E ag r án 7 .4
B
20 Fe abh r a 2012
Bí Ag Rith do SnaG!
eidh an fhéile Ghaeilge is mó ar domhan á reáchtáil ón 5 – 17 Márta 2012 agus tá Eoghan Mac Diarmada - Pearsa Sheachtain na Gaeilge 2012, láithreoir teilifíse, aisteoir agus DJ mór le rá - ag súil go spreagfar na céadta míle duine chun an Ghaeilge a úsáid sa bhaile agus thar lear arís i mbliana! Tá na céadta imeachtaí cláraithe ag eagraíochtaí, comhairlí áitiúla, scoileanna, leabharlanna agus eagrais cheoil, spóirt agus chultúir d’fhéile na bliana seo. Eiseofar an clár oifigiúil san iris náisiúnta Sult nó is féidir amharc ar www.snag.ie chun sonraí na n-imeachtaí a fháil agus páirt a ghlacadh. Beidh Rith 2012 ar cheann de phríomhimeachtaí is nuálaí agus is spraíúla de chuid Sheachtain na Gaeilge
i mbliana freisin, féile ann féin agus ollrith sealaíochta 700 km ar son na Gaeilge. Cuirfear tús leis an rith i nGaoth Dobhair, Co. Dhún na nGall ar an 8 Márta 2012 agus rithfidh na mílte daoine trí 75 bhaile i 15 chontae sula gcuirfear críoch leis an gc e i l iú r a d h Gaeilge ar Inis Mór, Co. na Gaillimhe ar Lá Fhéile Pádraig. Ghlac 20,000 duine páirt sa chéad Rith a reáchtáladh in Éirinn i 2010. Tá sé i gceist go mbeidh an rás i bhfad níos mó i mbliana agus go mbaileofar airgead chun an Ghaeilge a chur chun cinn i measc pobal ar fud na hÉireann. Cláraigh don spraoi ag www.rith.ie anois! Gach eolas:
SAN EAGRÁN SEO: 1. Bí Ag Rith do SnaG 2012! 2. Athghuthú INK 2. Ard-Fheis 2012 3. Nuacht Áitiúil 4. Gaeilge na Cruinne 4. Teicneolaíocht na Teanga 5. Litríocht na nÓg 5. Barrliosta na Leabhar 6. Fóram Polaitíochta 6. Deontais Ábhair Oidí 7. Teagasc Thar Sáile 7. Ionsaí ar an Oideachas 8. Uachtarán Oireachtais 2012 8. Gaeltacht an Chláir 9. Oireachtas Rince 2012 9. Duaiseanna na Glóire 10. Aighneachtaí an Fheidhmeannais 10. Siompóisiam Achta 11. Moltaí an tSiompóisiam 11. Aighneachtaí an Fhorais 12. Is Leor Beirt 12. Cúrsaí an Earraigh
www.snag.ie / +353 (0)1 4757401 / www.rith.ie
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
1
T
Athghuthú INK
á athghuthú déanta ag Stirling TV Productions ar chartún do TG4, dírithe ar pháistí idir 7- 9 mbliana d’aois agus atá le feiceáil mar chuid de sceideal Cúla 4 anois. Tá INK - gréasán dofheicthe na bpáistí, bíodh a fhios agat - bunaithe ar ghréasán de pháistí rúnda agus a gcuid eachtraí ag iarraidh a scoil a shábháil ó phleananna mailíseacha Iníon Macbeth. Ba iad Samka Productions agus an craoltóir France 3 a léirigh an tsraith sa chéad dul síos. D’éirigh thar barr leis go domhanda agus rinneadh athghuthú air i dteangacha éagsúla. Fuair Stirling maoiniú ón gCiste Craoltóireachta Gaeilge agus ó TG4 don léiriúchán Gaeilge
B
colleen@stirlingtelevision.co.uk
Ard-Fheis 2012
eidh Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge ar siúl san Auburn Lodge, Bóthar na Gaillimhe, Inis, Co. an Chláir ón 30 Márta - 01 Aibreán 2012. “Tá leagan amach nua ann don Ard-Fheis i mbliana, le freastal ar riachtanais na gCraobhacha agus na mBall Aonair. Is deis iontach í le bhur gCraobhacha a fhorbairt agus le cur le bhur gcumas ó thaobh na teicneolaíochta de agus eile. Beidh neart siamsaíochta eagraithe thar an deireadh seachtaine ag Craobh na hInse agus tá súil againn go mbeidh slua i láthair,” arsa Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán Chonradh na Gaeilge. Reáchtálfar cruinniú gréasánaíochta agus traenáil do na Scéimeanna Pobail Gaeilge tráthnóna Aoine sula n-osclófar an ArdFheis go hoifigiúil le Caint na hArdFheise. Labhróidh painéal ar an téama Comhstraitéis Ghníomhach don Ghaeilge
2
seo de 26 chlár leathuaire, le haisteoirí ó gach cearn den tír ag glacadh páirteanna éagsúla ann. Tuilleadh eolais: +44 (0)28 90333848 /
a chuimseoidh An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010 - 2030 sna 26 Chontae, straitéis Ghaeilge ó thuaidh agus samhail mhaoinithe nua Fhoras na Gaeilge. Beidh rúin na hArdFheise á bplé maidin Shathairn agus cuirfear ceardlanna traenála éagsúla ar fáil do bhaill agus do chraobhacha um thráthnóna. Beidh cluichí seachtar-an-taobh arna eagrú ag Na Gaeil Óga CLG á n-imirt i gcaitheamh an lae freisin agus beidh an cluiche ceannais ar siúl tráthnóna Shathairn roimh Dhinnéar agus Chéilí na hArd-Fheise. Tá seomraí móide dinnéar oíche Shathairn ar fáil san óstán ó €59 an duine d’oíche amháin L&B i seomra dúbailte, go €135 do L&B i seomra singil do 2 oíche. Áirithintí: +353 (0)1 4757401 / mairead@cnag.ie
Cu i r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 09 Már t a 2012
Nuacht Áitiúil
Áth Cliath na sála ar Sheachtainí Gaeilge den chéad scoth arna eagrú ag coláistí éagsúla le déanaí, is iomaí imeacht atá beartaithe don ardchathair don fhéile oifigiúil Sheachtain na Gaeilge 2012! Beidh tráthnónta siamsaíochta le Gael-Linn i mBewley’s ar Shráid Grafton ó 6.00in Dé Máirt, 13 Márta 2012. Rogha amhrán agus ceoil as Éirinn agus Albain a bheidh ann agus is gá áit a chur in áirithint le niamh@gael-linn.ie. Beidh Comórtas Sacair Cúigear an Taobh do dhaoine fásta ar pháirceanna Ionad Fóillíochta Chluain Dolcáin Dé Sathairn, 3 Márta 2012, ó 2.00 - 5.00in freisin. Eagrófar béile ina dhiaidh mar aon le hoíche shiamsaíochta in Áras Chrónáin. Clárúchán: colmobroin@yahoo.ie
Maigh Eo í hamháin go bhfuil cúrsa 6-seachtaine Gaeilge labhartha á thosú ag Togra Mhaigh Eo do lucht na hArdteiste i gCaisleán an Bharraigh ar an 27 Feabhra 2012, ach tá an club óige Ceol ‘s Comhrá ag tabhairt seans dóibh leas a bhaint as cibé méid Gaeilge atá acu freisin! Bíonn réimse imeachtaí á dhéanamh trí mheán na Gaeilge ag an ngrúpa óige agus beifear ag dul i muinín an cheamara agus ag tabhairt faoin scannánaíocht i mbliana, idir scríobh scripte, dhéanamh cultacha agus chumadh fuaimrianta. Tionólann an grúpa san NYP (Tionscadal Comharsanachta don Óige) gach tráthnóna Luain ó 6.00-7.30in. Fáilte roimh chách! Gach eolas: gaeilge@mayococo.ie / +353 (0)87 6972922
S
N
Loch Garman á Forbairt Naíonraí Teoranta ag eagrú sraith clinicí timpeall na tíre i láthair na huaire agus beidh clinic ar siúl in Inis Córthaidh, Co. Loch Garman ar an 15 Márta 2012. Beidh muintir FNT ar fáil ó 3.30 – 6.00in le bualadh le Stiúrthóirí agus/nó coistí ag am aontaithe. Ar maidin tabharfaidh siad cuairt ar Naíonraí sa cheantar nach féidir freastal ar an gclinic, ag bualadh le coistí cúram leanaí agus ag déanamh poiblíochta ar FNT agus Naíonraí an cheantair. Beidh an chéad chlinic eile ina dhiaidh sin ar siúl i Mala, Co. Chorcaí ar an 26 Aibreán 2012. Tuilleadh eolais: eolas@naionrai.ie
Port Láirge á Comhdháil na nDéise á reáchtáil don chéad uair in Institiúid Teicneolaíochta Phort Láirge ar an 31 Bealtaine 2012. Seo an chéad fhógra do ghairm ar chainteanna ar aon ghné de Ghaeilge na nDéise don chomhdháil: litríocht, teangeolaíocht, lámhscríbhinní, an chanúint, ceol, amhránaíocht, stair, agus eile san áireamh. Beidh seisiúin ar leith ann do mhic léinn iarchéime agus tabharfar deis dóibh caint a thabhairt ar an taighde atá ar siúl acu. Iarrtar ar dhaoine a bhfuil spéis acu caint (15 - 20 nóiméad) a thabhairt ag an gcomhdháil seo teideal an pháipéar agus achoimre (c.250 focal móide blurba gairid fút féin) a chur chuig deise@wit.ie roimh 9 Márta 2012.
T
T
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
3
M
Gaeilge na Cruinne
ás spéis leat bolcáin bheo, toibreacha teo, géasair, agus an Ghaeilge, cuirfidh tú spéis i bhFéile Idirnáisiúnta na Gaeilge atá á reáchtáil i Reykjavík na hÍoslainne i mí Feabhra 2012! Seo an 11ú bhliain as a chéile do lucht labhartha na Gaeilge, nach bhfuil cónaí orthu in Éirinn, tabhairt faoi Aistear na nGael a ghlacadh thar lear leis an bhféile speisialta seo a cheiliúradh. Beidh Gaeil agus cairde ag teacht faoi
T
Teicneolaíocht na Teanga
á borradh ag teacht ar theicneolaíocht na n-óg i gcónaí! Ní hamháin go bhfuil Futa Fata ar cheann de na tithe foilsitheoireachta is mó in Éirinn agus iad atá dírithe go príomha ar pháistí agus ar dhaoine óga, ach tá cainéal YouTube nua acu ag www.youtube.com/user/ Futafata. Is féidir taifead beo den seó Gugalaí Gug a fheiceáil ar-líne ann anois, áit go bhfuil 10 bhfíseán uaschóipeáilte ar an gcainéal go dtí seo agus tuilleadh le teacht. Chomh maith leis sin, tá suíomh idirlín nua deartha ag Comhluadar le déanaí freisin agus is féidir gach eolas faoi obair na heagraíochta a aimsiú ag www.comhluadar.ie. Tá sonraí ar an suíomh faoi na ceardlanna Dátheangach ó Thús/Bilingual Beginnings faoi pháistí a
4
scáth Vinir Saman / Cairde le Chéile, áit go mbeidh ranganna Gaeilge, ceol, léachtaí agus siúlóidí á reáchtáil. Thosaigh an BBC ag déanamh taifid ar shraith nua dar teideal Aistear na nGael i Londain roimh Nollaig agus leanfaidh na ceamaraí an slua chun na hÍoslainne freisin. Tuilleadh eolais: Dónal Ó Céilleachair, Coláiste na nGael, Londain +44 (0)208 3485016 / AnColaiste@aol.com
thógáil le Gaeilge agus atá á reáchtáil acu i gcomhar le Leabharlanna Cathair Átha Cliath i rith Sheachtain na Gaeilge 2012 Leabharlann Ráth Éanna ag 11.30rn ar an 7 Márta, Leabharlann Chabrach ag 11.30rn ar an 9 Márta, An Lárleabharlann ag 11.30rn ar an 12 Márta, Leabharlann Bhaile Fhormada ag 2.30in ar an 13 Márta, agus Leabharlann Bhaile Munna ag 11.30rn ar an 14 Márta 2012. Tá eolas ann faoi na grúpaí tuistí agus leanaí atá ar siúl in áiteanna éagsúla ar fud na tíre, agus is féidir pacáiste eolais in aisce a ordú nó ballraíocht a ghlacadh leo tríd an suíomh nua freisin más rud é go bhfuil spéis agat an chlann s’agat a thógáil trí Ghaeilge. Teagmháil: +353 (0)1 4789191 / eolas@comhluadar.ie
Cu i r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 09 Már t a 2012
L
Litríocht na nÓg
Barrliosta na Leabhar
e tamall anuas, tá go leor díospóireachta sna meáin chumarsáide maidir le stair, stádas agus cearta na n-óg in Éirinn. Ach céard faoi chultúr na n-óg sa tír seo? Agus céard faoi thionchar agus ról na Gaeilge mar chuid den chultúr sin? Tá sé mar aidhm ag An Dara Comhdháil Idirnáisiúnta ar an
Seo na leabhair is mó díolta i Siopa Leabhar Chonradh na Gaeilge le mí anuas:
ábhar Forbairt Litríocht agus Chultúr na nÓg ardán a thabhairt d’oideachasóirí, do scoláirí, d’fhoilsitheoirí agus d’ealaíontóirí den uile chineál chun a dtuairimí maidir le litríocht agus cultúr Gaelach na n-óg a phlé. Díreofar ar stair chultúr Gaelach na n-óg, ar an suíomh reatha, agus ar dhúshláin na todhchaí. Beidh an chomhdháil á reáchtáil faoi stiúir An Dr. Ríona Nic Congáil i gColáiste Phádraig, Droim Conrach, Baile Átha Cliath 9 ón 23 - 24 Márta 2012. Tuilleadh eolais: http://litriochtnanog.blogspot.com
Daoine Óga: 1. Micí Moncaí – An Gúm – Mairéad Ní Ghráda - €5.50 2. Amach – An Gúm – Alan Titley €7.95 3. Ruball Trioball – Móinín - Esther Göbl Uí Nualláin - €8 4. Cinnín Óir agus na Trí Bhéar – An Gúm - €4.50 5. Péigín Leitir Móir – Futa Fata – Tadhg Mac Dhonnagáin - €19.95 Daoine Fásta: 1. Duinnín Bleachtaire ar an Sceilg – Coiscéim – Biddy Jenkinson - €10 2. Duanaire an Chéid – CIC – Gearóid Denvir - €15 3. I gCóngar i gCéin – CIC – Pádraig Standún - €12 4. Seán Ó Ríordáin: Na Dánta – CIC - €18 5. Gramadach Gan Stró – Éamonn Ó Dónaill – Gaelchultúr - €20 Eolas & orduithe: siopa@cnag.ie / +353 (0)1 4783814 / 4785428 (facs) / www.cnag.ie
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
5
D
Fóram Polaitíochta
’eagraigh daltaí na hidirbhliana i gColáiste an Eachréidh, Baile Átha an Rí, fóram polaitíochta trí mheán na Gaeilge ar na mallaibh. Bhí an Fóram faoi stiúir na scoláirí agus ba iad na daltaí féin a chuir an díospóireacht os comhair phobal na scoile uile, ceisteanna oideachais, sláinte, eisimirce, fostaíochta agus eile ullmhaithe acu do na polaiteoirí roimh ré. Shocraigh siad bean a’ tí a bheith ina cathaoirleach acu agus bhí smacht acu ar chúrsaí ama agus ar an bplé. Bhí siad bródúil agus buíoch gur éirigh leo ionadaíocht a fháil ó na páirtithe polaitiúla áitiúla seo a leanas: Seosamh Ó
T
Deontais Ábhair Oidí
á Conradh na Gaeilge agus Guth na Gaeltachta ag cur go tréanláidir i gcoinne chinneadh na Roinne Oideachais agus Scileanna deireadh a chur le deontais d’ábhair oidí ag freastal ar chúrsaí tumoideachais Ghaeilge sa Ghaeltacht. Faoi láthair, íoctar as na cúrsaí 3-sheachtaine a fhreastalaíonn ábhair oidí orthu mar chuid éigeantach dá gcéim oideachais chun a gcuid Gaeilge a fheabhsú, ach tugadh le fios ag seisiún eolais i Sráid Marlboro ar an 05 Nollaig 2011 go mbeadh deireadh leis na deontais seo chun airgead a shábháil. Is léir go bhfuil easpa comhordú iomlán idir na codanna éagsúla den Rialtas i dtaca le cur chun cinn na Gaeilge. Ghlac an Rialtas céim ollmhór chun tosaigh sa Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010 - 2030 chun na fadhbanna
6
Laoi, Comhairleoir Fhine Gael; Nollaig Ó Treasaigh, iar-Aire Fhianna Fáil; Trevor Ó Clochtartaigh, Seanadóir Shinn Féin; Caoimhín Ó Maolallaigh, Comhaontas Glas; agus Tom Costelloe, Comhairleoir Pháirtí an Lucht Oibre.
tromchúiseacha le múineadh na Gaeilge sna scoileanna a réiteach nuair a mhol siad go leanfadh ábhair mhúinteoirí clár sainithe do theagasc teanga sa Ghaeltacht, agus go gcuirfí leis an am teagaisc agus freastail d’ábhair mhúinteoirí ar na cúrsaí Gaeltachta. Anuas air sin, sna treoracha agus sa chritéir nua a d’eisigh an comhlacht reachtúil An Chomhairle Mhúinteoireachta do na coláistí oiliúna, moladh: “Ba chóir do chláir tréimhse chónaithe sa Ghaeltacht, fadaithe agus athchoinceapaithe, a chur ar fáil, a bheidh anois mar chuid den chlár iomlán agus faoi stiúir dhíreach ag na soláthraithe oideachas múinteoirí.” Ag an am céanna, beidh an bonn á bhaint den dul chun cinn seo má chuirtear deireadh le deontas na n-ábhar oidí.
Cu i r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 09 Már t a 2012
C
Teagasc Thar Sáile
uireann Fondúireacht Ollscoil Éireann Cheanada clár bliantúil dámhachtainí malartacha ar fáil idir ollscoileanna Cheanada agus ollscoileanna na hÉireann, clár atá oscailte do gach disciplín acadúil. Cuirtear dámhachtainí ar fáil chun tacú le teagasc na Gaeilge in ollscoileanna áirithe i gCeanada, i dToronto, Montreal, Nova Scotia, Talamh an Éisc agus eile. Chuige seo, tá Teagascóirí Gaeilge á gceapadh le haghaidh na tréimhse 9 mí ó Mheán Fómhair 2012 – Bealtaine
T
2013. Tabharfar deis do mhúinteoirí reatha barr feabhais a chur ar a gcuid scileanna múinteoireachta agus cur lena n-eolas faoi shochaí agus faoi chultúr Cheanada. Ba chóir an fhoirm iarratais, litir mhínithe agus dhá theistiméireacht a sheoladh go gaeilge@icuf.ie roimh 5.00in Déardaoin, 01 Márta 2012. Beidh agallaimh ar siúl i mBaile Átha Cliath ón 2 3 Aibreáin 2012. Tuilleadh eolais: www.icuf.ie
Ionsaí ar an Oideachas
á feachtas na scoileanna beaga i gcoinne na gciorruithe atá beartaithe don chóimheas idir múinteoirí agus daltaí ag neartú le mí anuas. Fógraíodh i gcáinaisnéis na Nollag 2011 go bhfuil líon na ngasúr ar ghá do scoil le 4 mhúinteoir a bheith acu le hardú ó 81 go dtí 83. Cuirfear deireadh leis an gcóimheas níos fabhraí de 76 dalta a thug aitheantas do na deacrachtaí ar leith a bhain le bheith ag múineadh sa Ghaeltacht agus i nGaelscoileanna, áit go mbeidh ar na scoileanna seo 83 pháiste a bheith ar an rolla le go mbeidh siad incháilithe don cheathrú múinteoir anois freisin. Thug Treasa Ní Mhainín, Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta, le fios go mbeadh 12 scoil Ghaeltachta ag cailleadh múinteora i mí Mheán Fómhair
toisc an chiorraithe seo. Thug breis agus 500 duine chun na sráideanna d’agóid lasmuigh den Dáil ar an 01 Feabhra 2012 agus i measc lucht an léirsithe, bhí scoileanna tuaithe agus scoileanna Gaeltachta ó na 4 chúige ó cheann ceann na tíre i láthair. Tá breis agus 460 síniú bailithe ag Gaelscoil Mhoshíológ ar achainí don Aire Oideachais agus Scileanna, Ruairí Quinn TD, mar aon le tús curtha le feachtas litreacha ó thuismitheoirí chuig an Uachtarán Michael D Higgins, Teachtaí Dála áitiúla agus comhairleoirí contae maidir leis an gceist. Tá Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta i mbun cruinnithe leis an Aire Oideachais agus Scileanna agus leis an Aire Stáit Dinny McGinley TD an mhí seo freisin.
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
7
Uachtarán Oireachtais 2012
I
nsealbhaíodh Mícheál Mac Giolla Easbuic mar Uachtarán Oireachtas na Gaeilge 2012 le déanaí. Cuireann an searmanas insealbhaithe seo tús le féilire imeachtaí an Oireachtais chun na healaíona dúchasacha trí mheán na Gaeilge a cheiliúradh agus a fhorbairt, ina measc na Gradaim Chumarsáide a bheidh ar siúl in Óstán Bhá na Gaillimhe i mí na Bealtaine agus Comórtas Liteartha an Oireachtais i mí Mheán Fómhair. Is as Cill Charthaigh i gCo. Dhún na nGall ó dhúchas do Mhícheál agus beidh buaicphointe na bliana, Oireachtas na Samhna, ar siúl i Leitir Ceanainn arís i 2012. D’oibrigh Mícheál mar mhúinteoir
M
Gaeltacht an Chláir
hol Coimisiún na Gaeltachta 1926 go mba cheart Gaeltacht a bhunú i gCo. an Chláir ach níor cuireadh áit ar bith sa chontae sa Ghaeltacht Oifigiúil nuair a leagadh amach í i 1956. Rinne an Rialtas cinneadh fáil réidh le Gaeltacht an Chláir mar Bhreac-Ghaeltachta faoi fhorálacha Acht na dTithe (Gaeltacht) (Leasú) 2001, gan dul i gcomhairle le muintir an Chláir ná le pobal na Gaeilge sa chontae. Tá Coiste Stiúrtha Choiste Forbartha na Gaeltachta, Cill Mhíchíl ag lorg aitheantais anois faoi Acht na nAirí agus Rúnaithe 1956 agus ag iarraidh ar an Aire Stáit Gaeltachta Ordú Limistéar Gaeltachta a dhéanamh faoin reachtaíocht reatha seo go fóill. Deir Seósamh Mac Ionnrachtaigh, rúnaí Choiste Forbartha na Gaeltachta, Cill Mhíchíl: “Is léir nach
8
bunscoile agus bhí baint ollmhór aige le gníomhaíochtaí an CLG, go háitiúil agus sa chontae. Bhí sé mar bhall freisin de choiste náisiúnta Oireachtas na Gaeilge ó 1990 2002. Tuilleadh eolais: www.antoireachtas.ie
bhfuil na húdaráis lándáiríre faoi stádas Gaeltachta a thabhairt do Ghaeltacht an Chláir, ceal tuisceana agus ceal tola. Ní leor Bille Gaeltachta gan aitheantas cuí a thabhairt i dtosach do Chontae an Chláir mar Ghaeltacht oifigiúil reachtúil faoi ordú ón Aire Stáit. Tá géarghá le Gaeltacht reachtúil chun feabhas a chur ar shealbhú teanga, úsáid na Gaeilge agus cleachtadh na Gaeilge agus saibhreas na Gaeilge a mhéadú, caint an Chláir a scaipeadh agus fairsinge na Gaeltachta thraidisiúnta seo a chaomhnú agus a leathnú.” Tá próiseas comhairliúcháin chun moltaí a lorg ón bpobal maidir le pleanáil Gaeilge agus ceist na Gaeltachta i gCo. an Chláir. Spriocdháta aighneachtaí: 01 Bealtaine 2012. Gach eolas: joseph.r.enright@gmail.com / +353 (0)87 1379018
Cu i r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 09 Már t a 2012
B
Oireachtas Rince 2012
hí Oireachtas Rince na hÉireann 2012 ar siúl i City West, Co. Átha Cliath, ón 11 18 Feabhra 2012. Don chéad uair riamh, ritheadh ranganna Gaeilge do thosaitheoirí ar 5 as 7 lá den Oireachtas i mbliana. Is iontach an t-éileamh a bhí ar na ranganna seo, le breis agus 100 duine ag freastal orthu ar an iomlán. Ba as Éirinn, na Stáit Aontaithe, Albain agus Sasana do na daltaí. Ó d’éirigh
B
chomh maith sin leo, táthar ag súil go mbeidh siad á reáchtáil arís i rith Oireachtas Rince na Cruinne i mBéal Feirste i mí Aibreáin 2012. Chuir Fondúireacht Marie Duffy dhá scoláireacht Ghaeltachta ar fáil i mbliana freisin, ceann amháin do dhaoine faoi 15 mbliana d’aois agus an ceann eile do dhaoine faoi 18. Gach eolas: www.clrg.ie
Duaiseanna na Glóire
ronnann Glór na nGael breis agus €150,000 de dhuaiseanna ar choistí áitiúla Gaeilge timpeall na tíre gach bliain, ag tabhairt aitheantais d’iarrachtaí gach pobail an teanga a chur chun cinn. D’fhógair Seán Bán Breathnach buaiteoirí na bliana seo beo ar Raidió na Gaeltachta le déanaí agus bronnfar duaiseanna orthu sin ag ócáid náisiúnta in Óstán Carton House, Maigh Nuad, Co. Chill Dara ag deireadh na míosa. Fógraíodh buaiteoirí Comórtas G! na ndaltaí meánscoile beo ar Raidió Rí-Rá freisin, áit gur bhain an cumann Gaeilge GA GA ó Phobalscoil Naomh Mhichíl, Cill Mhichíl, Co. an Chláir an phríomhdhuais de €3,000 amach. Ainmníodh an 7 mbuaiteoir sa chomórtas do na Cumainn Ghaelacha Tríú Leibhéal ar Rí-Rá chomh maith, ach fógrófar ord agus dáileadh na
nduaiseanna ag an mbronnadh ar an 25 Feabhra 2012. Bhuaigh An Clár as Gaeilge, Inis, Co. an Chláir duais €2,000 Chonradh na Gaeilge; bhuaigh Céim Aniar, Co. Dhún na nGall duais €1,500 Chomhluadar; agus bhuaigh Glór na nGael, Baile Locha Riach, Co. na Gaillimhe duais €1,000 an Fhorais Phátrúnachta, i measc an iliomad eile. Thug Cumann na Gaeltachta i gCeanada an phríomhdhuais de €5,000 leo sa chomórtas idirnáisiúnta Global Gaeilge agus bronnfar Gradam Ghlór na nGael ar Oifig an Choimisinéara Teanga i mbliana. Tá Oifigigh Fhorbartha Glór na nGael i mbun coistí a chlárú do chomórtas 2012 anois áfach, mar sin cláraigh do chraobh inniu! Tuilleadh eolais & clárúchán: www. glornangael.ie / +353 (0)46 9487442 / fiosru@glornangael.ie
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
9
Aighneachtaí an Fheidhmeannais
D
’aontaigh an Feidhmeannas dréachtchlár an Rialtais 2011 - 2015 do na Sé Chontae le déanaí. Leagann an dréachtcháipéis amach spriocanna agus réimsí oibre a dhíríodh an Feidhmeannas orthu sa 3 bliana amach romhainn. Tá próiseas comhairliúchán ar siúl maidir leis seo i láthair na huaire agus tá POBAL ag iarraidh ar ghrúpaí Gaeilge aighneachtaí a sheoladh chuig pfg@ofmdfmni.gov.uk roimh 22 Feabhra 2012. Ar na príomhphointí gur féidir a luaigh, tá reachtaíocht idirnáisiúnta;
C
Siompóisiam Achta
háin An Coimisinéir Teanga an Rialtas go láidir as faillí an Stáit ag cur reachtaíocht ar fáil trí Ghaeilge nuair a labhair sé ag an siompóisiam poiblí ar Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003: Leasú chun feabhais i gColáiste na Tríonóide i mBaile Átha Cliath le déanaí. Dar leis, “Tá ag teipeadh go hiomlán ar an Stát polasaí earcaíochta agus córas traenála ceart a chur i bhfeidhm a chinnteodh go mbeadh líon dóthanach foirne ar fáil le seirbhís Ghaeilge a chur ar fáil go sásúil. Ní féidir leis an Stát a bheith ag súil leis go mairfidh an Ghaeilge mar a rogha teanga ag an bpobal sa Ghaeltacht má leantar ag brú Béarla ar phobal na gceantar sin lena gcuid gnóthaí oifigiúla a dhéanamh.” Ghlac an slua a
10
Acht Gaeilge TÉ; straitéis don Ghaeilge ó thuaidh; forbairt gheilleagar inbhuanaithe agus infheistiú don todhchaí; soláthar sheirbhísí poiblí éifeachtach ar ardchaighdeán; Údarás Oideachais agus Scileanna; agus ag tógáil pobal láidir comhroinnte – bheadh tacaíocht láidir don Ghaeilge sa dhréacht Chlár ina chéim mhór i dtreo aitheantais don teanga mar chuid de shaibhreas cultúrtha comhroinnte. Eolas: www.pobal.org
bhí i láthair páirt ghníomhach sa phlé ar na moltaí a rinne An Coimisinéir Teanga agus na haoichainteoirí eile mar chuid den bhfóram oscailte faoi chathaoirleacht Eimear Ní Chonaola, príomhláithreoir Nuacht TG4. Chuir rapporteur neamhspleách páipéar cuimsitheach le chéile bunaithe ar imeachtaí an tsiompóisiam, arna eagrú ag Scoil an Dlí agus Oifig na Gaeilge, Coláiste na Tríonóide, i gcomhar le Craobh na gCeithre Chúirteanna de Chonradh na Gaeilge le tacaíocht ó Ghuth na Gaeltachta, agus cuireadh an páipéar seo ar fáil don Rialtas mar ábhar cúnaimh don phróiseas athbhreithnithe ar Acht na dTeangacha Oifigiúla.
Cu i r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 09 Már t a 2012
Moltaí an tSiompóisiam
Aighneachtaí an Fhorais
A
iríodh i measc moltaí ón siompóisiam poiblí ar Acht na dTeangacha Oifigiúla: feasacht teanga a chur chun cinn; fadhbanna sa státchóras a réiteach ar bhealaí costasneodracha; billí an Oireachtais a fhoilsiú go comhuaineach i mBéarla agus i nGaeilge; Oifig an Choimisinéara Teanga a choimeád mar oifig reachtúil, neamhspleách; comharthaí bóithre níos soiléire, simplí,
normálta deartha ag Garrett Reilly ó NCAD a chur i bhfeidhm; cur lenár reachtaíocht le cearta na mionteanga a chosaint amhlaidh i gCeanada; ról na saineolaithe náisiúnta agus idirnáisiúnta sa phróiseas athbhreithnithe a neartú; scéimeanna na n-ollscoileanna a shoiléiriú do mhic léinn ag teacht chuig an gcoláiste; an dlí a chomhlíonadh agus an teanga a chur chun cinn; leas a bhaint as an teicneolaíocht le stádas na Gaeilge a ardú agus a neartú; stádas agus láidreacht na Gaeilge a fhorbairt; agus eile.
C
hruinnigh toscaireacht ó Aontas Phobal na Gaeilge (APG) le Foras na Gaeilge chun an athbhreithniú ar mhaoiniú na n-eagraíochtaí bunmhaoinithe a phlé le déanaí, ó tá comhairliúchán poiblí ar an bpunann Dréachtscéimeanna atá molta faoin tSamhail Nua Mhaoinithe de chuid an Fhorais ar siúl faoi láthair. Faoin tsamhail seo, bheadh iarratasóirí á maoiniú bunaithe ar chur i bhfeidhm na dtionscadal agus ar bhaint amach na spriocanna leagtha síos ag an bhForas sna scéimeanna a fhógrófar go hoscailte, seachas bunaithe ar shamhail an bhunmhaoinithe eagraíochtúil mar a bhí go dtí seo. Níor moladh a leithéid de chóras scéimeanna iomaíoch oiread agus uair amháin sa phróiseas comhairliúcháin go dtí seo áfach, in ainneoin gur seo an tríú thréimhse den phróiseas. Ach dheimhnigh an Foras go nglacfadh siad le haighneachtaí ar chórais nach córas na ndréachtscéimeanna iad, agus go bhfáilteoidís roimh mholtaí úrnua maidir leis an gcaoi is fearr agus is éifeachtaí ó thaobh luach airgid de chun earnáil dheonach na Gaeilge a mhaoiniú. Níl na heagrais bunmhaoinithe Gaeilge i gcoinne athstruchtúrú a dhéanamh le luach airgid agus seirbhís níos éifeachtaí a chur ar fáil do phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta, ach tá APG ag moladh córas comhpháirtíochta a chuirfidh na heagrais ag obair le chéile, ní ag dul in iomaíocht lena chéile. Is féidir leis an bpobal aighneachtaí a sheoladh isteach chuig Foras na Gaeilge ag moladh córas comhpháirtíochta roimh 4.00in, Dé Luain, 02 Aibreán 2012. Teagmháil: www.gaeilge.ie/samhail
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
11
N
Is Leor Beirt
íl slua i gcónaí de dhíth le daoine a chur ag labhairt i nGaeilge i ngach cearn den tír - is leor beirt! Tá ábhar an leathanaigh seo dírithe ar chabhrú leat ciorcal comhrá neamhfhoirmeálta a
reáchtáil i d’áit oibre féin nó i mbialann áitiúil. Cuir fáilte roimh Ghaeilgeoirí nua tríd na ceisteanna seo a leanas a ghearradh amach agus lig do gach duine ceist a roghnú nuair a éiríonn an comhrá gann.
Lá Fhéile Vailintín: • • • • • • • • • • • • •
An dtaitníonn bláthanna leat? Ar seoladh bláthanna chuig d’áit oibre riamh? Ar amharc tú ar scannán rómánsach le déanaí? Ar sheol tú cárta Vailintín ar bith i mbliana? An ndeachaigh tú amach ar choinne d’Oíche Vailintín? An gceapann tú go bhfuil an iomarca tráchtálaíochta i gceist le Lá Fhéile Vailintín? Ar cheannaigh tú nó an bhfuair tú bronntanas Vailintín iontach costasach riamh? An dóigh leat go mbíonn brú ar leannáin an-chuid airgid a chaitheamh don ócáid? An ndéantá croíthe de pháipéar nuair a bhíteá ar scoil? An cuimhin leat an chéad duine a thaitin leat? An gcuireann sé as duit go mbíonn gach bialann plódaithe le lánúineacha? Cá háit is measa duit dul má tá tú singil ar Lá Fhéile Vailintín? An gcreideann tú nach bhfuil leigheas ar an ngrá ach pósadh?!
Bronntanais Vailintín: seacláidí, milseáin, cumhrán, balsam / lóis iarbhearrtha, crobhaing bláthanna, rósanna, balúin, béirín bréige, seodra, muince, fáinne, uaireadóir, bricfeasta sa leaba, dinnéar, dearbhán
12
Cu i r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 09 Már t a 2012