SUÍOMHANNA NUA
Eagrán 3.7.
Ag cruinnithe den Bhuanchoiste agus den Choiste Gnó in Uimhir a Sé an mhí seo, glacadh leis an gcinneadh chun an Ceann-Áras a bhogadh go suíomh nua sa chathair a bheadh níos oiriúnaí chun freastal ar phobal na Gaeilge ar shlí níos uileghabhálaí. Tá Dáithí Mac Cárthaigh, Uachtarán an Chonartha ag súil go mbeidh an Ceann-Áras nua in áit feiceálach, lárnach sa phríomhchathair agus go bhforbróidh sé mar lárionad cultúrtha na Gaeilge do phobal na teanga ó cheann ceann na tíre: “Tá ionad amhlaidh Chultúrlann Adam Mac Fiach ag teastáil ó Bhaile Átha Cliath le seirbhísí níos leithne as Gaeilge a chur ar fáil don phobal. Táimid ag súil go mbeidh naíonra, amharclann, áiseanna comhdhála, seirbhísí dá leithéid Gaillimh le Gaeilge agus seomraí ranga den chéad scoth ar fáil sa Cheann-Áras nua de chuid an Chonartha, de bhreis ar
sheirbhísí an tSiopa Leabhair agus Chlub an Chonartha atá againn faoi láthair.” Is tráthúil go bhfuil cinneadh glactha chun Áras nua a chruthú don Chonradh thart fán am céanna gur tháinig Bunreacht nua an Chonartha i bhfeidhm agus go ndeachaigh suíomh idirlín nua na heagraíocht beo ag www.cnag.ie ar an 12 Bealtaine. Is cinnte go bhfuil ré spleodrach nua an Chonartha tosaithe i ndáiríre! Caithigí súil ar an suíomh idirlín agus má tá aon mholadh agaibh ina leith, cuirigí scéala chugainn ag suiomh@cnag.ie chun ionchur a bheith agaibh sa leagan amach nua. Is suíomh i bhfad níos idirghníomhaí é agus is féidir le héinne le spéis sa teanga éirigh gafa le feachtais reatha éagsúla an Chonartha, cuma cá háit ar fud na cruinne ina bhfuil cónaí orthu.
20 Bealtaine 2008 SAN EAGRAN SEO: 1. Suíomhanna Nua 2. Rialacháin 2006 2. Plean 2028.ie 3. Léacht Thumoideachais 4. Baile Locha Riach 5. Tuarthéacs na Gaeilge 5. The Rye @ Gaillimh 6. Seirbhísí SaorChomhairle Dlí 6. Cothú na Gaeilge ó Thuaidh 7. Lá Idirchultúrtha na nGardaí 7. Dianchúrsaí BÁC 8. Crosfhocal Mhí Bhealtaine
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
Le cabhair ó:
1
RIALACHÁIN 2006 LE LEASÚ & LE SÍNIÚ
Is fiú go mór do chraobhacha an Chonartha
dul i dteagmháil leis an Aire Éamon Ó Cuív ag éileamh air Ri-
lachtaí Stáit ná comharthaí bóithre san
áireamh iontu. Ní foláir go leasódh an tAire na
alacháin 2006 (Alt 9,
chun na nithe
Acht na dTeangacha Oifigiúla, 2003)
rialacháin
tábhachtacha
a
seo a thabhairt
leasú agus a shíniú
faoi bhráid na
láithreach. Ainneoin
reachtaíochta a
gur fhoilsigh an tAire
chosnaíonn
trialacháin dhá bhli-
Gaeilgeoirí agus
Gaeltachta dréach-
cearta
ain ó shin, níl siad
sínithe aige fós ná níl rudaí chomh bunúsach le cúrsaí fógraíochta na gcomh-
chun
teanga
meas
a
léiriú dár dteanga dúchais i sochaí iltean-
gach nua na hÉireann.
TABHAIR GUTH DON GHAEILGE
D’eagraigh an Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta sraith de chruinnithe poiblí le déanaí chun deis a thabhairt don phobal plé a dhéanamh ar na saincheisteanna i ndáil leis an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge atá á ullmhú ag an Rialtas faoi láthair. Mar chuid den phróiseas comhairliúcháin le lucht labhartha na teanga agus leis an bpobal i gcoitinne, tá siad ag iarraidh ar dhaoine suirbhé a líonadh ar-líne ag www.plean2028.ie nó is féidir cóip crua a líonadh agus a sheoladh ar ais chuig an Roinn roimh dheireadh na míosa seo chugainn. Is féidir Ráiteas an Rialtais i Leith na Gaeilge 2006 a íoschóipeáil ón suíomh Plean 2028 chomh maith agus aon
2
smaoineamh breise maidir le cur chun cinn na Gaeilge a chur chuig an Roinn mar mholadh don Phlean Straitéiseach 2028. Más spéis libh aon eolas eile i dtaobh na bhfeachtas thuas, téigí i dteagmháil leis an Ard-Oifig ar +353 (0)1 4757401 agus breathnaígí ar www.cnag.ie. Más mian libh polaiteoirí na tíre a cheistiú ar chúrsaí teanga, cumaigí ceisteanna Dála féideartha dóibh agus seolaigí chuig dail@cnag.ie iad inniu.
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
LÉACHT TUMOIDEACHAIS AN CHONARTHA
Thug an tUasal Dónal Ó hAiniféin aghaidh ar ábhar conspóideach an tumoideachais ag Léacht Chonradh na Gaeilge in Acadamh Ríoga na hÉireann, Sráid Dhásain, Baile Átha Cliath 2 ar an 22 Aibreán 2008. Mhol sé go bhforbrófaí múnlaí páirt- agus meánthumoideachais, sa bhreis ar níos mó taighde dúchais a dhéanamh ar mhúnlaí an luath-thumoideachais iomláin in Éirinn, chun rogha níos fearr a thabhairt do thuistí ag iarraidh leas a bhaint as an gcóras Gaelscolaíochta dá bpáistí. Is iar-Uachtarán Gaelscoileanna Teoranta agus príomhoide reatha Ghaelscoil Mhíchíl Cíosóg é Ó hAiniféin agus tharraing sé ar shaothair thaighdeoirí idirnáisiúnta agus ar a chuid taighde féin ar mhúnlaí an luath-thumoideachais iomláin in Éirinn agus scileanna léitheoireachta an Bhéarla i measc daltaí i mbunscoile Ghaeilge ó Rang a 2 agus a 5 chun an-léargas a thabhairt don lucht éisteachta ar an tumoideachas agus chun an léachtlann lán a ghríosadh chun díospóireachta le ceisteanna agus freagraí ag deireadh a chuid cainte. Labhair an tUasal Ó hAiniféin faoin tumoideachas agus a ról i gcóras oideachais na hÉireann san am atá thart, sa lá atá inniu ann agus san am atá le teacht. “Rinne mé trácht ar chaipéisí ar nós Ráiteas an Rialtais i leith na Gaeilge 2006 a deir go gcuirfear ‘oideachas lán-Ghaeilge ar ardchaighdeán ar fáil do dhaltaí scoile arb é mian a dtuismitheoirí/gcaomhnóirí é’ agus go ‘Leanfar leis an tacaíocht do Ghaelscoileanna ag leibhéal na bunscoile agus déanfar forbairt ar sholáthar lánGhaeilge ag leibhéal na h-iarbhunscoile
chun freastal ar éileamh de réir mar is gá’ chun cás an tumoideachais in Éirinn a threisiú leis an méid atá geallta ag an Rialtas féin i dtaobh an ábhair,” arsa Ó hAiniféin. “Tá géarghá le taighde dúchais breise ar na múnlaí éagsúla tumoideachais a chur i gcrích in Éirinn, mar atá luaite i bpolasaithe tumoideachais an Rialtais féin, agus cur chuige aontaithe, uile-Éireann de dhíth uainn don tumoideachas bunaithe ar an dea-chleachtas is fearr ó thíortha eile. “Is gá freisin roghanna a thabhairt do thuismitheoirí ag iarraidh go gcuirfí oideachas páirt-thumtha nó tumoideachas meánach ar fáil dá bpáistí trí fhorbairt a dhéanamh ar ábhair bhreise a mhúineadh trí Ghaeilge ag léibhéal na bunscoile agus na meánscoile araon, mar atá molta ag John Harris.” Bhí idir Ghaeilgeoirí agus Bhéarlóirí i láthair agus córas ateangaireachta comhuaineach curtha ar fáil ionas go bhféadfadh chuile duine páirt a ghlacadh sa bhfóram. Seoladh leabhrán dátheangach David Little ar an oíche freisin dar teideal Todhchaí na dTeangacha i gCóras Oideachais na hÉireann: Beartas, Curaclam, Oideolaíocht. Tá cóipeanna breise ar fáil do bhaill bhur gcraoibhe ón gCeannÁras ach glaoch ar +353 (0)1 4757401, ríomhphost a chur chuig eolas@cnag.ie nó buail isteach ar 6 Sráid Fhearchair, BÁC 2. Is fiú go mór an leabhrán a léamh chun léargas níos cuimsithí a fháil ar bheartas oideachais na heagraíochta agus aisling ilteangach na hEorpa.
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
3
Baile Locha Riach
Bua na Cainte raibh íomhá breá gaelach le feiceáil anois i Tháinig Gaeilge Locha Riach, Coiste Gair- mBaile Locha Riach agus 24 ionaid ina raibh moideachais Chontae na Gaillimhe agus comharthaíocht i nGaeilge feiceálach. Comhar Creidmheasa Naomh Breandán le Thréaslaigh sé an dul chun cinn suntasach chéile ar mhaithe le comórtas seo, buanna Ghlór na nGael bainte ag an díospóireachta a reáchtáil in Oirthear na bhaile agus dóchas aige go dtógfar ar an Gaillimhe an mhí seo. “Is deacair a aithint obair. go bhfuil na Glasaigh i gcumhacht in Éirinn” Seó Beo ‘Gugulaí Gug’ an rún a bhí le plé ag lucht meánscoile Eagraíodh ceolchoirm speisialta do theaghGairmscoil Bhríde Bhaile Locha Riach agus laigh Scoil Uí Cheithearnaigh, Béal Átha na Coláiste na Trócaire, Gráig na Muillte Iarainn Slua Dé Domhnaigh 27 Aibreán. Bhí an seó i ngleic lena chéile sa bhabhta ceannais. Ba seo mar léiriú beo bríomhar bheag an difear a bhí idir na ar an leabhar ‘Gugulaí Gug’ foirne agus fágadh dualgas atá ar cheann de na trom ar na moltóirí buaiteoir foilseacháin is mó díol i a roghnú. Ba ag na cailíní as nGaeilge le roinnt blianta Gráig na Muilte Iarainn a bhí anois. Ní amháin go raibh an bua ar deireadh agus an Tadhg Mac Dhonnagáin ar Corn le tabhairt abhaile acu. stáitse ach bhí cuideachta Bronnadh duaiseanna beaga clainne aige ó Éabha, Tadhg is móra ar gach uile cainÓg agus Róise, rud a chur go teoir a ghlac páirt. mór le cur i láthair na nIs fearr focal maith…. amhrán is na rannta éagsúla. D’eagraigh Gaeilge Locha Tugadh blaiseadh don lucht Riach tráthnóna speisialta i éisteachta ar a raibh ar fáil ó gcomhar le JFK Signs ar Futa Fata agus neart de na Iomaitheoirí Bua na Cainte mhaithe le comhghairdeas a páistí ag damhsa is i mbun ghabháil le lucht gnó an bhaile as íomhá spraoi le linn na ceolchoirme. gaelach a chothú le linn Sheachtain na Slógadh Eachtaí Gaeilge. Ghlac Pádraig Ó Baoill, Gaeilge D’éirigh go hiontach leis an 3ú Slógadh EachLocha Riach, an deis siopadóirí agus lucht taí a tháinig le chéile i nGráig na Muilte gnó an bhaile a spreagadh i dtreo Iarainn in Oirdheisceart na Gaillimhe ar an scéimeanna Foras na Gaeilge a úsáid le 19 Aibreán. Bhí breis agus céad daoine ag híomhá gaelach a neartú sa bhaile. Chuir sé freastal ar an ócáid ó ghrúpaí cultúrtha, síos ar an tacaíocht atá ar fáil maidir le stairiúla, oidhreachta is timpeallachta ó comharthaíocht, stáiseanóireacht agus dheisceart na Gaillimhe agus ó thuaisceart suíomhanna idirlíne a fhorbairt, léirigh go an Chláir. Is le tacaíocht ó ghrúpaí nasctha le raibh deis ag gnónna leas a bhaint as na de- www.aughty.org, Comhar Creidmheasa ontais atá ar fáil ar bhun náisiúnta agus bhí Naomh Breandán agus Gaeilge Locha Riach a 11 gnó éagsúla curtha ar an ghearrliosta as d’éirigh le Slógadh Eachtaí a theacht le ucht a n-iarrachtaí Gaeilge a bheith fe- chéile i mbliana agus ceiliúradh déanta ar iceálach mar thoradh ar a chuid oibre. phobal, ar chúlra ‘s ar na tréithe iontacha a Bronn Pat Loughnane, Cathaoirleach bhaineann leis an chomharsanacht sléibCumann Tráchtála Bhaile Locha Riach, htiúil seo.Bhí léachtanna speisialta agus seanfhocail speisialta ar na gnónna uile ar seisiúin cainte dírithe ar théamaí stairiúla is an ghearrliosta ag an ócáid agus dúirt sé go oidhreachta i gceantar sléibhtiúil ‘Sliabh raibh sé tugtha fá deara ag cuairteoirí go Eachtaí’.
4
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
TUARTHÉACS NA GAEILGE
Tá an comhlacht teicneolaíochta Samsung le guthán soghluaiste Gaeilge a sheoladh i mí Iúil. Tocco an t-ainm a bheas ar an bhfón nua seo agus beidh rogha na Gaeilge ar fáil mar theanga oibriúcháin an ghutháin sa bhreis ar stór leathan d’fhocail Ghaeilge don tuarthéacs. Sna sála ar fheachtas na Gael Óg i 2006 i gcomhar le Conradh na Gaeilge, Seachtain na Gaeilge, Ógras agus eagrais eile nach iad, thug Samsung faoi ndeara go raibh margadh anmhór ann do théascáil tuarthach i nGaeilge, go háirithe i measc daoine óga, an spriocmhargadh is mó ag Samsung faoi láthair. Níor ghlac sé ach 5 mhí ar an gcomhlacht seirbhís tuarthéacs Gaeilge don ghuthán a fhorbairt agus tá súil ag Samsung an tseirbhís a chur ar fáil ar ghutháin atá níos saoire amach anseo. Tá siad an-dáiríre faoi mhargadh na hÉireann agus tá áiseanna den chéad scoth ag an bhfón nua, ceamara nua-aimseartha 5 mheigiphicteilín agus scáileán tadhaill san áireamh. Beidh sé ar fáil do chustaiméirí Vodafone, O2 agus Meteor sa Phoblacht agus tá Samsung ag súil go mbeidh sé ar fáil ar ghréasán 3 gan mhoill leis. Cé nach mbeidh sé ar fáil ar ghréasáin ghutháin an Tuaiscirt, beidh daoine le Gaeilge ó thuaidh in ann Tocco a cheannach ó dheas agus é a aistriú go dtí a ngréasán féin sna sé chontae iad féin. Ba é an comhlacht Nuance a d'aistrigh an bogearra tuarthéacs T9 go Gaeilge agus táimid ag súil go leanfaidh comhlachtaí gutháin eile dea-shampla Samsung gan mhoill.
THE RYE @ AN CLUB ÁRAS
Beidh banna beo osnádúrtha na Gaillimhe The Rye ag seinm in Áras na nGael ar an Domhnach 1ú Meitheamh ag 8.30in. Más oíche shiamsaíochta spleodrach atá uait tá tú ar an traic ceart! Is as Tír Chonaill ó dhúchas do bhaill The Rye: Kevin Melly ag canadh agus ar an ngiotár fuaimiúil, Anna ‘Clare’ Falkenau ar an bhfidil agus ag canadh, Alan ‘The Lege’ Walsh ar an mbanjó, giotár leictreach agus ag canadh agus Barry Wallace ar an bass, banjó agus bouzouki. Tá cúlra ceolmhar an-éagsúl ag na baill uiligh ach le chéile cuireann siad an ceiliúradh is úire agus is gliondraí de Cheol na hÉireann atá le clos le tamall anuas inár láthair. Is féidir cluas a thabhairt dá gcuid cheoil ar www.myspace.com/theryeband.
Beidh an banna Apartment 44 mar thaca ar an oíche. Tosnaíonn an gig ag 8.30in agus tá táille €4 ar an ndoras.
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
5
COTHÚ NA TEANGA Ó THUAIDH
Reáchtáil Forbairt Feirste comhdháil ansuimiúil i mBéal Feirste ag tús na míosa mar gheall ar eacnamaíocht fholláin a chothú i gCeathrú Ghaeltachta nua na cathrach. Rinne an iliomad cainteoir trácht ar chúrsaí cultúir, teanga agus pobail mar aon le hinfheistíocht ó fhoinsí éagsúla agus pleanáil an cheantair a phlé. Tá Conradh na Gaeilge ag iarraidh gach tacaíocht a thabhairt do thionscnaimh le Gaeltachtaí uirbeacha nua a chruthú ar fud na tíre agus is iontach an togra é eacnamaíocht agus cultúr Iarthar Bhéal Feirste a chothú trí lucht gnó agus labhartha na Gaeilge a mhealladh chuig an gceantar. Is féidir breis eolais faoin togra a fháil trí dul i dteagmháil le Jake Mac Siarcais, Stiúrthóir na Comhdhála ar +44 (0)773
6
9875309 nó ag jake@forbairtfeirste.com. Mar aon leis sin, tá Conradh na Gaeilge ag obair i gcomhar le POBAL ag iarraidh ar Airí an Tuaiscirt atá báúil don Ghaeilge scéimeanna teanga (cosúil leo siúd a thagann faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla ó Theas) a thosú ina ranna féin. Seo chun dea-chleachtas a bhunú as stuaim na dTeachtaí féin agus lena léiriú don Tionól go ginearálta go mbeadh a leithéid indéanta do rannóga Stáit eile dá mbeadh Acht Teanga dá chuid féin sa Tuaisceart. Bí i dteagmháil le do Theachta Tionóil féin maidir le scéim Ghaeilge a chur i bhfeidhm i do cheantar má tá cónaí ort ó Thuaidh agus tacaigh le lucht an Tuaiscirt ar www.cnag.ie fiú mura bhfuil.
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
Lá Idirchultúrtha na nGardaí
D’fhreastail Feidhmeannach Forbartha an Chonartha ar Lá Idirchultúrtha a reáchtáladh i gColáiste na nGardaí, Teampall Mór an mhí seo caite mar chuid den Seachtain Idirchultúrtha agus FrithChiníoch 2008. Labhair Síne Nic an Ailí le mic léinn an choláiste faoin nGaeilge agus faoin tacaíocht atá ar fáil ó Chonradh na Gaeilge do na Gardaí ag iarraidh a gcumas sa teanga a fheabhsú, le húsáid ina gcuid oibre nó lasmuigh de. Lá an-mhaith a bhí ann agus chuir na Gardaí spéis sna háiseanna Gaeilge a bhí ar fáil dóibh. Is ábhar dóchais é gur léirigh siad an-mheas ar an teanga, fiú mura mhothaigh a bhformhór muiníneach go leor len’í a labhairt. Bíonn ar na mic léinn uile ranganna Gaeilge a
dhéanamh agus tá an Conradh ag súil le dul i gcomhar leo go luath leis an gcúrsa acu a fhorbairt. Cuimhnígí go bhfuil sé de cheart ag gach Gaeilgeoir Gaeilge a labhairt leis na Gardaí i gcónaí. Léirigh do na Gardaí Síochána go bhfuil éileamh ann go m b e a d h caighdeán sásúil labhartha ag na Gardaí ag plé le saoránaigh na tíre trí Ghaeilge a labhairt go béasach leo aon uair go bhfuil sibh ag plé leo. Má tá comhairle ó aon chraobh nó aon bhall maidir lena gcearta teanga, ná bíodh moill oraibh dul i dteagmháil leis an Seirbhís Saor-Chomhairle Dlí is cóngaraí ar 091 567824 (Gaillimh) / 01 4757401 (Áth Cliath) nó trí rphost a chur go dli@cnag.ie.
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie
7
CROSFHOCAL MHÍ BEALTAINE
Trasna 1 cré (7) 3 scornach; muineál (3) 5 bord Aifrinn; bord Comaoineach (6) 6 fear atá i gceannas ar mhainistir (2) 7 iarratas; fabhar (5) 10 bríomhar; fuinniúil (7) 13 agus (2) 14 ón aird thuaidh (7) 15 comhairleoir dlí (7)
Síos 1 gruaig; folt (5) 2 trealamh; ord agus eagar (8) 3 gunna beag láimhe (7) 4 an-bheag ar fad (7) 7 orgán mór de chuid an choirp 8 duine a dhéanann díol is ceannach (7) 9 fearg an-mhór (7) 11 miotal as a ndéantar cruach (6) 12 galar marfach (5)
Más spéis leat dearbhán ar luach €30 don Siopa Leabhar a bhuachaint, líon isteach an crosfhocal i gceart agus seol chuig: An Crosfhocal, 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2.
Buaiteoir Mhí Aibreáin: Brian Ó Baoill, Co. na Gaillimhe.
8
Is féidir scéalta a chur chuig nuacht@cnag.ie