i korespondencję poety, która

jego rodzinnej posiadłości w Opi-

jest uznawana za szczytowe osiąg-

nogórze przywieziono jego prochy.

nięcie polskiej epistolografii roman-

W neogotyckim pałacyku mieści się

tycznej.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

WIELCY MAZOWSZANIE

Cyprian Kamil Norwid (1821 – 1883) – twórca epoki romantyzmu

eden z najwybitniejszych polskich

go (któremu po latach zadedykował

poetów urodził się w 1821 r. w La-

wiersz „Fortepian Szopena”).

skowie – Głuchach pod Warszawą. Na

Na cześć wielkiego artysty z Mazow-

Mazowszu spędził 21 lat, które na za-

sza organizowany jest co

wsze pozostały w jego pamięci. Świa-

roku konkurs „Norwidy”

domość więzi z ojczystym regionem

– Nagroda im. Cypria-

znalazła wielokrotnie odbicie w nostal-

na Kamila Norwida, któ-

gicznych wierszach o polskiej wsi. Ży-

ra krzewi osiągnięcia w

jąc na emigracji tak pisał o tych szczę-

dziedzinie literatury, mu-

śliwych czasach: Wsią i niebem żyłem

zyki, teatru i sztuk pla-

cały, O nich skrzydła mi szumiały”.

stycznych. Celem przed-

Wielki wpływ na jego artystyczny

sięwzięcia jest promocja kultury oraz

rozwój miały piesze podróże po kra-

artystów i twórców, którzy szczególnie

ju w towarzystwie Władysława Węży-

przyczynili się do rozsławienia dorobku

ka, a później Antoniego Czajkowskie-

kulturalnego Mazowsza.

Aleksander Świętochowski (1849 – 1938) – publicysta, działacz kulturalny i społeczny

ako czołowy orędownik pozyty-

zał się z Aleksandrą Bąkowską. Dzięki

wizmu przyczynił się szczegól-

wspólnej idei założyli razem dwie szkoły

nie do szerzenia wiedzy i kultury na

rolnicze, którym poświę-

Mazowszu. Świętochowski prowadził

cili resztę swojego życia.

m.in. działalność konspiracyjną w To-

Publicysta zmarł w Soń-

warzystwie Literackim oraz założył

sku k. Ciechanowa, gdzie

Towarzystwo Kultury Polskiej, które

został pochowany.

miało swoje oddziały m.in. w Ciecha-

W „Krzewinie”, domu

nowie, Pułtusku, Mławie, Płońsku. Go-

Aleksandra Świętochow-

rący rzecznik liberalizmu, oświaty, wal-

skiego w Gołotoczyźnie,

czył o równe prawa dla kobiet, Żydów,

działa dziś Muzeum Pozytywizmu. Obok

zwalczał konserwatyzm i klerykalizm.

znajduje się dworek, w którym odbywa-

Od 1912 r. aż do śmierci w 1938 r.

ją się imprezy kulturalne, m.in. Ciecha-

mieszkał w Gołotczyźnie, gdzie zwią-

nowskie Spotkania Muzealne.

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Witold Gombrowicz (1904 – 1969) – powieściopisarz, eseista i dramaturg

en bardzo awangardowy pi-

prezentowane są m.in. listy, rękopisy

sarz jest szczególnie związany

i dokumenty należące do Gombro-

z miejscowością Wsola koło Rado-

wicza oraz bardzo cenne fotografie

mia. To tutaj Gombrowicz spędzał

ze zbiorów rodzinnych i pamiątki po

wakacje w pałacyku, który należał

pisarzu, np. krawaty, fajki, laski, okula-

do jego starszego brata. Przypusz-

ry, wieczne pióro, filiżanka, maszyna

cza się, że właśnie we Wsoli powstały

do pisania oraz dwa ulubione fote-

fragmenty jego wczesnych utworów,

le pisarza. Jednym z bardziej ciekaw-

które zapewniły mu sła-

szych elementów wystawy jest waliz-

wę na całym świecie,

ka, z którą w 1939 roku Gombrowicz

m.in. powieść pt. „Fer-

wyjeżdżał z Polski i która towarzyszyła

dydurke”, która zaryso-

mu na emigracji.

wała główne problemy

Żona artysty, Rita Gombrowicz

jego twórczości: potę-

twierdzi, że otwarcie placówki jest

gę formy oraz ról spo-

„powrotem Witolda Gombrowicza

łecznych w stosunkach

do jego miejsc rodzinnych”. Muzeum

między ludźmi i w ich psychice. Obecnie we Wsoli znajduje się muzeum jego imienia. Na stałej wystawie

Witolda Gombrowicza położone jest przy trasie Warszawa – Kraków (90 km od Warszawy i 10 km od Radomia).

M AZOWSZE W PIGUŁCE

WIELCY MAZOWSZANIE

Bolesław Prus (1847 – 1912) – pisarz epoki pozytywizmu

isarz był szczególnie związa-

Jego pogrzeb w 1912 roku zgro-

ny z Warszawą. Mieszkał i two-

madził tłumy wielbicieli talentu pi-

rzył tu przez ponad 40 lat. Doskonały

sarza i przerodził się w wielką mani-

i wieloaspektowy obraz stolicy lat 70 –

festację patriotyczną mieszkańców

tych XIX wieku przedstawił w powie-

Warszawy i przybyłych do niej Ma-

ści „Lalka”. W „Emancypantkach” poru-

zowszan. Na grobowcu pisarza na

szył kwestię ówczesnej szkoły i kształ-

Powązkach umieszczono napis „Ser-

cenia kobiet, w „Faraonie” – dramat

ce serc”. Patrząc na hasło promocyjne

walki o władzę i naprawę państwa,

Mazowsza – serce Pol-

a w „Dzieciach” analizował problem

ski – chciałoby się do-

rewolucji rosyjskiej z 1905 r.

dać „Serce serc” w sercu

Prus próbował swych sił również

Polski.

Współpracował

Bolesław Prus w te-

m.in. z czasopismami „Niwa”, „Kurier

stamencie ufundował

Warszawski”, „Nowiny” i „Kraj”. Pełen

stypendia dla utalen-

pozytywistycznej pasji publicysta

towanych dzieci z ubo-

uważnie obserwował życie Warsza-

gich, wiejskich rodzin, a swój księgo-

wy i opisywał je w „Kronikach tygo-

zbiór zapisał Towarzystwu Biblioteki

dniowych”.

Publicznej w Warszawie.

w dziennikarstwie.

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Maria Skłodowska – Curie (1867 – 1934) – jedyna dwukrotna noblistka

a wybitna chemiczka i fizycz-

Skłodowska – Curie do dziś pozosta-

ka ma polskie korzenie i bar-

je jedyną kobietą, która tę nagrodę

dzo silne związki z ziemią mazowiec-

otrzymała dwukrotnie. Jest też je-

ką. Osiągnęła ogromny sukces w na-

dynym uczonym w historii uhono-

uce i dzięki temu sławę. Pozostała

rowanym nagrodą Nobla w dwóch

przy tym niezwykle skromną osobą.

różnych dziedzinach nauk przyrodni-

Przebywając zagranicą, ciągle myśla-

czych. Uczona jest również pierwszą

ła o powrocie do rodzinnych miej-

kobietą profesorem Sorbony.

scowości. Urodziła się

Choć los związał ją z Francją, to cały

i uczyła w Warszawie.

czas utrzymywała ściśle kontakt z Pol-

W młodości pracowa-

ską. Noblistka przyczyniła się do po-

ła jako guwernantka

wstania Instytutu Radowego w War-

u ziemiańskiej rodziny

szawie. W 1921 roku w USA otrzy-

Żórawskich

w Szczu-

mała od prezydenta Hardinga gram

kach

Makowa

radu dla Instytutu, a osiem lat później

Mazowieckiego (daw-

koło

od prezydenta Hoovera czek, który

niej województwo ciechanowskie).

umożliwił jej zakup kolejnego grama

Jako „idealistka pozytywistyczna” taj-

tego pierwiastka.

nie nauczała również biedne dzieci.

Zmarła w 1934 r. w alpejskiej klini-

Znajdowała też czas na intensywne

ce Sancellemoz w Passy na białaczkę.

samokształcenie. Nauce całkowicie

Choroba najprawdopodobniej była

poświęciła się na studiach w Paryżu,

spowodowana wysokimi dawkami

gdzie zrobiła prawdziwą karierę. Za

promieniowania. Za zasługi Skłodow-

badania nad zjawiskiem promienio-

skiej – Curie, pochowano ją w 1995 ro-

twórczości i wydzielenie czystego

ku – jako pierwszą kobietę – pod ko-

radu otrzymała dwie nagrody Nobla.

pułą paryskiego Panteonu.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

WIELCY MAZOWSZANIE

Ksiądz Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595 – 1640) – chrześcijański Horacy z Mazowsza

ylko nieliczni wiedzą, że do dziś

Wcześniej w kraju nie był jednak

istnieje Sarbiewo, rodzinna wieś

doceniany. Ale gdy pod koniec życia

księdza Sarbiewskiego – pierwsze-

wrócił na Mazowsze, był już uznawa-

go sławnego poety z Mazowsza. Ta

ny za wielkiego uczonego. Dziś jego

dawna posiadłość rodu Sarbiewskich

imię w tym regionie jest coraz częś-

leży około 10 kilometrów od Płońska,

ciej wspominane, a Sarbiewo (gdzie

25 od Ciechanowa i 80 od Warszawy.

również został pochowany) – od-

Ksiądz Maciej rozsławił Sarbiewo na

wiedzane. Co roku odbywają się tu-

całym świecie dzięki swojemu talento-

taj

Międzynarodowe

wi. Sarbiewski pisał wiersze po łacinie.

Dni ks. Macieja Kazi-

Ogłoszono go nawet chrześcijańskim

mierza Sarbiewskiego

Horacym. A podczas studiów w Rzy-

– „Chrześcijański Hora-

mie został uhonorowany przez papie-

cy z Mazowsza”, pod-

ża Urbana VIII literacką nagrodą – „Po-

czas których organizo-

etyckim laurem”, która jest porówny-

wany jest m.in. konkurs

wana z dzisiejszą nagrodą Nobla.

poetycki.

WIELCY MAZOWSZANIE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Henryk Sienkiewicz (1846 – 1916) – utalentowany pisarz

eden z najpopularniejszych pi-

W dworku znajduje się obecnie Re-

sarzy polskich przełomu XIX i XX

gionalne Centrum Doradztwa Roz-

wieku jest szczególnie związany

woju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.

z Płońskiem. Przez rok (od sierpnia

Budynek został wpisany do księgi za-

1865 r. do sierpnia 1866 r.) pracował

bytków nieruchomych województwa

jako guwerner w ziemiańsko – szla-

mazowieckiego.

checkiej rodzinie Wejherów w dwor-

Imię Sienkiewicza nosi w Płońsku

ku w Poświętnem na skraju Płońska.

m.in. ulica, która jest dawną trasą spa-

To właśnie tutaj, wów-

cerową w stronę miasta. Pisarz jest rów-

czas dziewiętnastolet-

nież patronem najstarszej średniej szko-

ni Henryk, napisał swo-

ły – Liceum Ogólnokształcącego i Miej-

ją pierwszą powieść pt.

skiej Biblioteki Publicznej. A w 2006 roku

„Ofiara”, która nigdy nie

został otwarty Turystyczny Szlak Sien-

została opublikowana.

kiewiczowski. Jedna z alejek w zabytko-

Tutaj również zrodził

wym parku w Poświętnem została na-

się pomysł na szkic hi-

zwana Alejką Oleńki. A w hotelu, który

storyczny „Spytko z Melsztyna i ród

znajduje się na szlaku, specjalnością są

jego”, który później zaowocował po-

m.in. roladki sienkiewiczowskie, napój

wieścią „Krzyżacy”.

Kmicica i piernik szlachcic.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

WIELCY MAZOWSZANIE

Kazimierz Pułaski (1745 – 1779) – ojciec amerykańskiej kawalerii

eden z dowódców i marszałek

Pamięć o Pułaskim jest wciąż

konfederacji barskiej, generał i bo-

żywa również w Stanach Zjednoczo-

hater wojny o niepodległość USA

nych, gdzie uznawany jest za boha-

przyszedł na świat w dworku Pułaskich

tera narodowego oraz twórcę kawa-

w Warszawie.

spędził

lerii amerykańskiej. Pomniki i posągi

w Warce w pałacu na Winiarach. Obec-

z jego wizerunkiem są np. w Utica,

nie znajduje się w nim muzeum jego

w Nilwantee, w Stevens Point, w Bal-

imienia, które gromadzi pamiątki z nim

timore, w Detroit i na Kapitolu w Wa-

związane. Są tu eksponaty z polskie-

szyngtonie. A pod jego

go, konfederackiego okresu jego życia

patronem działa wie-

(m.in. dwa autentyczne listy pułkowni-

le organizacji, klubów,

ka z 1770 i 1772 r.). Natomiast z okre-

stowarzyszeń, fundacji.

su „amerykańskiego” można oglądać

Jego imię nosi ponad

tu np. kopię ostatniego listu Pułaskie-

200 miejscowości, mnó-

go z 1779 r. pisanego po angielsku.

stwo ulic, mostów, au-

Wśród eksponatów są również urny z

tostrad, parków i szkół.

ziemią z pól bitewnych, także z Savan-

A w kilku stanach: Arkansas, Georgia,

nah, gdzie 9 października 1779 r. boha-

Illinois, Indiana, Kentucky, Missouri

ter został śmiertelnie raniony.

i Virginia istnieją hrabstwa Pulaski,

Dzieciństwo

W 200. rocznicę śmierci Pułaskiego

nazwane tak na jego cześć.

odsłonięto na skwerze przy pałacu jego

W 1929 Senat amerykański ustano-

pomnik. Każdego roku odbywają się

wił 11 października Dniem Pamięci

przy nim uroczystości rocznicowe, na

Generała Pułaskiego, który jest ob-

które przybywają przedstawiciele naj-

chodzony do dzisiaj. A w pierwszą

wyższych władz Polski, Ambasady Sta-

niedzielę października odbywa się

nów Zjednoczonych, władz powiato-

w Nowym Jorku największa w USA

wych i miejskich oraz mieszkańcy Warki.

parada Pułaskiego.

KULTURA I TRADYCJA

M AZOWSZE W PIGUﾅ，E

M AZOWSZE W PIGUŁCE

KULTURA I TRADYCJA

Kultura i tradycja Specjały kuchni regionalnej, niepo-

Warto odwiedzić instytucje, które

wtarzalne stroje, muzyka, skanseny

promują kulturę i stwarzają warun-

i muzea z oryginalnymi zbiorami oraz

ki dla jej rozwoju, m.in. Mazowiec-

dobrze zachowane pałace i dwor-

kie Centrum Kultury i Sztuki w War-

ki szlacheckie. Na Mazowszu znajdu-

szawie, Mazowieckie Centrum Sztuki

je się mnóstwo ciekawych obiektów

Współczesnej „Elektrownia” w Rado-

kulturowych zarówno dla miłośników

miu, w których organizowane są

tradycji, jak i dla zwolenników nowo-

spektakle teatralne, wystawy, koncer-

czesności.

ty, festiwale, różnorodne warsztaty.

W skansenie w Nowogrodzie można zobaczyć jak kiedyś wyglądała za-

Mazowsze jest też miejscem licz-

groda kurpiowska oraz skosztować

nych imprez, które popularyzują kul-

m.in. piwa kozicowego, rejbaka czy

turę regionalną, jak np.:

żurku kurpiowskiego. Natomiast wieś

• „Palma kurpiowska” (konkurs na

mazowiecką – jej zwyczaje, narzędzia,

najpiękniejszą palmę – odbywa się

zabudowy itp. przybliża skansen sier-

w Niedzielę Palmową w miejsco-

pecki. Bogate zbiory Muzeum Wojska Polskiego z pewnością zachwycą wielbicieli militariów, a twierdza w Cytadeli przypomni o okrutnych egzekucjach. Muzeum Historyczne m.st. Warszawy pozwoli przenieść się do najdawniej-

wości Łyse koło Ostrołęki), • „Festiwal Obrzędów Weselnych w Węgrowie” , • „Międzynarodowy Festiwal Obrzędów Weselnych w Kadzidle”, • „Święto Chleba” (m.in. w Warszawie i Radomiu).

szych czasów stolicy, a Muzeum Powstania Warszawskiego zburzy ste-

Ale odbywają się również prestiżo-

reotyp nieciekawej placówki z zaku-

we imprezy muzyczne o światowej

rzonymi gablotami. Kto lubi sztukę teatralną i muzykę może odnaleźć coś dla siebie w jed-

sławie, takie jak np.: • „Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina”,

nej z wielu instytucji kultury na całym

• Międzynarodowy Festiwal Muzyki

Mazowszu, np. w: płockim Teatrze

Współczesnej „Warszawska Jesień”,

Dramatycznym czy też warszawskich

• „Międzynarodowe Spotkania Folk-

teatrach: Narodowym, Współczesnym,

lorystyczne Kupalnocka” (organizo-

Praga, Wielkim – Operze Narodowej,

wane m.in. w Płońsku, Ciechano-

Operetce, Filharmonii Narodowej.

wie, Sierpcu i Serocku).

KULTURA I TRADYCJA

M AZOWSZE W PIGUŁCE

To tylko nieliczne atrakcje na Mazowszu.

W zbiorach są m. in. manuskryp-

Samorząd Województwa

ty, takie jak jedyny istniejący autograf

Mazowieckiego, doceniając wartość

„Grażyny”, księgozbiory i przedmioty

sztuki stał się mecenatem dla kilku-

z gabinetów pisarzy, m.in. Juliana Tu-

dziesięciu jednostek kultury. Warto

wima i Marii Dąbrowskiej.

odwiedzić więc m.in.:

Muzeum Mazowieckie w Płocku

Muzeum Kultury Kurpiowskiej

ul. Tumska 8

w Ostrołęce

www.muzeumplock.art.pl

Plac Gen. J. Bema 8 www.muzeum-ostroleka.art.pl

We wnętrzu secesyjnej kamienicy prezentowane są zbiory sztuki z prze-

W jego zbiorach znajdują się za-

łomu XIX i XX wieku. W dziale arche-

bytki z czterech dziedzin: etnografii,

ologii można obejrzeć ok. 60 neo-

archeologii, historii i sztuki. Ekspona-

litycznych

ty obrazują życie Kurpiów praktycznie

i kamiennych toporów z wielu miej-

ze wszystkich dziedzin, m.in. obrzę-

scowości dorzecza środkowej Wisły,

dowości, plastyki ludowej, rzemiosła

w dziale sztuka np. srebra firm war-

wiejskiego, łowiectwa.

szawskich z XVIII – XX w., szkło i cera-

Muzeum Ludowych Instrumentów

mikę polską z XVIII i XIX w. oraz meble

Muzycznych w Szydłowcu

z XVII – XIX w.

ul. Sowińskiego 2 – Zamek

Muzeum im. Jacka Malczewskiego

www.muzeuminstrumentow.pl

w Radomiu

Muzeum mieści się w zamku, jednej z najpiękniejszych wczesnorenesanso-

siekier

krzemiennych

ul. Rynek 11 www.muzeum.edu.pl

wych rezydencji magnackich. Jest po-

Muzeum posiada jedną z najbogat-

łożony na sztucznie usypanej wyspie

szych kolekcji malarstwa Jacka Mal-

otoczonej fosą. Jednostka ma bogate

czewskiego. Ale można tu też oglą-

zbiory instrumentów: od najprostszych

dać m.in. znaleziska archeologiczne

– listków, kory do grania, gwizdków ze

oraz zabytki związane głównie z hi-

słomy lub pióra, do bardzo skompliko-

storią obszaru dawnego woj. radom-

wanych – harmonii, skrzypiec czy dud.

skiego.

W muzeum można zobaczyć też re-

Muzeum Niepodległości

konstrukcje instrumentów, których dziś

w Warszawie

już się nie używa, np.suki lubelskie, liry

al. Solidarności 62

korbowe, oktawki.

www.muzeumniepodleglosci.art.pl

Muzeum Literatury im. Adama

Zgromadzone zbiory dokumentują

Mickiewicza w Warszawie

historię dążeń niepodległościowych

Rynek St. Miasta 20

Polaków od czasu powstania kościusz-

www.muzeumliteratury.pl

kowskiego aż do współczesności.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Muzeum Historii Polskiego Ruchu

KULTURA I TRADYCJA

Jego siedzibą jest zespół zabytko-

Ludowego w Warszawie

wych budowli, na który składają się:

al. Wilanowska 204

murowany dwór barokowy, gotyc-

www.mhprl.pl

ka wieża oraz zachowane fragmenty

W zabytkowym budynku zwanym

murów obronnych zamku wzniesio-

potocznie „Żółtą Karczmą” znajduje się

nego w początkach XV wieku. Mu-

mnóstwo pamiątek związanych z hi-

zeum stało się jednym z największych

storią polskiej wsi. chłopów i ruchu

arsenałów broni zabytkowej w Polsce.

ludowego. Są np. odznaki sołtysów,

W bogatej kolekcji znajduje się m.in.

części umundurowania partyzanckie-

ponad 100 bagnetów z XVIII – XX wie-

go, tkaniny artystyczne.

ku pochodzących z 15 krajów, broń

Muzeum Azji i Pacyfiku

palna wojskowa, myśliwska i sporto-

w Warszawie

wa z XVI – XX wieku, broń drzewcowa

ul. Solec 24

(halabardy, lance, partyzany z XVII –

www.muzeumazji.pl

XX wieku) oraz mundury, czapki, od-

Kto lubi egzotykę, koniecznie musi

znaki, mapy z XIX – XX w. Dział ma-

się tu wybrać. W Muzeum są bardzo

larstwa i grafiki posiada unikalną ko-

oryginalne dzieła sztuki, przedmioty ry-

lekcję trzynastu całopostaciowych

tualne, stroje, broń itp. z Mongolii, Afga-

portretów osobistości z rodzin Osso-

nistanu, Indonezji, Nepalu, Wietnamu,

lińskich i Załuskich z XVII-XVIII wieku.

Chin, Indii. Szczególnie interesujące są

Muzeum Wsi Radomskiej

także zespoły prac polskich artystów

w Radomiu

(Aleksandra Kobzdeja, Tadeusza Kuli-

ul. Szydłowiecka 30

siewicza, Andrzeja Strumiłły i Romana

www.muzeum-radom.pl

Opałki), dla których kontakt z Azją i jej

Kolekcje pojazdów, maszyn rolni-

kulturami stanowi źródło inspiracji.

czych, naczyń miedzianych, uli i na-

Muzeum Kolejnictwa w Warszawie

rzędzi pszczelarskich, tkanin i sztuki

ul. Towarowa 1

ludowej – m.in. takie eksponaty przy-

www.muzeumkolejnictwa.waw.pl

ciągają turystów do Muzeum Wsi Ra-

Można tu oglądać wystawy zwią-

domskiej.

zane z historią kolei oraz zabytkowe

Na ekspozycjach stałych można

pojazdy. To właśnie tutaj znajduje się

oglądać obiekty architektury ludo-

jedyny zachowany w Europie pociąg

wej. Wystrój wnętrz i otoczenie zabyt-

opancerzony.

kowych budynków zmienia się wraz

Muzeum Zbrojownia na Zamku

z rytmem świąt kościelnych, prac po-

w Liwie

lowych i pór roku. Ponad 60 obiektów

ul. Stefana Batorego 2

dawnego budownictwa wiejskiego

www.liw-zamek.pl

(chałupy, dwory, kościół, budynki go-

KULTURA I TRADYCJA

M AZOWSZE W PIGUŁCE

spodarcze, kuźnie i wiatraki) zajmują

Siedzibą muzeum jest neogotyc-

powierzchnię 32 hektarów.

ki zameczek z lat 40. XIX wieku, któ-

Muzeum Wsi Mazowieckiej

ry kiedyś należał do rodziny Krasiń-

w Sierpcu

skich. Teraz gromadzi bogate zbiory

ul. Narutowicza 64

głównie związane z najwybitniejszym

www.mwmskansen.pl

przedstawicielem romantycznej tra-

To jeden z najładniejszych i najbar-

gedii polskiej, Zygmuntem Krasiń-

dziej zadbanych skansenów w Polsce.

skim (jego portret i wczesne wydania

Są tu chałupy i zabytki drewnianego

utworów oraz korespondencja, zbio-

budownictwa ludowego, ale także do-

ry grafik i map), ale także przedmioty

brze działające gospodarstwa rolne,

codziennego użytku z epoki roman-

które odtwarzają warunki i styl pracy na

tyzmu (komplet mebli w stylu Księ-

dawnej wsi. Hoduje się tutaj zwierzęta,

stwa Warszawskiego, rozmaite bibe-

uprawia rolę i odprawia coroczne ob-

loty z epoki).

rzędy, tak jak kilkadziesiąt lat temu.

Muzeum Regionalne w Siedlcach

Muzeum Szlachty Mazowieckiej

ul. Piłsudskiego

w Ciechanowie

www.muzeumsiedlce.art.pl

ul. Warszawska 61 a www.muzeumciechanow.pl

W zbiorach historycznych znajduje się największa w Polsce kolekcja

W placówce znajdują się różno-

części niemieckich rakiet balistycz-

rodne zbiory. Można tu znaleźć m.in.

nych V-2, a także zbiór szklanych ne-

zabytki archeologiczne pochodzące

gatywów z siedleckiej pracowni fo-

z wykopalisk w Ciechanowie i jego

tograficznej Adolfa Ganiewskiego

okolic, uzbrojenie ochronne z XV –

(Gancwola) z przełomu XIX i XX wie-

XVIII w. (w tym kopię dziecięcej zbroi

ku. Na uwagę zasługują również inne

króla Zygmunta Augusta) oraz me-

bardzo cenne przedmioty związane

teoryt pułtuski, który w 1868 r. spadł

z historią Siedlec i regionu (tkaniny,

w postaci kamiennego deszczu.

sprzęt gospodarstwa domowego,

Do najcenniejszych kolekcji nale-

narzędzia rolnicze) oraz dzieła arty-

żą np.: zespół portretów szlacheckich

styczne, m.in. szkło artystyczne, rzeź-

z XVIII – XX w., rzeźba ceramiczna i ma-

by, wycinanki, grafiki.

larstwo Józefa Piwowara oraz kolekcja

Muzeum Sportu i Turystyki

rzeźby ludowej z terenu ziemi zawkrzeń-

w Warszawie

skiej z XIX i pierwszej połowy XX w.

ul. Wybrzeże Gdyńskie 4

Muzeum Romantyzmu

www.muzeumsportu.waw.pl

w Opinogórze

To jedno z najstarszych muze-

ul. Z Krasińskiego 9

ów tego typu w Europie (powstało

www.muzeumromantyzmu.pl

w 1952 r.). Posiada ponad 45 tys. eks-

M AZOWSZE W PIGUŁCE

KULTURA I TRADYCJA

ponatów: medali, pucharów, strojów

z cmentarzysk i skarbów z epoki brą-

i sprzętów sportowych, zbiorów filateli-

zu i wczesnej epoki żelaza, wielkich

stycznych i numizmatycznych, fotogra-

cmentarzysk kultury przeworskiej

fii, książek, dokumentów, ale także arty-

oraz liczne importy z terenów Cesar-

stycznych dzieł o tematyce sportowej.

stwa Rzymskiego.

Pałac w Sannikach

Państwowe Muzeum

ul. Warszawska 142

Etnograficzne w Warszawie

www.palacsanniki.pl

ul. Kredytowa 1

W tym neoklasycznym pałacu spę-

www.pme.waw.pl

dzał wakacje najbardziej znany polski

Prawie 250 tys. największych i naj-

kompozytor, Fryderyk Chopin. Miło-

ciekawszych kolekcji etnograficznych

śnicy muzyka mogą teraz zachwycać

w Polsce. Tym może się pochwalić

się jego mazurkami podczas koncer-

Państwowe Muzeum Etnograficzne.

tów, które odbywają się w pałacyku

Wśród nich znajdują się wszystkie

oraz otaczającym go parku.

typy tkanin występujących w Polsce

Na uwagę odwiedzających zasłu-

np. kurpiowskie buronki. łowickie

gują znajdujące się na wystawach pa-

nospy, wielkopolskie pstruchy (naj-

łacu obrazy z okresu wczesnej mło-

starsze z II połowy XIX wieku). Zbiory

dości Chopina oraz jego rękopisy, któ-

ubiorów i tkaniny tworzą reprezenta-

re gromadzi mieszczący się w Pałacu

tywne kolekcje strojów, tkanin deko-

Sannickim, Ośrodek Pamięci Frydery-

racyjnych i użytkowych, haftów i ko-

ka Chopina.

ronek z całej Polski.

Państwowe Muzeum

W największej w Polsce kolekcji eu-

Archeologiczne w Warszawie

ropejskiej warto zobaczyć m.in. buł-

ul. Długa 52

garską, która ukazuje przedmioty co-

www.pma.pl

dziennego użytku, akcesoria związane

To prawdziwa skarbnica najstar-

z obrzędowością rodzinną i dorocz-

szych (nawet sprzed 100 tys. lat) za-

ną, np. stroje Kukerów i Survakarów.

bytków, które pochodzą z wykopa-

Nowością w kolekcji europejskiej są

lisk. Muzeum posiada najbogatsze

współczesne dewocjonalia z różnych

zbiory materiałów związanych z gór-

miejsc pielgrzymkowych i centrów re-

nictwem krzemienia, m.in. żelaza

ligijnych w Europie.

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

M AZOWSZE W PIGUﾅ，E

M AZOWSZE W PIGUŁCE

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

Zabytki i dziedzictwo Zabytki na Mazowszu należą do naj-

Kościół Zwiastowania Najświętszej

cenniejszych w Polsce. Mimo burzli-

Marii Panny w Czerwińsku nad Wisłą,

wych dziejów, ocalały urokliwe zamki,

który powstał w XI wieku (choć we

monumentalne katedry i pałace czy

właściwej swej bryle pochodzi z dru-

też skromne dworki i wiejskie kościółki.

giej ćwierci XII w.) i uznawany jest za

Do najcenniejszych obiektów zabytko-

bardzo cenny zabytek architektury

wych na Mazowszu zalicza się m.in.:

romańskiej. W rzeczywistości nosi na sobie piętno wielu przebudów, które

Obiekty sakralne • XII-wieczna bazylika katedralna w Płocku, odrestaurowana w XVI w.

spowodowały dodanie mu cech gotyckich i barokowych i zatarcie nieco romańskiego charakteru.

w stylu renesansowym. To najstarsza katolicka świątynia i najcenniejszy zabytek miasta oraz miejsce spoczynku władców Polski.

Rezydencje książęce i biskupie • Zamek Książąt Mazowieckich

• barokowy Kościół p.w. Niepoka-

w Płocku – gotycka budowla wznie-

lanego Poczęcia Najświętszej Marii

siona przez Kazimierza Wielkiego, sie-

Panny w Górze Kalwarii, ma baroko-

dziba książąt mazowieckich do końca

we i rokokowe wnętrza: m.in. ambo-

XV wieku.

nę z 3 ćw. XVIII w. (rokokowa) i sarko-

• Zamek Ujazdowski w Warszawie,

fag św. Waleriana z czarnego marmuru

w którym mieszkała m.in. księżna ma-

(barokowy koniec XVIII w.),

zowiecka Anna Radziwiłłówna z syna-

• kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP z lat 1474 – 1485 w Przasnyszu, wzniesiony w stylu gotyckim, wielo-

mi Januszem i Stanisławem, a później królowa Bona Sforza. • Zamek

Książąt

Mazowiec-

krotnie restaurowany, miejsce chrztu

kich w Ciechanowie, zbudowany

św. Stanisława Kostki i wiecznego

w XIV wieku przez księcia mazowiec-

spoczynku członków jego rodziny,

kiego Siemowita III na bagnistym te-

• Kościół św. Zygmunta w Szy-

renie.

dłowcu, wybudowany w 1493 roku

• Zespół pałacowo – parkowy Ra-

(pierwszy kościół stanął w 1401)

dziejowice stanowi klasycystyczny

w stylu gotyku saksońskiego. W środ-

pałac, neogotycki zameczek, dworek

ku budowli na uwagę zasługują zło-

modrzewiowy, domek szwajcarski,

cone ołtarze, późnogotycki poliptyk

dawna dworska kuźnia oraz kilkudzie-

oraz polichromia lipowego stropu.

sięciohektarowy park ze stawami.

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Architektura obronna i pola historycznych bitew

Budownictwo drewniane • Skansen w Sierpcu, to etnogra-

• Twierdza Modlin to jedna z naj-

ficzny park, gdzie znajduje się ponad

większych i najlepiej zachowanych

80 obiektów architektury drewnianej

twierdz w Polsce i w Europie. Składa się

z regionu Mazowsza Północno-Za-

z cytadeli położonej na prawym brze-

chodniego. Można tu oglądać m.in.

gu Narwi, umocnionych przedmości:

11 zagród chłopskich (budynki miesz-

kazuńskiego i nowodworskiego oraz

kalne, stodoły, obory, spichlerze, chle-

z dwóch pierścieni fortów. Odbywają

wy), karczmę, kuźnię, olejarnię, wia-

się tu m.in. imprezy rekonstrukcyjne.

trak, kaplicę. Zagrody prezentują bu-

• Twierdza Warszawa to zespół fortów i innych budowli fortyfikacyjnych, które zostały wzniesione w XIX wieku przez władze Imperium Rosyjskiego.

downictwo ludowe z II połowy XIX w. oraz pierwszego ćwierćwiecza XX w. • Muzeum Wsi Radomskiej gromadzi 16 tys. eksponatów ruchomych,

• Studzianki Pancerne koło Mi-

m.in. kolekcje pojazdów, maszyn rol-

szewa. Człon „pancerne” został doda-

niczych, naczyń miedzianych, uli i na-

ny na cześć 1. Brygady Pancernej im.

rzędzi pszczelarskich, tkanin i sztuki

Bohaterów Westerplatte, która ode-

ludowej. Na powierzchni 32 hekta-

grała znaczącą rolę w bitwie od 9 do

rów znajduje się ponad 60 obiektów

16 sierpnia 1944 roku. Stoi tu pomnik

dawnego budownictwa wiejskiego

poświęcony tamtym wydarzeniom.

(chałupy, dwory, kościół, budynki go-

Jego głównym elementem jest spro-

spodarcze, kuźnie i wiatraki).

wadzony z pola bitwy czołg.

• Skansen w Kadzidle prezentu-

• Radzymin to miejsce bitwy zwa-

je tradycyjne budownictwo ludowe

nej „Cudem nad Wisłą”, która została

z terenu Puszczy Kurpiowskiej z koń-

stoczona z bolszewikami 15 sierpnia

ca XIX i początku XX wieku. W skład

1920 roku. Dzień ten stał się dniem

ekspozycji wchodzą: chaty kurpiow-

Żołnierza Polskiego. W mieście znaj-

skie, spichlerz, stodoła szerokofron-

duje się cmentarz żołnierzy polskich

towa z wozownią, drwalnia, kaplicz-

poległych w tej bitwie.

ka przydrożna z figurą św. Jana Nepomucena, studnia z żurawiem, maneż – pomieszczenie do młocki kieratowej, kierat, ule kłodowe, ule skrzynkowe, wozy, bryczki, sanie, sieczkarnie, młocarnie, żarna, krosna, sprzęty gospodarcze.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Zespoły pałacowo-parkowe • Pałac w Otwocku Wielkim jest jed-

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

Zabytki archeologiczne na terenie całego Mazowsza

ną z niewielu tak dobrze zachowanych

• Pruszków może się pochwalić jed-

na Mazowszu późnobarokowych sie-

nym z największych, odkrytych w Eu-

dzib magnackich. Pałac otwocki rodu

ropie ośrodków metalurgii, który był

Bielińskich został zbudowany na sztucz-

czynny w jego okolicach w okresie od

nej wyspie otoczonej ze wszystkich

I w. p.n.e. do IV w. n.e. Zabytki arche-

stron wodą. We wnętrzach pałacu znaj-

ologiczne gromadzi Muzeum Staro-

dują się m.in. pokoje, w których urządzo-

żytnego Hutnictwa Mazowieckiego.

no gabinet i salon Józefa Piłsudskiego.

• Płońsk również ma bogatą prze-

• Zespół pałacowo – parkowy

szłość. Kilka lat temu archeolodzy od-

w Osuchowie składa się z dwóch pa-

kryli tu ślady wczesnośredniowiecz-

łaców: pierwszy w stylu neoklasycy-

nego grodziska, m.in. fragmentu wału

stycznym, drugi – utrzymany w du-

obronnego, drewnianą studnię o wy-

chu klasycyzującego modernizmu.

miarach zewnętrznych 175 na 175 cm,

W 15 hektarowym parku znajduje się

odcięty róg, fragmenty glinianych na-

bogaty starodrzew złożony głównie

czyń, kości, ćwieki, bosak, zawiasy

z gatunków rodzimych. Są to różne

(prawdopodobnie od skrzyni). Okaza-

odmiany dębów, lip, jesionów, wią-

ło się, że drewniane konstrukcje, które

zów, kasztanowców, topoli, olch, klo-

odkopali archeolodzy na ul. 19 Stycznia

nów, a także akacje, graby, wierzby, so-

w Płońsku, są odkryciem na skalę kraju.

sny i świerki. Najstarsze dęby, jesiony

• Powiat otwocki nad rzeką Świder

i lipy liczą około 300 lat.

był zamieszkany już w okresie paleoli-

• Łazienki Królewskie w Warszawie

tu, czyli 14 – 10 tysięcy lat temu. Ba-

należą do najpiękniejszych miejsc na

dania archeologiczne udowodniły, że

Mazowszu. Znajdują się tu m.in. Pałac Ła-

te tereny były odwiedzane przez ko-

zienkowski, zwany też Pałacem na Wo-

czownicze plemiona łowców renife-

dzie (jeden z najcenniejszych zabytków

rów. Badacze odkryli najwięcej śladów

klasycystycznych), letni Teatr na Wyspie

ich obozowisk, krzemiennych grotów

z 1790 roku, naśladujący starożytne ru-

i narzędzi. Inne badania potwierdziły

iny, Wodozbiór, Nowa Kordegarda, Sta-

występowanie nad Świdrem osadnic-

ra Kordegarda, Ermitaż, Świątynia Egip-

twa również w późniejszych okresach

ska, Świątynia Diany, Nowa Oranżeria.

epoki kamienia, brązu, żelaza i wcze-

Zabytkowe budowle wypełnione dzie-

snego średniowiecza.

łami sztuki pełnią funkcje muzealne. Na terenie Łazienek znajdują się również Muzeum Wychodźstwa Polskiego i Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa.

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Budownictwo uzdrowiskowe • Konstancin może się pochwalić m.in. willami neogotyckimi, neo-

Warto tu zobaczyć również Aleję Lipową, która składa się z prawie 100 lip – pomników przyrody oraz pałacyk myśliwski Lilpopa.

klasycznymi, secesyjnymi, neoromantycznymi, modernistycznymi, a nawet w stylu zakopiańskim czy nadreńskim.

Budownictwo przemysłowe

• Milanówek ma około 400 wil-

• Żyrardów posiada jedyny w Eu-

li i budynków o wartościach histo-

ropie najlepiej zachowany w całości

rycznych, które tworzą zespół urba-

zespół urbanistyczny miasta przemy-

nistyczno – krajobrazowy wpisany do

słowego z XIX i początku XX wieku.

krajowego rejestru zabytków. W mie-

Budynki nadal pełnią swoją funkcję,

ście warto zobaczyć m.in. wille z lat

dlatego kompleks nazywa się „żywym

1896 – 1945, np. „Potęga”, „Matuli-

skansenem”.

nek”, „Hygea”, „Borówka” , zespół wil-

• Marki przekształcały się w osadę

lowy „Turczynek” – kwaterę żołnierzy

przemysłową w XIX wieku. Angielska

z okresu II wojny światowej oraz ko-

firma „Briggs, Posselt i spółka” urucho-

ściół parafialny pw. św. Jadwigi.

miła w Markach jedną z największych

• Podkowa Leśna zachwyca pięk-

i najnowocześniejszych wówczas przę-

nymi, przedwojennymi willami, m.in.

dzalni wełny w Europie Środkowo-

„Kasyno Obywatelskie” oraz willą „Aida”.

Wschodniej.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Budownictwo miejskie: ratusze, kamienice czynszowe

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

z odbudowaną wieżą i zainstalowanym w niej zegarem przypomina od strony wschodniej stan pierwotny.

• Szydłowiec kusi turystów najle-

• Siedlce mają jeden z najcenniej-

piej zachowanym późnorenesanso-

szych zabytków architektonicznych

wym zabytkiem w Polsce, wybudo-

o charakterze publicznym – ratusz

wanym w latach 1602-1629 ratuszem,

miejski „Jacek”. Dzięki swej oryginal-

w którego podziemiach znajdowało

nej formie, ratusz jest zaliczany do

się kiedyś więzienie.

najciekawszych budowli ratuszowych

W Szydłowcu jest też wiele kamienic z XIX wieku. • Mława posiada secesyjne kamienice z początku XX wieku, barokowy ra-

w Polsce. Został wzniesiony w latach 1763 – 1766 na miejscu istniejących wcześniej, zniszczonych przez pożary, kilku drewnianych ratuszy.

tusz (zbudowany w latach 1782-1786)

Po wojnie swoją siedzibę mia-

i wielokrotnie przebudowywany m.in.

ło w nim wiele instytucji, a obecnie

po pożarach. Obecny układ budynku

mieści się tu Muzeum Regionalne.

TURYSTYKA – BOGACTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

TURYSTYKA – BOGACTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE

Turystyka – bogactwo kulturowe i przyrodnicze Wędrówki po bagnach, piaszczystych wydmach, unikalna roślinność

przedstawiamy tylko kilka ze szlaków, którymi warto podążyć.

i mnóstwo zabytków – to bogactwo turystyczne Mazowsza. Znajdują się tu znakomite miejsca zarówno dla

Szlak Książąt Mazowieckich

turystów żądnych przygód, jak i tych

Szlak wiedzie turystów przez miej-

szukających spokojnego odpoczyn-

scowości, w których władali m.in. Kon-

ku na łonie natury.

rad Mazowiecki oraz jego następcy.

Dziką przyrodę można podziwiać

Można tu oglądać nie tylko znane za-

m.in. w Puszczy Kozienickiej lub Bia-

mki, najstarsze mazowieckie kościoły

łej oraz w Bolimowskim lub Kampi-

w Czerwińsku, Czersku, Ciechanowie,

noskim Parku Narodowym. To do-

Rawie Mazowieckiej, Liwie, Łomży,

skonałe miejsca na piesze wędrówki,

Płocku, Przasnyszu czy Warszawie, ale

świetna sceneria na wycieczki kon-

również mniej znane miejsca, w któ-

ne oraz przejażdżki bryczką czy kuli-

rych zachowały się prawdziwe pereł-

gi. Lasy zachęcają grzybiarzy, a czy-

ki. W Drobinie zachwycają renesanso-

sta woda i nieuregulowane odcin-

we sarkofagi książęcych dostojników

ki rzek kuszą amatorów kajakarstwa.

– Kryskich i Szreńskich, w Ostrowi Ma-

Miłośników wycieczek rowerowych

zowieckiej – odtworzony gród książąt

zaskoczyć mogą prawdziwie wyżyn-

mazowieckich, a w Błoniu, Grudusku,

ne wzniesienia. A stęsknieni za rui-

Nowogrodzie, Serocku – pozostałości

nami zamków, historycznymi twier-

książęcych warowni.

dzami, bogato zdobionymi kościoła-

Szczegółowe informacji o Szla-

mi i historycznymi miejscowościami

ku Książąt Mazowieckich znajdują

z ogromną ilością zabytków koniecz-

się na stronie: www.tur-info.pl/p/ak_

nie powinni wybrać się np. do Czer-

id,18926,,szlak_turystyczny,szlak_ksia-

ska, Modlina, Płocka czy Radomia.

zat_mazowieckich,warszawa,mazows ze,jarmark,turniej.html.

Na Mazowszu zostały wytyczone różnorodne szlaki turystyczne, które

Szlak rzeki Pilicy

łączą jednocześnie aktywność fizycz-

Rzeka o długości 319 km wypływa

ną, przeżycia kulturowe i zwiedzanie

ze źródeł na Wyżynie Krakowsko –

historycznych miejsc. W publikacji

Częstochowskiej. Dolny, mazowiecki

TURYSTYKA – BOGACTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

odcinek obejmuje jedną trzecią całej

Szlak dostępny jest też dla kola-

długości Pilicy. W tej części rzeka ma

rzy i pieszych. Szczegóły na stronie

charakter nizinny. Silnie meandruje,

www.stero.pl/szlak-pilicy-dolina-

tworzy wyspy oraz malownicze sta-

srodkowej-wisly.

rorzecza. Nad Pilicą można zobaczyć wiele

Szlak Chopinowski

gatunków mew, rybitw i brodźców.

Obejmuje miejsca związane z ży-

Często nad wodą błyskają również

ciem i twórczością Fryderyka Cho-

turkusowe pióra zimorodka. W po-

pina. Wśród propozycji wyjazdów

bliżu rzeki można podziwiać także

wycieczkowych do Krainy Chopina

interesujące zabytki architektury,

opracowano kilka tras, m.in. Chopin

np. XVIII – wieczny kościółek w Łę-

konno, Chopin szlakiem wodnym,

gonicach lub barokowy kościół

Chopinowski szlak edukacyjny, Cho-

i klasztor Kapucynów w Nowym

pin dla biznesmenów.

Mieście, w którym przebywał cha-

Podstawowa trasa Szlaku chopi-

ryzmatyczny spowiednik i założy-

nowskiego przebiega od Warszawy,

ciel wielu zgromadzeń zakonnych,

przez Żelazową Wolę, Brochów, San-

ojciec Honorat Koźmiński. Na trasie

niki. Trasę można dowolnie posze-

znajduje się również m.in. Warka,

rzać, m.in. o takie miejsca jak: Mila-

rodzinna miejscowość Kazimierza

nówek (gdzie w Kościele św. Jadwigi

Pułaskiego.

podczas II wojny światowej przecho-

M AZOWSZE W PIGUŁCE

wywano serce muzyka), Sochaczew (miejsce częstych wizyt i koncertów

TURYSTYKA – BOGACTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE

Szlak im. Świętego Huberta

Chopina oraz siedziba Muzeum Ko-

Pokazuje zabytki architektury mu-

lei Wąskotorowej i Muzeum Pola Bi-

rowanej i drewnianej w okolicach

twy nad Bzurą), Iłów (miejscowość na

Płocka. Na trasie znajduje się m.in.

trasie przejazdów kompozytora z ma-

Miszewo Murowane. Można tu oglą-

lowniczymi rozlewiskami Wisły, obsza-

dać kościół z gotyckim sklepieniem

rami chronionego krajobrazu i rezer-

krzyżowym i ołtarzami rokokowymi

watami przyrody), Granica (znajdu-

z II poł. XVIII w. W Słupnie warto zo-

je się tu Kampinoski Park Narodowy,

baczyć drewniany kościół parafial-

Ośrodek Dydaktyczno – Muzealny

ny z 1753 r. i barokowymi ołtarzami

Kampinoskiego Parku Narodowego

bocznymi i obrazami z XVII i XVIII wie-

i Skansen), czy też Kampinos (gdzie

ku oraz głównym ołtarzem z początku

można zobaczyć np. drewniany koś-

XVII wieku, a w Szeligach – dobrze za-

ciół o ciekawej architekturze z XVIII w.

chowane grodzisko, które jest położo-

oraz dwór z XIX w., w którym stacjo-

ne na lewym brzegu malowniczej do-

nował w 1863 r. powstańczy oddział

liny strugi Słupianki. Szlak nadaje się

Zygmunta Padlewskiego).

do uprawiania turystyki rowerowej.

Więcej na stronie www.mazow-

Szczegóły na stronie: www.zwiedzaj-

szechopina.pl w zakładce atrakcje tu-

my.pl/index.php?option=com_conten

rystyczne.

t&task=view&id=186&Itemid=239.

TURYSTYKA – BOGACTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Wielki Szlak Kurpiowski To najdłuższy (od 55 do 73 km) ze szlaków, który pozwala poznać zarów-

oraz leśne rezerwaty Wielgolas i Popławy. Więcej na: www.pultusk24.pl/ content/view/169/80/.

no folklor mieszkańców, jak i przyrodę Puszczy Białej. Występuje tu bardzo cenny, miejscowy ekotyp sosny oraz

Szlak wodny króla Stefana Batorego

ponad 30 gatunków roślin chronio-

Ten szlak jest zaliczany do naj-

nych. Do najciekawszych zalicza się:

większych przedsięwzięć turystycz-

brzozę niską, lepnice dwudzielną, lilie

no – rekreacyjnych w Polsce. Jego

złotogłów, skalnicę trójpalczastą i orli-

długość wynosi około 270 km. Roz-

ka pospolitego. Występują tu bardzo

poczyna się w Warszawskim Węźle

nietypowe gatunki ptaków, m.in. bo-

Wodnym, dalej biegnie przez: Wisłę

cian czarny.

Warszawską, Kanał Żerański, Kanał

Na szlaku warto też zobaczyć koś-

Królewski, Zalew Zegrzyński, Narew,

ciół i cmentarz w Zambskach Kościel-

Biebrzę, Kanał Augustowski, aż do

nych, kościoły w Sokołowie Włościań-

Niemna. Położone na szlaku miejsco-

skim, Nowym Lubielu, Porządziu, Sa-

wości (m.in. Łomża, Ostrołęka, Ró-

dykierzu, Kuźnię Kurpiowską i kościół

żan, Nowogród, Wizna, Goniądz, Ty-

z malowanymi motywami kurpiow-

kocin) są największymi ośrodkami

skimi w Pniewie, tereny osuszonych

wodniackimi w kraju. W odległości

bagien na Pulwach, „rząśnickie łąki”

około 60 km od Warszawy warto za-

M AZOWSZE W PIGUŁCE

TURYSTYKA – BOGACTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE

trzymać się w Pułtusku, a kierując się

leon. Szczególnie urokliwe są pułtu-

na wschód – w Puszczy Białej. Moż-

skie mosty, śluz, kładki nad Narwią

na tu spotkać bociana czarnego, orli-

i jej kanałami.

ka krzykliwego, trzmielojada, zwanego także pszczołojadem czy też sowę

Szczegóły na stronie: www.poplawy.sh.org.pl/content/view/92/89/.

– puchacza. Strategię szlaku można zobaczyć na stronie www.wrotapodlasia.pl/NR/rdonlyres/A807046CCA40-4930-9FF4-151E5AF0E897/0/ StrategiaSzlakBatoregoaudyt.pdf.

Szlak „partyzancki im. Majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala" Szlak wiedzie przez tereny upamiętniające martyrologię wsi pol-

Szlak Pułtuskich Mostów

skiej, walki powstania styczniowego

To szlak miejski, który pokazuje

oraz związane z działalnością Oddzia-

ważniejsze zabytki i urok Pułtuska,

łu Wydzielonego WP majora Henryka

zwanego „Wenecją Mazowsza”. To

Dobrzańskiego “HUBALA”.

właśnie tutaj znajduje się najdłuższy

Wart uwagi jest m.in. pomnik żu-

w Europie rynek oraz ratusz z gotycką

bra, zabytkowy most, modrzejowy

wieżą. Interesujący jest również Dom

kościół p.w. NMP Królowej Polski,

Polonii, czyli dawna siedziba bisku-

muzeum leśnictwa i AK oraz zakłady

pów, kolegiata ze „sklepieniem puł-

wielkopiecowe i muzeum Techniki.

tuskim” i monumentalną dzwonnicą

Więcej na: www.radom.rpk.pttk.pl/

oraz dom, w którym nocował Napo-

szlaki/szlak17.htm.

ROLNICTWO NA MAZOWSZU

M AZOWSZE W PIGUﾅ，E

M AZOWSZE W PIGUŁCE

ROLNICTWO NA MAZOWSZU

Rolnictwo na Mazowszu Mazowieccy rolnicy zagospoda-

nik Mazowsza. Sady zajmują w woje-

rowują w regionie około 2,5 mln ha

wództwie 86 tys. ha (3,3% użytków rol-

użytków rolnych. To prawie 14 proc.

nych), co stanowi prawie 30 % ich krajo-

powierzchni użytków w całym kraju.

wej powierzchni. Oznacza to, że rośnie

To też tyle samo co w Belgii, Norwegii

tu niemal co trzecie owocowe drzewo

i Luksemburgu łącznie.

w Polsce (najwięcej w subregionie war-

Siła mazowieckiego rolnictwa wy-

szawskim). Najbardziej obfite są sady

nika głównie z wielkości powierzchni

i plantacje jabłek, śliwek oraz truskawek.

użytków rolnych oraz z tego, że są one

Owoce i warzywa są przetwarzane m.in.

w miarę dobrze wykorzystane mimo

na terenie województwa, tj. w zakładach

niskiej jakości gleb i słabych warun-

w Tarczynie i Przysusze.

ków klimatycznych.

Znane są również zakłady mięsne

Największe gospodarstwa rolne

z Sokołowa czy Siedlec. Bardzo do-

znajdują się w subregionie ciecha-

brze rozwija się na Mazowszu także

nowsko – płockim (średnio 9,16 ha)

produkcja mleka i przetworów mlecz-

i ostrołęcko – siedleckim (7,88 ha).

nych. Specjalizują się w tej dziedzinie

Najmniejsze znajdują się w radom-

zwłaszcza gospodarstwa ziemi ciecha-

skim (4,36 ha). Pod względem ilości

nowskiej, ostrołęckiej i siedleckiej.

gospodarstw w kraju Mazowsze zaj-

Domeną wielu mazowieckich go-

muje drugie miejsce. Znajduje się tu

spodarstw jest także chów zwierząt

około 335 tysięcy gospodarstw rol-

(1. miejsce w kraju), drobiu (2. miej-

nych. Charakterystyczna dla regionu

sce) oraz świń (3. miejsce).

mazowieckiego jest duża liczba go-

Województwo może się też po-

spodarstw małych (około 200 tysięcy

chwalić znacznym potencjałem nauko-

o powierzchni od 0,5 – 5 ha).

wo – badawczym w zakresie rolnictwa

Wśród innych regionów Polski Ma-

i przetwórstwa. W Warszawie znajduje

zowsze przoduje głównie w uprawie

się największa uczelnia rolnicza w kraju,

ziemniaków (13 % krajowej uprawy).

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskie-

To aż cztery razy więcej niż np. w wo-

go. Swoje siedziby właśnie na Mazow-

jewództwie opolskim i lubuskim.

szu mają także najważniejsze instytuty

W całym kraju znane są też mazo-

naukowe z dziedziny rolnictwa i prze-

wieckie owoce. Rejon warecko – gró-

mysłu spożywczego, m.in. Instytut Eko-

jecki nazywany jest nawet swoistym

nomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywno-

ogrodem Polski czy też Sadem Europy.

ściowej – Państwowy Instytut Badaw-

Sadownictwo i ogrodnictwo to wyróż-

czy, Biblioteka Centralna – Rolnicza.

KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH ZDARZEŃ W HISTORII MAZOWSZA

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Kalendarium najważniejszych zdarzeń w historii Mazowsza V wiek – na przyszłe ziemie Mazow-

1237 rok – Płock otrzymuje prawa

sze przybywają Słowianie.

miejskie jako pierwsze miasto na Ma-

Początek X wieku – ziemie mazo-

zowszu

wieckie zostają przyłączone do pań-

1410 rok – bitwa pod Grunwaldem

stwa wielkopolskich Polan

1526 rok – inkorporacja Mazowsza

1034 rok – Mazowsze odrywa się od

do Korony

Polan w wyniku rebelii, której przy-

1569 rok – Warszawa staje się miejscem

wódcą jest zbuntowany płocki na-

obrad Sejmów walnych koronnych.

miestnik Mieszka II, książe Miecław

Lata 1596 – 1611 – przenosze-

(zwany też Masławem i Miesławem).

nie z Krakowa do Warszawy siedzi-

1075 rok – powstaje biskupstwo

by dworu królewskiego Zygmunta III

mazowieckie ze stolicą w Płocku (naj-

Wazy, a tym samym stolicy Polski.

starsze miasto Mazowsza).

Lata 1655–1657 – najazdy szwedz-

Lata 1079 – 1102 – Płock stolicą

kie niszczą Mazowsze

Polski.

1793 i 1795 rok – drugi i trzeci roz-

1138 rok – w wyniku podziału

biór Polski, w efekcie których ziemie

dzielnicowego Polski powstaje Księ-

mazowieckie przejmują Prusy i Au-

stwo Mazowieckie. Dostaje je pod

stria.

swój zarząd Bolesław IV Kędzierzawy.

Przełom 1806/1807 – Warszawa –

Od XII do XIV wieku – najazdy Pru-

główną kwaterą Napoleona.

sów, Litwinów i Jaćwingów na Księ-

1807 rok – powstaje Księstwo War-

stwo

szawskie w wyniku pokoju w Tylży.

Mazowieckie,

powodujące

zniszczenie prawie całego osadnic-

1815 rok – Księstwo Warszawskie

twa wschodniej części Mazowsza.

przestaje istnieć. Z części ziem zosta-

1226 rok – Konrad I Mazowiec-

je utworzone Królestwo Polskie pod

ki sprowadza na Mazowsze Krzyża-

zaborem rosyjskim.

ków – Zakon Najświętszej Marii Pan-

Lata 1830-1831 – walki powstania li-

ny Domu Niemieckiego, którzy mają

stopadowego na terenie Mazowsza.

walczyć z najeźdźcami.

Lata 1914-1916 – Królestwo Polskie

Od poł. XIII wieku – podziały Księ-

ulega poważnym zniszczeniom pod-

stwa Mazowieckiego

czas I wojny światowej.

M AZOWSZE W PIGUŁCE

KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH ZDARZEŃ W HISTORII MAZOWSZA

1915 rok – Rosjanie opuszczają War-

1943 rok – Powstanie w getcie war-

szawę po stu latach obecności.

szawskim.

1918 rok – województwo warszaw-

1944 rok – Powstanie warszawskie.

skie, które obejmuje większość ziem

1975 rok – podział Mazowsza na kil-

Mazowsza, znajduje się w niepodle-

ka województw: w całości warszaw-

głej II Rzeczpospolitej Polskiej.

skie, a częściowo: ostrołęckie, radom-

1920 rok – „Cud nad Wisłą” bitwa w

skie, ciechanowskie, siedleckie, płoc-

Radzyminie w wojnie polsko – bol-

kie, skierniewickie, bialskopodlaskie,

szewickiej.

łomżyńskie

Lata 1939 – 1945 – Mazowsze pod

1999 rok – powstaje województwo

okupacją Niemiec. W II wojnie świato-

mazowieckie w obecnym kształcie.

wej ginie ok. 700 tys. warszawiaków.

INFORMATOR

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Informator WARSZAWA Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie ul. Jagiellońska 26 03-719 Warszawa tel. 22 5979-100 fax. 22 5979-290 e-mail: urzad_marszalkowski @mazovia.pl www.mazovia.pl

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego ul. Lubelska 13 03-802 Warszawa tel. 022 5184900 fax 022 5184949 e-mail: biuro@mbpr.pl www.mbpr.pl

Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych ul. Jagiellońska 74 03-301 Warszawa Infolinia: 0 801 101 101 (czynna pn.-pt. w godz. 08.30-15.30) tel. 22 54 22 000 fax. 22 698 31 44 e-mail: punkt_kontaktowy @mazowia.eu www.mazowia.eu/page

Informacja turystyczna – Warszawska Informacja Turystyczna

Mazowiecka Regionalna Organizacja Turystyczna ul. Ciołka 10a, lok. 201, 221 01-402 Warszawa tel. 22 877 20 10 tel./fax. 22 877 22 70 e-mail: biuro@mazowsze.mrot.pl www.mazowsze.mrot.pl

Dworzec PKP Warszawa Centralna - hala główna Al. Jerozolimskie 54

Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. ul. Smolna 12 00-375 Warszawa tel. 22 566 47 60 fax. 22 843 83 31 e-mail: biuro@armsa.pl www.armsa.pl

Centrum Warszawskiej Informacji Turystycznej Rynek Starego Miasta 19/21/21a tel. 022 194 31, 474 11 42 e-mail: info@warsawtour.pl www.warsawtour.pl Punkty Informacji Turystycznej

Port Lotniczy Warszawa im. Fryderyka Chopina Terminal 2 ul. Żwirki i Wigury 1 ul. Krakowskie Przedmieście 65 ul. Okrzei 30

CIECHANÓW Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Ciechanowie ul. Wodna 1 06-400 Ciechanów tel. 23 673 07 00, 673 07 01 fax 23 67 30 702 e-mail: urzmciechanow @mazovia.pl

Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych Oddział w Ciechanowie ul. Wodna 1, 06-400 Ciechanów tel. 23 - 672 32 74 fax 23 - 673 07 14 e-mail: punkt_ciechanow@mazowia.eu

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego Oddział Terenowy MBPR w Ciechanowie ul. Powstańców Warszawskich 11 06-400 Ciechanów tel. 23 - 672 35 99 e-mail: ciechanow@mbpr.pl

INFORMATOR

Informacja turystyczna - Oddział PTTK, BORT ul. Warszawska 34 06-400 Ciechanów tel. 23 672 34 20 tel. 23 672 58 65 e-maill: pttk@ciechanow.pl

OSTROŁĘKA Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Ostrołęce ul. Gorbatowa 15 07-410 Ostrołęka tel. 029 764 40 84 fax.029 764 40 84 e-mail: urzmostroleka @mazovia.pl Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych Oddział w Ostrołęce ul. Poznańska 19, 07-409 Ostrołęka tel. 29 - 760 92 36 fax 29 - 760 92 37 e-mail: punkt_ostroleka @mazowia.eu

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego Oddział Terenowy MBPR w Ostrołęce ul. Kościuszki 17 07-410 Ostrołęka tel. 29 - 766 65 88 e-mail: ostroleka@mbpr.pl

Informacja turystyczna - Oddział PTTK Celuloza ul. I Armii Wojska Polskiego 21 07-401 Ostrołęka tel. 029 764 06 56 tel. 029 764 00 02 e-mail: gepard@enter.net.pl www.celuloza.pttk.pl

PŁOCK Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Płocku ul. 1-go Maja 7b 94-402 Płock tel. 24 267 32 80, 267 32 93 fax. 24 267 32 90 e-mail: urzmplock @mazovia.pl Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych Oddział w Płocku ul. Stary Rynek 20, 09-400 Płock tel. 24 262 23 74 e-mail: punkt_plock @mazowia

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego Oddział Terenowy MBPR w Płocku Al. Jachowicza 30 09-402 Płock tel. 24 262 59 88 e-mail: plock@mbpr.pl

Informacja turystyczna – Centrum Informacji Turystycznej Stary Rynek 8 09-400 Płock tel.: 24 367 19 44 fax: 24 367 19 32 e-mail: cit.plock@ump.pl

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

M AZOWSZE W PIGUŁCE

RADOM Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Radomiu ul. Kościuszki 5a 26-600 Radom tel.: 48 368 29 60 fax.: 48 368 29 61 e-mail: urzmradom @mazovia.pl Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych Oddział w Radomiu ul. Kościuszki 5a, 26-610 Radom tel. 48 - 340 01 97 fax 48 - 340 01 98 e-mail: punkt_radom @mazowia.eu

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego Oddział Terenowy MBPR w Radomiu ul. Mokra 2 26-600 Radom tel. 48 - 362 56 93 e-mail: radom@mbpr.pl

Informacja turystyczna - Centrum Informacji Turystycznej ul. Traugutta 3 26-600 Radom tel.: 048 360 06 10 e-mail: info@cit.radom.pl www.informacjaturystyczna.radom.pl

SIEDLCE Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Siedlcach ul. Piłsudskiego 40 08-110 Siedlce tel. 25 644 72 23, 644 81 86 fax.25 644 92 15 e-mail: urzmsiedlce @mazovia.pl Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych Oddział w Siedlcach ul. Piłsudskiego 38, 08-110 Siedlce tel. 25 -631 01 01 fax 25 -631 01 04 e-mail: punkt_siedlce@mazowia.pl

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego Oddział Terenowy MBPR w Siedlcach ul. Pułaskiego 19/21 08-110 Siedlce tel. 25 - 632 56 43 e-mail: siedlce@mbpr.pl

Informacja turystyczna - Centrum Informacji Turystycznej ul. Józefa Piłsudskiego 58 08-110 Siedlce tel. 25 633 38 40tel. 24 262 23 74 e-mail: punkt_plock @mazowia

M AZOWSZE W PIGUﾅ，E

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

INFORMATOR

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Baza noclegowa na Mazowszu HOTELE ***** Bristol ul. Krakowskie Przedmieście 42/44 00-325 Warszawa tel. 22-551 10 00 www.lemeridien.pl Hilton Warsaw & Convention Centre ul. Grzybowska 63 00-844 Warszawa tel. 22-356 55 55 www.warszawa.hilton. com.pl Hotel Intercontinental Warszawa ul. Emilii Plater 49 00-125 Warszawa tel. 22-328 88 88 www.warszawa.intercontinental.com

Le Regina ul. Kościelna 12 01-218 Warszawa tel. 22-531 60 00 www.leregina.com/pl

Rialto ul. Wilcza 73 00-670 Warszawa tel. 22-584 87 00 www.hotelrialto.com.pl

Marriott Al. Jerozolimskie 65/79 0-697 Warszawa tel. 22-630 63 06 www.marriott.com

Sheraton Warsow Hotel ul. Prusa 2 00-493 Warszawa tel. 22-450 61 00 www.sheraton.pl

Radisson SAS Centrum ul. Grzybowska 24 00-132 Warszawa tel. 22-321 88 88 www.radissonblu.com/hotel-warsaw

Sofitel Victoria ul. Królewska 11 00-065 Warszawa tel. 22-657 80 11 www.sofitel.com The Westin Warsaw Al.. Jana Pawła II 21 00-854 Warszawa tel. 22-450 80 00 www.westin.pl

HOTELE **** Aiport Hotel Okęcie ul. 17 Stycznia 24 02-146 Warszawa tel. 22-456 80 00 www.airporthotel.pl

Courtyard by Marriott ul. Żwirki i Wigury 1 00-906 Warszawa tel. 22-650 01 00 www.marriott.com

Hotel Polonia Palace Al.. Jerozolimskie 45 00-692 Warszawa tel. 22-318 28 00 www.poloniapalace.com

Aviator ul. Malczewskiego 18 26-600 Radom tel. 48-362 88 88 www.aviatorhotel.com.pl

Czardasz ul. Dobrzyńska 62c 09-400 Płock tel. 24-367 20 47 www.hotelczardasz.pl

Jan III Sobieski Pl. Artura Zawiszy 1 02-025 Warszawa tel. 22-579 10 00 www.sobieski.com.pl

Best Western Hotel Mazurkas ul. Poznańska 177 05-850 Ożarów Mazowiecki tel. 22-721 47 47 www.mazurkashotel.pl

Holiday Inn ul. Złota 48/52 00-120 Warszawa tel. 22-697 39 99 www.holidayinn.com

Chopin ul. Traugutta 21 96-500 Sochaczew tel. 46-862 59 99 www.hotelchopin.pl

Holiday Inn ul. Telimeny 1 05-420 Józefów tel. 22-778 30 00 www.holiday.aquila.pl

KAVALLO Leonów 7a, gm. Słubice 09-533 Leonów k. Płocka tel. 24-266 03 36 www.kawallo.pl Novotel Warszawa Centrum ul. Marszałkowska 94/98 00-510 Warszawa tel. 22-596 00 00 www.novotel.co

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Sielanka ul. Łąkowa 1 05-660 Warka tel. 48-666 16 00 www.sielanka.pl TUMSKI ul. Piekarska 9 09-400 Płock tel. 22-262 90 60 www.hoteltumski.pl

Victor ul. Andrzeja 1a 05-800 Pruszków tel. 22-430 39 00 www.hotelvictor.pl

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

Zajazd Napoleoński ul. Płowiecka 83 04-501 Warszawa tel. 22-815 30 68 www.napoleon.waw.pl

Warszawianka ul. Jachranka 77 05-140 Serock tel. 22-768 92 75 www.warszawianka.pl

HOTELE *** Admirał ul. Kasztanowa 44 05-816 Michałowice tel. 22-723 89 98 www.motelmarysienka.pl

COLIBRA ul. Wolska 191 01-258 Warszawa tel. 22-836 99 66 www.colibra.com.pl

Everest ul. Żeromskiego 21 07-100 Węgrów tel. 25-792 64 16 www.everest-ikar.pl

AFRODYTA SPA ul. Letniskowa 4a 96-325 Radziejowice - Tartak Brzóski tel. 46-857 74 05 www.afrodytaspa.pl

Cyprus ul. Mazowiecka 121a 05-825 Książenice tel. 22-734 34 53 www.hotel-cyprus.pl

Feliks ul. Omulewska 24 04-128 Warszawa tel. 22-810 06 91 www.felix.starthotel.pl

Dębowa Góra Nowe Rumunki 40/1 09-520 Łąck tel. 24-384 21 00 www.debowagora.plock. com

Fort ul. Modlińska 310/312 03-152 Warszawa tel. 22-819 01 71 www.fortpiontek.pl/hotel

Alicja ul. Pocztowa 15 05-520 Konstancin-Jeziorna tel. 22-754 34 90 www.alicja.oit.pl Baśniowa ul. Wołowskiego 9 07-200 Wyszków - Rybienko Leśne tel. 29-742 07 33 www.basniowa.pl Batory ul. Stefana Batorego 9 05-240 Tłuszcz tel. 29-757 24 26 www.batoryhotel.pl Belwederski ul. Sulkiewicza 11 00-758 Warszawa tel. 22-840 40 11 www.hotelbelwederski.pl Boss ul. Żwanowiecka 20 04-849 Warszawa tel. 22-872 40 48 www.hotelboss.pl

Diana ul. Wczasowa 24 05-127 Białobrzegi tel. 22-768 01 41 www.marinadiana.pl Dom Polonii ul. Szkolna 11 06-100 Pułtusk tel. 23-692 90 00 www.dompolonii.pultusk.pl Dwór Chotynia ul. Chotynia 96 08-460 Sobolew tel. 25-684 83 33 www.chotynia.pl Europejski ul. Słowackiego 11 26-610 Radom tel. 48-340 00 21 www.hoteleuropejski.radom.pl

Gregory ul. Napoleona 4 05-230 Kobyłka tel. 22-786 18 71 www.hotel-gregory.pl Gromada ul. Bulwarowa 15 26-600 Radom tel. 48-330 85 86 www.gromada.pl Gromada ul. Narutowicza 9 26-600 Radom tel. 48-368 91 00 www.gromada.pl Gromada Pl. Powstańców Warszawy 2 00-030 Warszawa tel. 22-582 99 00 www.gromada.pl

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Gromada ul. 17 Stycznia 32 02-148 Warszawa tel. 22-576 46 00 www.gromada.pl

Karat ul. Słoneczna 37 00-789 Warszawa tel. 22-849 84 54 www.hotelkarat.pl

Mistral ul. Słoneczna 1 05-270 Marki tel. 22-781 27 54 www.hotelmistral.pl

Gryf ul. Puławska 8 26-600 Radom tel. 48-365 54 05 www.hotelgryf.radom.pl

Konstancja ul. Źródlana 6/8 05-510 Konstancin-Jeziorna tel. 22-754 11 55 www.konstancja.com.pl

Novotel Aiport ul. 1 Sierpnia 1 02-134 Warszawa tel. 22-575 60 00 www.novotel.com

Hetman ul. ks. I. Kłopotowskiego 36 03-717 Warszawa tel. 22-511 98 00 www.hotelhetman.pl

Korona ul. Sienkiewicza 70a 06-400 Ciechanów tel. 23-672 52 54 www.hotel-korona.com.pl

Oleńka Barak 1a 26-500 Szydłowiec tel. 48-617 49 59 www.hotelolenka.com.p

Hotel De Silva Piaseczno ul. Puławska 42 05-500 Piaseczno tel. 22-703 73 73 www.desilva.pl

Kuźnia Napoleońska ul. Sochaczewska 5 96-515 Teresin - Paprotnia tel. 46-861 52 13 www.kuzniahotel.pl

Palatium ul. Przy Trasie 6 96-321 Żabia Wola tel. 46-857 89 18 www.palatium.pl

Kyriad Prestige ul. Towarowa 2 00-811 Warszawa tel. 22-582 75 00 www.campanile.com.pl

Panorama ul. Tarczyńska 109 a 96-320 Mszczonów tel. 46-857 60 70 www.hotelpanorama.pl

Lord Al.. Krakowska 218 02-219 Warszawa tel. 22-574 20 50 www.lord.hotele.korona.pl

Pan Tadeusz ul. Czesława Miłosza 20 05-140 Serock tel. 22-782 99 00 www.hotelpantadeusz.pl

Łazienkowski ul. 29 Listopada 3B 00-465 Warszawa tel. 22-851 02 32 www.lazienkowski.pl

Partner ul. Marywilska 16 03-228 Warszawa tel. 22-814 23 00 www.partnerhotel.pl

MDM Pl. Konstytucji 1 00-647 Warszawa tel. 22-339 16 00 www.hotelmdm.com.pl

Pasymowski Uniszki - Cegielnia 31 06-500 Mława tel. 23-655 22 06 www.hotel-pasymowski.pl

Mercure Al. Jana Pawła II 22 00-133 Warszawa tel. 22-528 03 00 www.mercure.com www.orbis.pl

Poniatowski ul. Poniatowskiego 4 26-600 Radom tel. 48-384 01 91 www.hotelponiatowski.radom.pl

Metropol ul. Marszałkowska 99a 00-693 Warszawa tel. 22-629 40 01 www.hotelmetropol.com.pl

Portos ul. Mangalia 3a 02-758 Warszawa tel. 22-320 20 00 www.starthotel.pl

Hyatt Regency Warsaw ul. Belwederska 23 00-761 Warszawa tel. 22-558 12 34 www.regency.hyatt.com Ideal ul. Bolesława Prusa 1 05-800 Pruszków tel. 22-739 27 00 www.ideal.zaler.pl Inter ul. Partyzantów 1 07-401 Ostrołęka tel. 29-760 22 50 www.interhotel.pl Janusz ul. Pusta 15 08-110 Siedlce tel. 25-633 06 66 www.janusz.pl Kamienica u Pietrzaków ul. Lipowa 20 05-220 Zielonka tel. 22-799 77 71 www.upietrzakow.pl Kamiza Turzyn 192 a 07-221 Brańszczyk tel. 29-742 41 98 www.kamiza.oit.pl

M AZOWSZE W PIGUŁCE

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

Przy Rondzie ul. Dreglin 40 06-450 Glinojeck tel. 23-674 09 57 www.hotelprzyrondzie.pl

Sonata Chrzczany 34 96-500 Sochaczew tel. 46-862 31 92 www.hotel.sonata.oit.pl

Wiktoriański ul. ks. Piotra Skargi 39 05-600 Grójec tel. 48-664 20 02 www.hotelwiktorianski.pl

Reytan ul. Rejtana 6 02-516 Warszawa tel. 22-201 64 00 www.reytan.pl

Starzyński ul. Piekarska 1 09-400 Płock tel. 24-366 02 00 www.starzynski.com.pl

Witkowski Al.. Krakowska 131 02-180 Warszawa tel. 22-846 70 70 www.hotelwitkowski.pl

Relaks Wola Ducka 57 a 05-408 Glinianka tel. 22-789 99 25 www.hotelrelaks.com.pl

Trylogia ul. Poniatowskiego 46A 05-220 Zielonka tel. 22-771 82 24 www.hoteltrylogia.pl

Zacisze ul. Mikołajczyka 8 a 06-400 Ciechanów tel. 23-672 20 46 www.hotelzacisze.pl

Rusałka ul. Płocka 14 09-520 Łąck tel. 24-384 18 00 www.rusalka.plock.com

U Stefaniaków ul. Polna 31 05-200 Wołomin tel. 22-787 95 29 www.ustefaniakow.pl

Zielony Zakątek ul. Susk Stary 10 07-411 Rzekuń tel. 29-764 32 55 www.zielonyzakatek.net

Salwador ul. Powstańców 35 05-091 Ząbki tel. 22-781 55 04 www.hotel.salwador.oit.pl

Via Appia Al..Krakowska 116 05-090 Sękocin Stary tel. 22-720 96 46 www.viaappia.pl

Złoty Lin ul. Wierzbica 9 05-140 Serock tel. 22-782 71 08 www.zlotylin.pl

Bella Vista ul. Trakt Brzeski 99 05-070- Warszawa tel. 22-773 21 62 www.bellavista.pl

Dipservice ul. Kubickiego 3 02-954 Warszawa tel. 22-550 61 00 www.hotel-dipservice.pl

Campanile ul. Towarowa 2 00-811 Warszawa tel. 22-582 72 00 www.campanile.com.pl

FUS ul. Poznańska 250 05-850 Ożarów Mazowiecki tel. 22-721 00 63 www.hotelfus.pl

COLIBRA B ul. Wolska 191 01-258 Warszawa tel. 22-836 99 66 www.colibra.com.pl

GAJA ul. Połczyńska 126 01-304 Warszawa tel. 22-665 92 96 www.gaja.waw.pl

Delfin ul. Dzierzążnia 41a 09-100 Płońsk tel. 23-661 59 80

George Al.. Krakowska 123 05-830 Nadarzyn tel. 22-729 85 12 www.hotel-george.pl

HOTELE ** Ania ul. Żydowska 2 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. 22-755 52 13 www.hotelik.waw.pl Arche ul. Brzeska 134 08-110 Siedlce tel. 25-644 04 33 www.arche.pl Baltazar ul. Baltazara 41 06-100 Pułtusk tel. 23-692 04 75 www.hotel-baltazar.com.pl Baron ul. Śląska 11 06-400 Ciechanów tel. 23-672 82 86 www.hotel-baron.pl

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

M AZOWSZE W PIGUŁCE

Glass ul. Prażmowskiego 17 26-600 Radom tel. 48-340 25 85 www.hotelglass.radom.pl Gordon Al.. Krakowska 157a 02-180 Warszawa tel. 22-868 46 50 www.hotelgordon.pl GROMAN Al..Krakowska 76 05-090 Raszyn tel. 22-729 25 55 www.groman.pl Harctur ul. Niemcewicza 17 00-973 Warszawa tel. 22-592 94 00 www.hotel.bestharctur.pl Harenda ul. Krakowskie Przedmieście 4/6 00-333 Warszawa tel. 22-826 00 71 www.hotelharenda.com.pl Hetman ul. Warszawska 133 08-103 Siedlce tel. 25-644 30 00 www.hetman.siedlce.pl Hit Hotel ul. ks. I. Kłopotowskiego 33 03-720 Warszawa tel. 22-618 94 70 www.hithotel.pl Hotel 1 ul. Chopina 28 09-400 Płock tel. 24-262 14 00 www.hotel1.pl Ibis Warszawa Centrum Al. Solidarności 165 00-876 Warszawa tel. 22-520 30 00 www.ibishotel.com ibis Warszawa Ostrobramska ul. Ostrobramska 36 04-118 Warszawa tel. 22-515 78 00 www.ibishotel.com

Ibis Warszawa Stare Miasto ul. Muranowska 2 00-209 Warszawa te. 22-310 10 00 www.ibishotel.com Iskra ul. Planty 4 26-600 Radom tel. 48-363 87 45 www.hoteliskra. radom.pl Jagielloński ul. Radomska 1 26-800 Białobrzegi - Sucha tel. 48-613 03 24 www.zajazd.jagiellonski.eu Julianów ul. Wał Miedzeszyński 106a 04-990 Warszawa tel. 22-872 16 30 www.hoteljulianow.pl Kasztel ul. Szkolna 11 06-100 Pułtusk tel. 23-692 90 00 www.dompolonii. pultusk.pl KOT ul. Rozalińska 9 96-321 Siestrzeń tel. 22-729 91 86 www.hotelkot.pl Krasnodębski ul. Gdańska 80 07-100 Węgrów tel. 25-792 27 27 www.hotel -krasnodebski.pl Książę Poniatowski ul. Wąska 12b 05-552 Łazy tel. 22-757 76 54 www.hotelponiatowski.pl La-musica ul. Asfaltowa 27 05-500 Piaseczno tel. 22-737 03 26 www.lamusica.pl

Lando Bobrowiec 22 05-502 Gołków tel. 22-757 47 42 www.hotel-lando.pl La Terrazza ul. Norwida 2/4 05-600 Grójec tel. 48- 664 58 17 www.laterrazza.pl Leśny ul. Zygmuntowo 36 06-450 Glinojeck tel. 23-674 00 88 www.lesny.pl Maria Al.. Jana Pawła II 71 01-038 Warszawa tel. 22-838 40 62 www.hotelmaria.pl Maxima ul. Opoczyńska 34 26-625 Wolanów tel. 48-618 79 25 www.maximahotel.pl MOSiR ul. W. Witosa 1 07-410 Ostrołęka tel. 29-760 68 89 www.mosir.ostroleka.pl Nad Narwią ul. Wioślarska 2 07-410 Ostrołęka tel. 29-760 71 69 www.nadnarwia.com.pl OCSM ul. Kraszewskiego 1/7 26-600 Radom tel. 48-331 49 54 www.ocsm.radom.pl Olimpijski ul. 17-go Stycznia 60 b 06-400 Ciechanów tel. 23-673 24 84 www.mosirciech.pl Orlik 09-100 Płońsk, Ilinek tel. 23- 662 80 00 www.pal-bud.pl

M AZOWSZE W PIGUŁCE

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

Partner ul. Konstytucji 3 Maja 7 05-300 Mińsk Mazowiecki tel. 25-759 56 00 www.hotelpartner.pl

Roko ul. Mikołajska 2 02-455 Warszawa tel. 22-863 85 43 www.hotelroko.pl

U Czwarnów ul. Królewska 20 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. 22-724 04 56 www.uczwarnow.com

Petrochemia ul. 3 Maja 33 09-402 Płock tel. 24-365 60 01 www.hotelpetrochemia.pl

Sarmacki ul. Mniszew 18a 26-914 Rozniszew tel. 48-622 09 02 www.sarmacka-noclegiw. noclegi.pl

Ursynów ul. Roentgena 5 02-781 Warszawa tel. 22-546 21 77 www.hotelursynow.pl

Płock ul. Jachowicza 48 09-400 Płock tel. 24-262 93 93 www.hplockman.pl Pod Lasem Wola Chynowska 05-650 Chynów tel. 48-661 43 38 www.chynow.com.pl Pod Różami ul. Radomska 49 26-630 Jedlnia Letnisko tel. 48-322 21 41 www.pod-rozami.com.pl Pod Sosnami ul. Warszawska 68 08-445 Osieck tel. 25-685 70 14 www.hotelosieck.pl Pod Szczęśliwą Gwiazdą ul. Polna 1 09-472 Słupno - Cekanowo tel. 24-261 93 93 www.zajazdgwiazda.pl Poświętne ul. Sienkiewicza 11 09-100 Płońsk tel. 23-663 07 40 www.hotel-plonsk.nazwa.pl Rest ul. Poznańska 33 05-850 Mory tel. 22-721 18 10 www.resthotel.pl

Słoneczny Dworek Dłużniewo Dłużniewo 41 09-130 Baboszewo tel. 22-661 21 28 www.zajazdnamazowszu.pl Stanica wodna ul. Podzamcze 39 06-100 Pułtusk tel. 23-692 90 00 www.dompolonii.pultusk.pl Stawisko Klaudyn ul. Ciećwierza 14 05-082 Klaudyn tel. 22 - 722 00 83 www.stawisko.com.pl Sunset ul. Wyzwolenia 1a 06-445 Strzegowo tel. 23 - 679 44 37 www.sunset.pl Tina ul. Górczewska 212 01-460 Warszawa tel. 22-664 97 20 www.hoteltina.giorgi.pl TIRest Grębiszew 4a 05-300 Mińsk Mazowiecki, tel. 25 - 799 26 17 www.tiresthotel.pl TM ul. Focha 12 26-600 Radom tel. 48 - 363 27 08 www.hoteltm.pl

U Witaszka ul. Wł. Lercha 5 05-152 Czosnów tel. 22- 785 00 53 www.zajazduwitaszka.pl Złota Rybka ul. Górka 1a, 06-450 Glinojeck tel. 23-674 21 17 Wiatrak ul. Boby 16, 06-100 Pułtusk tel. 23-691 08 06 Wsola ul. Warszawska 3 26-660 Jedlińsk tel. 48-381 11 30 www.hotelwsola.radom.pl Zajazd Podkowa Opole Nowe ul. Warszawska 5 08-103 Siedlce tel. 25-633 00 99 www.zajazd-podkowa.pl Zalewski ul. Jana Pawła II 19 06-100 Pułtusk tel. 23-692 05 23 www.hotelzalewski.pl Złota Rybka ul. Górka 1a, 06-450 Glinojeck tel. 23 - 674 21 17 500 ul. Warszawska 31 05-130 Zegrze Południowe tel. 22-774 66 66 www.zegrze.hotel500.com.pl

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

M AZOWSZE W PIGUŁCE

HOTELE * Aramis ul. Mangalia 3b 02-758 Warszawa tel. 22-842 09 74 www.starthotel.pl Atos ul. Mangalia 1 02-758 Warszawa tel. 22-841 43 95 www.starthotel.pl Eden ul. Warszawska 51 05-079 Okuniew tel. 22-783 70 36 www.eden.info1.pl Etap Warszawa Centrum ul. Zagórna 1 00-441 Warszawa tel. 22-745 36 60 www.orbis.pl Logos ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 31/33 00-379 Warszawa tel. 22-622 55 62 www.hotellogos.pl

Marko ul. Połczyńska 55 01-336 Warszawa tel. 22-664 63 52 www.hotel-marko.ibz.pl

Premiere Classe ul. Towarowa 2 00-811 Warszawa tel. 22-624 08 00 www.premiereclasse.com.pl

Mazowiecki ul. Mazowiecka 10 00-048 Warszawa tel. 22-827 23 65 www.hotelbelwederski.pl

Pułaski ul. Warszawska 45 05-660 Warka tel. 48-667 24 21 www.cesir.warka.pl

Mława ul. Kopernika 38 06-500 Mława tel. 23-654 39 42 www.hotel.mlawa.pl

Rapsodia ul. Fort Wola 22 00-961 Warszawa tel. 22-634 41 65 www.rapsodia.com.pl

Ostoja ul Leśna 1 08-440 Pilawa - Lipówki tel. 25-685 61 00 www.hotelostoja.waw.pl

Relax ul. Szpitalna 15 07-410 Ostrołęka Tel. 29-760 44 40

Pod Grotem ul. Modlińska 15 03-216 Warszawa tel. 22-811 22 00 www.podgrotem.pl

Salvador Al. J. Piłsudskiego 237 05-261 Marki tel. 22-781 28 47 www.hotelsalvador.pl

MOTELE*** Chabrowy Dworek Seroki Wieś 138a 96-515 Teresin tel. 46-861 54 74 www.chabrowy.pl

MOTELE ** Delfin 08-455 Trojanów, Mroków tel. 25-683 52 67 www.delfin.com4.pl Euro motel Solec 157 05-532 Baniocha tel. 22-727 50 49 www.euromotel.com.pl Gościnny Gaj 07-230 Zabrodzie tel. 29-758 28 28 www.agrotank.pl

Malwa ul. Wiślana 35 b 05-092 Łomianki tel. 22-751 17 72 www.motelmalwa.pl Mini ul. Wiosenna 30 05-092 Łomianki tel. 22-751 12 87 www.motelmini.pl

Subaru Al.. Krakowska 151 02-180 Warszawa tel. 22-886 60 74 www.motelsubaru.home.pl Zodiak ul. Radomska 18 26-800 Białobrzegi - Sucha tel. 48-613 46 80 www.zodiak.org.pl

M AZOWSZE W PIGUŁCE

ZABY TKI I DZIEDZICTWO

MOTELE * Copa Cabana ul. Marecka 51 05-220 Zielonka tel. 22-781 03 92

Motel Billy Dobrut 20a 26-681 Orońsko tel. 48-618 48 49 www.motel-billy.eu

PENSJONATY ** MGOSiR ul. Bohaterów Studzianek 30 26-900 Kozienice tel. 48-611 72 00 www.kckris.pl

DOMY WYCIECZKOWE KAT. III Rapsodia ul. Fort Wola 22 00-561 Warszawa tel. 22-634 41 65 www.rapsodia.com.pl

Polonia ul. Warszawska 34 06-400 Ciechanów tel. 23-672 34 59

Stegny ul. Inspektowa 1 02-711 Warszawa tel. 22-842 27 68 www.wosir.waw.pl

SCHRONISKA MŁODZIEŻOWE KAT. I Agrykola ul. Myśliwiecka 9 00-459 Warszawa tel. 22-622 91 10 www.agrykola-noclegi.pl

Szkolne Schr.Mł. ul. Łoteckiego 24 27-320 Solec n. Wisłą tel. 48-376 14 68

Szkolne Schr.Mł. ul. Kościuszki 39a 26-500 Szydłowiec tel. 48-617 43 11 www.republika.pl/schronisko_szydlowiec

KEMPINGI **** WOK ul. Odrębna 16 04-867 Warszawa tel. 22-612 79 51 www.campingwok.warszawa.pl

KEMPINGI *** Rapsodia ul. Fort Wola 22 00-961 Warszawa tel. 22-634 41 65 www.rapsodia.com.pl

BAZA NOCLEGOWA NA MAZOWSZU

M AZOWSZE W PIGUŁCE

KEMPINGI ** MGOSiR ul. Bohaterów Studzianek 30 26-900 Kozienice tel. 48-614 60 91 www.kckris.pl

KEMPINGI * Zalewski Grabówiec 06-102 Pułtusk tel. 516 190 939 / 22 676 54 61 www.osrodekzalewski.pl

Astur ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. 15/17 02-366 Warszawa tel. 22-823 37 48 www.astur.pl

Nad Liwcem ul. Żeromskiego 24 07-100 Węgrów tel. 25-792 26 68 www.nadliwcem.pl