Zhvillimi Urban dhe Rikualifikimi Mjedisor by Co-PLAN

Nëntor 2006 Zbatim projekti në Bashkinë Kamëz ( 2004 – 2006 )

Titulli:

“Zhvillimi Urban dhe Rikualifikimi Mjedisor, nëpërmjet Bashkëpunimit të Sektorit Publik e Privat dhe Pjesëmarrjes së Shoqërisë Civile“ (Elementët e modelit për shtrirje në nivel bashkie)

Donator:

Komuniteti Europian

Implementues:

Co-PLAN (Instituti për Zhvillimin e Habitatit) CISP (Komiteti Ndërkombëtar për Zhvillimin e Popujve)

Hartuar nga:

Dr. Raimond PENGU Darina KOKONA Shpëtim NISHANI

Nëntor 2006 4

(Menaxher projekti) (Punonjëse sociale) (Ekspert mjedisi)

TABELA E PËRMBAJTJES 1.Hyrja............................................................................................6 2.

Objektivat.......................................................................................................7

3. Procesi i menaxhimit..........................................................................................8 4. Skema e pastrimit............................................................................................10 4.1 Kamza..........................................................................................................10 4.2 Zonat pilot....................................................................................................10 4.3 Gjëndja para projektit......................................................................................11 4.4 Skema e re e pastrimit....................................................................................13 4.5 Zgjerimi i skemës............................................................................................15 4.6 Llogaritjet financiare........................................................................................18 4.7 Vend-depozitimi.............................................................................................20 5. Reforma menaxhuese........................................................................................23 5.1 Komiteti i Koordinimit të Projektit.....................................................................23 5.2 Target grupet................................................................................................26 5.3 Ekspertiza………………………………………...................………………………….......32 5.4 Rregullorja e Ndërrmarjes së Pastrimit…………….................................………......34 5.5 Eksperienca lokale…………………………………......................…………………….....36 6. Ndërgjegjësimi/edukimi mjedisor…………………..................……………………….......39 6.1 Komuniteti…………………………………………....................……………………….....39 6.2 Bisnesi………………………………………………….....................………………........42 6.3.Shkollat……………………………………………....................………………………......44 6.4 Media……………………………………………....................………………………….... .51 7. Strategjia në nivel bashkie…………………………................………………………........53 7.1 Komponentët teknikë…………………………………................……………………......53 7.2 Strategjia fiskale……………………………………….................………………….........56 7.3 Trajtimi i Vend-depozitimit………………………………….................……………........58 7.4 Strategjia menaxhuese………………………………................……………………........60 Shtojcat…………………………………………….....................……………………….........63 Shtojca 1-strukturat e projektit…………………………..................…………………….....63 Shtojca 2- treguesit e projektit…………………………………................………………......66 Shtojca 3- harta e skemës së pastrimit pilot Kamëz………………............…………….....69 Shtojca 4- harta e skemës së pastrimit pilot Bathore……………...........……………........70 Shtojca 5-momerandumi………………………………………………..................……….......71 Shtojca 6-harta e vend-depozitimit…………………………………...............………….......74 5

FALENDERIM Për një periudhë 3 vjeçare projekti me titull ”Zhvillimi Urban dhe Rikualifikimi Mjedisor në Bashkinë Kamëz, nëpërmjet bashkëpunimit të Sektorit Publik e Privat dhe pjesëmarrjes së Shoqërise Civile”, njohu angazhime dhe pjesëmarrje mjaft të gjërë të aktorëve të interesuar në nivel lokal. Projekti u fokusua në një nga nevojat prioritare, siç është ai i menaxhimit të mbeturinave urbane, të cilat si rrjedhojë e rritjes me shpejtësi të vendbanimeve të reja/bisnesit/konsumit të përditshëm, u bënë një fenomen shqetësues për zhvillimet e reja urbane në zonën e Kamzës. Për rrjedhojë, një numur i konsiderueshëm qytetarësh u përfshinë në projekt, qysh në momentin e mbledhjes së informacionit nëpërmjet pyetsorësh e intervistash dhe sidomos në procesin e implementimit e monitorimit, duke rritur rolin ndërgjegjësues të tyre, për dobinë e projektit e zgjerimin e tij në të ardhmen. Në këtë kuadër, falenderimi në rradhë të parë shkon për strukturat komunitare të Bathores në Lagjen 1, të përfaqësuar nga shoqatat komunitare, si edhe struktura e qytetarëve në Kamëz Qendër, të cilat dhanë kontributin e tyre në të gjitha fazat e projektit. Në mbështetje të këtyre strukturave u vunë stafet e specialistëve të Bashkisë, të cilët morrën përgjegjësinë kryesore të menaxhimit të projektit. Ndonëse në procesin e rikualifikimit mjedisor të stafit, projekti u lidh drejtperdrejt me strukturën e Ndërmarrjes së Pastrim /Gjelbërim /Tregu-t, ai përfshiu edhe strukturat e tjera të lidhura me të, si shërbimet publike /financat /sektorin juridik. Në këto struktura dhanë kontributin e tyre specialistët e Bashkisë, të cilët gjithashtu duhet të falenderohen për këtë kontribut. Një tjetër aktor që për herë të parë u vu në rolin e partnerit të afërt (sikurse e kërkonte edhe projekti) dhe që meriton falenderim, është struktura përfaqësuese e bisnesit. Jo vetëm që përfaqësuesit e bisnesit (flitet për tregëtarët e vegjël), mirkuptuan e vlerësuan synimet pozitive të projektit, por u angazhuan edhe në kontribute konkrete , për rritjen e cilësisë së menaxhimit të mbeturinave.

Një falenderim për zbatimin e suksesshëm të komponentit të ndërgjegjësimit mjedisor, meriton gjithashtu edhe grupi i edukatorëve, veçanërisht ai i mësuesve të shkollave Kamëz . Së bashku me grupin e edukatorëve, falenderimi shkon edhe për drejtorët e këtyre shkollave, e sidomos për qindra nxënës të përfshirë në grupet e mjedisit, që u bënë pjesa më aktive në modelimin e një plani edukativ/ sensibilizues, për mbrojtjen e mjedisit brënda e jashtë shkollës, në komunitetet përkatëse. Në këtë kuadër, falenderojme Forumin Rinor të Bathores, që u perfshi nëpërmjet një plani vetveprimi me spektakle e diskutime të gjalla, duke percjellë mesazhe realiste, inflencuese për mjedisin tek të rinjtë e mbarë komunitetin. Në asistencën për arritjen e objektivave të projektit, dha kontributin e tij një staf nga më të kualifikuarit në përbërjen e Co-PLAN (Instituti për Zhvillimin e Habitatit) Gjithashtu, duhet vleresuar e falenderuar bashkëpunimi i frytshëm me organizatën italiane partnere CISP (Komiteti Ndërkombëtar për Zhvillimin e Popujve), në aspektet më përfaqësuese/ mbështetese e monitoruese në emër te donatorit Projekti zhvilloi frymën e partneritetit edhe me institucione të tjera lokale, me eksperiencë në fushën e mjedisit, si Bashkia Kuçovë, ku falenderojmë stafin drejtues e specialistët e kësaj Bashkie, për gadishmërinë e treguar në ofrimin e eksperiencës së tyre dhe mbështetjen e dhënë stafit të Bashkisë Kamëz.. Veçanërisht ekspertiza e n/kryetarit të kësaj Bashkie Shpëtim Nishani, vlen për tu përmëndur, si një kontribut me vlerë, jo vetëm në fushën e mjedisit, por edhe atë të administrimit të shërbimeve publike. Strukturat pjesëmarrëse e drejtuese në projekt dhe veçanërisht përfituesit e drejtpërdrejtë, banorët e zonës së Kamzës, i janë mirënjohës e falenderojnë mbi të gjithë donatorin, financuesin e projektit, Komunitetin Europian, për mbështetjen e dhënë, në mbrojtje të mjedisit, shëndetit të popullsisë dhe për zhvillimin e zonës së Kamzës. (Shtojca 1 Strukturat pjesëmarrëse në projekt ) Në arritjen e suksesit të projektit, qëndrueshmërisë e vazhdimësisë së tij, kanë falenderim të veçantë drejtuesit e Bashkisë Kamëz, kryetari i saj Agim Cani dhe n/kryetari Zef Shtjefni. Ky i fundit ishte në krye të strukturës drejtuese (Komiteti i Koordinimit të Projektit), e cila udhëhoqi gjithë procesin e menaxhimit të projektit.

HYRJA

Bashkia Kamëz ka hyrë tashmë në periudhën e implementimit të Planit Strategjik për Zhvillimin Urban, (hartuar nga kjo Bashki me asistencën e Co-PLAN e miratuar në vitin 2002), plan i cili ka përcaktuar linjat themelore të zhvillimeve demografike/ infrastrukturore/ ekonomike /sociale/mjedisore, etj, të zonës së Kamzës, për një afat 20 vjeçar. Ka disa vjet, pas miratimit të këtij plani, që kjo Bashki ka hapur dritën jeshile në funksion të hartimit të projekteve implementuese me buxhetim të vetë Bashkisë, apo me mbështetje të donatorëve të vendit e të huaj. Projektet janë fokusuar sidomos në fushën e infrastrukturës e atë sociale, por po aq peshë të rëndësishme kanë marrë edhe ato ne fushën e mjedisit. Pikërisht, projekti 3 vjecar i financuar nga K.E, për menaxhimin e mbeturinave të ngurta në këtë zonë, me shtrirje përreth kryeqytetit, u bazua në rëndësinë e prioritetin që Plani Strategjik i Zhvillimit të Kamzës i jep fushës së mjedisit, e veçanërisht alternativave për mënyrën e zgjidhjes së trajtimit të mbeturinave urbane në këtë zonë. Kështu, në përputhje me orjentimet e Planit Strategjik, çështja e grumbullimit/transportit/ depozitimit të mbeturinave në zonën e Kamzës, shihet si një alternativë e mundshme/prioritare për menaxhim, por jo si zgjidhje përfundimtare, sepse kjo është e kondicionuar sa nga nevoja e një vend-depozitimi të përshtatshëm të mbeturinave, por sidomos nga domozdoshmeria e ndërtimit dhe futjes të teknologjive përpunuese të tyre në vend. Pra, procesi i grumbullimit/ transportit/depozitimit të mbeturinave nuk e zgjidh problemin e ndotjeve nga mbeturinat e ngurta, por vetëm e çvendos atë nga qëndra drejt periferisë, në brigjet e lumenjve, apo në zona më pak të banuara. Me gjithatë, menaxhimi i mbeturinave në nivel lokal mbetet detyra numur një e çdo pushteti vendor, për të krijuar një mjedis të pastër e të gjelbëruar dhe për të mbrojtur jetën e qytetarëve të vet, nga sëmundjet që rrjedhin nga përhapja e dekompozimi i mbeturinave. Aq më e domozdoshme bëhet kjo në kushtet e një qeverisje lokale si Bashkia Kamëz, së cilës i mungonin edhe mjetet teknike bazë, për të nderhyrë në izolimin, apo zbutjen e fenomenit. Në Bashkinë Kamëz, para implementimit të projektit, situata e mbeturinave të ngurta paraqitej mjaft problematike, kurse menaxhimi nga ana e kësaj Bashkie në nivele tepër të ulta. Kjo për faktin se, megjithe mbajtjen në këmbë nga e kaluara të një strukture brënda Bashkisë me emrin Ndermarrja e Pastrim/Gjelberim/Tregut, shërbimi i saj për pastrimin e mbeturinave bëhej vetëm nga një makinë e hapur dhe ngarkim/shkarkimi i mbeturinave në mënyrë primitive, me lopata dore. Kjo makinë përdorej vetëm për pastrimin e një pjese të qendrës së qytetit, kurse lagje të tëra të Kamzës liheshin në dorë të vetemenaxhimit qytetar, të cilët ose paguanin karroca me kuaj për transportin e mbeturinave, ose me karroca dore i hidhnin mbeturinat në kanalet e drenazhimit, apo mjedise të hapura pranë vendba-nimeve të tyre, duke krijuar shqetësime e rreziqe serioze për mjedisin. Në këto rrethana ndërmarja e nje projekti për menaxhimin e mbeturinave urbane në nivel lokal, do të thoshte që : nga njera anë, të ndërhyej me shpejtësi për të futur problemin në rrugën e zgjidhjes, kurse nga ana tjeter, të ndërtohej një mënyrë menaxhuese, si një metodë efikase, që do ta vinte sektorin e shërbimeve, në mënyrë të veçantë Ndërmarrjen e Pastrim/Gjelberim/Tregut në Bashki, në një pozicion aftësimi/ organizimi në nivel të tillë, për realizimin e një shërbimi pastrimi të qëndrueshëm, sa më cilësor, në dobi të qytetarëve

OBJEKTIVAT

Projekti për menaxhimin e mbeturinave urbane në Bashkinë Kamëz, mori kështu përsipër një varg detyrash e arritjesh rezultative, jo vetëm për ti ardhur në ndihmë përmbushjes së nevojave të qytetarëve në fushën e mjedisit, por edhe për një reformë institucionale menaxhuese në nivel lokal, për ta shtrirë këtë menaxhim në të ardhmen në të gjithë zonën e Kamzës. Ai u implementua me një pjesëmarrje të gjërë, ku përveç përfshirjes së sektorit publik e privat, një peshë të rëndësishme pati pjesëmarrja e shoqërisë civile, e përfaqësuar nga strukturat komunitare/shkollat/media lokale etj Pra, synimet produktive të projektit u shndruan në objektiva konkrete, ku në mënyrë konçize mund të percaktohen: 1.

Hartimi/zbatimi e monitorimi i një skeme pilot të grumbullimit /transportit depozitimit të mbeturinave urbane dhe fillimi i shtrirjes së saj në të gjithë territorin e Kamzës

Rritja e kapaciteteve të stafeve të Bashkisë e strukturave mbështetëse komunitare, si edhe kryerja mbi këtë bazë e reformës institucionale, për menaxhimin e mbeturinave e mbrojtjen e mjedisit

Rritja e rolit dhe kontributit të sektorit privat/ komunitetit/ e shoqërise civile nëpërmjet zbatimit të formave efikase sensibilizuese e të edukimit mjedisor

Takimi i këtyre objektivave në procesin e implementimit të projektit, pra ngritja strukturave organizuese, hartimi, prezantimi, zbatimi i skemës pilot dhe menaxhimi i ri në përputhje me standartet e kërkuara nga projekti, ka bërë që në fund të projektit të ndërtohet edhe modeli i menaxhimit të sistemit të grumbullimit, transportit e depozitimit të mbeturinave, në mënyrë që ai të përdoret në shkallë Bashkie. Kjo do të thotë që edhe impakti i arritur tashmë në zonat pilot, pra përmirësimi i kushteve mjedisore, higjeno-sanitare për qytetarët, të shndrohet në të ardhmen në një impakt për të gjithë zonën e Kamzës. Monitorimi e vlerësimi hap pas hapi i përmirësimit të elementëve të skemës e rritjes së nivelit të menaxhimit, çuan jo vetëm në zgjerimin e saj , por edhe në zhvillimin e idesë racionale për ndërhyrje të domozdoshme në sistemimin e vend-depozitimit të mbeturinave, që bën të mundur garantimin e funksionimit të skemës në nivel Bashkie dhe për një periudhë afat gjatë. Rritja e kapaciteteve të stafit të Bashkisë e sidomos reforma e Ndërrmarjes së Pastrim/ Gjelberim/Tregut për menaxhimin e skemës, u realizuar nëpërmjet një varg trajnimesh, dhënies së ekspertizës nga ekspertë të vendit e të huaj, konsultimeve të vazhdueshme me grupet e punës, si edhe shkembimit të eksperiencave në nivel lokal midis Bashkive (Kamëz/Kuçovë), Si rrjedhojë u arrit të hartohet Rregullorja e funksionimit të Ndërrmarrjes Pastrim/Gjelberim/Tregu, të aplikohet programi i ri financiar kompjuterik, të ndërtohet një bazë të dhënash për menaxhim të skemës, një plan monitorimi, vlerësimi periodik për shërbimin e pastrimit Gjithpërfshirja, veçanërisht pjesëmarrja qytetare dhe sektorit privat në këtë proces, u arrit nëpërmjet bashkëpunimit të strukturave qytetare dhe atyre të bisnesit me qeverisjen lokale, nëpërmjet pjesëmarrjes së perfaqesueve të tyre në KKP (Komiteti i Koordinimit të 10

Projektit) e strukturave menaxhuese të Bashkisë, si edhe nepërmjet kontributit të drejtpërdrejtë të tyre për zbatimin, përmirësimin e zhvillimin e metejshëm të skemës së pastrimit Në këtë kuadër gjithpërfshirës për mjedisin, një rol të ndjeshëm pati sensibilizimi dhe edukimi mjedisor në shkolla e komunitet, sepse ky proces u karakterizua nga zbatimi i formave te larmishme, ku u perfshinë një numur i konsiderueshëm shkollash të territorit të Bashkisë, nëpërmjet futjes në to të programit të edukimit mjedisor, organizim tavolinash diskutimesh e trajnimesh me grupin e mësuesve e nxënësve të mjedisit dhe aktivitetesh masive të tilla: si krosi mjedisor i shkollave/ konkurse /spektakle/vizita mjedisore/pastrim e gjelbërim të mjedisit brënda e jashtë shkollës, etj. (Shtojca 2 : Objektivat/ treguesit/rezultatet)

MENAXHIMI I PROCESIT

Pra, ideimi nga Co-PLAN/CISP dhe më pas koordinimi me Bashkinë i gjithë aktiviteteve të projektit, u bazua në hartimin e zbatimin e një skeme pilot, për menaxhimin e mbeturinave urbane në dy zona të Kamzës dhe konkretisht në Kamëz Qendër e Bathore Lagjia 1. U vendos që skema pilot të eksperimentohej në një zonë tradicionalisht urbane, pjesa qëndrore e Kamzës, si një zonë me përparësi, rëndësi inflencuese për të gjithë qytetin e Kamzës në aspektin urban, ekonomik dhe social. Gjithashtu, skema pilot përfshiu edhe një pjesë të zonës së Bathores, si zona më e madhe me banime informale, por me rëndësi strategjike për gjithë Kamzën, për zhvillimet e saj dhe veçanërisht integrimin , me pjesën më të madhe urbane metropolitane, kryeqytetin e vendit, Tiranën. Natyrisht, hartimi dhe implementimi i skemës për grumbullimin, transportin dhe depozitimin e mbeturinave në dy zonat pilot, nuk u pa kurrsesi në projekt si qëllim në vetvete, por si një metodologji, për të ndërtuar instrumente të qëndrueshme, menaxhuese, në ngritjen cilësore të shërbimit të pastrimit për qytetarët nga pushteti lokal, Pra, u synua gradualisht, që:

Hartimi dhe zbatimi i skemës pilot të shndrohet në një model, për tu përdorur për menaxhim të mbeturinave urbane në nivel lokal, nëpërmjet rritjes së shkallës së kualifikimit të stafit, duke reformuar metodat organizuese/administrative të sektorit të shërbimit, veçanërisht strukturës së posaçme pranë Bashkisë (Nderrmarrja Pastrim/Gjelberim/Tregu) dhe gjithpërfshirjes. Instrumentat e përdorura për këtë qëllim ishin: kuadri ligjor mbi mbrojtjen e mjedisit e menaxhimin e mbeturinave në nivel lokal; hartimi i rregullores së funksionimit të strukturës me parametra efektive teknikë e financiarë; bashkëpunimi me qytetarët, nëpërmjet ndërtimit të planit të veprimit për prioritetet/ndërgjegjësimin dhe mobilizimin komunitar në fushën e mbrojtjes së mjedisit E parë në këtë kënd vështrimi, procesi i menaxhimit të implementimit të projektit kaloi nëpër tre faza kryesore: Faza e I u karakterizua nga organizimi i target grupeve (Bashki/komunitet),për të vendosur lidhje të afërta/gjithpërfshirëse në projekt dhe sidomos për të mbledhur e hartuar

një strukturë informacioni bazë: mbi situatën e mbeturinave urbane në dy zonat pilot, të përzgjedhura nga projekti dhe aftësisë menaxhuese të tyre në nivel lokal. Bazuar në këtë strukturë, u punua më tej për hartimin e skemës adekuate që do të synonte ndërhyrjen për përmirësimin e menaxhimit të shërbimit të pastrimit në të dy zonat, si edhe njohjen, ndërgjegjësimin qytetar, për nevojën e zbatimit të skemës, me pjesëmarrjen e drejtpërdrejtë e aktive të tyre. Faza e II karakterizohet nga evidentimi i nevojave trajnuese të stafit të Bashkisë dhe strukturave komunitare dhe mbi këtë bazë organizimi i një sërë trajnimeve, ekspertizave, konsulencave, për hartimin e plan veprimeve gjithpërfshirëse, për implementimin e skemës, edukimin mjedisor. Gjithashtu dhënien e asistencës teknike, për mbështetjen e fillimit të funksionimit të skemës në zonat pilot dhe evidentimin e mundësive për zgjerimin e saj, në bazë të shfrytëzimit me sa më shumë efektivitetit të potencialit teknik/organizativ të mbështetur nga projekti. Faza e III shënon momentet kyçe të monitorimit e vlerësimit të zbatimit të plotë të skemës në të dy zonat pilot dhe mbi këtë bazë përsosjen e saj në këto zona, zgjerimin në një pjesë tjetër të Kamzës (zona e Frutikulturës), si edhe dhënien e ekspertizës për reformën e strukturave institucionale të qeverisjes lokale me pjesëmarrje të gjërë, pra me përfshirjen e Bashkisë (Ndërmarrja e Pastrim /Gjelberim/Tregu), komunitetit , bisnesit , shkollave, në menaxhimin e mbeturinave urbane , përgjithësisht për mbrojtjen e mjedisit. I gjithë menaxhimi i projektit u shndrua jo vetëm në një përpjekje adaptimi, fleksibiliteti e kreativiteti, për të përdorur forma efikase pune, në aspektet teoriko-praktike për arritjen e qëllimit, por edhe për të hulumtuar e dokumentuar sa më shumë procesin, për ta vënë atë në dispozicion të organizmave të interesuara, të specializuara në fushen e mjedisit, por dhe si një bazë mbështetëse për përdorim nga qeverisja vendore, në thellimin e tij në të ardhmen. Në këtë kuptim, përgjithësimi i procesit dhe parashikimet për të ardhmen që bëhen në këtë dokument, marrin natyrën e një studimi për menaxhimin e mbeturinave urbane në nivel lokal

SKEMA E PASTRIMIT :

GRUMBULLIM/TRANSPORTIM/DEPOZITIM TË MBETURINAVE 4.1 Kamza Bashkia e Kamzës është e vendosur në pjesën veri-perendimore të Tiranës, 10 km larg nga qendra e saj. Territori i kësaj Bashkie shtrihet në 23 km2 dhe popullsia e saj arrin në 79.726 (me rregjistrin zyrtar, korrik 2006). Rreth 10.000 mendohet të jetë numuri i banorëve shtesë, ende të parregjistruar në territorin e Bashkisë Kamëz. Në se ky fakt është i vërtetë, atëhere popullsia në total e Kamzës arrin në 90,000 banorë. Kamza është shpallur si Bashki në vitin 1996 dhe në vitin 2001, për shkak të shtimit në përmasa të mëdha të popullsisë në këtë territor, si rrjedhojë e migracionit, ajo u miratua si Bashki e nivelit të parë, sikurse janë edhe Bashkitë më të mëdha të vendit tonë. Bashkia Kamëz përbëhet nga 7 lagje, të cilat janë: Kamza qendër, Bathorja, Bulçeshi, ZallMneri, Laknasi, Frutikultura, dhe Valiasi (shih : harta e Bashkisë Kamëz)

Shtrirja administrative e Bashkisë Kamëz me 7 lagjet e saj 4.2 Zonat pilot Duke qënë se projekti për zhvillim urban, mjedisor, u konceptua si projekt pilot, ai u fokusua për implementim në përzgjedhjen e dy zonave pilot, si më prioritaret në territorin e Kamzës dhe pikërisht Kamëz Qendër dhe Bathore Pilot (emërtim i trashëguar qysh nga fillimet e implementimit të projektit të Bankës Botërore për ujesjells kanalizimet, në zonën informale të Bathores) Zona nr. 1 pilot, pra ajo e qendrës së Kamzes, përbëhet nga 2 blloqe banesash dhe në total

kjo zonë zë një sipërfaqe prej 46.7 ha. Bëhet kjo ndarje e zonës në 2 blloqe, për arsye të dy tipeve të ndërtesave të ngritura në to. Njëra me shtrirje 7.8 ha, është e dominuar nga ndërtesa banimi pallate shumëkatëshe dhe tjetra me shtrirje më të madhe 38.9 ha, me ndërtesa banimi 2-3 katëshe. Në zonën pilot nr. 1 jetojnë rreth 1.500 familje (sipas të dhënave të sigurura nga Sektori i Ujsjellës-Kanalizimeve) Popullsia që jeton në këtë zonë vlerësohet të jetë në shifrën prej 7.500 banorë. Kjo shifër bazohet në supozimin se mesatarisht një familje është e përbërë nga 5 antarë. Densiteti i banorëve që popullojnë bllokun 1, është më i lartë se ai në bllokun 2. Në territorin e bllokut 1 është i vendosur edhe tregu i qytetit të Kamzës. Numri i bisneseve të vendosur në këtë zonë është përafërsisht 310. Bisneset qe konsiderohen më të qëndrueshme, janë përgjithsisht tregtare dhe këto përbëjnë gati 110 . Rreth 200 bisnese janë ambulante, të cilat shesin në rrugë dhe në treg të hapur. Këto bisnese janë kryesisht të fokusuara në ofrimin dhe sigurimin e shërbimeve, si edhe në tregtimin e mallrave të ndryshme industriale apo ushqimore Zona nr 2, ajo e Bathores pilot që u perfshi në projekt, shtrihet në një territor prej 14 ha, nga rreth 400 ha që është gjithë Bathorja Përpara viteve 1990, Bathorja ishte tërësisht një tokë bujqesore dhe nuk kishte asnjë ndërtesë banimi. Përgjatë 10-15 viteve të fundit, përdorimi i tokës ndryshoi në shndrimin e saj nga toke rurale në tokë urbane, për shkak të ndërtimeve ilegale që erdhën duke u rritur në Bathore, nga popullsia e ardhur , kryesisht nga pjesët veriore e verilindore të Shqipërisë. Kjo zonë u përzgjodh në projekt për arsye të: 1. 2. 3. 4.

afërsisë me rrugën kryesore (nacionale) Tiranë– Shkodër ekzistencës së një rrjeti infrastrukturor më të mirë se në pjesë të tjera të Bathores veprimtarisë aktive të organizatave me bazë komunitare eksperiences positive të arritur në projekte të mëparshme, në implementimin e infrastrukturës fizike e sociale

Në zonën e Bathore pilot ka 250 familje dhe numri i banorëve, të cilët do të përfitonin nga projekti është 1.250, dhe është përllogaritur në të njëjtën mënyrë si edhe për zonën 1 pilot. Numuri i bisneseve në këtë zonë arrin në 18.

4.3 Gjëndja para projektit Para ndërhyrjes së projektit në zonën pilot të Kamzës, ka pasur 20 pika grumbullimi të ndërtuara prej betoni, si dhe 11 pika të hapura grumbullimi të mbeturinave. Nga këto, 20 pikat prej betoni dhe 5 pika të hapura të grumbullimit ishin të vendosura në bllokun 1, kurse pjesa tjetër në bllokun 2. Ne bllokun 1, shërbimi i grumbullimit të mbeturinave kryhej nga Ndërrmarja e Pastrim/ Gjelbërim /Tregu, çdo ditë, herët në mëngjes dhe në të ishin të përfshirë: 1 punonjës organizues/kontrollor, 4 puntorë dhe 19 puntorë të fshirjes dhe larjes së rrugëve. Transportimi i mbeturinave bëhej me anë të një makine të hapur (tip traktori i vjetër i markës kineze) me një kapacitet prej 2.7 m3 (7 ton), dhe më pas mbeturinat depozitoheshin në shtratin e lumit Tërkuza. Në bllokun 2, në një pjesë të vogël të saj (vetëm 4.4 ha), shërbimi i grumbullimit të mbeturinave bëhej derë më derë dhe transportimi i tyre me të njëjtin mjet transporti (traktorin). Në pjesën më të madhe të zonës së bllokut 2 (34,5 ha), nuk ekzistonte asnjë lloj shërbimi të grumbullimit të mbeturinave. Pra, kjo pjesë e qendrës së Kamzës, do të duhej që domozdoshmërisht të përfshihej në shërbimin e pastrimit/ grumbullimit të mbeturinave. Në zonën e Bathores pilot nuk kishte asnjë shërbim të rregullt të grumbullimit të mbeturinave . Egzistonin vetem 5 pika të hapura grumbullimi mbeturinash në zonë, të cilat pastroheshin nga vetë banorët, apo nga Nderrmarja Pastrim/Gjelberim/Tregu e Bashkisë, por kjo vetëm në mënyrë sporadike, pa asnjë lloj rregullsie. Për më tepër, në kufijtë e zonës pilot me pjesën tjetër të Bathores, ka një kanal drenazhimi të hapur, i cili mbledh ujrat e shirave, si dhe ato të kanalizimeve. Por ky kanal kishte përfunduar edhe si një vend depozitimi mbeturinash për zonën, gjë e cila kishte sjellë një situatë tepër shqetesuese për higjenën dhe shëndetin e banorëve të kësaj zone , duke u bërë një rrezik serioz për përhapjen e sëmundjeve, sidomos në periudhat e nxehta të vitit. Në këto rrethana, nuk mund të bëhej fjalë për ndonjë shërbim efektiv nga ana e pushtetit vendor në favor të qytetarëve për grumbullimin e mbeturinave dhe për asnjë lloj metode sensibilizuese për mbrojtjen e mjedisit. Si rrjedhojë, qytetarët e mbarë zonës së Kamzës shpreheshin tepër të pakënaqur nga gjëndja ekzistuese, në takimet, intervistat, apo pyetsorët e përgatitur para ndërhyrjes së projektit.

Qytetarët, në lidhje me shërbimin e pastrimit, shpreheshin të pakënaqur

Pastrimi, përpara zbatimit të skemës së re, me traktor të hapur

Kanali i drenazhimit, përpara ndërhyrjes së skemës së pastrimit

Situata në një nga rrugët kryesore në Kamëz qendër, përpara ndërhyrjes së projektit

4.4 Skema e re Për kapërcimin e gjëndjes sipas objektivave të projektit, duhej të hartohej një skemë zbatuese për grumbullimin/transportin/depozitimin e mbeturinave, e cila të bazohej në analizën e të dhënave mbi vëllimin e mbeturinave në të dy zonat pilot, në mënyrën e grumbullimit të mbeturinave, në hartimin e hartografisë së pikave të grumbullimit të tyre, mënyrën e transportit e depozitimit, etj. Në bazë të kësaj analize prodhimi i mbeturinave në Kamëz përllogaritet të jetë 0.7 kg/ditë për banor dhe prodhimi i mbeturinave nga bizneset 0.3 kg/ditë për banor. Vëllimi i prodhimit të mbeturinave, duke u bazuar në shifrat e mësipërme, vlerësohet të jetë 21.43 m3 në ditë. Kjo shifër përfshin si vellimet e krijuara nga bizneset, ashtu dhe ato nga banorët . Sasia e mbeturinave të prodhuara në zonë vlerësohet të jetë 7.500 kg në ditë. . Numuri i aktiviteteve të tjera potenciale, të cilat mund të krijojnë mbeturina, si zyrat apo shkollat, është jo shumë i konsiderueshëm. Në Bathore, mbeturinat e prodhuara konsiderohen të jenë në shifrën 0.6 kg për banor, në ditë. Vëllimi i mbeturinave që prodhohen në zonë, vlerësohet të jetë në shifrën 2.143 m3 / ditë. Si sasi mbeturinash në ditë, është llogaritur të jetë në shifrën 750 kg . Sasitë / vëllimet e mbeturinave për çdo grumbullim mbeturinash, janë vlerësuar të jenë 1.500 kg / 4.286 m3. Duke qënë se projekti, në përputhje me vlerësimet e bëra në fazën propozuese e miratuese të tij, kishte parashikuar si mënyrë bazë për grumbullimin e mbeturinave atë me anë të kazanëve dhe një makinë teknologjike për transportin e tyre, atëhere skema u konkretizua me llogaritjen e numurit të nevojshëm të kazaneve për sejcilën zonë pilot, si edhe përcaktimin e vend vendosjes së tyre Llogaritjet mbi të dhënat lidhur me vëllimin/peshën e mbeturinave të prodhuara/ grumbullara në ditë, në sejcilën zonë pilot, si edhe përzgjedhja e llojit të kazaneve të mbeturinave, pra kazane metalike standarte me kapak me vellim 1.1 m3 , prodhimi vendi, çuan në vlerësimin e nevojës për vendosjen të 37 kazaneve në zonën pilot të Kamzës dhe 11 kazaneve në zonën pilot të Bathores. Mandej, u kalua në pasurimin e skemës me hartën e vend-vendosjes së kazaneve , ku përgjithsisht u mbajtën parasysh disa kritete si: • • • • •

Pikat ekzistuese tradicionale të grumbullimit të mbeturinave prej banorëve Densiteti i banorëve Distanca nga shtëpia, dyqani deri në pikën më të afërt të grumbullimit të mbeturinave, por edhe midis pikave me njëra tjetrën, të mos i kalojë 60-70 m Përshtatshmëria me infrastrukturën/ hapsirat publike Siguria për ruajtjen e tyre Lehtësia për një sistem standart të grumbullimit të mbeturinave në zonë

Zona pilot Bathore dhe rruga e tregut në Kamëz qendër, pas zbatimit të skemës së pastrimit

Në respektim të këtyre kritereve, u arrit që për zonën pilot të Kamzës të përcaktohen 31 pika grumbullimi të mbeturinave, kurse për Bathore pilot 9 të tilla. (Shtojcat 3 dhe 4 : hartat e skemave në zonat pilot) Me përzgjedhjen e llojit të kazaneve e sasisë së tyre, përcaktimin e vendit të pikave të grumbullimit të mbeturinave dhe veçanërisht përshtatshmërisë së infrastrukturës në të dy zonat pilot, u vendos edhe se çfarë tip makine teknologjike do të duhej për transportin e depozitimin e mbeturinave. Pikërisht një makinë e re, e tipit “ISUZU”, me tonazh 3,5 T (e manovrueshme për rrugët e ngushta të këtyre zonave) u prokurua dhe u soll nga Italia, nga CISP, për tu vënë në shërbim të zbatimit të skemës së re pilot, në të dy zonat. Frekuenca e përdorimit të saj për tërheqjen e mbeturinave, në varësi të sasisë ditore të grumbullimit në sejcilën zonë do te ishte : për Kamëz qendër tërheqja e mbeturinave çdo ditë/për Bathore pilot çdo dy ditë.

Makina e re teknologjike ISUZU

Zbatimi i skemës në Kamëz qytet

4.5 Zgjerimi i skemës Zgjerimi i skemës, për shtrirjen e saj gradualisht në nivel bashkie, ka qënë qysh në hapat e para të zbatimit të saj, një nga synimet më të rëndësishme të monitorimit dhe ekspertizës së projektit. Dy kanë qenë mënyrat që bënë të mundur shtrirjen e skemes: Së pari. Një financim ekstra për zgjerim të numurit të kazaneve dhe blerjen e një makine teknollogjike shtesë. Ky financim u arrit në sajë të një marrveshjeje partneriteti për zgjerim të kontributit të Co-PLAN dhe Bashkisë Kamëz. Nga kjo marrveshje rezultoi se kontributi i Co-PLAN ishte blerja e rreth 35 kazaneve, kurse kontributi i Bashkisë Kamëz blerja e një makine teknologjike (të perdorur) të tonazhit 7.5 ton. Duke zbatuar të njëjtën metodologji skeme të përshkruar më sipër, kazanet u vendosën në zona të tilla prioritare të Kamzës si : rruga nacionale Tiranë- Kamëz dhe rruga Zall-Herr Së dyti. Ishte shfrytëzimi në mënyrë efiçente i donacionit të projektit, veçanërisht nëpërmjet një monitorimi sa më të mirë të zbatimit të skemes në dy zonat pilot. Ky monitorim konsistoi sidomos në dy aspekte themelore: Aspekti i parë. Përdorimi i një kontigjenti rezervë kazanesh në pjesët shtesë, pas mbulimit të plotë të dy zonave pilot me numurin e duhur të kazaneve, në pikat e reja të studjuara për grumbullim të mbeturinave. Kështu, rezultoi nga monitorimi, që skema e zonave pilot ishte parashikuar drejt dhe vetëm një kontigjent i vogël nga kazanet rezervë (vetëm 10 copë, nga 44 në total) u deshën për të bërë plotësime të mëtejshme. Gjithë pjesa tjetër e kontigjentit rezervë, të kazaneve të parashikuar në projekt (pra rreth 34), u përdor për të zgjeruar skemën në një pjesë të një lagje tjetër të Kamzës (21 ha) , pikërisht Frutikulturën dhe pranë shkollave. Arsyet kryesore për përzgjedhjen e një pjese të Frutikulurës, ishin po ato të trajtuara në skemën e re, pra: kërkesat, nevojat e qytetarëve në zona me densitet të lartë banimi; përmiresimet urbane, veçanërisht në fushën e infrastrukturës të bëra nga Bashkia; organizimi, mobilizimi i komunitetit për grumbullimin e mbeturinave në pikat e caktuara, ku do të vendoseshin kazanet shtesë.

Paraqitja në hartë e zgjerimit të skemës në Frutikulturë

Gjithashtu zgjerimi i skemës, u diktua edhe nga plan veprimet e hartuara nga shkollat e përfshira në projekt, për pastrimin e grumbullimin e mbeturinave , nëpërmjet vendosjes së kazaneve në pika të përshtatëshme pranë tyre, jashtë territorit të shkollës. Aspekti i dytë. Shfrytëzimi sa më i mirë i kapaciteteve teknike, sidomos makinave për transportin e mbeturinave në zonën shtesë. Në të njëjtën kohë, mundësitë efektive për përdorimin e makinave teknologjike, për tërheqjen e mbeturinave urbane në pjesët shtesë, u shoqëruan edhe me shfrytëzimin efiçent të kapaciteteve të fuqisë puntore egzistuese në Ndërrmarjen Pastrim/Gjelberim/Tregu, për shërbimin e pastrimit, pa rritur numurin e puntorëve. Matrica e mëposhtme, paraqet parametrat e plota të hartimit / zbatimit të skemës në tre zonat e Kamzës : Skema e pastrim/grumbullim/depozitimit të mbeturinave

Zërat

Kamëz qendër

Bathore pilot

Frutikultura (etj) Metoda

Sipërfaqja

46,7 ha

14 ha

21,5 ha

Harta

Gjatësia rrugore

16.200m

1.650m

2.800m

Testi

Nr. i familjeve

1.500

250

1.150

Rregjistri

Nr. i bisneseve

310

Rregjistri

Mbeturina/ditore Pikat e grumbullimit Lloji i mbeturinave Transporti

45.1m3 6.1m3 11 m3 12.5t 1.5 t 3t 31pika, 41 kazane 9 pika, 11 kazane 13 pika, 20 kazane

Peshimi Harta

urbane

Ndarja

Makina e re teknologjike Çdo ditë

Makina e re teknologjike 1 herë në 2 ditë

Makina e madhe teknologjike 1 herë në 2 ditë

Teknologjike

Oraret

4.00-12.00

4.00-10.00

10.00- 12.30

1 turn

Nr. i puntorve/ -Grumb/deposit. -Fshirje rrugësh -Pastrim kanali

1 shofer + 2 puntorë

15 puntorë

1 puntor

Frekuenca javore

Testi

1shofer + 4puntorë Norma e punës

Transport për shpërndarjen e kazanëve

Kazanet e rinj për zonat pilot të projektit

4.6 Llogaritjet financiare Skema teknike për zonat pilot dhe zgjerimi hap pas hapi i saj, do të shoqërohej në mënyrë të domozdoshme me komponentin financiar. Kjo do të thoshte se shërbimi i pastrimit, si një nga sherbimet publike më të rëndësishme të pushtetit vendor, duhet të përfshihej në llogaritjet financiare, të dy elementëve bazë që janë : shpenzimet për realizimin e shërbimit dhe mbledhja e tarifës së pastrimit nga ata që përfitojnë, pra qytetarët/ bisnesi dhe institucionet. Në Bashkinë Kamëz edhe para zbatimit të projektit, bëheshin llogaritje financiare nga Ndërrmarja e Pastrim/Gjelberim/Tregut për nevojat shpenzuese vjetore të saj për pastrimin, që pastaj ktheheshin nga drejtoria e finances në terma të buxhetit. Gjithashtu edhe drejtoria e shërbimeve, ajo e tatim taksave, kishin në aktivitetin e tyre mbledhjen e tarifës së pastrimit, respektivisht nga qytetarët dhe bisnesi. Por, duhet thënë se këto llogaritje nuk i nënështroheshin seriozisht raportit kosto të ardhura. Kjo kishte sjellë, që të punohej me mendësinë e vjetër, se shpenzimet për shërbimin e pastrimit, pothuaj në terësinë e tyre, të mbulohen nga grandi i shtetit, pavarësisht nga të ardhurat e mbledhura. . Në këto rrethana nuk mund të bëhej fjalë për përmiresim të shërbimit të pastrimit, as në aspektin e zgjerimit të tij, dhe aq me pak në drejtim të cilësisë. Gjithashtu, edhe mardhëniet e pushtetit lokal me qytetarët e subjektet private lidhur me pastrimin, po precipitonin në mardhënie indiferentizmi e shkeputje nga njëri tjetri, ku asnjëri nuk merrte përgjegjesinë mbi vete për ndryshimin e situatës. Në këto kushte, çështja e llogaritjes financiare në zbatimin e skemës, u bë një komponent kyç, për menaxhimin e shërbimit të pastrimit e veçanërisht për të ardhmen e këtij shërbimi, në zonën e Kamzës. Projekti pilot, krijoi mundësi për të bëre edhe një kthesë ne këtë aspekt, në bazë të motos: dhënie e rregullt e shërbim pastrimit / detyrim financiar për përfituesit Për këtë qëllim u vendos që në të tre zonat pilot të bëheshin llogaritjet e shpenzimeve (financim i projektit+donacioni nga Bashkia), që mbështesnin zbatimin e rregullt të skemës së pastrimit dhe garantonin përmirësimin cilësor të saj. Mbi këtë bazë u ndërtua edhe një skemë financiare, e cila përcaktoi rigorozisht mbledhjen e tarifës së pastrimit në vite (duke

filluar nga viti 2006 dhe deri ne vitin 2010), ku për herë të parë u vendosën edhe raportet (%), midis mbulimit të shpenzimeve nga grandi shteteror dhe të ardhurave që mbledh Bashkia nga banorët e bisnesi. Në këtë skemë vihet re tendenca në rritje e mbledhjes së të ardhurave , ku shpenzimet e buxhetit të Bashkisë për pastrimin, gjithnjë e më shumë mbulohen nga rritja e tarifës. Natyrisht, në hartimin e skemës financiare në vite, përveç kriterit kryesor atë të mbulimit të kostove nga tarifat, u mbajt parasysh edhe kriteri social, ai i mundësive në të ardhurat ekonomike të familjeve e bisnesit, duke synuar një rritje progresive të tarifës në përputhje me rritjen ekonomike të familjeve e subjekteve private. Përveç këtyre, zbatimi efiçent i skemës financiare, është i lidhur edhe me një varg kriteresh të tjera, që nga lehtësimi e përdorimi i metodave efikase për mbledhjen e tarifës, e deri transparencës për përdorimin nga pushteti lokal i të ardhurave të mbledhura, në favor të rritjes së shërbimit të grumbullim/depozitimit të mbeturinave në nivel lokal. Matrica e mëposhtme, paraqet skemën e llogaritjeve financiare në zonat pilot, ku u fokusua projekti: Tregues financiarë vjetorë ( lekë)

I. Kostot

makineri

kazane vegla/veshje fuqi puntore administrata

Kamëz qendër 1.000.000

Bathore pilot

784.732

Frutikulturë (etj) 560.000

1.100.000 43.000

330.000 22.000

600.000 10.500

2 puntorë + 1shofer 774.840 66.244

2 puntorë + 1shofer 774.840 11.040

4 puntorë + 1shofer 1.263.480 52.995

Metoda

Karburant/shërbim

Blerje/konsum Blerje/konsum Rrogat Zyra

II. Tarifa Viti 2006

300

Rritje progresive

Viti 2010 III. Buxheti Vitet 20062010 % grantit Vitet 20062010 % e ardhura Vitet 06-10

1.200 1.884.084 3.014.534

1.200 1.187.772 1.900.435

1.200 1.886.975 3.019.160

Mbulim i kostove

64% 39%

Ulja e grantit

36% 61%

Rritja të ardhurave

Grupi i financës gjatë takimeve konsultative për llogaritjen e kostove

Paraqitja e kostove për skemën në takimin me donatorët

Prezantimi i kostove dhe buxhetimit të skemës, deri në vitin 2010

4.7 Vend-depozitimi Pavarësisht se projekti nuk parashikonte në ndërhyrjen e tij një kontribut të drejtpërdrejtë për vend-depozitimin e mbeturinave, efektivisht ky komponent erdhi duke marrë një vemendje gjithnjë e më të madhe, në varësi të efiçencës së zbatimit të skemës e sidomos të depozitimit të mbeturinave nga makina e re teknologjike. Vështirësia kryesore rrjedh nga fakti, se vend-depozitimi në zonën e Kamzës, ashtu sikurse edhe në mbarë vendin, paraqet një vend pa asnjë lloj sistemimi në infrastrukturë, i gjetur në anë të lumit, krejtësisht në një zonë të hapur, ku mund të hidhen mbeturinat nga kushdo e nga kudo. Përsa i përket vend-depozitimit të mbeturinave për zonën e Kamzës, kjo është përqëndruar në rrethinat e saj, në afërsi të lumit Tërkuzë, 2.2 km larg nga qendra e Kamzës dhe 3,4 km larg nga Bathore pilot. Gjëndja e saj para zbatimit të projektit, paraqitej në ekstremet e situatës kaotike, bllokuese për futjen e makinës së re teknologjike dhe pa akses për përdorimin e saj në depozitimin e mbeturinave, për një afat të gjatë kohor. Për rrjedhojë, nisur edhe nga fakti që projekti nuk parashikonte fonde për një sistemim efektiv të tij, u kërkua kontributi i Bashkisë për të bërë përmirësime fillestare të vend-depozitimit, që do të lehtesonin depozitimin e mbeturinave nëpërmjet makinave teknologjike dhe do të krijonin hapsira për një depozitim të mbeturinave në afate kohore deri 2-3 vjeçare.

Fillimisht me anë të një traktori me zinxhirë, u bë e mundur hapja e rrugës së bllokuar prej mbeturinave të hedhura pa kriter, nga mjete transporti të ardhura nga vende të ndryshme, që nuk menaxhohen nga Bashkia. Kjo ndërhyrje krijoi mundësinë që mbeturinat në vazhdim të depozitoheshin në një gropë të hapur, në një vend më të përshtatshëm, më volummbajtëse dhe më të izoluar, se pjesa tjetër. Ndërkaq u vendos që në menyrë periodike (çdo javë), fadroma e Ndërrmarjes së Pastrimit të ndërhynte për të çvendosur mbeturinat, duke ndihmuar kështu si lëvizjen në rrugë kalimin për makinat teknologjike, ashtu edhe duke krijuar “xhepa” mbajtëse të mbeturinave të depozituar çdo ditë, për të rritur sa më tepër kohëzgjatjen e vend-depozitimit. Hapi tjetër pozitiv, në këtë aspekt, ishte përmirësimi i menaxhimit të vend-depozitimit nga Bashkia, nëpermjet hartimit e zbatimit të një miniprojekti (të mbështetur nga projekti), në të cilën u perfshinë disa elementë bazë, të evidentuara nga monitorimi si: • • •

Hapja e një rruge më të shkurtër/direkte për futjen e makinave të mbeturinave, madje në një pjesë hapsinore të vend-depozitimit, të pa shfrytezuar me hedhje mbeturinash Ndërtimi i një bazamenti prej çimentoje, për lehtësi funksionimi/mirpërdorimi të makinës së re teknologjike, në procesin e shkarkimit të mbeturinave Ndërtimi i një brezi rrethues teli dhe bllokimi i hyrjes së vend-depozitimit, nëpërmjet një trau metalik me çelës, për të vendosur përfundimisht kontrollin e Bashkisë ndaj hyrjes së mjeteve transportuese të mbeturinave

Ekspertë të Co-PLAN, në diskutimin e sistemimit të vend-depozitimit, me përfaqësues të CISP

Vizitë në terren, për skic-idenë e sistemimit të vend-depozitimit

Rruga e bllokuar nga mbeturinat në venddepozitim

Pas ndërhyrjes, krijohen hapsira për menaxhimin e mbeturinave të vend-depozitimit

Natyrisht, që këto masa, ndihmuan implementimin e skemës së grumbullimit/depozitimit të mbeturinave, të mbështetur nga projekti. Por, në kuadrin e strategjisë për shtrirjen e skemës në nivel bashkie, u shtrua si domozdoshmëri para ekspertëve, që të shikohej mundësia e trajtimit të vend-depozitimit egzistues, me një sy përmirësimi e sistemimi më kompleks. Kjo çoi në hartimin e një skice ideje, për ndërhyrje përmirësuese që mund ti shtojnë jetgjatësinë vend-depozitimit egzistues, deri në afate 10 vjeçare. Në këtë skice ide parashikohen përmirësime të infrastrukturës, hapje grope depozitim mbeturinash me dysheme çimento-je, sistemim të mbeturinave në dy anët e rrugës, si edhe nëpërmjet ndarjes së tyre, ndërtim të mureve ndarëse nga bregu i lumit Tërkuzë, etj. Për realizimin e kësaj skic ideje u bënë edhe llogaritjet e nevojshme financiare, të cilat janë të paraqitura në pjesën e strategjisë për buxhetet, që nevoiten për shtrirjen e menaxhimit të mbeturinave në nivel bashkie

Makina teknologjike gjatë punës në vend-depozitim

Grupi i punës, në monitorimin e skemës së mbeturinave, deri në vend-depozitim

REFORMA MENAXHUESE

Reforma menaxhuese, jo thjesht në kuptimin e rritjes së aftësive të stafeve të Bashkisë, për dhënien e shërbimeve për qytetarët, por sidomos në ndryshimet për një qeverisje me pjesëmarrje sa më të gjërë e të rritjes së rolit vetveprues të aktorve në nivel lokal, ka qënë një tjetër strategji e i nfluencimit të projektit mbi pushtetin vendor. Qysh në momentin e prezantimit të objektivave të projektit e veçanërisht në planin operacional për arritjen e tyre, motoja kryesore ishte : Bashkia dhe aktorët e tjerë në nivel lokal, të marrin përgjegjësitë mbi vete, për ta bërë të tyre projektin dhe për të arritur maksimumin e përfitimit për qytetarët, nga procesi i zbatimit te tij.

Për këtë qëllim zbatimi i projektit u shoqërua nga një varg ndërhyrjesh në nivel institucional, për të bërë të mundur efektivisht përmirësimin e menaxhimit në nivel lokal, fillimisht në rrugë pilotuese, siç është edhe fusha e grumbullimit /transportimit /depozitimit të mbeturinave që mbështeti projekti, por edhe më gjërë. 5.1 Komiteti Koordinimit të Projektit Hapi i pare vendimtar për reformën menaxhuese u bë me vendimin e marrë në 12 mars 2004, për ngritjen e Komitetit të Koordinimit të Projektit, në takimin e zgjeruar me autoritetet më të larta të Bashkisë dhe drejtuesit Co-PLAN e CISP. Ky Komitet u konsiderua si struktura kryesore në nivel lokal, për të siguruar/garantuar hapat e parashikuara, për arritjen e objektivave të projektit dhe veçanërisht për të bërë ndryshimet e duhura në funksion të përmirësimit mnaxhues të strukturave përfshirëse në projekt. Pikërisht, qysh në kompozimin e këtij Komiteti, u mbajt parasysh fryma e re menaxhuese e kërkuar nga projekti, pra që ai të përfaqësonte të gjithë aktorët kryesorë të interesuar për zbatimin e projektit dhe që do të lehtësonin realizimin sa më cilësor të objektivave të tij. Pra, në këtë përbërje u zgjodhën: përfaqësuesi i legjislativit (kryetari i këshillit bashkiak), i ekzekutivit (n/kryetari i Bashkisë), ai i marrdhënieve me jashtë, dy perfaqësues të komunitetit , perfaqësuesi i CISP (përfaqësuesi vendor) dhe përfaqësuesi i Co-PLAN (drejtuesi projektit në Kamëz). Gjithësej 7 vetë. Drejtues i Komitetit u zgjodh n/kryetari i Bashkisë.

Nënshkrimi i Marrëveshjeve të Bashkepunimit dhe ngritja e Komitetit të Koordinimit te Projektit

Në funksion të nevojave mbështetëse për një asistence/rikualifikim të stafit/riorganizim të punëve/tërheqjes së kontributeve/monitorimit e vlerësimit të procesit menaxhues etj, Komiteti Koordinues ndërtoi edhe një platformë pune, në bazë të së cilës u vunë komponentë të tillë si : Përgatitja e lehtësimi i procedurave administrativo- ligjore për mbështetjen e projektit; ngritja dhe funksionimi i grupeve të punës sipas fushave kryesore të projektit; hartimi i planit të ekspertizës/ trajnues, mbi bazën e identifikimit të nevojave trajnuese/ trajnerëve dhe të trajnuarve, për rritjen e kapacitetit të stafit; gjithpërfshirja e aktorëve dhe partneriteteve; negocime për bashkepunime më të gjëra në nivele lokale, por edhe qendrore dhe me donatorët; mbedhja e informacionit e përgjithësime për ecurinë e zbatimit të projektit dhe publikimin në rrugë transparente. Kështu, në sajë të ushtrimit gjithënjë e më efiçent të rolit të Komitetit Koordinues të Projektit në suazën e pushtetit vendor, u arrit që të hartohen 3 skema menaxhuese institucionale me pjesëmarrje : 1. Skema e grumbullimit/transportit/depozitimit të mbeturinave, që solli pasoja re formuese në Drejtorine e Shërbimeve publike, veçanërisht në Ndërrmarjen e Pastrim/ Gjelberim/Tregu. 2. Skema e legalizimit për zonat informale, me rezultate pozitive në përpunimin nga Drejtoria e urbanistikës, veçanërisht e sektorit të specializuar, atij të legalizimeve, të hapave studimore për realizimin e procesit 3. Skema e rritjes së të ardhurave financiare, në nivel lokal, nëpërmjet përdorimit të instrumentave ligjore/ financiare, nga Drejtoria e Tatim/taksave dhe ajo e Financës Ndërtimi i skemave, që pati protagonist vetë grupet e punës së stafeve të ngritura nga Komiteti, ishte rrjedhojë e një vargu takimesh konsultative e debatesh profesionale, por veçanërisht seminaresh e trajnimesh të mbështetura nga asistenca teknike e projektit, të cilat sollën edhe reformën menaxhuese të veprimtarisë së drejtorive të lartpërmendura në Bashkinë Kamëz Komiteti në të gjithë takimet, analizat e vendim-marrjet për reformën menaxhuese, veproi në frymën kolegjiale, duke kërkuar që përfaqësuesit të sillnin mendimet/opinionin e aktorëve nga vinin. Kjo ndikoi që projekti të rriste gjithënjë e më shumë shkallën sensibilizuese e ndërgjegjësuese të të gjithë aktorëve, veçanërisht për çështjet mjedisore, në një shkallë sa më të gjërë lokale. Veçanërisht roli i Komitetit në aspektet ndërgjegjësuese/ ambjentaliste, e shtriu ndikimin e vet në një varg shkollash të Kamzës, duke qënë se edukimi ambjental në shkolla përbën edhe bazën mbështetëse, për shtrirje të mëtejshme të tij në lagje/ komunitet. Në këtë funksion sensibilizues e koordinues, Komiteti erdhi duke inflencuar, që pushteti lokal të rriste sensin bashkëpunues e partneritetin, sidomos me bisnesin e shoqërinë civile (rrjeti i shoqatave me bazë komunitare dhe OJF-të që veprojnë në zonën e Kamzës e më gjërë) dhe me si motrat e veta, si Bashkia e Kuçovës. Në këtë mënyrë, nënshkrimi i momerandumit për detyrat e Komitetit Koordinues, i arritur qysh në fillim të zbatimit të projektit nga përfaqësuesit përgjegjës në projekt, i dha këtij Komiteti atë rol edhe peshë institucionale, për të cilën është e parashikuar edhe në ligjin për pushtetin vendor, si një lloj forme pune që mund të ndërtojë ky pushtet, për të rritur efiçencën e qeverisjes, në procesin e decentralizimit të kompetencave dhe mobilizimit të burimeve lokale. (Shtojca 5 : Momerandumi) 27

Disktutimi i planit zbatues, në mbledhjen e zgjeruar të KKP

Analizë e progresit të projektit, gjatë një mbledhjeje të KKP

5.2 Target grupe (plan veprimi) Në kuadrin e ecurisë së reformës menaxhuese, grupet e punës që u ngritën dhe funksionuan gjatë implementimit të projektit, ishin dhe u bënë mbartësit e saj. Natyrisht, se edhe funksioni koordinues i Komitetit, pikerisht ka qënë i lidhur mbi të gjitha me rolin e grupeve të specialistëve, të cilët u përkisnin drejtorive të ndryshme të Bashkisë, por që lipsej të koordinoheshin me njëri tjetrin, në varësi të detyrave që duhet të zgjidhnin në projekt. Karakteristikë e grupeve ka qënë jo vetëm se ato ishin ndërsektoriale, por edhe se ato përfshinin në gjirin e tyre edhe antarë nga komuniteti, çka i përgjigjej po asaj mënyre përfaqësimi që kishte edhe struktura e Komitetit. Kjo përbërje e gjërë ishte e lidhur me mënyrën e funksionimit të grupeve, të cilëve jo vetëm iu desh të hartonin planet e veprimit për ndërtimin e skemave efiçente menaxhuese, por edhe për zbatimin e tyre në praktikë. Kështu Komiteti ngriti e drejtoi: I.

Grupin e mjedisit, grup i cili përfshiu në vetvete disa n/grupe që ishin: teknik (përfaqesues të sherbimeve publike /Ndërrmarjes Pastrim /Gjelberim /Tregu/ urbanistikës/kadastrës); financiar (përfaqësues të financës së Ndërrmarjes/ tatim-taksa/financave), juridik (juristi i Ndërrmarjes/juristi i Bashkisë), arsimit /përfaqësues të komunitetit

II.

Grupin e legalizim/urbanizimit, me n/grupet përkatëse: ai urbanist/, informacionit /azhornues/kadastrës/ financiar/ komunitetit

III.

Grupin e të ardhurave financiare, me n/grupet e veta: n/ grupi i tatim taksave/ financës/shërbimeve/policisë bashkiake

5.2.1 Analiza SWOT Për sqarimin e situatës, evidentimin e problemeve dhe përpunimin e rrugëzgjidhjeve të përshtatshme për menaxhim, grupi i mjedisit në një varg takimesh e seminaresh u ndal në analizën e faktorëve mbështetës, mundësive për një menaxhim efektiv të shërbimit të pastrimit, por edhe në njohjen e dobësive dhe rreziqeve që inflenconin në kah negativ. Në fund të fundit grupi ndërmori atë që në menaxhim quhet analiza SWOT, e cila e orjentoi atë drejt përcaktimit të hapave konkrete, në ndërtimin e një skeme të qëndrueshme për sherbimin e pastrimit.

Matrica e mëposhtme ilustron elementët e analizës SWOT, për shërbimin e pastrimit në Bashkinë Kamëz, para ndërhyrjes së projektit:

o o o

Egziston Ndërrmarja e Bashkisë për pastrimin Ka një experiencë modeste për grumbullimin e mbeturinave vitet e fundit Ka një deshirë e vendosmëri të Bashkisë në këtë drejtim, bazuar edhe nga favorizimi i procesit te decentralizimit të pushtetit

Dobesitë o Strukturë e dobët organizative e Ndërrmarjes së Pastrimit. o Mungesë e mjeteve për të realizuar këtë shërbim o Mungesë e studimeve për të realizuar një shërbim të qëndrueshëm o Mungesë e informacionit lidhur me sasitë e mbeturinave të prodhuara, që sjell edhe problemet e kostos

Qytetarët janë të gatshëm të stimulohen, për të ndërmarë veprimet, për grumbullimin e mbeturinave o Territori i Kamzës tashmë paraqitet i konsoliduar, për të ndermarë një sistem normal urbanizimi o Është e mundur të bëhet kompostimi i mbeturinave organike në territorin e Kmzës, për reduktimin e sasisë së mbeturinave Rreziqet o Politikat e gabuara lidhur me përcaktimin e tarifës së shërbimit o Uniformiteti i tarifës, zona të ndryshme me gjithëse mund të marrin shërbim të ndryshëm, paguajnë të njëjtën tarifë o Mungesë ndëshkimi për ata që nuk paguajnë tarifën o Mungesa e një edukate qytetare . Njerëzit nuk e konsiderojnë problemin e mbeturinave si të tyren

5.2.2 Plan Veprimi për skemën e re Analiza SWOT, pikërisht ndikoi që grupi i mjedisit të zhvillonte ato ide bazë që ushqejnë veprime praktike, që shfrytëzojnë pikat e forta, i përforcojnë ato më tej, për të eliminuar, minimizuar dobësitë e rreziqet në procesin e menaxhimit Për më tepër, nga kjo analizë u kalua në përcaktimin e rradhës së veprimeve qe duhej të ndërmereshin, në raport me kohën e zbatimit të projektit dhe përgjegjësitë e antarëve të grupit, që perfaqesonin edhe aktorët përgjegjës, për menaxhimin e shërbimit të pastrimit.. Pikersht në gjuhën e sotme të menaxhimit ky është hartimi i një Plan Veprimi, ku bashkëpunojnë dhe marrin përgjegjësitë e duhura si stafi i Bashkisë, ashtu edhe përfaqësuesit e strukturave të komunitetit. Ja, më poshtë, Plan Veprimi i grupit të mjedisit, që çoi përfundimisht në hartimin e zbatimin e sistemit të qëndrueshëm të grumbullimit, transportimit, depozitimit të mbeturinave në dy zonat pilot :Kamëz Qendër dhe Bathore Pilot

Plan Veprim për ngritjen e sistemit të qëndrueshëm të grumbullimit të mbeturinave, në Kamëz Qendër dhe Bathore Pilot.

Nr Aktivitetet Aktorët përgjegjës I Faza Pergatitore 1 Mbledhja e informacionit të nevojshëm për grupi teknik ngritjen e skemës së re. përfaqësues komun. grupi i studentëve 2 Takimet me përfaqësuesit e komunitetit në grupi teknik zonat përkatëse strukturat komunitare o Bathore Pilot + Njësia përfaqes. të Njësise ekipi i Co-PLAN Administrative e Bathores o Përfaqësues të qytetit Kamez 3 Takime të zgjeruara me komunitetin grupi teknik strukturat komunitare o Qyteti Kamëz o Bathore Pilot përfaqës. të Njësisë ekipi i Co-PLAN 4 Përpunimi i informacionit Grupi i mjedisit ekipi i Co-PLAN 5 Përgatitja e skemave të reja të grumbullimit Grupi i mjedisit eksperti mjedisor të mbeturinave për sejcilen zonë pilot ekipi i Co-PLAN 6 Identifikimi i nevojave për trajnim Grupi i mjedisit ekipi I Co-PLAN II Faza e zbatimit 7 Vlerësimi për riorganizimin e Nderrmarjes Komiteti i Koor.. Proj grupi teknik o Skema organizative grupi juridik o Mjetet fizike eksperti 8 Zbatimi i skemave Ndërrmarja/Komuniteti III Monitorimi dhe Vleresimi 9 Përgatitja e zbatimi i monitorim/vleresimit o përmbajtja o treguesit

planit

15/04 – 15/05 2004 16/05 – 31/ 05/2004

1/06 – 15/2004 16/0631/07 2004 1/09-31/10 2004 1/12 – 31/12 2004 3/01 -31/03 2005 1/04/ 2005 vazhdim

të Komiteti i Koordinimit 15/04/ 2005 të Projekteve vazhdim Co-PLAN Përfaqësues te Komunitetit.

IV Faza e ndërmjetme 10 Fushate ndërgjegjesimi për komunitetin për çeshtjet e trajtimit të mbeturinave Organizimi i një sërë aktivitetesh në Zonat Pilot. o Takime me grupet komunitare o Fletëpalosje/gazeta/postera o Punë vullnetare në raste të caktuara

Koha

grupi i mjedisit strukturat komunitare bordi i gazetës ekipi i Co-PLAN

1/05 -31/07 2005

V Aktivitete afat-gjatë 11 Edukim mjedisor në shkollat e Kamzës o Përgatitja e materialeve dhe trajnimet o Përdorimi i orëve edukative të programit mesimor o Seminare të hapura me komunitetin o Organizimi i grupeve shkollore për mjedisin 12 Aftësimi i stafit të Bashkisë Kamëz Njohuri mbi komponentët për trajtimin e mbeturinave Ristrukturimi organizativ dhe logjistik Përgjithësim i projektit pilot/strategji për shtrirje të skemës në nivel bashkie

Grupi i edukatorëve struktura komunitare ekipi i Co-PLAN

15/09/ 2004 vazhdim

Komiteti i Koordinimit 1/10/ 2005të Projekteve 30/11/ 2006 Eksperti ekipi i Co-PLAN

5.2.3 Plan Veprimi për legalizimin Komiteti i Koordinimit të Projektit, vlerësoi rolin e grupit të legalizimit në hartimin e Plan Veprimit, duke e parë këtë plan si një mbështetje e rëndësishme e projektit, në idenë themelore të tij për zhvillimin urban të zonës së Kamzës, veçanërisht kur është fjala për një zonë me sipërfaqe të madhe banesash të palegalizuara . Nga ana tjetër, hapat e hedhura në kuadër të asistencës së projektit, parapërgatitën situatën menaxhuese për zbatimin e kërkesave ligjore, pas daljes së ligjit për legalizimet. Ky Plan Veprimi përfshiu dy strategji, të sintetizuara në aktivitete konkrete, si më poshte: I. Përgatitja dokumentare/procedurat e legalizimit

Nr 1

Aktivitetet Vizitë në zonën informale për njohjen e situatës . Takime me komunitetin

2 3 4 5 6

Afatet 1 –15/05/2004

Azhornim fizik (paraprak) i sipërfaqeve për familje .Informimi i familjeve për dekumentacionin

Aktorët përgjegjës Tre grupet e ngritura nga Komiteti i Projektit Organizata me Bazë Komuniteti (OBK) ekipi i Co-PLAN grupi i legalizimit OBK-të grupi i legalizimit OBK-të

Mbështetja logjistike për legalizimin Ekspertizë ligjore për legalizimin

Komiteti i Koordinimit Co-PLAN grupi juridik eksperti

1 -10/06/2004

Përgatitja e plotë e dokumentacionit - përgatitja e dosjes personale për familje - azhornim fizik (përfundimtar) - depozitimi i dosjeve në zyrën e legalizimit

grupi i legalizimit OBK-të

16-30/05/2004 16-30/05/2004

11-30/06/2004 1/07/-30/11/2004

Nr 1

2 3 4 5 6

Aktivitet Plane pjesore për zonat 2,3,4 te Bathores, që azhornojnë planin urbanistik me gjëndjen ekzistuese Ndërhyrjet për zbatimin e planit urbanistik të azhornuar në zonat 2,3,4 Studim urbanistik për lagjet 5,6,7 të Bathores Ndërhyrjet për zbatimin e planit urban për zonat 5,6.7 të Bathores Studim urbanistik edhe për zonat e tjera informale të Kamzes Zbatimi i planit urbanistik

Aktorët përgjegjës grupi urban OBK-te

Afatet 25/05-25/06/04

Komiteti Koordinimit /grupi i urban/ OBK Grupi i punës OBK-te Komiteti i Koordinimit grupi urban OBK Grupi i punës OBK Komiteti i Koordinimit Grupi i urban OBK

1/07-30/10/04 1/11- 30/3/04 1/07/04-30/12/05 1/01/06-30/06/07 1/07/07-30/12/08

5.2.4 Plan Veprimi për rritjen e të ardhurave financiare Edhe në fushën financiare, reforma menaxhuese në Bashki, nëpërmjet rikualifikimit të stafit nga asistenca e projektit, do të thoshte: nga njëra anë Bashkia të siguronte të ardhura për të dhënë kontributin e vet në projekt, sipas marrëveshjes së arritur me donatorin, kurse nga ana tjetër të garantonte një vazhdimësi të zgjerimit të projektit, në të gjithë zonën e Kamzës Si rrjedhojë edhe grupi i financës përpunoi një Plan Veprimi që percaktoi hapat, përgjegjësitë dhe afatet kohore për realizimin e tyre, i cili paraqitet më poshte: Plan Veprimi për rritje financiare

Plan Veprimi për rritje financiare

Aktivitet Llogaritja e kostos për pastrimin/ grumbullimin /depozitimin e mbeturinave Struktura buxhetore e Ndërrmarjes së Pastrim/ Gjelberim/Tregu Pergatitja e një dokumenti të plotë statistikor (biznese, taksa, rregjistrim) Zgjerimi i kontributit dhe rishikimi i tarifave në sensin e rritjes Qëndrimi për kuadrin ligjor (angazhimi i policisë bashkiake, bashkëpunimi i sektorëve brënda Bashkise dhe me sektorin e tatim-taksave në rreth) Vlerësimi i programit financiar

Nevojat trajnuese trajnime

Partneriteti me bisnesin

Transparenca financiare

Aktorët përgjegjës financiere e Nderrmarjes grupi teknik

Afatet 20/07-30/07/2004

grupi i financës drejtori i Ndërrmarjes Komiteti Koordinimit grupi i tatim/taksave

1/09-30/09/2004

grupi i financës Komiteti i Koordinimit struktura e bisnesit grupi juridik policia bashkiake grupi financiar Komiteti Koordinimit grupi i financës Co-PLAN grupi financiar eksperti Co-PLAN Komiteti i Koordinimit grupi i finances Komiteti i Koordinimit grupi i financës media/struktura komun. strukturat komunitare

1/10- 30/10/2004 1/11-30/11/2004

1/12-31/12/2004

1/01-30/01/2005 1/02 – 30/04/2005 1/05/2005vazhdim afatet e hartimit/ miratimit të buxhetit

Ajo që përbën edhe arritjen më pozitive të reformës menaxhuese nga strukturat e ngritura, përtej realizimit të objektivave specifike të projektit, janë disa tregues efektivë që mund të rradhiten si më poshtë : 1. Plan Veprimi i përbashkët • Bashkëveprimi i grupeve sipas çështjeve të përbashkëta (përgjegjësat e grupeve) • Lehtësimi i zbatimit të sejcilës skemë (KKP + Përgjegjësat e grupeve) • Raportimi periodik mbi ecurinë e zbatimit të skemave (Përgjegjësat e grupeve +Koordinatori i KKP) 2. Mardhënie institucionale • Takime/diskutime/seminare të zgjeruara të grupeve me drejtues/specialistë të Bashkisë dhe OBK, për zbatimin e skemave (Grupet e punes/OBK) • Takime me institucione homologe/të ndërvarur/bisnesi (Grupet e punës/ institucionet përkatëse) • Ngritja e grupit për monitorim të projektit dhe idetë e reja bazuar te skemat e reja e Studimi Urban (KKP) 33

3. Faza përmirësuese • Vlerësimi i treguesve nga zbatimi i sejcilës skemë (grupi monitorues/KKP) • Çfarë duhet bërë ndryshe në pjesën finalizuese të projekteve?(Grupet e punës) • Çfarë kanë përfituar komuniteti/specialistët nga projekti? (Grupet e punës/KKP 4. Vlerësime • • • •

përgjithësuese Mësime/konkluzione që rrjedhin nga pjesëmarrja në projekt Vizioni/strategjitë zhvilluese të mëtejshme për Bashkinë Kamëz Elementët e qeverisjes së mirë urbane Aftësitë drejtuese e menaxhuese të pushtetit lokal

5.3 Ekspertiza Në ecurinë e metodologjisë për zhvillim urban e rikualifikimin mjedisor, një rol të rëndësishëm luajti dhënia e ekspertizës së kualifikuar, nga specialistë të huaj edhe specialistë vendore. Kështu në fazën hartuese e përmirësuese të zbatimit të skemës së grumbullimit/depozitimit të mbeturinave, CISP kontriboi me ekspertë italianë, të cilët në misionet e tyre në Bashkinë Kamëz jo vetëm u njohën me procesin menaxhues, problemet e hasura, por çështë më e rëndësishme në takimet/seminaret/ e raportet përfundimtare, dhanë një serë instruksionesh të vlefshme, për një shërbim sa më të qëndrueshëm e zhvillues për të ardhmen. Në mënyrë të përmbledhur kjo ekspertizë konsistoi në këto çështje themelore : • Hartimi i skemës së grumbullim/depozitimit të mbeturinave të ngurta duhet të bazohet në testin e zonave e n/zonave prioritare • Pikat e grumbullimit të mbeturinave në këto vende duhet të jenë në për shtatshmëri me mjedisin e vendbanimet/infrastrukturën rrugore dhe lehtësitë për qytetarët e subjektet private operuese • Hapi i parë në grumbullimin e mbeturinave duhet të jetë ndarja e mbeturinave të ngurta nga inertet , ku këto të fundit duhet të trajtohen më vete • Mënyra e tërheqjes së mbeturinave duhet të jetë në formë alternuese, pra si nëpërmjet kazaneve, ashtu edhe derë më derë nëpërmjet grumbullimit të qeseve të mbeturinave • Makina teknologjike për transportin e mbeturinave duhet të përshtatet me infrastrukturën e zonës, si edhe formave të grumbullimit të mbeturinave. • Për zonën e Kamzës, me rrugë të ngushta e dendësi banesash, rekomandohen makina teknologjike me tonazh jo të madh, që janë të manovrueshme dhe jo me kosto të madhe harxhimi • Po kështu, edhe fuqia puntore duhet të llogaritet në përshtatshmëri me kapacitet e makinës • Në bazë të treguesve të kostove të shërbimit të pastrimit, të vendosen vlera për tarifën për përfituesit e shërbimit, ku tarifat gradualisht të shkojnë drejt kompensimit të kostove • Si në hartimin e skemës e veçanërisht për zbatimin e saj, pjesëmarrja aktive e komunitetit përbën kriterin kryesor në arritjen e rezultatit pozitiv • Gjithashtu, një organizim mbi bazën e një planifikimi/monitorimi ditor e javor/si edhe dokumentimit të informacionit nga ana e Ndërrmarjes së Pastrim/Gjelberim/Tregu mbi shërbimin e kryer, është një tjetër kusht kryesor për përmirësimin e shërbimit të pastrimit • Ndërrmarjes i duhet të ndërtojë edhe një plan kualifikimi/instruktimi e mirëmbajtje për punonjësit e vet, bazën materiale, për të garantuar jetëgjatësin e saj, si edhe ulur sa më tepër shpenzimet 34

Në koordinim me ekspertizën e huaj dha kontributin e vet edhe eksperti lokal, veçanërisht në çeshtjet e performancës së menaxhimit të pastrimit. Ai u ndal në treguesit e arritur në këtë shërbim nga Bashkia Kamëz, duke përcaktuar pikat kryesore për përmirësimin e kësaj performance, si në nivel administrativo/financiar , ashtu edhe ndërgjegjësues e bashkëpunues me strukturat e qytetarëve. Çështjet më te mprehta që përvijoi kjo ekspertizë mund të shtjellohen si më poshte: • Komponentët e shërbimit të pastrimit • Prioriteti i shërbimit të pastrimit në planin e shërbimeve publike të Bashkisë • Objektivat e shërbimit të pastrimit në vite • Instrumentat tekniko/finaciare për realizimin e shërbimit të pastrimit • Varësia administrative e financiare e Ndërrmarjes së Pastrim/Gjelberim/Tregut • Buxhetimi për shërbimin e pastrimit /hartimi dhe realizimi i tij nga Ndërrmarja e Pastrim/Gjelbërim/Tregu • Tarifa e pastrimit, e diferencuar dhe mënyra për mbledhjen e saj • Ndërgjegjësimi qytetar/mbështetja me fonde • Format administrative të kontrollit • Vlerësimi/kërkesat qytetare nëpërmjet testit (aplikimi i pyetsorit) • Synimi i standarteve Në analizat, konsultat e trajnimet e zhvilluara, u evidentua: se sa frytdhënëse është kombinimi i ekspertizave për reformën menaxhuese institucionale në nivel lokal, kur ajo mbështet në terrenin konkret, në gjendjen reale të strukturave e funksionimit të stafeve.

Grupet e punës në konsultat me ekpertin lokal dhe ekspertin e huaj

Gjatë monitorimit të ekspertëve për performancën e shërbimit të pastrimit 35

5.4 Rregullore e Ndërrmarjes Pastrim/Gjelbërim/Tregu Pikërisht, si objektiv kryesor i reformës për menaxhimin e grumbullim/depozitimit të mbeturinave, u konsiderua nga projekti, Ndërrmarja e Pastrim/Gjelbërim/Tregu. Ndonëse emërtimi të jep përshtypjen se kjo Ndërrmarje përfaqëson një organizim më vete, gati si një aktivitet anallog me ato të subjekteve private, e verteta është se ajo ka qënë e mbetet një strukturë shërbimi brënda Bashkisë, më tepër si vazhdimësi e së kaluarës, kur pushteti vendor funksiononte në varësi të plotë nga pushteti qëndror, sidomos për kryerje të shërbimit publik të pastrim/gjelbërim/ tregut .

Në këto rrethana çështja kryesore në reformën e menaxhimit të kësaj strukture u bë ajo: Cili duhet te jetë statusi i kësaj Ndërrmarje, në raport me struktuart e tjera të Bashkisë e sidomos me Këshillin e Bashkisë e drejtuesit e lartë, me Drejtoritë e Shërbimit publik, Financës e Tatim-taksave, në kushtet e ekonomisë së tregut e të decentralizimit të kompetencave nga pushteti qëndror drejt atij vendor? Për më tepër reforma duhet të ndërhynte në detyrat/funksionet e përgjegjësitë e stafit administrativ e puntor, të cilat do të ndihmonin në forcimin organizativ dhe funksionimin efektivisht të kësaj strukture, në përputhje me kriteret/ normat e punës të shërbimi të pastrimit Për këtë qëllim grupi juridik, ai teknik, me asistencën e ekspertit, punoi në formulimin e një pakete rregullash/normash e funksionesh, që më pas mori formën e një Rregullore, për strukturimin e funksionimin e Ndërrmarjes së Pastrim/Gjelbërim/Tregu Rregullorja përfshiu tre kapituj kryesore: I. II. III.

Dispozita të përgjithëshme për objektin e veprimtarisë së Ndërrmarjes, si edhe statusin e saj. Dispozita të veçanta për strukturën, funksionet e stafit dhe organizimin e punës Mardhëniet brënda Ndërrmarjes dhe me publikun

Kapitulli i dispozitave të përgjithëshme e përforcon vendin e rëndësinë e kësaj strukture, mbështetur në bazën ligjore, si edhe Kodin e Punes së Republikës së Shqipërisë, çka do të thotë se Ndërrmarja njhet juridikisht si subjekt dhe si pjesë instiucionale e pushtetit vendor. Ndërkaq, ajo shikohet nga këto dispozita si pjesë e rëndësishme e programit ekonomik financiar të këtij pushteti , duke përfituar nga grandi që i alokohet pushtetit vendor nga pushteti qëndror, por që edhe vetë kontribon në rritjen e të ardhurave lokale, për zgjerimin e buxhetit në përmirësimin e shërbimeve publike, sidomos në fushën e pastrimit/mbrojtjes e zgjerimit të hapsirave të gjelbërta dhe tregut për shitjen e të mirave materiale. Mbi këtë bazë përcaktohen edhe varësia dhe pavarësia e Ndërrmarjes, që do të thotë se programi i saj ekonomik/financiar është pjesë e programit të përgjithshëm, që miratohet nga Këshilli Bashkiak dhe që kontollohet prej Bashkisë, nga sektori i shërbimeve e financës, ndërsa menaxhimi kryhet në mënyrë të pavarur nga Ndërrmarja

Në kapitullin e dispozitave të veçanta për strukturën e funksionet specifike, përcaktohen burimet njerzore të nevojshme dhe kompetencat sipas funksioneve. Në mënyrë të veçantë janë bërë të qarta jo vetëm funksionet e hierarkia administrative, por sidomos funksionet tekniko-profesionale, që kanë të bëjnë me organizimin javor/mujor të aktivitetit të Ndërrmarjes, me shpenzimet, kontrollin e mirëmbajtjen teknike dhe deri me matjen e cilësise së shërbimit e të ardhurat e grumbulluara prej tij. Ndërtimi i një dokumentimi për të dhënat bazë statistikore, shikohet nga Rregullorja jo vetëm si një metodë pune për të evidentuar treguesit kryesorë të veprimtarisë së Ndërrmarjes, por sidomos për të bërë bilancet kontabële vjetore, që janë vendimtare në hartimin e argumentimin e buxhetit të Ndërrmarjes në vijimësi Kapitulli i tretë ai i mardhënieve brënda Ndërrmarjes e sidomos me publikun, ka të bëjë me zhvillimin e performancës, mbi bazën e kontributit të të gjithë personelit, si edhe pjesëmarrjes qytetare. Eficenca e personelit administrativ, shikohet nga Rregullorja nga këndvështrimi i nivelit kualifikues dhe përpjekjeve që bëhen nga ky personel për rritjen e këtij kualifikimi, duke përfshirë këtu përdorimin e njohurive e programeve kompjuterike. Kurse personeli ndihmës dhe numuri i puntorëve që veprojnë në sektorët e Ndërrmarjes, kërkohet të vleresohet në përputhje me volumet e punës, si edhe kohën e harxhuar për realizimin e shërbimit sipas nevojave të qytetarëve. Raportet e Ndërrmarjes me publikun vlerësohen të ndryshojnë në mënyrë rrënjësore, ku Ndërrmarja të ndërtojë mjetet informuese, testuese, për ti bërë të njohur publikut grafikun e shërbimit, nevojat për mbështetje nga publiku dhe sidomos për të marrë në konsideratë ankesat e sygjerimet e qytetarëve . 5.5 Eksperienca lokale Në mbështetje të reformës menaxhuese, u vu edhe eksperienca pozitive lokale. Nisur nga filozofia gjithpërfshirëse e projektit, u mbajt parasysh që në funksion të rritjes së efektivitetit të menaxhimit të shërbimit të pastrimit, por edhe të ndërtimit të strategjive për të ardhmen, projekti ti adresohej edhe eksperiencave rezultative të zbatuar në vend nga Bashki homologe, siç ishte në këtë rast eksperienca e Bashkisë Kuçovë. Përzgjedhja e kësaj Bashkie për shkëmbiem eksperience, u kushtëzua nga dy faktorë themelorë: Së pari. Kjo Bashki për arritje, tregues më pozitivë, fitoi çmimin “ Lidership për vitin 2005”, për kategorinë e qeverisjes vendore, çmim i organizuar nga Co-PLAN dhe i vendosur nga një juri profesionale, e ngritur posaçërisht për vlerësim objektiv Së dyti. Në këtë Bashki, ka një përvojë të zhvilluar në vite me projekte e trajnime nga fusha e shërbimeve publike, veçanërisht ajo e mjedisit, të mbështetur nga donatorë të njohur si USAID, etj. Këto kanë sjelle impakte pozitive, të qëndrueshme dhe e kanë shndruar këtë Bashki në një qendër për shpërndarje eksperience, edhe për Bashki e komuna në mbarë vendin Hapi i pare, për inicimin e eksperiencës lokale të Bashkisë Kuçovë në Bashkinë Kamëz, ishte angazhimi nga projekti si ekspert mjedisi, por edhe i administratës publike, të n/kryetarit të Bashkisë Kuçovë (i trajnuar dhe specialist i aktivizuar nga USAID). Ky inicim konsistoi, në rradhë të parë, në analizën që eksperti i bëri gjendjes aktuale të mënyrës së menaxhimit/ përformimit të shërbimit të pastrimit nga Bashkia Kamëz, sipas një skeme bashkëkohore, që ishte zbatuar edhe në Bashkinë e Kuçovës, por edhe në zona të tjera në nivel lokal. Kjo analizë ndihmoi, që edhe mjaft nga kostatimet e sygjerimet e bëra nga eksperti, të mbaheshin parasysh në zbatimin e skemës së re për zonat pilot në Kamëz, të mbështetura nga projekti.

Për më tepër, analiza mbi bazën e eksperiencës lokale, çoi në hartimin e një platforme që shërbeu si bazë për reformën menaxhuese. Në këtë platformë u përpunuan target grupet e stafeve, për marrjen e asistencës kualifikuese e rikualifikuese nga ana e ekspertit, por edhe elementët përbërës të marjes dhënies së informacionit, sipas nevojave menaxhuese, për zbatimin e sherbimit të pastrimit në përputhje me objektivat e projektit. Hapi tjetër vendimtar për shkëmbim eksperience, ishte organizimi i vizitës studimore në Bashkinë e Kuçovës nga përfaqesues kyç të target grupeve të Bashkisë Kamëz, për të kontaktuar me homologët e tyre në Bashkinë e Kuçovës, për të njohur nga afër, praktikisht, aspektet më kryesore menaxhuese në fushën e shërbimit publik të mjedisit, grumbullimit depozitimit të mbeturinave, të instrumentave finaciare, mardhënieve me publikun etj. Konkluzionet, reflektimet nga vizita direkte ishin mjaft frytdhënëse, jo vetëm për implementimin e projektit, por edhe për zhvillime të mëtejshme institucionale, veçanërisht në ndërtimin e parneriteteve të bashkëpunimit, mbi bazën e zgjidhjes së interesave konkrete të përbashkëta, që kanë qeverisjet vendore. Kjo frymë u manifestua jo vetëm nga diskutimet direkte të stafeve të të dy Bashkive, por sidomos në takimin e zgjeruar me drejtuesit e departamenteve e stafin pjesëmarres në vizitën studimore, që n/kryetari i Bashkisë Kamëz dhe Kryetar i Komitetit Koordinues zhvilloi pas kësaj vizite. Reflektimi mbi bazën e shkëmbimit të eksperiencave lokale, çoi në përpunimin e mëtejshëm të ideve të reformës menaxhuese, të cilat grupi i punës i formuloi në formën e një programi për të ardhmen. Disa nga pikat themelore të këtij programi u percaktuan si më poshtë : •

• • •

• • • • • • • • • •

thellimi i bashkëpunimit/shkëmbimit të experiencës me Bashkinë e Kuçovës, si dy bashki që mund të konsiderohen të një niveli, si nga pikpamja e organizimit, ashtu edhe metodave të punës për shërbimet ndaj qytetarëve dhe prandaj mund të përfitohet mjaft nga njëri tjetri. synimi drejt ndryshimeve përmirësuese të strukturës funksionale të Bashkisë sipas shëmbullit të Bashkisë së Kuçovës, që të fillojë të zbatohet në fillim të vitit të ardhshëm të ecet në rrugën e përmirësimit të shërbimit të pastrimit, duke reformuar Ndërmarrjen e Pastrimit, deri në kalimin e këtij shërbimi në dorë të sipërmarrjes private vazhdimi i trajnmeve për rritje të kapaciteteve të stafit , veçanërisht ngritja e një drejtorie të posaçme për zhvillim e koordinim projektesh, për thithje të donacioneve e bashkëpunim me partnerë të rëndësishëm (Banka Boterore/K.E. etj) hartimi i buxhetit vjetor sipas të dhënave bazë (rrjeti i ujrave të zeza e të bardha/sip.e rrugëve/trotuareve/sip. e gjelbër/ndriçimi rrugor/mirëmbajtje) përcaktimi i prioriteteve e preventivave përkatëse nga specialistët miratimi i prioriteteve/ buxheteve nga këshilli/struktura e qytetarëve publikimi i prioriteteve e buxheteve përkatëse në media (gazeta e Bashkisë) forcimi i kontrollit e mbështetjes ndaj Ndërrmarjes së Pastrim/ Gjelbërim/ Tregu, nga Drejtoria e shërbimit publik/financave krijimi i minibord (shërbime; ndërrmarje; qytetarë) lista e banorëve që përfitojnë nga shërbimi i pastrimit pagesa e tarifës së pastrimit, si shtesë në të njëjtën faturë ku paguhet uji zgjerimi i përfaqësisë qytetare/program sensibilizues llogaritja e të ardhurave /shpenzimeve bazë për zgjerimin në të ardhmen të shërbimeve me sipërmarrjen private

• • • •

zhvillimi i nismës për partneritet me bisnesin reformimimi i roleve në raport me K.E.SH ndriçimi rrugor si shërbim prioritar projekt për sinjalistikën rrugore (shënjat/stacione ndalimi/vënde parkimi me tarifë, etj)

Kryetari i Bashkisë Kuçovë, gjatë plenares me grupin e Bashkisë Kamëz

Diskutime në plenare midis përfaqësuesve të të dy Bashkive,

Infrastruktura dhe shërbimi i pastrimit në Kuçovë

Diskutime në plenare midis përfaqësuesve të të dy Bashkive,

Eksperienca mbi përmirësimin e shërbimeve publike, nëpërmjet sipërmarrjes private

Grupi i punës Kamëz, gjatë një vizite në terren në Kuçovë 39

NDËRGJEGJËSIMI/EDUKIMI MJEDISOR

Filozofia gjithpërfshirëse e projektit, e veçanërisht komponenti i shoqërisë civile, u konkretizua edhe nëpërmjet zbatimit të një procesi sensibilizimi e zhvillimi metodash efektive të ndërgjegjësimit/ edukimit mjedisor. Ky proces u shtri në rradhë të parë në komunitetet e zonave pilot. Ai ushtroi ndikimin e vet në subjektet private, për të tërhequr kontributin e tyre në përmirësimin e shërbimit të pastrimit e zgjerimin e këtij shërbimi në të ardhmen, e sidomos në shkollat e Kamzës, të cilat me veprimtaritë e tyre brënda e jashtë shkollës, zgjeruan hapsirat e ndikimit mjedisor jo vetëm në masën e gjërë të nxënësve, prindërve, por edhe mbarë qytetarëve të kësaj zone. 6.1 Komuniteti Impakti i projektit u lidh qysh në momentet e para të zbatimit me interesat e komunitetit. Kjo do të thoshte që rezultatet e tij do të vareshin drejtpërsëdrejti me nivelin e përmirësimit të kushteve të jetesës , për të mbrojtur shëndetin e qytetarëve e veçanërisht të fëmijve, duke mbyllur shtigjet e rrezikut të përhapjes së sëmundjeve epidemike. Por e rëndësishme ishte të bëhej sa më e qartë se: Por si u zhvillua konkretisht sensibilizimi/pjesëmarrja aktive e komunitetit? Komuniteti do të ishte përfitues i projektit, në atë shkallë që ai do të ishte aktor aktiv, duke marrë pjesë efektivisht në të gjithë fazat zbatuese. Kjo do të thoshte se komuniteti, nga njera anë do të jepte kontributin që do ti kërkohej për hartimin e zbatimin e një skeme shërbimi pastrimi sa më të dobishme për të, ashtu sikurse nga ana tjetër, ai do të vihej edhe në rolin monitorues, për mbrojtjen e përmirësimin e mëtejshëm të saj. Ky rol aktiv, pjesëmarës në projekt, u zbatua nëpërmjet funksionimit të strukturave komunitare e përfaqësuesve të tyre, në të gjithë hallkat vendimmarrëse për ecurinë e projektit. E rëndësishme ishte gjithashtu që strukturat u bënë sa më përfaqësuese edhe në pikpamje të pjesëmarrjes së burrave, grave, të rinjve, për shpërndarjen e informacionit e ndarjen e roleve përkatëse në familje e shoqëri, për mbrojtjen e mjedisit. Në zonën e Bathore Pilot , mbështetja e projektit u bënë shoqatat me bazë komunitare, të ngritura e funksionale qysh me zbatimin e projektit për infrastrukturën fizike (rrugë, ujsjellskanalizime) të finacuar nga Banka Boterore në periudhën 1998-2004. Kështu, shoqata më e madhe në këtë zonë është Shoqata “Rilindja”, gjithashtu shoqata e grave “ Gruaja e se Ardhmes”,. Një rol e peshë të ndjeshme veçanërisht në çështjet e mjedisit, luajti Forumi Rinor, me grupin e të rinjve për mbrojtjen e mjedisit, si edhe shoqatat : “ Bathore-Shtëpia jonë “ e “ Lëvizje e lirë dhe Integrim” Për sa i përket zonës tjetër pilot, Kamëz Qendër, struktura qytetare u organizua për herë të parë në kuadër të projektit, duke shfrytëzuar disa lidhje të bazuara në organizimin egzistues të lagjeve mbi bazë pleqësie. Por në fazat më zhvilluese të projektit, e veçanërisht bazuar në eksperiencën e Bashkisë Kuçovë, idea e kësaj strukture erdhi duke u përpunuar më tej, me qëllimin e ecjes në të ardhmen drejt një organizimi më të gjërë, të një përfaqësie qytetare në nivel qyteti, më përbërje në nivele sa më intelektuale dhe me një përqindje të konsiderueshme genderi (deri 50%)

Hapi i parë ishte roli i strukturave të shoqërisë civile, për të bërë të njohur në komunitet projektin dhe objektivat e tij, si edhe për të mbledhur informacionin e nevojshëm që do të kërkohej për njohjen e gjëndjes së mbeturinave, si edhe për gadishmërinë e qytetarëve në mbështetje të projektit. Kjo u realizua nëpërmjet aplikimit të pyetsorëve, si edhe intervistave të zhvilluara me elementet kyç të komunitetit, ku u vendosën edhe lidhjet e nevojshme me zonat pilot të projektit Më pas strukturat komunitare lojtën rolin kryesor në propozimet për përcaktimin e vendit të vendosjes së pikave të grumbullimit të mbeturinave, që do të thoshte edhe vendi i vendosjes së kazanëve të nevojshëm. Kjo u arrit jo vetëm nëpërmjet konsultimeve, por edhe pjesëmarrjes direkte në terren, së bashku me grupet e punës për hartimin e skemës. Për më tepër strukturat qytetare punuan për ndërgjegjësimin e banorëve në zonat përkatëse, për domozdoshmërinë e përshtatshmërinë e këtyre pikave, duke neutralizuar veçanërisht çdo përpjekje rezistuese të familjeve me banim pranë këtyre pikave.

Identifikimi i pikave të grumbullimit me

Prezantimi në komunitet i skemës komunitetin

Pas hartimit të hartës e elementëve përbërës së skemës për grumbullimin/depozitimin e mbeturinave, u përgatitën posterat e fletepalosjet për informimin e banorëve për skemën, që u shpërndanë në pikat kyçe të lagjeve, ku u organizuan edhe mbledhjet komunitare, në të cilat u miratua përfundimisht skema e re e pastrimit. Përveç kësaj u hartua edhe një plan veprimi, ku strukturat komunitare morrën përsipër realizimin e një varg aktivitetesh për ti paraprirë zbatimit të skemës. Kështu p.sh u ndërmor aksioni i pastrimit të Kanalit të drenazhimit në pjesën e Bathore pilot 250 m, kanal i cili ishte mbushur me mbeturina të hedhura nga banorët. Forumi Rinor ndërmorri demostrimin e pastrimit në brëndësi të Lagjes 1 të Bathores, si edhe spektakle teatralo/muzikore me mesazhe për mbrojtjen e mjedisit në të dy zonat pilot, ku morrën pjesë mijra nxënës e qytetarë të Kamzës. Në plan veprimin komunitar u përfshinë edhe mbrojtja e kazanëve nga qytetarët, hedhja e mbeturinave brënda tyre, ndjekja e grafikut të hartuar për zbatimin e skemës së pastrimit dhe përgjithësishit për rritjen e cilësisë së pastrimit. Veçanërisht roli i strukturave komunitare u kërkua të ishte aktiv në ndërgjegjësimin, mobilizimin e familjeve për pagesën e tarifës së shërbimit të pastrimit. Në seminare e takime të organizuar për këtë qëllim, specialistët e grupit të punës jo vetëm tërhoqën mendimin e përfaqësuesve të komunitetit për vlerën e tarifës së aplikuar, por edhe kërkuan bashkëpunimin e agjentëve të Bashkisë me elementet përfaqësues komunitarë, për mënyrën e grumbullimit të tarifës së pranuar.

Takime me përfaqesues të strukturave komunitare për kontributin komunitar

Ndërgjegjësimi i komunitetit ka qënë i lidhur edhe me përpjekjet trajnuese, për të implementuar metodat e thjeshta të ndarjes së mbeturinave te ngurta, sidomos nga mbeturinat inerte, të cilat sot për sot janë të shumta në këtë zonë dhe kërkojnë një trajtim të veçantë për transportimin e tyre. Për më tepër, se ato bëhen edhe rrezik serioz për mbarvajtjen e makinës teknologjike të pastrimit.

Pamje nga aktivitete trajnuese

Përfaqësues të Forumit Rinor të Bathores

6.2 Bisnesi Procesi sensibilizues në projekt, vlerësoi edhe pjesëmarrjen e bisnesit, interesat e të cilët nuk mund të shihen të shkëputura nga sigurimi i mjedisit të pastër, që bind më tepër se çdo gjë klientin, për garancinë e mallit të blerë. Aq më tepër vemëndja ndaj bisnesit bëhet e domozdoshme, kur kemi të bëjmë edhe me një zonë si Kamza, në të cilën kryesisht mbizotëron bisnesi tregëtar, pra ai që prodhon mbeturina të konsiderueshme, veçanërisht të llojit të ambalazheve. Nisur nga kjo përfaqësuesit e bisnesit priren të jenë më të gatshëm dhe të kontribojnë rregullisht, jo vetëm nëpërmjet pagesave më të larta të tarifave për shërbimin e pastrimit, por edhe me iniciativa private në përmirësimin e këtij shërbimi. Kjo u provua edhe në procesin e zbatimit të projektit, ku për herë të parë u ngrit një strukturë përfaqësuese dhe çështë më kryesorja, ajo u përfshi në debate e diskutime aktive për ecurinë pozitive të projektit dhe sidomos për të ardhmen e qëndrueshmërisë e vazhdueshmërisë të këtij shërbimi

Në procesin zbatues të projektit, kjo strukturë ndërgjegjësoi gjithnjë e më shumë komunitetin e bisnesit, për të lehtësuar zbatimin e skemës së pastrimit, nëpërmjet sistemimit të amabalazheve pranë pikave të grumbullimit të mbeturinave, si edhe duke kontribuar edhe vetë me kosha grumbullimi të mbeturinave, prane pikave kyçe tregëtare. Gjithashtu, iniciativat kontribuese të bisnesit, u konkretizuan me vënien në dispozicion të Ndërrmarjes së Pastrimit të Bashkisë, edhe të një makine për larjen e rrugëve të asfaltuara, në Kamëz Qendër e atë nacionale Tiranë-Shkodër. Por pjesa më e ndjeshme në projekt, për përfshirjen e bisnesit në shërbimin e pastrimit, u përqëndrua në pyetjen kyçe: Për një të ardhme, a do të ishte më shpejt e realizueshme, më efiçente dhe më cilësore, shërbimi i pastrimit në zonën e Kamzës, në se ky shërbim do të kalonte në dorë të sipërmarrjes private? Pra, e thënë ndryshe, a do të duhej që të hidheshin hapat për privatizimin e Ndërmarrjes Pastrim/Gjelberim/Tregu, në mënyrë që kjo të shkëputej përfundimisht nga varësia shtetërore, duke u shndruar në sektor privat? Lidhur me këtë strategji të së ardhmes, struktura përfaqësuese e bisnesit solli argumenta e garanci në favor të privatizimit të këtij shërbimi. Në rradhë të parë, bazuar në faktin, se bisnesi në këtë zonë në pjesën dërmuese, kishte arritur tashmë në një stad mjaft pozitiv zhvillimi, për tu ndarë përfundimisht nga informalizmi. Së dyti. Bashkia nuk do të mund të arrinte, vetëm ndoshta duke humbur shumë kohë, që ta kthente këtë shërbim në atë nivel, ku të ardhurat mbulojnë shpenzimet. Kurse dihet, se sektori privat pikërisht egzistencën e tij e ndërton nëpërmjet këtij raporti . Së treti. Në se do të synohej që skema e pastrimit nga një skemë pilot të shndrohej në një skemë për të gjithë zonën e Kamzës, duke ndërhyrë efektivisht edhe në trajtimin e vend-depozitimit të mbetrurinave, atëhere do të kërkohej një fond investues suplementar, për mjete teknike, i papërballueshëm nga sektori publik. Kundërshtia e përfaqësuesve të Bashkisë ndaj privatizimit të shërbimit të pastrimit, u përqëndrua në dy argumenta kryesore: E para. Privatizimi i Ndërrmarjes do të shoqërohej me një kosto të ndjeshme sociale, kryesisht për faktin se do të reduktonte shumë numurin e puntorëve (nga 98 që ka aktualisht, në 40-50, pra gati 50% do te mbeteshin pa punë). Së dyti. Menaxhimi publik do të shmangte taksat që sektori privat i detyrohet shtetit, çka do të thotë që fondi i destinuar për shërbimin e pastrimit të mos reduktohej. Në fakt sensibilizimi i komunitetit të bisnesit nëpërmjet projektit, nuk kishte të bënte vetëm me tërheqjen e këtij komuniteti në kontributin e përmirësimit të shërbimit të pastrimit, por ai i dha shtysë edhe diskutimeve për të filluar ndërtimin e urave të partneritetit të këtij komuniteti me pushtein vendor, për interesa më të gjëra, në favor të zhvillimeve ekonomike sociale për zonën e Kamzës. Për këtë qëllim, projekti ndihmoi në fillimin e organizimit të takimeve në tavolina/seminare të përbashkëta, nga ku u hodhën idetë për ndërtimin e një platforme pune, ku prioritare do të jete thellimi i hapave alternativave, për zgjerimin e shërbimit të pastrimit në nivel Bashkie

Takime të hapura me përfaqësinë e bisnesit

Gjatë një diskutimi mbi kontributin e bisnesit

6.3 Shkollat Hapsirat më të gjëra për procesin e ndërgjegjësimit mjedisor, ku edhe u implementuan nga projekti mjaft aktivitete produktive, në shërbim të një numuri të madh nxënësish, por edhe komunitetesh, i krijuan shkollat në zonën e Kamzës. Nga kontaktet e vendosura edhe nëpërmjet projekteve të mëparëshme që Co-PLAN kishte zbatuar në zonën e Kamzës, kostatohej, se me gjithë iniciativat e ndërmara nga institucionet e arsimit/mjedisit, qoftë edhe nëpërmjet programit mësimor/edukativ për mbrojtjen e mjedisit, efektet përmirësuese mjedisore brënda e jashtë shkollës, kanë qënë larg asaj që kërkohet. Kjo jo vetëm për faktin se shkollave ju mungojnë fondet për të ndërmarë fushata sensibilizuese/edukative në nivel shkolle/lagje apo zone, por në rradhë të parë, sepse në nivele lokale, nuk bashkërëndohen, sa e si duhet, dhënia e shërbimit për mbrojtjen e mjedisit nga strukturat qeverisëse, me rolin e madh që ka shkolla për sensibilizim/edukim masiv në këtë fushë. Në se do të egzistonte ky bashkëveprim, atëhere edhe rolet e përgjegjësitë sensibilizuese në këtë drejtim, do të ishin mjaft komplementare, dhe sidomos do të shoqëroheshin edhe me veprime praktike, që lënë gjurmë më shumë se fjalët e shumta teorike e moralizuese. Pikërisht, me synimin për vendosjen e këtyre lidhjeve të ngushta, për një ndërgjegjësim/ edukim që e mat vlerën e përvetësimit të njohurive mjedisore në orën e mësimit, me shërbimin e pastrimit brënda e jashtë shkolles, u punua në projektin pilot. 6.3.1 Edukatorët Për përçimin e edukimit mjedisor te nxënësit në shkolla, por edhe jashtë tyre, projekti, në rradhë të parë, krijoi një strukturë mesuesish, e cila u përfshi aktivisht në këtë proces. Kjo pati rëndësi, sepse krijimi i një bërthame të tillë edukatorësh, u bë kusht i domozdoshëm për të ndërtuar e drejtuar procesin e edukimit mjedisor, jo thjesht nëpërmjet kurrikulave mësimore, por sidomos nëpërmjet një larmie aktivitetesh interesante/tërheqëse për nxënësit brënda dhe jashtë orës së mësimit. Sigurisht, kjo u arrit, edhe me mbështetjen nga projekti, me një bazë materiale të nëvojshme, për realizimin e këtyre aktiviteteve.. Organizimi i një grupi edukatorësh mjedisorë në bazë të rrjetit të disa shkollave në Kamëz, krijoi akses më të madh për zgjerimin e njohurive nëpërmjet diskutimesh/debatesh e shkëmbimit të eksperiencave, trajnimeve. Gjithashtu ndihmoi në hartimin e pyetsorëve, testeve/intervistave që masin shkallën e ndërgjegjësimit e të sjelljes së nxënësve/ studentëve/ prindërve të tyre/qytetarëve në lagje apo rrugë etj, në mbrojtje të mjedisit.

Bërthama të tilla mësuesish, siç tregon edhe eksperienca e zbatimit të projektit në shkollat e Kamzës, është mirë të jenë me profil biokimi, sepse njohin dhe zotërojnë më mirë se të tjerët , qoftë njohuritë mjedisore, qoftë metodat didaktike për përhapjen e tyre. Ndërkaq, kjo bërthamë,e cila fiton gjithënjë e më shumë aftësi kualifikuese e rikualifikuese në fushën mjedisore, nuk mund të jetë një organizëm i mbyllur, por ajo duhet të vihet në pozita trajnuese për pjesën tjetër të edukatorëve, për këshillat prindërore, strukturat e organizuara komunitare, në mënyrë që procesi ndërgjegjësues/edukativ, të shndrohet në një proces zinxhir dhe përgjegjësitë/rolet e sensibilizimit, të kenë shtrirje sa më të gjërë në hapsirë e kohë. Veçanërisht, mbështetja më e madhe për efikasitetin e punës së këtyre bërthamave qëndron te drejtoria e shkollës, si edhe drejtoria e arsimit e pushtetit lokal. Kjo, për të gjetur jo vetëm hapsirat e nevojshme në zbatimin e planeve të veprimit për edukimin mjedisor, por edhe sigurimin e fondeve sa do të vogla, për bazë materiale e bashkepunime me shkolla/ institucione të tjera, që sjellin eksperienca të vlefshme në mënyrat e organizimit të fushatave/aktiviteteve ndërgjegjësuese për mjedisin. 6.3.2 Bërthama mjedisore rinore Bërthama mjedisore e edukatorëve nuk mund të kryejë detyrat ndërgjegjësuese/ edukative në mënyrë efektive, ne se do të punonte njëkohësisht me të gjithë masën e nxënësve/të rinjve. Kjo jo vetëm se fizikisht do të ishte e pamundur, por edhe sepse vetë të rinjtë kanë nevojë jo thjesht të trajtohen si objekt i këtij edukimi, por edhe si subjekt i tij. Madje eksperienca tregoi, se të rinjtë e organizuar në bërthama aktive, të mbështetur nga edukatorët/ drejtorët e shkollave, apo administrata qeverisëse, janë më të mobilizuar, motivuar për tu bërë promotorë të fushatave sensibilizuese mjedisore. Një nga shëmbujt më pozitivë që u afirmua gjatë projektit ishte roli i Forumit Rinor në zonën e Bathores. Ky Forum, që përfshiu në rradhe të parë një berthamë nga më aktivet të nxënësve e të rinjve të tre shkollave të zonës (2 shkollat 9 vjeçare dhe shkolla e mesme), jo vetëm që u shqua për forcë demonstruese sensibilizimi mjedisi, por edhe për të afirmuar koncepte e sjellje të reja në gjirin e të rinjve, që vinë nga familje me prapambetje të madhe shoqërore, nga zonat e thella rurale të Verilindjes së Shqipërisë. Ky Forum e zhvillon jetën e vet aktive, jo aq brënda mureve të shkollës, se sa në Qendrën Komunitare të Bathores, ku ka krijuar tashmë mjediset e bibliotekës së vet, të kompjutrave, të debatit, të spektaklit e argetimit rinor. Grupi mjedisor/kulturor i Forumit ka shfrytëzuar edhe mjediset e hapura të Bathores, madje edhe të Kamzës qytet, për të dhënë spektakle e përhapur mesazhe sensibilizimi në mbarë komunitetin. Aktiv për tu bërë pjesë e një rrjet rinor që i kalon kufijtë e zonës së Kamzës, si një nga mënyrat për tu përfshirë në proceset integruese/civilizuese të vendit, Forumi ndërmori një vizitë në Qendrën Rinore të Bashkisë Kuçovë. Këtu përveç aspekteve kulturore argëtuese, u shkëmbyen edhe mendime midis shoqatave rinore mjedisore, për bashkepunim/partneritet e forcim të rolit të tyre sensibilizues në fushën e mjedisit Bërthamat mjedisore të shkollave të Kamzës gjatë projektit, inflencuan pozitivisht në masën e madhe të nxënësve /të rinjve, nëpërmjet një sërë aktivitetsh sensibilizuese: kros masiv/konkurse/aksionesh pastrimi në ditët ndërkombëtare për mjedisin, apo për qytete të pastra, ku moto kryesore u bë parulla “ Mbrojtja e mjedisit fillon te unë” . Në sajë të kontributit të tyre mjedisi i shkollave morri një pamje gjithënje e më mjedisore: si zbukurim

me vazo lule/vendosje koshash mbeturinash në oborret/mbjellje pemësh/ rrethim i mjedisit të shkollës etj

Bërthamat mjedisore rinore të shkollave Kamëz, në aktivitete për ndërgjegjësim mjedisor

6.3.3 Plan veprimi Baza orjentuese e zbatuese për ndërgjegjësim/edukim mjedisor, nëpërmjet edukatorëve dhe bërthamave mjedisore në shkolla, u bënë Planet e Veprimit. Hartimi i tyre iu nënshtrua një debati e diskutimi të tërë, nëpermjet trajnimesh e konsultimesh, ku morrën pjesë të gjithë aktorët: edukatorët/drejtorët/ pushteti vendor/ bërthamat rinore/prindër/ekspertë, etj. Faza e parë e debatit u karakterizua nga prezantimi i specifikave të çdo shkolle për përmbajtjen e format e përdorura, por edhe interesat për zhvillimin e mëtejshëm të sensibilizimit/ edukimit mjedisor. Nga kjo fazë u bënë më të qarta, se cilat ishin pikat e forta e të dobta në nivel shkolle në këtë fushë dhe çfarë mbështetje kërkohej për përmirësime të mëtejshme. Kurse faza e dytë e diskutimeve synoji, që nga specifikat të kalohej drejt konvergimit të atyre çështjeve, që krijojnë modelin e formave të edukimit mjedisor, si në pikpamje të efektivitetit, ashtu edhe të vazhdueshmërisë e qëndrueshmërisë së këtij procesi. Faza e tretë, ajo që provoi edhe saktësinë e aktiviteteve të parashikuara në Plan Veprimet, veçanërisht edhe aftësitë e strukturave të shkollave të ngritura për ndërgjegjësim, edukim mjedisor, ishte ajo e zbatimit të Plan Veprimeve. Rezultatet vlerësuese të këtij zbatimi u përgjithësuan në një seminar të organizuar për këtë qëllim. Veçantia e zbatimit ishte, se strukturat e ngritura vendosën bashkëpunimin e tyre nëpërmjet nënëshkrimit të një

marrveshjeje institucionale dhe mandej menaxhuan tërësisht procesin, duke fituar shprehi pozitive vetvepruese e kompetitive në realizimin e aktiviteteve të Plan Veprimeve.

Nënshkrimi i marrëveshjes së Plan Veprimit

Mjedisi përpara aksionit të pastrimit

Edukatori në mësimin për mjedisin

dhe pas mbledhjes së mbeturinave

Ndërkaq, u bënë përpjekje pozitive për të dokumentuar edhe në rrugë filmike, nëpërmjet kamerave, momentet kyçe të projektit, sidomos ato që kishin të bënin me aktivitete bashkëpunuese institucionale të të gjithë aktorëve, ato me krakter masiv, ku roli/pjesëmarrja e qytetarëve/nxënësve/komunitetit ishte e dukshme, për ndryshim e kontribut real. Kasetat

Më poshtë, paraqitet Plan Veprimi model i shkollave të Kamzës, të përfshira në projekt : Plan Veprim ndërgjegjësimi/edukimi mjedisor Nr Aktivitetet Pjesëmarës 1 Tema teorike për mbeturinat Mësuesi përgjegjës (mësim pune) Grupi menaxhues Grupi i nxënesve Mësuesi përgjegjës 2 Sistemimi/ pastrimi/ gjelbërimi /mirëmbajtjes së Grupi menaxhues mjedisit të shkollës Grupi i mjedisit Klasat mësimore (mësim pune) Bashkia 3 Sensibilizim mjedisor në Mësuesi përgjegjës kuadër shkolle (zbukurim/ Grupi menaxhues kënde mjedisore /konkurs Grupi i mjedisit Grupe të tjera sipas /spektakël) aktivitetit 4 Trajnime (mësues/komunitet) Mësuesi përgjegjës Grupi menaxhues Mësues kujdestarë Strukt. komunitare 5 Kompostim i mbeturinave Mësuesi përgjegjës Grupi menaxhues Grupi i mjedisit Klasat mësimore 6 Riciklimi i mbeturinave Mësuesi përgjegjës Grupi menaxhues Firma e riciklimit të mbeturinave Bashkia/mësuesit 7 Aktivitete në nivel bashkie - krosi veror mjedisor përgjegjës/grupi -pastrim i lagjeve (dita e mjedisor/strukturat mjedisit/qytete të pastra) komunitare/T.V 8 Literaturë për mjedisin Mësuesi përgjegjës Grupi menaxhues

Baza materiale Fletë pune Doreza Peshore dore Kosha metalike /plastike /Kova larje; lecka larje/ fshesa/ vegla pune;karrocë dore/kazan plehrash. Vazo lulesh/fletore vizatimi/lapsa me ngjyrë/lapsa të zakonshëm/goma/ dhuratë fituesit Leksione të përgatitura/ Dosje/stilolapsa Mjedis për trajnim Materiale për ndërtim të vendkompost/vegla pune për kompostim/ mbeturina organike Mjet transporti për transportin e volumit të letrës së depozituar Bluzat me shkrim për mjedisin/qeska pastrimi/ afishe /postera/fletë palosje/ Broshura/revista/vidio

Afati Gjatë vitit sipas planit tematik Sipas grafikut javor/mujor vjetor

Sipas planit të aktiviteteve për mjedisin Sipas planit të trajnimeve të grupit menaxhues Afatet e kompostim/ple hrim Afati i negocimit me firmën Në ditët e përcaktuara kalendarike

Gjatë gjithë vitit

Në fotot e mëposhtme, janë pamjet nga aktivitetet e larmishme të shkollave Kamëz, bazuar në zbatimin e modelit të Plan Veprimit.

Grupi mjedisor, në një shfaqje artistike për edukimin mjedisor

Ekspozitë/konkurs: vizatime mjedisore

Gjatë punimeve për hapjen e gropës së kompostimit

Gjatë një koncerti për ditën e 5 Qershorit

Kryetari i Bashkisë në panairin e kuzhinës tradicionale

Groposja e mbeturinave organike për kompostim

Aksion pastrimi në lagjen afër shkollës

dhe në mjedisin e oborrit të shkollës

Edukatori mjedisor në organizimin e konkursit “Lulja më e bukur”

Vajzat e grupit mjedisor në sfilatën e luleve

6.4 Media Një rol të rëndësishëm për informimin/sensibilizimin e edukimin mjedisor gjatë zbatimit të projektit, ka luajtur edhe media lokale, veçanërisht ajo e shkruar. Është kontribut i drejtpërdrejtë i iniciativës së projektit, që në Bashkinë Kamëz të ngrihej për herë të parë një bord për botimin e një gazete lokale mujore, e cila të financohej nga buxheti i Bashkisë. Pikërisht kjo gazetë mori emërtimin kuptimplotë „ Kamza e Re“, në faqet e së cilës u përfshinë edhe rubrikat që pasqyronin aktivitetet nga projekti, veçanërisht kontributi i stafit të Bashkisë dhe pjesëmarrja e shoqërisë civile. Duhet thënë se kjo gazetë iu bashkua zërit edhe të një gazete tjetër, por kjo e dalë nga gjiri i shoqatave komunitare të zonës së Bathores me mbështetjen e Co-PLAN, pikërisht gazeta “Vizion”. Gazeta komunitare duke qënë se botohej qysh ne vitin 2001, gjatë projektit erdhi duke rritur nivelin cilësor të saj, misionin e vet si shtyp i pavarur i shoqërisë civile. Media e shkruar lokale, qoftë ajo bashkiake, qoftë ajo komunitare, nëpërmjet artikujve publicistikë të shkruar nga specialistë e përfaqësues të shoqërisë civile, rriti më shumë transparencën, përgjegjësinë dhe vizionin, për ndryshimet pozitive në ndërgjegjesimin mjedisor dhe zbatimit të praktikave bashkëkohore, për zhvillimin urban në këtë zonë

regjistruese jo vetëm krijuan arkivin filmik të Bashkisë, por ato u transmetuan edhe në kanalet televizive kombëtare. Një eveniment tjetër dokumentar/prezantues para publikut të gjërë e në media, ishte pjesëmarrja e Bashkisë në panairin kombëtar, zhvilluar në Tiranë në tetor 2006, në pavionet e së cilës Bashkia Kamëz paraqiti mjaft nga arritjet e synimet e saj në fushën urbane dhe atë mjedisore. Së fundi, në planin e përmirësimit/e sensibilizimit mjedisor në vitet e zbatimit të projektit, duhet të mbahet parasysh edhe kontributi i Bashkisë për rikonstruksionin e plotë të ndërtesës së Bashkisë, e cila jo vetëm në planin estetik, por sidomos në zgjerimin e hapsirave mjedisore për punë, ishte një hap mjaft pozitiv/me influencë edhe në progresin e projektit

Ndërtesa e vjetër e Bashkisë Kamëz (viti 2004)

Bashkia Kamëz e rikonstruktuar (viti 2006)

STRATEGJIA PËR SHTRIRJE NË NIVEL LOKAL

Siç del edhe nga i gjithë ky parashtrim, përgjithsimi i procesit të projektit pilot për grumbullimin/depozitimin e mbeturinave, si edhe sensibilizimin/edukimin mjedisor , ka rëndësinë e madhe, veç të tjerave, se hap pas hapi mundësoi evidentimin të të gjithë komponentëve, që bëjnë të mundur ndërtimin e një strategjie, për shtrirjen e projektit në nivel bashkie. Kjo, edhe sepse në funksion të vazhdueshmërisë e qëndrueshmërisë së projektit, qoftë ekspertët, qoftë strukturat e ngritura, punuan qysh gjatë zbatimit të projektit pilot, për të vënë piketat e kësaj strategjie, mbi bazën e të cilave ajo u përpunua dhe u zhvillua deri në fund. 7.1 Komponentët teknikë, sipas të dhënave statistikore Shtrirja e skemës pilot në nivel bashkie do të thotë në rradhë të parë, analize e të dhënave statistikore, që japin tablonë e nevojave totale për shërbimin e pastrimit dhe mbështjes teknike, që i kërkohet Bashkisë, për plotësimin e këtyre nevojave. Në bazë të këtyre të dhënave, gjykohet mandej edhe për shpenzimet e të ardhurat , për realizimin e kompensimin e tyre në nivel lokal. Më poshtë po paraqesim matricat që japin këto të dhëna dhe tendencat zgjeruese: 7.1.1 Popullsia/institucionet • • • • • • • •

Nr Nr Nr Nr Nr Nr Nr Nr

banorëve në Kamëz familjeve të rregjistruar familjeve në Kamëz qytet familjeve me ndihmë ekonomike pensionistave të vetmuar bizneseve të vogla bizneseve të mëdha intitucioneve

79 721 17 485 6 397 1 473 106 587 51 27

7.1.2 Shërbimi i pastrimit

Zona e pastrimit

Viti 2006

- fshirje rrugësh

55%

kazane

- largim mbeturinash Zona jashtë pastrimit me fshesë Zona jashtë largimit të mbeturinave Sasia e mbeturinave

70%

122

sip. në % sip. në %

Pikat e grumbullimit të mbeturinave kosha betoni 20

Viti 2005 50 % Viti 2005 40 %

Përfituesit

pika të familje bisnesi institu hapura cione 68 10 400 638 27 Viti 2006 45 % Viti 2006 30 %

Viti 2007 40 % Viti 2007 20 %

vjetore 24 696 ton grumbullim/transportim ditor 67.6 ton

7.1.3 Kostot e shërbimit/mbulimi nga tarifa

Nr. Vitet

Kosto shërbimi E ardhura e mbledhur e Pjesa e Kostos që mbulohet nga Tarifa e pastrimit në % i pastrimit dhe pastrimit % e rritjes ndaj Totali Bizneset Familjet Total Bizneset Familjet vitit paraardhes

2003

13 883

2004

1 646

1 612

11.8

11.6

0.2

19 047 37.2 %

4 962

4 672

290

26.0

24.5

1.5

2005

25 444 33.6 %

5610

5 630

22.1

2006

28 419 11.7 %

5824

5 730

20.5

20.16

0.4

86 793

18042

17 644

418

20.7

20.3

1.45

Shuma

7.1.3.1 kosto pastrimi Më të detajuara, kostot e shërbimit sipas sektorve, paraqiten si më poshtë: I. Në sektorin e pastrimit të rrugëve dhe shesheve të Ndërrmarjes së Pastrimit, janë përfshirë 32 puntorë. Shpenzimet dhe kostoja mesatare për njësi janë: • baza materiale 185 800 leke • fuqia puntore 9 181 204 leke, • shpenzime administrative 1 684 824 leke, Totali 11 051 828 leke, • kosto mesatare e pastrimit për njësi rezulton 0.270 lek/m2 në ditë.

Kosto e nje punetori pastrimi

4,12 0,917

0,13

0,25

0,38

Bu lc e sh Fr ut ik u Rr lt u ug re e Ba “Z all sh k ia He rri Ka ” m ez (v le f..

ne r

0,68

ug a

Za ll –

Va li a s it

0,28

Rr ug a

1,37

eg u

1,08

0,22

Rr ug a

1,88

Ka m ez Ko de Rr rI ug ns a titu Rr t ug e La kn Rr as ug Un e Ce az a rk e ez qy e te ti t Ka m ez

Rr ug a

ug a

leke/m2 ne dite

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

II..Në sektorin e grumbullim/depozitimit të mbeturinave, ku janë të përfshirë nga Ndërrmarja 12 puntorë, që punojnë për grumbullim/depozitimin e 24 696 ton mbeturina në vit, shpenzimet dhe kostot për njësi paraqiten si më poshtë : Shpenzime • Baza materiale 4 194 500 leke • Fuqia puntore 5 615 342 leke • Mirëmbajtje mjeti 1 100 000 leke • Shpen. administrative 2 002 410 leke Totali 13 112 342 lekë Kosto mesatare për njësi Kosto mesatare për njësi

530.9.1 leke/ton 205.4 leke/ditë një pike

Më poshtë, po japim koston mesatare për një ton mbeturina dhe koston e pastrimit të një vendgrumbullimi (koshi) në ditë, sipas zonave, për të bërë krahasimin e tyre.

Kostua e pastrimit per nje ton mbeturina

Kostua e pastrimit te nje koshi ne dite 250 200 150 100 50 0

Ka m ez Ba th Fr or ut e ik ul tu Va re lia La s kn + Va as lia s IR i Bu lc Ba es h Za sh ll ki M a ne Ka r m ez ...

leke/dite nje pike

300

7.2 Strategjia fiskale për pastrimin Analizat teknike për shtrirjen e skemës së pastrimit në të gjithë zonën e Kamzës, kanë sjellë që Bashkia, në rradhë të parë të ndërtojë një strategji fiskale, objektivi kryesor i së cilës të jetë: mbulimi i kostos nga tarifa e pastrimit në mënyrë graduale, deri në vitin 2012, nëpërmjet: • Rritjes së arkëtimeve nga popullsia çdo vit, (nga 0% që ishte në vitin 2005, sepse nuk ishte caktuar agjenti tatimor që të interesohej për arkëtimin e tarifës së pastrimit, në 30% në vitin 2006) në mënyrë graduale, duke rritur njëkohësisht edhe tarifën e pastrimit , do të rritë peshën specifike të mbulimit të kostos nga arkëtimi i tarifës së pastrimit nga qytetarët. Të dhënat në tabelën e mëposhtme, pasqyrojnë të ardhurat në rritje, sipas zonave në nivel Bashkie: Të ardhurat nga tarifa e pastrimit sipas zonave dhe viteve Zonat

Nr familjeve

Viti 2007

Viti 2008

Viti 2009

Viti 2010

Kamëz

400lek/fam 600lek/fam 900lek/fam 1200lek/fam 6.397 2.558.800 3.838.200 5.757.300 7.676.400

thore

6.131

2.452.400

3.678.600

5.517.900

7.357.200

utikulturë

1.134

453.600

680.400

1.020.600

1.360.800

knas

1.329

531.600

797.400

1.196.100

1.594.800

lias

884

353.600

530.400

795.600

1.060.800

lias i ri

754

301.600

452.400

678.600

904.800

l�esh

301

120.400

180.600

270.900

361.200

l��ner

555

222.000

333.000

499.500

666.000

1.473

294.600

18.958

7288600

10785600

ali��200 l�� uma

uma sipas % arkëtimit

Arketimi

40% e shumes 2915440

50%e shumes 5392800

294.600 16031100 60%e shumes 9618660

294.600 21276600 70%e shumes 14893620

• Rritja e tarifës së biznesit: mesatare 10% më e lartë në vit (duke filluar nga viti 2006 ku mesatarja e tarifës për bisnesin është 9880 leke/vit) në mënyrë që në vitin 2012 të arrijë rreth 15.952 lekë/vit për bisnes Kjo strategji do të shoqërohet me ndryshimet vjetore në hartimin e buxhetit, sidomos në dy aspekte themelore : në përmirësimin e strukturës së buxhetit me përfshirjen e të ardhurave lokale, si edhe rritjen e cilësisë së shërbimit të pastrimit, nëpërmjet blerjeve të reja teknike e përmirësimit të infrastrukturës

Më poshtë po japim matricën e nevojave buxhetore për blerje paisjesh, përmirësime infrastrukturore, në bazë të studimit të të dhënave : Buxheti/lekë Emërtimi ina teknologjike

2007 60 copë 2100000 l

2008 1 copë 4000000 60 copë 2100000 l

2009 60 copë 2100000 l

2010 1 copë 4000000 60 copë 2100000

2011 60 copë 2100000

2012 60 copë 2100000 l

60 copë 156000 100 copë tim vende betoni 300000 së �u�i punetore ma totale 2 556 000

60 copë 156000 50 copë 150000 4 puntorë 6 406 000

60 copë 156000 2 256 000

60 copë 156000 4 puntorë 6 256 000

60 copë 156000 2256000

60 copë 156000 2 256 000

e kazanesh për urina ha mbeturinash like rrugore

Investimet për rrugët në Bashkinë Kamëz për vitet 2006 - 2009.

000/leke

Investimi në vite Emërtimi Ndërtimi i rrugës kryesore ( nacionale) Ndertimi I rrugës Valias I Ri Rikonstruksioni i rrugës Lagja Nr 5 Kamëz Ndërtimi i rrugës Kryqëzim Kamëz-Laknas Rikonstruksioni i rrugës Lagja Nr 5 Bathore Ndërtimi I rrugës Lagja Nr 6 Bathore Rreth qarkullimi I Qendrës së Kamzës Rikonstruksioni I rrugës Bathore 7 Ndërtim Institut - kthesa e Bathores Rikon. Rruge Lagja Korçarëve - Laknas Rikonstruksion rruge Zall - Mner I Ri Rikonstruksioni i rrugës Laknas - Bërxull Riko. + ndiçim rruga Çerkezë( qendër Kamëz) Rikonstruksioni i rrugës së Co- Plan Ndërtim rruga e Radiostacionit TOTALI

Vlera 474396 45000 15000 104036 9000 93000 53314 28000 285290 75000 5000 300000 100000 250000 430000 2267036

2006

5000 12000 9000

2007 200000 45000 10000 92036

2008 274396

65000

28000

6065 25000 1000 50000

100000 208065

25000 4000

5000 10000 100000 556036

2009

53314

21935 285290 25000

150000 130000 914621

250000 95000 100000 498314

7.3Trajtimi i vend-depozitimit Në strategjinë e shtrirjes së skemës së pastrimit dhe përgjithsisht për vazhdueshmërinë/ qëndrueshmërinë e shërbimit të pastrimit në zonën e Kamzës, deri në një afat 10 vjeçar e më tepër, do të duhet që Bashkia të ndërhyjë në sistemimin e vend-depozitimit egzistues, qoftë në pikpamje të zgjerimit të hapsirave për depozitimin e një volumi më të madh mbeturinash, qoftë reduktimit të tyre nëpërmjet ndarjes/kompostimit apo riciklimit. Për më tepër, vend-depozitimi kërkon vëmendje dhe nga pikpamja e mbrojtjes së shëndetit të një numuri banorësh, të cilat për shkak të migrimit, janë vendosur edhe në zonat periferike të Kamzës. Po kështu, trajtimi do të duhet të synojë edhe mbrojtjen e tokës, ujrave të lumit, apo ujrave nëntoksorë, nga dekompozimet e mbeturinave të ngurta. 56

Për këtë qëllim, projekti jo vetëm dha ndihmesën për të bërë disa përmirësime, por kryesorja ishte që nëpërmjet ekspertizës e grupit menaxhues, ndërtoi edhe koncept idenë e trajtimit të vend-depozitimit, në mënyrë që pushteti vendor ta mbajë parasysh atë, në realizimin e strategjisë së përgjithshme, për shërbimin e pastrimit në nivel lokal. Atëhere cilat janë elementet, që përbëjnë përmbajtjen e koncept idesë për trajtimin e venddepozitimit, pranë lumit Tërkuzë? Ato mund ti rradhisim si më poshtë: •

Largimi i mbeturinave egzistuese në të dy anët e rrugës kryesore, si edhe në degëzimin e rrugës që i bashkëngjitet asaj Sistemim i rrugëve transportuese të mbeturinave, nëpërmjet nivelimit dhe shtresëzimit me zhavor të tyre Rrethimi i vend-depozitimit (me tel të përshtatshëm) dhe vendosja në hyrje të një porte metalike Sistemim të mbeturinave inerte, për të krijuar parcela të reja për depozitim mbeturinash Sistemim i rrugëve për depozitim mbeturinash në parcelat e reja Sistemimimi i gropës së krijuar nga marrja e zhavorimit për rrugët dhe për shtatja e saj si hapsirë shtesë për depozitim mbeturinash Drenazhimi i ujrave sipërfaqesore, që mbushin pjesët e vend-depozitimit në periudhen e rreshjeve të shiut, nëpërmjet hapjes së kanalit e shtresëzimit me lëndët përkatëse (shtresë çakulli, zhavori i imët dhe argjil)

• • • • • •

( Shtojca 6 : Harta e trajtimit të vend-depozitimit) Natyrisht jetëgjatësia e vend-depozitimit është e lidhur jo vetëm me përmirësimin/ mbrojtjen e vend-depozitimit nga pushteti lokal, por edhe me sensibilizimin / ndërgjegjësimin e qytetarëve të vet në mënyrë të vazhdueshme. Ky proces konsiston në disa aspekte kryesore, siç jane: • • • • •

Hedhja e mbeturinave nga qytetarët në vendet e caktuara Mbajtja pastër prej tyre të ambjenteve të punës dhe të jetesës së përbashkët Hedhja e mbetjeve inerte në vendin e caktuar nga Bashkia. Pagesa e një tarife në rritje për një shërbim gjithnjë e më të pastër Ndarjen e mbeturinave/riciklim/kompostim (veçanërisht në një pjesë të madhe të zonës së Kamzës, ku ka edhe banesa me kopsht)

Llogaritjet buxhetore, për sistemimin e vend-depozitimit e fushatën sensibilizuese, paraqiten si më poshtë në tabelën përmbledhëse:

Buxheti Nr.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Zërat për sistemim vend-depozitimin /sensibilizimin qytetar çvendosje mbeturinash në rrugët kryesore sistemimi i rrugëve rrethimi dhe porta hyrëse sistemim i inerteve/krijimi i parcelave të reja sistemim i rrugëve drejt parcelave të reja sistemim i gropës së mbeturinave kolektor drenazhimi sensibilizimi qytetar/vit Totali

Vlefta ( lekë)

1.298.000 405.600 426.600 1.176.000 315.000 2.560.000 529.000 100.000 6.810.200 57

7.4 Strategjia menaxhuese Strategjia e menaxhimit nga pushteti lokal për të shtrirë/ mbuluar me shërbimin e pastrimit të mbeturinave gjithë zonën e Kamzës, tashmë ka një bazament mbështetje mjaft rezultativ, siç është modeli që krijoi projekti pilot. Natyrisht ky model duhet të zhvillohet më tej, në një nivel të ri, sepse janë krijuar tashmë kapacitetet e nevojshme të stafeve, bashkëpunimet mbështetëse të pushtetit vendor me bisnesin, komunitetin, shkollat, të cilët me strukturat e tyre përfaqësuese, janë të gatshëm që procesin 3 vjeçar të punës së tyre ta çojnë më tej. Ky mobilizim do të duhet të zerë në strategjinë menaxhuese të së ardhmes, peshën specifike më të madhe, në pikpamje të kontributeve financiare e njerëzore, si një nga treguesit më të rëndësishëm për menaxhimin mjedisor në nivel lokal. Në drejtim të thellimit të reformës menaxhuese, për arritjen e suksesit në nivel lokal, mund të punohet në të gjitha aspektet që u theksuan gjatë këtij përgjithësimi, por dy jane çështjet më kyçe, të debatuara edhe në seminare e tavolinash pune: Së pari, e ardhmja e Ndërrmarjes Pastrim/Gjelbërim/Tregu, pra statusi i saj, si subjekt publik (brënda Bashkisë), apo si subjekt privat Së dyti, krijimi i një strukture të posaçme në Bashki për programet e zhvillimit, që natyrisht do të ketë si prioritare, veç të tjerave, edhe vazhdimin e thellimin e skemës pilot në nivel Bashkie. Për sa i përket çështjes së parë, janë diskutuar të gjitha anët pozitive e negative që rrjedhin nga eksperiencat e njohura, sidoqoftë sfida është e hapur, sidomos në atë pikë nevragjike menaxhuese, ku statusi në fund të fundit do të jetë në funksion të mbulimit të kostove me tarifën, përmirësimeve të mëtejshme teknike dhe kryerjes së shërbimit të pastrimit në përputhje me standartet e kërkuara. Ja si paraqitet më poshtë, një tablo krahasuese, në kuadër manaxhimi të shërbimit të pastrimit në dy Bashkitë:. Bashkia Kamëz, nëpermjet sektorit publik dhe Bashkia Kuçovë, nëpërmjet sektorit privat

Kostot e krahasuara midis dy Bashkive (viti 2005) Çmimi për njësi (lekë) Nr Emërtimi Njësia Kamëz Kuçovë e matjes 75.795 31.000 banorë

banorë

1 Fshirje me fshesë

1 m2

0.384

Pa TVSH Me TVSH 0.037 0.044

2 Grumbullim transportim mbeturinash

1Kazan

404

83.1

99.7

1 ton

758.1

868.8

1043

3 Sipërfaqja Nr./puntorve

m2 numer 90 320 21

170 000 14

4 Mbeturina/vit Nr./puntorëve

Ton/vit numer

18 505 28

8030 6

5 Fondi vjetor

000/leke

23 739

8 737

10485

Kostot e krahasuara midis dy Bashkive (viti 2006) Çmimi për njësi (leke) Nr Emërtimi Njësia Kamëz Kuçovë e matjes 79 721 31.000 banorë

banore

Pa TVSH Me TVSH 0.059 0.071

1 Fshirje me fshesë

1 m2

0.27

2 Grumbullim/ transportim mbeturinash

1Kont

205.4

88.1

105.7

1 ton

530.9

826.7

992

3 Sipërfaqja Nr./punetorëve

m2 numër

146 000 32

170 000 11

4 Mbeturina/vit N/punetorëve

Ton/vit numër

24 696 12

8924 8

5 Fondi vjetor

000/lekë

24 164

9 446

11 336

Në tabelën e vitit 2006, Bashkia Kuçovë i ka me të rritura treguesit, sepse me vendim qeverie u ngritën rrogat minimale të puntorëve dhe u rrit çmimi i karburantit, të cilat kanë inflencuar në kostot e shërbimeve. Kurse treguesit e Bashkisë Kamëz janë përmirësuar, sepse është rritur sipërfaqja e pastrimit, numri i kazaneve, është ulur numri i puntorëve për këto dy procese . Megjithatë, duket që ka akoma rezerva . Kështu, në vitet në vazhdim, me gjithëse do të rritet sipërfaqja e pastrimit dhe numri i kazaneve , fuqia puntore nuk duhet të shtohet. .Sidomos, duhet mbajtur parasysh pesha e konsiderueshme specifike e fondit te pagave, për pastrimin dhe transportimin e mbeturinave, i cili vërehet edhe nga krahasimet e më poshtme:

Emërtimi Fondi i fshirjes me fshesë Fondi i pagave Pesha specifike e pagesës Nr. puntoreve Paga orare Fondi i transportimit të mbeturinave Fondi i pagave Pesha specifike e pagës Nr. puntorëve Paga/ orë

Bashkia Kuçovë 3 752 542 2 601 662 69 % 11 87 leke

Bashkia Kamëz 11 051 828 9 181 204 83 % 32 98 leke

5 380 337

13 112 342

2 392 333 44.4 % 8 95 dhe 135 leke

5 615 342 42.8 12 98 leke

Në lidhje me ngritjen e miratimin e strukturës së re pranë Bashkisë Kamëz, konsultimet e debatet kanë çuar në konkluzione e rekomandime si vijon: • • • •

•

Funksionet Hartimin e programeve të zhvillimit Koordinimin e punës sipas drejtorive për mbështetjen e programeve Publikimin e programeve në media/ internet Adresimin e programeve tek donatorët përkatës Koordinimin e mardhënieve me OJF Hartimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit me aktorët në projekte Hartimin e raporteve/shpërndarjen e informacioneve mbi ecurinë e projekteve Identifikimin e nevojave për kualifikim stafi të drejtorive/logjistike/ mbështetje Organizimin e takimeve të hapta me publikun/median/seminare/ konferenca Hartimin e buxhetit për realizimin e funksioneve

• • • •

Struktura organizative Mardhënie të ngushta me sektorin e mardhënieve me jashtë Staf me kualifikim/eksperiencë në punën me projekte/donatorët Varësia e drejtpërdrejtë nga Kryetari /Këshilli i Bashkisë Mardhënie të afërta me strukturat qytetare/bisnesin/shoqërinë civile

• • • • • • • • •

Domozdoshmëria Eksperienca e fituar në Bashki në punën me projekte Ndërtimi i strukturave paraprake (Komiteti/koordinatori/grupe të punës/OJF/donatorë) Identifikimi i nevojave zhvilluese afatshkurtër/afatgjatë të Bashkisë Sigurimi i mbështjeve financiare

SHTOJCAT

Shtojca 1 Strukturat e projektit STRUKTURAT KOMUNITARE BATHORE Mhill Hasani Rrahman Doda Petrit Prençi Sami Dafku Sose Bari Nexhmie Cara Naslie Shira Dedë Qokaj Ilir Bodini Nexhmije Rama Lule Tërshalla Florin Shehu

Shoq.Rilindja/ Komiteti Koordinimit të Projektit Shoq. Rilindja, antar Shoq. Rilindja, antar Shoq. Rilindja/ Komiteti Koordinimit të Projektit Shoq. Gruaja e së Ardhmes/grup pune Shoq. Gruaja e së Ardhmes/grup pune Shoq. Gruaja e së Ardhmes/grup pune Shoq.Rilindja kryeredaktori i ”Vizion” Shoq. “Shtëpia jonë-Bathorja”/grup pune Shoq. “Shtëpia jone-Bathorja”/grup pune Forumi Rinor Forumi Rinor

STRUKTURA QYTETARE KAMËZ Rexhep Patushi Ervin Doda Tafil Ibro Artan Dervishi Nikoll Gjoka Petrit Xhaja Hiqmete Dervishi

Kryeplak lagje/ Komiteti Koordinimit të Projektit qytetar Kamëz, antar i përfaqësisë qytetar Kamëz, antar i përfaqësisë qytetar Kamëz, antar i përfaqësisë qytetar Kamëz, antar i përfaqësise qytetar Kamëz, antar i përfaqësisë qytetare Kamëz, antare e perfaqesise

BASHKIA KAMËZ Agim Zef Munir Qemal Aqif Migena Ramadan Ali Elida Eda Hamdi Fiqerete Angjelin Gani Alketa Burbuqe Atli Bukurie Medi Rifat Behar Abdulla Engjëll

Cani Shtjefni Shehu Çejku Lala Përleka Hysa Haziri Metaliu Zenuni Doçi Rustemi Vukzaj Halili Broci Bara Hoti Hajdarmataj Gazi Hoti Bengasi Dushku Xhakollari

Kryetar i Bashkisë Kamëz N/kryetar i Bashkisë Kamëz kryetar i KKP Kryetar i Këshillit të Bashkisë Kamëz Zyra e marrdhënieve me jashtë/koordinator Drejtor i Ndërm.. Pastrim.Gjelb.Treg/grup pune Përgjegj. teknike Nd. Pastr.Gjelb.Treg/grup pune Zyra Kadastrës/ grup pune Drejtor i Shërbimeve publike/grup pune Financiere/Nd.Pastr.Gjelb.Treg/grup pune Zyra e Shërbimeve publike/grup pune Drejtor i Arsim/kultures/grup pune Zyra e Urbanistikës/grup pune Drejtor i Tatim/taksave/grup pune Zyra e Tatim/taksave/grup pune Drejtore e financave/grup pune Zyra e financave/grup pune Jurist i Bashkisë/grup pune Juriste/ Nd. Past..Gjelb.Treg/grup pune Sektori i legalizimit/grup pune Sektori i legalizimit/grup pune Nd.Past.Gjelb.Treg./grup pune Kryredaktor “Kamza e Re” Kameraman/media

SHKOLLAT KAMËZ Tonin Muhamet Lule

Doci Karanxha Mrisha

Drejtor / shkolla 9 vjeçare Kamez Mësues/shkolla 9 vjeçare Kamez Mësuese /shkolla 9 vjeçare ” Halit Coka” Bathore

Agron Luljeta Haxhi Asllan Vitori Shefki Fatmir Lulzim Laureta Leonora Ashim

Çerpja Prençi Vogli Ruci Hasa Skara Kaloshi Mema Lila Ndini Jaçellari

PERFAQËSUES TË BISNESIT Kastriot Shtylla Ramazan Nika Koçi Meci Agim Baja Kapllan Keçaj Mersin Doda Dëfrim Prençi Co-PLAN (Instituti për Dr. Raimond Darina Enton Etleva Vezir Artan Gavrosh Gëzim Oreola Konsulente Besnik Dritan Rudina Konals

Mësues/ shkolla e mesme e përgjithshme Bathore Drejtore/shkolla e mesme e përgjithshme Bathore Mësues/ shkolla 9 vjeçare Zall-Mner Drejtor/shkolla 9 vjeçare Zall-Mner Mësuese/shkolla e mesme profesionale agro-bisnes Drejtor/shkolla e mesme profesionale agro-bisnes Drejtor/shkolla 9 vjeçare “Halit Coka” Bathore Mësues/shkolla 9 vjeçare “Niko Hoxha” Valias Drejtore/shkolla 9 vjeçare “Niko Hoxha” Valias Mësuese/shkolla 9 vjeçare Laknas Drejtor/shkolla 9 vjeçare Laknas Kryetar i përfaqësisë së bisnesit Kamëz Antar i përfaqësisë së bisnesit Kamëz Antar i përfaqësisë së bisnesit Kamëz Antar i përfaqësisë së bisnesit Kamëz Antar i përfaqësisë së bisnesit Kamëz Antar i përfaqësisë së bisnesit Kamëz Antar i pëfaqësisë së bisnesit Bathore

Zhvillimin e Habitatit ) Pengu Sociolog/menaxher projekti Kokona Punonjëse sociale/staf Derraj Ekspert urban Goxhaj Menaxhere finance Muharremaj Zyra e projekteve Kalavace Ekspert urban Zela Ekspert mjedisi Dollani Inxhinjer civil/topograf Caliqi Financiere

Aliaj Shutina Tota Gjoka

Planifikues urban Udhëheqës i projektit/drejtor Co-PLAN Drejtuese tematike Inxhinjer mjedisi

CISP (Komiteti Ndërkombëtar për Zhvillimin e Popujve Maria Rita Caravaggi Përfaqësuese në Shqipëri Elton Malko Asistent Projekti Dr. Damasenzo Maniscalco Ekspert Stefano Maranni Ekspert BASHKIA KUÇOVË Artur Shpëtim Petrit Gentjan Altin Aldona Ylber Vasillaq

Kurti Nishani Shyti Islami Mihali Kanaçi Harshova Golemi

Kryetar i Bashkisë N/kryetar i Bashkisë/ekspert Drejtor i Shërbimeve publike Drejtor i Ubanistikës Drejtoria e Tatim/taksave Drejtore e financave Supervizor Sipërmarrës shërbimit të pastrimit

Shtojca 2 Objektivat/rezultatet/treguesit e projektit : ” Zhvillimi Urban dhe Rikualifikim mjedisor në Bashkinë Kamëz, nëpërmjet bashkëpunimit Sektor Publik e Privat dhe pjesëmarrjes së Shoqërisë Civile”

Qëllimi

Ndërtimi i modelit të menaxhimit mjedisor në zonën pilot dhe shtrirja e tij në nivel Bashkie

Objektivi 1

Zbatimi i plotë dhe zgjerimi i skemës së grumbullimit / transportimit/ depozitimit të mbeturinave 1. Funksionimi i skemës në zonat - sip e dy zonave pilot pilot (Kamëz/Bathore) 60 ha - nr. i banorve përfitues 8.500 -nr. i bisneseve përfitues 368 - nr. i kazaneve 70 - 2 makina teknologjike - 2 harta shpjeguese për pikat e grumbullimit

Rezultate/treguesit

2. Zgjerimi i skemës

3. Skicë ide për sistemimin e vend-depozitimit

Objektivi 2 Rezultate/treguesit

. -zona e Frutikulturës 21,5 ha - nr. i banorëve përfitues 7.000 -nr. i bisneseve përfitues 40 - nr. i kazaneve 20 - 1 makinë teknologjike - 1 hartë shpjeguese për pikat e grumbullimit . - eksperti (matje topografike) - grupi i punës - 5 takime me komunitetin/ CoPLAN/CISP - harta - preventivi i buxhetit

Rritja e kapaciteteve të stafeve /reformës institucionale për menaxhimin mjedisor 1. KKP monitoron/vlerëson - 3 trajnime - 7 takime - 5 marrëveshje - 20 raporte … 2 Sruktura menaxhuese ndërsektoriale

. - 4.grupe pune (grupi teknik/grup ligjor/grupi financiar/grupi i sherbimeve) - 5 trajnime - 25 konsultime - 15 takime nga eksperti lokal 63

Objetivi 3

Rezultate/treguesit

Përfshirja e komunitetit/ sektorit privat në menaxhimin e skemës së pastrimit 1. Strukturat e komunitetit/ - 4 struktura pjesëmarrëse (2 bisnesit, në zonat pilot struktura komunitare/ 2 struktura të bisnesit/ 50 persona) - 4 plane veprimi për përfshirjen në menaxhim të skemës

2 Pjesëmarrja me kontribute

- 10 takime të strukturave me qytetarët - 500 pjesëmarrës - mbrojtja e kazanëve - ndarje e mbeturinave inerte - 1 makinë për larje rruge nga bisnesi

3 Roli monitorues

- 10 pjesëmarrës në KKP - 5 seminare qytetare 100 pjesëmarrës - 4 grupe qytetare monitoruese në terren për zbatim/ zgjerim skeme 20 persona

Rritja /efikasiteti i formave ndërgjegjësuese për sensibilizimin dhe edukimin mjedisor në shkollat dhe në të gjithë zonën - 7 shkolla Rezultate/treguesit 1. Mësim teorik/praktik për mjedisin - 7 marrëveshje për plan veprimi - 15 takime të strukturës së mësuesve mjedisorë/ 150 mësues pjesëmarrës - 7 grupe mjedisore/ 140 nxënës - 700 orë mësimore edukim mjedisor - 1500 nxënës përfitim nga mësimi /praktika mjedisore

Objectivi 4

2. Modeli i sensibilizimit mjedisor të shkollës

- 7 kabinete mjedisore - 6 konkurse /1800 nxënës pjesëmarrës - 4 spektakle 2500 nxënës pjesmarrës - 2 vizita në vende mjedisore /50 nxënës

Shtojca 3: Harta e skemës së pastrimit për zonën pilot 1 Kamëz qendër

SHTOJCA 4 Harta e skemes se pastrimit per zonen pilot 2 Bathore

Shtojca 5 : Momerandumi

Marrëveshje Operative Bashkëpunimi Nr. ……, datë …… 2004 Ndërmjet: Bashkisë Kamëz, CISP ( Comitato Internazionale per lo Sviluppo dei Popoli) dhe Co-PLAN ( Instituti për Zhvillimin e Habitatit )

Për Bashkëpunim në Realizimin e Projektit: “Zhvillimi urban dhe rikualifikimi për mjedisin në Bashkinë Kamëz nëpërmjet bashkëpunimit të sektorëve publikë e privatë dhe pjesëmarjen e shoqërisë civile” Bashkia Kamëz, CISP dhe Co-PLAN bien dakord të lidhin këtë Marrëveshje për Komitetin e Projektit për realizimin e Projektit “Zhvillimi urban dhe rikualifikimi për mjedisin në Bashkinë Kamëz nëpërmjet bashkëpunimit të sektorëve publikë e privatë dhe pjesëmarjen e shoqërisë civile”, i bashkëfinancuar nga Komisioni Europian. 1. Palët angazhohen të bashkëpunojnë dhe mbështesin të gjitha aktivitetet e nevo jshme për arritjen e objektivave të projektit, dhe konkretisht do të kenë këto detyra të përbashkëta: Krijimi i Komitetit Koordinues për zbatimin e Projektit me pjesëmarrës nga të gjithë aktorët e interesuar për Projektin, me përbërjen, platformën, statusin dhe funksionet e shprehura në raportin bashkëngjitur kësaj Marreveshje. Komiteti Koordinues i Projektit mblidhet të paktën një herë në dy muaj, dhe kurdo që shihet e nevojshme për të rishikuar planin operacional apo për të diskutuar çështje të rëndësishme të Projektit. Plani operacional bashkëngjitur është pjesë e kësaj Marrëveshjeje. Ngritja dhe funksionimi i grupeve të punës me pjesëmarrës nga stafi i Bashkisë, komuniteti dhe sektori privat për aktivitetet që do të ndërmerren. Organizimi, përfshirja dhe koordinimi i rrjetit të OJF-ve dhe donatorëve të tjerë eventualë në mbështetje të planeve të zhvillimit të identifikuara nga grupet e punes. Organizimi dhe funksionimi i sistemit të monitorimit të vazhdueshëm të punës së grupeve dhe ecurisë në tërësi të projektit. Sensibilizimi i gjerë i komunitetit dhe i shkollës për çështjet e mjedisit. 2. Veç detyrave të përbashkëta të përmendura më lart, palët angazhohen edhe për këto detyra specifike: a. Bashkia Kamëz: Sigurimi i mbështetjes së departamenteve të Bashkisë për aktivitetet e projektit, për pjesëmarrjen në studimin bazë, në përgatitjen e skemës operacionale të grumbullimit, transportit dhe depozitimit të mbeturinave, miratimin e saj në Këshillin Bashkiak dhe ndjekjen e realizimit në vazhdimësi te skemës. Kujdesi për funksionimin dhe mirëmbajtjen e mjeteve dhe pajisjeve që do të sigurohen nga projekti për grumbullimin dhe transportin e mbeturinave. Sigurimi i mbështetjes ligjore nëpërmjet Këshillit Bashkiak për veprimtaritë e projektit. Hartimi i planit teknik për menaxhimin e mbeturinave, si dhe i një projekti përgjithësues për shtrirjen e përvojës së dy zonave pilot edhe në zonat e tjera në nivel Bashkie, miratimi dhe ndjekja e zbatimit të tyre në vazhdimësi. Angazhimi për përcaktimin e nevojave për trainim dhe sigurimin e pjesëmarrjes se

përfaqësuesve nga Bashkia dhe nga komuniteti në trainimet e nevojshme. Angazhimi për prezantimin në publik të skemës së grumbullimit të mbeturinave në dy zona pilot të Bashkisë, për realizimin e programit për ndergjegjësimin e publikut dhe të programit për edukimin në shkollë. Caktimi i një pike informacioni të hapur për publikun për çështjet e projektit.

b. -

CISP: Sigurimi i asistencës teknike dhe financiare të projektit. Sigurimi i mbështetjes së aktiviteteve të Komitetit të Projektit për zbatimin e projekteve në Bashkinë e Kamzës. Sigurimi i asistencës teknike nëpërmjet ekspertizës ndërkombëtare për çështjet që vijojnë: përgatitja e skemës operacionale të grumbullimit, transportit dhe de pozitimit të mbeturinave; përgatitja e analizës shpenzime/të ardhura për alterna tiva të ndryshme të grumbullimit të mbeturinave në Bashkinë e Kamzes; hartimi i planit të menaxhimit të mbeturinave. Kontribut për identifikimin e nevojave për trainim dhe për organizimin e kurseve të trainimit; për seminaret e hapura për çështjet e mjedisit dhe edukimin në shkollë; për programin për ndërgjegjësimin e publikut. Sigurimi i monitorimit dhe vlerësimit të aktiviteteve të projektit.

c. -

Co-PLAN: Sigurimi i asistencës teknike dhe financiare të projektit. Sigurimi i funksionimit të Grupit të Projektit me efektivitet të lartë dhe realizimin e aktiviteteve sipas planit operacional. Asistencë teknike për strukturat organizative, si mbështetje aktive për Komitetin Koordinues të projekteve dhe për grupet e punës, për komunitetin, si dhe për forcimin e partneritetit me shoqërinë civile. Organizimi dhe kryerja e studimit bazë për zonën e projektit në bashkepunim me Bashkinë e Kamzës. Përgatitja e skemës operacionale për grumbullimin, transportin dhe depozitimin e mbeturinave, në bashkëpunim me Bashkinë Kamëz dhe me asistencën ndërkombëtare. Identifikimi i nevojave për trainim në bashkëpunim me grupet e punës, përgatitja e materialeve dhe organizimi i trajnimeve për ngritjen e kapaciteteve të Bashkisë Kamëz e të grupeve të punës, me mbështetjen e asistencës ndërkombëtare. Organizimi i fushatave ndërgjegjësuse, përgatitja e materialeve ndihmëse për këtë qëllim dhe i programeve edukuese në shkollë për çështjet e mjedisit. Kjo Marrëveshje u përgatit në tre kopje, nga një kopje për secilin përfaqësues.

Nënshkruar nga përfaqësuesit e: CISP

Paolo Rossi

Bashkia Kamëz

Zef Shtjefni

Co-PLAN

Besnik Aliaj

Shtojca 6 Harta e trajtimit tĂŤ vend-depozitimit

Project Implementation in Kamza Municipality (2004 – 2006)

“Urban Development and Environmental Requalification by Means of Private/Public Cooperation and Civil Society Participation“ (Components of model development at local level)

November 2006

Project Implementation in Kamza Municipality (2004 – 2006 )

Project Title:

“Urban Development and Environmental Requalification by Means of Private/Public Cooperation and Civil Society Participation“ (Components of model development at local level)

Supported by:

European Commission

Implemented by:

Co-PLAN (Institute for Habitat Development) CISP (Committato Internazinale per Lo Sviluppo dei Popoli)

Written on behalf of Co-PLAN:

Dr. Raimond PENGU (Project Manager) Darina KOKONA (Community Development Expert) Shpëtim NISHANI (Environmental Expert)

November 2006 72

TABLE OF CONTENT

1. Introduction

Page no

2. Objectives ...................................................................................................... 3. Management Process................................................................................... 4. Waste Collection and Transportation Scheme......................................................... 4.1 Project Pilot Areas.............................................................................................. 4.2 Situation prior to project intervention ............................................................... 4.3 The new proposed waste collection scheme........................................................ 4.4 Waste Collection Scheme Extent ion to new areas........................................... 4.5 Financial Cost analysis .................................................................. 4.6 Dumpsite Area Administration...................................................... 5. Institutional/ management reform ......................................................... 5.1 Project coordination committee ....................................................... 5.2 beneficiaries and target groups ....................................................... 5.3 Provision of expertise ....................................................... 5.4 Regularization and terms of reference of cleaning and greening enterprise 5.5 information and experience exchange at local level 6. Environmental Awareness and Education..................................................... 6.1 Communities ....................................................................................... 6.2 Businesses......................................................................................... 6.3. Schools........................................................................................... 6.4 Media..................................................... 7. Municipal environmental strategy ..................................................... 7.1 Technical components ..................................................... 7.2 Fiscal municipal strategy ..................................................... 7.3 Dumpsite administration and management ..................................................... 7.4 Management strategy..................................................... Annexes Annex 1

Project bodies and structures

Annex 2

Performance indicators

Annex 3

Waste collection scheme in pilot area of Kamza (map)

Annex 4

Waste collection scheme in pilot area of Bathore (map)

Annex 5

Memorandum of understanding

Annex 6

Dumpsite study mapping 73

Acknowledgments During the 3 years of implementation the project “Urban Development and Environmental Re-qualification by Means of Public/Private Sector Collaboration and Participation of Civil Society” introduced commitments and a wide participation of the local stakeholders. The project focused in one of the most priority needs in the area to be addressed, the solid waste management scheme, as the rapid expansion of the new settlements, businesses and daily consume turned to be the main concern for the new urban developments in Kamza area. Accordingly a considerable number of citizens were actively involved in the project starting from information gathering process through realization of several questionnaires and interviews especially regarding the implementation and monitoring process, enabling this way a higher level of citizens awareness for project utility and further extent in future. In this frame, first acknowledgment goes for all community structures of Bathore neighborhood no.1 as well as citizens representative structures of Kamza that offered their volunteer contribution during all phases of project implementation. Many thanks go due to municipality working groups, which fully supported the above mentioned structures and took upon main responsibilities of project management process. Though the project was directly linked to Cleaning and Greening Enterprise working group, it also involved other related departments such as public sector; finance office and legal one in order to achieve the environmental re-qualification of the area. We also thank and compliment the partnership achieved among business representatives (small businesses) and local governance that demonstrated their understanding and appreciations to positive goals of the project through concrete contribution in waste management quality.

An important role in successful implementation of environmental awareness played the environmental educators group, environmental students group and hundreds of students from Kamza schools that actively participated in environmental plan design and realization of activities in schools and community surroundings. The Youth Forum of Bathore was an important actor in promoting values and messages to youth and community members. The work commitment and expertise of Co-PLAN staff in assistance to project objectives achievement reflected once more the philosophy of institute in favor of development projects with regard to participatory process. In the meantime, the collaboration and partnership with CISP (Comitato Internazionale per Lo Svilupo dei Popoli), an Italian NPO, was an asset that impacted very positively the facilitation and monitoring aspects of project implementation. The project was influenced by partnership development among local authorities, such as Kamza municipality and Kucova municipality through exchanged experience in environmental field and assistance to Kamza municipality working groups. The presence and expertise of Mr. Shpetin Nishani, deputy mayor of Kucova municipality served as an important input related to municipal environmental management as well as administration of public services. Gratitude and acknowledgment is highly expressed from participatory and leading project structures and more the citizens of Kamza municipality being direct beneficiaries to project donor, the European Community, for the strongly support in environmental re-qualification, health population preservation as well as area development. (See Annex 1: Project Bodies Structures) Special thanks go to Mr. Agim CANI, Mayer of Kamza Municipality as well as Mr. Zef Shtjefni, Deputy Mayer of Kamza Municipality for their support, contribution and facilitation in successful project achievements and sustainability. Mr. Zef Shtjefni leaded for 3 years the Project Coordination Committee as the key structure in project management process.

INTRODUCTON

Kamza Municipality has already entered the phase implementation of “Strategic Planning of Urban Development”, (a document elaborated since 2002 by the municipality of Kamza and assisted by Co-PLAN). This document defines the key lines for demographic/ socialeconomic/environmental as well as infrastructural developments in the area for the upcoming 20 years. Therefore during these years the municipality has been open to development projects implementation supported by national and international donor as well as municipal budgeting policies with a special focus on social and physical infrastructure improvements as well as with regard to environmental qualification in the area. Accordingly the project on waste management financially supported by European Commission during 2004-2006 was based on the agreed importance to environmental theme as one of the priorities defined in strategic planning of urban development in Kamza. In a more specific way the environmental issue has been addressed related to alternatives on waste administration and management solutions for the Kamza area. In reliance to strategic planning directives, solid waste management is considering being a feasible alternative to the problem, but certainly not a definitive solution as far as it concerns the need to encompass an appropriate design and plan of dumpsite area as well as the inclination to introduce contemporary technologies for waste administration at regional and national level. Hence the waste collection and transportation scheme served as a first step to reduce the problem by conveying it from the city center areas to the suburb ones, along the river sides or non livable ones. Nonetheless the waste administration and management at municipal level residues a priority for local authorities to be addressed and solve, so to provide green and clean environment in the benefit of the citizen’s life and to preserve their health situation. The situation becomes more urgent in cases where the environmental qualification does meet neither the criteria’s, nor the standards to ensure a healthy environment for the inhabitants. A similar situation brings high risk to the health of population in respective areas causing infections and diseases as result of waste decomposion in open urban as well as rural spaces. In this respect Kamza municipality becomes an emergent case in so far as there was a lack of strategy, methodology as well as technological tools to intervene in environmental pollution reduction and segregation. The solid waste situation offered very problematic prior to project implementation, followed by a poor municipal management. Although the existence from the past regime of a cleaning and greening enterprise, the cleaning service offered to the citizens was provided by an open old tractor and loading/unloading process was basically performed by workers using shovels. The old tractor in use covered only the center area of the city; meanwhile the other neighborhoods were left out the cleaning service. The citizens putting efforts to self manage the waste collection, used to hire carryalls to transport the solid waste away their living areas or night carts and deposit them in open spaces nearby or waterways generating this way a serious danger to environment and health in general. Considering the above situation the project endeavor for solid waste management at local level would stand for a immediate intervention to orient the problem to the solution directions and further on to build up an effective management methodology that would orient the public service department and specially the cleaning and greening enterprise towards a higher level of organizational and enabling skills so to realize a sustainable quality service in best interest of citizens of Kamza. 77

PROJECT OBJECTIVES

The project regarding the solid waste management carried out this way a series of duties and achievements to fulfill both the citizens’ needs related to environmental qualification, and to realize an institutional management reform at local level. The pilot model would serve than as a tool to expand the service throughout Kamza territory related to municipal environmental management. The project implementation involved a widely participation of public and private sector cooperation as well as the important participation of civil society represented by community based structures, schools and local media. So the overall goal of the project was translated into concrete objectives as defined below: • • •

To elaborate, implement and monitor a pilot solid waste collection and transportation scheme, as a model to be expanded throughout Kamza territory To increase and strengthen capacities of both Kamza municipality and community structures as well as to complete an institutional reform in order to perform the waste management and environmental protection. To increase and enable the role and contribute of public/private sector, communities as well as civil society through realization of effective environmental awareness and educational modes.

The project has been successful in delivering a solid waste management model to be implemented at municipal level related to waste collection, transportation and depositing process by both addressing and meeting in the same line the above project objectives during the timeline implementation such as: • • •

the organizational structures set up pilot waste collection scheme elaboration and implementation contemporary management model according to the project standards

The impact achieved in both pilot areas of project implementation such as improvement of environmental settings and public hygiene situation, can positively impact the whole area of Kamza municipality in the future. On the other hand the evaluation and monitoring process held step by step during the improvement process of waste scheme components as well as management level upsurge, led to waste scheme extension in other areas besides the pilot ones as well as developed ideas on dumpsite intervention and administration, which guarantees long term performance of the municipal waste scheme. Capacity building and strengthening for Kamza municipality, specifically the reform undertaken by cleaning and greening enterprise for waste management focused on: • • • •

A series of training delivery Provision of national and international expertise On the job consultancy with municipality working groups Exchanged information and experience at local authorities’ level between municipalities of Kamza and Kucova.

As a result of this process was the completion of “Regularization of Cleaning and Greening Enterprise Running”, application of new financial software in finance department, establishment of database on waste management, elaboration of periodic monitoring and evaluation plan on cleaning service. Overall involvement, specifically citizens’ and private sector participation in the process, was possible through intense collaboration between citizens and business structures with local governance, their participation in Project Coordination Committee and municipality working groups, as well as their direct contribution on further development and improvement of waste collection scheme implementation. In the frame of overall involvement for environmental qualification, a very important role played the environmental awareness and education in large communities and schools, for the reason that the whole process was characterized by a variety of models implemented and a considerable number of schools involved within Kamza territory, introduction of environmental education program as well as organization of several round tables and training sessions with environmental educators and students groups participation. In the same line various activities have been performed such as: • • • •

Massive running to promote environmental slogans Artistic shows and demonstrations Cleaning and greening actions within schools and surroundings Exchange visits etc…

(See Annex 2: Objectives/ Performance indicators/Outcomes)

MANAGEMENT PROCESS

In this context the entire process of project activities framework and coordination by Co-PLAN, CISP and municipality was based on elaboration and implementation of a pilot scheme for solid waste management in two pilot areas of Kamza municipality: 1. 2.

Kamza center area Bathore neighborhood no.1

The areas selected for the pilot project consisted in: 1. 2.

Kamza city center, as a traditionally urban area with priority and importance to influence all municipality territory related to social-economic and urban development. Bathore neighborhood no.1 area as the biggest informal area with regard to strategic development and integration in line with biggest urban area, the metropolis of Albania, Tirana capitol.

The project perspective considered the solid waste management scheme design and implementation as a methodology to set up sustainable instruments in order to increase the quality of cleaning service provision to the citizens, rather than a mechanism itself.

The project overall goal consisted in elaboration and implementation of waste management pilot scheme as a model to be replicated in solid waste managmant process at local level, through strengthening municipal capacity building, realization of reforms at organizational and administrative level with impact to public service sector, especially Cleaning and Greening Enterprise.

The tools to reach the above goal consisted in: â&#x20AC;˘ Provision of legal framework on environmental protection and solid waste management at local level â&#x20AC;˘ Elaboration of new regularization for cleaning and greening enterprise according to effective technical and financial parameters â&#x20AC;˘ Close collaboration with citizens through establishment of an action plan in priority identification, environmental awareness and community mobilization. The management process followed three phases of project implementation: PHASE I: This phase was characterized by organization of the target groups from Kamza municipality as well as community in order to set up close links with project and establish a database information system on solid waste situation in two pilot areas selected in the project. Based on this database information system further work was focused on elaboration of appropriate waste scheme that would aim improvement of cleaning service management in both areas through active participation of citizens in the process of waste scheme implementation. PHASE II: During this phase an important task was organization of a series of training sessions, on the job consultancy and expertise to municipal staff and community structures in drafting an action plan for scheme implementation and environmental education, based on training needs assessment and evaluation process. Furthermore the project offered technical and logistic assistance to support the start up of scheme implementation and to define the scheme extent ion possibilities based on efficiency use of organizational and technical support of project. PHASE III: The third phase of project marked the key moments of monitoring and evaluation process for complete waste scheme implementation in both pilot areas which indicates the further alleviation in the future as well as the possibility of extent ion in other areas of Kamza municipality. In the same time provision of expertise for institutional reform of local governance structures was possible under the philosophy of participatory decision-making processes, to ensure the involvement of municipality (cleaning and greening enterprise), community and business structures as well as schools in solid waste management and environmental protection. The management process turned to be not only a creative and flexible effort in using efficient work modalities in theoretical and practical aspects, but more to further document and research the process as a tool that local governance can use in future. Thus the generalization of the process as well as prognosis for the future explained in this document outline a study profile on municipal solid waste management.

WASTE COLLECTION AND TRANSPORTATION SCHEME

4.1 Kamza Area Background Kamza municipality is located northern-western part of Tirana, 10 km from Tirana center. Its geographical territory occupies 23 km2 with a population of 79.726 inhabitants (datas provided by registration office in Kamza municipality on July 2006). Approximately 10000 inhabitants are presumed to be not yet registered in the registration office, and if facts are true than the whole population of Kamza could size the number of 90.000 inhabitants. Kamza stated as municipality in year 1996. In 2001 as result of immigration the population followed a progressive increase. Consequently the status of municipality became equivalent as the other main important municipalities in the country. Kamza municipality is composed by Kamza city (old city) and 7 neighborhoods: Bathore; Bulcesh; Zall-Mner; Laknas; Frutikultura, Valias and New Valias.

Administrative territorial division of Kamza municipality (Kamza city and 7 neighborhoods) 4.2 PROJECT PILOT AREAS Conceptualized as a pilot project, the â&#x20AC;&#x153;Urban and Environmental Development of Kamza Municipalityâ&#x20AC;? project focused on selection of two pilot areas for implementation. Thus the selected priority areas defined for intervention were Kamza city center and Bathore neighborhood no. 1. The first pilot area, Kamza city center is composed by 2 main blocks of buildings with a total of 46.7 ha. The division of the area in 2 blocks was due to 2 different categories of buildings. First bloc is occupies 7, 8 ha and is characterized by 5-7 floor buildings (apartments), meanwhile the second bloc occupies 38, 9 ha and is composed by 2-3 floor buildings (houses, villas). 1500 families live in the pilot area of Kamza with a number of 7, 5000 inhabitants according to the data-s provided by the sector of Water Supply and Sewage System in the municipality of Kamza. This number is calculated based on the average of 5 members per family and the population density in block 1 is predominant to bloc 2.

Characteristic of bloc 1 of buildings is the location of the marketplace of Kamza city that includes a number of 310 businesses whereof 110 are considered sustainable and focused on trade. The other 200 are ambulatory ones placed in streets or open markets. The ambulatory businesses are focused on provision of different services as well as food or industrial marketing. The second pilot area involved in project, Bathore neighborhood no.1 occupies a territory of 14 ha out of 400 ha of total territory of Bathore area. Before 1990-s, Bathore area was agricultural land, thus no buildings were constructed in there. At some stage, during the last 10-15 years the land use changed transforming this rural area into urban one as result of illegal settlements constructed due to population migration mainly from northern and east-northern Albania. The selection criteria for this area consisted in: 1. Vicinity to national street Tiranaâ&#x20AC;&#x201C; Shkodra 2. Improved infrastructure compared to other Bathore neighborhoods 3. Active presence of community based organizations 4. Successful experience achieved in implementation of previous development projects with focus on physical and social infrastructure improvements 250 families live in Bathore pilot area with a number of 1.250 inhabitants benefiting from the project implementation and the operative businesses sizes at the number 18. Similar calculation method as in Kamza pilot area was used for the provision of database. 4.3 Situation Prior to Project Intervention There were 20 concrete waste collection points prior to project intervention in Kamza pilot area, as well as 11 open waste collection points. The waste collection points were divided according to the division areas of apartments in 2 main blocks, from which 20 concrete collection points and 5 open collection points were established in block no1 and the others in block no 2. The itinerary of cleaning service in block no 1 was provided by Cleaning and Greening Enterprise everyday early morning and there were involved 4 loading workers, 19 sweeping workers as well as 1 work controller. The waste collection and transportation process was delivered by an old open tractor (Chinese trade mark) to a capacity weight of 2.7 m3 (7 ton) and then deposited along the Terkuza river bottom. The cleaning service in block no 2, covered only a small territory of 4.4 ha and the door to door service in this area was delivered by the same tractor as in block no1, the old open tractor. Meanwhile the other 34.5 ha part of this area were lacking any provision of waste collection and transportation service delivery. For this reason this center area of Kamza was considered to be necessarily included in the cleaning service system. On the other side there was no provision of regular waste collection service in Bathore pilot area. The only 5 open waste collection points were mainly administrated by inhabitants themselves with support of Cleaning and Greening Enterprise, but the situation presented very chaotic with sporadic attempts to improvement changes.

The environmental situation presented more serious taking into consideration the existence of a drainage collector in between Bathore pilot area borders and other neighborhoods of Bathore, which served before as collector for white waters as well as rainfalls. Because of its degradation in the past fifteen years the drainage collector transformed in an open dumpsite for the area generating serious problems to public hygiene and health for inhabitants living nearby. The circumstances advanced this way high risk related to diseases spread out, mostly frequent during summer season. Considering the above mentioned conditions it was clear the lack of an effective cleaning service provided by local authorities in these areas to the benefit of the citizens related to waste collection, as well as the lack of methodology in developing environmental awareness for these communities. Therefore the citizens of Kamza municipality expressed their complaint for the current environmental situation created during the last fifteen years through community meetings, interviews and questionnaires evaluation held before project intervention in the area.

Citizens declare themselves unsatisfied with the cleaning service during need assessment interviews

Cleaning service prior to new waste scheme implementation by an old open tractor

Collector in Bathore prior to waste scheme intervention

Main street situation in Kamza prior to project intervention

4.4 New proposed waste collection scheme To overpass the situation according to the project objectives, it was necessarily the elaboration of an implementing waste collection and transportation scheme, based on waste volumes data’s analysis in both pilot areas focusing on waste collection methodology, mapping of waste collection points as well as transportation and deposition modes. Based on the conclusions of this analysis waste volume generated in Kamza city center is 0, 7 kg/day per person and waste volumes generated from businesses is 0, 3 kg/day per person. So the total waste volume based on the above calculations is estimated at the amount of 21, 43 m3 per day, including both volumes generated from businesses and inhabitants. The waste quantity produced in the area is estimated at 7, 500 kg per day. According to the data collection the number of other potential activities or institutions that could generate waste is not considerable towards the quantities above and does not influence the total waste volumes. The waste quantity in Bathore pilot area is estimated at 0,6 kg/day per person an the waste volumes seizes 2, 143 m3 per day and the total waste quantity generated is estimated 750 kg per day. Waste quantity and volumes calculated for each waste collection are 1500 kg/ 4, 286 m3. As a priority in waste collection and transportation scheme was the calculation of number of dustbins to be placed as well as definition of waste collection points in both pilot areas in accordance to the proposed waste scheme operate of technological vehicle and dustbins. According to the need assessments 37 dustbins were placed in pilot area of Kamza and 11 dustbins in pilot area of Bathore. This process based on volumes/weight calculations of daily waste generation in both pilot areas as well as selection of dustbins typology (standard metallic dustbins at 1, 1 m3 volume capacity each) Furthermore the waste scheme augmented due to mapping of dustbins location based on the criteria’s below: • • • • • •

Old existing waste collection points as allocated by inhabitants Density of population in pilot areas Distance route between two waste collection points or a house and waste collection point would not exceed 60- 70 m Amendment to physical infrastructure and public spaces Precautions to guarantee their safekeeping Facilitation to establish a standard waste collection system in the areas.

Bathore pilot area after project interventions 84

Main Street in Kamza after project impact

According to these criteria’s 31 waste collection points were located in Kamza pilot area and 9 waste collection points in Bathore pilot area (See Annex 3: itinerary of waste collection scheme in Kamza pilot area Annex 4: itinerary of waste collection scheme in Bathore pilot area) The provision of the new technological vehicle for waste collection and transportation scheme based on: • • •

Selection of dustbins typology and quantity Location of waste collection points in both pilot areas Alteration of physical infrastructure

Thus the trademark of the new technological vehicle was defined to be “ISUZU” at capacity 3, 5 tones. The vehicle went through procurement procedures and CISP organization made possible the provision from Italy to Albania. The new vehicle was immediately used for pilot project areas with a frequency of daily itinerary in Kamza center and every two days in Bathore, depending on daily waste generation in each respective area. 4.5 Waste Collection and Transportation Scheme Extent ion One of the most important goals of project monitoring and expertise process focused on the possibility to replicate the waste collection scheme model in other extended areas rather then pilot ones. The waste collection scheme extent ion would further expand the waste collection scheme at municipal level that means gradually implementation of the pilot model throughout neighborhoods of Kamza municipality. First approach consisted in the additional financial support to increase the number of dustbins as well as the purchasing of an additional technological vehicle, according to a partnership agreement between Co-PLAN and Kamza Municipality for further contributions expanding. As agreed Co-PLAN offered the contribution 35 dustbins and Kamza municipality purchased a used technological vehicle at capacity of 7, 5 tones. The dustbins were placed in priority areas such as along National Street Tirana-Kamza and Main Street of Zall-Herr following similar methodology as previously implemented in pilot areas. Second approach was the efficient use of project donation based on the monitoring process of waste scheme implementation in both pilot areas. The monitoring process focused on two essential perspectives: First perspective consisted in use of additional part of dustbins in new waste collection points examined for waste collection process, after complete covering with dustbins of both pilot areas of Kamza and Bathore. According to the monitoring process, the waste collection scheme implemented in pilot areas was correctly addressed, thus only 10 dustbins out of total number of 44 dustbins foreseen as additional part served to complete the pilot areas of Kamza and Bathore. The other 34 dustbins were used for distribution in a new extended area of 21 ha, Frutikultura neighborhood as well as near school territories included in the project. Frutikultura neighborhood was selected based on the same criteria’s used for pilot areas of both Kamza and Bathore such as citizens needs living in high population density areas, physical infrastructure improvements by municipality, community mobilization on waste collection process according to respective waste collection points where new dustbins were going to be placed.

Map Presentation of Waste Extent ion Scheme in Frutikultura Area Environmental action plans elaborated by schools involved in the project implementation influenced waste collection scheme extent ion by planning the location of dustbins in nearby waste collection points outside school territory. Second perspective but also very important was the efficient use of technical capacities specifically vehicles in charge of waste transportation process in extended area followed by the efficient use of working power capacities of Cleaning and Greening Enterprise in cleaning service delivery without exceed the number of workers. The complete parameters of waste scheme elaboration and implementation are specified according to the followed matrix: Waste Collection and Transportation Scheme

Items

Surface

Kamza center 46,7 ha

Bathore 1

14 ha

Frutikultura (etc...) 21,5 ha

Methodology

Mapping

Route distance

16.200m

1.650m

2.800m

No. of families

1.500

250

1.150

Test measurements Civic register

310

Civic register

No. of businesses Daily waste

45.1m3 6.1m3 11 m3 Weight 1.5 t 3t measurements 12.5t Waste collection points 31 waste 9 waste collection 13 waste collection Mapping points, 20 dustbins collection points, 11 dustbins points, 41 dustbins Waste category Solid Solid Solid Waste classification Old technological Technological New Transport means New technologic technological vehicle process vehicle al vehicle Weekly Frequency Daily Once in 2 days Once in 2 days Test measurements Scheduled time 4.00-12.00 4.00-10.00 10.00- 12.30 Fixed shift No. of workers:

Collection/deposition Road sweeping Drainage collector cleanup 86

1 driver + 2 1 driver + 1 driver + 4 loading loading 2 loading workers workers workers 1 sweeping 15 sweeping worker workers

Workload

Transportation of dustbins to be distributed at waste collection points

New dustbins provided for project pilot areas of Kamza municipality

4.6 Financial Cost Analysis The financial component is crucial to successful implementation of technical scheme, thus the cleaning service would necessarily involve in elaboration of financial costs related to key components: â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

Expenses on cleaning service delivery Tax service collection from beneficiaries (citizens, businesses and institutions)

Although financial calculations were operative, the situation in Kamza municipality prior to project implementation presented chaotic. On one side the cleaning and greening performed cost calculations based on annual expenses needs to be then translated in municipal budget terms by finance department. On the other side tariffs and taxes office included in their activity tax service collection, respectively from citizens as well as businesses. Nevertheless these financial operations didnâ&#x20AC;&#x2122;t correspond to a fair proportion of costs/ revenues and the expenses for the cleaning service were mostly covered by governance grant independently of tax incomes collection. Such circumstances were not in favor of neither service improvement nor further extent ion of the cleaning service and less towards qualitative development in the future. Moreover relationships among local authorities, citizens and private sector related to cleaning situation referred to be inaccurate and disinterested towards responsibilities to be undertaken on situation improvements. Therefore financial component turned to be a key factor in cleaning management service, especially for the future provision in Kamza area through pilot project opportunities based on the motto: Provision of regular cleaning service /financial obligation for beneficiaries To this achievement, expense calculations were performed for three pilot areas including project donation as well as municipality financing, to support regular waste scheme implementation and to further guarantee qualitative improvement. 87

The compilation of financial scheme served as a tool for delineation of cleaning tariff during years 2006-2010 as well as setting up for the first time the percentage proportion rates among expense coverage by governance grant and local revenues collection from citizens and businesses. It is clearly noticed an increased inclination in financial scheme related to revenues collection, where budget expenses of municipality on cleaning service shows more and more coverage by tariff service increase. The elaboration of financial scheme during years included besides the main criteria of costs coverage by tariffs, the social criteria focused on income ingress for families and businesses aiming to reach a progressive tariff increase in proportion with economic growth of families and private businesses. Besides, the efficient implementation of financial scheme is closely linked to a series of other criteriaâ&#x20AC;&#x2122;s starting with use and facilitation of effective methods on tax service collection up to transparency process related to use of funds by local authorities in favor of waste collection and deposition service progress at local level. The below matrix presents financial calculations scheme focused in pilot areas of the project intervention: Annual Financial Indicators (lek) I. Cost analysis Machineries

Dustbins

Equipments/ spare parts Working power

Administrativ e costs II. Tariff & Tax

Kamza center 1.000.000

1.100.000 43.000

2 workers + 1driver 774.840 66.244

Bathore pilot area 784.732

Frutikultura (etcâ&#x20AC;Ś) 560.000

330.000 22.000

600.000 10.500

2 workers + 1 driver 774.840

11.040

4 workers + 1 driver 1.263.480 52.995

2006

300

2010 III. Budget (2006-2010) Grant percentage rates (2006-2010) Local revenues percentage rates (2006-2010)

1.200 1.884.084 3.014.534 64% 39%

1.200 1.187.772 1.900.435 64% 39%

1.200 1.886.975 3.019.160 64% 39%

36% 61%

Methodology

Fuel/services

Purchasing/expenditure Purchasing/expenditure

Salaries

Offices

Progressive local revenues increase

Local cost covering

Grant decrease

Local revenues increase

Finance working group during consultative meetings on cost analysis

Presentation of waste scheme costs during donor meetings

Presentation of waste scheme budgeting and costs (2006- 2010) 4.7 Dumpsite administration Although it wasnâ&#x20AC;&#x2122;t foreseen a direct contribution on dumpsite area in project interventions, effectively this component became important according to the efficient waste collection scheme implementation especially to waste deposition by new technological vehicle. The situation presented very difficult as the dumpsite area of Kamza similar to other dumpsites throughout the country refers to be a location in total lack of infrastructure and administration, very often placed in open fields along the river side where waste can be thrown away. The dumpsite area of Kamza is located in suburb areas of this municipality nearby Terkuza River, 2, 2 km away distance from Kamza center and 3, 4 km away distance from Bathore pilot area. Before project intervention the situation at dumpsite area was very chaotic. More over the lack of neither adequate roads nor access the area blocked the new technological vehicle use of waste disposal in long-term perspectives. As of the conditions presented it was necessary for municipality to intervene in preliminary improvements that would facilitate the work of technological vehicles on waste disposal as well as provide open spaces for a further 2-3 years period of waste disposal process. The preliminary improvements were due to municipality contribution to the project support. 89

In consequence, by means of an old tractor it was possible to free the blocked paths as result of irregular waste disposal of other transport vehicles coming from places outside territory of Kamza municipality. This intervention offered the opportunity to deposit the waste collection in a more adequate placement, more isolated shaped as an open girded hole with predominant volumes than other parts of the dumpsite. Meantime cleaning and greening enterprise decided to periodically (weekly frequency) use of the old tractor in order to intervene for dislodgement of waste accumulated in dumpsite. This process would strongly facilitate the flows of technological vehicles along emptied paths and provide small gripped holes along for daily waste disposal with the purpose of preventing a longer lasting of dumpsite area. Next positive step in this respect consisted in municipality interventions for improvements on dumpsite management process through elaboration and implementation of a small project under main project funding. The components included in here were due to monitoring process evidences. They are ranked as follows: • • •

Aperture of a shorter straight gateway for technological vehicles in free spaces of dumpsite area not utilized for waste collection. Construction of a concrete podium in order to facilitate the use of the new technological vehicle during the waste unloading process. Construction of a wiry girdle as well as blockage of dumpsite entrance, through a locked metallic gate, in order to control the flows of waste transportation vehicles from other places outside territory of Kamza municipality.

Dumpsite area prior to intervention …

...and after intervention open spaces for waste deposition

The waste collection scheme implementation supported by this project was strongly assisted as result of above undertaken precautions. However in the framework of strategy for municipal waste management, the importance of opportunities to administrate as well as systematize the existing dumpsite was reported in the presence of experts as crucial necessity with regard to a more complex perspective of improvement.

This demand leaded to compilation of a concept design for improvement interventions to a 10 years long lasting of existing dumpsite. The concept design included components of physical infrastructure improvements, pouching holes, waste deposition on concrete podium, solid waste classification, and construction of compartments along Terkuza river shore. In order to complete the concept design necessary financial calculations were performed and also presented in budget strategy for extent ion of solid waste management at local level.

New technological vehicle during work at dumpsite

Working group during monitoring process of waste scheme to dumpsite area

5.Institutional/ management reform Institutional management reform served as an influencing project strategy to positively impact local authorities, focused not only in capacity strengthening of Kamza municipality towards provision of public services to citizens, but more on positive changes for good urban participatory governance increasing the active role of local stakeholders. Since early stages of project implementation and follow up, during presentation and discussion of project objectives as well as operational plan, the key motto of project strategy was: Municipality and other local stakeholders should take their responsibilities to achieve best benefits through project implementation and have the ownership of the process Based on the this strategy the project implementation followed series of interventions at institutional level to effectively enable improvement in management process at local level starting with pilot solid waste management scheme with possibility to extend interventions in other spheres. 5.1 Project Coordination Committee First step taken in the framework of management reform consisted in common decision to establish the project coordination committee during open meeting with local authorities of Kamza municipality, Co-PLAN leaders as well as CISP representatives on March 12-Th 2004. Project coordination committee was considered to be the key structure at local level in order to achieve project objectives, ensure and guarantee foreseen project steps as well as 91

commit necessary changes in function of managerial skills improvements for all structures involved in project implementation. Project coordination committee was designed to represent all interested actors to project implementation that would facilitate qualitative achievements of project objectives. Thus the composition of the committee included 7 participants of: • Legislative representative (Head of municipal council) • Executive representative (Deputy Mayer of Kamza municipality) • Public relations specialist in Kamza municipality • 2 community representatives from both pilot areas of Kamza and Bathore • CISP country representative in Albania • Co-PLAN project leader in Kamza Memorandum of Understanding and Establishment of Project Coordination Committee

In the framework of support needs assistance, staff qualification, work organization, contributions collections as well as monitoring and evaluation of management process, the project coordination committee drafted the working platform components as follows: • • •

Set up and facilitate legal/administrative procedures to project support; Establish working groups according to main areas of project; Drafting expertise and training plan based on training needs assessments to strengthen municipal staff capacities; Participatory involvement of project stakeholders and partners; Negotiations to further collaboration at local and central level as well as with donors; Collecting data-s and information for continuing project implementation; Publishing and reporting to ensure transparency process

• • •

As result of efficient role of project coordination committee in the frame of good urban local governance 3 participatory managerial schemes were designed and delivered: 1. 2. 3.

Waste collection and transportation scheme that influenced reform impact on public services department especially to Cleaning and Greening Enterprise. Legalization scheme for informal areas in Kamza municipality with very positive results in research study actions of legalization process elaborated by urbanization and legalization department. Sustaining financial performance scheme at local level, by use of legal and financial instruments through work of finance department as well as office for tariffs and taxes.

Establishment of these operative schemes was due to a series of consultative meetings and discussions specifically of trainings and seminars supported by project assistance. Main actors in schemes design were working groups of municipality staff set up by project coordination committee which grounded the institutional management reform for above mentioned department’s activity. Project coordination committee meetings as well as decision-making in-depth analysis on 92

management reform invoked opinions and suggestions of all stakeholdersâ&#x20AC;&#x2122; representatives, influencing the project towards high-level awareness to all actors involved, with focus to environmental issues at local level. The most prominent role of this committee consisted in environmental awareness approach to a series of schools in Kamza municipality, paying attention to environmental education in schools as support groundwork to further extent ion in neighborhoods and communities. Therefore the committee had an important impact to local authorities of Kamza municipality in strengthening the partnership and collaborative spirit with civil society (the network of community based organization and other non-profit organization), private sector as well as homologous institutions such as Kucova municipality. In conclusion the memorandum of understanding signed by all stakeholdersâ&#x20AC;&#x2122; representatives at early organizational stages of project implementation institutionally empowered the project coordination committee with operative mechanisms as foreseen in law articles on local governance competencies. This structure can serve in the future as working instrument for local authorities to increase governance efficiency towards decentralization process and mobilization of local resources. (See Annex 5: Memorandum of Understanding)

Discussions of implementation plan during PCC meeting

Progress project analysis during PCC meeting

5.2 Target Groups (Action Plans) In the frame work of management reform the working groups were established as integral segments and served as key actors throughout project implementation. Most of all the coordinative role of Project Coordination Committee played a crucial impact to working groups composed by specialists within municipality departments with importance to coordinate work among each other in the line of project philosophy and responsibilities to carry out. Included within project philosophy the working groups were not only structured to be inter-sectorial but in the same time they involved members of community that corresponded to the same representative model as of the project coordination committee. This composition was due to essential functioning of the working groups as key factors in elaboration of action plans in establishing efficient managerial schemes followed by their implementation in practice.

During Project Coordination Committe work three working groups were established and leaded within municipality and wide participation of respective community represantatives: I. Environmental Working Group involved technical group (public service/ cleaning and greening enterprise/ cadaster office/urbanization department); financial group (finance departament/ cleaning and greening enterprise/ tariffs and tasks office); legal group (laywers of enterprise and municipality); education office and community represantatives of pilot areas. II. Legalization and urbanization working group involved urbanization departement; cadaster office; finance department and community represantatives of pilot areas. III. Finance Working group involved tariffs and tasks group; finance department; public services and municipal police of Kamza. 5.2.1 SWOT Analysis The environmental working group based on the SWOT analysis to further identification problems and elaboration of suitable management solutions. In the course of systematic trainings as well as on the job consultancy meetings organized, SWOT analysis served as a managerial tool towards clarification of current situation and steps for the future, stressing out the importance to have an overview of potential positive and negative factors influencing an effective management of cleaning service system. SWOT analysis adjusted this way concrete step to establishment of a sustainable scheme on cleaning service system. This matrix clearly illustrates the SWOT analysis components on cleaning service system prior to project intervention. o o o

o o o o

Strengths The current existence of cleaning and greening enterprise There is a modest experience on waste collection during last years Municipality is motivated to enter reform in public service specially for waste management in line with decentralization process for local governance Weaknesses Poor organizational structure of cleaning and greening enterprise Lack of tools and logistic to provide the cleaning service Lack of studies to provide a sustainable cleaning service Lack of information and data base related to waste generated quantities that impact problems in cost calculations

o o o

o o

Opportunities Citizens are motivated to take actions in waste collection system Kamza territory is consolidated to to enter the implementation phase of a normal urbanization system It is possible to complete the organic waste composting in Kamza territory in order to reduce the waste quantities Threats Non efficient policies related to cleaning service tariffs assignment Different areas have different quality approach of cleaning service but cleaning tariff is fixed for all areas Lack of penalty to unpaid service Lack of civic education campaign. Citizens donâ&#x20AC;&#x2122;t consider waste collection issue as their problem

5.2.2 Action Plan of Establishing New Waste Collection Scheme So far the SWOT analysis assisted environmental working group in developing ideas that could generate practical actions focused on strengths and minimizing threats in the process of management. Further more through SWOT analysis priorities were defined in proportion with timeline of project implementation and responsibilities of each working group member involved as responsible stakeholders in cleaning management service. The joint efforts produced elaboration of an action plan with collaboration among municipality staff and community representative structures detailing respective duties and responsibilities of each group. The action plan would better serve in the future as a tool in solid waste management process. Below you can find the detailed action plan that leaded into elaboration and implementation of a sustainable waste management system in Kamza municipality. The new waste collection and transportation scheme would take place in both pilot project areas of Kamza city center and Bathore no. 1 Action Plan for Establishment of Sustainable Waste Collection System in both pilot areas of Kamza city center and Bathore neighborhood no 1.

No. Activities Persons Responsible I Preparatory phase 1 Collecting information for establishment of Technical group/ Community new waste management scheme represantatives/ Students group 2 Realization of meetings with community Technical group/ representatives in respective areas: Community representatives/ o Bathore pilot area Administrative unit o Administrative Unit in Bathore representatives/ o Kamza city center Co-PLAN team Technical group/ 3 Open meetings with communities in: Community o Kamza city center representatives/ o Bathore neighborhood no. 1 Administrative unit representatives/ Co-PLAN team 4 Elaboration of information data-s Environmental group Co-PLAN team 5 Elaboration of new waste collection Environmental group/ Co-PLAN team/ schemes for respective pilot area Environmental expert 6

Training needs identification

Environmental group/ Co-PLAN team

Timeline 15/04 – 15/05 2004 16/05 – 31/ 05/2004

1/06 – 15/2004

16/0631/07 2004 1/09-31/10 2004 1/12 – 31/12 2004 95

II 7

Implementation phase Evaluation on organizational development of enterprise: o Organizational structure o Logistic and technical supplies

Waste schemes implementation

III Monitoring and evaluation phase 9 Preparation and implementation monitoring and evaluation plan o Topics Content o Performance indicators

3/01 -31/03 2005

1/04/ 2005 â&#x20AC;&#x201C; ongoing

of Project Coordination 15/04/ Committee/ 2005ongoing Co-PLAN team/ Community representatives

IV Awareness Phase 10 Community awareness campaign on waste management issues: o Organization of several activities in both pilot areas o Realization of community meetings o Distribution of leaflets/posters o Volunteer civic work as required V Long - term activities 11 Environmental education in schools of Kamza: o Preparation of training materials o Efficient use of classes according to school program o Organization of open workshops with communities o Organization environmental studentâ&#x20AC;&#x2122;s groups 12 Capacity strengthening of Kamza municipality: o Introduction and understanding of waste management components o New organizational and logistic structure o Conclusions and lessons learned in pilot project /elaboration of municipal strategy to extent the waste management scheme at local level

Project Coordination Committee/ Technical group/ Legal group/ Expert Cleaning and Greening Enterprise/ Communities

Environmental group/ Community representatives/ Newspaper board/ Co-PLAN team

1/05 -31/07 2005

15/09/ Environmental 2004educators group/ Community structures/ ongoing Co-PLAN team

Project Coordination 1/10/ 2005Committee/ 30/10/ 2006 Expert/ Co-PLAN team

5.2.3 Action Plan on Legalization Process Project Coordination Committee greatly estimated the impact role of legalization working group in elaborating the respective action plan, as a strongly support to project implementation related to urban development perspective of Kamza area, especially considering the large illegal settlements areas located in Kamza municipality. In the framework of project assistance different steps were taken to ground the managerial situation in favor of legal criteria implementation according to legalization law approval. The action plan included 2 core strategies, translated into joint activities as below explained: I.

Documentation set up and legalization procedures

No 1

2 3 4 5 6

Activities Field visit to informal areas (introduction)

Persons Responsible Working groups set up in Project Coordination Committee Community meetings CBO-s (community based organizations) Co-PLAN team Previous physical update on Legalization working surfaces per family group CBO-s Legalization working Information of families for group needed documentation CBO-s Logistic support and assistance Project Coordination on legalization Committee/ Co-PLAN Legal expertise on legalization Legal working group/ Local expert Provision of complete Legalization working documentation group/ - personal file documentation per CBO-s each family - definitive physical update - fileâ&#x20AC;&#x2122;s deposition in legalization office

Timeline 1 â&#x20AC;&#x201C;15/05/2004

16-30/05/2004 16-30/05/2004 1 -10/06/2004 11-30/06/2004 1/07/-30/11/2004

II.

Research project on urban development

No 1

Activities Partial urban plans for Bathore neighborhoods 2,3,4 to update urban planning with current situation Interventions to implement urban planning updated in neighborhoods 2,3,4 Provision of urban study for Bathore neighborhoods 5,6,7 Interventions to implement urban planning in neighborhoods 5,6.7 of Bathore Provision of urban studies for other informal areas of Kamza Implementation of urban planning

2 3 4 5 6

Persons responsible Urbanization working group/ CBO-s

Timeline 25/05-25/06/04

Project Coordination Committee/urbanization working group/ CBO-s Urbanization working group/ CBO-s Project Coordination Committee/urbanization working group/ CBO-s Urbanization working group/ CBO-s Project Coordination Committee/urbanization working group/ CBO-s

1/07-30/10/04 1/11- 30/3/04 1/07/04-30/12/05 1/01/06-30/06/07 1/07/07-30/12/08

5.2.4 Action Plan on Sustaining Financial Performance The institutional reform had a strong impact in financial aspects through staff re-qualification by project assistance instruments. This process would influence dual actions: â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

According to memorandum of understanding with donors municipality would seriously engage in generation of tax incomes as a contribution to the project Finance department would guarantee the continuance of project implementation and extent ion throughout Kamza area.

Thus finance working group designed an action plan on sustained financial performance in Kamza municipality. The financial action plan explained concrete steps to be undertaken, responsibilities as well as timeline for their implementation.

Action Plan on Sustaining Financial Performance

Activities Waste collection and transportation scheme cost analysis

Budgeting structure of Cleaning and Greening Enterprise

Drafting a complete statistic document (no of business, tax collection, legal registration) Expanding contributions and revision of tariffs for further growth

Accordance to legal framework (municipal police engagement, inter-sectorial collaboration within municipality as well as regional tariffs office in Tirana)

Evaluation of Financial Software

Training Needs Assessments

Business Partnership

Financial Transparency

Persons responsible Finance specialist of Cleaning and Greening Enterprise/ Technical working group Finance working group/ Director of cleaning and greening enterprise/ Project Coordination Committee Tariffs and taxes working group Project Coordination Committee/ Finance working group Business’s structures Legal working group/ municipal police department/ Project Coordination Committee/ Finance working group Finance working group/ Co-PLAN team Finance working group/ Expert/ Co-PLAN team Project Coordination Committee/ Finance working group Project Coordination Committee/ Finance working group/ media/ community structures

Timeline 20/07-30/07/2004

1/09-30/09/2004

1/10- 30/10/2004

1/11-30/11/2004

1/12-31/12/2004

1/01-30/01/2005 1/02 – 30/04/2005 1/05/2005ongoing according to deadlines for budgeting elaboration and approval

To the extent of project objectives achievements, the most positive impact of institutional management reform consisted in several performance indicators delivered as below detailed: 1. Joint plan of action: • Cooperation among working groups according to joint discussion issues (working groups coordinators) • Facilitation on each scheme implementation (Project Coordination Committee + working groups coordinators)

•

Periodic Reporting on progression of schemes implementation (groups coordinators + Project Coordination Committee Coordinator) 2. Institutional Relationships: • Realization of meetings, workshops and open discussions among working groups, municipality experts as well as CBO-s focused on schemes implementation (working groups/CBO-s) • Organization of meetings with other homologue institutions and businesses (working groups/ respective institutions) • Establishment of project monitoring working group as well as new developed ideas based on Urban Development Study and relevant schemes (Project Coordination Committee) 3. Improvement Phase Evaluation: • Evaluation of indicators on each scheme implementation (monitoring group / Project Coordination Committee) • How can we differently impact final phase of project implementation? (working groups) • Identification of project benefits by community and project specialists (working groups/ Project Coordination Committee) 4. Synthesis of evaluation • Lessons learned/conclusions as result of project participatory process • Vision/development strategies for Kamza municipality • Components of good urban governance • Leadership and managerial skills at local governance level Expertise The qualified expertise of foreign and Albanian specialists played a key role in the course of methodology for urban development and environmental re-qualification. It was the CISP that contributed with Italian experts in the compilation and upgrading stages of the implementation of the solid wastes collection/dump. Through their missions in the Municipality of Kamza, these experts became themselves familiar not only with the managing process and the major problems of this area but most importantly they provided a series of useful instructions for a better service in the future. This expertise summarily consisted in the following main issues: • • • • • •

100

The compilation of the scheme for solid wastes collection/dump should be based on the piloting of the areas and the priority zones The refuse dump points in these areas should be in accordance with the surroundings, road infrastructure and the facilitations for the citizens and private subjects The division of the solid wastes from the inert constitutes the first step in the wastes dump process. This is so because inert need to be processed separately The refuse collection will be made through alternative ways, i.e. by empting the dustbin bins or by collecting them door to door. The technological machine for refuse transportation should fit to the local infrastructure and to the ways of wastes collection Low-tonnage, maneuverable and economic technological machines are rec ommended for the area of Kamza given its narrow roads and the high density of houses

• • • • •

The labor force should also go with the technological machine’s capacity Tariffs for service beneficiaries, which should go gradually towards the osts’ compensation, need to be set on the basis of the indicators of cleaning service’s costs Both in the scheme compilation and especially in its implementation, the active participation of the community constitutes the main criteria in achieving the positive result Another major condition for the improvement of cleaning service is the organization of planning/monitoring on a daily- and weekly basis as well as the documentation of the information by Cleaning/Greenery/Market Enterprise The Enterprise needs to lay out a qualification/instruction and maintenance plan for its employees, material basis to guarantee its longevity and reduce expenses as much as possible

The local expert gave its contribution in coordination with the foreign expertise especially over the issues of performance of cleaning management. The local expert focused on the indicators of this service by the Kamez Municipality by defining the main points for the improvement of this performance at administrative and financial level and even at the aspect of raising awareness and coordination with the citizens’ structures. The sharpest issues outlined by this expertise can be explained as follows: • • • • • • • • • • •

Components of cleaning service Priority of cleaning service from the point of Municipality’s public services Objectives of cleaning service through years Technical/financial instruments for the realization of cleaning service Administrative and financial dependence of Cleaning/Greenery/Market Enterprise Budgeting for cleaning service/compilation and its realization by the Cleaning/Greenery/Market Enterprise Differentiated cleaning tariff and the way of its collection Citizens awareness/ financing Administrative forms of control Assessment/ civil requests through the test (questionnaires) Standards aimed

The analyses, consultations and the training identified: How fruitful is the combination of Albanian and foreign expertise for the managing institutional reform at local level when it is based on a concrete terrain, on the real situation of the structures staffs’ functioning.

Experts during monitoring process of waste collection performance

101

Working groups during consultative meetings with local and international expertise Regulations of Cleaning/Greening/Market Enterprise The main objective of the reform for the wastes collection/dump management was considered by the Cleaning/Greenery/Market Enterprise project. Although the definition gives the impression that this Enterprise represents an organization in itself, almost an activity similar to that of the private institutions, the truth is that it has been and remains a service structure within the Municipality, rather as it was in the past when the local power functioned in full dependence from the central power especially in respect of carrying out the public service of cleaning/greenery/market. Under these circumstances, the main issue regarding the reform of managing this structure is the following: What should be the statute of this Enterprise in relation with the other structures of the Municipality and especially with the Council of Municipality and its high officials, the Directorates of Public Service, Finance and Taxation, in the circumstances of the market economy and the decentralization of the powers? Moreover, the reform should concentrate on the duties/functions and responsibilities of the administrative staff which will help in the organizational consolidation and the effective functioning of that structure in accordance with the working criteria and the norms of the cleaning service. To that reason, the legal and the technical group, with the assistance of the expert, worked on the formulation of a package of regulations/norms and functions which later took the form of a Regulation for the structuring and functioning of the Cleaning/Greenery/Market Enterprise The regulation includes three main chapters: I. General provisions for the object of Enterpriseâ&#x20AC;&#x2122;s activity and its statute II. Specific provisions for the structure, functions of staff and work organization III. Relations within the Enterprise and with the public The chapter of general provisions confirms the position and the importance of this structure based on the legal basis as well as the Code of Labor of the Republic of Albania 102

meaning that the Enterprise is legally recognized as an entity and as an institutional part of the local power. Meanwhile, it is viewed by these provisions as an important part of the economic, financial program of this power benefiting from the grant which is allocated to the regional government from the central one but which also contributes to the increase of the local revenues for the increase of budget in the improvement of public services especially in the field of cleaning/preservation/expansion of the green areas and the market for the selling of goods. On this basis, the dependence and the independence of the Enterprise is defined, i.e. its economic/financial program is part of the general program which is approved by the Municipal Council and controlled by the Municipality through the sectors of services and finance while the management is carried out by the Enterprise independently. The chapter of the specific provisions for the structure of specific functions defines the necessary human resources and the powers according to the functions. In a specific way, it defines not only the functions of the administrative hierarchy but in particular the technical-professional functions which have to do with the organization of the Enterprise’s activity on a weekly-monthly basis, expenses, control of technical maintenance even the quality of the service and the incomes collected from it. The compilation of a document on the statistics is deemed by the Regulation not only as a working method to identify the main indicators of the Enterprise’s activity but especially to make the annual accounting balance sheets which are crucial to the drafting and the argumentation of the Enterprise’ budget in the future. The third chapter, that of the relations within the Enterprise and especially with the public has to do with the development of performance on the basis of the contribution of all the personnel as well as the citizens’ participation. The efficiency of the administrative personnel is considered by the Regulation from the view of the quality of the efforts made by the personnel on increasing this qualification including the use of computer knowledge and programs. Whereas the support personnel and the number of the workers in the sectors of the Enterprise ask to be paid in accordance with the workload and the time spent on the realization of the service according to the citizens’ needs. The relations of the Enterprise with the public are assessed to be radically changed. This way, the Enterprise should establish the informational and testing mediums to make known to the public the graphic of services, the needs for public support and especially to take into consideration the complaints and the suggestions of the citizens. 5.3. Local Experience In support of the management reform, a positive local experience was noted. Given the inclusive philosophy of the project, it was taken into consideration that the project was addressed to the useful experiences applied in the country by the counterpart municipalities as it is the experience of Kuçova Municipality. This was made in function of increasing the efficiency of cleaning service management and the ways of building up the strategies for the future. The selection of Kuçova Municipality for exchanging experience was conditioned by two fundamental factors: Firstly, this Municipality was awarded “Leadership for 2005” prize for achieving positive results for the category of local governance, a prize launched by Co-Plan and given by a professional jury especially for an objective assessment. Secondly, this Municipality has much experience, developed through years, with projects and training from the field of public services, especially that of environment, supported by the well-

103

known donors, such as USAID. These have brought positive and stable impacts and have transformed this Municipality into a center for exchanging experiences even with other municipalities and communes throughout the country. The first step for the initiation of the local experience of Kuçova Municipality into the Kamëz Municipality was the commitment of the vice-mayor of Kuçova Municipality (trained and specialist committed by USAID) as an environmental expert but even as an expert of the public administration, This initiative primarily represents the analysis which the expert made to the present situation of the management/cleaning service performance by the Kamëz Municipality according to a contemporary scheme which was applied even in Kuçova Municipality but even in other areas at local level. This analysis helped in taking into consideration most of the conclusions and suggestions made by the expert in the application of the new scheme for the pilot areas in Kamëz, supported by the project. Moreover, the analysis on the basis of the local experience, led to the compilation of a platform which served as a basis for the management reform. This platform elaborated the target groups of the staffs, for the taking of qualifying and re-qualifying assistance on the part of the expert but even of the components of taking/giving information according to the management needs for the application of cleaning service in accordance with the project objectives. The next crucial step in the process of experience exchange was the organization of a study visit in the Municipality of Kuçova by key representatives of the target groups of Kamëz Municipality to contact with their counterparts in Kuçova Municipality to be more familiar practically with the main management aspects in the field of public service of the environment, refuse collection/ dump, financial instruments, public relations etc. The conclusions and the reflections from the direct visit were very fruitful not only for the implementation of the project but even for the further institutional developments especially in the establishment of the cooperation partnerships on the basis of the solution of common concrete interests which local governances have. This spirit was manifested not only through the direct discussions of the staffs of the two municipalities but especially in the extended meeting, organized by the vice-mayor of Kamëz Municipality and Chairman of the Coordinating Committee, with the representatives of the departments and the participant staffs in the study visit after this event. The reflection over the basis of exchange of local experiences led to the further elaboration of the ideas of managing reforms which the working group formulated in the form of a working program in the future. Some of the fundamental points of this program were defined as follows: • The consolidation of cooperation/exchange of experience with Kuçova Municipality as two municipalities which can be regarded of the same level from the point of organization and the working methods for the services towards the citizens. That’s why these two municipalities can greatly benefit from one another • The goal towards the improving changes of the functional structure of the Municipality following the example of the Kuçova Municipality in order to be implemented early next year • Moving towards the improvement of cleaning service by reforming the Cleaning Enterprise until the private entities take it over • The continuity of training over the increasing capacities of staff especially the establishment of a special directorate for the implementation and coordination

104

• • • • • • • • • • • • • •

of projects for donations and cooperation with important partners (World Bank, European Commission etc) The compilation of annual budgets according to the basic data (sewerage/ surface of roads/pavements/greenery surface/road lighting/maintenance) The definition of priorities and the relevant balance sheets by the specialists The approval of the priorities/budgets by the councils/citizens’ structure The publication of priorities and the respective budgets in the media (Municipality’s newspaper) The consolidation of the control and the support to the Enterprise of Cleaning/ Greenery/Market by the directorate of public/financial service The establishment of mini-boards (services, enterprises; citizens) The lists of inhabitants who benefit from cleaning service The payment of cleaning tariff attached to the water bill The extension of civil representation/ awareness program The calculation of incomes/basic expenses for the increase of the services with the private enterprises in the future The development of the initiative for partnership with the business The reforming of the roles in proportion with the Albanian Electricity Corporation (K.E.SH.) Road lightning as a priority service The project on road signs

Opening ceremony by Mayer of Kucova municipality

Plenary discussions among representatives of both Kucova and Kamza municipalities

Debates on tax services collection by related departments of both municipalities

Exchanging experience on public services improvements by private enterprise 105

Physical infrastructure and waste collection scheme in Kucova municipality

Field visit of Kamza working groups in Kucova city

6. ENVIRONMENTAL AWARENESS AND EDUCATION Included within the project’s philosophy, particularly within the component addressing civil society, was the desire to develop a process for raising environmental awareness through effective education methods. This process was originally presented to the pilot zone community, and they were asked to give their opinions and concrete suggestions concerning how environmental awareness within the area could be increased in the future. Special attention was given to the Kamza schools and what roles the area’s residents could play in improving environmental education and using the school to raise awareness among not only the students and parents, but all residents within the zone. 5.3 The Community The importance of this project was directly identified from community interest. They emphasized that positive results from the project would directly improve the zone’s quality of life by protecting the health of the residents, especially among the youth, and by reducing the risks associated with disease epidemics. But more importantly, it was made clear that: The community would benefit from the project only if they agreed to play an active role and take part in each phase of development and implementation. The community, on one side, would contribute to the development of an effective wastecollection plan for the community, and on the other side the community would fulfill the role of monitoring the project’s continued improvements. These active roles were developed to be overseen by the project’s existing structure of community representatives. It was also important that the structures were made from an even representation of men, women, and youth in order to ensure the most comprehensive distribution of environmental education in the community. In the Bathore pilot zone, a community organization had already been established during the original project financed by the World Bank from 1998-2004. Also, the largest community organization in the zone is the organization “Rilindja”. There is also a women’s organization called “Gruaja e se Ardhmes”. The Youth Forum in the area plays a particularly important role in raising environmental awareness, as do the organizations “BathoreShtepia Jone” and “Levizje e Lire e Integrim”. 106

Within the other pilot zone, Kamza Center, a community organization was organized for the first time in association with this project by exploiting existing community ties and relationships within the neighborhood. However, in the implementation phase of the project, based on an example from the Kucova Municipality, the goal for this structure was to create an organization that would be able to continue to work in the future as an independent organization, that had a number of well-educated representatives, and that had a fair gender balance. But how was the awareness project implemented and how actively did the community participate in the project? The first step was to work through the community organization to inform the community about the project and its objectives and to collect the necessary base information about the current state of waste collection in the area and how interested the community is in addressing the issue. This was primarily realized through a survey and personal interviews with key members of the community. Later, the community played an important role in locating the proper sites for the location of garbage collection and the placement of garbage bins. Walking throughout the zone and directly talking with the project participants and the projectâ&#x20AC;&#x2122;s working group achieved these determinations. Additionally, the citizen organizations worked to raise awareness within the zone about the new waste collection scheme and to address any conflicts that arose among families that live near the new collection points.

Identifying waste collection points

Presenting the waste-collection scheme to the community

After the maps were created for the new waste collection scheme, posters and pamphlets were prepared and distributed throughout the zone and several meetings were organized in an effort to achieve community approval for the new project. Also, an action plan was developed that determined that the community organizations would take over organizing several activities necessary for the implementation of the scheme. For example, they planned the cleaning of the canals within a part of the Bathore pilot zone, canals that were blocked with trash. The Youth Forum organized several neighborhood cleanup activities within the 1st Neighborhood in Bathore, as well as several public performances of skits and songs that gave messages about environmental protection. Within the action plan was also included the protection of the garbage bins by residents, throwing garbage into the bins, creating maps for the collection routes, and increasing the level of cleaning in the areaâ&#x20AC;&#x2122;s public spaces.

107

Also the community organizations were asked to play an active role in increasing awareness among families about the importance of paying public cleaning taxes. In a meeting organized for this purpose, a specialist from the working group asked for the suggestions from the community representatives about how the tax funds could best be used and also about how the Municipality can include the community organizations in improving the level of tax collection.

Meeting with community representatives to discuss community contributions Community awareness was raised by several trainings about how to implement simple methods for disposing of solid waste and special ways that waste can be transported. Also, they spoke on the importance of caring for the implements used for community waste collection.

Session for Activity Trainers

Representatives from the Bathore Youth Forum5.4

Businesses The awareness process of the project also involved participation from businesses and discussing the interests they have in ensuring a clean environment and guaranteeing their clients about the safety of the products they sell. Additionally, raising awareness among businesses is important, particularly in Kamza, because businesses produce large amounts of waste, especially from packaging materials. The businesses were asked to become more proactive and to play a consistent role in not only paying waste taxes but also in starting private initiatives in improving their services. For the first time, a process was created where the main issues related to the project were

108

discussed among business representatives. Additionally, they discussed how to ensure that the project moves forward and could be made sustainable in the future. In the implementation phase of the project, the business representative structure was utilized to make the implementation of the project easier by asking the business to create a system for collecting packaging materials near the waste collection points and by having them provide garbage cans near the waste collection points at the market. Also, through the businesses initiative, a truck was put in the disposition of the Municipality Cleaning Services that would be used to clean the roads in Kamza and on the Tirana-Shkoder highway. However, the most important piece of the project that was gained from including the businesses in the project decision-making was: It is very possible that the quality, efficiency, and speed of the waste and cleaning systems in Kamza would be increased if the services were privatized. To ask it in a different way, would it be best to move towards privatizing the services responsible for city cleanup, open spaces, and markets in a way that would finally make these services independent from the state?

Connected with this future strategy, the business representatives provided arguments in favor of privatizing these services. In the first case, business in this zone has progressed in its development to a state where it can finally be separated from all informality. Secondly, the Municipality will have difficulty increasing the level of the services while fully covering all the associated costs. Thirdly, if this pilot waste-collection scheme were expanded to the entire Kamza area in the future, the Municipality would have difficulty locating investments and other supplemental funding sources to cover the new technical costs. The counterarguments presented by representatives from the Municipality focused on two main points. First, privatization of the services would be accompanied by social costs, primarily a reduction in the number of employees (from the current 98 to approximately 40-50, a 50% reduction). Second, public management of the services would avoid the costs associated with the taxes that the private sector would have to pay the state. In fact, the participation of community businesses in this project not only increased the community buy-in for improving the waste-collection system, but it also created discussions about beginning steps towards constructing a partnership between the community and the government for the construction of a water system and other economic development steps that could improve the Kamza zone. For this reason, the project helped the organization to begin organizing meetings and discussions where ideas for creating new action plan to address these issues could be discussed.

Open meeting with business representatives

Discussing possible business contributions 109

5.5 Schools To raise the environmental awareness within the community, many productive activities were implemented that reached not only a large number of students but also a large portion of the community. In light of previous experience of Co-PLAN in implemented projects and established contacts it was stressed out that either with different initiatives undertaken by institutions of education and environment, or schools program related to environment protection, the enhanced impact in and outside school environment does not meet the required standards. This situation is due both to lack of funding to take initiatives on educational and awareness campaigns at school level as well as neighborhood one, and more the lack of local coordination between service delivery on environmental re-qualification by governmental structures and role of school as main educator for young generations related to environmental issue. Thus the cooperation is crucial to the awareness responsibilities and duties as complementary to each other followed by activities in practice in line with the philosophy “Learning by doing”. The spirit of the work with schools based on the importance to establish such tied cooperative interactions towards environmental education and awareness that assess environmental knowledge at theoretical level through efficiency of cleaning service in and outside schools territory. 6.3.1 Teachers and Educators To raise the level of environmental education both within the school and within the community, the project created a group of educators who were actively included throughout the project. This was important because the creation of a select group of educators provided the necessary direction to guide the education process not only for working within the school’s curricula but also in the creation of activities that would draw the interest of youth both during and after school hours. This also helped to achieve the collection of the necessary base materials needed to implement the activities. The organization of environmental educators created greater access for personnel from the Kamza schools to learn more about environmental education and to create discussions and debates that drew from their experiences and training. Also, the group helped with formulating the survey and interviews that gathered information about the level of environmental awareness among students, parents, residents, etc. It was learned that educators to be included in the group would be best drawn from science teachers in the Kamza schools because they have more experience than the other teachers with environmental issues and are more familiar with scientific method. Meanwhile, this group, which was composed of qualified teachers: should also not be a closed organization, but it should be a tool for training other educators, parents from the Parents Council, and community organizations, in a way that raises awareness and increases the level of education among the participants. The effectiveness of this group is also greatly increased through the inclusion of the school directors, and the Education Director from the Municipality. These actors are important not only to help with implementing the activities for environmental education but they also play a big role in securing funding, securing materials, and creating positive relationships with the schools and other institutions, and they also help by bringing valuable experience in organizational management. 6.3.2 Focusing on the Youth and Environment Working only with the teachers to create the environmental education plan would not

110

have yielded effective results without additional input from the youth perspective. The youth are both facilitators of the activities and the participants so there input at the planning stages is invaluable. This experience has shown that when youth are organized and focused on a task they are often more easily mobilized and motivated to work to raise awareness among their peers than are teachers, directors, etc. Many of the most positive examples from the project came from the Bathore Youth Forum. This Forum that was included in preparing activities at three schools (two 9-year schools and one high school), not only served as a demonstration of the benefits of environmental awareness, but also served as an example to their peers, many of whom come from families who have migrated from the Northeast of Albania and are not well educated on social issues. This Forum not only organized activities within the schools but also in the Bathore Community Center, where they created a library that includes computers and youth activities. The environmental/culture group within the Forum also performed several skits within public spaces of the community that focused on raising environmental awareness. In an effort to include youth from the peripheral regions of the Kamza area within the integration process, an activity was held where the Forum made a visit to the Youth Center in the Kucova Municipality. Here the youth were able to learn about cultural activities and exchange with ideas youth from Kucova about environmental awareness building. The environmental education campaign led by the Youth in the Kamza schools positively influenced a large portion of students and area youth. Some of the activities held to raise awareness were organized on Environmental Day and Clean City Day. On these days the youth organized an art competition, cleanups, and other activities all under the motto â&#x20AC;&#x153;Environmental Protection Starts With Meâ&#x20AC;?. Additionally, the activities held within the schools included providing potted plants, placing trash cans in the school yard, planting trees, etc.

Students from the Kamza Schools participating in the environmental awareness activities 111

6.3.3 The Action Plan To orient the project of environmental awareness raising and education among teachers and students, an action plan was created. The plan was formed through discussions led by trainers and consultants and attended by teachers, school directors, local government representatives, youth, parents, experts, etc. The first phase of the discussions was focused on the presentations given at each school to raise interest for the development of environmental education activities. In this phase, it was made clear what strengths and weaknesses each school had concerning environmental education and how these can be utilized and strengthened. During the second phase, the aim was more specific and focused on the creation of an environmental education model that would ensure sustainability for the program. The third phase specified the activities and organized them within the Action Plan, particularly focusing on how to raise awareness within the school and the community through environmental education. A seminar was organized to create a discussion on the specific activities. The valuable results of this process were the creation of a structure of cooperation, a signed agreement between institutions, and a project management plan.

Signing the agreement for the Education

Action Plan for Environmental Education

Area before the cleanupâ&#x20AC;Ś

â&#x20AC;Ś and after the cleanup

112

Presented below is the model Action Plan for the Kamza schools included in the project: Action Plan to Raise Environmental Awareness No 1

Activities Theories on waste (work lesson)

Participants Teachers Management Group Environmental Club

Materials Worksheets Gloves Hand Scale

Systems/cleaning/green space/ and maintaining a clean school environment (work lesson) Environmental awareness at the school (beautification/ environmental games/competitions/ activities Trainings (teachers, community)

Teachers Management Group Environmental Club High School Classes Municipality Teachers Management Group Environmental Club Other groups according to the activity

Metal bins/ brooms/ work tools/ trash cans/ buckets

Waste Composting

Trash Recycling

Activities with the Municipality -neighborhood cleanups Environmental Information

Time Period Throughout the year according to the lesson plans Throughout the year

Flower pots/drawing paper/color pencils/pencils/erasers/ prizes

According to the environmental activity plan

Teachers Management Group Community Group

Prepared presentations Folders/pens/meeting space

Teachers Management Group Environmental Club Students Teachers Management Group Recycling Company Municipality/ Teachers/ Environmental Club/ Community Group/ T.V. Teachers Management Group

Construction materials for the composting site/ tools/ waste

According to the management group training plan According to the necessary composting schedule Negotiated with the company Days specified on the calendar

The environmental club in an environmental education presentation

Transport vehicles to transport large amounts of paper T-shirts with environmental slogans/ cleanup materials/ posters/ brochures Brochures/ Pamphlets/ Videos

Throughout the year

During the June 5th concert

113

Exposition/Competition: Environmental Art

Opening the hole to be used for composting

Cleaning the neighborhood near the school

The environmental educators organized a â&#x20AC;&#x153;Most Beautiful Flowerâ&#x20AC;? competition 114

The Mayor at the traditional cooking exposition

Burying the waste for composting

Clean the school yard

Girls from the environmental club participating in the competition

6.4 Media An important role in raising environmental awareness in the community throughout the project was the inclusion of the local media, especially the print media. Through direct contributions from the project and financing from the Kamza Municipality, the Municipality, for the first time, was able to coordinate a board of representatives from the area’s monthly newspaper. This newspaper, Kamza e Re, printed the projects action plan in its issues, and discussed what roles the Municipality staff and community organizations would play within the project. It should be said that this newspaper complemented another newspaper that was published by the area’s community organizations under the direction of Co-PLAN that is called “Vision”. This community newspaper has been published since 2001, and during the project focus was given to improving its quality and defining its mission as the independent voice of the community organizations. Articles printed in the media, written by the municipality, the community, and other specialists served to increase the transparency of the project, increase environmental awareness in the community, and focus community attention on the needs for urban development within the zone. Also, visual media played an important role, as cameras captured the important moments throughout the project, especially activities that brought together many different actors from throughout the community, included large numbers of citizens, and where the contributions of the community were clearly evident. These films were not only taken for posterity, but they were also broadcast on local and national television. Another element of publicity came when the Municipality participated in the national exposition that took place in Tirana in October 2006. At this exposition, the Kamza Municipality presented their goals and future projects in the areas of urban development and environmental protection. Lastly, the project action plan included, with a contribution from the Municipality, the refurbishment of the local municipality building. This project not only improved the aesthetics of the building but also improved the workspaces and meeting spaces within the building, which was a positive step for the community.

Former building of Kamza municipality (2004)

The refurbished Kamza municipality building (2006)

7. Strategy for Pilot Project Extension at Local Level As the above-mentioned introduction shows, the generalization of the pilot project for wastes collection/dump as well as the environmental/ awareness education is of a great importance, among others, because it identifies step by step all the components necessary for the arrangement of a strategy for the application of the project at municipality’s

115

level. In the function of the continuity and stability of the project, both the experts and the established structures worked during the implementation of the pilot project to establish the pillars of that strategy. On their basis, this strategy was elaborated and carried out through the end. 7.1. Technical Components According to the Statistics The application of pilot scheme at municipality level primarily means an analysis of the statistics which provide a picture of the total needs for cleaning service and technical support which is asked from the Municipality for meeting these needs. On the basis of these data, the expenses and the revenues for their realization and compensation at local level are calculated. Matrices provided by these data and the extended tendencies are below: 7.1.1 Population/institutions • No of inhabitants in Kamëz • No of registered families • No of families in Kamëz • No of families on dole • No of sole pensioners • No of small-term businesses • No of large businesses • No of institutions

79 721 17 485 6 397 1 473 106 587 51 27

7.1.2 Cleaning Service Cleaning area

Year 2006

- sweeping the streets

55%

- waste disposal The zone beyond the swept areas

70% Surface in %

The zone beyond the waste disposal point

Surface in %

Total of waste

Annual 24 696 tons daily collection/transportation 67.6 tons

Refuse Dump Points dustbins

Concrete dustbins 122 20 Year 2005 50 % Year 2005 40 %

Beneficiaries

Open families points 68 10 400 Year 2006 45 % Year 2006 30 %

business instituti es ons 638 27 Year 2007 40 % Year 2007 20 %

7.1.3 Cleaning cost/Compensation by tariff

No. Years Cleaning service Accrued incomes from Part of the cost covered by cost & cleaning service the cleaning tariff ( %) % of increase vs. Total Businesse Families Total Businesses Families previous year s 2003

13 883

1 646

1 612

11.8

11.6

0.2

2004

19 047

37.2 %

4 962

4 672

290

26.0

24.5

1.5

2005

25 444

33.6 %

5610

5 630

22.1

2006

28 419

11.7 %

5824

5 730

20.5

20.16

0.4

18042 17 644

418

20.7

20.3

1.45

Total 116

86 793

7.1.3.1 Cleaning cost The costs of service according to the sectors are presented in a more detailed way below: I. There are some 32 employees in the sector of roads and squares cleaning from the Cleaning Enterprise. The average expenses and cost for unit are: • • • •

Materials Labor force Administrative expenses Total Average cleaning cost per unit results to

185 800 leks 9 181 204 leks, 1 684 824 leks, 11 051 828 leks, be 0.270 leks/m2 per day.

4,12 1

0,13

0,25

0,38

rr oa d h Fr ro ut ad ik ul tu ra ro “Z ad a Ka ll m H za er r” m un ro ad ic ip al ity

t ke ar ro ad s lia Va

0,917 0,68

0,28

1,37

1,08

0,22

Za ll –

1,88

ro de ad rK am La z kn aIn as st ro itu ad C te er ro k Ka ez ad m e za ro a rin d g ro ad

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

Ka m za

lek/m2 per day

Cost of 1 cleaning worker

II. For the refuse collection/dump sector, which has hired some 12 workers from the Enterprise for the rubbish collection/dump of 24 696 tons rubbish per year, the expenses and the costs per unit are as below: Expenses • Materials 4 194 500 leks • Labor force 5 615 342 leks • Maintenance 1 100 000 leks • Adm. expenses 2 002 410 leks Total 13 112 342 leks Average cost per unit Average cost per unit

530.9.1 leks/ton 205.4 leks/day per point

Below there are the average cost per one ton of waste and the cleaning cost for emptying a dustbin per day according to the areas for comparison reasons.

Kamza municipality

Zall Mner

Bulcesh

Valias +Valias I RI

Laknas

Frutikulture

Bathore

Kamez

Lek/ton

Cleaning cost /1 ton of waste 605 600 595 590 585 580 575 570 565 560

117

300 250 200 150

Kamza municipality

Zall Mner

Bulcesh

Valias + Valias I Ri

Laknas

Frutikulture

Bathore

100 50 0

Kamez

Lek/day

Cleaning cost for emptying a dustbin per day

7.2. Fiscal strategy on cleaning service The technical analyses on the application of the cleaning service scheme throughout the area of Kamza have led the Municipality to build up a fiscal strategy whose main objective is: the coverage of the cost by the cleaning tariff in a gradual way until the year 2012 through: â&#x20AC;˘ The increase of money to the state budget by the population every year (from 0 percent in 2005 because the tax collection entity was not yet defined at that time to 30 percent in 2006) in a gradual way by rising bit by bit even the cleaning tariff. This is expected to raise the specific percentage of the cost coverage by the payment of the cleaning tariff by the citizens. The data in the table below provide the growing figures according to the areas at Municipalityâ&#x20AC;&#x2122;s level: Revenues from cleaning tariffs according to areas and years

Areas

No families 6.397

ll(200 l/f)

118

Year 2008

Year 2009

Year 2010

400lek/fam 600lek/fam 900lek/fam 1200lek/fam 2.558.800 3.838.200 5.757.300 7.676.400

6.131

2.452.400

3.678.600

5.517.900

7.357.200

1.134

453.600

680.400

1.020.600

1.360.800

1.329

531.600

797.400

1.196.100

1.594.800

884

353.600

530.400

795.600

1.060.800

754

301.600

452.400

678.600

904.800

301

120.400

180.600

270.900

361.200

555

222.000

333.000

499.500

666.000

1.473

294.600

18.958

7288600

10785600

16031100

21276600

Encased money % of encased money

Year 2007

40% of the total

2915440

50% of the total

5392800

60%of the total

9618660

70% of the total

14893620

•

The rise in budget tariff: 10% higher per year on average (from 2006 and on where the average tariff for business is 9880 leks/year) in order that this index reaches 15.952 leks/year for business in 2012

This strategy will be accompanied with annual changes in the budget especially in two main aspects: in the improvement of the budget structure due to the inclusion of local revenues as well as the increase of quality of cleaning service through new technical purchases and better infrastructure Below there is the matrix of budget needs for purchasing equipments and infrastructure improvement on the basis of the data: Budget/leks Project list Technological machines

2007 60 pieces 2100000 l

2008 1 piece 4000000 60 pieces 2100000 l

2009 60 pieces 2100000 l

2010 1 piece 4000000 60 pieces 2100000

2011 60pieces 2100000

2012 60 pieces 2100000 l

60 pieces 156000 100 pieces Concrete dustbins 300000 Additional Labor Force Total 2 556 000

60 pieces 156000 50 pieces 150000 4 workers

60 pieces 156000 -

60 pieces 156000 4 workers

60pieces 156000 -

60 pieces 156000 -

6 406 000

2 256 000

6 256 000

2256000

2 256 000

Buying dustbins

Metallic Dustbins

Road Investments in Kamëz Municipality for the period 2006 - 2009. 000/leks Project list Cost 2006 2007 2008 Lighting of main roads ( national ones) 474396 200000 274396 Construction of Valias I Ri road 45000 45000 Reconstruction of Lagja Nr 5 Kamëz road 15000 5000 10000 Construction of Kamëz-Laknas Crossroad 104036 12000 92036 Reconstruction of Lagja Nr 5 Bathore road 9000 9000 Construction of Lagja Nr 6 Bathore road 93000 65000 28000 Ring road of Kamza 53314 Reconstruction of Bathore 7 road 28000 6065 21935 Construction of Institut – Bathores Turn 285290 285290 Reconstruction of Lagja Korçarëve – Laknas road 75000 25000 25000 25000 Reconstruction of Zall - Mner I Ri road 5000 1000 4000 Reconstruction Laknas – Bërxull road 300000 50000 Rec. + lighting Çerkezë road( center of Kamza) 100000 5000 Reconstruction of CO- Plan road 250000 10000 150000 Construction of Radio station road 430000 100000 100000 130000 TOTAL 2267036 208065 556036 914621

2009

53314

250000 95000

100000 498314

119

7. 3 Treatment of Dumpsite area Regarding the strategy on the cleaning scheme extension and generally concerning the continuity and the stability of the cleaning service in Kamza area until a 10 year period or more, the Municipality should intervene in the systemization of the existing dumpsite not only from the point of increasing the spaces for the dumping of a larger quality of waste but even through their reduction by division/processing or recycling. Moreover, the dumpsite area requires a treatment which protects the environment in the outskirts of Kamza which even due to the migration have been established in this area. The treatment in question should target the protection of land, water, underground water from the decomposition of solid wastes. To that purpose, the project did not only contribute to some improvements but launched the concept-idea of dumpsite treatment through the expertise of management group. This is helpful for the local governance in the realization of the general strategy for the cleaning service at local level. Then, what are the elements which compose this concept-idea concerning the treatment of refuse dump close to Tërkuzë River? They can be ranked as follows: • Existing dumpsite from the both sides of the main road and in the joining road • Systemization of the roads for the transportation of waste through their leveling and surfacing with gravel • Encirclement of dumpsite and the installment of a metallic gate • Systemization of the solid wastes for the establishment of the new parcels for rubbish dump • Systemization of roads for rubbish dump in the new parcels • Systemization of the hollow place caused by the taking of gravel from the roads and its adaptation as an additional space for rubbish dump • Drainage of superficial water which fill these hollow places during the rain falls through the opening of canals for the resurfacing of the canals (gravel and argil) (See Annex 6: Map of Dumpsite Treatment) Of course the longevity of the refuse dump place is related not only with the improvement/ protection of refuse dump by the local governance but even with the awareness of people. This process consists in some main aspects such as: • • • • •

Throwing of waste by the people in certain places Keeping clean the work environment and the public places Throwing solid wastes in the places defined by the Municipality Payment of a tariff for a better service Division of waste/recycling and processing (especially of the major part of Kamza area where there are houses with gardens) The budgetary calculations for the systemization of the dumpsite and the awareness campaign can be seen in the following table Budget: Cost (in lek) No. Indexes for systemization of dumpsite area /civil awareness Waste disposal from the main roads 1.298.000 1 Road arrangement 405.600 2 Encirclement and entry gate 426.600 3 Systemization of wastes/creation of new parcels 1.176.000 4 Systemization of roads towards the new parcels 315.000 5 Systemization of waste tip 2.560.000 6 Drainage collector 529.000 7 Citizens awareness/year 100.000 8 9 Total 6.810.200 120

7.4 Management Strategy The management strategy from the local power to extend and cover the entire Kamza with the cleaning service is now well-founded on the model of the pilot project. Of course this model should be further elaborated and brought to a new level. This is possible since the necessary capacities of staffs and the cooperation of the local power with the business, community and schools do exist. This commitment should hold a greater place in the management strategy in the future with respect to the financial and human contributions as one of the major indicators for the environmental management at local level. Concerning the consolidation of management reform for achieving the success at local level, it can be worked on all the aspects which were stressed out during this material it two are the fundamental issues which have been debated even in round tables and seminars: Firstly, the future of the Cleaning/Greening/Market Enterprise, i.e. its statute as a public entity (within the Municipality) or as a private entity Secondly, the establishment of a special structure in the Municipality for the development programs which surely will have as a priority the extension of the pilot project scheme at municipal level. Regarding the first issue, all the positive and negative aspects which have been highlighted by the known experiences have been discussed. However, the challenge is still there especially relating to that strategic management point whereby the statute after all will be in function of covering the costs by the tariffs, the further technical improvements and the realization of the cleaning service in accordance with the required standards. Below there is a comparative table in the framework of the management of the cleaning service by the two Municipalities. Kamza Municipality through the public sector and KuĂ§ova Municipality through the private sector

Comparable Costs between the two municipalities (year 2005) Price per unit (lek) Unit No Project name KamĂŤz KuĂ§ova

1 Sweeping

1 m2

75.795 31.000 inhabitants. Inhabitants. Without VAT included VAT 0.384 0.037 0.044

2 Waste collection/transportation

1Bin

404

83.1

99.7

1 ton

758.1

868.8

1043

3 Surface No./workers

m2 number 90 320 21

170 000 14

4 Waste /year No./workers

Ton/year Number

18 505 28

8030 6

5 Annual Fund

000/lek

23 739

8 737

10485

121

Comparable costs between two municipalities (year 2006) No

Project name

Unit

Price per unit (lek) Kamëz 79 721 Inhabits.

Kuçova 31.000 inhabitants Without VAT included VAT 0.059 0.071

1 Sweeping

1 m2

0.27

2 Rubbish collection/transportation

1Bin

205.4

88.1

105.7

1 ton

530.9

826.7

992

3 Surface No./workers

m2 number

146 000 32

170 000 11

4 Waste /year N/workers

Ton/year number

24 696 12

8924 8

5 Annual fund

000/lek

24 164

9 446

11 336

The 2006 table shows that the Kuçova Municipality has higher indicators because the minimal wages of the workers were raised by a governmental decision and the price of the fuel was increased too. These two factors have influenced on the services ‘costs. Whereas the indicators of Kamza Municipality have been improved because of the greater cleaning surface, the number of dustbins has been increased while the number of workers has been reduced. However, it seems that there are still reserves. This way, though the surface to be cleaned will be increased and the number of dustbins, the labor force will not be increased. In particular, it should be taken into consideration the specific weight of the salaries’ fund for the rubbish disposal and transportation which is shown even below:

Project name Sweeping fund Salaries ‘Fund Specific weight of salary No. of workers Salary/hour Refuse disposal Salaries ‘Fund Specific weight of salary No of workers Salary/ hour

122

Kucova Municipality 3 752 542 2 601 662 69 % 11 87 leks 5 380 337 2 392 333 44.4 % 8 95 and 135 leks

Kamza Municipality 11 051 828 9 181 204 83 % 32 98 leks 13 112 342 5 615 342 42.8 12 98 leks

Regarding the establishment and the approval of the new structure close to Kamza Municipality, the consultations and the debates have led to the following conclusions and recommendations: • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Necessity The experience gained in the Municipality through working on projects The establishment of the preliminary structures (Committee/Coordinator/working groups/NGOs/donors) Identification of short-term/long-term needs of the Municipality Provision of financial support Functions Drafting of development programs Coordination of work according to the directorates for supporting the respective programs Publication of programs in the media/ internet Addressing of programs to the respective donors Coordination and relations with the NGOs Compilation of the cooperation agreements with the projects’ actors Compilation of reports /information dissemination on the course of projects Identification of needs for staff qualification of the directorates/ logistics/support Organization of meetings with the public/ media/seminars/conferences Budget drafting for the operation of the functions Organizational Structure Close relations with the foreign affairs section Qualified staff, experienced in projects with donors Direct dependence from the Mayor /Council of Municipality Close relations with the civil society/business and citizens’ structures

123

Anex 1:

Project bodies and structures

Note: Project Coordination Committee is referred as PCC Community Based Organization is referred as CBO

COMMUNITY STRUCTURES IN BATHORE AREA Mhill Rrahman Petrit Sami Sose Nexhmie Naslie Dedë Ilir Nexhmije Lule Florin

Hasani Doda Prençi Dafku Bari Cara Shira Qokaj Bodini Rama Tërshalla Shehu

“Rilindja” CBO/ PCC member “Rilindja” CBO member “Rilindja” CBO member “Rilindja” CBO member/ PCC member “Woman of the Future” CBO member “Woman of the Future” CBO member “Woman of the Future” CBO member “Rilindja” CBO member/ editor of “Vision” newspaper “Bathore – Our Home” CBO member “Bathore – Our Home” CBO member Youth Forum member Youth Forum member

CITIZENS REPRASENTATIVE STRUCTURE IN KAMZA AREA Rexhep Ervin Tafil Artan Nikoll Petrit Hiqmete

Patushi Doda Ibro Dervishi Gjoka Xhaja Dervishi

KAMZA MUNICIPALITY Agim Cani Zef Shtjefni Munir Shehu Qemal Çejku Aqif Lala Migena Përleka Ramadan Hysa Ali Haziri Elida Metaliu Eda Zenuni Hamdi Doçi Fiqerete Rustemi Angjelin Vukzaj Gani Halili Alketa Broci Burbuqe Bara Atli Hoti Bukurie Hajdarmataj Medi Gazi Rifat Hoti Behar Bengasi Abdulla Dushku Engjell Xhakollari SCHOOLS OF KAMZA Tonin Doci Muhamet Karanxha Lule Mrisha 124

Head of structure/ PCC member Member of structure Member of structure Member of structure Member of structure Member of structure Member of structure Mayer Deputy Mayer/ Head of PCC Head of Municipal Council Public relation office/ PCC Coordinator Director of Cleaning and Greening Enterprise Technical chief of Cleaning and Greening Enterprise Specialist of Cadastre Office/ working group Director of Public Service sector, working group Finance specialist, Cleaning and Greening Enterprise Specialist of Public Service Sector, working group Director of Education Department, working group Specialist, Urbanization Department, working group Director of Tariffs and Tasks Office/working group Specialist of Tariffs and Tasks Office/working group Director of Finance Department/working group Specialist of Finance Department/ working group Lawyer/ working group Lawyer/working group Specialist of Legalization Sector/working group Specialist of Legalization Sector/working group Cleaning and Greening Enterprise/ working group Editor in chief of “New Kamza” newspaper Media cameraman Director of Kamza elementary school Teacher, Kamza elementary school Teacher, “Halit Coka” Bathore elementary school

Agron Luljeta Haxhi Asllan Vitori Shefki Fatmir Lulzim Laureta Leonora Ashim

Cerpja Prenci Vogli Ruci Hasa Skarra Kaloshi Mema Lila Ndini Jacellari

Teacher, Bathore high school Director of Bathore high school Teacher, Zall-Mner elementary school Director of elementary school, Zall-Mner Teacher, agricultural high school, Kamez Director of agricultural high school, Kamez Director of “Halit Coka”elementary school, Bathore Teacher, “Niko Hoxha”elementary school, Valias Director of“Niko Hoxha” elementary school, Valias Teacher, Laknas elementary school Director of Laknas elementary school

BUSSINESS REPRESANTATIVES STRUCTURE Kastriot Shtylla head of structure in Kamza Ramazan Nika member of structure in Kamza Koçi Meci member of structure in Kamza Agim Baja member of structure in Kamza Kapllan Keçaj member of structure in Kamza Mersin Doda member of structure in Kamza Dëfrim Prençi member of structure in Bathore Co-PLAN (INSTITUTE FOR HABITAT DEVELOPMENT) Dr. Raimond Pengu Sociologist/Project Manager Darina Kokona Community Development Expert/staff Enton Derraj Urban Expert Etleva Goxhaj Finance Manager Vezir Muharremaj Project Acquisition Office Manager Artan Kalavace Urban Expert Gavrosh Zela Environmental Expert Gëzim Dollani Civil Engineer Oreola Caliqi Finance Expert CONSULTANTS Besnik Dritan Rudina Theme Konals

Aliaj Shutina Tota

Urban Planner Co-PLAN Executive Director, Project Leader

Co-PLAN Head of Municipal Environmental Management

Gjoka

Environmental Engineer

CISP (COMITATO INTERNAZIONALE PER Il SVILUPO DEI POPOLI) -Italian NPO Maria Rita Caravaggi Representative in Albania Elton Malko Project Assistant Dr. Damasenzo Maniscalco International Expert Stefano Maranni International Expert KUÇOVA MUNICIPALITY Artur Kurti Shpetim Nishani Petrit Shyti Gentjan Islami Altin Mihali Aldona Kanaçi Ylber Harshova Vasillaq Golemi

Mayer Deputy Mayer Head of Public Services Department Head of Urbanization Department Head of Tariff and Tasks Department Head of Finance Department Supervisor Entrepreneur of Cleaning Service

125

Establishment of Environmental Management Model in Pilot areas and Overall2: goal Anex Objectives /outcomes/performance indicators Extent ion at municipal Level

Objective 1 Outcomes/ performance indicators

Complete Solid Waste Collection/ Transportation Scheme Implementation and Extent ion 60 ha of 2 Pilot areas covered 1.Waste scheme implementation in pilot areas (Kamza/Bathore) No of citizens benefiting 8.500 No of businesses benefiting 368 No of dustbins placed 70 2 technological vehicles 2 explanatory maps delivered on collection points 2. Waste scheme extent ion

3. Concept paper design on dumpsite administration

Objective 2 Outcomes/ performance indicators

1 expert (topographic measurements) 1 working group established 5 meetings organized with communities/ Co-PLAN/CISP 1 map delivered 1 budgeting projection delivered

Capacity Building up and Strengthening for Kamza Municipality and Institutional Reform for Environmental Management 1. PCC monitoring and evaluation 3 training sessions organized 7 meetings realized process 5 act agreement signed up 20 progress reports delivered

2 Managerial structure at intersectorial level

126

21, 5 ha of Frutikultura area covered No of citizens benefiting 7.000 No of businesses benefiting 40 No of dustbins placed 20 1 technological vehicle 1 explanatory map delivered on collection points

3. Institutional Reform of Cleaning and Greening Enterprise

4 working groups established (technical group, legal group, financial group, public service group) 5 trainings organized 25 on the job consultancy meetings realized 15 meetings with the local expert provided 1 intern regularization provided 1 organizational data base delivered 1 documentation set delivered (technical condition, maintaince

financial group, public service group) 5 trainings organized 25 on the job consultancy meetings realized 15 meetings with the local expert provided 3. Institutional Reform of Cleaning and Greening Enterprise

4. Financial Reform

1 intern regularization provided 1 organizational data base delivered 1 documentation set delivered (technical condition, maintaince and infrastructure improvement) Financial training organized for 2 financial specialists on Alpha Software Alpha Software installed in finance department 5- year financial plan of action elaborated for Cleaning and Greening Enterprise

5. Exchanged Experience at local level

Objective 3 Outcomes/ performance indicators

Objective 4 Outcomes/ performance indicators

1 exchange visit in Kuรงova Municipality 20 specialists participated 1 plan of cooperation elaborated 1 organizational structure draft delivered on setting up new development programs department Community and Private Sector Participation in solid waste management scheme 1. Establishment of Community 2 community structure and 2 and Business Structure in pilot business structure established (50 participants) areas 4 action plans delivered for participation in the waste scheme management

2 Participatory Process with contributions

10 meetings realized with citizens structure with participation of 500 persons Dustbins maintained Division of solid waste 1 cleaning street machine (business contribution)

3 Monitoring Impact

10 participants in PCC 5 citizens workshop organized (100 participants) 4 field monitoring groups of citizens for scheme implementation and extent ion (20 participants)

Strengthening effective awareness modes on environmental education in schools and broaden area 7 schools involved 1. Theoretical and practical 7 agreements for action plan 127 learning on environmental issues delivery 15 meetings organized with participation of 150 environmental educators

3 Monitoring Impact

Objective 4 Outcomes/ performance indicators

Strengthening effective awareness modes on environmental education in schools and broaden area 1. Theoretical and practical 7 schools involved 7 agreements for action plan learning on environmental issues delivery 15 meetings organized with participation of 150 environmental educators 7 environmental students groups set up with participation of 140 students 700 environmental classes realized on theoretical and practical learning 1500 students benefited 2. Awareness Environmental Model for schools

128

10 participants in PCC 5 citizens workshop organized (100 participants) 4 field monitoring groups of citizens for scheme implementation and extent ion (20 participants)

7 environmental cabinets set up 6 competitions organized with participation of 1800 students 4 artistic shows (2500 students participated) 2 exchange visits with

Anex 3: Itinerary of Waste Collection Scheme in Kamza Pilot Area

129

Anex 4: Itinerary of Waste Collection Scheme in Bathore Pilot Area

130

Anex 5: Momerandum of Understanding

Operative Cooperation Agreement No ……, Dated ……., 2004 Among: Municipality of Kamza,

CISP ( Comitato Internazionale per lo Sviluppo dei Popoli) and Co-PLAN ( Institute for Habitat Development) For Cooperation on Implementation of the Project:

“Urban Development and Requalification in the Municipality of Kamza by Means of Public/ Private Cooperation and Civil Society Participation” Municipality of Kamza, CISP and Co-PLAN agree to establish this Project Committee Agreement for the implementation of the Project “Urban Development and Requalification in the Municipality of Kamza by Means of Public/Private Cooperation and Civil Society Participation”, co-financed by the European Community. 1. -

Parties are engaged to cooperate and support all the necessary activities to achieve the project objectives, and specifically to have the following common tasks: Establishment of Project Coordination Committee for the project implementation through participation of all actors interested in this project, with the composition, platform, status and functions expressed in the report attached to this Agreement. The Project Coordination Committee is gathered at least once per two months, and whenever necessary to revise the operational plan or discuss important project issues. The attached operational plan of the project is part of this Agreement. Establishment and functioning of working groups with representatives from the Municipality, community and private sector for the activities to be developed. Organization, involvement and coordination of NGOs Network and other possible donors in the support of development plans identified by working groups. Organization and functioning of the continuous monitoring system of the works carried out by groups and the project progress as a whole. Broad sensitization of the community and the school on environmental issues.

Besides the above-mentioned common tasks, parties are committed also on the following specific tasks:

a. -

Municipality of Kamza: Ensure the support of Municipality Departments on project activities, for participation on the base study, on preparation of operational scheme for waste collection, transport and deposition, its approval on the Municipality Council and continuous monitoring of the scheme implementation. Ensure the functioning and maintenance of the vehicle and tools that will be pro

131

vided by the project for waste collection and transport. Ensure the legal support through the Municipality Council for project activities. Prepare the technical plan on waste management and a generalized project on dissemination of experiences of two pilot areas on other areas at the Municipality level, their approval and continuous monitoring. Commitment on the training needs assessment and ensure the participation of representatives from the Municipality and community on the needed trainings. Commitment on public presentation of the waste collection and transport scheme of the two pilot areas, on implementation of the public awareness program and educational program. Allocation of an open information point for the public on project issues.

b. -

CISP: Ensure the technical and financial assistance for the project. Ensure the support of Project Committee activities for the projects implementation in the Municipality of Kamza. Ensure technical assistance through international expertise on the following issues: preparation of waste collection, transport and deposition operational scheme; preparation of cost/benefit analysis for diverse options of waste collection at the Municipality of Kamza; preparation of the waste management plan. Contribute on training needs assessment and on the organization of training courses; on open workshops on environmental issues and education in school; on public awareness program. Ensure project activities monitoring and evaluation.

c. -

Co-PLAN: Ensure the technical and financial assistance for the project. Ensure the functioning of Project Team efficiently on implementation of activities according to operational plan. Technical assistance for organizational structures, such as: active support of Project Coordination Committee and for working groups, for the community, and for strengthening the partnership with the civil society. Organization and implementation of the base study for the project intervention area in cooperation with the Municipality of Kamza. Preparation of the operational scheme of waste collection, transportation and de position, in cooperation with the Municipality of Kamza and international assistance. Training needs assessment in cooperation with working groups, preparation of ma terials and organization of trainings for the capacity building of Kamza Municipality and working groups, through the support of international assistance. Organization of awareness campaigns, preparation of support materials for this purpose and educational programs for schools on environmental issues.

This Agreement is prepared in three copies, one for each representative. Signed by the representatives of: CISP

Paolo Rossi

132

Municipality of Kamza

Zef Shtjefni

Co-PLAN

Besnik Aliaj

Anex 6: Dumspsite Administration Map

133

134