Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Clár ama aN deireadh seachtaine: DÉardaoin, 27 Feabhra 2014 Siamsaíocht
14.00
Lios a’ Phúca léacht le Séamus Ó Máille
Dé hAoine, 28 Feabhra 2014 Siamsaíocht
10.00
Cuairt ar Ghaelscoil Faithleann nó siúlóid (ag braith ar aimsir)
Plé
20.00 20.30
Seolfaidh Mícheál Ó Gliasáin, Comhairleoir Áitiúil, an Ard-Fheis go hoifigiúil Seimineár na hArd-Fheise: ‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip • • • •
Siamsaíocht
22.00
‘Na céimeanna chun fáil réidh leis an maolú ar stádas na Gaeilge san Aontas Eorpach’ - An Dr. Pádraig Breandán Ó Laighin ‘An Ghaeilge san earnáil phoiblí – dúshláin agus moltaí’ - Roibeard Ó hEartáin, Oifigeach Gaeilge, Comhairle Contae Chiarraí ‘Úsáid na Gaeilge sna cúirteanna ó thuaidh - aisghairm ar Acht um Riar na Córa 1737’ - Micheál Ó Flanagáin, Craobh na Cúirte ‘Daoine óga ag iarraidh Gaeilge a úsáid – dúshláin agus moltaí?’ - Niamh Ní Chróinín, An Cumann Gaelach, Coláiste na Tríonóide
Ceol agus fáiltiú - urraithe ag Dáil na Mumhan
Dé Sathairn, 1 Márta 2014 Siamsaíocht Plé
Siamsaíocht
08.00 08.30 09.30 10.00 12.00 12.15 12.45 13.00 13.00
Bricfeasta Caint iarbhricfeasta ar an nGaeilge i gCiarraí, An Chanóin Tomás Ó Luanaigh Cuntais an Chonartha & Forrbairt na hEagraíochta Plé ar na rúin de réir tosaíochtaí Na rúin nár pléadh a aontú nó a dhiúltú Tuairisc ó na heagraíochtaí faoi scáth an Chonartha & Ard-Fheis 2014 Caint an Uachtaráin Tá an tUachtarán nua a chur i láthair agus toghchán an Choiste Gnó (go dtí 15.15) Lón
Plé Peil Traenáil
13.15 14.00 14.15
Siamsaíocht Siamsaíocht
15.15 16.00
Fóram na Gaeilge d’Aontas na Mac Léinn in Éirinn Cluichí peile idir-ghaelscoileanna i gCiarraí Ceardlanna: a. Conas na meáin shóisialta (Facebook, srl.) a úsáid chun cabhrú le hobair na Craoibhe? b. Conas imeachtaí a eagrú - SnaG, ranganna, Bailiúchán Náisiúnta, Is Leor Beirt, srl.? c. Conas plé leis na meáin áitiúla? Siúl urraithe 5k do Ghaelscoil Faithleann Seoladh Sheachtain na Gaeilge 2014 i lár an bhaile
Siamsaíocht
20.30 21.00
Fáiltiú roimh Dhinnéar agus Bronnadh ar Ghaelscoil Faithleann Dinnéar agus Céilí na hArd-Fheise le Na Brídeoga
Dé Domhnaigh, 2 Márta 2014 Eile Siamsaíocht Siamsaíocht Siamsaíocht
2
11.00 13.30 14.30 21.00
Aifreann i Séipéal an Aiséirí Ceol i Buckley’s Siúlóidí ar fáil (táille le h-íoc) Ceol sa Grand
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
clár leabhar na hArd-Fheise 1. Na Rialacha Seasta .............................................................................................................
5
2. Tuairisc an Uachtaráin ....................................................................................................... 6 3. An Eagraíocht: 3.1. Na Coistí agus Ionadaíocht ....................................................................................... 11 3.2. An Fhoireann ..............................................................................................................
12
3.3. An Tinreamh ar Chruinnithe de na Coistí Ceannais ............................................. 13 3.4. Tuairisc na hEagraíochta ........................................................................................... 14 3.5. Tuairisc Timireachta ................................................................................................... 26 3.6. Na Cuntais Airgid 2013 ............................................................................................. 28 3.7. Bailiúchán Náisiúnta 2013 ......................................................................................... 36 3.8. Síntiús na nGael .......................................................................................................... 38 3.9. Comhbhrón .................................................................................................................
38
4. Tuairiscí na nEagraíochtaí faoi Scáth an Chonartha: 4.1. Tuairisc Seachtain na Gaeilge Teo ................................................................................ 40 4.2. Tuairisc Oireachtas na Gaeilge ....................................................................................
42
4.3. Tuairisc Ógras ............................................................................................................. 45 4.4. Tuairisc An Coimisiún le Rincí Gaelacha .................................................................... 46 5. Tuairisc Clódhanna Teoranta ............................................................................................... 49 6. Tuairiscí ó na Tograí 6.1. Tuairisc An Clár As Gaeilge ........................................................................................
51
6.2. Tuairisc Gael-Fhorbairt na Gaillimhe .......................................................................... 52 6.3. Tuairisc Gaeilge Locha Riach ....................................................................................... 53 6.4. Tuairisc Scéim an Aonaigh .......................................................................................... 55 6.5. Tuairisc Togra Mhaigh Eo ...........................................................................................
56
7. Ainmniúcháin do na Toghcháin 2014 .............................................................................. 58 8. Rúin na hArd-Fheise 2014 ................................................................................................. 62 9. Torthaí Ghlór na nGael 2012 ............................................................................................. 69 10. Miontuairiscí Ard-Fheis 2013, Inis ................................................................................. 71 11. Sonraí Teagmhála ............................................................................................................ 77 12. Uachtaráin Chonradh na Gaeilge ..................................................................................
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
78
3 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
CAOL DÍREACH... go ceann scríbe!
Ní gá dul amú a thuilleadh. Tá bealach glan romhat. Pé eolas atá uait faoin nGaeilge agus a mbaineann léi, éascóidh www.gaeilge.ie do thuras.
No roundabouts here. Let the information superhighway take you where you want to go with the Irish language. Just log on to www.gaeilge.ie for the quickest route to the information you need.
Féach go speisialta inneall fógraíochta NASC, áit gur féidir leat: • cúrsa/ imeacht a fhógairt nó a iarraidh, • do shainspéis a chlárú (chun nod a fháil nuair a bhíonn eolas nua faoi ar an suíomh), nó • a bhfuil ar fáil i do cheantar féin a chuartú.
Check out the NASC classified ads where you can: • post an ad to request or advertise a course/ event, • register your area of interest to get alerts when new info is posted, or • search for what’s available in your neighbourhood. And much more.
Tabhair cuairt agus glac páirt sa Chíbear-ghaeltacht inniu!
do nasc leis an teanga 87
It’s never been easier to connect with the Cyber-gaeltacht!
your link to the language
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip T: / (T.É.) R: eolas@forasnagaeilge.ie
Conradh na Gaeilge
1. Na Rialacha Seasta 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Trí nóiméad don té a mholann rún. Dhá nóiméad don té a chuidíonn leis an rún. Níl cead ag aon duine eile labhairt níos faide ná dhá nóiméad. Níl cead ag aon duine labhairt faoi dhó i dtaobh na ceiste céanna ach amháin an té a mholann rún. Níl cead ag teachta athrá a dhéanamh ar chaint a thug teachtaí eile cheana féin. Is é 25 teachta a bheidh mar líon gnó le linn na hArd-Fheise. Ní cheadaítear rún ar bith nach bhfuil luaite ar an gclár a phlé mura gcuirtear na Rialacha Seasta ar leataobh. Chun na Rialacha Seasta a chur ar leataobh ní foláir do dhá thrian nó níos mó dá bhfuil i láthair agus i dteideal vótála, vóta a chaitheamh ar a thaobh sin.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
9.
10.
11. 12.
13.
Ní foláir do dhá thrian nó níos mó dá bhfuil i láthair agus i dteideal vótála, vótáil ar son rúin phráinní, a phléifear faoi riail 6, le go nglacfar leis mar rún. Beidh aon rún a bhainfidh le hairgeadas, rún práinneach a phléifear agus a ghlacfar leis faoi rialacha 6 agus 7 ina measc, mar mholadh seachas mar threoir don Choiste Gnó nua le cur i bhfeidhm laistigh d’acmhainní na heagraíochta. Beidh cead labhartha ag iar-Uachtaráin an Chonartha. Muna bhfuil ar chumas teachta a bheith i láthair chun rún dá c(h)uid a mholadh ní foláir dó nó di é sin a chur in iúl don Ard-Oifig roimh ré agus ní foláir dó nó di teachta eile a fháil chun an rún sin a mholadh agus é sin a cheadú i scríbhinn. Muna ndéantar amhlaidh titfidh gach rún nach molfar dá réir seo. Ní ceadmhach leasú a mholadh ar rún má athraíonn sé spiorad an rúin.
Coiste Gnó Chonradh na Gaeilge 2013-14
Chun tosaigh ó chlé: Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí; Peadar Mac Fhlannchadha, Timire Náisiúnta; Cóilín Ó Cearbhaill, Tánaiste; Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán; Eibhlín Uí Mhorónaigh; Paula Melvin; Máire Ní Laoire; Leachlain Ó Catháin; Aodhán Ó Deá. Dara sraith ó chlé: Labhaoise Ní Fhaoláin; Jacqueline Uí Mhuirí; Rónán Mistéil; Pádraig Mac Fhearghusa; Mícheál Ó Raghallaigh; Seán Ó Murchadha; Róisín Ní Ghairbhí; Breandán Ó Cathasaigh; Máire Uí Ghairbhí.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
5 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
2. Tuairisc an Uachtaráin 2014
A chairde sa Chonradh, Ba mhaith liom, ar dtús fáilte a chur roimh theachtaí na hArd-Fheise agus roimh chairde Chonradh na Gaeilge chuig Ard-Fheis 2014 i gCill Airne. Gan amhras, beidh eagar maith ar gach rud a bhaineann leis an ócáid agus is mian liom, thar bhur gceann, buíochas a ghabháil le Craobh Chill Airne, Coiste Contae Chiarraí agus Dáil na Mumhan agus le foireann na hArd-Oifige as na socruithe a dhéanamh dúinn don Ard-Fheis seo. Sa chuntas gairid seo ní féidir ach beagán a rá. Mar sin is mian liom bhur n-aird a dhíriú ar dhá mhórcheist a bhí os ár gcomhair i rith na bliana: • An Státchóras agus an Ghaeilge • Foras na Gaeilge agus feidhmiú na heagraíochta An Státchóras agus An Ghaeilge: Doicheall agus neamhaird I mbeagán focal, is gá a rá gur drochfhreastal atá á fháil ag lucht na Gaeilge ón Stát (thuaidh agus theas) faoi láthair. Sa tuaisceart, b’éigin do Chomhairle na hEorpa tuarascáil fíorcháinteach a fhoilsiú le déanaí ar an leatrom atá á imirt ar an teanga agus ar phobal na Gaeilge ó thuaidh. Caithfimid aird níos mó a tharraingt ar mholtaí na Comhairle agus is gá feachtas a chur ar siúl chun na cearta sin a bhaint amach. Ó dheas, is ar éigean go bhfuil an scéal pioc níos fearr. Níl an stát ag freastal ar mhianta dúchais an phobail. Leanann na deacrachtaí atá ag lucht na Gaeilge i ngach gné den saol. Bhí agus tá an scéal chomh holc sin go raibh ar an gCoimisinéir Teanga fógra a thabhairt
6
Donnchadh Ó hAodha,Uachtarán Chonradh na Gaeilge
go raibh air éirí as a phost. Tá a laghad tiomáinteachta ag an Stát don Ghaeilge agus fiú dá phleananna féin i leith na teanga, nár bhain fógra an Choimisinéara an creathadh is lú as lucht rialtais. Thar bhur gceann, is mian liom arís buíochas a ghabháil le Seán Ó Cuirreáin as an obair stuama, éifeachtach a dhein sé do phobal na tíre ar fad agus é ag saothrú faoin Acht Teanga a chuireamar mar phobal na tíre ar fáil dúinn féin. Chífimid cad a chuirfear os ár gcomhair roimh an samhradh nuair a fhoilseofar an Bille Teanga leasaithe. An dtabharfar plancadh eile dúinne, don Ghaeilge agus don Ghaeltacht? An mbeimid níos mó faoi chois fós inár dtír féin? Ag ár Rialtas féin? Foras na Gaeilge agus feidhmiú na heagraíochta: Cad atá romhainn? Mar is eol do go leor faoin dtráth seo, tá atheagar curtha ag Foras na
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Gaeilge ar an gcóras maoinithe do na heagrais Ghaeilge. Ag éirí as an gcóras nua iomaíoch a bhí ar siúl i rith an gheimhridh, tairgeadh seasamh do Chonradh na Gaeilge mar cheanneagraíocht faoin scéim Ardú Feasachta, Cosaint Teanga agus Ionadaíocht le déanaí. Cé go bhfuil eolas áirithe ina thaobh ar fáil go coitianta, beidh go leor mionsonraí folaithe go dtí go dtiocfaidh ceisteanna nua chun cinn. Do chuireas mo léamh ar an scéal os comhair an Choiste Gnó cúpla mí ó shin, bunaithe ar fháithmheas, ar an riachtanas agus ar an ngníomh (dar liom). Sa leagan amach nua seo, tá an dá Stát ag léiriú conas a chabhrófar le lucht na Gaeilge agus an riar, treoir agus stiúradh a bheidh ann chun cuspóirí áirithe a chur chun cinn. Tá soiléire ná raibh ann le tamall le brath ar an méad sin. Tá sé soiléir freisin, im thuairimse, go bhfuil baol ann go ndéanfaidh an leagan amach nua imeallú ar eagraíocht náisiúnta pobail mar Chonradh na Gaeilge, mura gcoimeádfaimid siúl ar cad a bheidh ag titim amach. Ní léir in aon chor go mbeidh páirt chinnireachta nó phleanála ar bith gur fiú trácht air ag daoine deonacha nuair a thosóidh an córas nua, agus cuirfidh sin srian nach beag le daoine le cumas agus dúthracht a choimeád ar na coistí ceannais náisiúnta. Taobh amuigh ar fad den mhaoiniú agus den chomhpháirtíocht leis an státchóras atá i gceist, caithfimid, mar eagraíocht, más maith linn ár bhféiniúlacht agus ár gcumas eagrúcháin féin a choimeád, aire a thabhairt dár gclár oibre féin freisin, nó d’fhéadfadh sin titim i léig agus dul as, nó bheith slogtha, ceal aire uainn féin. ‘Sé sin, de bhreis ar a bheith i bpáirt leis an stát mar a tharlóidh tríd an gcóras nua, caithfimid bheith ag obair ar nithe breise dár gcuid féin freisin. Ní i
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Lasmuigh de Ghaeláras Mhic Ardghail in Iúr Cinn Trá
gcónaí a bhíonn sin soiléir inár n-aigne, ní thugaimid dóthain airde air go minic agus ní i gcónaí ach oiread a thugaimid faoi ndeara chomh cleithiúnach agus atáimid faoi láthair ar mhaoiniú ón stát. Tá an bonn don pháirtíocht leis an stát á athrú go suntasach anois – caithfimidne bheith aireach go maith, dá réir – mar tá ár misean féin níos leithne i gcónaí ná díreach a bheith páirteach i dtionscnaimh leis an stát. Bíonn gá le heagraíocht agus le heagrúchán i gcónaí chun cuspóirí a chur i gcrích…agus bíonn gá i gcónaí ag eagraíocht le baill ghníomhacha. Sin an dúshlán dúinne. Mar sin, tá súil agam go mbeidh bliain rathúil againn i gConradh na Gaeilge agus sinn ag iarraidh úsáid na Gaeilge a chur chun cinn idir seo agus Ard-Fheis 2015 i Ros Cré. Fearaim fáilte romhaibh chuig Ard-Fheis 2014 agus guím gach rath go speisialta ar an Uachtarán nua a thoghfaimid i gCill Airne. Donnchadh Ó hAodha Uachtarán Chonradh na Gaeilge Cúil Aodha, Co. Chorcaí Lá Fhéile Bríde 2014
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
9
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3. An Eagraíocht 3.1. Coistí Agus Ionadaíocht An Coiste Gnó Tionóladh an chéad chruinniú den Choiste Gnó nua ar 11 Bealtaine 2013 agus toghadh Cóilín Ó Cearbhaill mar Thánaiste ar an gConradh ag an gcruinniú sin. Comhthoghadh Róisín Ní Ghairbhí agus Rónán Mistéil ar an gCoiste Gnó. Reáchtáladh 7 gcruinniú de Choiste Gnó an Chonartha ó Ard-Fheis 2013 go 25/01/2014. An Buanchoiste Tionóladh an chéad chruinniú den Bhuanchoiste nua ar 15 Meitheamh 2013. Bhí 7 gcruinniú den Bhuanchoiste ó Ard-Fheis 2013 go dtí 24/01/2014. Seo a leanas baill an Bhuanchoiste: An tUachtarán: Donnchadh Ó hAodha. An Tánaiste: Cóilín Ó Cearbhail. Baill ceaptha ag an gCoiste Gnó: Pádraig Mac Fhearghusa; P.T. Mac Ruairí; Róisín Ní Ghairbhí agus Paula Melvin. Ionadaíocht Is iad seo a leanas na hionadaithe thar ceann an Choiste Ghnó a ainmníodh ar eagraíochtaí agus ar choistí éagsúla i rith na bliana: Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí. Cóilín Ó Cearbhaill, An Tánaiste (Ionadaí). D’éirigh an Conradh as ballraiocht i gComhdháil Náisiúnta na Gaeilge ar 6 Nollaig 2013.
Coiste Oideachais Fhorais na Gaeilge Julian de Spáinn, Ard-Runaí. Coiste Stiúrtha Ógras Peadar de Blúit; Paula Melvin. Seachtain na Gaeilge Teo. Stiúrthóirí: Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán; Labhaoise Ní Fhaoláin. Coiste Náisiúnta an Oireachtais Seisear ball 1 bhliana: Aodhán Ó Deá; Cóilín Ó Cearbhaill; Máire Ní Laoire; Paula Melvin; P.T. Mac Ruairí; Paula Melvin. Beirt Ionadaithe thar ceann an Choiste Gnó: Donnchadh Ó hAodha; Pádraig Mac Fhearghusa. Na Naíonraí Gaelacha Jacqueline Uí Mhuirí. Clubanna Chonradh na Gaeilge Baile Átha Cliath: Paula Melvin. Gaillimh: Jacqueline Uí Mhuirí. Foras Éireann P.T. Mac Ruairí. An Fhéile Phan-Cheilteach Seán Ó Murchadha .
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
11 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3.2. An Fhoireann Ceann-Áras an Chonartha Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí Peadar Mac Fhlannchadha, Leas-Ardrúnaí agus Timire Náisiúnta Síne Nic an Ailí, Feidhmeannach Forbartha agus Oifige Máiread Seoighe, Riaracháin airgeadais (ar chonradh seirbhíse) Máire Ní Dhuiginn, Oifigeach Cléireachais/Fáilteoir Aodhán Ó Deá, Comhordaitheoir na Mac Léinn Siún Ní Dhuinn, Oifigeach Tionscadail leis an nGaelbhratach An Siopa Leabhar Daragh Ó Tuama, Oifigeach na bhFoilseachán Cillian de Búrca, Cúntóir Peadar de Blúit, Cúntóir An tOireachtas Liam Ó Maolaodha, Stiúrthóir Máirín Nic Dhonnchadha, Riarthóir Emer de Barra, Oifigeach Forbartha Loretta Ní Churraighín, Feidhmeannach
12
Ógras Maedhbh Ní Dhónaill, Riarthóir Anna Ní Thuama, Oifigeach Forbartha Náisiúnta Risteard Ó Fuaráin, Oifigeach Forbartha Chúige Mumhan Aisling de Barra - Taaffe, Oifigeach Forbartha Cléireachais Seachtain na Gaeilge Teo. Brenda Ní Ghairbhí, Bainisteoir Sinéad Ní Dhomhnaill, Oifigeach Riarcháin An Coimisiún le Rincí Gaelacha Máire Ní Threasaigh-Mhic Riocard, Bainisteoir Lisa Gatti, Feidhmeannach Lily McGovern, Scrúduithe Colin Forbes, Cuntais Tograí Forbartha Baba Ní Fhlátharta, Stiúrthóir Gníomhach, Togra Ghael-Fhorbairt na Gailllimhe Ruth Ní Shiadhail, Oifigeach Forbartha, Togra Ghaeilge Locha Riach Breandán Mac Fhionnghaile, Stiúrthóir, Togra An Clár As Gaeilge Brídín Ní Cheallaigh, Stiúrthóir, Togra Mhaigh Eo Kim Ní Mhaolchatha, Stiúrthóir, Togra an Aonaigh
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3.3. An Tinreamh ar Chruinnithe de na Coistí Ceannais TINREAMH AN CHOISTE GHNÓ 2013/14 Ainm an Bhaill 11/05/13 06/07/13 Aedín Uí Mhaoildéidigh / Máirín Ní Ruairc - Tuathaigh Aodhán Ó Deá X X Breandán Ó Cathasaigh X Celine Ní Chóchlaigh Cóilín Ó Cearbhaill X Conchubhair Mac Lochlainn Donnchadh Ó hAodha X X Eibhlín Uí Mhorónaigh X X Jacqueline Uí Mhuirí X Labhaoise Ní Fhaoláin X Leachlain Ó Catháin Máire Ní Laoire X Máire Uí Ghairbhí X Micheál Ó Raghallaigh X P T Mac Ruairí X X Pádraig Mac Fhearghusa X X Pádraig Ó Dálaigh Paula Melvin X X Peadar de Blúit X Róisín Ní Ghairbhí X Rónán Mistéil X Seán Ó Murchadha X X Feidhlim Seoighe
TINREAMH AN BHUANCHOISTE 2013/14 Ainm an Bhaill 15/06/13 Cóilín Ó Cearbhaill X Donnchadh Ó hAodha X Paula Melvin X P T Mac Ruairí X Pádraig Mac Fhearghusa X Róisín Ní Ghairbhí X Seán Ó Murchadha
27/07/13 X X X X X
07/09/13 X X X X X X X X X
X X X X X X X X X
05/10/13 X X X X
02/11/13
06/12/13
X X X
X X X X
X X
X X X X
X X X X X X X X X X X
X X X X X X X X X X X
25/01/14 X X X X X
X X X X X X X X X X
X X X X X
X X
X
X
X
X X X
X
07/09/13 X X X X X
05/10/13 X X X X X X
06/12/13 X X X X
X
11/01/14 X X X X
24/01/14 X X X X X X
X
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Iomlán 2 7 6 5 4 3 7 6 6 5 4 3 6 5 7 6 3 7 4 3 6 4 2
Iomlán 6 7 7 7 5 3 2
13 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3.4. Tuairisc na hEagraíochta Is é Conradh na Gaeilge fóram daonlathach phobal na Gaeilge agus is í príomhaidhm na heagraíochta an Ghaeilge a athréimniú mar ghnáththeanga na hÉireann. Is eagraíocht uile-Éireann an Conradh a ghníomhaíonn ar bhun 32 chontae agus ar fud na cruinne ar son na teanga, agus creideann an Conradh gur le pobal uile na hÉireann í an Ghaeilge. Tá breis agus 200 craobh ag an gConradh agus líon mór ball aonair atá ag fás go leanúnach. Bíonn baill uile an Chonartha ag saothrú go dian díograiseach chun úsáid na Gaeilge a chur chun cinn, agus níorbh aon eisceacht í obair na bliana seo. Seo a leanas príomhbheartais a dhírigh an t-eagras orthu ó bhí an Ard-Fheis dheiridh ann anuraidh: ARD-FHEIS CHONRADH NA GAEILGE Agus Conradh na Gaeilge 120 bliain ar an bhfód anuraidh, 120 Bliain Ag Fás a bhí mar théama na hArd-Fheise i 2013 agus ba stairiúil an ócáid í. Ba iontach oiriúnach an láthair é Iúr Cinn Trá, Co. an Dúin, le hArdFheis Chonradh na Gaeilge 2013 a thionól ó tá an líon is airde daoine le Gaeilge sna Sé Chontae (20%) ina gcónaí i gceantar an Iúir agus Mhúrn, dar leis an daonáireamh is déanaí, agus níor tionóladh Ard-Fheis na heagraíochta ar an Iúr aon uair roimhe seo. Aighneachtaí D’ullmhaíomar thart ar 30 aighneacht do na scéimeanna a bhaineann le hAcht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus do chomhairliúcháin eile ó dheas agus ó thuaidh idir Aibreán 2013 agus Feabhra 2014. ÁR dTEANGA, DO ROGHA agus SEÓ BÓTHAIR NA SCOILEANNA Tá Comhordaitheoir na Mac Léinn fostaithe le ceithre bliana anuas chun an Ghaeilge a spreagadh i measc daoine óga, agus chun iad a chur ar an eolas faoina gcearta teanga sa bhaile agus san Eoraip mar chuid den bhfeachtas feasachta Ár dTeanga, Do Rogha (Glac Leis roimhe seo). Tá an post urraithe ag 14
Imreoirí a ghlac páirt i bhFéile Peile na nGael ag Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge 2013 lasmuigh de Ghaeláras Mhic Ardghail in Iúr Cinn Trá, Co. an Dúin (06 Aibreán 2013)
Conradh na Gaeilge, Comhar na Múinteoirí Gaeilge, Comhluadar, Glór na nGael, agus Aontas na Mac Léinn in Éirinn, agus bíonn Seó Bóthar an fheachtais á reáchtáil sna coláistí samhraidh, sna meánscoileanna, agus sna hinstitiúidí tríú leibhéal ar fud na tíre i gcaitheamh na bliana. Spreagann na ceardlanna cumasaithe atá mar chuid den seó bóthair na daoine óga chun machnamh a dhéanamh ar na cearta teanga s’acu faoin mBunreacht agus faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla, agus ar na buntáistí a bhaineann le stádas oifigiúil oibre na Gaeilge ag leibhéal na hEorpa. Thug sé cuairt ar bhreis agus 80 cúrsa samhraidh agus ar bhreis agus 100 scoil ó bhí mí Aibreáin 2013 ann, áit ar labhair sé le breis agus 10,000 scoláire ar an iomlán. BLIAIN NA GAEILGE 2013 Sna sála ar sheoladh spleodrach Bhliain na Gaeilge le Mícheál Ó Muircheartaigh, Pádraig Ó Sé agus teachtaireacht speisialta ón Uachtarán Michael D Higgins é féin ar Ché an Daingin i gCo. Chiarraí Oíche Chinn Bhliana anuraidh, chuaigh an fhéile bhliana ar leith seo ó neart go neart. Ghlac na mílte daoine páirt sna comórtais éagsúla a d’eagraíomar mar chuid den cheiliúradh agus chláraigh craobhacha, eagraíochtaí, scoileanna, grúpaí pobail, agus eile an iliomad imeachtaí leis an gcomóradh 120 bliain ó bunaíodh Conradh na Gaeilge ar 31 Iúil 1893. Bhí imeachtaí cosúil le breithlá Líofa 2015; Gaeilge 24; Cearta & Ceiliúradh; físeáin Ghaeilge an Chumainn Lúthchleas Gael (CLG) le leithéidí Joe Canning, Ciarán Kilkenny, Marc Ó Sé agus Neil McGee; Seachtain na nÚdarás;
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Comhdháil Idirnáisiúnta ar Chearta Teanga Oifig an Choimisinéara Teanga; Picnic Mhór Chomhluadar; comhoibriú le Croí Bhia na hÉireann; agus Comhrá 24/7 i measc bhuaicphointí na bliana. D’éirigh le cainteoirí Gaeilge ó Chalifornia go Carn Tóchair curiarracht domhanda a bhaint ar 6 Deireadh Fómhair 2013 mar shampla, tar éis dóibh seachtain iomlán a chaitheamh ag caint gan stad mar chuid den togra Comhrá 24/7 do Bhliain na Gaeilge. Ghlac níos mó 60 grúpa éagsúla páirt sa churiarracht domhanda - idir scoileanna Gaeilge agus Béarla, ghrúpaí pobail, thithe an rialtais thuaidh agus theas, leabharlanna, institiúidí tríú leibhéal, ionaid ealaíon, stáisiúin teilifíse, raidió ar nós RTÉ Raidió na Gaeltachta, BBC Uladh, agus go leor eile – sular chríochnaigh sé mar chuid den fhéile Cearta & Ceiliúradh i mBéal Feirste. D’éirigh thar barr leis an gcomhrá Gaeilge gan stad thar 168 n-uair a’ chloig. Bhí sí mar aidhm ag Bliain na Gaeilge an pobal a
Daltaí i gColáiste an Eachréidh i mBaile Átha an Rí, Co. na Gaillimhe ag glacadh páirte sa togra Gaeilge 24 mar chuid de Bhliain na Gaeilge 2013 (13 Samhain 2013)
ghríosú agus a chumasú chun an Ghaeilge a úsáid trí na mílte deis úsáide Gaeilge a chur ar fáil don 2 mhilliún den daonra ar an oileán a deir go bhfuil an teanga acu sa lá atá inniu ann, agus táimid fíorbhuíoch do gach duine a chabhraigh linn an fhís sin a bhaint amach. COMHARTHAÍ BÓTHAIR Thug Conradh na Gaeilge faoi staidéar neamhspleách ar chomharthaí bóthair dátheangacha a choimisiúnú chun an scéal a fhiosrú. Mar thoradh air seo, d’fhoilsigh
Comhartha bóthair dátheangach samplach ina mbeadh an Ghaeilge chomh mór agus chomh soiléir leis an mBéarla
Garrett Reil ón gColáiste Náisiúnta Ealaíne agus Deartha (NCAD) Comharthaí bóthair dátheangacha na hÉireann - Tuairisc agus Moltaí i mí Dheireadh Fómhair 2008. Tá stocaireacht á déanamh againn ar an gceist ó shin agus bhí cruinniú faoi chomharthaí bóthair dátheangacha ag toscaireacht ón eagraíocht leis an Aire Iompair, Turasóireachta agus Spóirt ó dheas, Leo Varadkar TD, roimh Nollaig 2013. Mar thoradh ar an gcruinniú seo, beidh an tAire Varadkar ag cur moltaí an Chonartha i dtaca le comharthaí bóthair nua - ina mbeadh an Ghaeilge chomh mór agus chomh soiléir céanna leis an mBéarla i bhfeidhm ar bhonn trialach. Ní bheidh aon chostas breise ag baint leis na comharthaí seo ós rud é nach mbeadh na comharthaí nua á gcrochadh go dtí go mbíonn cinn nua ag teastáil. CÚRSAÍ GAEILGE Cuireann Conradh na Gaeilge idir ranganna oíche; chúrsaí ullmhúcháin don agallamh Gaeilge do chúrsa iarchéime na bunmhúinteoireachta; dhianchúrsaí samhraidh; dhianchúrsaí lae agus chúrsaí 10-seachtaine do dhaltaí Ardteiste ar fáil, mar aon le cúrsaí ranganna comhrá agus eile in ionaid éagsúla ar fud na tíre. Freastalaíonn cúrsaí an Chonartha ar gach leibhéal foghlaimeora, ó ghlantosaitheoirí go cainteoirí líofa sa rang cruinnis, agus cloíonn formhór na gcúrsaí le siollabas Theastas Eorpach na Gaeilge (TEG) de chuid Ollscoil na hÉireann, Má Nuad. Tá Conradh na Gaeilge ag spreagadh foghlaimeoirí teanga
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
15 19
Conradh na Gaeilge
le clárú leis an togra teanga Líofa 2015 agus cuireann Comhaltas Uladh de Chonradh na Gaeilge scoláireachtaí Gaeilge ar fáil le cabhrú le mic léinn ó thuaidh freastal ar an nGaeltacht. Is féidir le craobhacha a gcuid cúrsaí féin a phoibliú ar an suíomh go fóill, agus is féidir na cúrsaí a chlárú tríd an gcóras lárnach chun na ranganna a dhíol ar-líne tríd an Ard-Oifig mura bhfuil sé d’acmhainn ag an gcraobh féin a leithéid de sheirbhís arlíne a sholáthar. Más spéis le craobh ar bith ranganna a dhíol ar-líne tríd an gcóras seo, ní gá ach teagmháil a dhéanamh leis an ArdOifig chuige seo. CÚRSAÍ GAEILGE SAN EORAIP Tháinig toradh ar stocaireacht an Chonartha san Eoraip ó bhí Ard-Fheis 2013 ann, agus d’fháiltíomar go croíúil roimh an bhfógra go mbeidh leagan Gaeilge de shuíomh idirlín Pharlaimint na hEorpa ar fáil amach anseo. Ní amháin go mbeidh codanna den suíomh
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
aistrithe go Gaeilge, ach tá sé beartaithe anois ag an bParlaimint an suíomh iomlán a bheith ar fáil trí Ghaeilge. Tá Conradh na Gaeilge ag iarraidh an deis a thapú chun tairbhe a bhaint as an dea-thoil seo i leith na Gaeilge san Eoraip agus tá siad ag éileamh ar Rialtas na hÉireann gan fad a chur leis an maolú atá ar stádas na Gaeilge mar theanga oifigiúil den Aontas Eorpach (AE) tar éis 01 Eanáir 2017. Chuirfí 180+ post le Gaeilge ar ardluach ar fáil idir seo agus 2017 dá gcuirfí deireadh leis an maolú ar stádas na teanga, gan aon chostas breise ar Rialtas na hÉireann, ach is faoin Rialtas ó dheas atá sé iarraidh go hoifigiúil ar an Aontas Eorpach gan an maolú ar stádas na Gaeilge a athnuachan. Ní mór dóibh an cinneadh sin a ghlacadh go luath má tá an feachtas earcaíochta is gá a reáchtáil idir seo agus 2017 le riaradh i gceart, .i. go reáchtálfaí sraith comórtas earcaíochta do phoist bhuana agus do phoist ar chonarthaí sealadacha leis an AE sna blianta 2014, 2015, 2016 agus 2017.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
CÚRSAÍ OIDEACHAIS Leanann an plé leis an Roinn Oideachais agus Scileanna ó dheas agus leis an Roinn Oideachais ó thuaidh maidir le beartas oideachais an Chonartha chun go múinfí gach ábhar oide trí Ghaeilge i dtimpeallacht lán-Ghaeilge ar feadh tréimhse bliana acadúla san iomlán le linn a gcúrsa oiliúna; go ndéanfar teangacha a áireamh mar fhréamhábhair GCSE ó thuaidh; go múinfí ábhar amháin de bhreis ar an nGaeilge, trí Ghaeilge do gach dalta bunscoile; go bhforbrófaí dhá shiollabas don Ghaeilge ag an dara leibhéal ó dheas; agus go n-úsáidfí soláthar an Ghaeloideachais mar chritéir agus na Ranna Oideachais ag roghnú áiteanna do scoileanna nua agus dá réir, go bhforbrófar soláthar meánscolaíochta trí mheán na Gaeilge i gceantair go bhfuil éileamh ann dá leithéid, agus go mbeidh dóthain múinteoirí ann le freastal ar na scoileanna sin.
An Gaelbhrat á bhronnadh ag Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán, ar Choláiste Mhuire, An Scoil, Co. Chorcaí
AN GHAELBHRATACH Is scéim ghradaim í An Ghaelbhratach a thugann aitheantas do scoileanna a ghníomhaíonn le húsáid na Gaeilge a chur chun cinn tríd an scoil ar fad. Tá Conradh na Gaeilge i gceannas ar scéim na Gaelbhrataí sna hiarbhunscoileanna fad agus atá GaelLinn i gceannas ar scéim na Gaelbhrataí sna bunscoileanna. Tá Foras na Gaeilge ag tabhairt maoinithe don scéim agus iad mar chomhpháirtí sa scéim nua seo. Ag tógáil ar an obair a rinneadh faoin scéim phíolótach An Gaelbhrat, tá 25 scoil ag glacadh páirte sa scéim i mbliana, an chéad bhliain oifigiúil
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
dá bunaithe. Tá sí mar aidhm ag scéim na Gaelbhrataí scoileanna na tíre a spreagadh agus a chumasú le gníomhú chun úsáid na Gaeilge a chur chun cinn tríd an scoil ar fad ar bhonn pleanáilte, leanúnach, taitneamhach. Beidh An Ghaelbhratach Bhunúsach le baint amach ag an scoil sa chéad bhliain ag glacadh páirte, agus beidh deis ann Gaelbhratach atá dírithe ar réimse faoi leith (ar nós an cheoil, spóirt, an phobail, srl.) a bhaint amach ansin. Is Leor Beirt Tá an gréasán náisiúnta de chiorcail chomhrá ag méadú agus ag leathnú ar fud na tíre i gcónaí, áit a bhíonn ciorcail úra ag clárú linn as a stuaim féin go rialta. Tacaíonn muid leis na ciorcail seo trína sonraí a scaipeadh ar an suíomh, trí ábhar cainte a chur ar fáil sa nuachtlitir mhíosúil, agus trí ábhar bolscaireachta ar nós póstaeir agus eile a dhearadh dóibh. LÁ MÓR NA GAEILGE Roghnaigh 10,000 duine todhchaí dár dteanga ag Lá Mór na Gaeilge, ceiliúradh teaghlaigh agus mórshiúl ollmhór arna comhordú ag Conradh na Gaeilge ar shráideanna Bhaile Átha Cliath ar son cheart teanga ar 15 Feabhra 2014. Tháinig busanna ó cheithre chúige na hÉireann chun tacú le pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta ag lorg chothrom na Féinne, agus chun comhionannas a éileamh don teanga. Tharraing an mhórshiúl idir bhaill de phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta agus Bhéarlóirí le dea-mhéin don teanga amach ar na sráideanna sna mílte lena dtacaíocht a léiriú don Ghaeilge. Bhí sé mar sprioc ag Lá Mór na Gaeilge brú a chur ar na Rialtais an tábhacht agus an luach a bhaineann leis an teanga don tír a aithint, móide aitheantas a thabhairt don fhíric go bhfuil grá ag móramh ar oileán na hÉireann don Ghaeilge, agus tá an dúshlán curtha ar na Rialtais thuaidh agus theas todhchaí a roghnú don Ghaeilge trí ghníomhú ar na héilimh ón lá láithreach (féach thíos). Níl sa mhórshiúl ach tús an fheachtais Cearta Anois chun cothrom na Féinne a bhaint amach do phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta ar fud an oileáin - tá an
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
17 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
NUACHTLITIR Tá cartlann de nuachtlitreacha Chonradh na Gaeilge ar fáil ar-líne ar http://issuu.com/ cnag/docs agus ar shuíomh idirlín nua an Chonartha ag www.cnag.ie. Má tá moltaí ina leith, nó scéal ar bith gur mian leat a chur sa nuachtlitir amach anseo, is féidir ríomhphost a sheoladh chuig nuacht@cnag.ie.
Tháinig 10,000 duine amach ar shráideanna Bhaile Átha Cliath do Lá Mór na Gaeilge, chun cothrom na Féinne a lorg do phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta (15 Feabhra 2014)
chéad mórshiúl eile socraithe do 12 Aibreán 2014 i mBéal Feirste, agus tá tuilleadh cruinnithe poiblí mar aon le laethanta eolais do na polaiteoirí beartaithe do na seachtainí amach romhainn. MEÁIN CHUMARSÁIDE Chloíomar leis an sprioc chun ar a laghad ráiteas nuachta amháin a eisiúint in aghaidh na seachtaine ó bhí Ard-Fheis 2013 ann, agus tá ag éirí go han-mhaith linn. Tá toradh na hoibre le feiceáil sa tuairisciú atá déanta ar phríomhfheachtais agus ar phríomhimeachtaí na heagraíochta le míonna beaga anuas agus is iomaí agallamh atá déanta le TG4, RTÉ, RTÉ Raidió na Gaeltachta, BBC Uladh, Today FM, Newstalk, Phoenix FM, Raidió na Life, Raidió Fáilte, Spin 103.8, Galway Bay FM, Clare FM, Near FM, agus eile i gcaitheamh na bliana. Rinneamar físeáin maidir le feachtais stocaireachta éagsúla a scaipeadh ar fud na meán sóisialta, agus bhí tuairiscí ar fheachtais agus ar imeachtaí an Chonartha ar TheJournal.ie agus ar Broadsheet.ie, agus san Irish Times, Irish Independent, Irish News, Irish Daily Mail, Sunday Independent, Sunday Times, agus i nuachtáin náisiúnta agus áitiúla eile. Ár mbuíochas do gach duine a chabhraigh le feachtas na litreacha go dtí seo agus más mian leat páirt a ghlacadh san fheachtas amach anseo, ní gá ach do shonraí teagmhála a chur ar aghaidh go nuacht@cnag.ie.
18
Raidió Rí-Rá Tá Raidió Rí-Rá maoinithe ag an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta trí Chiste na Gaeilge ó Fháltais an Chrannchuir Náisiúnta agus le tacaíocht ó Chonradh na Gaeilge ó bunaíodh an cairtstáisiún óige sa bhliain 2008. Tar éis don Aire Stáit Dinny McGinley TD deontas ar leith a cheadú do Raidió Rí-Rá i mí Lúnasa 2012, d’oscail an cairtstáisiún stiúideo in Uimhir 6 agus cuireann sé seo ar chumas Raidió Rí-Rá níos mó míreanna raidió agus cláracha a thaifead. Tá foireann iontach againn d’oibrithe deonacha níos buaine anois mar thoradh air seo, agus bíonn traenáil á cur ar fáil sa stiúideo go tráthrialta. Ghlac Raidió Rí-Rá páirt sa churiarracht chainte Comhrá 24/7 mar chuid de Bhliain na Gaeilge agus craoladh clár beo speisialta ón stiúideo tríd an oíche ar 5 Deireadh Fómhair 2013. Tá sceideal iomlán á chraoladh ó 10.00rn ar maidin go 8.00in istoíche gach lá den tseachtain anois, áit go mbíonn Bantz um Bricfeasta; Maidin Mhaith; An Lón Mór; Na Singlí Scaoilte; TRL Ar Éileamh; Fuaim Eile; agus Top 40 Oifigiúil na hÉireann á gcraoladh ó 10.00 - 8.00in ón Luan – Déardaoin. Bíonn an cairt úrnua ar Top 40 Oifigiúil na hÉireann á chraoladh arís ó 6.00 – 8.00in oíche Aoine, Shathairn agus Domhnaigh freisin chomh maith le Dioscó Dána ó 8.00 – 10.00in oíche Aoine agus oíche Shathairn. Bíonn Clár na n-‘80idí ar siúl ó 8.00 – 10.00in oíche Dhomhnaigh, agus craoltar DS Ar Strae ó 10.00rn - 2.00in agus An Lón Leisciúil ó 2.00 - 6.00in gach Satharn agus Domhnach freisin. Ní hamháin go bhfuil Rí-Rá Spórt agus scéalta PopNuachta seachtainiúla á gcraoladh ar fad an ama go fóill, ach tá mír scannánaíochta nua dar teideal Ar An Seit á cur i láthair ar an stáisiún gach seachtain leis.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
MAOINIÚ FHORAS NA GAEILGE Is le déanaí gur fhógair Foras na Gaeilge go mbeadh Conradh na Gaeilge ar cheann de na sé cheanneagraíocht Ghaeilge ag feidhmiú faoin tSamhail Nua-Mhaoinithe, samhail a thiocfaidh i bhfeidhm i mí Iúil 2014 nuair a chuirfear críoch le samhail bhunmhaoinithe na n-eagraíochtaí Gaeilge. Beidh freagracht ar an gConradh as Ardú Feasachta, Cosaint Teanga agus Ionadaíocht faoin tsamhail úr, agus is cinnte go mbeidh athruithe móra i ndán don eagraíocht mar thoradh air seo. Tá súil ag an gConradh leanúint leis an gcomhoibriú agus leis an gcomhpháirtíocht le heagraíochtaí agus le grúpaí deonacha Gaeilge eile ina ról nua mar cheanneagraíocht áfach, agus tá súil againn fosta go mbeimid in ann dul i mbun oibre le chéile le baill agus le craobhacha an Chonartha ar bhonn níos éifeachtaí ar leas na teanga agus ar leas an phobail. STOCAIREACHT Agus Conradh na Gaeilge ainmnithe anois mar cheanneagraíocht Ghaeilge sa réimse Ardú Feasachta, Cosaint Teanga agus Ionadaíocht faoin tSamhail Nua-Mhaoinithe, beidh béim níos mó ná riamh ar obair stocaireachta na heagraíochta sna míonna agus sna blianta amach romhainn. Bíonn abhcóideacht leanúnach ar siúl againn - idir chruinnithe, cheisteanna Dála, cheisteanna Tionóil agus cheisteanna Pharlaiminte na hEorpa leanúnacha – ar réimse feachtas a bhaineann leis an nGaeilge a chur chun cinn i ngach gné den saol anseo in Éirinn agus thar lear. Ina measc, áirítear feachtais leanúnacha i dtaca le cúrsaí oideachais agus faoin nGaeilge san Eoraip, chun Acht Gaeilge cuimsitheach ceart-bhunaithe a achtú ó thuaidh, agus chun comhstádas a thabhairt don Ghaeilge ar lipéadú bia, ar chomharthaí bóthair dátheangacha, agus i gcóras códphoist na hÉireann ó dheas. Tháinig géarchéim ar leith chun cinn áfach, nuair a d’fhógair Seán Ó Cuirreáin don Chomhchoiste um Fhormhaoirsiú ar an tSeirbhís Phoiblí agus Achainíocha go mbeadh sé ag éirí as oifig ar 23 Feabhra 2014. Ghníomhaigh Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
láithreach nuair a d’fhógair An Coimisinéir Teanga go raibh sé le seasamh siar mar gheall ar easpa tacaíochta an Rialtais ó dheas do chearta teanga phobal na Gaeltachta agus na Gaeilge. I measc na cúiseanna sonracha a luaigh An Coimisinéir Teanga as a chinneadh éirí as a ról dhá bhliain roimh chríoch a chonartha, rinne sé tagairt d’easpa cur i bhfeidhm na scéimeanna reachtúla teanga; caighdeán na scéimeanna féin; imeallú na teanga sa chóras riaracháin phoiblí; folús i dtaobh athbhreithniú Acht na dTeangacha Oifigiúla; cinneadh an Rialtais Oifig an Choimisinéara Teanga a chónascadh le hOifig an Ombudsman; easpa acmhainní riachtanacha don Oifig lena cúraimí reachtúla a chomhlíonadh go cuí agus go hiomlán; easpa foirne le hinniúlacht sa Ghaeilge sa státchóras; agus córas lochtach nua atá le teacht i bhfeidhm in ionad chóras na marcanna bónais.
Mic léinn ó chumainn Ghaelacha tríú leibhéal ag geataí Theach Laighean sna sála ar an gCoimisinéir Teanga Seán Ó Cuirreáin a fhógairt go raibh sé ag éirí as (13 Nollaig 2013)
D’eagraigh Conradh na Gaeilge dreas grianghrafadóireachta i gcomhar le hAontas na Mac Léinn in Éirinn (AMLÉ) lasmuigh de Theach Laighean ar 13 Nollaig 2013, chun tacaíocht a léiriú don Choimisinéir Teanga agus chun cearta teanga agus comhionannas a lorg do phobal labhartha na Gaeilge don Nollaig. Chuir sé seo tús leis an bhfeachtas Cearta Anois le rannpháirtíocht an-láidir ó mhuintir na Gaeilge agus na Gaeltachta thuaidh agus theas, áit a raibh na céadta de mhuintir na Gaeilge agus na Gaeltachta i láthair ag an gcéad chruinniú i Halla na
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
Saoirse i mBaile Átha Cliath mar gheall ar céimeanna chun tosaigh san fheachtas ar 11 Eanáir 2014. Cuireadh dlús leis an bhfeachtas chun cearta daonna a bhaint amach nuair a foilsíodh tuairisc Chomhairle na hEorpa ar 16 Eanáir 2014, áit a luaitear go bhfuil cosc á chur le fás agus cur chun cinn na Gaeilge i dTuaisceart Éireann mar thoradh ar dhearcadh naimhdeach i leith na teanga i Stormont, agus easpa thacaíochta dá húsáid sna cúirteanna agus san oideachas.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
• •
•
Acht na dTeangacha Oifigiúla ó dheas a láidriú in 2014; Deireadh a chur leis an maolú ar stádas na Gaeilge mar theanga oifigiúil den Aontas Eorpach tar éis an 1 Eanáir 2017; agus An pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge ó dheas agus sa Straitéis don Ghaeilge ó thuaidh.
Cé gur chuir Conradh na Gaeilge fáilte roimh fhógairt an Choimisinéara Teanga nua, Rónán Ó Domhnaill, cháineamar an Rialtas ó dheas go láidir toisc nár fógraíodh go bhfuil moltaí Sheáin Uí Chuirreáin á dtógáil ar bord acu, ná go bhfuil siad ag gníomhú orthu láithreach. Tá An Coimisinéir Teanga nua á fhágáil i sáinn ag an Rialtas ón tús toisc go bhfuil sé fágtha sa ghort céanna leis na fadhbanna céanna; creideann Conradh na Gaeilge nach bhfuil sé sin cothrom ar an Uasal Ó Domhnaill. Cearta Teanga = Cearta Daonna Tháinig moladh chun cinn ag cruinniú poiblí i nGaeltacht Ghaoth Dobhair, Co. Dhún na nGall, gur chóir leas a bhaint as an téama Dearg Le Fearg chun fearg an phobail le heaspa thacaíochta na Rialtas don Ghaeilge agus don Ghaeltacht a léiriú ag Lá Mór na Gaeilge (15 Feabhra 2014)
Thug an pobal faoi chruinnithe poiblí áitiúla a eagrú i nGaoth Dobhair, i gConamara, i gCorcaigh, i mBéal Feirste, i mBaile Bhúirne, agus i gCill Mhichíl sna sála ar an gcruinniú i mBaile Átha Cliath agus bheartaíomar Lá Mór na Gaeilge a reáchtáil ar 15 Feabhra 2014 (féach thuas). Bunaithe ar mholtaí Sheáin Uí Chuirreáin agus ag eascairt ó chruinnithe poiblí timpeall na tíre, is iad na héilimh atá á lorg ag Conradh na Gaeilge le ceart agus comhionannas a bhaint amach don teanga ón dá Rialtas ná: • Seirbhís stáit as Gaeilge a chinntiú do phobal na Gaeltachta, gan cheist, gan choinníoll faoi dheireadh 2016; • Seirbhísí Stáit a chur ar fáil as Gaeilge do phobal na Gaeilge ar comhchaighdeán leis na seirbhísí as Béarla; • Acht Gaeilge cuimsitheach ceartbhunaithe a achtú ó thuaidh;
20
Is amhlaidh an scéal leis na pleananna forfheidhmithe a d’fhoilsigh na Ranna Rialtais ó dheas ar 25 Iúil 2013 leis An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010 - 2030 a chur i bhfeidhm. Tá Conradh na Gaeilge den tuairim go bhfuil easpa iomlán uaillmhéine iontu; is léir go bhfuil go leor atá san áireamh sna pleananna ar siúl cheana féin ag na ranna éagsúla, gur fágadh ar lár aon tagairt do na cinntí a glacadh le níos mó ná dhá bhliain anuas nár aontaigh an pobal Gaeilge agus Gaeltachta leo, agus go bhfuil easpa spriocanna dúshlánacha, uaillmhianacha iontu. Níor thóg an Rialtas príomhéileamh an phobail Ghaeilge agus Ghaeltachta ar bord sna pleananna forfheidmithe, .i. go bhfuil sé riachtanach an pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge. Chuige sin, tá géarghá le struchtúr riachtanach ardleibhéil a chur ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta, áit a dhéanfar moltaí i dtaca leis an nGaeilge agus leis an Straitéis sula gcuirtear ar aghaidh chuig na hAirí cuí iad.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Ceacht.ie Acmhainní do mhúinteoirí Gaeilge
Fáilte go Ceacht.ie Is tionscadal de chuid na Comhairle um Oideachas Gaeltachta & Gaelscolaíochta é Ceacht.ie Is í aidhm an tionscadail ná ábhar foghlama agus teagaisc atá nua-aimseartha agus spreagúil a chur ar fáil do mhúinteoirí Gaeilge agus a ndaltaí.
Ábhar bunaithe ar shaol an duine óig. Plean ceachta do gach rang. Ábhar físe agus fuaime. Tascanna spéisiúla don dalta: • Ag déanamh scrúduithe le Mr. Bean. • Ag plé na mothúchán le Fairytale of New York. • Nósanna éagsúla ar fud an domhain. • Agus a lán eile.
An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta & Gaelscolaíochta
www.ceacht.ie
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
Pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta bailithe ar Shráid Theach Laighean i mBaile Átha Cliath chun a bhfearg leis an dá Rialtas a léiriú ag Lá Mór na Gaeilge (15 Feabhra 2014)
Ba mhór ag Conradh na Gaeilge an deis a fháil an géarghá seo a phlé leis an bhFo-Choiste um An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010 – 2030 de chuid an Chomhchoiste Oireachtais um Chomhshaol, Cultúr agus Gaeltacht nuair a labhair toscaireacht ón gConradh ag chéad chruinniú an FhoChoiste i dTeach Laighean ar 19 Meán Fómhair 2013. Tharraing toscaireacht an
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Chonartha aird ar leith ar na deacrachtaí a bhain leis an struchtúr easnamhach atá curtha ar bun ag na húdaráis leis an Straitéis ó dheas a chur i bhfeidhm; leis an lagú atá déanta ar na hinstitiúid Gaeilge agus Gaeltachta le trí bliana anuas; agus leis na pleananna forfheidhmithe ó na Ranna Rialtais leis an Straitéis a chur i bhfeidhm. Tugadh éisteacht mhaith dúinn ag an bhFoChoiste ach tá tuilleadh stocaireachta de dhíth ar na hábhair seo chun na héilimh ar fad a bhaint amach, agus beidh laethanta eolais á reáchtáil leis na polaiteoirí thuaidh agus theas go luath i 2014 chuige seo. Tá sé riachtanach go n-aithneofaí an pobal Gaeilge sna Sé Chontae mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise don Ghaeilge ó thuaidh ón tús chun na fadhbanna atá tar éis teacht chun cinn ó dheas a sheachaint. Chuige sin, molann Conradh na Gaeilge go gcuirfear struchtúr riachtanach ardleibhéil uile-oileánda ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta, thuaidh agus theas, áit a dhéanfar na moltaí sula gcuirtear ar aghaidh chuig na hAirí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
cuí iad. Chabhródh straitéis uile-Éireann le comhordú agus le húsáid éifeachtach agus éifeachtúil a bhaint as acmhainní curtha ar fáil ag an dá Rialtas leis an nGaeilge a chur chun cinn, agus mar a luadh ag Ard-Fheis 2013, creideann Conradh na Gaeilge go mba chóir don Chomhairle Aireachta Thuaidh Theas (CATT) Aonad Pleanála Uile-Éireann a bhunú le comhstraitéis ghníomhach uile-oileánda don Ghaeilge a stiúradh le hionadaíocht ón bpobal agus ó na húdaráis. SEIRBHÍS SAOR-CHOMHAIRLE NÁISIÚNTA
DLÍ
Seoladh Craobh na Cúirte de Chonradh na Gaeilge i mBéal Feirste ag an chéad léacht Ghaeilge ar reáchtáladh sna Cúirteanna Ríoga riamh (05 Nollaig 2013)
Tá Conradh na Gaeilge agus Craobh na gCeithre Cúirteanna fós ag obair i gcomhpháirt le Free Legal Advice Centres (FLAC) chun seirbhís dlí in aisce a chur ar fáil do phobal na Gaeilge in ionaid éagsúla ó dheas, Baile Átha Cliath, Corcaigh, Gaillimh, agus Gaoth Dobhair, Co. Dhún na nGall san áireamh. Seoladh Craobh na Cúirte de Chonradh na Gaeilge le léacht sna Cúirteanna Ríoga i mBéal Feirste roimh Nollaig 2013 chomh maith, agus tá féidearthacht ionad saor-chomhairle dlí a bhunú do lucht labhartha na Gaeilge ó thuaidh á fhiosrú faoi láthair. D’fháiltigh Conradh na Gaeilge agus Comhaltas Uladh roimh thuairisc Chomhairle na hEorpa a foilsíodh ar 16 Feabhra 2014 agus thug le fios nach féidir leis an Rialtas ó thuaidh údar a thabhairt don chosc ar úsáid na Gaeilge atá i bhfeidhm sna cúirteanna, agus táimid ag éileamh ar Fheidhmeannas Thuaisceart
Éireann aisghairm a dhéanamh ar an tAcht um Riar na Córa (Teanga) (Éire) 1737, a chuireann cosc ar úsáid teanga ar bith eile seachas an Béarla in imeachtaí cúirte. Is féidir coinne a dhéanamh d’aon cheann de na hionaid mhíosúla trí ríomhphost a sheoladh chuig dli@cnag.ie. SUÍOMH IDIRLÍN Tá obair idir lámha ar shuíomh idirlín nua a dhearadh don eagraíocht ag www.cnag.ie agus iarracht á déanamh againn leagan amach níos soiléire, níos éifeachtaí a chur ar na seirbhísí ar-líne a dhéanann muid a sholáthar dár mbaill agus dár gcustaiméirí araon. Má tá aiseolas nó moladh ar bith i leith an tsuímh nua, ba mhór againn na moltaí a chloisteáil ach iad a sheoladh chuig nuacht@cnag.ie. Mar fhocal scoir, is fiú a luaigh go bhfuil Conradh na Gaeilge ag dul ó neart go neart ar na meáin shóisialta – Twitter, Facebook agus LinkedIn ina measc – agus gur bealach saor agus éifeachtach é seo le tionchar a imirt ar phobal na Gaeilge, na Gaeltachta agus an Bhéarla araon. TIMIREACHT Tá obair leanúnach ar siúl againn chun craobhacha agus baill aonair as an nua a earcú le páirt a ghlacadh san eagraíocht agus tá ag éirí go maith linn arís i mbliana. Tá 25 bhall aonair agus 8 gcraobh cláraithe linn as an nua ó mhí Aibreáin na bliana seo caite. Táimid i gcónaí ag obair go dlúth le craobhacha agus le baill aonair ag cur an Ghaeilge chun cinn i measc a bpobail féin ar an talamh, agus tá sé suntasach go bhfuil dhá cheann de na craobhacha nua-chláraithe ag feidhmiú chomh fada thar sáile le Newcastle na Breataine Móire agus Beirlín na Gearmáine. TIOMSÚ AIRGID Tá Stiúrthóir Forbartha nua ceaptha ag an eagras le tabhairt faoi ghiniúint ioncaim na heagraíochta a fheabhsú, agus chun na seirbhísí do bhaill na heagraíochta a mhéadú. Maoinithe ag Craobhacha Chonradh na Gaeilge, tosóidh an stiúrthóir forbartha nua sa ról i mí an Mhárta 2014.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
23 19
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
TRAENÁIL & TAITHÍ OIBRE D’eagraigh Conradh na Gaeilge, Glór na nGael agus Aontas na Mac Léinn in Éirinn (AMLÉ) deireadh seachtaine traenála agus muintearais do na cumainn Ghaelacha, do na hoifigigh Ghaeilge, agus do chraobhacha ollscoile na heagraíochta don séú bliain as a chéile ó 11 - 12 Deireadh Fómhair 2013. Is i bpáirt le Comhluadar agus le Comhar na Múinteoirí Gaeilge gur eagraíodh an deireadh seachtaine, le tacaíocht ón Roinn Oideachais agus Scileanna agus ó Fhoras na Gaeilge. D’fhreastail breis agus 100 duine ar an traenáil, áit a bhí ionadaithe ó 23 institiúid tríú leibhéal éagsúla ó cheithre airde na tíre i láthair.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
lae; ciorcail chomhrá; seimineáir eolais; fóraim óige; léamha filíochta; ceardlanna drámaíochta; agus go leor eile. Bíonn muid de shíor ag obair ar fheachtais agus ar imeachtaí sóisialta éagsúla i gcomhar le baill agus le craobhacha an Chonartha féin, leis na Scéimeanna Pobail Teanga, agus leis na heagraíochtaí Gaeilge agus Gaeltachta eile ar fud na tíre. Go deimhin ní bheadh ann do Chonradh na Gaeilge ná dár bhfeachtais éagsúla murach ionchur iontach fuinniúil, leanúnach bhaill an Chonartha, agus phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta trí chéile, bliain i ndiaidh bliana.
Ba mhaith liom buíochas ó chroí a ghabháil Go deimhin, is daoine óga ag croílár le gach fostaí den eagraíocht féin agus de réabhlóid nua na heagraíochtaí faoi na teanga a bhí scáth an Chonartha. faoi chaibidil Tugann siad níos mó ag Seimineár ná gur féidir a bheith O i r e a c h t a i s ag súil leis i gcónaí. Chonradh na Gaeilge i gCill Airne, Co. Táimid go mór faoi Chiarraí ar 2 Samhain chomaoin ag gach 2013. Réabhlóid duine - idir fhostaithe, Nua na Gaeilge: An bhaill aonair, bhaill Chéad Ghlúin Eile Á craoibhe, agus Spreagadh an teideal oibrithe deonacha a bhí ar an bplé eile - a thugann a Liam Rushe, imreoir iomána le foireann Átha Cliath, ag seoladh ag Oireachtas na Rith 2014 i dteannta T-Rex Ó Saurus agus daltaí ó Choláiste gcuid ama agus Samhna 2013, áit ar a gcuid fuinnimh Chois Life agus CBS Baile na Manach (31 Eanáir 2014) labhair Mícheál Ó go fial, flaithiúil Foighil, Máire Treasa Ní Dhubhghaill, don eagraíocht i gcónaí, agus gabhaim Aodhán Ó Deá, agus Traic Ó Braonáin buíochas ó chroí libh uile thar cheann na chun an t-aos óg a spreagadh chun gnímh heagraíochta ar fad. Ar aghaidh linn ag ar son na Gaeilge. feachtasaíocht ar son ár gceart teanga, ár gceart daonna, agus cuimhnímis Imeachtaí Sóisialta agus ní neart go cur le chéile! Eile Is iomaí imeacht sóisialta agus campa Julian de Spáinn samhraidh a d’eagraigh craobhacha, Ard-Rúnaí tograí agus foireann an Chonartha i gcaitheamh an ama ón Ard-Fheis Conradh na Gaeilge dheireanach, ina measc Tionól Gaeltachta 6 Sráid Fhearchair 2013 ar Oileán Árainn Mhóir, Co. Dhún Baile Átha Cliath 2 na nGall; Oíche Chultúir 2013; oícheanta +353 (0)1 4757401 airneáin, ceoil agus scéalaíochta; turais julian@cnag.ie
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
25
Conradh na Gaeilge
3.5. Tuairisc timireachta
Stocaireacht Pholaitiúil & Feachtais Is mór an obair a rinne mé ag plé le cúrsaí feachtais ó bhí Ard-Fheis 2013 ann: Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010 – 2013 de chuid an Rialtais ó dheas; an Straitéis don Ghaeilge ó thuaidh; cúrsaí oideachais; cúrsaí Gaeltachta; Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus cás an Choimisinéara Teanga; maolú na Gaeilge san Aontas Eorpach; agus maoiniú na heagraíochtaí Gaeilge. Bhí mé i mbun oibre ar na feachtais seo le lárchoiste na heagraíochta agus le baill agus le craobhacha an Chonartha ar fud na tíre.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Campaí Samhraidh Bhí eagrú na gCampaí Samhraidh idir lámha agam i gcomhar le craobhacha an Chonartha i gcontaetha éagsúla agus mar chuid de sin, bhí mé ag plé leis an ngrúpscéim árachais do na campaí. Bhí mé ag plé le scéimeanna na Roinne Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta agus Fhoras na Gaeilge freisin. Thug mé faoi obair thimireachta le craobhacha agus eile chomh maith le cuairt ar na campaí éagsúla. Is fiú go mór do chraobhacha Campaí mar seo a eagrú ina gceantair féin. Tá córas tacaíochta maith ar fáil agus is obair í atá indéanta i nach mór gach ceantar. Tugann sé bunús maith freisin chun dul chun cinn eile a dhéanamh go háitiúil. Seachtain na Gaeilge Bhí mé ag plé le heagrú Sheachtain na Gaeilge 2014 agus obair faoi leith déanta ar chlár na Gaillimhe agus ar chúrsaí poiblíochta.
Rinne Úna O’Boyle ceardlann fichille le muintir Locha Riach
Tograí Timireachta Lean mé ag obair leis na Tograí Timireachta atá maoinithe faoi Scéim Mhaoinithe Fhoras na Gaeilge i gCo. an Chláir, i nGaillimh, i mBaile Locha Riach agus i Maigh Eo. Bhí plé agam freisin le roinnt de na Tograí eile agus cruinnithe pleanála rialta eagraithe i rith na bliana i gcomhar leis na feidhmeannaigh teanga agus foireann na hArd-Oifige. Tá buíochas faoi leith ag dul do na coistí bainistíochta deonacha atá ag obair leis na Tograí. 26
Bailiúchán Náisiúnta Bhí mé ag obair ar eagrú an Bhailiúcháin Náisiúnta leis. Mar atá luaite agam cheana, tá sé soiléir, leis an titim sa líon daoine atá ag freastal ar Aifreann agus an gearradh siar ar líon na nAifreann ar Lá Fhéile Pádraig, go gcaithfear tabhairt faoi bhealaí nua chun airgead a bhailiú. Gaelscoileanna D’oibrigh mé le Coiste Dúiche na Gaillimhe chun cóiríocht a chur ar fáil do Ghaelscoil de hÍde in Órán Mór agus do Ghaelscoil Riabhach i mBaile
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Seimineár Oireachtais Chonradh na Gaeilge 2013
Locha Riach, agus bhí plé agam freisin le Gaelscoil Áth an Rí. Áras na nGael Bhí mé ag plé le riarachán ginearálta an Árais, le Club Áras na nGael, le riaradh Thogra Ghael-Fhorbairt na Gaillimhe, agus le hobair athchóirithe ar chlós an Árais. Bhí plé leanúnach agam leis an gClár Fostaíochta Pobail atá lonnaithe in Áras na nGael. Ranganna Gaeilge Bhí plé agam le forbairt leanúnach ar chóras ranganna Áras na nGael agus forbairt sraith ranganna nua. Thug mé cúnamh do chraobhacha maidir le heagrú ranganna Gaeilge dá gcuid féin chomh maith. Tionól Gaeltachta Bhí Tionól Gaeltachta 2013 ar siúl ar Oileán Árann Mhóir, Co. Dhún na nGall, agus tá buíochas ag dul don Chomharchumann ansin as an obair eagrúcháin a rinne siad, agus do phobal an Oileáin a thug gach cúnamh dúinn. I mbliana, beidh Tionól Gaeltachta Chonradh na Gaeilge 2014 ar siúl i nGaeltacht Iorrais, Co. Mhaigh Eo.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Timireacht Ghinearálta Rinne mé obair sa cheantar lártíre chomh maith le plé rialta le craobhacha agus le grúpaí eile thar ceann an Chonartha i gcaitheamh na bliana. Bhí plé agam leis an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta maidir leis an scéim Phleanála Gaeltachta, agus freisin le hÚdarás na Gaeltachta maidir le tacaíocht do chraobhacha Gaeltachta. Ginearálta Lean mé ag plé leis an ngrúpscéim árachais do chraobhacha an Chonartha. Bhí mé ag feidhmiú mar bhall den Choiste Gaeltachta. Bhí plé leanúnach agam le grúpaí agus eagraíochtaí thar ceann an Chonartha. Bhí plé rialta agam freisin le cúrsaí poiblíochta agus rinne mé ionadaíocht don Chonradh ag ócáidí éagsúla. Is mian liom mo bhuíochas a ghabháil leis an Uachtarán Donnchadha Ó hAodha agus leis an gCoiste Gnó, le Julian de Spáinn agus le foireann oibre Uimhir 6 Sráid Fhearchair. Tá buíochas faoi leith ag dul d’fhoireann oibre an Árais i nGaillimh agus táim go mór faoi chomaoin Bhaba Ní Fhlatharta atá i gceannas ar Thogra Ghael-Fhorbairt na Gaillimhe. Is mian liom buíochas ó chroí a ghabháil le baill an Chonartha ar fud na tíre a thug cúnamh flaithiúil dom ó cheann ceann na bliana. Peadar Mac Fhlannchadha Timire Náisiúnta Chonradh na Gaeilge 16 Eanáir 2014
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
27 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3.6. Na Cuntais Airgid 2013
CONRADH NA GAEILGE BLIAIN DAR CHRÍOCH 31 NOLLAIG 2013 RÁITEAS AR FHREAGRACHTAÍ AN CHOISTE GNÓ Tá an Coiste Gnó freagrach as an Tuarascáil Bhliantúil agus na ráitis airgeadais a ullmhú de réir dhlíthe oiriúnacha agus de réir Chleachtais Chuntasaíochta a bhfuil gnáth-ghlacadh leo in Éirinn, ar a n-áirítear na caighdeáin chuntasaíochta atá eisithe ag an mBord um Chaighdeáin Cuntasaíochta agus atá foilsithe ag Cuntasóirí Cairte na hÉireann. Tá iallach ar an gCoiste Gnó ráitis airgeadais a ullmhú i gcomhair gach bliana airgeadais a thugann léargas fíor cothrom ar ghnóthaí Chonradh na Gaeilge agus ar fharasbarr nó ar easnamh Chonradh na Gaeilge don tréimhse sin. Agus na ráitis airgeadais sin á n-ullmhú acu ní foláir don Choiste Gnó: -
polasaithe cuntasaíochta oiriúnacha a roghnú agus ansin iad a chur i bhfeidhm go leanúnach,
-
breithiúnais agus meastacháin a dhéanamh atá réasúnta agus stuama,
-
na ráitis airgeadais a ullmhú ar bhonn gnóthais leantaigh ach amháin sa chás go bhfuil sé mí-oiriúnach a cheapadh go leanfaidh Conradh na Gaeilge i mbun gnóthaí.
Deimhníonn an Coiste Gnó go bhfuil na riachtanais thuas comhlíonta agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú acu.
Tá an Coiste Gnó freagrach as taifid chuntasaíochta chuí a choimeád a léiríonn le cruinneas réasúnta stádas airgeadais Chonradh na Gaeilge ag am ar bith agus a chuireann ar a gcumas bheith deimhin de go bhfuil na ráitis airgeadais ullmhaithe de réir chaighdeáin inghlactha. Tá siad freagrach freisin as sócmhainní Chonradh na Gaeilge a chosaint agus dá réir sin as céimeanna réasúnta a ghlacadh chun calaois agus gnóthaí cama eile a chosc agus a aimsiú.
Ar son an Choiste Gnó Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí 28 Feabhra 2014
28
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
CONRADH NA GAEILGE TUARASCÁIL AN CHUNTASÓRA NEAMHSPLEÁCH DO CHOMHALTAÍ CHONRADH NA GAEILGE AR NA RÁITIS AIRGEADAIS DON BHLIAIN DAR CHRÍOCH 31 NOLLAIG 2013 Tá mé tar éis na ráitis airgeadais i gcomhair na bliana dar chríoch 31 Nollaig 2013 ar leathanaigh 3 go 8 a ullmhú, gan iniúchadh a dhéanamh, ó na taifid chuntasaíochta agus ón eolas agus ó na mínithe a soláthraíodh dom. Tá an tuarascáil seo tugtha do Chonradh na Gaeilge amháin mar fhreagra ar iarratas ón gCoiste Gnó. Rinne mé mo obair ionas go bhféadfainn a thuairisciú do Chonradh na Gaeilge na hábhair úd a iarradh orm a lua san tuarascáil seo agus ní ar aon chúis eile. Chomh fada agus a cheadaíonn an dlí dom, ní ghlacaim orm féin, le freagracht do aon duine eile seachas do chomhaltaí Chonradh na Gaeilge, mar chomhlacht, as mo obair, as an tuarascáil seo, nó as na ráitis a rinne mé. Freagrachtaí an Choiste Gnó agus an chuntasóra neamhspleách faoi seach Tá freagracht ar an gCoiste Gnó na ráitis airgeadais iniata a ullmhú. Is í an fhreagracht s’agamsa tuairim a nochtadh an bhfuil an cuntas ioncaim agus caiteachais agus an clár comhardaithe ullmhaithe i gceart ó na ráitis airgeadais agus ó thaifid Chonradh na Gaeilge. Tuairim Is é mo thuairim gur ullmhaíodh an cuntas ioncaim agus caiteachais agus an clár comhardaithe i gceart ó ráitis airgeadais Chonradh na Gaeilge don bhliain dar chríoch 31 Nollaig 2013. Dáithí Ó Maolchoille Cuntasóir Cairte 75 Páirc Weston Baile Átha Cliath 14 28 Feabhra 2014
2 ‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
29 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
CONRADH NA GAEILGE CLÁR COMHARDAITHE
31 NOLLAIG 2013 Nóta
SÓCMHAINNÍ SEASTA
2
2013 € 440,664 ----------
2012 € 445,302 ----------
999
-
39,099 --------40,098
50,392 --------50,392
(78,096) ---------(37,998) ----------
(61,415) ----------(11,023) -----------
SÓCMHAINNÍ REATHA Féichiúnaí Airgead sa bhanc – Ciste Liam Bulfin
CREIDIÚNAITHE (suimeanna a bheidh dlite laistigh de bhliain amháin)
3
GLANDLITEANAIS REATHA CREIDIÚNAITHE (suimeanna a bheidh dlite tar éis bliana amháin)
4
(210,408) ----------SÓCMHAINNÍ IOMLÁNA LÚIDE DLITEANAIS 192,258
(242,811) -----------191,468
DEONTAS FAIGHTE
6
(222,482) ----------(30,224) ======
(224,824) -----------(33,356) ======
(69,323)
(83,748)
39,099 ----------(30,224) ======
50,392 ----------(33,356) ======
COMHDHÉANTA MAR A LEANAS Cuntas Ioncaim agus Caiteachais – (easnamh) Ciste Liam Bulfin
7
Ar son an Choiste Gnó Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí
3 30
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
CONRADH NA GAEILGE CUNTAS IONCAIM AGUS CAITEACHAIS DON BHLIAIN DAR CHRÍOCH 31 NOLLAIG 2013
Ioncam Caiteachas Farasbarr na bliana (Easnamh) ag tús na bliana (Easnamh) ag deireadh na bliana
2013 € 702,902
2012 € 685,528
(688,477) ----------14,425
(682,031) -----------3,497
(83,748) ---------(69,323) ======
(87,245) ----------(83,748) ======
Ar son an Choiste Gnó Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí
NÓTAÍ AR NA CUNTAIS DON BHLIAIN DAR CHRÍOCH 31 NOLLAIG 2013 1. POLASAITHE CUNTASAÍOCHTA Gnás Cuntasaíochta Ullmhaítear na ráitis airgeadais faoi réir chaighdeáin chuntasaíochta a bhfuil gnáth-ghlacadh leo in Éirinn. Is iad caighdeáin chuntasaíochta a bhfuil gnáth-ghlacadh leo in Éirinn agus ráitis airgeadais á n-ullmhú ag tabhairt léargais fíor agus cothrom ná caighdeáin chuntasaíochta foilsithe ag Cuntasóirí Cairte na hÉireann agus eisithe ag an mBord um Chaighdeáin Cuntasaíochta. Dímheas Sócmhainní Inláimhsithe Seasta agus Amúchadh Deontas Dímheastar na sócmhainní seasta ina ngálaí cothroma bliantúla thar saol measta na sócmhainní. Seo iad na rátaí atá in úsáid faoi láthair: Trealamh Caiteachas ar an áitreabh Amúchadh deontas faighte
20% per annum 1% per annum 1% per annum
Gnóthas Leantaigh Ullmhaítear na ráitis airgeadais seo ar bhonn gnóthais leantaigh. Tá an bonn seo oiriúnach, i dtuairim an Choiste Gnó, de bharr tacaíocht airgeadais ó Fhoras na Gaeilge agus ó Bhainc Aontais Éireann cpt.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip 4
31 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
NÓTAÍ AR NA CUNTAIS (ar leanúint) 2.
SÓCMHAINNÍ INLÁIMHSITHE SEASTA Trealamh Caiteachas ar an Iomlán Áitreabh Costas € € € Ar 1 Eanáir agus ar 31 Nollaig 33,229 463,854 497,083 ===== ====== ====== Dímheas Ar 1 Eanáir 33,229 18,552 51,781 Muirear na bliana reatha 4,638 4,638 ------------------------Ar 31 Nollaig 33,229 23,190 56,419 ===== ===== ===== Glanmhéid 31 Nollaig 2013 440,664 440,664 = ====== ====== 31 Nollaig 2012 445,302 445,302 = ====== ====== Ba sa bhliain 2009 a rinneadh an caiteachas ar an áitreabh, 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2, atá léirithe anseo. Níl caiteachas mar sin a rinneadh roimh 2009 agus a bhí díscríofa roimhe sin ar an gClár Comhardaithe ar 31 Nollaig 2013.
3. CREIDIÚNAITHE (dlite laistigh de bhliain amháin) 2013 € Creidiúnaithe ginearálta 49,758 Banc (nóta 5) 28,338 --------78,096 ===== 4. CREIDIÚNAITHE (dlite tar éis bliana amháin) Banc (nóta 5)
32
2013 € 210,408 ======
2012 € 37,090 24,325 --------61,415 ===== 2012 € 242,811 ======
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip 5
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
NÓTAÍ AR NA CUNTAIS (ar leanúint) 5. BANC
2013 € (1,662) 240,408 ----------238,746 ======
Cuntas reatha – (airgead sa bhanc) Iasachtaí
2012 € (2,975) 270,111 ----------267,136 ======
Dlite laistigh de bhliain amháin – nóta 3 Dlite tar éis bliana amháin - nóta 4
28,338 24,325 210,408 242,811 ------------------238,746 267,136 ====== ====== Tá morgáiste ag Bainc Aontais Éireann cpt ar an áitreabh, 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2.
6. DEONTAS – An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta 2013 2012 € € Faighte 234,192 234,192 ====== ====== Amúchadh Ar 1 Eanáir 9.368 7,026 Aistrithe go hioncam i mbliana 2,342 2,342 ---------------Ar 31 Nollaig 11,710 9,368 ===== ==== Glanmhéid 222,482 224,824 ====== ====== 7. CISTE LIAM BULFIN
2013 € 50,392 5,000 (16,780) 500 (13) ---------39,099 =====
31 Nollaig 2012 Airgead sa Bhanc Faighte ó Chraobh Liam Bulfin Iasacht aisíoctha Iasachtaí inaisíoctha leis an gCiste Ús faighte Costais bainc 31 Nollaig 2013 Airgead sa Bhanc
2012 € 69,146 (19,000) 250 (4) ---------50,392 =====
8. GLACADH NA RÁITEAS AIRGEADAIS Ar 28 Feabhra 2014 faomhadh na ráitis airgeadais agus údaríodh go n-eiseofaí iad.
6
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
33 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
RÁITEAS SREABHADH AIRGID DON BHLIAIN DAR CHRÍOCH 31 NOLLAIG 2013 2013 €
2012 €
28,390 =====
18,493 =====
Glandliteanas don bhanc ag tús na bliana
(267,136)
(285,629)
Insreabhadh glandliteanais don bhanc
28,390 ________ (238,746) =======
18,493 ________ (267,136) =======
14,425 4,638 (2,342) (999) 12,668 ______ 28,390 =====
3,497 4,638 (2,342) 10,802 1,898 ______ 18,493 =====
INSREABHADH GLANDLITEANAIS DON BHANC Ó GHNÍOMHACHTAÍ OIBRIÚCHÁIN LAGHDÚ AR GHLANDLITEANAS DON BHANC ANAILÍS AR GHLUAISEACHTAÍ GLANDLITEANAIS DON BHANC I RITH NA BLIANA Glandliteanas don bhanc:
Glandliteanas don bhanc ag deireadh na bliana RÉITEACH IDIR FARASBARR NA BLIANA AGUS INSREABHADH GLANDLITEANAIS DON BHANC Ó GHNÍOMHACHTAÍ OIBRIÚCHÁIN Farasbarr na bliana Dímheas Deontas amúchta (Méadú)/laghdú ar fhéichiúnaithe Méadú ar chreidiúnaithe
7
34
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
CONRADH NA GAEILGE MIONCHUNTAS IONCAIM AGUS CAITEACHAIS DON BHLIAIN DAR CHRÍOCH 31 NOLLAIG 2013 2013 2012 IONCAM € € Deontais: Foras na Gaeilge 369,537 371,897 Foras na Gaeilge – Gaelbhratach 10,967 Foras na Gaeilge – Bliain na Gaeilge 24,963 Bailiú agus Clárú 23,122 26,966 Cíosanna 75,513 58,552 Ranganna Gaeilge 108,029 113,897 Ábhair Díolacháin/Gaeilge 24 27,204 17,180 Síntiúis 5,618 4,537 Cumann Lúthchleas Gael 5,000 5,000 Fógraíocht agus Urraíocht 6,400 5,340 Glac Leis/Seó Bóthar 39,397 27,146 Comhdhálacha 30,639 18,550 Leagáid 635 Crannchur 841 Ciste Liam Bulfin: Iasacht inaisíoctha 11,500 -----------------702,902 685,528 ====== ====== CAITEACHAS Rátaí, Árachas 22,226 20,757 Cothabháil 7,217 10,630 Tuarastail, Scéim Phinsin 402,116 394,610 Ranganna Gaeilge 63,675 67,864 Taisteal, Iostas 19,613 23,958 Postas, Teileafón 22,033 23,527 Páipéarachas 11,913 17,067 Leictreachas 10,709 6,541 Stóras 797 817 Costais Bainc 3,960 3,057 Ús Bainc 7,636 10,642 Táille Cuntasaíochta 3,075 3,075 Comhairleoireacht 5,690 Costais Oifige 52,962 48,061 Comhdhálacha 34,610 20,220 Coiste Gnó 6,051 5,828 Bolscaireacht 11,898 11,294 Ciste Liam Bulfin: Iasacht inaisíoctha le hús 11,787 Dímheas: Caiteachas ar an Áitreabh 4,638 4,638 Lúide: Deontas amúchta (2,342) (2,342) -------------------688,477 682,031 ====== ====== Farasbarr na bliana 14,425 3,497 ===== ====
8
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
35 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3.7. An Báiliúchán Náisiúnta CÚIGE CHONNACHT
CÚIGE LAIGHEAN
Co. na Gaillimhe Craobh na Gaillimhe Craobh Ghort Inse Guaire Craobh Thuama Craobh Anach Cuain Craobh Bhaile Átha an Rí Craobh Mhaigh Cuilinn Craobh GMIT Craobh Chumann Craic na Gaillimhe Craobh an Chumainn Drámaíochta Craobh Bhéal Átha na Slua Craobh Chairde de hÍde, Orán Mór Craobh Bhaile Locha Riach Ard Raithín Beithe Craobh Achraidh na Gaillimhe Cr. Dhúichí Raifteirí Coiste Co. na Gaillimhe
€900 €330 €70 €100 €169 €255 €100 €150 €100 €100 €50 €50 €90 €120 €60 €50 €50
Co. Mhaigh Eo Craobh Chaisleán an Bharraigh Craobh Chlár Chlainne Mhuiris Baile an Daighin Baile Gaelach Bricíní
€200 €50 €50 €40 €50
Co. Ros Comáin Craobh Ros Comáin CCÉ Caisleán Riabach CCÉ Áth Liag CCÉ Béal Átha na Buillí
€483 €335 €217 €500
Baile Átha Cliath Craobh Spreagadh An Ard Chraobh Craobh Inse Chór Craobh Liam Bulfin Craobh Aimhirgin Craobh Bhréanainn Craobh Chumann Gaelach Choláiste na Tríonóide Craobh Choiste na Gaeilge, Col. Teicneolaíochta Craobh Na Gaeil Óga Craobh na gCeithre Cúirteanna Craobh Chumann Gaelach, ITBÁC Craobh Borbabu Craobh Raidió Craobh Chumann Gaelach OCBÁC Craobh Chumann Gaelach COBÁC Craobh Choláiste Phádraig Craobh AMLÉ Craobh Ghaelphobal ACT Tamhlacht
€200 €50 €220 €20 €50 €80 €50 €80 €50 €80 €50 €50 €80 €80 €80 €80 €50
Co. na hIarmhí CCÉ An Móta CCÉ Áth Luain
€336 €200
Co. an Longfoirt Gaelscoil Longfoirt
€450
Co. Loch Garman Craobh Loch Garman
€250
Co. Chill Chainnigh Craobh Chill Chainnigh
€138
Co. Cheatharlach Craobh Cheatharlach Co. Uibh Fháilí Cr. Na Tulaí Móire Co. Chill Dara Craobh Chuallacht Mhá Nuad Co. na Mí Craobh Ráth Cairn Craobh Cheanannais Mór Cill Dhéagláin Craobh Dhún Doire
36
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
€70
€450
€80
€90 €50 €160 €204
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
CÚIGE MUMHAN
CÚIGE ULADH
Co. Chorcaí Craobh Chúil Aodha Craobh Bhaile Bhúirne Craobh an Sciobairín Craobh Mhainistir na Corann Craobh an Chraoibhín Aoibhinn Craobh Mala Craobh an Chuallacht, Col. Na hOllscoile Corcaigh Craobh Thraolach Mhic Shuibhne, Corcaigh
€125 €100 €50 €140 €50 €150 €80 €50
Co. Chiarraí Craobh Thrá Lí Craobh Uibh Rathaigh Craobh Chill Orgláin Craobh Lios Tuathail Craobh Chorca Dhuibhne Craobh Chill Airne Craobh Oileán Chiarraí Craobh Chillin Tiarna
€50 €50 €50 €50 €170 €100 €50 €100
Co. Luimnigh Craobh Chaisleán Nua Thiar Craobh Luimnigh Ollscoil Luimnigh Craobh Rath Chaola Craobh Mhuire gan Smál
€100 €266 €80 €200 €80
Co. Thiobraid Árann Craobh Ros Cré Cumann Gaelach Chluain Meala Craobh Charraig na Siúire Craobh an Aonaigh Scoil Mhuire Carraig na Siúire
€100 €100 €300 €200 €300
Co. an Chláir Craobh Chill Chaoi Craobh Chlub na Sionna Craobh na hInse Craobh Chill Ruis Craobh Chill Mhchíl
€50 €148 €50 €50 €50
Ard Mhacha Craobh Chill Mhóir Craobh Creagain Íochtaraigh Craobh an Phoirt Mhóir Port an Dúnáin Craobh na Lorgan Aontroim Craobh Naomh Pádraig Craobh Naomh Pádraig Craobh Reachlainn Craobh Dhún Lathaí Craobh Phort Ghleann Abhainn Eoghain Craobh Ard Eoghain Craobh Bhaile Raghnaill Craobh Ruairí Mhic Asmaint (BF) Craobh Bhaile an Chaisleáin Craobh Bhun Abhann Dalla Paróiste Ballyclare & Ballygowan Cumann Gaelach Ros Earcáin Craobh na Cúirte Béal Feirste
€11,936
€1,899
Doire Craobh Ghleann Iolair
€840
An Dún Craobh Leath Chathail Craobh Bheannchair Craobh Ard Mhic Nasca Craobh an Iúir
€842
Tír Eoghain Craobh Chaisleán na Deirge Craobh Rua Dún Geanainn Craobh Chabhán an Chaorthainn Craobh Oileán an Ghuail Craobh Mhic Easmaint
€970
An Cabhán Cairde Eois Glór Bhreifne Coill an Seandraibh Muineachan Craobh Charraig Mhachaire Rois Craobh Mhuineachain Gaelscoil Lorgan Muineachán
Iomlán i gCúige Chonnachta, i gCúige na Mumhan & i gCúige Laighean
€525
Iomlán i gCúige Uladh agus Contae Lú
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
€1,650
60
151
£5,076 €1,861
37 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
3.8. Síntiús na nGael Gabhtar buíochas mór leis na daoine seo a leanas as an síntiús leanúnach seo a ghlacadh leis an gConradh faoi scéim Shíntiús na nGael: • Aoife Ní Scolaí • Breandán Ó Cathasaigh • Brenda Ní Ghairbhí • Daithí de Faoite • Daithí Mac Cárthaigh • Donnchadh Ó hAodha • Íte Ní Chionnaith • Julian de Spáinn • P.T. Mac Ruairí • Peadar Mac Fhlannchadha • Seán agus Nóirín Uí Cheallaigh • Seán Ó Cionfhaola • Seán Ó hAdhmaill • Síne Nic an Ailí FOIRM SHÍNTIÚS NA nGAEL
A. Ainm: _________________________________________________________________________________ B. Seoladh: _______________________________________________________________________________ C. Cén cineál cáiníocóra tú (roghnaigh ceann amháin le tic)? (i) Duine aonair a íoncann ÍMAT: ........
...... Uimhir PSP: _________________________________
(ii) Duine féinmheasta: ......................
...... Uimhir PSP: _________________________________
(iii) Tabhartais chorparáideacha: ........
...... Uimhir na cuideachta: _________________________
(iv) Ní íocann tú cáin ar bith: .............. _____________________________________________________________________________
Treoir don Bhanc Dochair Dhíreacha a íoc
Le treoir a thabhairt don bhanc íocaíochtaí dochar díreach a íoc ó do chuntas líon isteach 1-5 ar an bhfoirm thíos agus cuir chuig an seoladh seo a leanas í: Conradh na Gaeilge, 6 Sráid Fhearchair, Áth Cliath 2 1. Scríobh isteach seoladh do bhrainse bainc:
Banc: __________________________________________________________________________________ Brainse: ________________________________________________________________________________
2. Ainm an duine a bhfuil an cuntas bainc aige/aici: _________________________________________ 3. Cód Sórtála: ______ - ______ - _______
Uimhir do Chuntais: ____________________________
4. Bainfear an íocaíocht seo de do chuntas ar an gcéad Máirt de gach mí i gcás síntiúis mhíosúil. 5. Treoir don Bhanc agus do Shíniú
• Tugaim treoir duit dochair dhíreacha a íoc ó mo chuntas le Conradh na Gaeilge. • Dearbhaím go mbeidh €_________ le híoc
& is féidir í a chur do dhochar go míosúil / bliantúil (roghnaigh ceann)
• Cuirfidh mé nóta i bhfoirm scríbhinne chuig an mbanc má bhíonn sé i gceist agam an treoir seo a chur ar ceall. Cuirfidh mé scéal chuig Conradh na Gaeilge, chomh maith.
RÁTHAÍOCHT AN DOCHAIR DHÍRIGH: • Is ráthaíocht í seo atá á cur ar fáil ag do Bhanc mar bhall den Scéim Dochair Dhírigh, ina mbíonn gach banc agus gach tionscnóir scéimeanna dochair dhírigh páirteach. • Má cheadaíonn tú íocaíocht trí Dhochar Díreach: - Inseoidh do thionscnóir Dochair Dhírigh duit faoin méid a bheidh le híoc ó do chuntas - Glacfaidh do Bhanc agus íocfaidh sé dochair dhíreacha má bhíonn an t-airgead cuí i do chuntas. • Má tharlaíonn sé go ngearrtar dochar díreach, gan údarás uait, ó do chuntas gheobhaidh tú an aisíocaíocht chuí láithreach. • Is féidir an dochar díreach a chur ar ceal taobh istigh d'achar gairid ach nóta, i bhfoirm scríbhinne, a chur chuig do bhanc. DON OIFIG AMHÁIN: * Uimhir Aitheantais an Tionscnóra (OIN): 3 0 4 7 6 8 * Tagairt an Tionscnóra (18 carachtar ar a mhéid): ________________________________________________ Ní mór don chéad sé charachtar (ar a laghad) a bheith statach. Ní mór dó seo a bheith san áireamh i do chéad iarratas
Síniú (sínithe): _______________________ / ________________________ Dáta: ____ / ____ / ________
3.9. Comhbhrón Cuimhnímid go speisialta ar na Conraitheoirí agus ar na Gaeil uaisle a fuair bás i rith na bliana, go háirithe: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
38
Aidian Olainn Ó Diomasaigh; Áine Uí Bhaoill; An tSt Anna Nic Dhonnchadha; An tUrramach Maitiú Ó Broin; Annraoi Ó Beolláin; Bean Uí Chróinín; Bo Almqvist; Breandán Ó Tighearnaigh; Brian Mac Mathúna; Brian Ó Dúill; Bríd Uí Chatháin; Brighid Uí Dhúill; Caitlín Uí Mholonaigh; Caitríona Ní Oibicín; Caitríona Ní Oibicín; Carmel Mac Conraoi; Colm Ó Meachair; Déaglán Ó hÓgáin; Diarmaid Ó Broin; Diarmuid Ó Gráinne; Dogan Leflec; Dónal Ó Ceallaigh; Dónall Ó Cuill; Douglas Sealy;
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Eibhlín Ni Bhroin; Eibhlín Nic Phaidin Eibhlín Nic Pháidín; Evelyn Ó Briain; Feardorcha Ó Colla; Jo Mary (Ni Éilighe) Mac a’ Bhaird; John Coll; Leacht Uí Chonchubhair; Maidhc Dainín Ó Sé; Máire Uí Mhaicín / Uí Mhathúna; Máire Áine Uí Dhonnchadha; Máire Uí Chonghaile; Máire Uí Ghógáin; Máire Uí Nuallaín; Máire Uí Shéaghdha; Máire-Áine Ní Dhonnchadh; Máirtin O’Donnell; Marie Queaney; Micheál Cillin; Mícheál Ó Beacháin; Muiris Ó Laoithe; Nollaig Ó Gliasáin;
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Nuala Ní Ghallchóir; Paddy Ó Conghaile; Pádraig Ó Laoire; Padraig Ó Riada; Pádraig Ó Súilleabháin; Paraic Ó Ceallaigh; Peatsaí Dan Mac Donnchadha; Pilib Ó Dónaill; Proinsias Ó Conluain; Ruairí Ó Brádaigh; Séamas Mac Giolla Ríogh; Séamas Ó Ceallacháin; Séamas Ruiséal; Seamus Heaney; Séamus Langford; Séamus Mac an tSaoir; Seán de Búrca; Seán Ó Laighin; Seosamh Mac Fhloinn; Síle Uí Mhaoilmhichíl; Siobhán Ní Shúilleabháin; Terence Ferguson; Tomás Ó Cainnín;.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
4. Tuairisc na neagraíochtaí faoi scáth an Chonartha 4.1. tuairisc Seachtain na Gaeilge
Ráiteas Misin Is eagraíocht neamhbhrabúis í Seachtain na Gaeilge a chuireann úsáid na Gaeilge agus an cultúr Gaelach chun cinn, anseo in Éirinn agus thar lear, trí fhéile a reáchtáil i mí an Mhárta gach bliain. Tugann an fhéile deis don phobal freastal ar imeachtaí Gaeilge, spiorad na n-imeachtaí a bhlaiseadh, spraoi a bhaint astu agus an Ghaeilge a úsáid i slí thaitneamhach. Seachtain na Gaeilge 2014 Beidh féile na bliana seo ar siúl ó 1-17 Márta 2014 agus beidh seoladh náisiúnta na féile i gCill Airne, Co. Chiarraí, mar chuid d’Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge 2014. An Pobal Foilsíodh Lámhleabhar na Seachtaine i mí Dheireadh Fómhair 2013 chun tacú le grúpaí imeachtaí Sheachtain na Gaeilge a eagrú. Eagraíodh cruinnithe le grúpaí áitiúla chun Seachtain na Gaeilge a fhorbairt ina gceantar féin. Cuireadh tús le nuachtlitir leictreonach chun teagmháil rialta a choimeád le grúpaí sa phobal faoi Sheachtain na Gaeilge 2014 agus faoi imeachtaí eile i rith na bliana. Scoileanna Foilsíodh Lámhleabhar na Scoileanna & Ógchlubanna i mí Eanáir 2014 chun tacú le scoileanna imeachtaí
40
Pearsa Sheachtain na Gaeilge 2014: Ciarán Kilkenny, Lynette Fay & Máire Treasa Ní Dhubhghaill
Sheachtain na Gaeilge a eagrú. Cuireadh tús le nuachtlitir leictreonach chun teagmháil rialta a choimeád le múinteoirí faoi Sheachtain na Gaeilge 2014 agus faoi imeachtaí eile i rith na bliana. Cuireadh tionscadal píolótach ar bun ionas go nglacfaidh roinnt leabharlann le saothair ealaíne ó na comórtais óige i ndiaidh Sheachtain na Gaeilge agus go n-eagróidh siad taispeántais ealaíne Gaeilge i mí na Bealtaine. Comhpháirtíocht Tá RTÉ agus go leor meán eile ag tacú linn trí fhógraí raidió agus teilifíse a chraoladh saor in aisce. Tá an Irish Daily Mail ag tacú linn trí Sult a eisiúint ar 1 Márta 2014. Tá COGG ag tacú linn chun Lámhleabhar na Scoileanna & Ógchlubanna a fhorbairt. Tá Údarás Craolacháin na hÉireann ag tacú linn chun ceardlanna raidió a reáchtáil i scoileanna timpeall na tíre. Bliain na Gaeilge & Gaeilge 24 Thacaigh oifig na Seachtaine le Bliain na Gaeilge agus riar an oifig an
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
tionscadal Gaeilge 24, a bhí ar siúl ar 13 Samhain 2013. D’éirigh go hiontach leis agus chláraigh 6,000 dalta ó 60 scoil timpeall na tíre chun an Ghaeilge amháin a labhairt ar feadh 24 uair a’ chloig. Spreag sé na mílte dalta ó thaobh úsáid na Gaeilge de, chuir sé go mór le teagmháil Sheachtain na Gaeilge le scoileanna lasmuigh de dhátaí na féile féin, agus bailíodh níos mó ná €5,000 do Chiste na Teanga. Tá sé i gceist againn an tionscadal a riaradh go bliantúil ar son Chiste na Teanga. Buíochas Táim fíorbhuíoch de Shinéad Ní Dhomhnaill, Oifigeach Riaracháin;
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
de bhord stiúrtha Sheachtain na Gaeilge; d’fhoireann na hArd-Oifige, d’fhoireann Uimhir 6 agus de gach duine a thug cabhair agus tacaíocht dúinn san oifig agus ar an talamh i rith na bliana. Tá buíochas speisialta ag dul do gach duine, grúpa, eagras agus scoil a bheidh ag glacadh páirte i Seachtain na Gaeilge 2014. Go n-éirí go geal libh! Brenda Ní Ghairbhí Bainisteoir Sheachtain na Gaeilge 6 Sráid Fhearchair Baile Átha Cliath 2 +353 (0)1 4757401 / eolas@snag.ie / www.snag.ie
Gradam Sheachtain na Gaeilge 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Séamus Mac Conglinne (RIP) Éamonn Ó hÉalaithe (RIP) Lil Nic Dhonnchadha (RIP) Máirtín Ó Direáin (RIP) Donncha Ó Súilleabháin (RIP) Deasún Breatnach (RIP) Gearóid Ó Maoilmhichíl (RIP) Amhlaoibh Ó hEidrisceoil (RIP) Sighle Uí Dhonnchadha (RIP) Fiachra Ó Dubhthaigh (RIP) Liam Ó Luanaigh (RIP) Seán Ó Dálaigh (RIP) Pádraig Ó Riain (RIP) Eibhlín Ní Chathailriabhaigh (RIP) Tomás Ó Cuilinn (RIP) Séamus Ó Muirí (RIP) Pádraig Ó Snodaigh Róisín Ní Sheaghdha Pádraig Nugent Proinsias Ó Braonáin (RIP) Cathal Ó Feinneadha Máire Ní Laoi
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Séamus Ó Cathasaigh (RIP) Cáit Uí Chadhain Ciarán Ó Feinneadha Colm Ó Tórna Anraí Ó Braonáin Pádraig Breandán Ó Laighin Seán Mac Mathúna Antoine Ó Faracháin Cliodna Cussen Éamonn Ó Dónaill Dónal Mac Ionnraic Íte Ní Chionnaith Tomás Mac Ruairí Daithí de Faoite Pádraig Mac Fhearghusa
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
41 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
4.2. tuairisc Oireachtas na Gaeilge
Bhí Oireachtas na Gaeilge, amhail gach eagraíocht bhunmhaoinithe eile de chuid Fhoras na Gaeilge, ag fócasú cuid mhór ar an struchtúr nua-mhaoinithe a chuir an Foras os ár gcomhair i rith na bliana 2013. Bhíomar an-sásta go raibh Oireachtas na Gaeilge ar cheann de na 6 eagraíocht a roghnaíodh le feidhmiú mar cheanneagraíocht faoin struchtúr nua agus beimid ag díriú cuid mhór ag tús 2014 ar an eagraíocht a chur in oiriúint don stádas sin. Maidir le gníomhaíochtaí eile an Oireachtais i 2013 chuireamar clár oibre cuimsitheach i gcrích de réir ráiteas misin na heagraíochta: Na healaíona dúchasacha, trí mheán na Gaeilge, a cheiliúradh agus a fhorbairt; deiseanna a chur ar fáil do lucht a gcleachta le hardchaighdeán a shroicheadh; agus rannpháirtíocht leathan i dtaca leis na healaíona sin a chothú i measc an phobail, chomh maith le sárchaighdeáin feabhais i meáin chumarsáide na Gaeilge a aithint, a chothú agus a cheiliúradh. Ba é Insealbhú Uachtarán an Oireachtais chéad mhór-ócáid na bliana. Bláthnaid Ó Brádaigh, iar-Chathaoirleach de chuid na heagraíochtaí a bhí i seilbh na hoifige seo i 2013. Rinne Gradaim Chumarsáide an Oireachtais 2013 ceiliúradh ar shaothair ard-fhiúntais i meáin chumarsáide na Gaeilge. Bunaíodh catagóir nua i 2013 chun an láithreán gréasáin Gaeilge ab fhearr a roghnú. Raidió na Life a bhuaigh an gradam sin agus bronnadh an dara gradam orthu chun 20 bliain rathúil an stáisiúin a chomóradh. Deich ngradam ar fad a bronnadh.
42
Seaimpíní an Damhsa ar an Sean-Nós
Bhí scríbhneoirí óga agus údair sheanbhunaithe araon rannpháirteach i gComórtais Liteartha an Oireachtais 2013 agus bhí an rian céanna ar liosta na mbuaiteoirí. Maidir leis Na Gradaim Foilsitheoireachta, ba mhór an onóir é Uachtarán na hÉireann, Micheál D. Ó hUigín, a bheith i láthair ag an searmanas bronnta chun Gradam Uí Shúilleabháin a bhronnadh ar Chló Iar-Chonnacht don leabhar Leabhar Mór na nAmhrán agus Gradam Réics Carló a bhronnadh ar Chló Mhaigh Eo ar son an leabhair Gráinne Mhaol. Bhí Oireachtas Gaeilge Cheanada ar siúl ó 28 - 30 Meitheamh 2013 agus cuireadh sraith leathan imeachtaí i láthair na nGael a bhí bailithe le chéile i nGaeltacht Cheanada, ina measc, dráma, comórtais, taispeántas ceoil, seisiúin, céilí agus eile. Tháinig buaiteoir an chomórtais amhránaíochta ar an sean-nós go hÉirinn le páirt a ghlacadh in Oireachtas na Samhna 2013 chomh maith le toscaireacht de 25 duine eile ó Ghaeltacht Cheanada a bhí ar camchuairt ar na ceantair Ghaeltachta in Éirinn. Is i gCill Airne, Co. Chiarraí, a bhí Oireachtas na Samhna 2013, féile a
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Guíonn
Oireachtas na Gaeilge gach rath ar Ardfheis Chonradh na Gaeilge 2014
Bí linn i gCill Airne d’Oireachtas na Samhna i mbliana, 28 29 Deireadh Fómhair - 23 Samhain 2014 2013 Beidh na múrtha fáilte romhat! GACH EOLAS OifiG An OirEACHtAiS, 6 Sráid fhearchair, Baile Átha Cliath 2, Éire fón: + 353 1 475 38 57 facs: + 353 1 475 87 67 ríomhphost: eolas@antoireachtas.ie idirlíon: www.antoireachtas.ie
Faigheann- Oireachtas na Gaeilge deontas ‘Cearta & Comhionannas’ Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge sanóEoraip
19
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
sháraigh gach féile go dtí seo ó thaobh líon na rannpháirtithe, lucht freastail agus líon uaireanta ar craoltadh beo ó láthair na féile. Bhí breis agus 120 imeacht ar leith ar chlár na féile, ina measc, ceolchoirm, seimineáir, seisiúin cheoil, clubanna sainspéise agus seoltaí éagsúla leabhar, dlúthdhioscaí agus cláir theilifíse. I measc na n-imeachtaí óige bhí Scléip na hÓige ar a d’fhreastail baill Ógras, Chumann na bhFiann agus Spleodar. Táimid ag tnúth le filleadh ar Chill Airne arís i 2014.
Táim fíorbhuíoch d’Uachtarán Chonradh na Gaeilge, Donnchadh Ó hAodha, as a chabhair agus as a thacaíocht leanúnach agus d’Ard-Rúnaí an Chonartha, Julian de Spáinn, agus a fhoireann, as a gcomhoibriú. Liam Ó Maolaodha Stiúrthóir Oireachtas na Gaeilge 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2 +353 (0)1 4753857 / eolas@antoireachtas.ie / www.antoireachtas.ie
4.3. tuairisc Ógras
Fís Ógras Go mbeadh an Ghaeilge mar theanga phobail ag daoine óga na hÉireann, agus go mbeadh an fhéinmhuinín agus an cumas acu a n-acmhainn a bhaint amach, agus a bheith lánpháirteach sa phobal trí mheán na Gaeilge. Obair na Bliana An Creat um Chaighdeáin Cháilíochta Náisiúnta (CCCN) Tá Coiste Stiúrtha Ógras ag ullmhú don Chreat um Chaighdeáin Cháilíochta Náisiúnta (CCCN) le beagnach bliain anuas. Is próiseas trí bliana atá i gceist agus mar chuid dó, beidh measúnú seachtrach á dhéanamh ag Oifigeach Chaighdeán CCCN i mbliain a haon agus arís i mbliain a trí, agus beidh féinmheasúnú á dhéanamh i mbliain a dó. ‘Sí an aidhm atá leis an CCCN ná a chinntiú go soláthraíonn eagraíochtaí obair óige seirbhísí ar ardchaighdeán do dhaoine óga. Tugann an Creat deis do na heagraíochtaí a gcleachtas a chur i bhfocail trí mhodh chumarsáide comhchoiteann a fhorbairt laistigh de chreat struchtúrtha. Leagtar
béim
ar
cheithre
thoise
Ógras 2014
thábhachtach d’obair óige mar seo a leanas: • Go mbíonn sí pleanáilte; • Go mbíonn sí oideachasúil; • Gur ar obair dheonach atá sí bunaithe; agus • Gur seirbhísí nó eagraíochtaí deonacha óige a sholáthraíonn í. Obair Fhorbartha Tá Oifigeach Forbartha Ealaíne fostaithe ag Ógras anois ar chonradh sé mhí chun na healaíona a fhorbairt laistigh de na clubanna. Mar chuid den obair atá ar siúl beidh pacáiste eolais a chur ar fáil do na ceannairí chomh maith le ceardlanna a chur ar fáil sna clubanna ar fad. Freisin beidh tacaíocht agus comhairle ar fáil do cheannairí maidir le drámaíocht a chur le chéile, conas ceardlann a stiúradh,
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
45 19
Conradh na Gaeilge
samplaí de chluichí forbartha gur féidir a chur ar siúl d’aois-ghrúpaí éagsúla agus go leor eile. Beidh an pacáiste ar fáil ar shuíomh Ógras go luath.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Chomh maith leis sin tá obair ar siúl ar shuíomh idirlín nua d’Ógras agus tá Lámhleabhar cuimsitheach á chur le chéile do na clubanna freisin.
bhuíoch do na dreamanna ar fad a chuireann maoiniú ar fáil d’obair na heagraíochta. Tá buíochas freisin ag dul d’fhoireann Ógras a oibríonn go díograiseach i rith na bliana, agus ba mhaith liom mo bhuíochas a ghabháil le foireann Chonradh na Gaeilge i mBaile Átha Cliath agus i nGaillimh as ucht a gcuid cabhrach agus a gcuid tacaíochta i gcónaí.
Buíochas Tá buíochas ag dul do Chathaoirleach agus do Choiste Stiúrtha Ógras a chabhraíonn an t-eagras a stiúradh agus a fhorbairt san am deacair seo. Freisin tá buíochas ag dul do cheannairí Ógras atá ag obair do dian dícheallach ar fud na tíre. Táimid fíor-
Maedhbh Ní Dhónaill Riarthóir Ógras 6 Sráid Fhearchair Baile Átha Cliath 2 +353 (0) 1 4751487 / eolas@ogras.ie / www.ogras.ie
4.4. tuairisc AN COIMISIÚN LE RINCÍ GAELACHA
Tá dul chun cinn iontach soiléir i measc bhaill an Choimisiúin ó thaobh úsáid na Gaeilge. Déanann baill an CLRG achan iarracht tuilleadh Gaeilge a úsáid ag gach cruinniú agus comórtas, go háirithe ag na Oireachtais mar Oireachtas na hÉireann agus Oireachtas na Cruinne. Oireachtas Rince na hÉireann
Is eagraíocht idirnáisiúnta é an CLRG le baill ó gach cúinne den domhan agus iad uilig ag freastal ar chiorcal comhrá nuair a bhuaileann siad le chéile. Tá an córas seo ag leathnú amach de réir a chéile; mar shampla, tá na baill den Choimisiúin atá ag freastal ar ár gciorcail chomhrá agus ar na ceachtanna Gaeilge seo ag scaipeadh an eolais atá acu ina ranganna féin, go háirithe sna Stáit Aontaithe, sa Rúis agus ar an MórRoinn. 46
Mar eagraíocht, táimid ag obair go crua chun an Ghaeilge a úsáid go minic, go háirithe in imeachtaí poiblí faoi choimirce an CLRG. Bheartaigh An Coiste Gaeilge den Choimisiún airgead a chur ar fáil le haghaidh scoláireachtaí chun na Gaeltachta do dhaoine óga arís i mbliana. Anuraidh chuir an coiste €2,000 ar fáil agus tá sé ar intinn orthu níos mó ar chur ar fáil i mbliana.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Chomh maith leis sin, táimid ag obair ar chlib nó tab Gaeilge do shuíomh gréasáin CLRG. Ó ghluais de théarmaí damhsa go hábhar staidéir faoi choinne na scrúduithe, tá CLRG tiomanta don Ghaeilge a chur chun cinn ó thaobh an damhsa de i measc daoine óga, múinteoirí agus na heagraíochta uilig. Socraíodh arís i mbliana go mbeadh comórtais ar leith i labhairt na Gaeilge ar siúl i gcomhar le Craobhacha Náisiúnta na hÉireann de na Rincí Gaelacha, i mí na Bealtaine. Bhí éileamh iontach ar na comórtais seo anuraidh agus táimid ag súil go mbeidh an tsuim chéanna, agus níos mó iomaitheoirí, sna comórtais i mbliana toisc go raibh sé chomh rathúil anuraidh. Mar is eol daoibh, tá sé riachtanach d’iarrthóirí atá ina gcónaí in Éireann agus atá ag déanamh scrúduithe TCRG agus ADCRG, scrúdú béil Gaeilge a dhéanamh mar chuid den scrúdú. Tá sé i gceist ag an gCoimisiún an Ghaeilge a thabhairt isteach sna
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
scrúduithe gráid chomh maith. Is uaillmhian mhór í seo atá á forbairt faoi láthair. Tá an Coimisiún ag leathnú amach i gcónaí, le breis agus 2,000 múinteoir i 29 dtír ar fud an domhain. I mbliana beidh Oireachtas na Cruinne á reáchtáil i Londain agus amhlaidh anuraidh, mar a bhí i mBoston, táimid ag tnúth le Gaeilge a chloisteáil ó na hardáin agus sna hallaí sa chomhluadar idir mhaoir stáitse, lucht éisteachta agus mhuintir an Choimisiúin i gcoitinne. Is cúis bhróid dúinn an Ghaeilge a chloisteáil thar lear nuair atá ár n-Oireachtais ar siúl as baile. Dearbhla Ní Lionnáin Oifigeach Poiblíochta An Coimisiún Le Rincí Gaelacha 510 Foirgneamh Chéipil Mainistir Mhuire Baile Átha Cliath 7 +353 1 814 6298 / info@clrg.ie
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
47 19
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
5. tuairisc clódhanna teo.
Is iad na príomhghníomhaíochtaí atá idir lámha ag Clódhanna Teo. ná: • Feasta a fhoilsiú • An Siopa Leabhar a reáchtáil Feasta Foilsítear Feasta go míosúil agus taobh amuigh den ghnáthdhíolaíocht trí shiopaí agus trí shíntiúsóirí, cuirtear cóip chuig gach rúnaí craoibhe den Chonradh. Tá deontas ó Fhoras na Gaeilge á fháil mar chuid de dheontas Fhoras na Gaeilge do Chonradh na Gaeilge, chun mórchuid na gcostas ar an iris a ghlanadh. Is é Pádraig Mac Fhearghusa an tEagarthóir agus tá sé ag cur feabhais leanúnaigh ar leagan amach agus ar úsáid dathanna san iris. An Siopa Leabhar Is gnó tábhachtach é seo atá ag freastal ar phobal na Gaeilge agus ar fhoilsitheoirí Gaeilge araon, chomh maith le gnáthphobal na hÉireann. Tá an tseirbhís á rith ar acmhainní foirne agus airgid atá teoranta go leor; d’ainneoin sin, tá sé oscailte 6 lá sa tseachtain agus déantar gnó tríd an bpost a riaradh, taispeántais leabhar a eagrú do roinnt bheag mhór-imeachtaí lucht na Gaeilge timpeall na tíre, agus ní mór don fhoireann a bheith sár-eolach don phobal a thagann ag triail ar An Siopa i dtaobh a bhfuil ar fáil, as cló, agus eile. Tá An Siopa Leabhar ina dháileoir do leabhair An Gúm agus is cabhair mhór é sin don ghnó. Tá méadú leanúnach ag teacht ar an gcéatadán den ghnó a dhéantar tríd an bpost agus go leictreonach. Ina ainneoin sin, is léir dúinn go bhfuil áit ag teastáil i gcónaí chun stoc a chur ar taispeáint, ligean do dhaoine féachaint ar leabhair nua agus chun a rogha féin a dhéanamh as raon d’ábhar clóite. Tá an éagsúlacht sin ar fad ag teastáil ó phobal ceannach leabhar.
Seisiún Sa Siopa
Tá An Siopa Leabhar anois ag feidhmiú ar-líne ar www.cnag.ie/siopa. Tá ag éirí go maith leis an suíomh faoi láthair. Bíonn seoltaí leabhair rialta ar siúl anois sa Siopa, chomh maith le himeachtaí eile ar nós Comhrá le… agus Seisiún sa Siopa. Cuireann na himeachtaí seo go mór le gnó an tSiopa agus tá sé soiléir ó na figiúirí ag deireadh na laethanta sin gur fiú na himeachtaí seo a reáchtáil. Cé go bhfuil sé mar sprioc ag bainistíocht an tSiopa go reáchtálfar An Siopa Leabhar ar na gnáthchaighdeáin thráchtála, níl an gnó sin sách mór chun go ndíolfadh sé as na costais ar fad. Ní bheadh an tseirbhís ann gan an chabhair a fhaightear ó Fhoras na Gaeilge i leith roinnt den chostas tuarastail. Táimid buíoch as an gcabhair sin. Ar aon dul leis an titim ghinearálta ghnó sa tír faoi láthair, tá ioncam an tSiopa beagnach cothrom le caiteachas an tSiopa. Buíochas Is iad Cillian de Búrca agus Peadar de Blúit na cúntóirí atá ins An Siopa Leabhar. Tá mé an-bhuíoch dóibh as a n-obair ar fad sa réimse gnó tábhachtach seo, gnó atá lárnach do chothú phobal na Gaeilge. Tá An Siopa Leabhar buíoch don bhord bainistíochta as an obair ar fad atá déanta acu le bliain anuas. Daragh Ó Tuama, Bainisteoir +353 (0)1 4783814 siopa@cnag.ie / www.cnag.ie/siopa
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
49 19
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
6. TuairiscÍ Ó na Tograí 6.1. Tuairisc An Clár as Gaeilge
Is í príomhaidhm An Clár As Gaeilge ná labhairt na Gaeilge a neartú sa chontae agus seirbhísí teanga cuí a fhorbairt chun freastal ar riachtanais phobal na Gaeilge. Is togra páirtnéireachta pobail é An Clár as Gaeilge Teoranta atá á eagrú ag Conradh na Gaeilge, Inis agus maoinithe ag Foras na Gaeilge. Tá an togra bunaithe le 10 mbliana anuas agus feidhmíonn sé as oifig bhuan in Inis le hOifigeach Forbartha agus Cúntóir Oifige fostaithe le Clár Gníomhaíochta a chur i bhfeidhm. Spriocanna Straitéiseacha 1. Stádas na Gaeilge sa chontae a neartú 2. Pobal na Gaeilge a spreagadh 3. Infheictheacht na Gaeilge a láidriú 4. Comhpháirtnéireacht le heagrais eile sa cheantar 5. Tacú le turasóireacht chultúrtha Chun na spriocanna seo a bhaint amach, seo cuid de na himeachtaí a cuireadh i gcrích i gCo. an Chláir i 2013: Imeachtaí Cultúrtha • Féile Scoildrámaíochta ar a bhfreastalaíonn bunscoileanna agus iarbhunscoileanna an chontae • Ba í Féile na hInse an fhéile teanga is mó sa cheantar i mbliana agus 31 mbliana a bunaithe á gceiliúradh againn i 2014. Ghlac breis agus 2,000 duine óga páirt i mbreis agus 100 imeacht trí mheán na Gaeilge • Eagraíodh a lán imeachtaí i gcomhar le Comhairle Contae an Chláir, Comhaltas Ceoltóirí Éireann agus eagrais phobail eile mar chuid de Sheachtain na Gaeilge 2014 ar fud an chontae
Inis dom
•
•
Chuir An Clár As Gaeilge ranganna Gaeilge ar thrí leibhéal ar fáil mar chuid de Scoil Samhraidh Idirnáisiúnta Willie Clancy i mbliana freisin Cúl-Chaint atá mar theideal ar an gclár seanchais agus nuachta ar Clare FM le gach Satharn ar 9.00rn. Tuilleadh eolais: donal@clare.fm
Oideachas Sa bhreis ar na ranganna Gaeilge ag Scoil Samhraidh Willie Clancy, eagraíodh ranganna Gaeilge ag trí leibhéal (bunleibhéal, meánleibhéal agus cainteoirí) i gCois na hAbhna i Lárionad Réigiúnda Chomhaltas Ceoltóirí Éireann tríd an mbliain. D’fhreastail suas le 140 duine orthu agus mar thoradh ar an mór-éileamh a bhí ar na ranganna i mbliana, tá ceithre leibhéal á mbeartú don bhliain amach romhainn. Imeachtaí Óige • Is campa samhraidh do pháistí bunscoile ó rang 3 – 6 bunaithe ar ghníomhaíochtaí trí mheán na Gaeilge é Scléip an tSamhraidh agus freastalaíonn suas le 120 páiste air gach bliain • Reáchtáladh Comórtas Óráidíocht Phoiblí Iarbhunscoile do scoileanna an chontae, eagraithe i gcomhar le Comhairle Baile na hInse le duaiseanna de pháirt-scoláireachtaí Gaeltachta
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
51 19
Conradh na Gaeilge
Comhoibriú leis an bPobal • Eagraítear Aonach na Leabhar agus na gCártaí gach bliain mar chuid d’fheachtas díolacháin leabhar Gaeilge agus cártaí tráth na Nollag • RinneAn ClárAs Gaeilge ionadaíocht ar Choiste Logainmneacha an Chláir, coiste comhairliúcháin do Chomhairle Contae an Chláir, leis an nGaeilge a chur chun cinn in ainmniú eastáit tithíochta, bóithre agus ceantair sa chontae • Bhuaigh Andrew Newland, ealaíontóir, Gradam Gaeilge an Chláir de chuid An Clár As Gaeilge, gradam bliantúil atá dírithe ar an earnáil tráchtála agus a bhronntar ar an gcomhlacht a dhéanann an obair is mó leis an nGaeilge a chur chun cinn ina réimse oibre. Mar thoradh air seo, beidh níos mó Gaeilge le feiceáil agus le cloisteáil i gcroílár na hInse agus ar fud an chontae • Ar an ngearrliosta inár n-earnáil i gComórtas Ghlór na nGael 2013 • Rinneadh forbairt ar an mórthionscnamh Inis Dom, togra chun siopadóireacht i nGaeilge a
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
chur chun cinn in Inis, le himeachtaí éagsúla i rith 2013. Dá bharr, tá an Ghaeilge le feiceáil agus le cloisteáil in a lán gnólachtaí sa bhaile i láthair na huaire agus táimid ag súil le níos mó a thabhairt linn ón earnáil thrádála. Tá ár gCiorcal Cainte faoi bhranda Inis Dom agus tá méadú ar na daoine a ghlacann páirt ann. • Ceiliúradh do Bhliain na Gaeilge 29/11/2013 - 1/12/2013 o Conradh na Gaeilge, Inis 1900 - 2014 o Seoladh leabhrán an Cheiliúrtha o Taispeántas an Chéid o Ceolchoirm Cheiliúradh Bhliain na Gaeilge i gCois na hAbhna o Aifreann Cheiliúradh na Gaeilge in Ard Eaglais na hInse o NochtadhLeachtCuimhneacháin ag Sean-scoil Náisiúnta na hInse le Donnchadha Ó hAodha, Uachtarán Chonradh na Gaeilge Breandán Mac Fhionnghaile Oifigeach Forbartha An Clár As Gaeilge 5 Ardán Naomh Antaine, Inis, Co an Chláir +353 (0)65 6864474 / clarasgaeilge@eircom.net
6.2. tuairisc GAEL-FHORBAIRT NA GAILLIMHE
Is áis phobail í oifig Chonradh na Gaeilge in Áras na nGael, Gaillimh, ina gcuirtear seirbhísí agus eolas faoin nGaeilge ar fáil don phobal go forleathan. Bíonn ranganna Gaeilge, ranganna ceoil traidisiúnta, damhsa, drámaíocht, ceardlanna agus go leor imeachtaí eile ar bun againn i rith na bliana. An phríomhaidhm atá againn ná an cultúr agus an teanga a chur chun cinn i gcathair agus i gcontae na Gaillimhe. Comhordú ar Sheachtain na Gaeilge ‘14 Tá Clár Sheachtain na Gaeilge 2014 lán go béal le himeachtaí éagsúla i mbliana. 52
Campaí Samhraidh 2013
Idir cheardlanna, airneán, shiúlóidí, sheó tallainne agus a leithéid, tá imeacht ar siúl do gach aoisghrúpa. Tá neart ceoil de gach saghas le cloisteáil ar fud an chontae, agus siamsaíocht leanúnach ar fáil i gClub Áras na nGael le linn an cheiliúrtha. Comhordú ar Ranganna Gaeilge Eagraíodh idir ranganna
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
agus
Conradh na Gaeilge
dhianchúrsaí Gaeilge in Áras na nGael i gcaitheamh na bliana. Tá éileamh ar na ranganna go dtí seo agus formhór na rannpháirtithe ag clárú do na ranganna tríd an suíomh idirlín ag www.cnag.ie. Bíonn na cúrsaí seo a leanas á reáchtáil againn tríd an bhliain: • Ranganna Gaeilge ó Thosaitheoirí go Meánleibhéal • Cúrsa ullmhúcháin do Scrúdú Béal na hArdteiste • Dianchúrsa an tSamhraidh • Dianchúrsa Ullmhúcháin Gaeilge d’Agallamh na gCúrsaí Oiliúna sa Bhunmhúinteoireacht • Ranganna Damhsa Campaí Samhraidh D’éirigh thar barr leis na Campaí Samhraidh Gaeilge arís an bhliain seo caite. Tá móréileamh ar na campaí i gcónaí mar cuireann siad siamsaíocht agus oideachas ar fáil trí mheán na Gaeilge. Tá siad dírithe ar pháistí idir 7 agus 14 bliana d aois agus úsáidtear ceol, drámaíocht agus ealaíon araon le ranganna Gaeilge le cabhrú chun an Ghaeilge atá ag na páistí a chur chun cinn. Bhí na campaí ar siúl i 9 n-ionad éagsúla timpeall chontae na Gaillimhe i 2013, campa nua i Mionlach san áireamh. D’fhreastail slua mór ar na campaí uile agus tá súil againn campaí nua a fhorbairt sna blianta romhainn. Tá muid ag comhoibriú le Scoil Phobail Phort Omna faoi láthair chun coláiste 6.3. Tuairisc Gaeilge locha riach
Is é Má Tá Gaeilge Agat, Labhair Í manna bhord stiúrtha Ghaeilge Locha Riach. Feidhmíonn an eagraíocht i limistéar fairsing go leor mórthimpeall ar Bhaile Locha Riach, baile a bhfuil marglann bheostoic ann agus atá i gcroílár ceantar tuaithe - chomh fada soir le Béal Átha na
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
samhraidh do dhaltaí dara leibhéal a chur ar fáil sa cheantar i mbliana. Club Áras na nGael Tá Club Áras na nGael á reáchtáil againn mar lárionad siamsaíochta i gcathair na Gaillimhe, ag cur réimse leathan imeachtaí ar fáil trí Ghaeilge. Bíonn idir Ranganna Damhsa ar an Sean Nós, Oíche na bhFoghlaimeoirí, Oíche na Mac Léinn, Oíche Bhriotanach, Cheol traidisiúnta agus imeachtaí sóisialta éagsúla ar siúl sa Chlub gach seachtain. Cothú Comhoibrithe le hImeachtaí Gaeilge Bíonn teagmháil rialta againn le grúpaí agus le heagraíochtaí Gaeilge timpeall chathair agus chontae na Gaillimhe. Bíonn muid ag comhoibriú le grúpaí chun an Ghaeilge a chur chun cinn ar aon bhealach gur féidir linn. Tá caidreamh leanúnach againn leis na meáin agus bíonn clár Gaeilge Do Ghuth le cloisteáil ar Galway Bay FM gach Máirt, chomh maith le colún seachtainiúil Lár Sráide sa Galway Advertiser. Tá súil againn tógáil ar an méid oibre atá déanta ón Ard-Fheis seo agus tuilleadh forbartha a dhéanamh i rith na bliana amach romhainn. Baba Ní Fhlatharta, Stiúrthóir Togra Ghael-Fhorbairt na Gaillimhe Áras na nGael, 45 Sráid Doiminic, Gaillimh +353 (0)91 567824 / conradh@bradan.iol.ie www.arasnangael.ie Slua; chomh fada ó dheas le Port Omna, Gráig na Muillte Iarainn, Sléibhte Eachtaí, Port Omna, Gort Inse Guaire; chomh fada siar le hÓrán Mór; agus chomh fada ó thuaidh le Baile Átha an Rí. Tá an eagraíocht i gcónaí ag comhoibriú le grúpaí éagsúla taobh istigh agus taobh amuigh den limistéar seo, le gach uile aoisghrúpa agus le gach cineál duine, le grúpaí pobail agus gnó, leis na húdaráis áitiúla agus stáit.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
53 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Tá ionad buail isteach, oifig riaracháin, siopa beag, leabharlann agus seomraí cruinnithe agus ócáide ag Gaeilge Locha Riach. Cuirtear réimse seirbhísí ar fáil do mhuintir Oirthear na Gaillimhe ón ionad seo. Dírítear cuid mhaith ar ghrúpaí pobail, ar eagraíochtaí gnó agus ar na húdaráis áitiúla chun gnéithe Gaelacha a neartú ina gcuid imeachtaí, agus comhoibriú cultúrtha i leith na Gaeilge a chinntiú a mhéid agus is féidir. Tá baill an bhoird stiúrtha páirteach i ngrúpaí ar leith sa cheantar, rud a fhágann go bhfuil éisteacht á fáil de réir a chéile ó áiteanna éagsúla agus ó na húdaráis áitiúla go háirithe. Déantar iarracht fosta gearáin oifigiúla a dhéanamh maidir le héagothromaíocht ar bith a mhothaítear i dtaca le comhfhreagras /teagmháil i nGaeilge leis na húdaráis áitiúla. Tá obair ar leith déanta chun sóisialú trí Ghaeilge a chothú i measc an aosa óig, idir thacaíocht do chlubanna óige, scoláireachtaí chun na Gaeltachta a bhronnadh ar thréimhse oibre agus dúshláin léitheoireachta a chruthú. D’éirigh thar cionn le tionscadail amhail Ceolchoirm na nÓg, taispeántas ceoil, amhránaíochta agus drámaíochta le linn na Féile Raifteirí mar aon leis an tionscadal Abair Amhrán, cóir ollmhór déanta de 213 leanaí as naoi mbunscoil ag rá amhráin Ghaeilge i mbéal an phobail le tionlacan ceolfhoirne. Eagraíodh ceardlann fhichille agus tá club fichille curtha ar bun dá bharr. Sprioc ar leith atá ann taithí a thabhairt do leanaí ar an teanga lasmuigh de Sheachtain na Gaeilge agus chun deis a thabhairt dóibh taitneamh a bhaint as an Ghaeilge i gcoitinne. Amach romhainn tá Féile Raifteirí 2014, féile speisialta lena cuirtear béim ar amhráin, ar litríocht, ar drámaíocht, ar fhilíocht agus ar cheol traidisiúnta. Tá Gaeilge Locha Riach 54
Campaí Samhraidh 2013
páirteach i bhféilte i gcomhar le grúpaí eile, Scoil Cheoil an tSamhraidh mar shampla agus Slógadh Eachtaí, ócáid ag a ndéantar gach gné d’oidhreacht agus de stair phobal tuaithe a cheiliúradh in áit úr gach bliain. Bíonn gné dhátheangach ag baint leis seo le roinnt blianta anuas. Eagrófar imeachtaí a oireann d’ócáidí náisiúnta agus idirnáisiúnta arís i mbliana: Lá Idirnáisiúnta na Leabhar, Lá Idirnáisiúnta na mBan, Lá Fhéile Pádraig agus an tSeachtain Oidhreachta ina measc. Beifear páirteach i Lá Díospóireachta na nGael-bhunscoileanna agus eagrófar campa samhraidh do leanaí bunscoile ar feadh coicíse. Tá obair mhór á déanamh i gcomhar le teaghlaigh sa cheantar ina bhfuil tuismitheoir amháin ar a laghad ag labhairt Gaeilge sa bhaile. Níl ansin ach blaiseadh den mhéid atá ar siúl sa cheantar, agus dar ndóigh, bíonn ciorcail chomhrá agus neart eile ar siúl ar bhonn rialta. Ruth Ní Shiadhail Oifigeach Forbartha Ghaeilge Locha Riach 3 Seanbhóthar na Gaillimhe Baile Locha Riach Co. na Gaillimhe +353 (0)91 870718 / www.lochariach.com
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
6.4. Tuairisc scéim an aonaigh Tá Gaeilge ag 47% de mhuintir Thiobraid Árann Thuaidh, dar le Daonáireamh 2011. Tá sé mar aidhm ag Conradh na Gaeilge, An tAonach, cúrsaí na Gaeilge a fhorbairt agus a láidriú. Tá Conradh na Gaeilge le feiceáil go soiléir ar theach breá ársa dar ainm Dún Mhuire ag 50 Sráid an Phiarsaigh i lár an Aonaigh, agus é ag fógairt don saol go bhfuil gnó na Gaeilge ag leanúint ar aghaidh ag eagraíocht dheonach le tacaíocht ón bpobal. Tá oifig, seomra cruinnithe, seomraí ranga, amharclann bheag agus siopa sa teach. Ba é 2013 an tríú bliain den Scéim Phobail Gaeilge a bheith ina tacaíocht láidir don obair a bhí idir lámha. Chun deis a thabhairt don phobal Gaeilge a chloisteáil, a fhoghlaim, agus a labhairt, eagraíodh: • Ranganna do dhaoine fásta • Ciorcal comhrá míosúil sa leabharlann • Oícheanta Gaeilge i dtábhairne Uí Shúilleabháin • Oícheanta ceoil, damhsa agus amhránaíochta le haíonna Gaeltachta Oíche fhilíochta agus cheoil le Nuala Ní Dhomhnaill agus Lisa Ní Choisdealbha • Taispeántas na Gaeilge ag Fleadh Cheoil Thiobraid Árann i gcomhar le Comhaltas Ceoltóirí Éireann • Taispeántas ag lá oscailte Ghaelscoil Aonach Urmhumhan • Seoltaí leabhar
Cóisir na Nollag 2013
Maidir leis na meáin chumarsáide, spreagtar lucht gnó le Gaeilge a úsáid agus léiríodh cuid den obair sin ar TG4 tar éis na Nuachta Dé Domhnaigh, 19 Eanáir 2014. Bíonn alt as Gaeilge dar teideal Seo an Scéal ar fáil sa nuachtán áitiúil The Nenagh Guardian go míosúil agus bíonn grianghrafanna ann go minic freisin. Seo a leanas an obair óige a rinneamar: • Naíonra Ríocht na nÓg ag Cúl an Tí a reáchtáil go laethúil • Ranganna do dhéagóirí • Club na nÓg seachtainiúil • Campa Spraoi do pháistí 3/6 bliana d’aois ar feadh seachtaine i mí Iúil • Cúrsa samhraidh do pháistí bunscoile • Coláiste samhraidh do dhéagóirí • Ceardlann do dhaoine óga ag Spleodar • Féile an Aonaigh/Seachtain na Gaeilge leis an iliomad comórtas don óige • Féile an Fhómhair le comórtais cosúil le Tráth na gCeist, díospóireachtaí, óráidíocht do dhéagóirí
Bhíomar ag comhoibriú leis an Oifigeach Ealaíne sa Chomhairle Chontae chun imeachtaí ar leith a eagrú i gcaitheamh na bliana freisin, ina measc: • Léiriú na Gaeilge ag seoladh Ealaíontóir sna Scoileanna ar 5 Márta ‘13 • Oíche Chultúir aar 20/09/2013 • Binncheol an Aonaigh / Love Live Music ar 21 Meitheamh 2013
Bhíomar páirteach sa togra Comhrá 24/7 do Bhliain na Gaeilge 2013 ag comhoibriú i gcomhar le Gaelscoil Aonach Urmhumhan. Bhí éileamh maith ar na ranganna agus ar na himeachtaí go léir chun an Ghaeilge a bhuanú agus a labhairt mar theanga lárnach sa phobal, agus tá Scéim Phobail Gaeilge arís ag Conradh na Gaeilge, An tAonach chun leanúint leis an obair do 2014.
Bhí freastal maith ar an bhféile Dúchas Éigse do Thiobraid Árann ar a raibh muid ag comhoibriú uirthi le Coiste Contae Thiobraid Árann de Chonradh na Gaeilge freisin, agus léirigh Aisteoirí an Aonaigh an dráma Cailín Ní Uallacháin san Aonach agus i Luimneach.
Kim Ní Mhaolchatha Oifigeach Forbartha Gaeilge Scéim an Aonaigh, Dún Mhuire, An tAonach Co. Thiobraid Árann. +353 (0)67 41570 cnagantaonach@gmail.com / www.cnagantaonach.ie
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
55 19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
6.5. tuairisc TOGRA MHAIGH EO
Bhí bliain iontach againn in 2013, agus bliain an-ghnóthach ar fad a bhí ann. Chuir muid tús leis an mbliain le sraith Ranganna Gaeilge i gCaisleán an Bharraigh, agus chuir muid ranganna ar siúl, i mBéal an Átha, Cathair na Mart, Caisleán an Bharraigh agus Clár Clainne Mhuiris san fhómhar. Bhí freastal anmhaith orthu. Bhí Seoladh Sheachtain na Gaeilge ar siúl againn in Óstán an Welcome Inn i gCaisleán an Bharraigh ar 28 Feabhra 2013. Is é Mattie Joe Shéamais a rinne an seoladh dúinn agus bhí oíche den scoth ann. Bhí suas le 90 imeacht éagsúla luaite ar an gclár agus d’éirigh thar barr le Seachtain na Gaeilge i Maigh Eo. Leagamar béim ar bhunú Clubanna Scoile i mbunscoileanna éagsúla ar fud an chontae arís i mbliana. Cuireadh 9 gClub Scoile ar bun agus d’éirigh go maith leo de réir na dtuairiscí. Ní dhearna muid dearmad ach an oiread ar an bhFéile Scoildramaíochta. D’eagraigh muid Féile Chontae Mhaigh Eo i gCaisleán an Bharraigh. Ghlac 5 scoil páirt inti agus chuaigh cúpla drama ar aghaidh go dtí an Fhéile Chúige. Lean muid ar aghaidh leis an iarracht chun an Ghaeilge a láidriú sna scoileanna trí champa samhraidh a chur ar siúl i gCaisleán an Bharraigh. Bhain an Togra triail as seimineár Gaeilge a chur ar siúl faoi chúrsaí na Gaeilge den chéad uair i mbliana. An teideal a bhí air ná An Ghaeilge sa Todhchaí 56
Muintir Ghaeltacht Cheanada in éineacht le Coiste Acla agus Thérése Ruane as Togra Mhaigh Eo
i gContae Mhaigh Eo. Labhair Donncha Ó hAodha; Gearóid Denvir; Gearóid Trimble; Oonagh Ní Chéilleacháir, Oifigeach Gaeilge an chontae; agus Róisín Nic Dhonnacha. D’fhreastail breis agus 50 duine ar an ócáid. Ba é buaicphointe obair Thogra Mhaigh Eo ná an comhoibriú a rinne muid le Gnó Mhaigh Eo agus le Comhaltas Ceoltóirí Éireann chun muintir Cheanada a thabhairt chuig Tóstal Éireann i gCo. Mhaigh Eo. Cuireadh clár iontach d’imeachtaí ar fáil. Bhuail siad le muintir na Gaeltachta ar fud Mhaigh Eo agus ansin chríochnaigh an turas go Maigh Eo le hoíche mhór cheoil agus chainte i gCaisleán an Bharraigh. Fuair muid anphoiblíocht agus chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar mhuintir na Gaeltachta agus ar mhuintir Cheanada. Tá sé i gceist againn an caidreamh a láidriú idir Gaeltacht mhuintir Cheanada agus lucht Gaeilge Mhaigh Eo. Chuir muid críoch le Bliain na Gaeilge le ceiliúradh i 4 mhórbhaile an chontae - Béal an Átha, Clár Clainne Mhuiris, Caisleán an Bharraigh agus Cathair na Mart. Chuir muid Comórtas Cártaí Nollag Gaeilge ar siúl do dhaltaí bunscoile ar fud an chontae. Lean
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
muid ar aghaidh leis an ngréasán Is Leor Beirt agus le cúpla Ciorcal Cainte agus chabhraigh muid le féilte áitiúla an chontae cosúil le Croí Chaisleán an Bharraigh agus Féile an Bhradáin i mBéal an Átha. Tá sé de pholasaí againn sa Togra comhoibriú le heagraíochtaí eile atá ag plé le cúrsaí Gaeilge I gCo. Mhaigh Eo, mar shampla Gnó Mhaigh Eo agus Comhaltas Ceoltóirí Éireann. Mar chuid den chomhoibriú sin, tá muid ag tacú go láidir le Fleadh Chonnacht a bheidh á reáchtáil i gCaisleán an Bharraigh i mí Iúil 2014. Bhí oifig an Togra an-ghnóthach ó thaobh teagmháil leis an bpobal de. Cuireann muid seirbhís mhaith ar
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
fáil do dhaoine atá ag lorg eolais faoi chúrsaí Gaeilge. Is í Brídín Ní Cheallaigh Oifigeach Feidhmiúcháin an Togra agus tá Oifig an Togra lonnaithe ar Shráid Ellison i gCaisleán an Bharraigh. Níl aon dabht faoi ach gur mhór an chuidiú an Togra do chur chun cinn na Gaeilge i gCo. Mhaigh Eo. Brídín Ní Cheallaigh, Togra Mhaigh Eo, Conradh na Gaeilge, Sráid Ellison, Caisleán an Bharraigh, Co. Mhaigh Eo. +353 (0)94 9022444 / eolas@conradhmhaigheo.ie
F OCLÓIR
NA
N UA -G HAEILGE
Corpas na Gaeilge
1882–1926 agus
Cartlann de Théacsanna Cráifeacha
1600–1882 ar líne anois:
www.fng.ie Acadamh Ríoga na hÉireann, 19 Sráid Dásain, Baile Átha Cliath 2 Teil: +353-1-6090624 • Rphost: fng@ria.ie
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
7. Ainmniúcháin do na Toghcháin IARRTHÓIR Don UACHTARÁNACHT 1. Ó Cearbhaill, Cóilín Is Tánaiste reatha an Chonartha é Cóilín agus é ina bhall den Choiste Gnó, den Bhuanchoiste agus de Choiste Náisiúnta an Oireachtais. Cathaoirleach ar Chlub Chonradh na Gaeilge agus bainisteoir ar fhoireann peile Na Gaeil Óga CLG, an t-aon club lánGhaeilge taobh amuigh den Ghaeltacht oifigiúil. Stiúrthóir ar Rith Teoranta agus ar Ghlór na nGael Teoranta. IARRTHÓIRí Don CHOISTE GNÓ Ó NA CRAOBHACHA (Dáréag le toghadh) 1. de Blúit, Peadar Is scoláire MA in Ollscoil na hÉireann, Gaillimh é Peadar, áit a bhfuil sé gníomhach leis an gCumann Craic, Comhaltas na Mac Léinn. Ball reatha den Choiste Gnó, lárchoiste Rith, choiste an Oireachtais, leasChathaoirleach i gClub Chonradh na Gaeilge, agus stiúrthóir Sheachtain na Gaeilge é. Tá sé ag obair ins An Siopa Leabhar. Tá sé ina bhall den Choiste Gnó ó 2010. 2. Mac Fhearghusa, Pádraig Iar-uachtarán ar Chonradh na Gaeilge agus ar Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge. Cathaoirleach Chraobh Thrá Lí. Bunaitheoir Ghaelscoil Mhic Easmainn, Trá Lí. Eagarthóir ar Feasta. D’eagraigh bunú Ghaelcholáiste Chiarraí, Trá Lí, ó 1981. Páirteach le coistí bunaithe Gaelscoileanna in Oileán Ciarraí, i gCill Airne agus i Lios Tuathail. 3. Mac Ruairí, Tomás Ball den Chonradh ó 1956; Uachtarán 1998-2003; Tánaiste 1994-1995; Coiste Gnó agus Buanchoiste ag tréimhsí éagsúla ó
58
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
1962; ball reatha de Chraobh Bhréanainn; Cathaoirleach an Oireachtais 1995-1996; Uachtarán Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge 2004-2010; iriseoir; craoltóir; stiúrthóir de Chomhlacht Cumarsáide Chreagáin Teoranta agus CCC.nuacht Teoranta. 4. Melvin, Paula Is imreoir agus ball gníomhach den Chumann CLG lán-Ghaeilge, Na Gaeil Óga, í Paula. Comhbhunaitheoir agus Oifigeach Caidrimh Phoiblí ar an ngrúpa úr nua, Muintir na Gaeilge Ongar, ina ceantar féin. Iar-Oifigeach na Gaeilge ar Aontas na Mac Léinn i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. Athbhunaitheoir agus iar-Chathaoirleach ar Chumann Gaelach an Choláiste sin freisin. Ba Chomhordaitheoir Tionscadal í ar an bhféile Ghaeilge Borradh Buan. Is oibrí deonach í le Raidió na Life. Is ball í de Bhuanchoiste Chonradh na Gaeilge, de Choiste Stiúrtha Ógras, d’Oireachtas na Gaeilge agus de Chlub an Chonartha. 5. Mistéil, Rónán Is Bleá Cliathach 28 bliana d’aois é Rónán agus é tar éis filleadh ar an bpríomhchathair tar éis ceithre bliana a chaitheamh ar chéim sa Chumarsáid i gConamara. Bíonn sé ag rith, ag obair sna meáin (raidió), ag staidéar (fós!) cúrsaí ríomhaireachta, agus ag iarraidh an Ghaeilge a chur chun cinn ar bhonn laethúil i ngach rannóg den saol. Dar leis féin, cuireann sé an “craic”, an “raic” agus an “te” i “gcraiceáilte” :) 6. Ní Chionnaith, Íte Is Iar-Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge í Íte (1985-1989) atá gníomhach in anchuid gnéithe d’obair an Chonartha ó 1968 i leith. Is í seo an 45ú Ard-Fheis as a chéile di. D’fhreastail sí ar gach Ard-Fheis ó 1970, gan ceann ar bith a chailliúint. Chaith Íte tréimhse mar Thánaiste, mar Chathaoirleach ar an Oireachtas, mar Eagarthóir ar Feasta agus chaith sí 7 lá
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
i bPríosún Mhuinseo i 1977 mar chuid d’fheachtas teilifíse an Chonartha, an chéad duine as 15 a cuireadh i bpríosún mar chuid d’fheachtas na gCeadúnas Teilifíse. Tá sí ar scor anois óna post mar Léachtóir Sinsearach le Gaeilge i Scoil na Meán, Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath ach tá sí beo beathach i gcónaí. Bíonn sí páirteach i gláracha éagsúla raidió agus teilifíse, ag plé cúrsaí Gaeilge, cúrsaí reatha agus cúrsaí polaitíochta
10. Ní Shúilleabháin, Aoife Is ó iarthar Chiarraí Aoife ó dhúchas. Tá sí ag obair ar bhonn deonach mar Oifigeach na Gaeilge le Comhaltas na Mac Léinn in OÉ Gaillimh i mbliana. Tá sí tar éis an bhliain a chaitheamh leis an gComhaltas ag eagrú feachtas leis an nGaeilge a chur chun cinn san Ollscoil. Tá an-suim aici san obair a bhíonn ar bun ag Conradh na Gaeilge agus ba bhreá léi féin a bheith ina ball de Choiste Gnó an Chonartha.
7. Ní Chóchlaigh, Celine Tá blianta fada caite ag Celine ar Choiste Gnó Chonradh na Gaeilge agus tá sí anghníomhach i gcúrsaí an Chonartha i dTiobraid Árann Theas. Is iar-mhúinteoir scoile í agus tá an-suim aici i gcúrsaí Gaeilge sa chóras oideachais.
11. Nic Ruairí, Tríona Ball de Chraobh Bhréanainn; múinteoir meánscoile Gaeilge, Béarla, Spáinnis; tuismitheoir le beirt mhac agus beirt iníonacha; oideachas trí Ghaeilge ag Scoil Neasáin agus Scoil Chaitríona; céimí de Choláiste na Tríonóide.
8. Ní Fhoghlú, Orlaith Is as An Cabhán ó dhúchas í Orlaith. Bhain sí céim amach sa Ghnó agus Eolaíocht Pholaitiúil i gColáiste na Tríonóide. Chaith sí bliain ag obair le hAontas na Mac Léinn mar Oifigeach Leasa. Tá dioplóma I gcaidrimh phoiblí aici chomh maith le margaíocht dhigiteach. D’oibrigh Orlaith le Headstrong, carthanacht meabharshláinte na hóige, mar Oifigeach Cumarsáide agus Tiomsaitheoir Airgid le trí bliana anuas. Tá Orlaith i mbun dioplóma iarchéime sa bhunmhúinteoireacht in Institiúid Oideachas Marino faoi láthair.
12. Ó Catháin, Leachlain Ball de Chraobh Thraolaigh Mhic Suibhne, Gleann Maghair, Corcaigh agus iarbhall den Bhuanchoiste. Ag saothrú ar son na Gaeilge i gcónaí. Aturnae a bhunaigh cumann do dhlíodóirí a bhí sásta cleachtadh trí Ghaeilge. Tá ailt agus léachtaí tugtha aige a bhaineann le hábhar thar na blianta. Údar ar an gcéad athbhreithniú ar chúrsaí dlí agus Gaeilge. Ball de Fhoras na Gaeilge 1999 - 2008. Tiomsaitheoir bhailiúchán focal agus teilgean chainte an dlí. Gníomhach i gcúrsaí drámaíochta ar feadh a shaoil.
9. Ní Laoire, Máire Tá Máire ina ball de Choiste Gnó an Chonartha le seacht mbliana anuas. Is iarmhúinteoir í agus tá an-spéis aici i gcúrsaí Gaeilge sa chóras oideachais, spéis a spreag í chun máistreacht a dhéanamh ar dhearcadh daltaí i leith na Gaeilge. Tá sí ina rúnaí ar Chomhar na Múinteoirí Gaeilge chomh maith. Tá sí bainteach le cur chun cinn na Gaeilge i gcathair Chorcaí.
13. Ó Coileáin, Cormac Taighdeoir fisice agus nano-teicneolaíochta i gColáiste na Tríonóide is ea an Dr Cormac Ó Coileáin. Is iar-bhall den Choiste Gnó agus is ball reatha de Chraobh Bhréanainn é. 14. Ó Coileáin, Diarmaid Is as Baile Átha Cliath do Dhiarmaid agus is ball de Chraobh Bhréanainn é. Is saineolaí é i gcúrsaí Teicneolaíocht Faisnéise. Tá ansuim aige sa Ghaeilge agus ba mhaith leis
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
59 19
Conradh na Gaeilge
an Ghaeilge a tharraingt níos faide isteach i ndomhan na teicneolaíochta. Bíonn sé ag obair in earnáil an oideachais agus na ríomhaireachta. 15. Ó Deá, Aodhán Oifigeach na Gaeilge le hAontas na Mac Léinn in Éirinn 2009 - 2011. As Baile Átha Cliath dó, tagann a shuim i gcúrsaí Gaeilge ó Choláiste na bhFiann agus ó Chumann Gaelach Choláiste Ollscoile Bhaile Átha Cliath a athbhunú. Bhí sé ina Oifigeach Gaeilge agus Uachtarán ar Aontas na Mac Léinn i gCOBÁC. Dlúthpháirt aige i Lá Mór na Gaeilge a eagrú i mí Feabhra 2014, áit ar tháinig 10,000 duine amach ar son na teanga. Ag obair mar Chomhordaitheoir na Mac Léinn le hAontas na Mac Léinn in Éirinn (AMLÉ), Comhar na Múinteoirí Gaeilge, Comhluadar, Conradh na Gaeilge, agus Glór na nGael faoi láthair. 16. Ó Murchadha, Seán Tá Seán ina chathaoirleach ar Chraobh Mhuineacháin de Chonradh na Gaeilge. Tá sé ar an choiste lárnach de Chomhaltas Uladh agus mar bhainisteoir ar an iris An tUltach. Ba é an t-eagraí contae i Muineachán ar son Rith 2012 agus beidh sé páirteach arís i Rith 2014. 17. Seoighe, Feidhlim Is céimí dlí é Feidhlim, agus is é LeasUachtarán Ghaeilge Aontas na Mac Léinn in Éirinn. ‘Sé urlabhraí ar chúrsaí na Gaeilge do 250,000 mac léinn tríú leibhéal sa tír. Suíonn sé ar Choiste Rith ‘14, agus ar Lár-Choiste Oireachtas na Gaeilge. Tá sé ina Chathaoirleach ar Choiste Chontae Bhaile Átha Cliath na Mac Léinn de Chonradh na Gaeilge, agus shocraigh sé aontú oifigiúil idir obair an Chonartha agus obair AMLÉ i mbliana, chun go mbeadh an dhá eagraíocht ag obair as lámha a chéile.
60
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
18. Uí Mhuirí, Jacqueline Tá Jacqueline ina ball de Chraobh na Gaillimhe agus tá sí ina ball reatha den Choiste Gnó agus de Choiste an Oireachtais freisin. Tá ranganna agus dianchúrsaí á múineadh aici le Conradh na Gaeilge i nGaillimh agus i mBaile Átha Cliath le fada an lá. Chomh maith leis sin, tá sí ag obair ar thráchtas in Ollscoil na Gaillimhe faoi láthair. Tá sí lárnach i gcur chun cinn na Gaeilge i gceantar na Gaillimhe.
IARRTHÓIRí Don CHOISTE GNÓ Ó NA BAILL AONAIR (Beirt le toghadh) 1. Ní Fhaoláin, Labhaoise Is aturnae í Labhaoise le deich mbliana anuas agus í ag plé le dlíthíocht thráchtála. Bíonn sí ag múineadh Gaeilge d’aturnaetha agus ag dearadh cúrsaí teanga. Tugann léachtaí sa dlí sa Dlíchumann chomh maith. Tá sí ina ball den Choiste Gnó le dhá bhliain anuas agus is stiúrthóir í le Bord Sheachtain na Gaeilge (mar ionadaí don Choiste Gnó). 2. Ó Sé, Aodán Oibrí deonach is ea Aodán Ó Sé, in earnáil na Gaeilge go háirithe. Bhunaigh sé an ciorcal comhrá is mó i gCorcaigh i 2009 chun freastal ortha siúd atá líofa sa Ghaeilge. Feidhmíonn sé mar eagarthóir ar an iris phobail Mayfield Matters ina bhfuil altanna i nGaeilge agus i mBéarla araon. Tá roinnt alt i gcló aige in iris Chonradh na Gaeilge, Feasta. Bhí sé ina bhall chomhthofa de Choiste Gnó Chonradh na Gaeilge sa tréimhse 2010-2012. Is ball reatha é sa tSeirbhís Fhaisnéis do Shaoránaigh.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
8. RÚIN NA hARD-FHEISE 2014
1. Molann an Ard-Fheis go gcuirfí brú ar an Rialtas le hAcht na dTeangacha Oifigiúla a láidriú agus gan é a lagú in 2014. Mar chuid den láidriú sin is gá Oifig an Choimisinéara Teanga a choinneáil neamhspleách agus breis cumhachta a thabhairt di. Craobh Borabú 2. Aithníonn an Ard-Fheis nach féidir leanúint ag tabhairt ar chainteoirí dúchais Gaeilge an Béarla a úsáid agus iad ag déileáil le heagraíochtaí stáit, agus éilíonn an Ard-Fheis go mbeidh Gaeilge ag fostaithe an Stáit a bheidh ag freastal ar phobal na Gaeltachta, gan cheist, gan choinníoll, faoi dheireadh 2016 . Cóilín Ó Cearbhaill, Coiste Gnó 3. Éilíonn an Ard-Fheis go bhfoilseofar straitéis láidir chuimsitheach ann i leith na Gaeilge ó thuaidh go luath agus go mbeidh an straitéis seo mar chéim i dtreo Acht Gaeilge. Craobh Ghleann an Iolair 4. Éilíonn an Ard-Fheis go mbeidh Seirbhísí Stáit ar fáil as Gaeilge do phobal na Gaeilge agus iad ar chomhchaighdeán leis na seirbhísí as Béarla. Aodhán Ó Deá, Coiste Gnó 5. Éilíonn an Ard-Fheis go n-aithneofaí an Pobal Gaeilge agus Gaeltachta mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge ó dheas agus an Straitéis don Ghaeilge ó thuaidh, agus chuige sin is gá na struchtúir riachtanacha ardleibhéil a chur ar bun láithreach idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta. Craobh Cúil Aodha 62
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
6. Molann an Ard-Fheis gur cheart teangacha a áireamh mar fhréamhábhair GCSE agus ar an dóigh seo go roghnóidh gach mac léinn dara leibhéal teanga amháin don GCSE (sa bhreis ar an Bhéarla). Craobh an Chumainn Ghaelaigh, Ollscoil Uladh 7. Éilíonn an Ard-Fheis ar an Rialtas ó dheas nach leanfaí leis an maolú ar stádas na Gaeilge mar theanga oifigiúil den Aontas Eorpach tar éis 1 Eanáir 2017 agus go gcuirfeadh siad sin in iúl don Aontas Eorpach láithreach. Craobh Cúil Aodha 8. Leasú bunreachta: Cur le ballraíocht an Bhuanchoiste: A chur le hAlt 59 (d) Cathaoirligh na nDála Cúige nó ionadaithe eile ó na Coistí Cúige Donnchadh Ó hAodha, An Coiste Gnó 9. Leasú bunreachta: Comhthoghadh ar an gCoiste Gnó a bhaint (agus é a chur mar chuid de chomhdhéanamh na bhfochoistí): Alt 46 (g) a bhaint Donnchadh Ó hAodha, An Coiste Gnó 10. Leasú bunreachta: Alt nua (69) mar seo a leanas a chur leis an mBunreacht Bunóidh an Coiste Gnó na fochoistí seo leanas, ar a mbeidh suas le triúr nach baill den Choiste Gnó iad. Beidh na Coistí sin ann faoi údarás díreach an Choiste Gnó: Coiste comhoibrithe le Foras na Gaeilge (a bheidh ann chun aon chlár comhoibrithe a chomhaontaítear idir Conradh na Gaeilge agus Foras na Gaeilge a riaradh). Beidh ballraíocht ón dá dhlínse in Éirinn ar an gCoiste seo.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Coiste an Cheannárais (a bheidh ann do ghnóthaí an Cheannárais). Is sa Bhunreacht a shonraítear dualgais an Bhuanchoiste. Is é an Coiste Gnó a shonróidh téarmaí tagartha na gCoistí eile. Ar mholadh ón Uachtarán ceapfaidh an Coiste Gnó Cathaoirligh éagsúla don Bhuanchoiste, don Choiste comhoibrithe le Foras na Gaeilge, agus do Choiste an Cheannárais. Beidh na Cathaoirligh sin ina ngnáthbhaill ar na Coistí eile. Alt 62 a bhaint dá réir agus an méid seo a chur ina áit: I gcás an Bhuanchoiste agus na bhFochoistí, má bhíonn an Cathaoirleach as láthair, toghfaidh na baill a bheidh i láthair duine as a measc féin (nach fostaí de chuid na hEagraíochta é nó í) le feidhmiú mar chathaoirleach don chruinniú sin. Alt nua a chur isteach ina dhiaidh sin: Cuirfidh na Coistí eile córais riaradh airgeadais agus foirne a aontófar leis an mBuanchoiste i bhfeidhm. Donnchadh Ó hAodha, An Coiste Gnó 11. Molann an Ard-Fheis go gcuirfí deireadh leis an chosc ar úsáid na Gaeilge sna Cúirteanna sna Sé Chontae. Niall Comer, Coiste Gnó 12. Molann an Ard-Fheis go mbeidh na forais le freagracht don Ghaeilge agus don Ghaeltacht maoinithe i gceart, .i. go gcuirfí stop le haon laghdú eile ar bhuiséad Údarás na Gaeltachta, Fhoras na Gaeilge, agus Roinn na Gaeltachta agus go gcuirfí tús leis na buiséid a mhéadú de réir a chéile le hobair na Straitéisí agus eile a chur i gcrích. Cóilín Ó Cearbhaill, Coiste Gnó
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
13. Leasú bunreachta: Ionadaíocht (i ndiaidh alt 120) Beidh sé d’údarás ag an gCoiste Gnó ionadaithe ó ghrúpaí eile a cheapadh go sealadach ar an gCoiste Gnó go dtí ArdFheis 2016 nó tréimhse níos lú ná sin má shíleann an Coiste Gnó go bhfuil fiúntas leis. Craobh Cúil Aodha 14. Molann an Ard-Fheis go gcuirfí deireadh le maolú na Gaeilge san Aontas Eorpach agus go mbeidh an stádas ceart ag an nGaeilge. Craobh Uíbh Ráthaigh 15. I gcomhthéacs gur roghnaíodh Conradh na Gaeilge mar cheanneagraíocht san earnáil Ardú Feasachta, Cosaint Teanga agus Ionadaíocht (thar ceann na teanga le húdaráis stáit) tá tábhacht faoi leith le láidreacht na heagraíochta a bhuanú agus a neartú ar fud an oileáin. Iarrann an Ard-Fheis seo ar an gCoiste Gnó nua plean timireachta a eagrú chun tacú leis an gcóras craobhacha agus craobhacha nua a bhunú de réir mar is cuí. Coiste Dúiche na Gaillimhe 16. Áitíonn an Ard-Fheis gur cúis díomá í don Ard-Fheis seo an easpa soiléireachta atá sna treoirlínte pleanála teanga a d’fhoilsigh Roinn na Gaeltachta mar chuid d’Acht na Gaeltachta 2012 maidir leis an maoiniú a chuirfear ar fáil do phobail Ghaeltachta atá ag feidhmiú pleananna teanga, agus d’eagraíochtaí a bheidh ag feidhmiú pleananna teanga i mbailte seirbhíse Gaeltachta agus i líonraí Gaeilge. Iarrann an Ard-Fheis ar an Rialtas dóthain maoinithe a chur ar fáil chun cur ar chumas na ngrúpaí seo pleananna teanga le héifeacht a fheidhmiú. Coiste Dúiche na Gaillimhe
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
63 19
Conradh na Gaeilge
66
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
17. Iarrann Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge go mbeadh dhá scrúdú ar leith ann don Ghaeilge san Ard-Teist: scrúdú ar leith ar ‘Litríocht agus Stair na Gaeilge’ ar mhúnla an scrúdaithe litríochta Bhéarla; agus gur ar ’An Teanga Ghaeilge’ a bheadh an scrúdú eile bunaithe le béim ar ghnéithe cosúil le gramadach, ceapadóireacht, aistriúchán agus léitheoireacht ar mhúnla scrúduithe teangacha náisiúnta i dtíortha Eorpacha. Craobh Bhréanainn 18. Molann an Ard Fheis do Chonradh na Gaeilge, i bpáirt le Leas-Uachtarán Gaeilge AMLÉ, feachtas a eagrú chun go múinfí an Ghaeilge mar dhá ábhar, an Ghaeilge labhartha (a bheidh le déanamh ag gach mac léinn), agus litríocht agus saíocht na teanga (a bheidh mar ábhar roghnach), le béim a chur ar an tábhacht a bhaineann leis an nGaeilge labhartha sa chóras oideachais. Craobh AMLÉ 19. Molann an Ard Fheis gníomhú go leanúnach leis an nGaeilge a choinneáil mar chroí-ábhar don Teastas Sóisearach agus don Ardteist. Craobh an Chumainn Ghaelaigh, Coláiste na Tríonóide 20. Molann an Ard Fheis don Chonradh gníomhú, in éineacht le hAontas na Mac Léinn in Éirinn, ar son na Gaeilge a choinneáil mar riachtanas iontrála d’ollscoileanna de chuid Ollscoil na hÉireann. Craobh AMLÉ 21. Rún eagraíochtúil: Ceapfaidh na hIontaobhaithe Coiste Rialachais chun deimhniúcháin a fháil go bhfuil córais chuí riaracháin á gcleachtadh
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
ag na coistí ceannais. Ní bheidh aon bhall den Choiste Gnó, dá fhochoistí ná den Bhuanchoiste incheaptha ar an gCoiste sin. Le haontú an Choiste Gnó, cuirfidh na hIontaobhaithe téarmaí tagartha ar fáil don gCoiste Rialachais. Ní leanfaidh tréimhse bhallraíochta aon bhall den Choiste Rialachais níos faide ná 2 bhliain as a chéile. Ceapfaidh an Coiste Rialachais a gclár oibre féin, ach tiocfaidh siad le chéile dhá uair sa bhliain ar a laghad. Cuirfidh an Coiste tuarascáil bhliantúil ar fáil do na hIontaobhaithe agus níos minice má oireann. Foilseofar an tuarascáil ar shuíomh idirlín Chonradh na Gaeilge. Beidh fáil ag an gCoiste ar gach cáipéis agus cuntas airgid atá faoi stiúir na gCoistí Ceannais agus beidh cead acu míniúcháin agus eolas breise a lorg. Ní bheidh cead acu áfach cáipéisí (nó cóipeanna d’aon sórt) a thógáil ón gCeannáras. Pádraig Mac Fhearghusa, Coiste Gnó 22. Molann an Ard Fheis gur cheart don Chonradh, i bpáirt le hAontas na Mac Léinn in Éirinn, feachtas leanúnach a eagrú le stocaireacht agus brú a chur ar an Roinn Oideachais agus Scileanna, agus ar an Aire Oideachais agus Scileanna, chun níos mó uaireanta oilte sa Ghaeltacht a chur ar fail dóibh sin atá ag staidéir don mhúinteoireacht. Craobh an Chuallacht, Má Nuad 23. Molann an Ard-Fheis go ndéanfadh an saoránach le Gaeilge gearán leis an mBinse Comhionannais faoi na hAchtanna um Stádas Comhionannais (2000-2011) maidir le teip an tsoláthraí seirbhíse le seirbhís a chur ar fáil trí Ghaeilge. Ag brath ar: (1) na forais aire agus stádas teaghlaigh (2) Airteagal 22 – Chairt an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha agus (3) ag iarraidh faoi Airteagal 267 TFEU
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
65 19
Conradh na Gaeilge
– Tarchur ar réamhrialú a ndéileálfar leis faoi nós imeachta práinne. Geallann Cúirt an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha meas a thabhairt ar chearta ilchineálach chultúrtha, reiligiúnacha agus teangacha. Tá easpa chosanta ann faoi láthair le himeacht an Choimisinéara Teanga. Craobh na gCeithre Cúirteanna 24. Molann an Ard-Fheis brú a chur ar an Rialtas tacú leis an gCoimisinéir Teanga nua fad agus a bheidh sé / sí in oifig. Craobh Uíbh Ráthaigh 25. Molann an Ard-Fheis an Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge a athscrúdú. Craobh Uíbh Ráthaigh 26. Sa chás go dteipeann ar an Rialtas agus an státchóras géilleadh do na héilimh atá á ndéanamh ag pobal na Gaeltachta agus na Gaeilge chun cearta teanga a bhaint amach, údaraíonn an Ard-Fheis seo don Choiste Gnó nua cinneadh a dhéanamh nach nglacfaidh Conradh na Gaeilge páirt i gcomóradh 1916, ach sraith léirsithe agus agóidí a eagrú chun aird a tharraingt, go náisiúnta agus go hidirnáisiúnta, ar theip an stáit i leith na Gaeilge. Coiste Dúiche na Gaillimhe 27. Leasú bunreachta: An Coimisiúin le Rincí Gaelacha Go leasófaí alt 109 de Bhunreacht an Chonartha trí na focail seo a leanas a scriosadh: “agus An Coimisiúin le Rincí Gaelacha” agus an focal “agus” a chur idir an focal “Teoranta” agus an focal “Ógras”. Craobh na gCeithre Cúirteanna 28. Molann an Ard Fheis do Chonradh na Gaeilge iarracht speisialta a dhéanamh
66
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
chun mic Léinn tríú leibhéal ó thuaidh a mhealladh chuig ócáidí agus imeachtaí dírithe ar mhic Léinn, trí fhorbairt agus trí fhás na gcumann Gaelach a chur chun cinn. Craobh an Chumainn Ghaelaigh, Ollscoil Luimnigh 29. Is cúis aiféala don Ard-Fheis seo gur éirigh Seán Ó Cuirreáin as a phost mar Choimisinéir Teanga ceal tacaíocht ó na húdaráis cuí. Craobh Dhún Dealgan 30. Rún eagraíochtúil: Molann an Ard-Fheis go ngearrfar táille bhliantúil ar gach ball den Chonradh iníoctha le dochar díreach nó ar dhóigh eile a shocraíonn an ball sin le hArd-Oifig Chonradh na Gaeilge. Craobh na gCeithre Cúirteanna 31. Fáiltíonn Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge roimh fhógra Emily Ní Raghallaigh, Ombudsman Eorpach, go mbeidh suíomh idirlín iomlán Pharlaimint na hEorpa ar fáil trí Ghaeilge mar cheart. Craobh Bhréanainn 32. Rún eagraíochtúil: Iarrann Craobh Thrá Lí ar Chonradh na Gaeilge Ard-Fheis 2016 a reáchtáil i dTrá Lí. Craobh éifeachtach den Chonradh ag feidhmiú ann. 8 n-óstán. Fuílleach thithe lóistín. Stáisiún bus agus traenach. Aerfort Chiarraí 10 míle ón mbaile. Taithí eagrúcháin agus stair. Craobh Thrá Lí 33. Rún eagraíochtúil: Molann an Ard-Fheis go reáchtálfar ArdFheis 2016 i mBaile Átha Cliath. Craobh Bhréanainn
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Acmhainní Gaeilge don Mhúinteoir & don Fhoghlaimeoir
Irish Language Resources
Postaeir Amhráin ar CD Cluichí ar CD-rom Cartúin ar DVD Leabhair do gach aois Cúrsaí Gaeilge
www.siopagaeilge.ie eolas@siopagaeilge.ie
+353 (0)74
97 30500
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
19
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
9. Torthaí ar Ghlór na nGael 2012 GearrLiosta Coistí le Cúnamh Fostaíochta • Glór Cheatharlach • Coiste Forbartha Dhobhar, Co Dún na nGall • Comharchumann Mhic Dara, An Cheathrú Rua, Co. Dhún na nGall • Glór Bhaile Locha Riach, Co. na Gaillimhe • Gaelphobal an tSrátha Bháin, Co. Thír Eoghain Gearrliosta Coistí Deonach Iar-Ghaeltacht • Cumann Gaelach Leath Chathail, Dún Phadraig • Áth Buí le Gaeilge, Co na Mí • Glór Bhreifne, Co an Chabháin Gearrliosta Coistí Deonach Iar-Ghaeltacht • Glór na nGael, Gort a’ Choirce, Co. Dhún na nGall • Coiste Pobail na Tulaigh, Co. na Gaillimhe • Comharchumann Ráth Chairn, Co na Mí
Duais Chomhairle Chontae Dhún na nGall Baile na Finne, Co. Dhún na nGall Duais Chomhairle Chontae na Gaillimhe Maigh Cuilinn, Co na Gaillimhe Duais Cholmcille Glór Cheatharlach agus Comharchumm Forbartha Ghaoth Dobhair Duais na Comhairle Oidhreachta Ancaire (Comharchumann na nOileán Beag)
Comórtas na gCumann Gaeilge sna Coláistí Tríú Leibhéal Buaiteoirí le fógairt
Údarás Craolacháin na hÉireann Stáisiún Tráchtála: Clare Fm Stáisiún Pobail: Near FM
Comórtas G! Buaiteoirí le fógairt
Duais Iontaobhas Ultach Céim Aniar, Na Dúnaibh, Tír Chonaill agus An Droichead, Béal Feirste
Duaiseanna Speisialta Ghlór na nGael 2012
Duais Chló Iar‑Chonnachta Maigh Cuilinn, Co. na Gaillimhe
Duais Chumann na Sagart Gort a Choirce, Tír Chonaill Duais Chonradh na Gaeilge An Clár as Gaeilge agus Glór Cheatharlach Duais an Fháinne Ionad Uíbh Eachach, Béal Feirste Duais Chomhluadar Coiste Forbartha Charn Tóchair, Co. Dhoire Duais Chomhairle na Gaelscolaíochta Glór na Móna, Béal Feirste
Duais an Fhorais Phátrúnachta Craobh na Bóinne, Baile an Bhiataigh, Co. na Mí Duais Ógras Cumann Forbartha Charn Tóchair Global Gaeilge 1. Conradh na Gaeilge, Glaschú 2. Ollscoil Bhaile Phitt 3. Daltaí na Gaeilge, Nua Eabhrach Gradam Ghlór na nGael 2012 RTÉ – Radio na Gaeltachta
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
69 19
Conradh na Gaeilge
70
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
10. Miontuairiscí Ard-Fheis 2013 Coiste Gnó Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán; Cóilín Ó Cearbhaill, Paula Melvin, Niall Comer, Peadar de Blúit, Celine Ní Chochlaigh, Breandán Ó Cathasaigh, Aodhán Ó Deá, Eibhlín Uí Mhóronaigh, Máire Ní Laoire, Máirín Ní Ruairc, Aedín Uí Mhaoleidigh, Conchubhair Mac Lochlainn, Pádraig Mac Fhearghusa, Leachlain Ó Catháin, Seán Ó Murchú, P.T. Mac Ruairí, Labhaoise Ní Fhaoláin Cúige Uladh agus Co. Lú Seoirse Ó Dufaigh, Máiréad Uí Chiaráin, Siobhán Mac an tSaoir, Celine Uigfhacháin, Muiris Mac Daibhéad, Marcas Mac Alastar, Séamus Mac Daibhéad, Peadar Ó hEochaidh, Marcas Dábhaidh, Seán Ó Mac Cathmhaoil, Seán Mac Cathmhaoil, Ciarán Mac Domhnaill, Seán Mac an tSaoir, Caoimhe Nic an tSaoir, Craobh an Iúil; Micí Walsh, John Mac Ardle, Ursula Mhic an tSaoir, Comhairle an Iúir agus Mhúrn; Máirtín Ó Maolmhuaidh, Craobh An tSraith Bháin; Leonne Ní Loinsigh, M. Ó Catháin, Coiste Forbartha Charn Tóchair; Marcas Mac Ruairí, Cumann Gaelach Leath Chathail; Tomás Ó Condealbháin, Ruairí de hÁl, Tadhg Ó Maoláin, Niall Ó Sluáin, Séamus Ó Crosáin, Micheál Mac Cába, Craobh Dhún Dealgan; Pádraig Ó Tiarnaigh, Briain Mac an tSionnaigh, Siurtán Ó Catháin, Oisín Mac an Bhiocaire, Éamonn Mac Lochlainn Craobh na hOllscoile, Cúil Raithin; Ruaidhrí Ó Mian Craobh Ghleann an Iolair; Pádraig Ó Baoighill, An Cumann Gaelach, Muineacháin;, Craobh Mhuineacháin; Daria Ní Fhaoláin, An Cumann Gaelach, Ollscoil na Banríona. Cúige Laighean Íte Ní Chionnaith, Craobh Choiste na Gaeilge ITBÁC; Peig Uí Chaollaí, Maolsheachlainn Ó Caollaí, Craobh Liam Bulfin, BÁC; Seosamh Ó Conchúir, Pádraig Ó Snodaigh, Craobh Aimhirgín; Caoimhín Ó Cadhla, Craobh Mháirtín Uí Chadhain; Diarmaid Ó Coileáin, Cormac Ó Coileáin, Craobh Bhréanainn; Donncha Ó Mathúna, Máire Ní Mhurchú, Bláthnaid Ní Mhurchú, Phyllis Gibney, An Ard Chraobh; Pól Ó Meara, Craobh Ghaelphobal Thamhlachta; Eithne Uí Dhochartaigh, Dáithí Mac Carthaigh, Craobh na gCeithre Cúirteanna; Elaine Ní Dhiolúin, Na Gael Óga, Síne Nic an Ailí, Craobh Raidió; Pádraig Ó Duinn, Tomás Ó Conchubhair, Craobh Loch Garman; John Ó Loideáin, Aodhán Mac an Fhailligh, Emma Ní Chearúil, Aedraen Ó Dúill, Craobh Aontas na Mac Léinn Má Nuad; Tiarnán de hÁl, Brian Ó Droighneáin, Craobh Cheanannas Mór.
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí Cúige Mumhan Micheál Ó Raghallaigh, Risteard Mac Fhlannchadha, Craobh Chill Airne; Seán Ó Ceallaigh, Seán Ó Loingsigh, Domhnall Ó Loingsigh, Craobh na hInse; Séamas Ruiséal, Craobh an Chraoibhín Aoibhinn; Áine Mhic Fhearghusa, Pádraig Ó Dálaigh, Nóirín Uí Dhálaigh, Craobh Thrá Lí; Domhnall Ó Loingsigh, Craobh Bhaile Bhúirne; Micheál Mac Oireachtaigh, Éamonn Ó Núanáin, Craobh Chathair Luimnigh; Seamus Ó Coisdealbha, Craobh Ros Cré; Labhrás Ó Donnghaile, Craobh na Sionna. Cúige Chonnacht Feidhlím Seoighe, Luke Bohan, Comhaltas na Mac Léinn, ÓE na Gaillimhe; Ruth Ní Shiadhail, Craobh Bhaile Locha Riach; Máiréad Ní Dhireáin, Peadar Ó Coinín, Coiste Dúiche na Gaillimhe; Sarah de Búrca, Craobh Mhaigh Cuilinn; Siobhán Ní Dhubhfaidh, Baba Ní Fhlatharta, Craobh na Gaillimhe. Baill Aonair Máire Ní Laoi, Ciarán Mac Annraoi, Dónal Mac Ionraic, Pól Ó Floinn. Cuairteoirí Neasa Ní Chualáin, Cormac Ó hEaghra, Raidió na Gaeltachta; Kevin de Barra, Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge; Colm Ó Baoill, Gearóid Trimble, Seán Ó Cuinn, Foras na Gaeilge; Ciarán Ó Pronntaigh, An tÁisaonad; Wayne Mac Feilimí, Ardscoil Naomh Choilm; Pól Ó Muirí, Irish Times; An tAire Stáit Donnchadh Mac Fhionnlaoich; Jarlath Burns, Cumann Lúthchleas Gael; Deirdre de Fráma, Cloch Fhuaráin; Lorcán Mac Gabhann, Glór na nGael; Feargal Ó Cuilinn, Comhluadar; Seán Ó Cuirreáin, Oifig an Choimisinéir Teanga; Eithne Ní Fhlathartaigh, Sult na Solláin; Áine Ní Bhreisleáin, Ian Mac Murchaidh, TG4; Ádraig Mag Fhearaigh, Séimí Mac Aindreasa, Pobal; Dominic Ó Brolacháin, Tracey McDonnail, SDLP; Sarah Burke, Meon Eile Foireann Julian de Spáinn Ard-Rúnaí, Peadar Mac Fhlannchadha, Brenda Ní Ghairbhí Seachtain na Gaeilge, Máiread Seoighe, Máire Ní Dhuiginn, Loretta Ní Churraighín An tOireachtas, Meadhbh Ní Dhónaill Ógras. Dé hAoine, 05/04/2012 ag 8:00i.n. Oscailt Oifigiúil & Cainteanna na hArd-Fheise Chuir John McArdle, Méara an Iúir agus Mhúrn, fáilte roimh gach duine chuig Iúr Chinn Trá d’Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge 2013. Labhair sé faoi oidhreacht Ghaeilge an cheantair agus polasaí dátheangach na Comhairle Iúir agus
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
71 19
Conradh na Gaeilge Mhúrn. Ghuigh sé gach rath ar Ard-Fheis 2013. Chuir Jarlath Burns, iar-imreoir peile Ard Mhacha, in iúl gurb an-onóir dó a bheith ag seoladh ArdFheis 2013. Labhair sé faoi thábhacht na gcoláistí samhraidh Gaeltachta agus d’iarr sé ar Chonradh na Gaeilge a thionchar a úsáid chun liúntas Gaeltachta a thabhairt ar ais le cabhrú le scoláirí freastal ar an nGaeltacht. Mhol sé nasc níos suntasaí a chur ar bun idir Conradh na Gaeilge agus Cumann Lúthchleas Gael. Ghuigh sé gach rath ar Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge 2013 agus d’oscail sé go hoifigiúil í. Cainteanna na hArd-Fheise “120 bliain ag fás agus céard atá os ár gcomhair?” Labhair Cormac Ó hEaghra, Raidió na Gaeltachta, faoi na dúshláin atá os comhair phobal na Gaeilge sna blianta rompu, ar a n-áirítear comhtháthú COGG leis an CNCM; comhtháthú Oifig an Choimisinéara Teanga le hOifig an Ombudsman; deireadh leis an nuachtán Gaelscéal; tostú urlabhraithe phobal na Gaeilge; laghdú obair na rannóige Gaeilge in RTÉ; todhchaí Acht na dTeangacha Oifigiúla; fadhbanna le córas na scéimeanna teanga san earnáil phoiblí; cur i bhfeidhm Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge; agus éiginnteacht thodhchaí earnáil na Gaeilge. Labhair Niall Comer, Uachtarán Chomhaltas Uladh, faoi obair reatha agus todhchaí an Chomhaltais; ina n-áirítear obair na gcraobhacha in imeachtaí, ranganna agus an bailiúchán náisiúnta a eagrú; scéim scoláireachtaí Gaeltachta; An tUltach, an t-irisleabhar Gaeilge is faide ar an bhfód; agus obair stocaireachta. Labhair Seán Ó Coinn, LeasPhríomhfheidhmeannach Fhoras na Gaeilge, faoi staid reatha na Gaeilge ó thaobh líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu agus líon na gcainteoirí laethúla de; agus an gá le tacaíocht chomhordaithe, chomhoibrithe agus chomhphleanáilte a chur ar fáil do na pobail sin chun freastal ar a mianta. Dé Sathairn, 06/04/2013 ag 09:30r.n. Glacadh leis na rialacha seasta, molta ag P.T. Mac Ruairí agus cuidithe ag Conchubhair Mac Lochlainn. Miontuairiscí na hArd-Fheise 2012 Glacadh le miontuairiscí 2012, molta ag Conchubhair Mac Lochlainn & cuidithe ag P.T. Mac Ruairí. Toghadh Áiritheoirí do na toghcháin Toghadh Baba Ní Fhlatharta agus Séamus Ó Crosáin mar áiritheoirí thar ceann na hArd-Fheise. Sos Cuimhneacháin Sheas gach duine a bhí i láthair ag an Ard-Fheis ar feadh nóiméid in ómós do na daoine seo a leanas a 72
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí fuair bás le linn na bliana: Micheál Mac Cárthaigh; John Strapp; Peadar Ó Liatháin; Mike Diskin; Seán Ó Dálaigh; Siobhán Uí Mhathúna; Pádraig Ó Riain; Treasa Mhic Mhathúna; Míne Bn. Uí Chribín; Pilib Ó Siordáin; Dara Beag Ó Fatharta; Mícheál Óg Ó Droighneáin; Dáithí Mac Réamoinn; Michael Collins; Terry Enright; Tomás Ó Bruadair; Charlie Balfe; Éamonn de Buitléir; Seán Mac Niallais; Éamonn Ó Donaile; Treasa Ní Eachthighearn; Pádraig Ó Cruimín; Críostóir Mac Ionnrachtaigh; Pádraig Ó Loingsigh; Máire Mhic Stiofáin; Máire Uí Dhuinín; Méabh Uí Chriagáin; Páidí Ó Sé; Seán Ó Laighin. Cuntais 2012 Dhein an tArd-Rúnaí cur i láthair ar chuntais 2012. Glacadh leis na cuntais, molta ag P.T. Mac Ruairí agus cuidithe ag Conchubhair Mac Lochlainn. Tugadh le fios go raibh laghdú ar ioncam na heagraíochta, go háirithe ar dheontas Fhoras na Gaeilge ach nach raibh sé le feiceáil sna cuntais mar gheall ar an deontas a chuir an Foras ar fáil do Bhliain na Gaeilge ag deireadh 2012. Chuir sé in iúl go raibh an Buanchoiste ag obair ar fhoinsí ioncaim nua a fhorbairt, go háirithe foinsí nach mbaineann le deontais ón stát, mar shampla an córas ballraíochta, an Bailiúchán Náisiúnta, Conradh ‘16, Ceiliúradh Cainte agus eile. Tuairiscí ó na hEagraíochtaí Faoi Scáth an Chonartha Thug na daoine seo a leanas tuairiscí ar obair na n-eagraíochtaí faoi scáth an Chonartha: Breandán Ó Cathasaigh, Cathaoirleach Ógras; Brenda Ní Ghairbhí, Bainisteoir Sheachtain na Gaeilge; Aodhán Ó Deá, Coiste Náisiúnta Oireachtas na Gaeilge; agus Máirín Ní Ruairc-Tuathaigh, An Coimisiún le Rincí Gaelacha. Ard-Fheis 2014 Dhein Mícheál Ó Raghallaigh cur i láthair ar ArdFheis 2014 agus imeachtaí agus áiseanna Chill Airne. Aitheasc an Uachtaráin Dhírigh Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán Chonradh na Gaeilge, aird na hArd-Fheise ar an státchóras agus an Ghaeilge agus ar fheidhmiú na heagraíochta. Dúirt sé gur gá stát a bheith againn a thacóidh leis an nGaeilge agus mar gheall air sin, gur gá do phobal na Gaeilge brú a chur ar an stát cúram ceart a dhéanamh de chur chun cinn na Gaeilge. Maidir le feidhmiú na heagraíochta, chuir sé in iúl gur léir ó aiseolas ó Ard-Fheis 2012 go bhfuil ag éirí go maith le leagan amach nua na hArd-Fheise agus d’iarr sé ar na teachtaí an scéal a scaipeadh faoi na hathruithe seo agus breis ball a
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge mhealladh chuig an ócáid amach anseo. Toghchán don Uachtaránacht D’fhógair an Timire Náisiúnta go foirmeálta Donnchadh Ó hAodha mar Uachtarán Chonradh na Gaeilge do 2013-14 agus ghabh sé comhghairdeas leis. Toghchán don Choiste Gnó D’fhógair an Timire Náisiúnta go raibh toghchán an Choiste Gnó oscailte go dtí 3.30in. Na Rúin Glacadh leis na rúin seo a leanas: Chuir an Ard-Fheis na rialacha seasta ar leataobh chun rún speisialta a chur os a comhair. 1. Ag cur san áireamh tuairiscí a foilsíodh sna meáin chumarsáide le déanaí maidir leis an Aire Oideachais agus Scileanna i dtaobh pholasaí iontrála scoileanna, éilíonn an Ard-Fheis ar an Rialtas gan cur isteach ar pholasaí iontrála na ngaelscoileanna agus na ngaelcholáistí ó thaobh chúlra Gaeilge na dtuismitheoirí / na ndaltaí de. Molta ag Pádraig Mac Fhearghusa; cuidithe ag Máire Ní Laoire. 2. Aontaíonn an Ard-Fheis go bhfuil sé riachtanach an pobal Gaeilge a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise don Ghaeilge ó thuaidh ón tús agus na fadhbanna atá tar éis teacht chun cinn ó dheas a sheachaint. Chuige sin, molann an Ard-Fheis go gcuirfear struchtúr riachtanach ardleibhéil, áit a dhéanfar na moltaí sula gcuirtear ar aghaidh chuig na hAirí cuí iad, ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge. Ba chóir ionadaíocht ó na grúpaí seo a leanas a bheith air: • An Roinn Cultúir, Ealaíon agus Fóillíochta • Foras na Gaeilge • Saineolaí aitheanta pleanála teanga • Na heagraíochtaí pobail Gaeilge Molta ag Niall Comer; cuidithe ag P.T. Mac Ruairí. 3. Cáineann an Ard-Fheis an cinneadh a ghlac an tAire Oideachais agus Scileanna ó dheas leis an gComhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta (COGG) a chur faoin gComhairle Náisiúnta Curaclaim agus Measúnachta (CNCM). Tá Rialtas na hÉireann ag cur todhchaí na hinstitiúide éifeachtaí Gaeilge agus Gaeltachta seo i mbaol. Aontaíonn an Ard-Fheis: • Gur gá go mbeidh buiséad COGG imfhálaithe i gcónaí (.i. níor chóir go mbeadh aon chumhacht ag an CNCM ar an mbuiséad) • Go gcaithfear neamhspleáchas Bhord
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí COGG a choinneáil agus is gá é sin a aontú i scríbhinn leis an Stát (.i. níor chóir go mbeadh Bord COGG faoi smacht Bhord na CNCM) • Gur féidir le hoifig COGG a bheith ina satailít den CNCM ach nach féidir foireann COGG a lonnú in oifigí an CNCM Molta ag Áine Mhic Fhearghusa; cuidithe ag Niall Comer. 4. Aontaíonn an Ard-Fheis go bhfuil lagú déanta ar An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-30 ó dheas ó thosaigh an Comhrialtas nua, agus go bhfuil sé riachtanach an pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge le teacht i dtír ar na fadhbanna atá cruthaithe ag an Rialtas reatha agus le cur chuige ceart a chur ar bun leis an Straitéis ina hiomlán a chur i gcrích. Chuige sin, molann an Ard-Fheis go gcuirfear struchtúr riachtanach ardleibhéil, áit a dhéanfar na moltaí sula gcuirtear ar aghaidh chuig na hAirí cuí iad, ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta. Ba chóir ionadaíocht ó na grúpaí seo a leanas a bheith air: • An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta • Foras na Gaeilge • Údarás na Gaeltachta • COGG • Saineolaí aitheanta pleanála teanga • Na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta Molta ag Donnchadh Ó hAodha; cuidithe ag Niall Comer. 5. Aithníonn an Ard-Fheis go bhfuil An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-30 ann ó dheas agus go mbeidh Straitéis don Ghaeilge ó thuaidh go luath. Molann an Ard-Fheis gur chóir an dá straitéis a nascadh agus iad a aithint mar Straitéis UileÉireann don Ghaeilge. Chabhródh straitéis uileÉireann le comhordú agus le húsáid éifeachtach agus éifeachtúil a bhaint as acmhainní curtha ar fáil ag an dá Rialtas leis an nGaeilge a chur chun cinn. Molann an Ard-Fheis chomh maith go mbeidh sé riachtanach an pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm aon straitéis uile-Éireann don Ghaeilge agus go mbeidh, mar sin, gá le struchtúr ardleibhéil, áit a dhéanfar na moltaí sula gcuirtear ar aghaidh chuig na hAirí cuí iad, a chur ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta. Moltar ionadaíocht ó na grúpaí seo a leanas air: • An Roinn Cultúir, Ealaíon agus Fóillíochta • An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
73
Conradh na Gaeilge
87
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
Gaeltachta Foras na Gaeilge Údarás na Gaeltachta COGG Saineolaí aitheanta pleanála teanga Na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta Molta ag Donnchadh Ó hAodha; cuidithe ag P.T. Mac Ruairí.
ar fáil ar chúrsaí PGCE le múinteoirí a oiliúint trí mheán na Gaeilge in ábhair mheánscolaíochta. Molta ag Seán Ó Murchadha; cuidithe ag Niall Comer.
6. Tacaíonn an Ard-Fheis leis an moladh atá ag an gComhairle Múinteoireachta an t-íosriachtanas iontrála sna coláistí oiliúna a ardú go B1 sa Ghaeilge. Chomh maith leis sin, aithnítear gur gá cumas labhartha na mac léinn a mheas roimh dhul isteach sna coláistí oiliúna. Chuige sin, is gá go gcuirfí agallamh ar gach mac léinn le cinnte a dhéanamh de go bhfuil caighdeán labhartha sásúil acu. Ba chóir don agallamh seo a bheith bunaithe ar chóras aitheanta náisiúnta cosúil le Teastas Eorpach na Gaeilge nó ar chóras eile aitheanta ar an gCreat Náisiúnta Cáilíochtaí. Molta ag Cóilín Ó Cearbhaill; cuidithe ag Celine Ní Chóchlaigh.
12. Éilíonn an Ard-Fheis ar Rialtas na hÉireann a chinntiú go mbeidh An Coimisinéir Teanga in ann feidhmiú go neamhspleách i gcónaí agus na hacmhainní riachtanach a bheith ar fáil dó chuige sin. Molta ag Cóilín Ó Cearbhaill; cuidithe ag P.T. Mac Ruairí.
• • • • •
7. Molann an Ard-Fheis gur chóir do Rialtas na hÉireann scéim scoláireachta nó cúrsa faoi leith sa Ghaeltacht a chur ar fáil do mhic léinn ó scoileanna dara leibhéal i gceantracha faoi mhíbhuntáiste (nó mic léinn ó scoileanna eile go bhfuil fadhbanna airgid ina dteaghlach) nach faigheann seans freastal ar choláiste samhraidh Gaeltachta. B’fhearr an tacaíocht seo a chur ar fáil in ionad díolúine nó íosriachtanas iontrála sna coláistí oiliúna a laghdú do na mic léinn seo. Is fearr na fadhbanna a réiteach agus na tacaíochtaí breise a chur ar fáil. Molta ag Paula Melvin; cuidithe ag John Ó Liodáin. 8. Molann an Ard-Fheis an tuairisc a d’fhoilsigh Ollscoil Uladh i mí Mheán Fómhair 2012 darbh ainm ‘Teangacha don Todhchaí’ agus molann an Ard-Fheis gur cheart teangacha a áireamh mar fhréamhábhair GCSE agus ar an dóigh seo go roghnóidh gach mac léinn dara leibhéal teanga amháin ar a laghad don GCSE (sa bhreis ar an Bhéarla). Molta ag Seán Ó Murchadha; cuidithe ag Niall Comer; leasaithe ag Íte Ní Chionnaith. 9. Molann an Ard-Fheis seo feachtas leanúnach a eagrú le cinntiú nach ndéanfar aon athrú do stádas na Gaeilge mar chroí-ábhar don Ardteist nó mar riachtanas iontrála do na hollscoileanna atá mar chuid d’Ollscoil na hÉireann. Molta ag Féidhlim Seoighe; cuidithe ag John Ó Liodáin. 10. Molann an Ard-Fheis go gcuirfí tuilleadh áiteanna
11. Molann an Ard-Fheis go dtógfaí meánscoil lánGhaeilge le freastal a dhéanamh ar lár Chúige Uladh. Molta ag Niall Comer; cuidithe ag Conchubhair Mac Lochlainn.
13. Éilíonn an Ard-Fheis cothrom na Féinne do phobal labhartha na Gaeilge ó thuaidh, agus Acht Gaeilge ceartbhunaithe a ghníomhú láithreach chun cearta teanga na ndaoine sin ar mian leo Gaeilge a labhairt a chosaint, beag beann ar an phobal nó ar an chúlra polaitíochta lena mbaineann siad. Molta ag Réamonn Ó Ciaráin; cuidithe ag Niall Comer. 14. Molann an Ard-Fheis go n-eagrófaí cruinnithe eile leis an gCumann Lúthchleas Gael (CLG) chomh luath agus is féidir le comhoibriú idir Conradh na Gaeilge agus an CLG a threisiú. Molta ag Niall Comer; cuidithe ag Conchubhair Mac Lochlainn; leasaithe ag Tiarnán de hÁl. 15. Molann an Ard-Fheis gur chóir do Chonradh na Gaeilge moladh do Roinn na Gaeltachta roinnt foirgneamh de chuid na Gníomhaireachta Náisiúnta um Bainistíocht Sócmhainní a cheannach agus a chur ar fáil do Chonradh na Gaeilge lena bhforbairt mar chultúrlanna mar chuid lárnach den Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-30. Molta ag Pól Ó Meara; cuidithe ag Cóilín Ó Cearbhaill. 16. Molann an Ard-Fheis go gcuirfí níos mó brú ar na Rialtais sa Sé Chontae agus sna Sé Chontae ‘s Fiche freastal ar mhianta tuismitheoirí atá ag iarraidh a bpáistí a chur trí Ghaeloideachas, trí níos mó Gaelscoileanna a bhunú, go háirithe sna ceantair nach bhfuil rogha an Ghaeloideachais ann faoi láthair. Molta ag Pól Ó Meara; cuidithe ag John Ó Liodáin. 17. Molann an Ard-Fheis, i gcomhar leis an gCumann Lúthchleas Gael (CLG), go gcuirfí níos mó béime ar an nGaeilge labhartha sna clubanna agus i struchtúir na heagraíochta sin, agus go mbeadh Conradh na
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
75 19
Conradh na Gaeilge Gaeilge ar fáil le cabhrú leis an bpróiseas seo trí cheardlanna agus ranganna a chur ar fáil don CLG más gá. Molta ag Pól Ó Meara; cuidithe ag Niall Comer.
24. Molann an Ard-Fheis seo Ros Cré a roghnú mar ionad na hArd-Fheise don bhliain 2015. Molta ag Séamus Ó Coisdealbha; cuidithe ag Eibhlín Uí Mhorónaigh
18. Molann an Ard-Fheis do bhaill uilig an Chonartha, agus do phobal na Gaeilge, seirbhís iomlán trí Ghaeilge a éileamh ó gach comhlacht agus rannóg stáit i gcónaí, agus molann an ArdFheis go mbuailfeadh Conradh na Gaeilge le príomhionadaithe ó gach seirbhís stáit le cinntiú go bhfuil seirbhís ar fáil as Gaeilge ag gach leibhéal. Molta ag Aodhán Ó Deá, Coiste Gnó; cuidithe ag P.T. Mac Ruairí.
25. Éilíonn Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge go gcuirfí feachtas ar bun chun forbairt a dhéanamh ar chóras na gcraobhacha timpeall na tíre, agus go gcuirfí béim faoi leith ar ról agus ar thábhacht na gcraobhacha i gcur chun cinn na Gaeilge ar bhonn áitiúil. Molta ag John Ó Liodáin; cuidithe ag Peadar de Blúit.
19. Éilíonn an Ard-Fheis go gcuirfí deireadh leis an chosc ar úsáid na Gaeilge sna Cúirteanna sna Sé Chontae agus go nglacfaí leis an nGaeilge ar chomhchéim leis an mBéarla. Molta ag Conchubhair Mac Lochlainn; cuidithe agus leasaithe ag Íte Ní Chionnaith; leasaithe ag Dáithí Mac Cárthaigh. 20. Molann an Ard-Fheis go gcuirfí tuilleadh maoinithe ó Chiste PEACE IV ar fáil do thograí Gaeilge. Molta ag Conchubhair Mac Lochlainn; cuidithe ag Niall Comer. 21. Tréaslaíonn an Ard-Fheis le Raidió na Life atá ag ceiliúradh 20 bliain ar an aer i mbliana, agus le Raidió Fáilte, le Raidió Rí-Rá, agus le Raidió na Gaeltachta, agus molaimid do phobail Ghaeilge na cruinne a dtacaíocht a léiriú dóibh. Molta ag Diarmuid Ó Coileáin; cuidithe ag Conchubhair Mac Lochlainn. 22. Cáineann an Ard-Fheis seo Foras na Gaeilge as an easpa luacha a chuireann an Foras ar obair ríthábhachtach na gcoistí agus na n-oibrithe deonacha sa phobal. Is dlúthchuid iad do spreagadh agus d’fhorbairt na Gaeilge ar bhonn áitiúil agus bíonn ról lárnach acu in obair a mballeagraíochtaí náisiúnta chomh maith. Molta ag Cóilín Ó Cearbhaill; cuidithe ag Domhnall Ó Loingsigh, Craobh na hInse. 23. Iarrann an Ard-Fheis ar Rialtas na hÉireann plean céimiúil a réiteach le fáil réidh leis an maolú ar stádas na Gaeilge san Aontas Eorpach faoi 2016 agus molann an Ard-Fheis go ndéanfaidh Conradh na Gaeilge comhordú ar fheachtas leis an sprioc seo a bhaint amach. Molta ag Dáithí Mac Cárthaigh; cuidithe ag P.T. Mac Ruairí.
76
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
26. Cáineann an Ard-Fheis an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta as an gcaoi a chaith sí leis an eagraíocht Guth na Gaeltachta, go háirithe le hurlabhraithe na heagraíochta. Molta ag Ruairí de hÁl; cuidithe ag Seán Ó Ceallaigh. 27. Cáineann an Ard-Fheis seo Foras na Gaeilge as ucht an deontas airgid a aistarraingt ón nuachtán Gaelscéal. Molta ag Ruairí de hÁl; cuidithe ag Seán Ó Ceallaigh. 28. Molann an Ard-Fheis go mbeadh féilte a bhfreastalóidh ar phaistí scoile a gcuid ceoil, amhránaíochta, labhairt na Gaeilge agus spraoi a úsáid, ar nós Féile na hInse, i ngach contae. Molta ag Seán Ó Ceallaigh; cuidithe ag Domhnall Ó Loingsigh, Craobh na hInse. 29. Molann an Ard-Fheis go mbeadh Lá na gCraobhacha eagraithe ag gach Coiste Contae. Molta ag Domhnall Ó Loingsigh, Craobh na hInse; cuidithe ag Seán Ó Ceallaigh. 30. Molann an Ard-Fheis go gcuirfidh an Coiste Gnó grúpa oibre le chéile chun iniúchadh a dhéanamh ar na féidearthachtaí faoi dheis a thabhairt do pháistí óga faoi aois seacht páirt a ghlacadh in imeachtaí chlub (óg-ógras nó club nua más gá) agus moltaí a ullmhú lastaigh de 3 mhí a chuirfear os comhair an Choiste Gnó. Molta ag Micheál Mac Oireachtaigh; cuidithe ag Éamonn Ó Nuanáin; leasaithe ag Breandán Ó Cathasaigh. 31. Molann an Ard-Fheis go n-eagródh an Coiste Gnó, i gcomhar leis na coistí cúige agus leis na coistí contae, painéal cainteoirí údarásacha ar na gnéithe móra a bhaineann le haidhmeanna an eagrais agus na sonraí cuí a bheith ar fáil do na haonaid uilig chun cabhrú leo ócáidí fiúntacha a eagrú. Molta ag Cormac Ó Coileáin; cuidithe ag P.T. Mac Ruairí.
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
11. Sonraí Teagmhála Ceann-Áras Chonradh na Gaeilge, 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2. Fón:+353 (0)1 4757401 eolas@cnag.ie www.cnag.ie
Togra Mhaigh Eo, Sráid Ellison, Caisleán a’ Bharraigh, Co Mhaigh Eo. Fón: +353 (0)94 9022444 eolas@conradhmhaigheo.ie www.conradhmhaigheo.ie
Áras na nGael, 45 Sráid Doiminic, Gaillimh. Fón: +353 (0)91 567824 conradh@bradan.iol.ie www.cnag.ie
Togra an Aonaigh, Dún Mhuire, 50 Sráid an Phiarsaigh, An tAonach. Co. Thiobraid Árann Fón: +353 (0)67 41570
An Clár as Gaeilge, 5 Ardán Naomh Antaine, Inis, Co an Chláir. Fón: +353 (0)65 6864474 clarasgaeilge@eircom.net www.cnag.ie
Gaeilge Locha Riach, 3 Seanbhóthar na Gaillimhe, Baile Locha Riach, Co na Gaillimhe. Fón: +353 (0)91 870718 oifig@lochriach.com lochariach.com
Tá AIB ar Shráid an Dáma
Chonradh na Gaeilge.
brodúil as an tacaíocht a thugann siad do
Buail isteach chugainn nó cuir glaoch orainn ar 01-6793211
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Allied Irish Banks, p.l.c. is regulated by the Central Bank of Ireland.
19
Conradh na Gaeilge
Ard-Fheis 2014, Cill Airne, Co. Chiarraí
12. UACHTARÁIN CHONRADH NA GAEILGE (1893 - 2014)
78
1893 - 1915
Dúbhglas de h-Íde (An Chraoibhín Aoibhinn)
1915 - 1916
Folúntas
(1860 - 1949)
1916 - 1919
Eoin Mac Néill
(1867 - 1945)
1919 - 1922
Seán Ua Ceallaigh (Sceilg)
(1872 - 1957)
1922 - 1925
Peadar Mac Fhionnlaoich (Cú Uladh)
(1856 - 1942)
1925 - 1926
An Dr. Seán P. Mac Énrí
(1862 - 1930)
1926 - 1928
Cormac Breatnach
(1886 - 1956)
1928 - 1933
Mac Giolla Bhríde (An Tiarna Ashbourne)
(1868 - 1942)
1933 - 1940
Peadar Mac Fhionnlaoich (Cú Uladh)
(1856 - 1942)
1940 - 1941
Liam Ó Buachalla
(1899 - 1970)
1941 - 1942
Seán Óg Ó Tuama
(1912 - 1980)
1942 - 1945
Diarmuid Mac Fhionnlaoich
(1903 - 1964)
1945 - 1946
Seán Mac Gearailt
(1916 - 2004)
1946 - 1949
Liam Ó Luanaigh
(1914 - 1998)
1949 - 1950
Diarmuid Mac Fhionnlaoich
(1903 - 1964)
1950 - 1952
Annraoi Ó Liatháin
(1917 - 1981)
1952 - 1955
Seán Mac Gearailt
(1916 - 2004)
1955 - 1959
Tomás Ó Muircheartaigh
(1907 - 1967)
1959 - 1965
Micheál Mac Cárthaigh
(1911 - 1983)
1965 - 1968
Cathal Ó Feinneadha
(1928)
1968 - 1974
Maolsheachlainn Ó Caollaí
(1939)
1974 - 1979
Pádraig Ó Snodaigh
(1935)
1979 - 1982
Albert Fry (1940)
1982 - 1985
Micheál Ó Murchú (An Gabha Gaelach)
(1918 - 1990)
1985 - 1989
Íte Ní Chionnaith
(1953)
1989 - 1994
Proinsias Mac Aonghusa
(1933 - 2002)
1994 - 1995
Áine de Baróid
(1950)
1995 - 1998
Gearóid Ó Cairealláin
(1957)
1998 - 2003
Tomás Mac Ruairí
(1939)
2003 - 2004
Séagh Mac Siúrdáin
(1958)
2004 - 2005
Nollaig Ó Gadhra
(1943 - 2008)
2005 - 2008
Dáithí Mac Cárthaigh
(1968)
2008 - 2011
Pádraig Mac Fhearghusa
(1947)
2011 - 2014
Donnchadh Ó hAodha
(1944)
‘Cearta & Comhionannas’ - Gaeilge sa Bhaile, Gaeilge san Eoraip
Cén fáth go bhfuil Lá Mór na Gaeilge ar siúl?
T
á pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta thuaidh theas ag iarraidh cothrom na Féinne agus seirbhísí Stáit a bhaint amach as Gaeilge don phobal agus iad ar comhchaighdeán agus ar comhchéim leis na seirbhísí as Béarla, go háirithe sa Ghaeltacht. Cuireadh dlús leis an bhfeachtas agus tugadh spreagadh dúinn tacaíocht an mhórphobail ar fud an oileáin a lorg dár gcearta teanga sna sála ar na rudaí seo a leanas: • Fógairt Sheáin Uí Chuirreáin, Coimisinéir Teanga, go mbeidh sé ag éirí as oifig ar 24 Feabhra 2014 mar gheall ar easpa tacaíochta an Rialtais ó dheas do chearta teanga phobal na Gaeltacht agus na Gaeilge • Tuairisc Chomhairle na hEorpa a foilsíodh ar 14 Eanáir 2014, áit a luaitear go bhfuil cosc á chur ar fhás agus ar chur chun cinn na Gaeilge i dTuaisceart Éireann mar thoradh ar dhearcadh naimhdeach i leith na teanga i Stormont, agus easpa tacaíochta dá húsáid sna cúirteanna agus i gcúrsaí oideachais Céard atá ag teastáil uainn?
T
áimid ag iarraidh ar pholaiteoirí thuaidh theas todhchaí a roghnú dár teanga agus na nithe seo a leanas a dhéanamh: • Seirbhís stáit as Gaeilge a chinntiú do phobal na Gaeltachta, gan cheist, gan choinníoll faoi dheireadh 2016 • Seirbhísí Stáit a chur ar fáil as Gaeilge do phobal na Gaeilge ar comhchaighdeán leis na seirbhísí as Béarla • Acht Gaeilge cuimsitheach ceart-bhunaithe a achtú ó thuaidh • Acht na dTeangacha Oifigiúla a láidriú in 2014 • Deireadh a chur leis an maolú ar stádas na Gaeilge mar theanga oifigiúil den Aontas Eorpach • An Pobal Gaeilge agus Gaeltachta a chinntiú mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge ó dheas agus na Straitéise don Ghaeilge ó thuaidh Is le gach duine an teanga agus creideann muid go gcaithfear an deis agus an ceart sin a thabhairt do na daoine a roghnaíonn í a úsáid
Why is Lá Mór na Gaeilge taking place?
T
he Irish language and Gaeltacht community north and south want fairness for the language and State services to be available in Irish at the same standard and level as they are provided in English, especially in the Gaeltacht. This campaign has been inspired and we have been motivated to seek the support of the wider community throughout the island for our rights by the following: • The announcement by Seán Ó Cuirreáin, the Language Commissioner, that he is to resign on the 24th February 2014 because of a lack of Government support in the South for the language rights of the Irish language and Gaeltacht community • The report by the Council of Europe that the growth and promotion of the Irish language in the north is being blocked by hostile attitudes in Stormont, and a lack of support for its use in the courts and in education What do we want?
W • • • • • •
e want politicians both north and south to choose a future for Irish and to do the following: Ensure State services are made available in Irish for Gaeltacht communities, without condition or question, before the end of 2016 Ensure services in Irish are made available to Irish speakers to the same standard as those in English Enact a comprehensive rights-based Irish language Act in the north Strengthen the Official Languages Act in 2014 Ensure that the derogation of the status of Irish as an official language of the European Union is not renewed Ensure that the Irish-language and Gaeltacht community are stakeholders in the implementation of The 20 Year Strategy for the Irish Language in the south and the Irish-Language Strategy in the north
The Irish language belongs to all and we believe that those that choose to use it must be afforded that opportunity and right
19
Aidhm na hEagraíochta: Is í aidhm na hEagraíochta an Ghaeilge a athréimniú mar ghnáththeanga na hÉireann.
Cuspóir na hEagraíochta: Is é cuspóir na hEagraíochta, daoine a spreagadh chun feidhmiú ar son na haidhme trí, i measc rudaí eile: (a)
cur le líon lucht labhartha na Gaeilge;
(b)
cur le líon na dteaghlach a thógann clann le Gaeilge;
(c)
cur le stádas na Gaeilge de jure agus de facto in Éirinn agus thar lear;
(d)
gach tacaíocht, gach seirbhís agus gach áis a bheith ar fáil chun saol a chaitheamh trí Ghaeilge in Éirinn;
(e)
cur le líon na n-eagraíochtaí, le líon na n-institiúidí, le líon na n-institiúidí oideachais agus oiliúna, le líon na ngnóthlachtaí agus le líon na n-imeachtaí a fheidhmíonn trí Ghaeilge;
(f)
seasamh le forlámhas na Gaeilge mar theanga an phobail sna limistéir Ghaeltachta agus pobail nua Ghaeltachta a bhunú;
(g)
stocaireacht a dhéanamh ar son na Gaeilge;
(h)
ionadaíocht a dhéanamh thar ceann lucht labhartha na Gaeilge;
(i)
aidhm agus cuspóirí na hEagraíochta a chraobhscaoileadh le briathar agus le gníomh.
Saintréithe na hEagraíochta: Is iad saintréithe na hEagraíochta: an daonlathas, oscailteacht, rannpháirtíocht, comhionannas, uileghabhálachas, dínit an duine agus cearta an duine.