Planifikimi dhe Zhvillimi i Territorit në Shqipëri – Manuali teknik 2012 by Co-PLAN

Ky manual synon t`u japë përdoruesve një pamje të qartë të gjithë legjislacionit, në të cilin duhet të mbështeten gjatë procesit të planifikimit ose të (kontrollit) të zhvillimit të territorit.

PLANIFIKIMI DHE ZHVILLIMI I TERRITORIT NË SHQIPËRI

Në vitin 1990, Shqipëria u përball me një ndryshim rrënjësor të sistemit të saj politik, ekonomik dhe social. Midis të tjerave, ky ndryshim u shoqërua dhe me një sjellje të re në mënyrën e përdorimit të territorit. Si rrjedhojë, në vazhdën e reformave institucionale të 20 viteve të fundit, parlamenti shqiptar miratoi ligjin nr.10119, datë 23.04.2009, “Për Planifikimin e Territorit” (i ndryshuar). Zbatimi i këtij ligji dhe i akteve nënligjore që rrjedhin prej tij, përbën një sfidë për institucionet, profesionistët dhe qytetarët. Pikërisht për të lehtësuar sfidën dhe për t`i dhënë zgjidhje kompleksitetit që mbartin këto instrumente ligjore, në dorë të profesionistëve dhe vendimmarrësve vjen një manual teknik për proceset e planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit në Shqipëri

PLANIFIKIMI DHE ZHVILLIMI I TERRITORIT NË SHQIPËRI Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Planifikimi dhe Zhvillimi i Territorit në Shqipëri Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Autorë: Kreuza Leka, Rikard Luka, Rudina Toto, Aida Gjymishka, Dritan Shutina, Aida Ciro, Anisa Qorri, Isida Duka, Rezarta Laçi, Eriselda Çobo, Fatlinda Struga, Enerjeta Murataj dhe Zenel Bajrami. Të gjitha të drejtat i janë rezervuar Agjencisë Kombëtare për Planifikimin e Territorit (AKPT) dhe Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit. Adresa: AKTP, Rruga Muhamet Gjollesha, Tiranë www.akpt.gov.al Co-PLAN, Rruga Bylis 12, Kashar, Tiranë www.co-plan.org Redaktimi letrar: Naim Balla. Realizimi grafik: Stefano Romano, Isida Duka, Zenel Bajrami dhe Rudina Toto. Shtypur nga: Pegi. Viti i botimit: 2012. Mbështetur dhe financuar nga: Banka Botërore dhe Programi MATRA për Shqipërinë ISBN: 978-9928-124-42-5

E rëndësishme: Materialet grafike dhe statistikore të përdorura në këtë botim janë marrë nga burime të ndryshme zyrtare dhe publike, si: disa nga bashkitë e Shqipërisë dhe Planet e Përgjithshme Vendore të tyre të përgatitura përpara hyrjes së Ligjit nr. 10119, datë 23.04.2009, “Për Planifikimin e Territorit”, i ndryshuar; disa nga ministritë e linjës dhe AKPT; faqe zyrtare elektronike e Organizatës së Kombeve të Bashkuara; legjislacioni shqiptar; faqe elektronike të disa bashkive dhe institucioneve europiane të planifikimit të cituara në tekst; projekte të Co-PLAN, U_POLIS, dhe projekte nga individë apo studio të cituara në tekst; autorë tekstesh; faqja elektronike e imazhit satelitor të Google; ortofoto e përpunuar nga www. albinfo.al dhe raste të tjera të cituara në tekst dhe të paraqitura në bibiliografinë e botimit. Çdo përpunim i kryer mbi materialet origjinale grafike dhe statistikore të marra nga burimet e mësipërme, është realizuar nga autorët e këtij botimi, vetëm për përmbushjen e qëllimeve të tij, dhe nuk paraqet faktet, këndvështrimet, apo opinionet e burimit zyrtar të informacionit. Rastet hipotetike të hartuara dhe trajtuara në këtë botim, janë realizuar nga autorët vetëm për përmbushjen e qëllimeve të botimit. Këto raste nuk janë bazuar në dokumente zyrtare dhe nuk paraqesin fakte zyrtare të autoriteteve publike përkatëse të planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit. Planet e Përgjithshme Vendore të cituara në tekst dhe të përgatitura përpara hyrjes së Ligjit nr. 10119, datë 23.04.2009, “Për Planifikimin e Territorit”, i ndryshuar, referohen me emrin “Plane Rregulluese”, për shkak të kohës së përgatitjes së tyre. Tabelat e ligjeve të paraqitura në shtojcat e këtij manuali shërbejnë për të udhëzuar përdoruesit mbi gjerësinë e legjislacionit të posaçëm që nevojitet në proceset e planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit të territorit. Këto tabela nuk janë fundore dhe paraqesin situatën deri në nëntor 2011. Legjislacioni i posaçëm është vazhdimisht në ndryshim dhe përmirësim. Përdoruesit e manualit duhet të jenë të vëmendshëm ndaj këtyre ndryshimeve në momentin e përdorimit të tij për qëllime institucionale, ose personale. Përdoruesit duhet t`u referohen gjithmonë burimeve zyrtare mbi aktet ligjore.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela e përmbajtjes Parathënie ......................................................................................................................... VIII Procesi i hartimit .................................................................................................................. X Hyrje Përse hartohet ky manual? ................................................................................................. XII Çështje parimore të planifikimit dhe zhvillimit të territorit .............................................. .XIIII Cila është baza ligjore për planifikimin dhe zhvillimin e territorit? ................................... XVII Si po ndryshon sistemi i planifikimit në Shqipëri? ............................................................ XVIII Si përdoret ky manual? .................................................................................................... XXIV I. PLANIFIKIMI KOMBËTAR : VENDIME STRATEGJIKE PËR SHQIPËRINË 1.1 Institucionet përgjegjëse të planifikimit ....................................................................... 26 1.2 Objektivat e planifikimit kombëtar dhe të integruar ..................................................... 27 1.3 Procesi dhe instrumentet e planifikimit ........................................................................ 28 1.4 Shembuj krahasues nga vendet europiane ................................................................... 44 II - PLANIFIKIMI VENDOR: ZHVILLIMI I TERRITORIT NË UDHËKRYQIN URBAN-RURAL 2.1 Institucionet përgjegjëse të planifikimit ....................................................................... 47 2.2 Objektivat e planifikimit vendor dhe ndërvendor ......................................................... 53 2.3 Procesi dhe instrumentet e planifikimit ........................................................................ 53 2.3.1 Si të hartojmë dhe miratojmë një politikë vendore të territorit (PZhTNjV)? .............. 60 2.3.2 Si të hartojmë dhe miratojmë një plan vendor (PPV)? ............................................... 65 2.3.3 Si të hartojmë dhe miratojmë një rregullore vendore të PPV? ................................. 137 2.4 Shembuj krahasues nga vendet europiane ................................................................. 160 III. PLANI I DETAJUAR VENDOR: NGA PLANIFIKIMI DREJT ZHVILLIMIT DHE KONTROLLIT TË TIJ 3.1 Objektivat dhe roli i planit të detajuar vendor ............................................................ 164 3.2 Institucionet përgjegjëse për hartimin, miratimin dhe zbatimin e PDV ....................... 164 3.3 Procesi i hartimit dhe i miratimit të PDV ..................................................................... 165 3.4 Shembuj krahasues nga vendet europiane ................................................................. 178 4. PËRMIRËSIMI I INFRASTRUKTURËS DHE AKSESI NË SHËRBIME 4.1 Institucionet përgjegjëse për sigurimin e infrastrukturave dhe shërbimeve .............. 182

VII

4.2 Qëllimi i sigurimit të infrastrukturave dhe shërbimeve kundrejt zhvillimit për qëllime private .............................................................................................................................. 184 4.3 Si të mbulojmë kostot e infrastrukturave përmes manaxhimit të zhvillimit të tokës ........ .......................................................................................................................................... 188 4.4 Roli i konsultimit publik dhe negociatat me zhvilluesit ............................................... 215 4.5 Shembuj krahasues nga vendet europiane ................................................................ 216 V. KONTROLLI I ZHVILLIMIT TË TERRITORIT: SI TË ZBATOJMË PLANET DHE TË MANAXHOJMË NË NIVEL PARCELE 5.1 Institucionet përgjegjëse për kontrollin e zhvillimit .................................................... 219 5.2 Objektivat e kontrollit të zhvillimit ............................................................................. 221 5.3 Çfarë janë rregulloret e kontrollit të zhvillimit ............................................................ 221 5.4 Si mund t`i zbërthejmë instrumentet e planifikimit nga zona në nivel parcele ............ 223 5.5 Lejet për punime ......................................................................................................... 231 5.6 Inspektimi dhe leja e përdorimit ................................................................................. 256 6. PERIUDHA KALIMTARE E ZHVILLIMIT: ÇFARË NDODH DERI NË MIRATIMIN E PLANEVE TË PARA VENDORE PAS HYRJES SË LIGJIT NË FUQI 6.1 Institucionet përgjegjëse të planifikimit për zbatimin e VKM 480 ............................... 259 6.2 Kushte për të zhvilluar përmes VKM 480 ................................................................... 259 6.3 Procesi i zhvillimit dhe vendimmarrja në kushtet e VKM 480 ..................................... 264 6.4 Negociatat dhe konsultimi publik në kushtet e VKM 480 ............................................ 265 7. SHTOJCA 7.1 Lidhja 1: Baza ligjore për planifikimin e territorit ........................................................ 266 7.2 Lidhja 2: Indeksi i pyetjeve .......................................................................................... 322 7.3 Lidhja 3: Indeksi i tabelave dhe figurave ..................................................................... 324 7.4 Lidhja 4:Tabelat e çmimeve dhe kostot ....................................................................... 328 7.5 Lidhja 5: Bibliografia ................................................................................................... 336

VIII

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Parathënie Të dashur miq dhe kolegë, Që prej vitit 2010, kur Agjencia Kombëtare për Planifikimin e Territorit është krijuar, jemi përballur me sfidat e një institucioni të ri në kushtet e një sistemi të ri planifikimi hapësinor. Në fakt, duke qenë se korniza e re ligjore e planifikimit për territorin, na prek të gjithëve, që prej momentit të krijimit kemi ndarë vazhdimisht me ju shqetësimet mbi adoptimin e praktikave të reja profesionale dhe ligjore. Me krenari, mund të pohoj se kemi mësuar shumë nga procesi intensiv i shkëmbimit të njohurive me ju, por edhe kemi përgatitur instrumente shumë të rëndësishme për punën tuaj. Rregulloret uniforme të planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit të territorit, baza ligjore për Regjistrin e territorit, proceset e trajnimit dhe të informimit, kanë qenë një pjesë shumë e rëndësishme e punës sonë, por në të njëjtën kohë edhe platforma e komunikimit me ju. Veçanërisht përfshirja në proceset e hartimit, e specialistëve nga institucionet publike në nivel qendror, nga të gjitha qarqet, bashkitë dhe komunat e Shqipërisë dhe nga organizatat e qeverisjes, kompanitë dhe agjencitë zhvilluese, ka qenë çelësi për të garantuar legjitimitetin e produktit përfundimtar. Në vazhdimësi të realizimit të sfidave tona institucionale dhe profesionale, AKPT ka punuar me të gjithë aktorët në nivel qendror dhe vendor, për të hartuar dy manuale të rëndësishme, ndoshta të parët të këtij lloji në Shqipëri. Këto janë manualet e planifikimit dhe të zhvillimit të territorit dhe hartohen për vendimmarrësit, profesionistët, zhvilluesit dhe qytetarët. Përmes këtyre dy manualeve duam jo vetëm të përmbushim një detyrim ligjor, por mbi të gjitha të ofrojmë mundësi që të gjitha grupet e interesuara të kenë akses në njohuritë bazë, që ligji i ri i planifikimit të territorit kërkon prej nesh. Së pari, kjo garanton zbatueshmërinë e ligjit dhe sjelljen tonë ligjore ndaj territorit dhe mënyrës se si e përdorim atë. Së dyti, kërkon të garantojë një mendësi të re planifikimi dhe zhvillimi, si parakusht për zhvillimin e qëndrueshëm në Shqipëri. Së treti, kemi dashur të zbehim tërësisht klishenë e krijuar se planifikimi dhe zhvillimi i territorit janë çështje teknike dhe jashtë sferës së diskutimit qytetar. Absolutisht, kjo e fundit nuk mund të jetë e vërtetë, për sa kohë të gjithë e krijojmë jetën tonë në territor, marrim vendime për të dhe burimet e tij, për sa kohë të gjithë kemi nevojë për banesa, rrugë, hapësira të gjelbra, dhe lagje të jetueshme. Shpresojmë që me këto manuale të kemi përmbushur sado pak pritshmëritë tuaja, por edhe t`i jemi përgjigjur nevojës për instrumente që ndihmojnë grupet e interesuara. Sigurisht, jemi ende në fillim të punës sonë, por rezultatet e çka është bërë deri tani, do të refl ektohen në sjelljen tonë të përbashkët ndaj territorit. Dhe për sa kohë që të gjithë besojmë se duam ta ndryshojmë status quo-në, kam besim se rezultati do të jetë pozitiv. Në përfundim, dua të falenderoj dhe të njoh meritat e të gjithë atyre që, kanë punuar ose dhënë një kontribut të rëndësishëm për realizimin e Manualit Teknik dhe të Udhëzuesit për

Qytetarët. Përgatitja e dy manualeve u bë e mundur nga mbështetja e Bankës Botërore, veçanërisht “Governance Partnership Facility”. Procesi për hartimin e tyre u mundësua nga Programi Matra për Shqipërinë, zbatuar nga organizata shqiptare Co-PLAN dhe instituti IHS në Ro erdam, Hollandë. Përgjatë procesit, një kontribut shumë të rëndësishëm dhanë të gjitha ministritë dhe agjencitë publike, përmes jo vetëm komunikimit të drejtpërdrejtë, por edhe komenteve dhe sugjerimeve të dërguara mbi dra et e përgatitura. Katër takime u organizuan në nivel kombëtar, me pjesëmarrjen e aktorëve të nivelit qendror, por edhe të të gjitha qarqeve bashkive dhe komunave të Shqipërisë. Këto takime synuan jo vetëm të informonin, por mbi të gjitha të siguronin shkëmbim idesh. Në këtë mënyrë forcohej kuptimi vendor mbi instrumentet e reja ligjore, por edhe ushqehej përmbajta teknike e dy dokumenteve. Gjithsesi, e gjithë kjo punë nuk do të ishte materializuar pa përfshirjen e të gjithë stafit të Agjencisë, dhe veçanërisht të Rikard Luka, Aida Gjymishka, Anisa Qorri, Fatlinda Struga, Rezarta Laçi, Enerjeta Murataj, Kujtime Haxhihalili dhe Florian Buzali. Gjithashtu, gjej rastin për të vlerësuar mbështetjen teknike të Co-PLAN, dhe konkretisht të Rudina Toto, Dritan Shutina, Eriselda Çobo, Isida Duka, Aida Ciro, Zenel Bajrami dhe Stefano Romano.

Kreuza Leka Drejtore

XII

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Hyrje Përse hartohet ky manual? Në vitin 1990, Shqipëria u përball me një ndryshim rrënjësor të sistemit të saj politik, ekonomik dhe social. Midis të tjerave, ky ndryshim u shoqërua dhe me një sjellje të re në mënyrën e përdorimit të territorit. Si rrjedhojë, në vazhdën e reformave institucionale të 20 viteve të fundit, parlamenti shqiptar miratoi ligjin nr.10119, datë 23.04.2009, “Për Planifikimin e Territorit” (i ndryshuar). Zbatimi i këtij ligji dhe i akteve nënligjore që rrjedhin prej tij, përbën një sfidë për institucionet, profesionistët dhe qytetarët. Pikërisht për të lehtësuar sfidën dhe për tì dhënë zgjidhje kompleksitetit që mbartin këto instrumente ligjore, në dorë të profesionistëve dhe vendimmarrësve vjen një manual teknik për proceset e planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit në Shqipëri. Qëllimi i manualit teknik është padyshim, që të ndihmojë përdoruesit e tij, - profesionistët, vendimmarrësit dhe zhvilluesit, për të kuptuar dhe përdorur në mënyrë efiçiente tri rregullore shumë të rëndësishme të ligjit nr.10119, datë 23.04.2009, “Për Planifikimin e Territorit”1. Këto rregullore janë miratuar me Vendim të Këshillit të Ministrave dhe janë përkatësisht: VKM nr. 481, datë 22.6.2011, “Për miratimin e rregullores uniforme të instrumenteve të planifikimit”; VKM nr. 502, datë 13.7.2011, “Për miratimin e rregullores uniforme të kontrollit të Zhvillimit të Territorit”; VKM nr. 480, datë 22.6.2011, “Për miratimin e rregullores model të planifikimit”2. Në thelb, tri vendimet e mësipërme përbëjnë edhe objektin kryesor të manualit, i cili, ligjërisht, bazohet në nenin 10 të ligjit nr. 10119, datë 23.4.2009, dhe veçanërisht në gërmën ë të tij. Veç detajeve mbi ligjin e planifikimit dhe tri rregulloret e përmendura më lart, ky manual synon tù japë përdoruesve një pamje të qartë të gjithë legjislacionit, në të cilin duhet të mbështeten gjatë procesit të planifikimit ose të (kontrollit) të zhvillimit të territorit. Por sigurisht, ligjet nuk janë statike, ndaj përmes referimit të legjislacionit në tërësi manuali synon të orientojë përdoruesit në procesin e informimit ligjor. Manuali synon gjithashtu që të shpjegojë proceset që qëndrojnë pas rregullave të shkruara në aktet e mësipërme nënligjore. Ky do të jetë një shpjegim teknik, pasi edhe përdoruesit janë të tillë, por në të njëjtën kohë, i thjeshtë dhe praktik. Hartimi i këtij manuali nuk është vetëm një detyrim ligjor. Mbi të gjitha, është adresimi i një nevoje të artikuluar nga përdoruesit gjatë periudhës në të cilën hartohej ligji i planifikimit, si dhe gjatë procesit konsultativ të hartimit të tria rregulloreve të sipërpërmendura. Kjo bazë e re ligjore është konsideruar vazhdimisht si komplekse dhe e vështirë për tù përvetësuar lehtësisht nga përdoruesit, pasi jo vetëm ndryshon konceptualisht nga instrumentet 1. Për lehtësi, do të referohet në tekst si “ligji i planifikimit”. 2. Për lehtësi, do të referohen në tekst me shkurtimin VKM dhe numrin përkatës, ose si rregulloret bazë.

XIII

e mëparshme ligjore për urbanistikën3, por edhe përmban një terminologji të re për kontekstin shqiptar.

Çështje parimore të planifikimit dhe zhvillimit të territorit Ligji i planifikimit është hartuar mbi bazën e disa parimeve shumë të rëndësishme të planifikimit të territorit, të cilat renditen në nenin 4 të tij, dhe konsistojnë në: 1. Zhvillimin e qëndrueshëm. 2. Bashkërendimi mes autoriteteve të çdo niveli. 3. Shumëllojshmërinë e instrumenteve. 4. Planifikimi i detyrueshëm. 5. Vazhdimësinë e instrumenteve. 6. Transparenca, pjesëmarrjen dhe aksesin në informacion. 7. Shërbimi me një ndalesë dhe pranimi në heshtje. 8. Përshtatshmërinë e instrumentit ndaj specifikave të vendit. 9. Delegimin dhe kontraktimin. 10. Subsidiaritetin. 11. Harmonizimi dhe përshtatja ndaj sistemeve apo standardeve europiane; 12. Zhvillimi gjithëpërfshirës dhe me shanse të barabarta i territorit. Sa më lart, si edhe parime të tjera të përcaktuara në bazën ligjore në fuqi në Shqipëri, përbëjnë thelbin mbi të cilin janë zbërthyer edhe tre rregulloret bazë. Këto janë parime të rëndësishme, por edhe sfiduese për autoritetet përgjegjëse të planifikimit, si edhe për çdo qytetar që merr pjesë në procesin e zhvillimit të territorit. Nga pikëpamja e zhvillimit të territorit, Shqipëria përballet sot me sfida të shumëfishta. Shqipëria ka hyrë në procesin e pakthyeshëm të urbanizimit. Mirëpo, kjo rritje duhet të jetë e studiuar dhe e qëndrueshme: pra, t`u shërbejë nevojave të sotme dhe të mos komprometojë nevojat e brezave të ardhshme. Për këtë qëllim, nevojiten parime të reja të zhvillimit (sikurse i përcakton ligji i planifikimit); njohja dhe zbatimi i koncepteve të reja (për kontekstin shqiptar) në planifikim dhe zhvillim (tashmë të prezantuara ligjërisht nga ligji i planifikimit dhe aktet e tij nënligjore); kapacitete institucionale dhe profesionale për t`i zbatuar këto koncepte dhe për të përvetësuar një mendësi të re në zhvillimin e territorit; dhe një sjellje e re qytetare që vendos në fokus jo vetëm pronën individuale, por edhe atë publike, nga e cila në fakt përfitojmë të gjithë si shoqëri. Ndërkohë që ligji i planifikimit dhe aktet e tij nënligjore kërkojnë detyrimisht zbatimin e këtyre koncepteve të reja, krijimi i një mendësie të re profesionale dhe sjellje të re qytetare është një proces afatgjatë. Manuali teknik është vetëm një hap i parë për të kontribuar në realizimin e këtij procesi. 3. ligji nr. 8405, datë 17.9.1998 “Për Urbanistikën“ (i ndryshuar) dhe aktet nënligjore në zbatim të tij.

XIV

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 2. Zhvillimi urban në Shqipëri 1990 - 2011

Burimi: Arkiva e Co-PLAN

XVI

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Manuali teknik synon gjithashtu t`u përgjigjet sado pak dy pyetjeve të tjera shumë të rëndësishme (të të njëjtit nivel me parimet) dhe bashkëkohore për Shqipërinë: • •

Si mund të sigurohet zhvillimi territorial gjithëpërfshirës dhe me shance të barabarta? Si mund të përafrojë sistemi shqiptar i planifikimit me sistemet europiane?

Për tìu përgjigjur edhe këtyre pyetjeve, manuali teknik do të zbërthejë konceptet “gjithëpërfshirëse” dhe “shanset e barabarta” në zhvillimin e territorit; do të shpjegojë instrumente të ndryshme që përdoren për të materializuar këto koncepte; dhe shpesh herë do të hyjë në praktikën e zbatimit të tyre. Zhvillimi gjithëpërfshirës (inclusive) i qyteteve është një nga çështjet më të diskutueshme në praktikën e sotme botërore të planifikimit hapësinor dhe të zhvillimit të territorit. Ndërsa Shqipëria ka eksperienca shumë të mira në këtë drejtim në lidhje me zonat informale, i mungon praktika e zbatimit të instrumenteve inovative në manaxhimin e tokës. Këto instrumente, të përdorura sipas metodologjive të praktikuara në projektet e përmirësimit të zonave informale, do të ishin një risi jo vetëm për Shqipërinë, por edhe për përpjekjet ndërkombëtare për krijimin e impulseve të reja për zhvillimin e qëndrueshëm në erën e urbanizimit global. Në manual nuk do të mungojnë edhe shembujt krahasimorë nga praktika europiane në fushën e planifikim dhe zhvillimit të tokës. Kjo do të na ndihmojë jo vetëm të njohim praktika të mira që mund tì përvetësojmë dhe replikojmë, por edhe të kuptojmë pozicionin institucional që ka Shqipëria krahasuar me sistemet europiane të planifikimit. Aktualisht, Shqipëria është duke konsoliduar praktikën e planifikimit, përfshirë këtu edhe sjelljen institucionale ndaj pronës. Privatizimi i tokës dhe i banesave mundësoi krijimin e tregut të pronës, që u përball me konfl iktin e “pronësisë së shumëfishtë”, si dhe me kritere dhe çmime të caktuara zyrtarisht në legjislacion. Ndërkohë nuk u krijuan mundësi për funksionimin efiçient të mekanizmave të tregut të tokës (përfshirë ndikimin përmes taksave dhe mekanizmave rregullatore). Një situatë e tillë, rezultoi në deformim të tregut të tokës dhe të pasurive të paluajtshme në përgjithësi (situata është ende e tillë), çka ndikoi drejtpërdrejt në pamundësinë për tìu përgjigjur sistemit të planifikimit. Në funksion edhe të integrimit europian, Shqipëria ka tani mundësinë të përmirësojë parametrat e tregut të tokës dhe rrjedhimisht të përmirësojë gjithë situatën e zhvillimit urban/të territorit. Kjo realizohet përmes një baze të re ligjore dhe studimit të sistemeve të planifikimit në europë, me qëllim përafrimin praktik. Duke qenë se planifikimi është një fushë e decentralizuar deri sa i përket politikave europiane (nuk ka një direktivë të detyrueshme, por vetëm udhëzuese si edhe politika të tjera që në mënyrë të tërthortë ndikojnë tek planifikimi4), Shqipëria mund vetëm të studiojë rastet e vendeve të ndryshme. Pra, ne nuk mund të adoptojmë një sistem unik europian (ose të një shteti të vetëm), por mund të mësojmë nga elementet më të mira të sistemeve dhe praktikave të ndryshme europiane. 4. Përveç “Perspektivës europiane për Zhvillim Hapësinor” që është një dokument politik udhëzues dhe i lidhur drejtpërdrejt me planifikimin e territorit, politika të tjera të rëndësishme janë ajo e kohezionit/zhvillimit rajonal, dhe sektorëve, si mjedisi, bujqësia, turizmi etj.

XVII

Cila është baza ligjore për planifikimin dhe zhvillimin e territorit? Për t`iu përgjigjur kësaj pyetjeje, në fund të manualit do të gjeni lidhjen 1, e cila liston në mënyrë të detajuar legjislacionin kryesor, të cilit duhet t`i referohet një profesionist, zyrtar apo vendimmarrës i përfshirë në procesin e planifikimit apo të zhvillimit të territorit. Duke qenë se baza ligjore është vazhdimisht në ndryshim (dhe në Shqipëri kjo ndodh në mënyrë mjaft intensive), aktet e përmendura në lidhjen 1 paraqesin situatën përkatëse ligjore deri në nëntor 2011. Qëllimi i lidhjes 1 është të japë një ide mbi tërësinë e akteve, me të cilat duhet të përballeni për të zgjidhur një problem zhvillimi në territor. Por, kujdes, ligjet janë të ndryshueshme. Ju gjithmonë duhet të jeni të vëmendshëm dhe të mirë informuar për statusin e ndryshimeve ligjore para se të realizoni punën apo të merrni vendimin përfundimtar mbi një çështje të caktuar.

Duke qenë se planifikimi është shumëdimensional dhe ndërdisiplinor dhe zhvillimi i territorit ndërthur interesa ekonomike me aspekte mjedisore dhe sociale, tërësia e legjislacionit që duhet t`i referoheni është tejet e gjerë. Shkurtimisht, baza ligjore e nevojshme për planifikimin dhe zhvillimin e territorit përmban: • Kushtetutën dhe Kodin Civil, si dhe kode të tjera të rëndësishme. • Ligjin bazë që orienton dhe rregullon një proces planifikimi dhe/ose zhvillimi territori është ligji nr. 10119, datë 23.4.2009, “Për planifikimin e territorit”, i ndryshuar. Ky ligji ka hyrë në fuqi me efekte të plota në datën 30 shtator 2011. • Aktet kryesore nënligjore për planifikimin e territorit janë të gjitha ato që janë hartuar apo hartohen si rezultat i zbatimit të ligjit. Këtu përmendim: o VKM nr. 1190, datë 13.11.2009, “Për mënyrën e organizimit dhe të funksionimit të Agjencisë Kombëtare të Planifikimit të Territorit”. o VKM nr. 459, datë 16.6.2010, “Për miratimin e standardeve të përbashkëta gjeodezike dhe GIS”. o VKM nr. 460, datë 16.6.2010, “Për organizimin dhe funksionimin e regjistrit të planifikimit të territorit”. o VKM nr. 481, datë 22.6.2011, “Për miratimin e rregullores uniforme të instrumenteve të planifikimit”; VKM nr. 502, datë 13.7.2011, “Për miratimin e rregullores uniforme të kontrollit të zhvillimit të territorit”; VKM nr. 480, datë 22.6.2011, “Për miratimin e rregullores model të planifikimit”. o VKM nr. 87, datë 7.2.2012, “Për përbërjen e Këshillit Kombëtar të Territorit“. o Akte të tjera nënligjore që pritet të hartohen/miratohen në lidhje me: rregulloren e ndërtimit (gërma a, neni 7 dhe neni 25); instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit (pika 39, neni 3 dhe pika 4, neni 70); strukturën e unifikuar të raportit vjetor të zhvillimeve në territor (pika 5, neni 80).

XVIII

•

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Ligjet dhe aktet nënligjore që mbulojnë: o Çështje themelore, kushtetuese dhe administrative, si: të drejtat mbi pronën; organizimi dhe funksionimi i organeve të qeverisjes vendore; taksat vendore; procedurat administrative etj. o Çështje që lidhen drejtpërdrejt me pronësinë dhe tokën, si: administrimi dhe mbrojtja e tokës; privatizimi dhe tregu i tokës; toka bujqësore, pyjore dhe kullosore; inventarizimi, regjistrimi dhe transferimi i pronave të paluajtshme të shtetit; procedurat dhe funksionimi i zyrës dhe procesit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme; kthimi dhe kompensimi i pronave; vendbanimet informale, urbanizimi dhe integrimi i tyre. o Çështje të ndryshme sektoriale, si: arsimi, shëndetësia, bujqësia, pyjet dhe kullotat, ujërat, energjia, fauna dhe fl ora, hidrokarburet dhe minierat, licensat dhe lejet, mjedisi, ndërtimi, siguria dhe shëndeti, mbrojtja kundër zjarrit dhe emergjencat civile, partneriteti publik-privat dhe ndërmarrjet, strehimi, transporti, insfrastrukturat, komunikimi elektronik, trashëgimia kulturore, turizmi etj. Sa herë që në rutinën e punës suaj ju duhet të zgjidhni një çështje që lidhet me planifikimin dhe zhvillimin e territorit, në nivel rajoni, qyteti, komuniteti/lagjeje apo ndërtese, është mirë që veç ligjit dhe akteve nënligjore për planifikimin e territorit të konsultoheni edhe me legjislacionin përkatës sektorial apo administrativ, si edhe me Kushtetutën dhe Kodin Civil. Juristët e institucionit tuaj mund t`ju mbështetin duke ju dhënë konsulencën e nevojshme ligjore apo duke ju orientuar se ku duhet të fokusoheni në morinë e ligjeve dhe arkivave ligjore. Duke qenë se planifikimi i territorit është natyrshëm ndërdimensional, është e pamundur që ligji përkatës dhe aktet nënligjore të tij të mbulojnë të gjitha aspektet e veçanta të punës suaj. Si rezultat, shumë përgjigje për pyetjet tuaja mbi territorin do t`i gjeni në akte të tjera ligjore dhe nënligjore. Mos harroni se, shumë rregulla dhe procedura të bazës ligjore në fuqi për zhvillimin e territorit ju, si specialistë në komuna, bashki dhe qarqe, i detajoni vetë më tej në instrumentet tuaja të planifikimit – plane dhe rregullore. Këto instrumente janë “ligjet tuaja lokale”, por gjithmonë në përputhje me bazën ligjore në fuqi. Përmes tyre, ju shprehni autonominë tuaj vendore në fushën e planifikimit të territorit.

Si po ndryshon sistemi i planifikimit në Shqipëri? Ndryshimi i sistemit të planifikimit në Shqipëri ka nisur që në vitin 1998, me miratimin e ligjit nr. 8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”, i ndryshuar. Që nga kjo datë dhe deri në vitin 2010, ky ligj i është nënshtruar një serie amendimesh (mbi 10 të tilla), për përshtatjen e tij gjithnjë e më shumë ndaj realitetit urban në ndryshim. Për zbatimin e ligjit të urbanistikës,

XIX

u hartua dhe miratua edhe rregullorja e urbanistikës, përkatësisht Vendimi i KM nr. 722, datë 19.11.1998, “Për miratimin e rregullores së urbanistikës”. Si ligji i urbanistikës, edhe rregullorja përkatëse përmbanin një seri elementesh pozitive që formuan kornizën institucionale për planifikim dhe zhvillim hapësinor në më shumë se 10 vite në vazhdim. Megjithatë, ligji i urbanistikës nuk ishte në gjendje ta adresonte në mënyrë të plotë planifikimin dhe zhvillimin urban, pasi nuk ishte pjesë e një reforme të sistemit urban, dhe mbi të gjitha sepse nuk arriti të ishte në përputhje të plotë me ndryshimin politik, ekonomik dhe shoqëror që pësoi Shqipëria. Veçanërisht, ky ligj nuk arriti të adresonte në mënyrë të plotë çështjen e zhvillimit dhe manaxhimit të tokës, dhe kjo u refl ektua edhe në proceset planifikuese të ndërmarra në kuadër të këtij ligji. Megjithatë, nuk duhet të harrojmë se ligji nuk ishte e vetmja arsye që në Shqipëri përballemi rëndom me zhvillim jo të qëndrueshëm të territorit. Në fakt, ajo që ka çaluar më tepër ka qenë zbatimi jo i drejtë ose i munguar i ligjit, dhe fakti që ky i fundit nuk ishte i mirëkoordinuar me pjesën tjetër të legjislacionit sektorial. Kjo e fundit madje ka minuar në disa raste fuqinë e ligjit të urbanistikës. Zhvillimi urban/hapësinor/territorial është ndërdimensional dhe si i tillë baza ligjore përkatëse nuk mund të funksinojë e vetme. Figura 3. Sistemi i planifikimit para vitit 1990 – marrëdhëniet midis aktorëve dhe komponentëve.

TOKA

• Konsumon tokë për qëllime publike. • Rregullon përdorimin.

Vendndodhja Lloji i përdorimit

SHOQËRIA Institucionet & Instrumentet

• Barazi sociale dhe ekonomike

• Toka si faktor në prodhim

Përdoruesit e Tokës

Kostot & Përfitimet

ZHVILLIMI

• Përshtatje

INDIVIDET

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Nisur nga sa u përmënd më lart, rreziku i zbatueshmërisë ekziston edhe për ligjin e planifikimit (nr. 10119). Megjithatë, para se të thellohemi në kuptimin e bazës së re ligjore për planifikimin, le të shohim se çfarë ndryshimi konceptual synon të sjellë ajo. Së pari, baza e re ligjore për planifikimin e territorit kërkon të refl ektojë maksimalisht transformimin shoqëror dhe ekonomik në Shqipëri. Duke qenë se një sistem planifikimi përkthehet në zhvillim të tokës, pra në interesa dhe treg, është i detyruar të refl ektojë elementet e sistemit shoqëror, dhe si rrjedhojë edhe ndryshimin që ka ndodhur në Shqipëri. Figura e mëposhtme tregon se si ka ndryshuar sistemi i planifikimit në Shqipëri si rezultat i ndryshimeve të sistemit që përshkruhen në tabelën 1 në vijim. Figura 4. Sistemi i planifikimit pas vitit 1990 - marrëdhëniet midis aktorëve dhe komponentëve

TOKA

• Konsumon tokë për qëllime publike. • Rregullon përdorimin. • Balancon përdorimet.

SHOQËRIA Institucionet & Instrumentet

Kërkesa & oferta Vendndodhja Lloji i përdorimit

• Konflikt për hapësirë dhe burime • Skarcitet & inealsticitet vs. Bollëk & ndryshim • Toka si faktor në prodhim

• Konkurencë apo Barazi sociale

• Konsumojnë tokë individualisht për qëllime private.

Kërkesa & oferta Kostot & Përfitimet Teknologjia & koha Kultura & informacioni

ZHVILLIMI Legjenda:

• Përshtatje dhe përfitim nga progresi

Pronarët Zhvilluesit Përdoruesit e Tokës Spekulatorët

• Konkurrencë për tokë dhe të drejta • Hendeku: pritshmëri - reagim - kontribute përshtatje • Konflikt kohor për brezat

INDIVIDËT

– Faktorët e sistemit të planifikimit – Çfarë qëndron pas faktorëve

– Marrëdhëniet midis faktorëve

XXI

Ndryshimet midis figurës 3 dhe 4 tregojnë për një rritje të kompleksitetit të problematikës që adreson sistemi i planifikimit. Në një situatë të tillë, është shumë normale që edhe baza ligjore për planifikimin të jetë më komplekse dhe të kërkojë që profesionistët dhe zhvilluesit dhe vendimmarrësit të përdorin më shumë instrumente për planifikm dhe zhvillim të territorit dhe sigurisht edhe më bashkëkohore. Tabela 1 jep një paraqitje shumë të përmbledhur të ndryshimeve kryesorë midis ligjit dhe akteve nënligjore të urbanistikës (me fillesë në vitin 1998,) ligjit dhe akteve nënligjore për planifikimin (me fillesë në vitin 2009). Më shumë për këto ndryshime do të kuptoni ndërkohë që do të shfl etoni manualin nëpër kapitujt e tij. Tabela 1. Çfarë ndryshimesh madhore ka sjellë ligji nr. 10119, datë 23.4.2009 “Për Planifikimin e Territorit”?

Sipas ligjit 8405

Sipas ligjit 10119

1. Ka sjellë akte të reja nënligjore Rregullorja e urbanistikës VKM per organizimin dhe funksionimin e KRrTRSH5

Rregullorja uniforme e instrumenteve të planifikimit; Rregullorja uniforme e kontrollit të zhvillimit; Rregullorja model e planifikimit. VKM për përbërjen e KKT6. Rregullorja e ndërtimit. VKM për organizimin dhe funksionimin e AKPT. VKM për instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit. VKM per formatin e Raportit të Territorit. VKM per Regjistrin e Territorit.

2. Kërkon ndryshim të konceptit themelor të praktikës së planifikimit Urbanistika përcakton rregullat e vendosjes dhe të arkitekturës së ndërtimeve në territor (sipas nenit 2 të ligjit)

Zhvillimi i qëndrueshëm i territorit përmes planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit (sipas nenit 4 të ligjit).

3. Ka sjellë ndryshime në institucione dhe rishikime të rolit të tyre Quhen “Organe” dhe janë:

5. Këshilli i Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë. 6. Këshilli Kombëtar i Territorit.

Quhen “Autoritete” dhe janë:

XXII

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Këshilli i Rregullimit të Territorit të Këshilli Kombëtar i Territorit (KKT). Republikës së Shqipërisë (KRrTRSH). Ministritë. Ministria përkatëse (aktualisht e emërtuar Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Tersi e Punëve Publike dhe Transportit). ritorit (AKTP). Drejtoria e planifikimit në ministrinë Këshilli i bashkisë, komunës ose qarkut. përkatëse. Drejtoria e Planifikimit dhe Kontrollit të Instituti i Studimeve dhe Projektimeve Zhvillimit (në bashki, komunë, qark). Urbanistike (ISPU). Këshilli i Rregullimit të Territorit të Bashkisë ose Komunës ose Qarkut (KRrT). Drejtoria e Urbanistikës (në bashki, komunë, qark). 4. Ndryshon procesi, praktika dhe si rezultat edhe instrumentet Administrimi i tokës për ndërtime Planifikimi i territorit dhe kontrolli i zhvilmbështetet në këto instrumente: limit në territor mbështetet në këto instrumente: Masterplani . Lloji: Politika, Plane dhe Rregullore. Plani strategjik. Niveli: Kombëtar, i Integruar, Vendor, Ndërvendor. Studimi rajonal dhe mjedisor. Klasifikimi: i Përgjithshëm, Sektorial, Plani Rregullues i Përgjithshëm. Ndërsektorial. Studimi Urbanistik Pjesor (SUP). Plan i Detajuar Vendor (PDV) që hartohet për nënnjësitë strukturore të përzgjedhura nga bashkia/komuna dhe zonat me prioritet zhvillimi7. 5. Ndryshon mënyra e planifikimit të përgjithshëm në nivel vendor Quhej “Plan i Përgjithshëm Rregullues”, Quhet “Plan i Përgjithshëm Vendor” për kishte vlefshmëri kohore 15-20 vjet, harto- planifikimin e territorit (i paraprirë nga hej vetëm për zonën brenda vijës kufizuese politika) (PPV), ka vlefshmëri kohore të të ndërtimit dhe jepte konsiderata për zo- detyrueshme 10 vjet dhe rishikohet 2 nën suburbane, miratohej nga KRrT, Këshil vjet para mbylljes së afatit, hartohet për Vendor, Qarku dhe KRrTRSh. gjithë ose një pjesë të territorit administrativ të bashkisë/komunës, miratohet nga nga Këshilli i bashkisë/komunës/qarkut dhe sipas rastit KKT, ka zbatim të fazuar të detyrueshëm.

7. Shiko shpjegimet më poshtë në manual.

XXIII

Plani i Përgjithshem Kombëtar

Çështje dhe zonat e rëndësisë kombëtare

Plane Ndërsektoriale Kombëtare Plane Sektoriale Kombëtare

Plani i Integruar

Figura 5. Hierarkia në planifikim dhe zhvillim sipas ligjit 10119

Plani i përgjithshëm vendor ose ndërvendor

PDV

leje zhvillimi

leje ndërtimi

leje zhvillimi dhe ndërtimi

leje infrastrukture

deklarim paraprak

XXIV

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

6. Krijon konceptin e zhvillimit që është më i gjerë se sa ai i ndërtimit dhe si rezultat, ndryshon instrumentet Leja e sheshit të ndërtimit. Leja e ndërtimit. Leja e shfrytëzimit.

Leja e zhvillimit. Leja e ndërtimit. Leja e zhvillimit dhe e ndërtimit. Leja e infrastrukturës. Deklarimi paraprak. Leja e përdorimit. Rregulloret e kontrollit të zhvillimit. Instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Pezullimi i zhvillimit. Servituti publik. Rezervimi publik. E drejta e transferimit. E drejta e preferimit. E drejta e lënies.

Procese të ankimimit, vëzhgimit, inspektimit.

Si përdoret ky manual? Ky manual është organizuar në 7 kapituj, që vijojnë si më poshtë: 1. Planifikimi kombëtar: vendime strategjike për Shqipërinë. 2. Planifikimi vendor: zhvillimi i territorit në udhëkryqin urban-rural. 3. Plani i detajuar vendor – nga planifikimi drejt zhvillimit dhe kontrollit të tij. 4. Përmirësimi i infrastrukturës dhe aksesi në shërbime. 5. Kontrolli i zhvillimit: si të zbatojmë planet dhe të manaxhojmë në nivel parcele. 6. Periudha tranzitore e zhvillimit: çfarë ndodh deri ne miratimin e planeve të para vendore pas hyrjes së ligjit në fuqi. 7. Shtojca. Tre kapitujt e parë kanë një strukturë të ngjashme: •

Institucionet përgjegjëse;

•

Objektivat;

•

Procesi dhe instrumentet;

•

Shembuj krahasues nga vendet Europiane

Këta kapituj trajtojnë nivele të ndryshme (kombëtar, i integruar, vendor, ndërvendor) dhe

XXV

instrumente të ndryshme (politikë, plan, rregullore) planifikimi, si edhe PDV – plani i detajuar vendor. Në të tre kapitujt e parë është synuar që proceset të sqarohen në tërësinë e tyrë sa u përket: objektivave, procedurave, institucioneve përgjegjëse, hapave, instrumenteve që krijohen apo rishikohen, vendimmarrjes dhe aspekteve metodologjike. Kapitulli i katërt trajton çështje të infrastrukturave dhe shërbimeve. Ky nuk është një kapitull shterues, meqenëse vetë ministritë do të hartojnë instrumentet e tyre të planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit. Kapitulli merret me disa çështje themelore financiare dhe të ekuilibrit publik-privat për infrastrukturat dhe shërbimet. Kapitulli i pestë trajton rregulloret e kontrollit të zhvillimit dhe procesin e zhvillimit në tërësi. Koncepti i zhvillimit (si dukuri e njohur tek ne) është një risi për legjislacionin e planifikimit në Shqipëri. Kapitulli i gjashtë sqaron punën e bashkive dhe komunave për zhvillimin e territorit, në mungesë të planeve të përgjithshme vendore dhe gjatë hartimit të tyre, duke përdorur rregulloren model të planifikimit. Po në këtë kapitull trajtohen edhe dispozitat tranzitore të ligjit të planifikimit. Kapitulli i shtatë “Shtojca” përmban dokumente ose tekste që detajojnë më tej se çfarë është sqaruar në manual, për këdo që kërkon të hulumtojë në thellësi.

Çfarë thotë ligji? Kujdes, kushtojini vëmendje çështjes në fjalë pasi mund të përsëritet shumë herë, ose mund të jetë çelësi që zgjidh problemet tuaja. Ky është një shënim i rëndësishëm. Kjo është një kërkesë shumë e fortë dhe ju nuk duhet ta anashkaloni. Pyetje.

Plani i Përgjithshem Kombëtar

Çështje dhe zonat e rëndësisë kombëtare

Plane Ndërsektoriale Kombëtare Plane Sektoriale Kombëtare

Kapitulli

I. PLANIFIKIMI KOMBËTAR: VENDIME STRATEGJIKE PËR SHQIPËRINË

Plani i Integruar

Plani i përgjithshëm vendor ose ndërvendor

PDV

leje zhvillimi

leje ndërtimi

leje zhvillimi dhe ndërtimi

leje infrastrukture

deklarim paraprak

Kujdes! Ju mund ta lexoni/përdorni këtë manual në dy mënyra: • Duke iu referuar kapitujve dhe/ose seksioneve përbërëse të tyre. • Duke iu referuar pyetjeve (simboli P) që janë ngritur dhe gjejnë përgjigje nëpër tekst. Në lidhjen 2 të këtij manuali do të gjeni indeksin e pyetjeve. Ky manual hartohet për profesionistë, vendimmarrës dhe zhvillues. Si i tillë, edhe pse synon të jetë i thjeshtë, është mja ueshëm teknik dhe respekton terminologjinë e ligjit, të akteve nënligjore dhe të bazës ligjore në përgjithësi. Është një instrument informues, por edhe për ngritje kapacitetesh – si të përshtatim njohuritë tona për planifikimin në zbatim të ligjit 10119. Veç shpjegimit të proceseve, çdo kapitull përmban shembuj dhe raste konkrete, të përshkruara me alë, grafikisht ose përmes fotografive. Sa herë që një çështje bëhet tejet e rëndësishme, vëmendja juaj do të tërhiqet përmes disa simboleve të përshkruara si më poshtë:

1.1 Institucionet përgjegjëse të planifikimit Sipas nenit 5 të Ligjit nr.10119, datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit“ , autoritetet kombëtare të planifikimit të territorit janë: 1. 2. 3. 4.

Këshilli i ministrave. Këshilli Kombëtar i Territorit (KKT). Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Territorit (AKPT). Çdo ministri, organet në varësi të tyre apo të Këshillit të Ministrave dhe organe të tjera publike qendrore që kanë përgjegjësi dhe detyra në fushën e planifikimit. Po sipas nenit të mësipërm, autoritetet kombëtare të planifikimit e ushtrojnë rolin e tyre në planifikimin e territorit në përputhje me ligjin e planifikimit, me aktet nënligjore në zbatim të tij, si edhe me bazën ligjore përkatëse të sektorit që çdo autoritet mbulon. Këshilli i Ministrave vepron në nivel politik dhe ligjvënës: • nxit politika; • mbështet plane;

•

miraton akte nënligjore (rregulloret e: ndërtimit, uniforme të planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit, modele të planifikimit, regjistrit, raportit të territorit, instrumenteve të veçanta të kontrollit të zhvillimit); • miraton Planin e Përgjithshëm Kombëtar. KKT funksionon pranë Këshillit të Ministrave dhe shtrin përgjegjësinë e vet në miratimin e: • instrumenteve kombëtare të planifikimit (plane, politika, rregullore); • çështjeve dhe zonave të rëndësisë kombëtare (nenet 6 dhe 32 të ligjit të planifikimit); • disa instrumenteve vendore dhe ndërvendore të planifikimit (nenet 8/1, 45 dhe 89 të ligjit të planifikimit); • instrumenteve të integruara të planifikimit (neni 46 i ligjit të planifikimit); • disa instrumenteve të kontrollit të zhvillimit (nenet 8, 8/1, 75, 77 dhe 78 të ligjit të planifikimit dhe nenet 12 dhe 14 të VKM 502). AKPT funksion si sekretariat i KKT; ka funksione mbështetëse dhe koordinuese për autoritetet e planifikimit të çdo niveli, sipas përcaktimeve të nenit 10 të ligjit të planifikimit, si edhe të VKM nr. 1190, datë 13.11.2009 “Për mënyrën e organizimit dhe të funksionimit të Agjencisë Kombëtare të Planifikimit të Territorit”. AKPT informohet periodikisht për ecurinë e procesit të hartimit të instrumenteve të planifikimit të territorit. AKPT udhëzon dhe propozon përmirësimet e nevojshme. Në nenet 5 deri në 11 të ligjit të planifikimit përcaktohen rolet e autoriteteve kombëtare të planifikimit. Pikërisht në nenin 11, gërma h, përcaktohet se ministritë dhe organet e tjera publike qendrore sigurojnë dhe zhvillojnë burimet e nevojshme njerëzore e profesionale për planifikimin dhe zhvillimin e territorit. Kjo nënkupton se çdo ministri apo organ tjetër publik qendror duhet të krijojë një strukturë të brendshme për planifikimin dhe kontrollin e zhvillimit të territorit. Kjo strukturë mund të jetë një drejtori, sektor, ose edhe disa specialistë, të cilët trajtojnë çështje të planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit të territorit në lidhje me sektorin që kjo ministri ose ky organ mbulon. Përcaktimi i strukturës bëhet në përputhje me peshën që detyrat dhe përgjegjësitë e planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit zënë në çdo ministri, apo organ tjetër publik qendror.

1.2 Objektivat e planifikimit kombëtar dhe të integruar Objektivat e planifikimit kombëtar janë përcaktuar në pikën 4 të nenit 26 të ligjit të planifikimit. Qëllimi i planifikimit të integruar dhe fusha e tij e veprimit në territor është përcaktuar në nenin 29 të ligjit të planifikimit. Ndërsa planifikimi kombëtar, nga vetë emri dhe qëllimi i tij, ndërmerret në nivelin kombëtar, planifikimi i integruar ndërmerret sipas rasteve të mëposhtme: • nga autoritete kombëtare; • nga një grup autoritetesh vendore; • nga një grup autoritetesh kombëtare dhe vendore së bashku.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Për nga natyra e procesit dhe qëllimit të tij, planifikimi i integruar është një lloj planifikimi rajonal. Duke qenë se trajton shumë çështje të rëndësisë kombëtare (edhe pse në mja raste këto mund të përshkruhen si të interesit të përbashkët), dhe përfshin një tërësi aktorësh (pra kërkon burime njerëzore dhe financiare të konsiderueshme), shpesh do ta gjejmë të realizuar ose koordinuar nga niveli qendror. Sigurisht, kjo nuk e përjashton aspak rastin që planifikimi i integruar të jetë një proces i nisur nga autoritetet vendore.

1.3 Procesi dhe instrumentet e planifikimit Bazuar në uniformitetin mes instrumenteve të planifikimit, siç diktohet nga neni 24 i ligjit të planifikimit, nëse ne kombinojmë tre faktorët: niveli i planifikimit (seksioni III kreu III i ligjit të planifikimit), klasifikimi i instrumenteve (neni 23 i ligjit të planifikimit) dhe lloji i instrumenteve (seksioni I kreu III i ligjit të planifikimit), do të për ohet një listë instrumentesh. Këto instrumente janë paraqitur në tabelën 2. VKM 481 trajton vetëm instrumentet e përgjithshme për sa i përket strukturës, pasi pritet që çdo ministri të përcaktojë përmes një udhëzimi apo vendimi strukturën e instrumentit sektorial ose ndërsektorial për planifikimin e territorit. Sikurse përcaktohet në ligjin e planifikimit, çdo ministri që ka kompetenca apo ndikim në territor duhet të përgatitë planin sektorial përkatës të planifikimit të territorit. P.sh., Ministria e Arsimit dhe e Shkencës mund të hartojë një plan sektorial të territorit për mbulimin me univeristete dhe shkolla profesionale të gjithë vendit. Në të njëjtën mënyrë mund të planifikojë për spitalet dhe poliklinikat apo institucionet e veta shkencore, Ministria e Shëndetësisë. Ministria e Punëve Publike dhe Transportit mund të hartojë një plan ndërsektorial kombëtar ku të ndërthurë investimet kryesore për rrugët, furnizimin me ujë, largimin dhe trajtimin e ujërave të zeza, ndërtimin e landfilleve dhe riorganizimin e transportit publik në nivel qarku (duke ruajtur autonominë vendore sipas ligjit). Në të njëjtën mënyrë mund të planifikojë për turizmin Ministria e Kulturës etj. Tabela 2. Instrumente të ndryshme planifikimi në nivel kombëtar dhe të integruar Kujdes! Nëse i referohemi nenit 24 të ligjit të planifikimit, instrumentet e planifikimit në nivel kombëtar (seksioni III, Kreu III i ligjit të planifikimit), të ndara sipas llojit dhe klasifikimit do të jenë si më poshtë: Lloji i instrumentit Klasifikimi I përgjithshëm Sektorial Ndërsektorial

Politikë Politikë e përgjithshme kombëtare për zhvillimin e territorit. Politikë kombëtare sektoriale për zhvillimin e territorit. Politikë kombëtare ndërsektoriale për zhvillimin e territorit.

Plan Plan i përgjithshëm kombëtar (PPK). Plan kombëtar sektorial (PKS). Plan kombëtar ndërsektorial (PKN)

Rregullore Rregullore e përgjithshme kombëtare planifikimi. Rregullore sektoriale kombëtare planifikimi. Rregullore ndërsektoriale kombëtare planifikimi.

Kujdes! Nëse i referohemi nenit 24 të ligjit të planifikimit, instrumentet e planifikimit në nivelin e integruar (seksioni III i ligjit të planifikimit), të ndara sipas llojit dhe klasifikimit do të jenë si më poshtë: Lloji i instrumentit Klasifikimi

Politikë

Plan

Rregullore

I përgjithshëm

Politikë e përgjithshme e integruar territoriale.

Plan i integruar i përgjithshëm (PIP).

Rregullore planifikimi për planin e integruar të përgjithshëm.

Sektorial

Politikë e integruar sektoriale për zhvillimin e territorit.

Plan i integruar sektorial.

Rregullore planifikimi për planin e integruar sektorial.

Ndërsektorial

Politikë e integruar ndërsektoriale për zhvillimin e territorit.

Plan i integruar ndërsektorial.

Rregullore planifikimi për planin e integruar ndërsektorial.

Ekziston një hierarki midis planit të përgjithshëm kombëtar dhe planeve sektoriale dhe ndërsektoriale. Gjithashtu, planet kombëtare në përgjithësi i përkasin një niveli më të lartë hierarkik, se sa planet e integruara. Autoriteteve kombëtare do duhej të hartonin së pari planin e përgjithshëm kombëtar dhe më pas të hartonin planet sektoriale/ndërsektoriale. Gjithsesi, në kushtet kur autoritetet kombëtare prej disa vitesh punojnë për të hartuar strategji sektoriale dhe ndërsektoriale, strategjia kombëtare për zhvillim dhe integrim ka kaluar dy herë nëpër ciklin e rishikimit të saj, dhe do të rishikohet sërish, si dhe një seri detyrimesh na vijnë nga institucionet europiane për të hartuar dokumente strategjike që lehtësojnë procesin tonë të integrimit, është e kuptueshme që nga pikëpamja kohore kjo hierarki në planifikim të mos ndiqet. Nga ana tjetër, për të shmangur konfl ikte në politikat dhe planet territoriale dhe për të zbatuar parimin e zhvillimit të qëndrueshëm, autoritetet kombëtare edhe pse do t`i hartojnë njëkohësisht instrumentet e tyre të planifikimit, duhet të bashkëpunojnë ngushtësisht me njëri-tjetrin. Për këtë qëllim, ligji i planifikimit parashikon procese të këshillimit dhe bashkërendimit, kontrollit të përputhshmërisë etj. Struktura dhe formatet e planeve kombëtare dhe të integruara përcaktohen në nenet 6 dhe 35 të VKM 481. Për sa i përket procesit të hartimit dhe miratimit të instrumenteve (kombëtare dhe të integruara), ai vjen drejtpërdrejt nga ligji i planifikimit: seksionet I, III dhe IV të kreut IV, nenet 15, 17, 53, dhe 89 pika 1. Këto procese/procedura shpjegohen në vazhdim si më poshtë: 1. Procesi për hartimin e politikës kombëtare të territorit. 2. Procesi për nismën dhe hartimin e planit të përgjithshëm kombëtar. 3. Procesi për nismën dhe hartimin e planit kombëtar sektorial dhe ndërsektorial. 4. Procesi për nismën dhe hartimin e planit të integruar.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Politikat Kombëtare të zhvillimit të territorit mund të hartohen njëkohësisht me Planin Kombëtar përkatës. Në çdo rast, politika kombëtare e zhvillimit të territorit hartohet dhe/ose rishikohet sipas procedurës së më poshtme për nismën dhe hartimin e PPK, dhe rishikohet duke zbatuar procedurën e thjeshtuar vetëm kur plotësohen kushtet, dhe në përputhje me përcaktimin e nenit 50 të Ligjit 10119 datë 23.04.2009 „Për Planifikimin e Territorit“.

Nisma për hartimin e PPK merret nga Ministri përgjegjës për çështjet e planifikimit të territorit (neni 11 dhe 33 i ligjit 10119). Çdo autoritet tjetër i planifikimit ose palë e interesuar mund t’i kërkojë, veçmas ose së bashku, Ministrit përgjegjës për çështjet e planifikimit të territorit marrjen e nismës për hartimin e PPK. Ministri përgjegjës për çështjet e planifikimit të territorit ose palët e interesuara hartojnë një studim, që përcakton faktet dhe analizon problemet për PPK për t’u hartuar. Struktura dhe formati i studimit, si pjesë e kërkesës për hartimin e PPK, përcaktohet në nenin 6 të VKM 481, në përputhje me nenin 33 të Ligjit nr. 10119, datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit“. Ndërmarrja e çdo nisme si më lart, shoqërohet me njo imin e palëve të interesuara dhe të dhënat për nismën, studimin e planin e veprimeve dhe botimin në Regjistër dhe mjetet tradicionale të informimit. Nisma për hartimin e PPK-së së bashku me studimin i paraqitet për miratim KKT-së. KKT-ja pasi shqyrton kërkesën vendos: a. Miratimin e nismës. b. Miratimin me ndryshime. c. Shtyrjen për shqyrtim të mëvonshëm. ç. Mosmiratimin. Vendimi i KKT-së botohet në Regjistër.

Proceset dhe autoritetet për hartimin dhe miratimin e Planit të Përgjithshëm Kombëtar (PPK)përshkruhen me hapat e procedurës së mëposhtme: 1. PPK-ja hartohet nga grupet e punës me ekspertë, sipas përcaktimit të nenit 35 të Ligjit nr.10119 dt.23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. 2. Bashkërendimi e këshillimi i projektit të PPK-së, sipas situatave specifike dhe kompleksitetit të tij, zhvillohen sipas fazave të mëposhtme: a. Këshillimi i idesë ose i pjesëve të veçanta të planit. b. Këshillimi në tërësi i planit. 3. Autoriteti përgjegjës për hartimin e instrumentit zgjedh, sipas rastit, nëse do të kryejë bashkërendim dhe këshillim me një apo dy faza. 4. Afatet e shprehjes së qëndrimit nga autoritetet e tjera të planifikimit dhe palët e interesuara fillojnë të nesërmen e datës së botimit në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit të projektit përfundimtar të instrumentit kombëtar të planifikimit nga autoriteti përgjegjës për hartimin e tij dhe janë, si rregull, si më poshtë: a. 30 ditë, në rastin e bashkërendimit e këshillimit të idesë ose të çdo pjese të veçantë të planit. b. 60 ditë, për bashkërendimin e këshillimin tërësor të planit. 5. Çdo autoritet i planifikimit, sipas sferës së juridiksionit dhe përgjegjësisë së përcaktuar nga legjislacioni në fuqi, ose palë e interesuar ka të drejtë të paraqesë vërejtje apo propozime për projektin e PPK-së gjatë periudhës së bashkërendimit e këshillimit të tij. Vërejtjet apo propozimet botohen në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 6. Çdo vërejtje e bërë duhet të jetë e argumentuar dhe të shoqërohet me sugjerime të qarta, në mënyrë që t’i japë mundësi autoritetit përgjegjës për hartimin e PPK-së të kuptojë përmbajtjen e saj e të mund të bëjë ndryshimet përkatëse për trajtimin në mënyrë të arsyeshme të vërejtjes. 7. Mosparaqitja e vërejtjeve apo propozimeve brenda afateve të përcaktuara në këtë nen, vlerësohet pranimi i heshtur i projektit të PPK-së, përveç rasteve të pamundësisë për shkaqe të përligjura e të pavarura nga subjekti në alë, e cila duhet të njo ohet në mënyrë të argumentuar, sipas përcaktimeve të Kodit të Procedurave Administrative, për rivendosjen në afat. 8. Për qëllimet e bashkërendimit e të këshillimit, autoriteti përgjegjës për hartimin e PPKsë shqyrton vërejtjet apo propozimet e autoriteteve të tjera të planifikimit, palëve të interesuara ose publikut, brenda 30 ditëve nga mbarimi i afateve të përcaktuara në këtë procedurë. 9. Në rastet kur, si pasojë e procesit të bashkërendimit e të këshillimit, vërejtjet apo propozimet e bëra prekin ndjeshëm elemente thelbësore dhe përmbajtjen bazë të projektit të PPK-së, autoriteti përgjegjës për hartimin, kryesisht ose me kërkesë të autoriteteve

PODGORICA

NISH

Sarajevo

Nish

SH-LE KU-DI

Bar

DR-TR-EL

Shengjin

SHKUP

SK DR-TR

LU-BR

VL-FR

KO-PG

Instambul SELANIK

Vlore Sarande

SR-GJ

SEL JANINE

Igumenice IGUMENICE

Ndermarrja e çdo nisme shoqërohet me njo imin e palëve të interesuara në proces.

Botohet në Regjistër.

Vendimi i KKT botohet në Regjistër.

Proces DIALOGU + Bashkërendimi.

Ministri ndërmerr nismën për hartimin e IKP (PPK)

Hartohet Studimi: 1. Përcakton faktet. 2. Analizon problemet. 3. Plani i veprimit.

KKT miraton nismën dhe Studimin.

Nis procesi i hartimit të IKP (PPK) nga Autoriteti Përgjegjës.

Ngrihet një komitet ndërministror me përfaqësues të autoriteteve të planifikimit dhe AKPT.

Këshillohet me AKPT dhe palët e interesuara.

Çdo Autoritet tjetër mund të propozojë ndërmarrjen e nismës.

Figura 7. Procesi i hartimit dhe miratimit të PPK

33 Dubrovnik/ Zagreb/ Sarajevo

Beograd/ Budapest/ Vienna

AL ut N o O nr G a IA alk - Dal b C tr n ce Milan/ Trieste/ EU

Ancona/ Rome

Bari/ Sicily/ Napoli

Nish/ Sofje/ Pristina

Bar/ Podgorice/ Kotor

ad A1 ria - D tic IA se GO A2 a N ro A ut L e

AL te N ou O nr G a IA alk -Dnb W er t es w

ea E- D st IA ba G lk ON an A ro L ut e Skopje/ Tetovo/ Selanik

Durres/ Tirane/ Elbasan

te AL u N n ro O G lka IA ba D n S- her ut o s Sarande/ Corfuz/ Igumenice

Bucharest/ Constanca

Athine/ Greek Archipelagos

Istambul

Figura 6. Skema konceptuale, pjesë e analizës për PPK (fq.32-33) Burimi: Eranda Janku, U_POLIS, 2011.

30 ditë - këshillimi i idesë ose të çdo pjese të veçante të projektit.

KKT nuk e miraton projektin.

Publikohet në Regjistër brenda 15 ditëve nga data e miratimit.

60 ditë - këshillimi tërësor i projektit.

Projekti Përfundimtar i paraqitet për miratim KKT (në rastin e PPK).

KKT miraton Projektin.

30 ditë pas përfundimit të procesit të Bashkërendimit organizohet seanca e dëgjimit publik.

30 ditë pas perfundimit të dëgjesave publike, AKPT shqyrton përputhshmërinë me dispozitat ligjore dhe instumentet në fuqi.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

të planifikimit dhe/ose propozim të palëve të interesuara, kryen një proces të dytë bashkërendimi ose këshillimi, sipas përcaktimeve të kësaj procedure. Ai shqyrton vërejtjet apo propozimet dhe ndryshon projektin, ose shpreh qëndrimin e tij të argumentuar të mospërfshirjes në projekt të vërejtjeve apo propozimeve para paraqitjes së tij për miratim. 10. Përmbledhja e vërejtjeve apo propozimeve, gjatë procesit të bashkërendimit dhe këshillimit, i bashkëlidhen projektit të PPK-së, të paraqitur për miratim dhe botohet së bashku me të në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 11. Autoriteti përgjegjës për hartimin e PPK-së brenda 30 ditëve nga përfundimi i afatit të parashikuar në pikën 4 më sipër, organizon një ose më shumë seanca dëgjimi publik për secilën nga fazat e bashkërendimit e këshillimit, pas kryerjes së tyre. Dëgjimi publik kryhet para çdo vendimmarrjeje planifikuese dhe përsëritet sipas nevojës për informimin e plotë të palëve të interesuara dhe zgjidhjen e konfl ikteve. Në ditën e botimit në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit të projektit të PPK-së, autoriteti përgjegjës njo on vendin, datën dhe orën e çdo seance të dëgjimit publik. Njo imi publik kryhet të paktën 30 ditë para një vendimmarrjeje publike e botohet në Regjistër dhe në dy gazeta me qarkullim më të madh ose në organe të tjera të medias. 12. Palët e interesuara e publiku kanë të drejtë, gjatë periudhës nga data e njo imit, deri në datën e përcaktuar të dëgjimit publik, të kenë akses në materialet e informacionet që lidhen me PPK-në, përfshirë përmbledhjen e procesit të bashkërendimit e këshillimit, të kryer sipas kësaj procedure dhe në vërejtjet, propozimet e përfundimet e arritura gjatë këtij procesi. Aksesi i tyre sigurohet, paraprakisht, në kohë të mja ueshme e në mënyrë efektive nëpërmjet Regjistrit, sipas mjeteve tradicionale të informimit dhe në mjediset e autoritetit përgjegjës, gjatë orarit të tij zyrtar. 13. Në rastet kur projekti i PPK-së rishikohet nga autoriteti përgjegjës, në bazë të vërejtjeve e propozimeve të bëra gjatë dëgjimit publik, për çështje thelbësore të përmbajtjes së tij, autoriteti përgjegjës i planifikimit organizon një dëgjim publik shtesë, sipas përcaktimeve të mësipërme të përshkruara në këtë procedurë. 14. Përmbledhja e vërejtjeve apo propozimeve gjatë procesit të dëgjimit publik i bashkëlidhen projektit të PPK-së, të paraqitur për miratim dhe botohet së bashku me të në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 15. Personat fizikë apo juridikë, që ndodhen në zonën e planifikimit ose që kanë informacion apo të dhëna për të duhet, kur u kërkohet dhe për aq sa kanë mundësi të bëjnë një gjë të tillë, t’i japin autoritetit përkatës të planifikimit ose çdo personi të autorizuar, pa kundërshpërblim, informacionin që disponojnë, i cili mund të nevojitet gjatë procesit të hartimit të PPK-së. Autoriteti i planifikimit ose personi i autorizuar sigurojnë ruajtjen e administrimin e informacionit të marrë gjatë procesit të hartimit të PPK-së dhe e bëjnë këtë informacion të disponueshëm për publikun. 16. Projekt akti së bashku me përmbledhjen e vërejtjeve apo propozimeve, i paraqiten

AKPT-së, sipas procedurës së përcaktuar në Rregulloren e Funksionimit dhe të Organizimit të AKPT-së, nga Autoriteti Përgjegjës për përgatitje, për shqyrtim përfundimtar nga KKT-ja. 17. AKPT-ja, kur ka arsye për të besuar se dispozitat e ligjit të planifikimit nuk janë zbatuar gjatë hartimit të një plani, mund të shqyrtojë, brenda 30 ditëve nga përfundimi i afateve të përcaktuara më sipër për bashkerendimin dhe dëgjimin publik, përputhshmërinë e projektit përfundimtar të PPK-së, të paraqitur për miratim, me dispozitat ligjore e nënligjore në fuqi në fushën e planifikimit të territorit dhe, së bashku me ministritë përkatëse për instrumentet e planifikimit në fuqi, ia përcjell KKT-së përfundimet dhe propozimet përkatëse, për trajtimin e mangësive. 18. Pasi shqyrton projektin e paraqitur KKT-ja vendos: a. Miratimin e PPK-së dhe përcjelljen për miratim përfundimtar nga Këshilli i Ministrave. b. Mosmiratimin dhe kthimin e aktit për rishqyrtim. 19. Në rastin e kthimit të aktit për rishqyrtim, Autoriteti propozues në bashkëpunim me AKPT-në, kyen procesin e duhur të rishqyrtimit. 20. Brenda 15 ditëve nga data e miratimit, PPK, së bashku me materialet shoqëruese, botohen në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 21. Përcaktimet e pikave të mësipërme të kësaj procedure zbatohen edhe për kërkesa, që lidhen me ndryshimin ose shfuqizimin e PPK-së, në pjesë të caktuara ose në tërësi. 22. PPK i vihet në dispozicion publikut, në çdo kohë dhe gjatë të gjithë periudhës që qëndron në fuqi. Kushdo ka të drejtë të konsultojë PPK-në e miratuar dhe shtojcat e tij. Aksesi i publikut sigurohet pranë çdo autoriteti përgjegjës të planifikimit, të AKPT-së dhe në institucionin e prefektit të qarqeve përkatëse. Proceset dhe autoritetet për hartimin dhe miratimin e Planit Kombëtar Ndërsektorial (PKN) përshkruhen sipas hapave të procedurës së mëposhtme: 1. Hartimi dhe miratimi i PKN-së mbështetet në planet kombëtare, ndërsektoriale dhe sektoriale, në rastet kur këto janë miratuar më parë. Planet kombëtare të llojeve të tjera, sipas përcaktimeve të ligjit nr.10119, datë 23.4.2009, “Për planifikimin e territorit”, hartohen e miratohen në përputhje me PKN-në. 2. Nisma për hartimin e PKN-së merret nga Ministri/Ministrat përgjegjës për sektorët (neni 11, 33 dhe 35 i ligjit 10119). Çdo autoritet tjetër i planifikimit ose palë e interesuar mund t’i kërkojë, veçmas ose së bashku, Ministrit/Ministrave përgjegjës për sektorët, marrjen e nismës për hartimin e PKN-së. 3. Ndërmarrja e çdo nisme sipas përcaktimit të pikës 2 të kësaj procedure, shoqërohet me njo imin e palëve të interesuara dhe të dhënat për nismën, studimin e planin e veprimeve dhe botimin në Regjistër dhe mjetet tradicionale të informimit.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

4. Nisma për hartimin e PKN-së së bashku me studimin i paraqitet për miratim KKT-së. 5. KKT-ja pasi shqyrton kërkesën vendos: a. Miratimin e nismës. b. Miratimin me ndryshime. c. Shtyrjen për shqyrtim të mëvonshëm. ç. Mosmiratimin. 6. Vendimi i KKT-së botohet në regjistër. 7. Procesi i hartimit dhe miratimit të PKN kryhet sipas hapave në vazhdim të përshkruara më lart për procedurën e hartimit të PPK, dhe hartimi i PKN realizohet nga grupet e punës me ekspertë, sipas përcaktimit të nenit 35 të Ligjit nr.10119 dt.23.04.2009 “Për planifikimin e territorit”. 8. KKT kryen miratimin përfundimtar të PKN. Proceset dhe autoritetet për hartimin dhe miratimin e Planit Kombëtar Sektorial (PKS) përshkruhen sipas hapave të procedurës së mëposhtme: 1. Hartimi dhe miratimi i PKS-së mbështetet në planet kombëtare, ndërsektoriale dhe sektoriale, në rastet kur këto janë miratuar më parë. Planet kombëtare të llojeve të tjera, sipas përcaktimeve të Ligjit nr.10119, datë 23.4.2009, “Për Planifikimin e Territorit”, hartohen e miratohen në përputhje me PKS-në. 2. Nisma për hartimin e PKS-së, në rastet kur nuk është përcaktuar me vendim të KKT-së, sipas përcaktimit të nenit 32 të Ligjit nr.10119 dt.23.04.2009 “Për planifikimin e territorit”, merret dhe miratohet me urdhër të Ministrit përgjegjës, i cili miraton planin përkatës të veprimeve hartimin e projektit të PKS-së . 3. Ndërmarrja e çdo nisme sipas përcaktimit të pikës 2 të kësaj procedure, shoqërohet me njo imin e palëve të interesuara dhe të dhënat për nismën, studimin e planin e veprimeve dhe botimin në Regjistër dhe mjetet tradicionale të informimit. 4. Procesi i hartimit dhe miratimit të PKS kryhet sipas hapave në vazhdim të përshkruar më lart për procedurën e hartimit të PPK-së, dhe Ministri përgjegjës ngre grupin ministror për hartimin e PKS, i cili realizon procesin e bashkërendimit në përputhje me sa përcaktohet në nenin 36, dhe pikën 3 të nenit 34 të Ligjit nr.10119 dt.23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. 5. KKT miraton përfundimisht PKS-në.

Procedurat dhe autoritetet për hartimin e Planeve të Integruara, janë si më poshtë: 1. Planet e Integruara hartohen sipas kësaj procedure: a. Çdo Autoritet Planifikimi i interesuar në hartimin e Planit të Integruar (PI), i paraqet, Autoritevet të tjera të Planifikimit të përfshira ose që mund të përfshihen në procesin e hartimit te PI-së, kërkesën për marrjen e nismës për hartimin e PI-së dhe hartimin e Marrëveshjes për krijimin e Subjektit të Kompetencave të Përbashkëta sipas përcaktimeve të neneve 15 dhe 16 të Ligjit 10119 datë 23.04.2009 “Për planifikimin e territorit. b. Autoritetet e Planifikimit, shqyrtojnë kërkesën dhe në rast pranimi, nënshkruajnë Marrëveshjen Specifike për Krijimin e Subjektit të Kompetencava të Përbashkëta. c. Këshillat e bashkive / komunave / qarqeve, që janë subjekt i gërmës (b) të pikës 1 të kësaj procedure, ratifikojnë Marrëveshjen për krijimin e Subjektit të Kompetencave të Përbashkëta, ndërsa për Autoritetet Kombëtare, ratifikimi bëhet nga Këshilli i Ministrave. ç. Procesi i hartimit dhe miratimit të PI-së, është i njëjtë me atë të përcaktuar në procedurat për nismën dhe hartimin/procesin e PPV, të paraqitur më poshtë në manual, për sa kohë nuk përcaktohet ndryshe në këtë procedurë. d. Organet miratuese të Kerkesës për ndërmarrjen e iniciativës dhe Projekt Planit, janë të gjithë Këshillat e bashkive, komunave dhe/ose qarqeve të përfaqësuara në Marrëveshjen Specifike dhe Këshilli i Ministrave. dh. Subjekti i kompetencave të përbashkëta i dërgon ministrisë/ministrive përgjegjëse, PI-në e miratuar dhe projektin përfundimtar të propozimeve përkatëse për ndryshimin e instrumentit kombëtar të planifikimit, në rastet kur PI-ja duhet të harmonizohet me instrumente kombëtare në fuqi të planifikimit dhe mund të kërkojë ndryshime, për të siguruar përputhshmëri me sa përcaktohet në to, brenda 15 ditëve nga data e miratimit të PI-së nga këshillat të qeverisjes vendore që preken nga zbatimi i PI-së. e. PI-ja e miratuar jepet për shqyrtim e miratim përfundimtar KKT-së, sipas procedurës së përcaktuar në rregulloren për funksionimin dhe organizimin e AKPT-së. ë. Aktet e miratimit dhe planet përkatëse sipas përcaktimeve të këtij neni, botohen në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit brenda 15 ditëve nga data e miratimit. Në mënyrë të përmbledhur, proceset për hartimin e planeve, sikurse u paraqitën më lart, ndryshojnë në aspektet e mëposhtme: •

Nisma për PPK-në merret nga Ministri për planifikimin. PPK-ja realizohet nga një grup ndërministror dhe miratimi përfundimtar bëhet nga KKT-ja dhe më pas nga Këshilli i Ministrave.

•

Nisma për PKS-në merret nga Ministri që mbulon sektorin përkatës. PKS-ja realizohet nga një grup ministror dhe miratimi përfundimtar bëhet nga KKT-ja.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

•

Nisma për PKN merret nga Minsitri/ministrat që mbulojnë sektorët përkatës. PKS realizohet nga një grup ministror (2-3 sektorët subjekt i PKN-së mund të mbulohen nga një minsitri) ose ndërministror dhe miratimi përfundimtar bëhet nga KKT-ja.

•

Nisma për PIP-in (ose PI-në sektoriale/ndërsektoriale) merret nga një prej autoriteteve të interesuara por i paraqitet për miratim të gjitha autoriteteve që preken nga PIP (në nivel qendror dhe vendor). Veç nismës, miratohet dhe ratifikohet nga palët edhe marrëveshja për krijimin e subjektit të kompetencave të përbashkëta, i cili do të hartojë PIP-in. PIP miratohet nga të gjitha autoritetet e planifikimit të përfshira në hartim (nivel vendor dhe qendror) dhe miratimi përfundimtar bëhet nga KKT-ja.

Veç planeve, instrumente të tjera kombëtare të rëndësishme janë politikat dhe rregulloret e planifikimit. VKM-ja 481 trajton për nga struktura dhe formati dhe procesi edhe politikat dhe rregulloret kombëtare të planifikimit, bazuar në nenet 20, 22, 24 dhe 26 të Ligjit nr.10119, dt. 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. Pavarësisht hierarkisë detyruese mes instrumenteve: politika si niveli më i lartë, plani si zbërthim i politikës dhe rregullorja e planifikimit si instrument për zbatimin e planit, kur planifikojmë në nivel kombëtar këto tri instrumente realizohen brenda një procesi. Kjo ndodh pikërisht për shkak të lidhjes së ngushtë që ekziston mes tyre. Gjithashtu, kur disa instrumente kombëtare janë përgatitur më parë, PPK bazohet në to (pika 2, neni 26 i ligjit të planifikimit), ose mund të koordinojë për të refl ektuar propozimet e veta si ndryshime në instrumentet ekzistuese. Gjithashtu, një hap shumë i rëndësishëm në procesin e planifikimit kombëtar (neni 32 i ligjit të planifikimit) është përcaktimi i çështjeve (dhe zonave) të rëndësisë kombëtare. Për sa i përket kësaj të fundit, përcaktimi ligjor bëhet në nenin 6 të ligjit të planifikimit, ndërsa procesi jepet në nenin 32 të po këtij ligji. Në figurën 8 përmblidhet ky proces. Rëndësia kombëtare përcaktohet në mënyrë të pavarur nga instrumentet e tjera kombëtare. Megjithatë, sugjerohet që kur hartohet një plan kombëtar, në procesin e tij të rishikohen plotësisht ose pjesërisht edhe çështjet e rëndësisë kombëtare.

Figura 8. Procesi për përcaktimin e çështjeve të rëndësisë kombëtare

Ministritë ose organe të tjera qendrore apo vendore i propozojnë AKPT-së ndërmarrjen e nismës

1 Seancë dëgjese publike.

Vërejtje dhe propozime nga palët e interesuara.

Brenda 10 ditëve Vendimi i KKT botohet në Regjistër.

AKPT propozon përcaktimin e një çështje të rëndësisë kombëtare në planifikim.

Përgatit PROJEKT AKTIN: 1. Karakterin e ÇRK, kufijtë, vendndodhjen. 2. Bazën ligjore. 3. Synimet dhe objektivat. 4. Pezullimin e zhvillimit. 5. Autoritetin e planifikimit që ngarkohet për hartim. 6. Procesin e marrjes së sygjerimeve.

AKPT dhe Ministria perkatëse refl ektojnë vërejtjet, ose japin arsyet e argumentimit të mosrefl ektimit të vërejtjeve.

KKT e miraton PROJEKT AKTIN.

Botohet në Regjistër.

Brenda 30-ditëve nga data e organizimit të dëgjimit publik, AKPT i dërgon për miratim KKT-së PROJEKTAKTIN.

KKT nuk e miraton PROJEKT AKTIN.

Vendos pezullimin e zhvillimit.

Dëgjesë publike X muaj - në varësi të metodologjisë dhe burimeve që do të përdoren.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 10. Skema konceptuale, pjesë e analizës së PI

LUGINA E KIRIT

TOKAT TOKË E TOKË HIRTË KAFE ALUVIONALE

KUOTAT E RELIEVIT 25

525

SEKSIONI D-D’

SEKSIONI C-C’

MBULESA E TOKËS PYLL AHU

TOKË KULLOTA SHKURRE DRURË PYJE LISI BUJQËSORE FRUTORË

Interpretimi i korridorit KORRIDOR I NDËRPRERË NGA SKARPATET

NDËRPRERJE PËR SHKAK TË RRËSHQITJEVE

NDARJE NGA RRUGA KRYESORE KORRIDOR I NDARË NGA DELUVIONET

zonë natyrore

skarpat

TARRACA 1

shtrati i lumit zonë bujqësore

TARRACA 1

zonë bujqësore

skarpat

TARRACA 2

zonë urbane

skarpat

KORRIDOR I NDËRPRERË TERREN I PAQËNDRUESHËM/ZHURË

zonë natyrore

Prerje tërthore e korridorit

Pozicionimi Pozicionimi

LUGINA E DRINIT Shtresa tokësore dhe dhe ujore Ujore Shtresa Tokesore re

Tropojë B.Curri

Fierzë Krumë

Kukës

Shkodër

Fushë Arrëz Pukë

Vau i Dejës

Peshkopi

Librazhd

Përrenjas

Erozion Erozion

Rrëshqitje Rreshqitje

Maja më Maja me e e lartë larte/ulet 541,7m 35,0m

RREZIQET

Zona Kodra K od dra d r e Sh Shllimit hll mi h

karsti ke Zona karstike

Depozitime Zona Depozitime fl Flishore ishtore tektonike Zona tektonike

Jubani (Ferracuk) acuk))

MORFOLOGJIA MORFOLOGJIA

Toka aluvionale Toka Aluvionale

Toka të kafenjta Toka te Kafenjta

Toka të kafenjta Toka te Kafenjta Magnezite magnezite

TOKAT TOKAT

Burimi: E. Janku, F. Imami, F. Meçaj, K. Dhrami, M. Disha, U_POLIS, 2011.

Miniera bakri Miniera Bakri

Sizmiciteti Sizmiciteti 8 balle 9 balle

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Plani i Integruar (i Përgjithshëm), sikurse përcaktohet në ligjin e planifikimit, pëmban një dimension të thellë mjedisor, që i vishet analizave dhe zgjidhjeve ekonomike. Për shkak të këtij dimensioni, PI shpesh mund të përzgjidhet të hartohet për zona që përputhen me një ekosistem të rëndësishëm që duhet të ruhet, ose me një pellg ujëmblëdhës (ose një pjesë strategjike të tij). Struktura e PIP është përcaktuar në nenin 35 të VKM-së 481, bazuar në nenet 24, 29 dhe 46 të ligjit të planifikimit. Gjithsesi, skemat e kësaj figure synojnë të tregojnë se si mund të realizohen disa nga analizat e rëndësishme në kuadër të PIP.

ANALIZA E KORRIDORIT - EVIDENTIMI I POTENCIALEVE DHE POLEVE TË ZHVILLIMIT Nish

Mitrovicë

PRISHTINË Pejë

PODGORICA

an Gjakovë Lipjan Bajramcurr

Gjilan

Rahovec ovecc

Prizren Kukës

Fusharrës

Morinë

Pukë Tetovë Ulqin Fan Fa Shëngjin Lezhë Milot

Rrëshen Rrësh

Peshkopi Burrel

Mamurras ë Fushë Krujë

SHKUP

Zonë strategjike infrastrukturore. Potencial natyror. Vlera peisazhistike. Zone ish-industriale. Tradita dhe kultura. Zonë ish-industriale. Zonë bregdetare. Qendra kurative me ujëra termale. Zonë bujqësore.

Rubik

Laçç

Potencial kulturor-historik. Vlera arkitekturore. Zhvillim i turizmit malor. Traditë në vreshtari. Nyje lidhese ndërmjet dy vendeve. Pasuri minerare të mëdha. Potencial per zhvillimin e industrisë. Potencial turistik. Vlera monumentale.

Ferizaj

Shkodër

Potencial për zhvillimin ekonomik. Motorri i zhvillimit ekonomik të Kosovës. Porta hyrëse e Kosovës. Metropoli kryesor i Kosovës.

Dibër e Madhe

Potencial kulturor-historik Vlera peisazhistike.

Krujë K

Vore

Rajon METROPOLITAN. Motorri shqipëtar ekonomik. Porta hyrëse e vendit.

Durrës ës

TIRANË TIRA Strugë

Kavajë Rrogozhinë

Elbasan

Milot Laçç

Lushnje

Mamurras Fier Berat

Fushë Krujë Vore

Vlorë

Durrës Burimi: E. Janku, U_POLIS, 2011.

2 Bashki 5 Komuna

MIRDITË

LEZHA

1 Bashki 14 Komuna

KUKËS

KUKËS 1 Bashki 9 Komuna

MIRDITA

MILOT

2 Bashki 2 Komuna

FUSHË-KRUJË DURRËS

4 Bashki 6 Komuna

KURBIN KRUJË

2 Bashki 2 Komuna

KAMZË

DURRËS

VORË 3 Bashki 16 Komuna

TIRANË

NISH

“HUB” EUROPEAN URË

për zhvillimin ekonomik. hvillimit ekonomik të Kosovës. se e Kosovës. kryesor i Kosovës. kulturor-historik. ekturore. urizmit malor. vreshtari. se ndërmjet dy vendeve. erare të mëdha. per zhvillimin e industrisë. uristik. umentale.

METROPOL BALLKANIK

PRISHTINË

egjike infrastrukturore. natyror. azhistike. ndustriale. e kultura.

an Lipjan Rahovec

VRESHTA

ndustriale. detare. rative me ujëra termale. ësore.

Prizren Kukës

kulturor-historik azhistike.

Morinë

QYTETE BINJAKË/ URË TROPOLITAN. qipëtar ekonomik. se e vendit.

Fan Rrëshen Milot

Rubik

TRASHËGIMI KULTURORE

Laçç Mamurras Fushë Krujë

Krujë

AGRO INDUSTRI

Vore Durrës TIRANË

“HUB” MESDHETAR

Burimi: E. Janku, U_POLIS, 2011.

Struktura Hapësinore Kombëtare përfshin zona dhe rrjete që janë vendimtare në funksionimin e strukturës hapësinore të Holandës. Për këto elemente, qeveria qëndrore mbart një përgjegjësi më të madhe. Këto elemente përfaqësojnë projekte komplekse dhe/ose të shtrenjta, të cilat kërkojnë përfshirjen e qeverisë qendrore. Në konteks n urban, këto janë elemente dhe projekte që lindin nga zhvillimet në ekonomi, infrastrukturë dhe urbanizim; veç e veç dhe bashkarisht.

kuﬁri i Zonës Ekonomike Ekskluzive (ZEE) dhe Zonës 12-milje në De n e Veriut

topograﬁa e thjeshtuar

shtresa sipërfaqësore

projektet kryesore në nivel kombëtar

rrje urban në shtetet fqinj (udhëzues)

rrje urban kombëtar

urbanizimi

kurs detar / lundrimi

lidhja me autostradë, që mungon

akset kryesore të transpor t: autostrada

lidhja me Zuirderzee / lidhja që mungon me IJzeren Rijn

transpor kryesor: hekurudha

akset kryesore të transpor t: uji

infrastrukturë

port-jeshil

port inteligjent

port kryesor

zona kryesore ekonomike në shtetet fqinje (udhëzuese)

zona kryesore ekonomike

ekonomi

Harta B: Struktura Hapësinore Kombëtare: ekonomi, infrastrukturë, urbanizim

Burimi: Planifikimi Hapësinor Kombëtar - Krijimi i hapësirave për zhvillim, 2006 Hollandë National Guidelines (2006 National Spatial Strategy - Creating Space for Development), Netherland

Figura 11. Struktura hapësinore kombëtare: ekonomi, infrastrukturë, urbanizim 44 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

1.4 Shembuj krahasues nga vendet europiane

Plani i Përgjithshem Kombëtar

Çështje dhe zonat e rëndësisë kombëtare

Plane Ndërsektoriale Kombëtare Plane Sektoriale Kombëtare

Kapitulli

II. PLANIFIKIMI VENDOR: ZHVILLIMI I TERRITORIT NË UDHËKRYQIN URBAN-RURAL

Plani i Integruar

Plani i përgjithshëm vendor ose ndërvendor PDV

leje zhvillimi

leje ndërtimi

leje zhvillimi dhe ndërtimi

leje infrastrukture

deklarim paraprak

“Çdo person fizik gëzon zotësi të plotë dhe të barabartë për të pasur të drejta dhe detyrime civile, brenda kufijve të caktuar me ligj.” (neni 1, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). “Pronarët duhet t`u përmbahen rregullave të caktuara në planet rregulluese ose në dispozita të veçanta, për ngritjen e ndërtesave të reja, për rindërtimin ose ndryshimin e tyre, për largësitë ndërmjet ndërtesave, për çeljen e dritareve, puseve, gropave e të punimeve të tjera të kësaj natyre.” (neni 160, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”) Ndërkohë që popullsia urbane dhe qytetet në Shqipëri sa vijnë dhe rriten, toka bujqësore është në krizën e humbjes dhe fragmentimit të saj. Pronarët e tokave, veç zgjidhjes së konfl ikteve të herëpashershme mbi pronësinë, janë vazhdimisht duke menduar se si të zhvillojnë tokën për të marrë fitimin maksimal, pavarësisht nëse prona e tyre ndodhet në një zonë urbane, bujqësore, pyll, kullotë, zonë e mbrojtur, breg ujor etj. Në këtë ekonomi tregu në ndërtim, konfl ikte të tilla sa vijnë dhe shtohen dhe të gjitha janë pjesë e një sfide madhore për pushtetin vendor: Si të tranzitojmë në mënyrë të qëndrueshme nga përdorimet rurale në ato urbane? A duhet të kënaqim vetëm nevojat e pronarëve individë apo edhe të shoqërisë? A mundemi të lejojmë një transformim të vazhdueshëm të tokës bujqësore në urbane? Këto pyetje të rëndësishme, dhe shumë të tjera, gjejnë përgjigje në kapitullin e dytë të këtij manuali, si më poshtë vijon. ”1. Në tokat bujqësore të kategorisë së parë, të dytë, të tretë dhe të katërt të bonitetit, miratimi i kalimit të sipërfaqeve për ndërtime bëhet me vendim të Këshillit të Ministrave, vetëm për rastet e domosdoshme ... 2. Studimet dhe propozimet për ndërtime, sipas pikës 1 të këtij neni, përfshirë edhe zgjerimin e vijave kufizuese të qendrave të banuara, përgatiten dhe paraqiten për miratim nga institucioni shtetëror, që mbulon veprimtaritë ndërtimore dhe, në çdo rast, kanë për bazë zbatimin e detyrimeve, që rrjedhin nga pika 2 e nenit 14 të Ligjit nr. 9244, datë 17.6.2004 “Për mbrojtjen e tokës bujqësore”.

3. Ndryshimi i tokave bujqësore të kategorive nga V deri në X të bonitetit në kategori të resurseve të tjera, si tokë urbane (truall), si dhe për veprimtari minerare e gjeologjike, për gurore e kariera, bëhet si më poshtë: a) për sipërfaqe deri në 30 ha, me vendim të Këshillit të Ministrave. b) për sipërfaqe mbi 30 ha, me ligj të veçantë. … 5. Kalimi i tokës bujqësore në kategori të tokës së pafrytshme dhe anasjelltas bëhet si më poshtë: a) për sipërfaqe deri në 30 ha, me vendim të Këshillit të Ministrave. b) për sipërfaqe mbi 30 ha, me ligj të veçantë. … (Neni 11/1, Ligji nr. 10257, datë 25.3.2010, “Për disa ndryshime dhe shtesa në Ligjin nr. 8752, datë 26.3.2001 “Për krijimin dhe funksonimin e strukturave për administrimin dhe mbrojtjen e tokës”). “1. Ndalohet veprimtaria ndërtimore në tokat bujqësore, me përjashtim të rasteve të parashikuara në pikën 2 të këtij neni. 2. Propozimi për zgjerimin e vijës kufizuese8 të ndërtimit në hapësirat e tokës bujqësore bëhet në bazë të studimeve rajonale dhe masterplaneve, vetëm kur është vërtetuar dhe argumentuar: a) mungesa e plotë e sipërfaqeve të tjera fizike me tokë urbane të lirë, brenda vijave kufizuese të ndërtimit; b) mungesa e sipërfaqeve me tokë urbane, që mund të ripërdoret nëpërmjet prishjes së ndërtimeve të vjetra dhe kryerjes së ndërtimeve te reja, në përputhje me rregullat dhe normat urbanistike; c) mungesa e tokave të tjera të pafrytshme ose me vlera më të ulëta pjellorie natyrore, sipas bonitetit. … (Neni 14 “Mbrojtja e tokës bujqësore nga ndërtimet”, Ligji nr.9244, datë 17.6.2004 “Për mbrojtjen e tokës bujqësore”).

2.1 Institucionet përgjegjëse të planifikimit P.1 Cilat janë institucionet përgjegjëse të planifikimit në nivel vendor?

Institucionet përgjegjëse të planifikimit në nivel vendor dhe ndërvendor përcaktohen nga ligji i planifikimit në nenin 12 të tij. Sipas ligjit këto institucione quhen “autoritete vendore të planifikimit”. Edhe pse quhen autoritete të planifikimit, këto institucione realizojnë edhe proceset dhe rregullat për kontrollin e zhvillimit (p.sh., nenet 13, 61, 74, 75, 78 etj. të Ligjit 10119, ose neni 12 në Vendimin 502 “Për miratimin e rregullores uniforme të kontrollit të zhvillimit” etj.). Në përputhje me ligjin e planifikimit, autoritetet vendore të planifikimit janë:

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

• • •

Bashkia/komuna. Qarku. Organet në varësi të bashkisë/komunës/qarkut kur këtyre u delegohet ose nëndelegohet detyra.

P.2 A duhet një bashki/komunë/qark të krijojë struktura përgjegjëse të planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit? Figura 12. Kthimi i tokës bujqësore në urbane

Nën 30 ha

Mbi 30 ha Burimi: Arkiva C0-PLAN.

PO. Çdo bashki/komunë/qark duhet të rishikojë strukturat përkatëse ekzistuese të urbanistikës dhe të krijojë strukturën përgjegjëse të Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit të Territorit. Kjo strukturë e re e merr këtë emërtim si rezultat i funksioneve që kryen në zbatim të ligjit të planifikimit dhe akteve nënligjore përkatëse. Për t`i kryer këto funksione, bashkia/komuna/qarku duhet të sigurojë burime njerëzore profesionale, fushat akademike ose ekspertizat e të cilave janë të përshtatshme për të hartuar dhe zbatuar instrumente për: •

Planifikimin e terrritorit.

•

Zhvillimin e tokës.

•

Mbrojtjen e mjedisit.

•

Administrimin e Regjistrit të territorit.

Është mirë që bashkia/komuna/qarku të kërkojë ekspertë që kanë përgatitje akademike dhe/ose eksperiencë praktike në fushat e mësipërme. Ligjërisht, ato janë të përcaktuara në nenin 13, pika 2, gërma g, e Ligjit nr. 10119, datë 23.4.2009, “Për planifikimin e territorit”. Vetëm në këtë mënyrë atuoriteti i planifikimit do të jetë në gjendje të kryejë të gjitha funksionet e përcaktuara në nenet 13 dhe 14 të ligjit të planifikimit.

Kujdes! Mos harroni se Ju (bashki, komunë, qark) i ushtroni funksionet, kompetencat dhe përgjegjësitë përkatëse në përputhje me Ligjin nr. 8652, datë 31.7.2000, “Për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”, i ndryshuar9. Pra, shkalla e autonomisë tuaj vendore në lidhje me planifikimin e territorit buron nga ky ligj dhe detajohet më tej nga përcaktimet e ligjit të planifikimit. Për të kuptuar këtë, mja on t`i referoheni nenit 10, pika 3/I gërma g, të ligjit nr. 8652. Sipas këtij neni, planifikimi urban, menaxhimi i tokës dhe strehimi janë funksione të veta sipas mënyrës së përcaktuar me ligj – pra sipas mënyrës së përcaktuar nga ligji i planifikimit.

9. Për lehtësi, në tekst, këtij ligji do t`i referohemi gjithmonë si ligji organik

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Kujdes, që Ju (bashki, komunë, qark) të siguroni zbatimin e autonomisë vendore në fushën e planifikimit të territorit (një shërbim ose funksion i vetë) është shumë e rëndësishme që të kryeni një nga funksionet tuaja, - pra të hartoni PPV (plani i përgjithshëm vendor). Hartimi dhe miratimi i PPV-së është një detyrë urgjente në momentin që ligji i planifikimit hyn në fuqi me efekte të plota sepse: •

Është detyrim ligjor (nenet 13 dhe 89 të ligjit të planifikimit).

•

I hap rrugën zhvillimit të territorit në mënyrë të qëndrueshme dhe mbi të gjitha të udhëhequr nga ju si pushtet vendor.

•

Mundësia e dhënies së lejeve të zhvillimit, ndërtimit dhe infrastrukturës në mungesë të PPV-së është tejet e kufizuar (neni 88 i ligjit të planifikimit dhe VKM 480 “Për miratimin e rregullores model të planifikimit”).

•

Është çelësi i autonomisë suaj vendore në planifikim, sepse… o

… Duhet të kini parasysh që autoritetet kombëtare (në nivelin qendror të qeverisjes): Miratojnë PPV-në tuaj në mja raste, sipas përcaktimeve të neneve 45 dhe 89 të ligjit të planifikimit (përputhshmëria me instrumente kombëtare, hartimi i PPV-së për herë të parë pas hyrjes së ligjit të planifikimit në fuqi, bashkitë e kategorisë së parë). Ushtrojnë të gjitha kompetencat dhe funksionet për çështje dhe zona të rëndësisë kombëtare (neni 5 pika 2, neni 6, 8/1 dhe 32 i ligjit të planifikimit), edhe pse këto zona/çështje ndodhen në territoret tuaja administrative. Japin leje zhvillimi, ndërtimi dhe infrastrukture në mja raste, në parcela brenda territoreve tuaja administrative sipas neneve 8, gërma d, 74 pika 8, 77 pika 2, dhe 78, të ligjit të planifikimit.

Pasja e një PPV-je do të ndajë qartësisht kompetencën vendore nga ajo qendrore në territor. Ju do të jeni në gjendje të negocioni jo vetëm me banorët dhe zhvilluesit, por edhe me autoritetet kombëtare për mënyrën e zhvillimit brenda territorit tuaj administrativ, dhe këtë negociatë do ta bëni mbi baza të shëndosha dhe të analizave të thelluara të PPV-së. Në këtë mënyrë, çdo vendim që do të merret për territorin tuaj (nga ju apo autoritetet kombëtare) do të jetë i parashikuar dhe në përputhje me politikat dhe interest tuaja të zhvillimit.

P.3 Cila është përgatitja akademike më e përshtatshme për specialistët e punësuar në strukturat përgjegjëse të planifikimit në nivel vendor?

Bazuar në përgjigjen e pyetjes 2 dhe për të qenë më konkretë, kur punësoni specialistë në strukturat e planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit, ju mund të synoni për këto sfonde akademike ose praktike (nëse sfondi është vetëm praktik, është mirë të synoni për një eksperiencë pune mbi 4-vjeçare): a. Për planifikimin e territorit: planifikim urban, hapësinor ose territori, urbanistikë ose projektim urban, gjeografi urbane, ekonomi urbane, manaxhim mjedisi urban, manaxhim i tokës urbane, manaxhim i tokës bujqësore. b. Për (kontrollin e) zhvillimin e tokës: fushat sipas gërmës (a) të kësaj pike, arkitekturë, inxhinieritë e ndërtimit, juridik, topogjeodezi. c. Për mbrojtjen dhe përmirësimin e mjedisit: inxhinieri mjedisi, manaxhim mjedisi urban, arkitekturë dhe projektim peisazhi, shkenca të mjedisit, gjeologji, inxhinieri pyjesh. d. Për administrimin e regjistrit të territorit: “GIS” dhe “remote sensing”, topogjeodezi, inxhinieritë e ndërtimit, arkitekturë, planifikim urban ose territori, urbanistikë ose projektim urban. Numri i specialistëve është gjithashtu shumë i rëndësishëm dhe varet nga sasia e punës që ju duhet të përballoni. Në përgjithësi, një bashki/komunë me numër të madh të popullsisë dhe në presion të lartë zhvillimi ka shumë më tepër procese pune se një bashki/komunë me pak banorë dhe mungesë të zhvillimit të territorit. Për orientim: a. Bashkitë dhe komunat deri në 10,000 banorë, kanë nevojë për të paktën 4 (katër) profesionistë. b. Bashkitë dhe komunat me më tepër se 10,000 banorë dhe deri në 50,000 banorë, kanë nevojë për të paktën 6 (gjashtë) profesionistë. c. Bashkitë dhe komunat me më tepër se 50,000 banorë dhe deri në 100,000 banorë, kanë nevojë për të paktën 8 (tetë) profesionistë. ç. Bashkitë dhe komunat, me më tepër se 100,000 banorë, kanë nevojë për të paktën 10 (dhjetë) profesionistë. Kur ju nuk arrini të realizoni këto standarde, keni të drejtë ta delegoni përgjegjësinë në këshillin e qarkut apo në një subjekt të kompetencave të përbashkëta. Por, Kujdes, jo çdo proces pune dhe përgjegjësi mund të delegohet. Për më tepër mbi delegimin, shikoni përgjigjen e pyetjes 4. P.4 A mundet bashkia/komuna jonë të kryejë të gjitha funksionet e përcaktuara nga ligji i planifikimit?

Po, por realizimi i kushteve të mëposhtme është tepër i rëndësishëm për të realizuar këtë qëllim:

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

•

Duhet të keni specialistë me përgatitjen e duhur teknike, sikurse përshkruhet më lart. Për këtë qëllim, paraprakisht duhet të vlerësoni mundësitë tuaja për të punësuar specialistët e duhur dhe nivelin ose presionin e zhvillimit në territorin tuaj.

•

Duhet të qartësoni këshillin e bashkisë apo të komunës për rolin shumë thelbësor që do të ketë në proceset e planifikimit dhe të zhvillimit. Këshilli vendor (një institucion politik dhe jo teknik) miraton instrumentet e planifikimit dhe mban përgjegjësi para çdo qytetari për transformimet në territorin e bashkisë/komunës, duke luajtur në mënyrë të plotë rolin e tij si përfaqësues i qytetarëve në një sistem demokratik.

•

Duhet të siguroni një bashkëpunim frytdhënës midis strukturës së planifikimit (drejtorisë përkatëse) dhe kryetarit të bashkisë/komunës. Tani, çdo leje zhvillimi, ndërtimi apo infrastrukture në nivel vendor është një akt administrativ dhe jepet nga kryetari i bashkisë/komunës. Ky fakt ul ndjeshëm burokracitë në proces, por rrit përgjegjësinë e kryetarit dhe të funksionit të tij ekzekutiv. Kujdes! Për një sërë arsyesh objektive, për bashkinë apo komunën tuaj mund të jetë tepër e vështirë të punësojë të gjithë specialistët e nevojshëm për të kryer funksionet në planifikim dhe zhvillim territori. Pavarësisht kësaj, ligji i planifikimit, bazuar në hapësirën që lejon ligji organik, ka krijuar disa opsione që ju mund t`i shfrytëzoni dhe që në shumë raste do të rezultojnë efiçiente: •

Të gjitha ose një pjesë të përgjegjësive të planifikimit dhe zhvillimit në territorin e bashkisë suaj, ju mund t`ia delegoni Këshillit të Qarkut, në qarkun në të cilin bëni pjesë (pika 3, neni 14 i ligjit të planifikimit). • Ju mund të kontraktoni kryerjen e shërbimeve të ndryshme vetëm për planifikimin e territorit tuaj (pika 3, neni 15 i ligjit të planifikimit) dhe hartimin e PDV-së. • Ju mund të krijoni së bashku me një apo më shumë njësi vendore (fqinje) një subjekt të kompetencave të përbashkëta (i përhershëm, ose i përkohshëm), i cili mund të kryejë për ju të gjitha ose një pjesë të detyrave dhe përgjegjësive në funksion të planifikimit dhe zhvillimit të territorit (neni 16 i ligjit të planifikimit). Mënyra se si krijohet dhe funksionon ky subjekt referohet dhe përshkruhet në ligjin e planifikimit. Të tria opsionet e mësipërme janë të përshtatshme dhe ju mund të zgjidhni duke vlerësuar paraprakisht ekzistencën ose jo të faktorëve të mëposhtëm: • • • •

Popullsi e vogël dhe si rezultat burime njerëzore shumë të kufizuara. Presion i ulët zhvillimi në territorin tuaj dhe nuk është ekonomike të ngresh një strukturë të kompletuar planifikimi dhe kontrolli zhvillimi. Marrëdhënie fqinjësie institucionale të mira ose jo me bashkitë dhe komunat fqinje. Marrëdhënie të mira institucionale më (administratën e) Këshillin e Qarkut.

•

Pamundësia për të kryer funksionin e planifikimit, por mundësia për të kryer funksionin e kontrollit të zhvillimit, ose anasjellas.

•

Pamundësia për të kryer një apo disa nga funksionet e parashikuara në nenin 13 të ligjit të planifikimit.

•

Mundësia ekonomike për realizimin (feasibility) e njërit prej 3 opsioneve krahasuar me dy të tjerët (delegim, kontraktim, subjekt i kompetencave të përbashkëta). Në çdo rast, pavarësisht nga parashikimet e mësipërme, mos harroni se jeni Ju, si njësi e qeverisjes vendore që:

•

Bashkërendoni dhe bashkëpunoni me autoritetet kombëtare dhe/ose njësitë vendore fqinje, kur hartoni, miratoni dhe përditësoni instrumentet tuaja të planifikimit dhe këto kanë lidhje, ndikim apo mbivendosje me instrumentet kombëtare apo të njësive vendore fqinje (nenet 17 dhe 18 të ligjit të planifikimit).

•

Bashkëpunoni me autoritetet ndërkombëtare fqinje të të njëjtit nivel, kur masat që merren në fushën e planifikimit të territorit mund të kenë efekte të njëanshme ose të dyanshme, brenda ose përtej kufirit shtetëror (pika 3, neni 18 i ligjit të planifikimit).

•

Hyni në një procedurë ndërmjetësimi, kur në zbatim të ligjit të planifikimit jeni në një mosmarrëveshje me autoritete të tjera vendore apo kombëtare (neni 19 i ligjit të planifikimit shpjegon procedurën përkatëse).

2.2 Objektivat e planifikimit vendor dhe ndërvendor Objektivat e planifikimit vendor dhe ndërvendor janë përcaktuar në ligjin e planifikimit, pikërisht në pikën 4 të nenint 27. Duke pasur parasysh përkufizimin e planifikimit ndërvendor sipas nenit 28 të ligjit të planifikimit, nenin 46 të po këtij si edhe nenet 28 deri në 31 të VKM 481 (nenet për instrumentet ndërvendore), objektivat e planifikimit ndërvendor janë të njëjta me ato të planifikimit vendor.

2.3 Procesi dhe instrumentet e planifikimit P.5 Cilat janë instrumentet e planifikimit në nivel vendor dhe ndërvendor?

Ju, si njësi e qeverisjes vendore duhet të hartoni, miratoni dhe zbatoni instrumente të planifikimit (pika 2, gërmat a, ç, d, dhe f të nenit 13 të ligjit të planifikimit). Por, çfarë lloj instrumentesh janë këto? Instrumentet janë përshkruar në VKM-në 481, bazuar në nenet 20 deri 24 të ligjit të planifikimit dhe këto janë: • • •

Politika e Zhvillimit të Territorit të Bashkisë/komunës (PZhTNjV). Plani i Përgjithshëm Vendor për Planifikimin e Territorit (PPV). Rregullorja e planifikimit për PPV.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Instrumentet e mësipërme janë detyrim ligjor për të gjitha bashkitë dhe komunat dhe: a. Bashkitë dhe komunat, të cilat kanë popullsi më të madhe se 10,000 banorë, hartojnë PZhTNjV-në, PPV dhe Rregulloren e planifikimit të PPV-së, sipas neneve 12, 13, 16, 17, 18, 19 dhe 20 të VKM-së 481. b. Bashkitë dhe komunat të cilat kanë popullsi të barabartë ose më të vogël se 10,000 banorë, hartojnë PPV, ose PPT sipas nenit 21 të VKM-së 481 dhe nenit 89 të ligjit të planifikimit. Kujdes! Një PPV ose një PPT hartohet për të gjithë, ose një pjesë të territorit administrativ të bashkisë/komunës (neni 27 i ligjit të planifikimit). Duke qenë se koncepti i vijës së verdhë nuk ekziston më, edhe nëse hartoni PPV vetëm për nje pjesë të territorit, nuk do të thotë që kjo është pjesë urbane. Pra, në këtë rast, ligji nuk përcakton se cilit lloj sistemi (urban, bujqësor, natyror) duhet t`i përkasë territori që ju trajtoni me PPV. Vendimmarrja për territorin (i gjithë, apo një pjesë), i përket Këshillit të Bashkisë/ Komunës, në momentin që miraton nismën për PPV/PPT. Përpara se Ju, si bashki/ komunë të vendosni të propozoni nëse do të studioni të gjithë territorin, apo një pjesë të tij, duhet të merrni në konsideratë çështjet e renditura më poshtë: 1. Ju mund të vendosni të hartoni PPV vetëm për një pjesë të territorit, por kjo nënkupton që sipërfaqen, të cilën nuk e përfshini në PPV, nuk mund ta trajtoni me leje zhvillimi, ndërtimi apo infrastrukture. Kjo ndodh sepse në përputhje me nenet 71, 77 dhe 78 të ligjit të planifikimit, lejet jepen vetëm në përputhje me instrumentet e planifikimit, të kontrollit të zhvillimit të territorit dhe/ose rregulloret e ndërtimit. Pra, zhvillimi mund të bëhet vetëm po të zbatohet hierarkia mes instrumenteve të parashikuara në ligjin e planifikimit dhe në rregulloret uniforme të planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit të territorit. 2. Kur ju vendosni të përfshini të gjithë territorin tuaj administrativ në PPV ose PPT, kjo nuk do të thotë që automatikisht çdo sipërfaqe e territorit mund të zhvillohet me ndërtime. Përkundrazi, përmes PPV-së ose PPT-së ju përcaktoni se cilat sipërfaqe zhvillohen dhe cilat jo, çfarë lloj zhvillimi dhe në ç`sasi do të lejoni në pjesë të ndryshme të territorit tuaj, dhe me ç`lloj instrumentesh zhvillimi dhe kontrolli zhvillimi mund ta kryeni, lehtësoni apo monitoroni dhe kontrolloni zhvillimin. Sigurisht, kur ju vendosni të hartoni një PPV ose PPT për të gjithë territorin tuaj, në përputhje me nenin 30 të ligjit të planifikimit, ju mund ta rishikoni PPV-në/PPT-në edhe vetëm për një pjesë të tij. Sugjerohet, që kur ju të hartoni PPV-në tuaj të parë sipas ligjit të planifikimit, të studioni dhe të përfshini në të, të gjithë territorin administrativ. Kjo do t`ju japë mundësinë të merrni vendime strategjike për të gjithë territorin bazuar në Politikën (PZhTNjV) që Ju e hartoni për të gjithë territorin. Mbi të gjitha, do t`ju japë mundësinë që të vendosni drejt se ku do të jepni ose jo lejet e zhvillimit, ndërtimit dhe infrastrukturës, dhe se me çfarë programesh apo instrumentesh ligjore do të trajtoni pronat në të cilat nuk lejohet zhvillimi.

Tabela 3. Instrumente të ndryshme planifikimi në nivel vendor dhe ndërvendor

Kujdes! Nëse i referohemi nenit 24 të ligjit të planifikimit, instrumentet e planifikimit në nivel vendor (seksioni III, kreu III i ligjit të planifikimit), të ndara sipas llojit dhe klasifikimit do të jenë si më poshtë: Klasifikimi I përgjithshëm Sektorial Ndërsektorial

Lloji i instrumentit Politikë Plan Politikë e përgjithshme për Plan i përgjithshëm zhvillimin e territorit të njësisë vendor (PPV-së). vendore (PZhTNjV-së). Politikë sektoriale për zhvilPlan sektorial limin e territorit të njësisë vendor. vendore. Politikë ndërsektoriale për Plan ndërsektorial zhvillimin e territorit të njësisë vendor. vendore.

Rregullore Rregullore planifikimi për planin e përgjithshëm vendor. Rregullore planifikimi për planin sektorial vendor. Rregullore planifikimi për planin ndërsektorial vendor.

Kujdes! Nëse i referohemi nenit 24 të ligjit të planifikimit, instrumentet e planifikimit në nivel ndërvendor (seksioni III, kreu III i ligjit të planifikimit), të ndara sipas llojit dhe klasifikimit do të jenë si më poshtë: Lloji i instrumentit Klasifikimi

Politikë

Plan

Rregullore

I përgjithshëm

Politikë e përgjithshme për zhvillimin e territorit të 2 ose më shumë njësive vendore (PZhTNjV-së).

Plan i përgjithshëm ndërvendor (PPV).

Rregullore planifikimi për planin e përgjithshëm ndërvendor.

Sektorial

Politikë sektoriale për zhvillimin e territorit të 2 ose më shumë njësive vendore.

Plan sektorial ndërvendor.

Rregullore planifikimi për planin sektorial ndërvendor.

Ndërsektorial

Politikë ndërsektoriale për zhvillimin e territorit të 2 ose më shumë njësive vendore.

Plan ndërsektorial ndërvendor.

Rregullore planifikimi për planin ndërsektorial ndërvendor.

Edhe pse tabela 3 liston një seri instrumentesh planifikimi në nivelin vendor dhe ndërvendor, VKM 481 në fakt trajton me hollësi vetëm 4 instrumente (ato që jane listuar në krye të seksionit 2.3). Arsyet janë si mëposhtë: •

Rregullorja uniforme e instrumenteve të planifikimit (VKM 481) përmend të gjitha instrumentet sipas ligjit të planifikimit, por trajton me hollësi vetëm instrumentet e përgjithshme (klasifikimi). Kjo ndodh pasi instrumentet sektoriale dhe ndërsektoriale lidhen me funksione dhe shërbime që mbulohen nga ministri të ndryshme dhe jo nga ministria përgjegjëse për planifikimin. Bazuar në ligjin e planifikimit (nenet 5 dhe 11 të ligjit të planifikimit), ministritë e linjës duhet të përgatitin standarde, norma apo

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

rregullore që rregullojnë ligjërisht mënyrën dhe strukturën e hartimit të instrumenteve sektoriale dhe ndërsektoriale të planifikimit. •

Si në nivelin vendor, ashtu edhe në atë ndërvendor, formati dhe struktura e instrumenteve të përgjithshme të planifikimit është e njëjtë. Kujdes! Edhe pse instrumentet sektoriale dhe ndërsektoriale duhet të hartohen në përputhje me përcaktimet ligjore dhe teknike që vijnë nga ministritë përkatëse, nëse një bashki apo komunë është e interesuar të hartojë një instrument që i përket njërit prej këtyre 2 klasifikimeve, mja on të bashkëpunojë me ministrinë përkatëse. Në parim, një instrument sektorial apo ndërsektorial i planifikimit në nivel vendor/ ndërvendor ndjek të njëjtën procedurë dhe format si ato të përgjithshme, por me ndryshimet e nevojshme që vijnë nga specifikimet teknike të sektorit.

P.6 Çfarë është një instrument sektorial ose ndërsektorial planifikimi?

Përgjigjja e kësaj pyetjeje vjen drejtpërdrejt nga neni 23 i ligjit të planifikimit. Le të japim një shembull konkret: një plan vendor për transportin, ose për rrjetin e ujësjellësit dhe kanalizimeve të ujërave të zeza etj. do të ishin plane sektoriale vendore. Një plan i cili studion dhe propozon shtim dhe rindërtim të strukturave (të reja dhe të vjetra) shëndetësore dhe arsimore në një bashki/komunë, duke e shoqëruar këtë jo vetëm me analizat ekonomike dhe të tregut, por edhe me vendndodhjen dhe sugjerime mbi zbatimin, do të ishte një plan ndërsektorial vendor.

P.7 A duhet të nis unë (bashki/komunë) një proces planifikimi dhe nëse po, me çfarë instrumenti apo hapi duhet të nis?

Për t`i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje, Ju (bashki/komunë) duhet të kryeni një proces vetërefl ektimi në lidhje me instrumentet tuaja të planifikimit në nivel vendor ose ndërvendor. Si fillim, pasi të keni marrë vendimin nëse funksionin e planifikimit të territorit dhe/ose kontrollin e zhvillimit do ta delegoni ose jo, duhet të pyesni veten për sa më poshtë:

Tabela 4. Si të vendos midis planifikimit vendor dhe ndërvendor A duhet ta realizoj procesin e planifikimit vetë apo duhet të bashkëpunoj me një apo më shumë njësi të tjera vendore dhe në këtë mënyrë të përfshihem në planifikim ndërvendor? PO. Përfshihuni në planifikim ndërvendor nëse përballeni më një, apo më shumë nga faktorët e mëposhtëm: 1.

Keni vendosur të krijoni një subjekt të kompetencave të përbashkëta për planifikimin e territorit pas vlerësimit të faktorëve të përshkruar në pyetjen P.4.

E vlerësoni si ekonomikisht më efiçiente dhe institucionalisht më të përshtatshme që planin e përgjithshëm vendor për territorin tuaj ta hartoni në bashkëpunim me bashki/komuna të tjera.

Faktorë fizikë të tillë, si: pozicioni gjeografik, vështirësia ose jo e terrenit, mundësitë e lëvizjes nga territori juaj në ato fqinje, marrëdhëniet ekonomike me bashkitë/komunat fqinje, madhësitë e sipërfaqeve të territoreve tuaja, tipologjitë dhe presionet/depresionet e zhvillimit etj. janë të tilla që ju sugjerojnë të bashkëpunoni me fqinjët për të hartuar planin e përbashkët vendor për territorin (ndërvendor); Nuk keni zgjidhur çështjen e kufijve administrativë me fqinjët (ka konfl ikt dhe mbivendosje) dhe këto territore të paqarta janë të mëdha dhe të rëndësishme për zhvillim e ardhshëm të territorit tuaj.

Jeni pjesë ose qendra e një aglomerimi urban apo zone metropolitane, të përbërë nga disa territore administrative vendore.

Të gjitha ju, njësitë vendore që dëshironi të bashkëpunoni, keni pothuajse interesa të njëjta në lidhje me planifikimin e territorit.

Arsye të tjera të vlefshme për ju.

JO. Mos u përfshini në planifikim ndërvendor nëse përballeni më një, apo më shumë nga faktorët e mëposhtëm: 1.

Nuk jeni të interesuar, ose nuk jeni pjesë në një subjekt të kompetencave të përbashkëta.

Keni burime të mja ueshme dhe të mira për ta realizuar vetë planifikimin vendor dhe ekonomikisht kjo është me efiçiente për ju.

Keni presion shumë të lartë zhvillimi, por që nuk ndikon detyrimisht në zhvillimin e territoreve të njësive vendore fqinje.

Pothuajse nuk vareni aspak ekonomikisht nga aktivitetet në njësitë vendore fqinje.

Keni barriera të forta fizike/natyrore me njësitë vendore fqinje si: një mal, apo masiv malor.

Njësitë vendore me të cilat kufizoheni kanë interesa shumë të ndryshme për zhvillimin e territorit dhe kjo nuk ndikon negativisht në politikat përkatëse të secilës njësi.

Arsye të tjera të vlefshme për ju.

Pasi të vendosni nëse do të hyni në një proces planifikimi vendor ose ndërvendor, ju mund t`i drejtoni vetes pyetjet në skemën e mëposhtme:

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 13. Skemë orientuese për të vendosur se ku dhe si duhet ta nis procesin e planifikimit vendor/ndërvendor

2 I kam të gjitha instrumentet e përgjithshme të planifikimit në përputhje me Ligjin 10119.

Nëse jo, vazhdo me procesin e (kontrollit) të zhvillimit.

3 Më mungon një apo më shumë nga instrumentet e planifikimit.

I kam të gjitha instrumentet e planifikimit, por jo në përputhje me 10119.

Fillo procedurën e rishikimit në përputhje me 10119.

Vlerëso nëse të duhet ndonjë instrument (ndër) sektorial.

Kam vetëm strategji zhvillimi ose Plan Zhvillimi Ekonomik.

Kam vetëm Plan të Përgjithshëm Rregullues dhe rregulloren përkatëse.

Nëse po, nis bisedimet me ministrinë përkatëse.

Fillo hartimin e politikës vendore të planifikimit (PZhTNjV), duke përdorur strategjinë/ planin e zhvillimit si baze.

Vlerëso aktualitetin e planit në varësi të kohës kur është miratuar dhe zhvillimeve që kanë ndodhur në territor.

Ose, rishiko instrumentet e përgjithshme të planifikimit për të rishikuar sektorin në alë.

Fillo hartimin e planit (PPV) sipas Ligjit nr. 10119 “Për Planifikim e Territorit” dhe VKM-së 481.

Fillo hartimin e një plani të ri ose rishikimin e atij ekzistues, në përputhje me 10119. Fillo hartimin e PZhTNjV-së sipas VKM-së 481.

Kujdes! Ndërsa zgjidhni se në cilin nga rastet e figurës 13 e gjeni veten, duhet të merrni edhe një vendim tjetër të rëndësishëm: Nëse e keni një plan (rregullues), por jo në përputhje me 10119, a duhet të hartoni një plan të ri krejt nga fillimi, apo të rishikoni planin ekzistues për ta kthyer në PPV? Gjithashtu, nëse do të bëni rishikim, a do të jetë ky një rishikim i thellë dhe me procedurë të plotë, apo një rishikim që do të realizohet me procedurë të thjeshtuar. Për t`i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje, duhet të merrni në konsideratë faktorët e mëposhtëm (sipas rastit një ose disa): •

A është një plan i hartuar shumë kohë më parë, apo i hartuar në 3-5 vitet e fundit?

•

A mendoni se propozimet e planit tuaj janë ende të vlefshme dhe të përshtatshme për të udhëhequr zhvillimin në territorin tuaj administrativ?

•

A mendoni se duhet të bëni ndryshime përmbajtësore të thella në planin ekzistues, apo vetëm ndërhyrje të lehta dhe një rishikim për sa i përket strukturës dhe formatit për të qenë në përputhje me ligjin e planifikimit?

•

A mendoni se jeni plotësisht në përputhje me përcaktimet e pikës 1 të nenit 50 të ligjit të planifikimit?

Përgjigjet tuaja ndaj dy faktorëve të parë (renditur më lart) ju tregojnë nëse do të hartoni një plan të ri krejt nga fillimi apo do të rishikoni planin ekzistues. Përgjigjet tuaja ndaj dy faktorëve të dytë (renditur më lart) ju tregojnë nëse rishikimi mund të kryhet me procedurë të thjeshtuar apo nevojitet procedura e plotë. Efektet e procedurës së thjeshtuar sqarohen në pikën 2 të nenit 50 të ligjit të planifikimit.

P.8 Nëse unë (bashki/komunë) do ta hartoj planin e përgjithshëm vendor me ekspertë jashtë bashkisë/ komunës, si duhet të veproj për të ndarë detyrat dhe përgjegjësitë?

Për t`iu përgjigjur kësaj pyetjeje, le të shohim shembullin në vijim:

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Bashkia X ka vendosur të nisë procesin e hartimit të Planit të Përgjithshëm Vendor të Territorit. Për këtë qëllim do të mbështetet edhe nga një grup ekspertësh të pavarur, të cilët kanë eksperiencë të thellë në planifikim hapësinor. Bashkia nuk ka eksperiencë në hartimin e një plani të tillë, por sigurisht njeh mirë bazën ligjore. Ekspertët e pavarur janë të huaj. Ata zotërojnë njohuri të mira në planifikim, kanë krijuar disa modele pune më bashkitë në vendin e tyrë dhe kanë një metodologji sipas së cilës punojnë, por sigurisht nuk njohin detyrimet e bazës ligjore shqiptare. Specialistët e bashkisë dhe ekspertët e pavarur duhet të konsolidojnë ekipin e tyre për realizimin në kohë dhe me efiçiencë ekonomike të planit të përgjithshëm vendor, duke bashkuar pikat e tyre të forta në një “pla ormë praktikë” të vetme. Kjo pla ormë nënkupton hartimin e një plani pune, i cili përmban të gjitha hapat: që nga momenti i grumbullimit të të dhënave bazë e deri në miratimin përfundimtar të planit vendor. Kjo do të thotë që ky plan pune përmban edhe elemente metodologjike (njohuritë e ekspertëve) edhe elemente të detyruara nga ligji i planifikimit (njohuritë e bashkisë). Në këtë plan pune përcaktohet se çfarë aktivitetesh do të kryhen, kush do t`i realizojë ato, kush ka përgjegjësinë përfundimtare të produktit (cilësisë së planit të përgjithshëm vendor) dhe të pjesëve të tij (p.sh., analiza e thelluar, vlerësimi strategjik mjedisor etj.), në cilat data dorëzohen pjesët e produktit dhe kush i vlerëson ato, kur duhet të mblidhen qytetarët në proces dhe kush është përgjegjës për organizimin e procesit (mundësisht për çdo lloj takimi) etj. Për të krijuar paraprapkisht këtë “hartë” të procesit të përgatitjes së Planit të Përgjithshëm Vendor, specialistët e bashkisë duhet të përshtatin hapat metodologjike të ekspertëve të huaj me detyrimet ligjore që përcakton ligji i planifikimit. Pra rregullat që ligji i përmban nëpër kapituj të ndryshëm të tij duhet të mblidhen dhe të vendosen brenda një procesi të vetëm dhe sa më linear të jetë e mundur. Sa më linear, aq më i thjeshtë do të jetë procesi i hartimit të Planit të Përgjithshëm Vendor dhe aq më lehtësisht do të monitorohet përputhshmëria ligjore e tij.

2.3.1 Si të hartojmë dhe miratojmë një politikë vendore të territorit (PZhTNjV)? P.9 Në çfarë hapash duhet të kaloj nëse duhet të hartoj dhe miratoj një politikë vendore të territorit (PZhTNjV-së)?

Përgjigjja e kësaj pyetjeje përmban brenda disa elemente: • Qëllimin e PZhTNjV-së. • Procesin e PZhTNjV-së dhe aktorët e përfshirë. • Strukturën dhe formatin e PZhTNjV-së. • Disa çështje bazë të metodologjisë së përdorur. Elementet e mësipërme trajtohen në hapat (ligjorë dhe/ose praktikë) që vijojnë në tabelën 5.

Tabela 5. Hapat për hartimin dhe miratimin e PZhTNjV-së Hapi 1: Njihem me qëllimin e PZhTNjV-së

Qëllimi i PZhTNjV-së buron nga neni 20 i ligjit të planifikimit dhe përcaktohet në nenin 12 të VKM-së 481.

Hapi 2: Vlerësoj dokumentet ekzistuese strategjike në bashkinë/komunën time.

(sugjerim praktik)10 Ashtu sikurse sugjerohet nga figura 13, në seksionin 2.3 të këtij manuali, Ju duhet të shfl etoni dokumentet strategjike ekzistuese në bashki/komunë dhe të vendosni nëse ato janë ende të vlefshme dhe të përshtatshme për të orientuar zhvillimin në njësinë tuaj vendore. Edhe pse këto dokumente mund të mos trajtojnë drejtpërdrejt territorin, por zhvillimin ekonomik etj., ato kanë ndikim të rëndësishëm në territor. Nëse këto dokumente nuk e kanë humbur vlerën e tyre, ato duhet të merren parasysh në hartimin e PZhTNjV-së. Në praktikë, dokumenti i politikës (PZhTNjV), mund të rezultojë në një rishikim të strategjisë suaj të zhvillimit, ose planit strategjik, por gjithmonë në përputhje me ligjin e planifikimit dhe VKM-në 481.

Hapi 3: Krijoj grupin e punës në bashki/ komunë.

(sugjerim praktik) Edhe pse, sipas rastit, ky grup në fillim mund të jetë vetëm një individ (drejtori i planifikimit) është e rëndësishme që në momentin që kryetari i bashkisë/komunës mendon të hartojë PZhTNjV, ta konsultojë seriozisht idenë me bashkëpunëtorët e tij të ngushtë dhe strukturat që e kanë detyrim ligjor. Ky është grupi fillestar i punës, që në fakt do të zbatojë hapat 4 deri në 8.

Hapi 4: Njihem me procesin dhe strukturën për hartimin e PZhTNjV-së sipas ligjit të planifikimit dhe akteve nënligjore në zbatim të tij.

(sugjerim praktik) Veçanërisht në kushtet e një baze të re ligjore për planifikimin e territorit, leximi i vëmendshëm i ligjit të planifikimit dhe akteve nënligjore në zbatim të tij, është tejet i rëndësishëm. Struktura dhe formati për hartimin e PZhTNjV-së përcaktohen në nenin 13 të VKM-së 481, bazuar në Ligjin nr. 10119. Ky manual, eksperienca juaj, apo botime të tjera metodologjike janë një ndihmë e vyer, por funksioni juaj zyrtar konsiderohet i tillë së pari kur është në përputhje me bazën ligjore.

Hapi 5: Përgatit dokumentet e nismës për hartimin e PZhTNjV-së dhe i paraqes në këshillin e bashkisë/komunës për miratim.

(detyrim ligjor)11 Ky hap ligjor është përcaktuar në nenin 40 të ligjit të planifikimit. Në vetvete, nisma është sa një veprim, aq edhe një dosje dokumentesh, që sipas nenit 40, janë: një studim, kufijtë e territorit, plani i veprimeve për procesin e konsultimit (bashkërendim – neni 17 dhe 36, këshillim – neni 36, dëgjim publik – neni 37, bashkëpunim – neni 18, ndërmjetësim – neni 19 i ligjit të planifikimit). Që në këtë fazë ju mund të mendoni dhe përfshini në dokumentet e nismës edhe planin e veprimeve për grupin e punës së ekspertëve. Këtë hap e gjeni të përshkruar në procedurat e mëposhtme për nismën, hartimin dhe miratimin e PPV, pasi procesi i politikës është i njëjtë me atë të PPV-së.

10. Sa herë që përdoret ky term, nënkuptohet se hapi në alë sugjerohet nga praktika e hartimit të instrumenteve të tilla dhe nuk është një detyrim ligjor. Një hap i tillë është metodologjik dhe sipas rastit mund të shkrihet me hapa të tjerë të këtij lloji, ose të jetë pjesë e një hapi që është detyrim ligjor. 11. Përdorimi i këtij termi nënkupton se hapi në fjalë është detyrim ligjor, pra është i përcaktuar në nenet e ligjit përkatës ose akteve nënligjore në zbatim të tij.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Hapi 6: Kryej një vlerësim të shpejtë të aktorëve/ institucioneve, burimeve të informacionit dhe burimeve njerëzore dhe ekonomike për të përballuar procesin e hartimit të PZhTNjV-së.

(sugjerim praktik) Ky hap është mirë të kryhet paralelisht me hapin 5, pasi konkluzionet që do të nxirrni prej tij janë një burim i rëndësishëm informacioni për nismën dhe prezantimin që do të bëni në këshillin e bashkisë/komunës. Një analizë e shpejtë institucionale dhe e aktorëve do t`ju ndihmojë të kuptoni se cilët aktorë dhe institucione kanë ndikim të ndërsjellë në procesin tuaj, çfarë ndikimi kanë dhe çfarë prisni ju prej tyre. Kjo analizë do t`ju ndihmojë edhe për hapin 7, dhe në përgjithësi për të gjithë procesin e pjesëmarrjes (ju mund të dëshironi ose të keni nevojë për më tepër takime dhe dëgjesa publike se sa minimumi ligjor i përcaktuar në ligjin e planifikimit). Gjithashtu, hartimi i PZhTNjV përfshin edhe analiza të situatës ekzistuese të territorit dhe zhvillimit në bashkinë/komunën tuaj. Cilësia ose thellësia e analizave të tilla varet nga informacioni që keni ose mund të siguroni. Në përfundim, i gjithe procesi do të shoqërohet me një faturë financiare që duhet të miratohet paraprakisht në këshillin e bashkisë/komunës.

Hapi 7: Rishikoj planin e veprimeve dhe finalizoj “hartën” e procesit të konsultimit dhe përfshirjes së aktorëve.

(sugjerim praktik) Ky është një rishikim që mund të bëni pas miratimit të nismës në këshill dhe bazuar në sugjerimet/komentet/kërkesat që burojnë nga paraqitja në këshill dhe dëgjesat publike.

Hapi 8: Finalizoj krijimin e grupit të ekspertëve që do të punojnë për hartimin e PZhTNjV-së.

(sugjerim praktik) Realisht, ky hap ka nisur paralelisht me hapin 5 dhe 6. Ju mund të vendosni ta hartoni PZhTNjV vetëm përmes specialistëve të bashkisë/komunës ose mund të ftoni/kontraktoni edhe ekspertë të jashtëm. Një vendim i tillë është i rëndësishëm sepse ndikon ndjeshëm në faturën financiare të hartimit të PZhTNjV-së. Nga ana tjetër mund të jetë një garanci për cilësinë e politikës dhe procesit të hartimit, pa prekur shërbimet e përditshme që zënë pjesën më të madhe të kohës për specialistët në bashki/komunë. Grupi i ekspertëve që mund të oni, në çdo rast duhet të udhëhiqet nga nje planifikues urban, dhe duhet të ketë në përbërje (sipas mundësisë) eskpertë të fushave: planifikim urban, ekonomi, mjedis urban dhe natyror, arkitekture, inxhinieri ndertimi dhe hidroteknike, gjeologji, topogjeodezi dhe GIS, legjislacion urban, shkenca sociale dhe statistikë, dhe profesionistë të tjerë sipas nevojës

Hapi 9: Hartoj PZhTNjV- (detyrim ligjor) Ky proces është përcaktuar në ligjin e planifikimit dhe në në përputhje me për lehtësinë tuaj, mund ta gjeni në procedurën e nismës, hartimit dhe ligjin e planifikimit. miratimit të PPV, pasi procesi i politikës është i njëjtë me atë të PPV. Hapi 10: Miratoj PZhTNjV-në në përputhje me ligjin e planifikimit.

(detyrim ligjor) Ky proces është përcaktuar në ligjin e planifikimit dhe për lehtësinë tuaj, mund ta gjeni në procedurën e nismës, hartimit dhe miratimit të PPV, pasi procesi i politikës është i njëjtë me atë të PPV-së.

Kujdes! Sipas pikave 1 të neneve 20 dhe 21 të ligjit të planifikimit, politika (si instrument planifikimi) është shprehja më e lartë e planifikimit të territorit dhe plani (si instrument planifikimi) mbështetet në një politikë të miratuar dhe e vë atë në zbatim në një territor të caktuar, gjatë një periudhe të caktuar kohore. Ajo që u tha më lart tregon se për të hartuar një PPV, Ju duhet të miratoni më parë një PZhTNjV për territorin tuaj. Nga ana tjetër, po sipas ligjit të planifikimit dhe akteve nënligjore në zbatim të tij, PPV-ja dhe PZhTNjV-ja kalojnë nëpër të njëjtin proces hartimi dhe miratimi, veç faktit që PZhTNjV-ja miratohet vetëm nga Këshilli i Bashkisë/Komunës, ndërsa PPV-ja miratohet edhe në KKT (sipas rasteve të parashikuara në ligjin e planifikimit). Pra “teorikisht”, Ju duhet të kryeni një proces hartimi deri në miratim për PZhTNjV-së dhe vetëm pas miratimit të nisni po të njëjtin lloj procesi, por kësaj herë për hartimin dhe miratimin e PPV-së. Megjithatë, pothuajse të gjitha bashkitë dhe komunat do të ndodhen në një situatë siç shpjegohet më poshtë, në momentin që ligji i planifikimit hyn në fuqi me efekte të plota: •

Duhet patjetër të hartojnë PPV-në, pra detyrimisht të kenë hartuar dhe miratuar paraprakisht edhe PZhTNjV-në më parë.

•

Kanë shumë pak kohë në dispozicion për të hartuar këto dy instrumente (plus rregulloren e planifikimit që shpjegohet në seksionin 2.3.3).

•

Sikurse do të vini re nga VKM-ja 481 dhe ky manual, disa analiza të gjendjes ekzistuese dhe procese grumbullimi informacioni janë të njëjta për të dyja instrumentet.

•

Numri i dëgjesave publike të detyrueshme ligjërisht nuk është i vogël, dhe nëse kemi dy procese të thelluara, të gjata dhe që vijnë njëri pas tjetrit, rrezikohet që aktorët/qytetarët të lodhen dhe të mos e ndjekin procesin deri në fund.

Në një situatë të tillë, është e sugjerueshme që bashkitë dhe komunat tà bëjnë efiçient procesin dhe tì hartojnë sëbashku dy instrumentet në një proces të vetëm. Këtë e mbështet edhe neni 47 i ligjit të planifikimit. Por, Kujdes! Ky “bashkim” nuk do të thotë aspak që ju të mos kryeni ose të “bashkoni” hapat e detyrueshëm ligjorë të procesit për secilin instrument, si psh. bashkërendimi, ndërmjetësimi, këshillimi publik, etj. Sa u përket këtyre hapave, afatet përcaktohen në planin e veprimeve që harton autoriteti i planifikimit, por brenda kornizave ligjore për këtë qëllim. Ju mund të jeni më efiçientë në proces duke shkurtuar kohën për hapa të tillë si: krijimi i grupit të punës dhe/ose grupit të ekspertëve (i njëjtë në të dyja rastet); përpilimi i planit të veprimeve (mund të bëhet njëherësh për të dyja instrumentet edhe pse miratohet me pjesë në këshillin vendor); kryerja e analizave të gjendjes ekzistuese dhe prodhimi i dokumentit të Analizës dhe Vlerësimit të Thelluar sipas nenit 18 të VKM-së 481, dokument i cili do tù shërbejë të dyja instrumenteve etj. Pra në përgjithësi, ju mund të siguroni efiçiencë në burimet njerëzore dhe ekonomike, si edhe në proces nga pikëpamja e metodologjisë dhe prodhimit të dokumenteve përmbajtësore. Kujdes! Ligjërisht është e lejueshme që ju të hartoni PZhTNjV-në dhe të vendosni të hartoni PPV pas një periudhe kohore të konsiderueshme (p.sh., 1 vit ose më shumë). Megjithatë, edhe pse një vendim të tillë ju mund ta merrni për arsye financiare, është shumë e këshillueshme që të dyja instrumentet të hartohen si një proces i vetëm ose së paku, pa diferencë kohore mes tyre. Në rast të diferencës kohore mes hartimit të dy instrumenteve, ju do tù duhej gjithsesi të rishikonit PZHTNjV-në si rezultat i ndryshimit të kontekstit urban/territorial/ekonomik dhe i nevojës për të përditësuar informacionin. Pra realisht do të përfundonit në një zgjidhje më të shtrenjtë nga pikëpamja financiare.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.10 Deri në ç`thellësi duhet të futemi me përmbajtjen e PZhTNjV-së?

Përgjigjja e kësaj pyetjeje lidhet me aspekte metodologjike përmbajtësore të politikës dhe, si e tillë nuk është normuar nga rregulloret e ligjit të planifikimit. Pra, grupi i punës dhe/ ose i ekspertëve ka shkallë të theksuara lirie për të vendosur mbi thellësinë e dokumentit. Megjithatë, për t`ju ndihmuar më konkretisht do të shtonim edhe: •

Politika duhet të jetë e qartë, realiste dhe me rekomandime që orientojnë më së miri vendimet që do të marrë PPV, por edhe dokumente të tjera të rëndësishme, si plani i investimet kapitale, ose buxheti afatmesëm që një bashki/komunë duhet të përgatitë.

•

Politika nuk duhet të hyjë në detaje që i përkasin planit (pra të mos bjerë në kundërshti me kërkesat mbi strukturën dhe formatin e PPV-së).

•

Politika duhet të jetë në gjendje të adresojë pla ormën politike dhe elektorale të kryetarit të bashkisë dhe ekipit të tij.

•

Politika duhet të ndjekë strukturën e paraqitur për dokumentin e politikës (të PZhTNjV-së) që sqarohet në nenin 13 të VKM-së 481.

Fragmente ilustruese të tabelës 6 nga dokumentet strategjike të zhvillimit të bashkive Fier dhe Elbasan: Qëllimi strategjik 1: Fuqizimi i Sektorit Privat ne Fier me fokus kryesor agrobiznesin dhe turizmin Objektivat strategjike të qëllimit strategjik 1: 1. Të mbështetet zhvillimi i prodhimeve bujqësore dhe të mbështetet zhvillimi i agro biznesit 2. Të promovohen mundësitë për agroturizëm, turizëm historik dhe bregdetar, për ta përfshirë Fierin në itineraret e turizmit kombëtar dhe rajonal 3. Të forcohet bashkëpunimi midis institucioneve publike dhe sektorit privat në Fier 4. Të forcohet zbatimi i ligjit nga institucionet përgjegjëse publike në qytetin e Fierit dhe të promovohet thithja e investimeve të huaja dhe vendase 5. Të promovohet rritja e numrit të NVM-ve në Fier (fragment nga qëllimet dhe objektivat strategjike të Fierit, përgatitur në vitin 2005) Elbasani është pergamenë e historisë, djep i arsimit, është një qendër e madhe tregtare dhe transporti, në rrugën Egnatia të rilindur me Korridorin e 8-të, në zemrën e një natyre të pasur dhe mjedisi të pastër, dhe që e ndërton ekonominë e tij nëpërmjet agrobiznesit, industrisë së lehte dhe turizmit kulturor e malor...... (fragment nga Vizioni i Elbasanit, përgatitur në vitin 2005).

Tabela 6. Shpjegime ilustruese mbi strukturën e PZhTNjV-së, sipas pikave 3 dhe 4 të nenit 13 të VKM-së 481. a. Analiza e përgjithshme.

Me shumë më pak detaje dhe vëllim se Analiza dhe Vlerësimi i Thelluar i PPV-së, por jo në kundërshti me të.

b. Premisa bazë të zhvillimit, hendeku institucional dhe programatik.

P.sh., drejtime kryesore zhvillimi të 10 viteve të fundit – sektori i shërbimeve dhe strukturat e arsimit të lartë; ose industria e lehtë ushqimore dhe përpunuese etj.

c. Vizioni strategjik i zhvillimit. ç. Objektivat strategjikë të planifikimit dhe zhvillimit. d. Programe zhvillimi. dh. Plan veprimi.

4. Shtojca e hartave me skenarë strategjikë.

Hendeku institucional – mungesa në struktura institucionale dhe instrumente ligjore, prania e të cilave do të kishte zgjidhur shumë nga problemet e zhvillimit në territor. Njëlloj si vizionet e zhvillimit në plane strategjike, plane zhvillimi ekonomik, apo strategji zhvillimi. Njëlloj si objektivat e zhvillimit në plane strategjike, plane zhvillimi ekonomik, apo strategji zhvillimi, por duke theksuar objektiva që kanë të bëjnë me zhvillimin e territorit – P.sh., fuqizimi si qendër portuale dhe zhvillimi i shërbimeve portuale në të gjithë pjesën jugperëndimore të qytetit. Njëlloj si programet e zhvillimit në plane strategjike, plane zhvillimi ekonomik, apo strategji zhvillimi. Ky duhet të adresoje programet. Programet nuk do të pajisen me projekte si në një strategji, por me një plan veprimi me afate dhe burime për realizimin e tyre. Projektet e programeve mund të rimerren në PPV, ose në dokumente të tjera strategjike, që bashkia/komuna dëshiron të ndërmarrë. Bëhet alë për 1-3 harta që përkthejnë vizionin dhe objektivat (ose një apo më shumë programe) në një paraqitje grafike në territor. Nuk përmbajnë detaje, por vetëm lidhin vizionin me territorin. Preferohet që harta të tilla të mbulojnë më tepër se territorin administrativ të njësisë, sepse kështu shpjegojnë ndikimin tek fqinjët dhe janë subjekt i bashkëpunimit me ta.

2.3.2 Si të hartojmë dhe miratojmë një plan vendor (PPV)? P.11 Në çfarë hapash duhet të kaloj nëse duhet të hartoj dhe miratoj një plan të përgjithshëm vendor për territorin (PPV)?

PPV është një instrument planifikimi sikurse politika dhe në parim dhe ligjërisht kalon nëpër të njëjtin proces hartimi dhe miratimi si politika. Përveç hapave ligjorë, që sigurisht janë të detyrueshëm, ju keni nevojë edhe për disa hapa përgatitorë dhe/ose metodologjikë, për të hartuar dhe miratuar një PPV. Tabela e mëposhtme përmbledh të gjitha hapat për të hartuar dhe miratuar PPV-në.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela 7. Hapat për hartimin dhe miratimin e një PPV-jë Hapi 1: Njihem me qëllimin Qëllimi i PPV-së buron nga neni 21 i ligjit të planifikimit dhe objekti i e PPV-së. tij përcaktohet në nenin 14 të VKM-së 481. Hapi 2: Sigurohem që kam (sugjerim praktik) Sikurse thamë, politika dhe plani mund të hartohen një PZhTNjV të miratuar ose së bashku, megjithatë hapat ligjorë përkatës nuk duhen anashkaluar. nëse kam vendosur ta hartoj bashkë me planin, sigurohem që jam afër miratimit të politikës. Hapi 3: Krijoj grupin e punës (sugjerim praktik) Mundësisht i njëjti grup pune si për hartimin e në bashki/komunë. PZhTNjV-së. Ky është grupi fillestar i punës, që në fakt do të zbatojë hapat 4 deri në 8. Hapi 4: Njihem me procesin (sugjerim praktik) Veçanërisht në kushtet e një baze të re ligjore për dhe strukturën për hartimin planifikimin e territorit, leximi i vëmendshëm i ligjit të planifikimit e PPV-së sipas ligjit të dhe akteve nënligjore në zbatim të tij, është tejet i rëndësishëm. planifikimit dhe akteve Struktura dhe formati për hartimin e PPV-së përcaktohen në nenet nënligjore në zbatim të tij. 16 deri në 20 (dhe 21 për PPT) të VKM-së 481. Hapi 5: Përgatit dokumentet (detyrim ligjor)12 Ky hap ligjor është përcaktuar në nenin 40 të ligjit e nismës për hartimin e PPV- të planifikimit. Në vetvete, nisma është sa një veprim, aq edhe një së dhe i paraqes në këshillin dosje dokumentesh, që janë të njëjta me ato të politikës. Megjithatë, në nenin 17 të VKM-së 481 ka një përshkrim më të detajuar të e bashkisë/komunës për dokumenteve ose Kërkesës për nismën. miratim.

Hapi 6: Kryej një vlerësim të shpejtë të aktorëve/ institucioneve, burimeve të informacionit dhe burimeve njerëzore dhe ekonomike për të përballuar procesin e hartimit të PPV-së. Hapi 7: Rishikoj planin e veprimeve dhe finalizoj “hartën” e procesit të konsultimit dhe përfshirjes së aktorëve.

Gjithashtu, ndryshe nga PZhTNjV-ja, në nismën e planit mund të përfshihet sipas rastit edhe një Vendim i kryetarit të bashkisë/ komunës për pezullimin e zhvillimit në një apo disa zona (pika 3 neni 64 i ligjit dhe neni 17, gërma ç i VKM-së 481). Vendimi shoqërohet me hartën që i tregon këto zona së bashku me ndarjen e pronësisë. Hapin 5 e gjeni të përshkruar në mënyrë të detajuar në procedurat e mëposhtme. (sugjerim praktik) Ky hap është mirë të kryhet paralelisht me hapin 5, dhe është i njëjtë si për PZhTNjV (shiko tabelën 5).

12. Përdorimi i këtij termi nënkupton se hapi në fjalë është detyrim ligjor, pra është i përcaktuar në nenet e ligjit përkatës ose akteve nënligjore në zbatim të tij.

Hapi 8: Finalizoj krijimin e grupit të ekspertëve që do të punojnë për hartimin e PPV-së

Hapi 9: Hartoj PPV në përputhje me ligjin e planifikimit. Hapi 10: Miratoj PPV në përputhje me ligjin e planifikimit.

(sugjerim praktik) Realisht, ky hap ka nisur paralelisht me hapin 5 dhe 6. Nëse ju vendosni ta hartoni PPV-në me ekspertë të jashtëm (kjo ndikon ndjeshëm në faturën financiare të hartimit të PPV-së), grupi i tyre duhet të udhëhiqet nga një planifikues urban, dhe duhet të ketë në përbërje (sipas mundësisë) eskpertë të fushave: planifikim urban, ekonomi, mjedis urban dhe natyror, arkitekturë, inxhinieri ndertimi dhe hidroteknike, gjeologji, topogjeodezi dhe GIS, legjislacion urban, shkenca sociale dhe statistikë, dhe profesionistë të tjerë sipas nevojës. (detyrim ligjor) Ky proces është përcaktuar në ligjin e planifikimit dhe për lehtësinë tuaj, e gjeni të përshkruar në procedurat e mëposhtme. (detyrim ligjor) Ky proces është përcaktuar në ligjin e planifikimit dhe për lehtësinë tuaj, e gjeni të përshkruar në procedurat e mëposhtme.

Procedura për “Nismën për hartimin e Planit të Përgjithshëm Vendor të Planifikimit të Territorit (PPV)” përshkruhet në hapat e mëposhtëm: 1. Për hartimin dhe miratimin e Planeve Vendore të Planifikimit të Territorit, pavarësisht klasifikimit sipas ligjit të planifikimit, ndiqet e njëjta procedurë e përcaktuar në vazhdim. 2. Nisma për hartimin e Planit Vendor (PPV) merret nga kryetari i bashkisë/komunës dhe paraqitet për miratim në këshillin e bashkisë/komunës. Organet dhe institucionet që ndodhen nën juridiksionin e bashkisë/komunës dhe palët e interesuara, kur e gjykojnë të nevojshme, i kërkojnë kryetarit të bashkisë/komunës ndërmarrjen e nismës. Kërkesa shqyrtohet prej tij dhe, kur gjykohet e arsyeshme, paraqitet për miratim në këshillin e bashkisë/komunës. Çdo kërkesë apo nismë shpjegohet, dokumentohet apo rishikohet gjatë një procesi këshillimi publik, sipas përcaktimeve të Ligjit nr.10119, datë 23.4.2009, “Për Planifikimin e Territorit”. 3. Kryetari i bashkisë/komunës, gjatë marrjes së iniciativës për hartimin e PPV-së, njo on në çdo rast me shkrim për ndërmarrjen e iniciativës, njësitë vendore kufitare, Këshillin e Qarkut përkatës dhe AKPT-në. 4. Autoritetet e përmendura në pikën 3 të kësaj procedure, janë të detyruara t’i japin bashkisë/komunës informacionin që disponojnë, propozimet dhe të dhëna të tjera të domosdoshme për hartimin e PPV-së. 5. Kryetari i bashkisë/komunës ose palët e interesuara hartojnë një studim, që përcakton faktet dhe analizon problemet që mund të ndikojnë në hartimin e PPV-së. Studimi botohet në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit nga njësia e qeverisjes vendore dhe i vihet në dispozicion publikut. 6. Kryetari i bashkisë/komunës i paraqet këshillit të bashkisë/komunës kërkesën për nisjen e proçesit, për hartimin e PPV-së, sipas përcaktimit të nenit 17 të VKM 481, bazuar në nenin 40 të Ligjit nr.10119 .

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

7. Kryetari i bashkisë/komunës, në rastet kur ka një rrezik të qartë e emergjent ndaj vlerave e karakteristikave të caktuara apo funksioneve vendore të objektit ose të zonës në zhvillim, vendos pezullimin e zhvillimit, sipas neneve 64 e 70 të Ligjit nr. 10119, datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”, deri në shqyrtimin e miratimin e nismës nga këshilli i bashkisë/ komunës. Vendimi për pezullimin e zhvillimit botohet në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. Afati i pezullimit, sipas përcaktimit të kësaj pike, nuk mund të jetë më i gjatë se 60 ditë. 8. Këshilli i bashkisë/komunës merr në shqyrtim nismën e propozuar dhe vendos për: a. Fillimin e procesit të hartimit të instrumentit vendor të planifikimit. b. Shtyrjen e shqyrtimit, në rastet kur vlerëson se faktet janë të pamja ueshme, të pasakta ose të papërshtatshme, për nisjen e procesit për hartimin e instrumentit vendor të planifikimit. Në këto raste, këshilli organizon, të paktën, një seancë dëgjimi publik, për të marrë vërejtjet e propozimet e palëve të interesuara. 9. Këshilli i bashkisë/komunës mund të vendosë, sipas rastit, vazhdimin e pezullimit të zhvillimit të vendosur sipas pikës 7 të kësaj procedure ose, pezullimin e zhvillimit, në përputhje me përcaktimet e neneve 64 e 70 të Ligjit 10119 datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. 10. Vendimi i këshillit vendor për hartimin e PPV-së, botohet në Regjistër. 11. Vendimi i këshillit vendor për hartimin e PPV-së, së bashku me planin e veprimeve, i dërgohet AKPT-së brenda 15 ditëve nga miratimi i tij. 12. AKPT-ja i dërgon autoritetit vendor të planifikimit rekomandimet për përmirësimin e planit të veprimeve brenda 30 ditëve nga data e marrjes së njo imit. Autoriteti vendor i planifikimit boton në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit planin përfundimtar të veprimeve brenda 15 ditëve nga data e marrjes së rekomandimeve nga AKPT-ja. Procedura për “Procesin dhe autoritetet që hartojnë dhe miratojnë Planet e Përgjithshme Vendore të Planifikimit të Territorit (PPV)” përshkruhet përmes hapave të mëposhtëm: 1. PPV-ja hartohet nga Autoriteti Vendor i Planifikimit të Territorit, dhe/ ose nga subjekte të tjera, të kontraktuara për këtë qëllim nga Autoriteti Vendor i Planifikimit të Territorit. Procedura e hartimit në të dyja rastet është e njëjtë dhe autoriteti i planifikimit parashikon mënyrën e kontraktimit dhe të bashkëpunimit me subjektin planifikues që në fazën e kërkesës. 2. Në çdo rast hartimi i PPV-së duhet të kryhet nga një grup apo grupe ekspertësh, që në çdo rast udhehiqen nga nje planifikues urban, dhe kanë në përbërje të tyre eskpertë të fushave: planifikim urban, ekonomi, mjedis urban dhe natyror, arkitekturë, inxhinieri ndërtimi dhe hidroteknike, gjeologji, topogjeodezi dhe GIS, legjislacion urban, shkenca sociale dhe statistikë, dhe profesionistë të tjerë sipas nevojës.

3. Autoriteti vendor i planifikimit e vë në dijeni çdo muaj AKPT-në për ecurinë e procesit të planifikimit, përmes mjeteve tradicionale të informimit dhe të komunikimit, dhe në çdo rast informon AKPT-në sipas përcaktimit të nenit 80 të Ligjit nr.10119 dt.23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. 4. Autoriteti përgjegjës për hartimin e PPV-së siguron një proces dialogu, bashkëpunimi dhe bashkërendimi, horizontal e vertikal, me çdo autoritet të planifikimit e palë të interesuar, përpara fillimit dhe gjatë hartimit të instrumentit vendor të planifikimit. 5. Autoriteti vendor i planifikimit, me qëllim trajtimin e bashkërenduar të çështjeve të rëndësisë kombëtare e me interes të përbashkët, bashkëpunon e bashkërendon veprimet me autoritetet përgjegjëse kombëtare të planifikimit dhe bashkitë/komunat kufizuese apo të përfshira, përpara marrjes së nismës për hartimin e PPV-së, sipas rastit (pika 1, neni 42 i ligjit të planifikimit). 6. Autoritetet kombëtare të planifikimit ose ato të bashkive/komunave kufizuese janë të detyruara t’i japin, sipas kërkesës, bashkisë/komunës informacionin që disponojnë, propozimet dhe të dhëna të tjera, që janë të domosdoshme për hartimin e PPV-së. 7. AKPT-ja mund të japë mbështetje dhe orientime për hartimin e PPV-së. 8. Bashkërendimi e këshillimi i projektit të PPV-së, sipas situatave specifike dhe kompleksitetit të tij, zhvillohen sipas fazave të mëposhtme: a. Këshillimi i idesë ose i pjesëve të veçanta të projektit. b. Këshillimi në tërësi i projektit. 9. Autoriteti përgjegjës për hartimin e instrumentit zgjedh, sipas rastit, nëse do të kryejë bashkërendim dhe këshillim me një apo dy faza. 10. Afatet e shprehjes së qëndrimit nga autoritetet e tjera të planifikimit dhe palët e interesuara fillojnë të nesërmen e datës së botimit në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit të projektit përfundimtar të PPV-së nga autoriteti përgjegjës për hartimin e tij, dhe janë: a. 30 ditë, në rastin e bashkërendimit e këshillimit të idesë ose të çdo pjese të veçantë të projektit. b. 60 ditë, për bashkërendimin e këshillimin tërësor të projektit. 11. Çdo autoritet i planifikimit, sipas sferës së juridiksionit dhe përgjegjësisë së përcaktuar nga legjislacioni në fuqi, ose palë e interesuar ka të drejtë të paraqesë vërejtje apo propozime për projektin e PPV-së, gjatë periudhës së bashkërendimit e këshillimit të tij. Vërejtjet apo propozimet botohen në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 12. Çdo vërejtje e bërë sipas përcaktimit të pikës 11 të kësaj procedure, duhet të jetë e argumentuar dhe të shoqërohet me sugjerime të qarta, në mënyrë që t’i japë mundësi autoritetit përgjegjës për hartimin e PPV-së të kuptojë përmbajtjen e saj e të mund të bëjë ndryshimet përkatëse, për trajtimin në mënyrë të arsyeshme të vërejtjes.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

13. Mosparaqitja e vërejtjeve apo propozimeve, brenda afateve të përcaktuara në këtë procedurë, vlerësohet si pranim i heshtur i projektit të PPV-së, përveç rasteve të pamundësisë për shkaqe objektive, e cila duhet të njo ohet sipas përcaktimeve të Kodit të Procedurave Administrative. 14. Autoriteti përgjegjës për hartimin e instrumentit, për qëllimet e bashkërendimit e të këshillimit, shqyrton vërejtjet apo propozimet e autoriteteve të tjera të planifikimit, palëve të interesuara ose publikut, brenda 30 ditëve nga përfundimi i afateve të përcaktuara në këtë procedurë. 15. Autoriteti përgjegjës për hartimin e PPV-së, kryesisht ose me kërkesë të autoriteteve të planifikimit dhe/ose propozim të palëve të interesuara, kryen një proces të dytë bashkërendimi ose këshillimi, sipas përcaktimeve të kësaj procedure, në rastet kur, si pasojë e procesit të bashkërendimit e të këshillimit, vërejtjet apo propozimet e bëra prekin ndjeshëm elemente thelbësore dhe përmbajtjen bazë të projektit të PPV-së. Ky autoritet, shqyrton vërejtjet apo propozimet dhe ndryshon projektin, ose shpreh qëndrimin e tij të argumentuar të mospërfshirjes në projekt të vërejtjeve apo propozimeve para paraqitjes së tij për miratim. 16. Përmbledhja e vërejtjeve apo propozimeve, gjatë procesit të bashkërendimit dhe këshillimit, i bashkëlidhen projektit të PPV-së, të paraqitur për miratim dhe botohet së bashku me të në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 17. Autoriteti përgjegjës për hartimin e PPV-së organizon, brenda 30 ditëve nga përfundimi i afatit për procesin e bashkërendimit dhe të këshillimit, një ose më shumë seanca dëgjimi publik për secilën nga fazat e bashkërendimit e këshillimit, pas kryerjes së tyre, si më sipër. Dëgjimi publik kryhet para çdo vendimmarrjeje planifikuese dhe përsëritet sipas nevojës për informimin e plotë të palëve të interesuara dhe zgjidhjen e konfl ikteve. Në ditën e botimit në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit të projektit të PPV-së autoriteti përgjegjës njo on vendin, datën dhe orën e çdo seance të dëgjimit publik. Njo imi publik kryhet të paktën 30 ditë para një vendimmarrjeje publike e botohet në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 18. Palët e interesuara dhe publiku kanë të drejtë, gjatë periudhës nga data e njo imit, deri në datën e përcaktuar të dëgjimit publik, të kenë “akses” mbi materialet e informacionet që lidhen me instrumentin kombëtar të planifikimit, përfshirë përmbledhjen e procesit të bashkërendimit e këshillimit, dhe vërejtjet, propozimet e përfundimet e arritura gjatë këtij procesi. Kjo e drejtë sigurohet, paraprakisht, në kohë të mjaftueshme e në mënyrë efektive nëpërmjet Regjistrit, sipas mjeteve tradicionale të informimit dhe në mjediset e autoritetit përgjegjës, gjatë orarit të tij zyrtar. 19. Në rastet kur projekti i PPV-së rishikohet nga autoriteti përgjegjës, në bazë të vërejtjeve e propozimeve të bëra gjatë dëgjimit publik, për çështje thelbësore të përmbajtjes së tij, autoriteti përgjegjës i planifikimit organizon një dëgjim publik shtesë, sipas procedurës së përcaktuar në këtë procedurë. 20. Përmbledhja e vërejtjeve apo propozimeve gjatë procesit të dëgjimit publik i bashkëlidhen projektit të PPV-së, të paraqitur për miratim dhe botohet së bashku me të në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit.

21. Personat fizikë apo juridikë, që ndodhen në zonën e planifikimit ose që kanë informacion apo të dhëna për të duhet, kur u kërkohet dhe për aq sa kanë të mundur, t’i japin autoritetit përkatës të planifikimit ose çdo personi të autorizuar, pa kundërshpërblim, informacionin që disponojnë, i cili mund të nevojitet gjatë procesit të hartimit të PPV-së. Autoriteti i planifikimit, ose personi i autorizuar sigurojnë ruajtjen e administrimin e informacionit të marrë gjatë procesit të hartimit të PPV-së dhe e bëjnë këtë informacion të disponueshëm për publikun, në përputhje me Ligjin nr. 8517, datë 22.7.1999, “Për mbrojtjen e të dhënave personale”. 22. Projektit përfundimtar të PPV-së i bashkëlidhet, sipas rastit, propozimi për ndryshim të instrumenteve kombëtare dhe/ose vendore të planifikimit në fuqi, kur kjo është e nevojshme për zbatimin e PPV-së të paraqitur për shqyrtim e miratim. 23. Autoriteti vendor i planifikimit e afishon projektin përfundimtar në mjediset e institucionit dhe e boton atë në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit. 24. Në rastet kur, megjithë realizimin e bashkërendimeve të veprimeve ndërmjet autoriteteve të planifikimit që preken nga PPV-ja, ekzistojnë ende mosmarrëveshje, autoriteti i planifikimit ka të drejtë të nisë një procedurë ndërmjetësimi sipas përcaktimit të nenit 19 të Ligjit nr.10119, datë 23.04.2009, “Për Planifikimin e Territorit”. Vendimmarrja, që lidhet me çështjet objekt mosmarrëveshjeje, pezullohet gjatë afatit 2- mujor, brenda të cilit mosmarrëveshja shqyrtohet nga komisioni i ndërmjetësimit. Gjatë kësaj periudhe, janë të zbatueshme procedurat dhe rregullat për miratimin e pezullimit të zhvillimit, sipas përcaktimit të neneve 64 e 70 të Ligjit nr.10119, datë 23.04.2010 “Për Planifikimin e Territorit”. 25. Projektplani i PPV-së i paraqitet për miratim këshillit të bashkisë/komunës. 26. Këshilli i bashkisë/komunës: a. Miraton projektin e PPV-së. b. Rikthen për ripunim atë me vërejtjet përkatëse, në rastet kur vlerëson se: i. Nuk janë kryer bashkërendimi, këshillimi dhe dëgjimi publik ose nuk janë respektuar procedurat e tjera të detyrueshme të planifikimit, sipas përcaktimeve të këtij ligji. ii. Projekti ka mospërputhje me instrumentet e planifikimit ose me legjislacionin në fuqi. c. Organizon, të paktën, një seancë dëgjimi publik për të marrë vërejtjet e propozimet e palëve të interesuara, në një nga rastet e gërmës (b) të kësaj pike. 27. Pavarësisht nga sa përcaktohet në legjislacionin në fuqi, dhe pa rënë ndesh me të, bashkia/komuna u dërgon, jo më vonë se 15 ditë pas miratimit të tij, AKPT-së dhe Arkivit Qendror Teknik të Ndërtimit, një kopje të PPV-së të miratuar, së bashku me vendimin e miratimit, si dhe çdo ndryshim të mëtejshëm të tij. 28. Bashkia/komuna, në rastet kur PPV-ja duhet të harmonizohet me instrumente kombëtare në fuqi të planifikimit dhe mund të kërkojë ndryshime, për të siguruar përputhshmëri me to, u dërgon ministrisë/ministrive përgjegjëse, PPV-në e miratuar dhe projektin përfundimtar të propozimeve përkatëse për ndryshimin e instrumentit kombëtar të planifikimit brenda 15 ditëve nga data e miratimit të PPV-së. Ministria/Ministritë përgjegjëse sigurojnë përputhshmërinë e PPV-së sipas procedurës së përcaktuar në Nenin 45 të Ligjit nr.10119, datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

29. PPV-ja e hartuar nga njësia e qeverisjes vendore me mbi 10,000 banorë dhe e miratuar nga Këshilli i njësisë së qeverisjes vendore, deri në dy vjet nga data e fillimit të efekteve të plota të Ligjit nr.10119, datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”, i paraqitet për shqyrtim e miratim përfundimtar, KKT-së, sipas procedurës së përcaktuar në aktet nënligjore të miratuara me Vendim të Këshillit të Ministrave për AKPT-në dhe KKT-në. 30. PPV-ja e miratuar nga Këshilli Bashkiak i Bashkisë së Kategorisë së Parë sipas përcaktimit të ligjit nr.10119, datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”, i kalon për shqyrtim e miratim përfundimtar KKT-së, sipas procedurës së përcaktuar në rregulloren e funksionimit dhe të organizimit të AKPT-së. 31. Aktet e miratimit dhe planet përkatëse sipas përcaktimit të këtij neni, botohen në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit brenda 15 ditëve nga data e miratimit. Në figurën 14 paraqiten të gjitha hapat ligjore të procesit të hartimit dhe të miratimit të PPV-së. Ky proces është i njëjtë edhe për PZhTNjV-së kur politika hartohet në mënyrë krejt të pavarur nga plani. Numrat që janë vendosur pranë çdo kutie në diagramë janë kodi për aktorët që marrin pjesë në atë hap të procesit. Aktorët dhe kodet përkatëse janë paraqitur në tabelën e mëposhtme: Tabela 8. Aktorët dhe kodet përkatëse në procesin e hartimit dhe miratimit të PPV-së Kodi 1 2 3 4 4.0 4.1 5 6 7 8 9 10 11

Emërtimi për aktorin/institucionin Kryetari bashkisë / komunës (NjQV – Njësia e Qeverisjes Vendore) Palë të interesuara për PPV-në që i kërkojnë kryetarit ta nisë atë Këshilli i bashkisë / komunës (KV – Këshilli Vendor) Autoritetet kombëtare (AK) dhe veçanërisht AKPT Ministritë Këshili Kombëtar i Territorit – KKT Bashkitë/komunat fqinje Strukturat Vendore të Planifikimit të Territorit – specialistët në bashki/komunë (SVPT) Qytetarët, publiku Prefekti Komisioni i ndërmjetësimit Grupi i ekspertëve për hartimin e planit AQTN – Arkivi Qendror Teknik i Ndërtimit

P.12 Ku ndryshon procesi i planit të përgjithshëm ndërvendor (PNVP-së) nga ai i PPV-së?

Këto dy plane kanë të njëjtën strukturë dhe pothuajse të njëjtin proces. Ndryshimi thelbësor në proces lidhet me: •

Marrjen e nismës, të cilën e shqyrtojnë dhe miratojnë të gjithë Këshillat e Bashkive/ Komunave pjesë e procesit (çdo kryetar i bashkive/komunave që së bashku hartojnë PNVP-në do të paraqitet në këshillin përkatës vendor, por materialin e kërkesës sipas

nenit 17 të VKM-së 481 dhe neneve 40 e 46 të ligjit të planifikimit, kryetarët e hartojnë së bashku). •

Hartimin e marrëveshjes dhe krijimin e subjektit të kompetencave të përbashkëta, që do të realizojë planin.

•

Miratimin përfundimtar të planit në të gjitha këshillat e bashkive dhe komunave që marrin pjesë në proces.

Procedura që shpjegon “Proceset dhe Autoritetet për hartimin dhe miratimin e Planeve Ndërvendore të Planifikimit të Territorit (PNV)” kalon nëpër hapat e mëposhtme: 1. Planet ndërvendore hartohen sipas kësaj procedure: a. Çdo kryetar i bashkisë/komunës13 së interesuar në hartimin e Planit Ndërvendor (PNV), i paraqet njësive të qeverisjes vendore përkatëse kërkesën për marrjen e nismës për hartimin e PNV-së dhe hartimin e Marrëveshjes për Krijimin e Subjektit të Kompetencave të Përbashkëta sipas përcaktimeve të neneve 15 dhe 16 të Ligjit nr.10119 datë 23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. b. Kryetarët përkatës të bashkive/komunave, shqyrtojnë kërkesën dhe në rast pranimi, nëshkruajnë marrëveshjen specifike për Krijimin e Subjektit të Kompetencave të Përbashkëta. c. Këshillat e bashkive/komunave përkatëse miratojnë Kërkesën për marrjen e nismës për hartimin e PNV-së, si dhe Marrëveshjen për Krijimin e Subjektit të Kompetencave të përbashkëta. ç. Procesi i hartimit dhe miratimit të PNV-së, vijon sipas procedurës së përshkruar për hartimin e PPV-së dhe miratohet nga të gjithë këshillat e njësive të qeverisjes vendore të përfshira. 2. Subjekti i kompetencave të përbashkëta i dërgon, PNV-në e miratuar dhe projektin përfundimtar të propozimeve përkatëse për ndryshimin e instrumentit kombëtar të planifikimit, ministrisë/ministrive përgjegjëse, në rastet kur PNV-ja duhet të harmonizohet me instrumente kombëtare në fuqi të planifikimit dhe mund të kërkojë ndryshime, për të siguruar përputhshmëri me sa përcaktohet në to, brenda 15 ditëve nga data e miratimit të PNV nga Këshillat e Bashkive dhe/ose Komunave të përfaqësuara në Marrëveshjen Specifike sipas përcaktimit të gërmës (c), pika 1 e kësaj procedure. 3. Nëse në procesin e hartimit të PNV-së, është e përfshirë qo ë edhe një nga Bashkitë e përcaktuara nga ligji si Bashki të Kategorisë së Parë, PNV-ja e miratuar i kalon për shqyrtim e miratim përfundimtar KKT-së, sipas procedurës së përcaktuar në rregulloren për funksionimin dhe organizimin e AKPT-së. 4. Aktet e miratimit dhe planet përkatëse sipas përcaktimeve të këtij neni, botohen në Regjistër dhe sipas mjeteve tradicionale të informimit brenda 15 ditëve nga data e miratimit. 13. Sipas rastit, një aktor mund të jetë edhe Këshilli i Qarkut.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.13 Çfarë duhet të përmbajë PPV nga pikëpamja përmbajtësore?

Përgjigjja e kësaj pyetjeje adreson aspekte përmbajtësore dhe metodologjike të PPV-së, dhe si rezultat nuk normohet nga baza ligjore. Megjithatë, bazuar në nenin 24 të ligjit të planifikimit, VKM-ja 481 përcakton strukturën dhe formatin e PPV-së në nenet 16 deri në 20 të tij dhe në nenin 21 për Planin e Përdorimit të Tokës. Kini parasysh se thellësia e trajtimit të secilit element të strukturës së PPV-së sipas VKM-së 481, përcaktohet nga vetë strukturat vendore të planifikimit në bashkinë/komunën në alë, në bashkëpunim me grupin e ekspertëve që punon për PPV-në dhe bazohet të paktën në: •

Madhësinë e territorit dhe/ose të popullsisë.

•

Nivelin, llojin dhe sasinë e aktiviteteve ekonomike.

•

Presionin ose depresionin e zhvillimit në territorin e bashkisë/komunës.

•

Veçoritë fizike, natyrore dhe gjeografike të territorit.

•

Nivelin, llojin dhe cilësinë e infrastrukturave ekzistuese.

•

Sasinë e informacionit të gjendjes ekzistuese që keni në dispozicion.

•

Orientimet dhe kërkesat që parshtron PZhTNjV-ja për atë zonë.

•

Metodologjinë e përdorur në hartimin e planit.

•

Burimet financiare dhe njerëzore që janë siguruar nga bashkia/komuna. Kujdes! Sipas neneve 16 deri në 20 të VKM-së 481, që përcaktojnë strukturën dhe formatin e PPV, çdo element strukturor dhe përmbajtësor i planit duhet të paraqitet patjetër edhe me tekst dhe grafikisht (në hartë). Megjithatë, Ju nuk jeni të detyruar të bëni një hartë të veçantë për çdo element strukturor. Në varësi të faktorëve të listuar më lart, Ju mund të zgjidhni që të vendosni disa elemente në një hartë të përbashkët. Shembull 1: Nëse në territorin tuaj ka burime të rëndësishme natyrore, pyje, kullota, zona të mbrojtura, dhe zona të trashëgimisë kulturore, por në një numër shumë të kufizuar, ju mund t`i paraqisni të gjitha këto informacione dhe analizime të territorit në një hartë të vetme. Ndërkohë, në rastin e një qyteti me fizionominë e Beratit apo Gjirokastrës, vetëm analiza e tarshëgimisë kulturore mund të kërkonte (sipas metodologjisë së përdorur) një ose më shumë harta. Shembull 2: Në një territor administrativ me fizionominë e komunës së Kelmendit, në një hartë të vetme është e mundur të paraqiten katër tematika, si: kategoritë bazë të përdorimit të tokës dhe sistemet; njësitë dhe nënnjësitë strukturore. Në një territor administrativ me karakteristikat e Tiranës, jo vetëm që do të duheshin katër harta të veçanta, por do të përgatiteshin edhe harta me zbërthime të mëtejshme të kategorive bazë të përdorimit të tokës.

Figura 16. Harta e Bonitetit të tokave Bujqësore (Plani i Përgjithshëm Vendor i Fushë Krujës) DETYRA E PROJEKTIMIT TË PLANIT TË PËRGJITHSHËM RREGULLUES TË QYTETIT FUSHË KRUJË BONITETI I TOKAVE BUJQËSORE 1:30.000

Burim: Bashkia Fushë Krujë dhe Co-PLAN 2010

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 17. Harta e Vlerave të Territorit dhe Qytetit (Plani i Përgjithshëm Vendor i Fushë Krujës) DETYRA E PROJEKTIMIT TË PLANIT TË PËRGJITHSHËM RREGULLUES TË QYTETIT FUSHË KRUJË VLERA TË TERRITORIT DHE QYTETIT 1:75.000

Burim: Bashkja Fushë Krujë dhe Co-PLAN 2010

P.14 Si mund t`i marr në konsideratë çështjet/zonat e rëndësisë kombëtare në përgatitjen e PPV-së?

Hapi i parë është të konsultoheni me ligjin e planifikimit, minimalisht me nenet 6, 8, 8/1, 10, 17, 32, 38 dhe 45. Këto nene realizojnë sa më poshtë: • • •

Japin kuptimin e zonave/çështjeve të rëndësisë kombëtare. Përcaktojnë autoritetet përgjegjëse për përcaktimin e tyre dhe shpjegojnë procedurën. Tregojnë implikimet e një zone/çështjeje të tillë në dhënien e lejeve për punime dhe në procesin e zhvillimit në përgjithësi. • Tregojnë mënyrën se si realizohet përputhshmëria midis instrumenteve të planifikimit të niveleve të ndryshme, ku në fakt zonat/çështjet e rëndësisë kombëtare janë një nga aspektet e shqyrtimit të përputhshmërisë. Hapi i dytë është që të jeni sa më parë të informuar për: • Ekzistencën dhe përcaktimet e instrumenteve kombëtare të planifikimit, të cilat sigurisht do të ndikojnë edhe në territorin tuaj administrativ. • Ekzistencën e listës më të fundit të çështjeve/zonave të rëndësisë kombëtare të miratuar me vendim të KKT-së. • Çfarë përmban Regjistri i territorit në lidhje me këtë çështje. Hapi i tretë është të komunikoni me AKPT-në për t`u informuar për lajme apo zhvillimet më të fundit në lidhje me zonat/çështjet e rëndësisë kombëtare. Për më tepër, në rast se në bashkinë/komunën tuaj ka pasur (para hyrjes së ligjit të planifikimit në fuqi) zona të mbrojtura natyrore apo të trashëgimisë kulturore, hidrocentrale, termocentrale, miniera, port, aeroport, impiante të trajtimit të ujërave të ndotura, ish-zona industriale etj., atëherë me siguri që ju jeni subjekt i listës së përfshirë në vendimin për zonat/çështjet e rëndësisë kombëtare. Kujdes! Hapat e mësipërm nuk kanë një përcaktim kohor; mund të ndodhin njëkohësisht dhe sipas mundësive tuaja të komunikimit me institucionet. Sugjerimi është që informacionin për zonat/çështjet e rëndësisë kombëtare ta merrni sa më herët në procesin e planifikimit, dhe vazhdimisht të informoheni për ecurinë e këtyre zonave/çështjeve. Gjithashtu, në momentin që ju njo oni AKPT për nisjen e punës për hartimin e PPV, dhe informacioni botohet edhe në Regjistër, ju mund të njo oheni zyrtarisht nga ministritë e linjës për çështje apo zona të rëndësisë kombëtare që ato mublojnë përkatësisht. Hapi i katërt ka të bëjë me procesin tuaj të planifikimit. Pra, pasi keni përcaktuar në hartën e territorit tuaj administrativ të gjitha zonat/çështjet e rëndësisë kombëtare (me sipërfaqe të sakta), ju planifikoni për pjesën tjetër të territorit duke mos prekur funksionin e zonave/ çështjeve të rëndësisë kombëtare dhe duke zbatuar normat dhe standardet e planifikimit për këto zona dhe ato rreth tyre. Nëse mendoni se doni të ndryshoni funksionin e qo ë edhe njërës prej këtyre zonave të rëndësisë kombëtare, atëherë duhet të ndiqni procedurën e përshkruar në nenin 45 të ligjit të planifikimit.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 18. Zonë e rëndësisë kombëtare në territorin e Komunës

Legjenda Park kombëtar Kufi komune

Komuna e zgjedhur ndodhet në jug të Bashkisë së Korçës. Kufiri i zonës së mbrojtur është marrë nga “Rrjeti i zonave të mbrojtura të Shqipërisë”, përcaktuar nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave. Referenca: Ortofoto është marrë nga Google, 2011 (Spot Image), 3 dhjetor 2011.

Kujdes! Të gjitha pyetjet në vazhdim (P.15 deri P.26) synojnë të shpjegojnë dhe t`ju ndihmojnë të kuptoni drejt disa nga pikat që listohen në nenet 18 dhe 27 të VKM-së 481. P.15 Si mund ta kryej analizën e problematikës së pronësisë mbi tokën? Mënyra se si kryhet një analizë e tillë është çështje metodologjie të përdorur në planifikim. Rëndësi ka që një analizë e tillë të bëhet patjetër, pasi Ju nuk mund të propozoni zhvillim në territor pa qenë të qartë mbi pronësinë e territorit. Gjithsesi, në kushtet kur informacioni për pronat nuk është në nivelet e duhura dhe Ju shpesh keni vështirësi për të siguruar harta pronësie të plota për të gjithë territorin administrativ, kjo pyetje merr mja vlerë. Në përgjithësi, është e preferueshme dhe ligjërisht e detyrueshme që ju të keni një hartë të pronave në territorin tuaj administrativ (hartë kadastrale nga ZRPP13). Kjo hartë duhet të shoqërohet me një tabelë (bazë të dhënash) që tregon sipërfaqet e çdo prone (parcelë dhe ndërtesë), numrin e pronarëve në çdo pronë, ndarjen pronë publike nga private dhe për ato publike edhe statusin e transferimit apo formën e manaxhimit, konfl ikte të mundshme për prona që i kanë ato. Normalisht i gjithë ky informacion (hartat dhe karakteristikat e pronave) do të ishte i hedhur në një databazë GIS. Megjithatë, edhe pasja e një harte zyrtare të 13. Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme.

ndarjes së pronësive në AutoCAD dhe nje filë Excel që e shoqëron atë, me informacionin e mësipërm, do të ishte e kënaqshme. Në kushtet e mungesës së informacionit të mësipërm për gjithë territorin, ju duhet të përpiqeni ta siguroni në mënyrë të pjesshme (pra, jo të gjitha aspektet e sipërpërmendura për pronë) dhe për ato pjesë të territorit ku është kryer regjistrimi fillestar. Pasi sigurohet informacioni (i cili i bashkangjitet PPV-së), atëherë ai duhet të analizohet për të kuptuar: 1. Cilat janë prona publike dhe cilat private. Kjo paraqitet në një hartë, ku legjenda përmban ndarjen publike-private, si edhe sipërfaqet e dy kategorive dhe mundësisht vlerën e tregut dhe të çmimin zyrtar të tokës. 2. Cilat janë zonat në territorin tuaj administrativ sipas konfl ikteve të mundshme të pronësisë. Një hartë e tillë do të ketë në legjendë llojet e konfl ikteve (P.sh.: kthyer me Ligjin 7501 tek përdoruesit dhe ka konfl ikt me ish-pronarin; zonë informale ka konfl ikt me ish-pronarët; zonë informale në proces legalizimi etj.). Figura 19. Problematika e pronësisë në qytetin e Elbasanit Legjenda Konfl ikte pronarëve, ndërtime informale Kthyer pronarëve, ndërtime informale Ndërtime informale në toka të pushtuara Në përgjithësi pa probleme pronësie Objekte publike me konfl ikte të pjesshme Pronë shtetërore, ndërtime informale Pronësi mbi banesat. Konfl ikt ligjor mbi truall Tokë private me ndërtime informale/ilegale Tokë private dhe objekte të dhëna nga shteti me konçesion Ullishta kthyer pronarëve

Burimi: Detyra e Projektimit për Planin Rregullues të Elbasanit, 2005

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.16 Çfarë janë planet dhe programet për riparim, rinovim, rigjenerim, rizhvillim dhe konservim urban dhe/ose mjedisor; për çfarë mund t`i përdor dhe si mund t`i hartoj ato?

Pas 20 viteve të tranzicionit ekonomik dhe politik, Shqipëria gjendet përballë një sipërfaqeje të madhe të mbushur me ndërtime dhe më një fond të zvogëluar dhe shumë të fragmentuar të tokës bujqësore. Ndërkohë, edhe pse nuk ka studime të mirëfillta që ta vërtetojnë, mendohet se kërkesa për ndërtime të reja është në rënie (ngopje e tregut). Nga ana tjetër, cilësia e ndërtesave (të para dhe pas `90) është e ulët si rezultat i mungesës së mirëmbajtjes së vazhdueshme (për shumë arsye objektive dhe subjektive). Së fundi, infrastrukturat, shërbimet dhe hapësirat publike ose mungojnë, ose janë të një cilësie të papërshtatshme për fl uksin e banimit, ose të përdoruesve që duhet të përballojnë. Edhe pse realitetin tuaj mund ta tregojë vetëm një studim i hollësishëm (analiza dhe vlerësimi i thelluar) me shumë mundësi, një nga problemet që ju do të përballeni në 1020 vitet e ardhshme, nuk është zgjerimi i qytetit, por përmirësimi i qytetit ekzistues dhe periferive të tij. Në shumë raste kjo mund të shoqërohet edhe me rritje të dendësisë, për të përdorur tokën në mënyrë më efiçiente, për të çliruar/mbrojtur zona natyrore/bujqësore dhe sepse mund të keni kërkesë për të ndërtuar në zonat qendrore urbane. Që të mund të përmirësoni (fizikisht dhe në cilësi shërbimesh) qytetin ekzistues (qendrat, lagjet e banimit, etj.) do t`u duhet të ndërmerrni veprime me karakter riparues, rinovues, rigjenerues, ose rizhvillues dhe në disa raste do t`u duhet të përmirësoni duke konservuar. Kjo e fundit do të ndodhë veçanërisht në zonat me vlera historike dhe të trashëgimisë kulturore, ose në zona natyrore të mbrojtura. Një nga problemet më të rëndësishme të lagjeve historike të Durrësit, Beratit, Gjirokastrës, Elbasanit etj. është se janë lagje banimi dhe ndërkohë janë klasifikuar si zona të kategorisë A në Ligjin nr. 9048, datë 7.4.2003 “Për Trashëgiminë Kulturore”, i ndryshuar. Një zonë tipike banimi është vazhdimsht në transformim përmirësues apo zhvillim. Së paku, ajo ka nevojë për ndërhyrje të herëpashershme për mirëmbajtjen, apo ndërtimin e infrastrukturave të reja dhe për përmirësimin e banesave për të qenë të jetueshme. Duke qenë zona A, këto ndërhyrje bëhen tejet të vështira për të mos thënë të pamundura. Rezultati është: cilësia fizike e këtyre lagjeve bie vazhdimisht; banorët jetojnë në kushte të papërshtatshme dhe ndonjëherë të pasigurta; vlera e këtyre zonave muzeale si “atraksion” turistik vjen në zhdukje. Këto zona kanë nevojë për ndërhyrje urgjente dhe të mirëmenduara që jo vetëm të përmirësojnë cilësinë e tyre, por të konservojnë të gjitha vlerat historike dhe kulturore. Si mund të realizohet kjo? – Përgjigjja nuk është thjesht çështje e një projekti apo studimi urbanistik, por kërkon një program ku vendin kryesor e zë procesi. Në proces, bashkia e cila ka rolin udhëheqës, bashkëpunon ngushtësisht me Institutin e Monumenteve dhe Ministrinë e Kulturës, me banorët, me biznese që mund të vendosen në zonë (zejtari të vogla apo dyqane etj.) dhe me zhvillues të mundshëm me ide inovative. Planifikuesit

dhe arkitektët ndjekin procesin dhe e materializojnë në projektin e zbatimit. Një proces i tillë kërkon sa përputhshmëri me ligjin, aq edhe fl eksibilitet nga palët për të arritur zgjidhjen e duhur – pra një seri negociatash. Mund të konkludojë edhe në nevojën për rishikime të bazës ligjore. Gjithmonë duhet të shoqërohet me një fazim të zbatimit në kohë dhe me instrumentet financiare – si do të gjenerohen fondet për zbatim? (mos mendoni që duhet të jenë vetëm publike ose vetëm private – këto janë raste tipike të krijimit të Partneriteteve Publike – Private). Në parim, Ju (bashki/komunë) mund të adresoni rastet e ndryshme të përmirësimit të lagjeve urbane përmes dy llojeve të programeve: 1. Rigjenerim urban. 2. Konservim urban dhe mjedisor. Këto programe mund të hartohen nga bashkia/komuna në çdo moment kohor që mendohet i përshtatshëm. Megjithatë, është e sugjerueshme që në momentin e caktimit të nënnjësive strukturore në PPV, të mendohet nëse ndërhyrjet urbane nëpër nënnjësi strukturore do të përfshijnë rigjenerim ose konservim. Nëse kjo mendohet që në këtë fazë, atëherë juve do t`u lehtësohet puna edhe për caktimin e zonave të përshtatshme për PDV-në. Figura 20. Analiza dhe propozime në një PDV për rigjenerimin dhe konservimin urban

Rrugë kryesore Rrugë e motorizuar brenda zonës Rrugë brenda zonës

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

A B

E C

J K

A B C D E F G H J K Hapësira me pronësi publike Afërsi me objekte me vlera ark. Afërsi me masë kritike banorësh Shpërndarje e ekuilibruar Afërsi me akse të rëndësishme

Godina pas 90’ Godina 45’-90’ Godina para 45’ Godina me vlera arkitektonike Godina të rrënuara

14k 12k 11k 10k 9k 8k 7k 6k 5k 4k 3k 2k 1k

Zona e paraqitur në këtë shembull ka qenë subjekt trajtimi dhe diskutimi në kuadër të programit MATRA për Shqipërinë, të zbatuar nga Co-PLAN, IHS Roterdam, Hollandë, dhe Elvan Dajko (U_POLIS). Rasti në alë është realizuar në bashkëpunim me Bashkinë e Durrësit. Zona është përzgjedhur nga vetë Bashkia, si një rast në të cilin ndërthuren interesa private të zhvillimit me interesa të bashkisë për konservim, por edhe për rigjenerim urban. Në pjesën më të madhe të saj, kjo është një zonë e kategorisë së parë sipas Institutit të Monumenteve të Kulturës dhe vetëm një pjesë shumë e vogël e saj kategorizohet si zonë e kategorisë së dytë (B në hartën 1). Ky kategorizim e veshtirëson tej mase mundësinë e ndërhyrjes rigjeneruese në zonë. Co-PLAN ka bashkëpunuar me Bashkinë për të ofruar një zgjidhje të një rasti të tillë. Zgjidhja përmban dy aspekte shumë të rëndësishme: 1) kërkon një marrëdhënie institucionale bashkëpunimi mes palëve shumë të pjekur dhe intensive; 2) fizikisht është një ndërhyrje injektuese katalizatore, shumë e kursyer, por që ofron një përmirësim të konsiderueshëm të cilësisë së jetës në zonë. (Dajko, 2011) 1. Kategoritë sipas IMK (Institutit të Monumenteve të Kulturës). 2. Gjendja ekzistuese dhe lëvizshmëria në zonë. 3. Injektimet e katalizatorëve në zonë – strategjia e ndërhyrjes. 4. Matrica e ndërhyrjeve dhe dimensioneve. 5. Mosha e strukturave. 6. Lartësia e kateve; 7. Ilustrim i “injektimit të hapësirës publike”. 8. Parcelat e hartës 7 në gjendjen ekzistuese. 9. Riorganizimi i parcelave dhe interesave. 10. Strategjia e ndërhyrjes përgjatë aksit hapësinorë kryesorë në zonë.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela 9. Rigjenerimi urban 1. Objekti i rigjenerimit urban. 2. Si realizohet rigjenerimi urban. 3. Qëllimi i programeve të rigjenerimit urban.

Rigjenerimi urban është një politikë dhe praktikë e rëndësishme në procesin e planifikimit ose të zhvillimit, dhe si i tillë mund të përfshihet në hapat e hartimit dhe në produktet e çdo instrumenti planifikimi, si tematikë përbërëse e instrumentit. Autoriteti vendor i planifikimit mund të realizojë rigjenerimin urban përmes programeve specifike për zona urbane të përcaktuara paraprakisht në instrumentet vendore të planifikimit, zona që përcaktohen përmes rishikimit të instrumenteve vendore të planifikimit, ose për zona që i nënshtrohen hartimit të Planit të Detajuar Vendor (PDV). Programet e Rigjenerimit Urban, në përputhje me strategjitë dhe instrumentet e planifikimit, kanë si qëllim përmirësimin e kushteve urbane, jetësore, socialekonomike, mjedisore dhe kulturore të vendbanimeve njerëzore. Këto programe realizohen në bashkëpunim me banorët, si dhe subjektet publike e private të interesuara. Zbatimi i këtyre programeve ka për qëllim: a. Të përmirësojë mjedisin e ndërtuar përmes rinovimit/riparimit të strukturave, hapësirave, mjedisit natyror dhe peisazhit. b. Të riorganizojë hapësirën urbane përmes riorganizimit dhe përmirësimit të infrastrukturave dhe shërbimeve. c. Të japë zgjidhje për fenomenin e përjashtimit social, nëpërmpjet riorganizimit të funksioneve dhe të përdorimit të tokës, ndërhyrjeve fizike në struktura të dedikuara për banim, shërbime sociale dhe punësim. ç. Të propozojë dhe realizojë infrastruktura ekologjike, struktura që funksionojnë me parimin e efiçiencës së energjisë dhe inkurajojnë përdorimin e energjive të rinovueshme, ruajnë biodiversitetin dhe nuk shkatojnë ndotje në mjedis. d. Të propozojë zgjidhje urbane efiçiente, që ripërdorin strukturat ekzistuese, dhe që favorizojnë vendosjen e aktiviteteve turistike, kulturore, tregtare dhe artizanale në zona urbane të karakterizuara nga degradim urban dhe social.

Figura 21. Hapësira që i nënshtrohen rigjenerimit urban

Burimi: Arkiva Co-PLAN.

4. Hapësirat që i nënshtrohen rigjenerimit urban.

Përcaktimi i zonave ku do të zbatohen këto programe bazohet në analiza të problemeve të degradimit social, ekonomik, mjedisor, të përjashtimit dhe shtresëzimit social dhe të vlerësimit të cilësisë së shërbimeve dhe infrastrukturave në një zonë. Hapësirat që kryesisht u nënshtrohen këtyre programeve janë: a. Zonat urbane periferike e jo të integruara, ku hasen mungesa të theksuara në shërbime, degradim i ndërtesave dhe i hapësirave publike, dhe përjashtim social. b. Zonat urbane historike që paraqesin degradim të ndërtesave e të hapësirave publike si dhe probleme sociale, përfshirë zhvillimin e proceseve të shtresëzimit dhe përjashtimit social. c. Ish zonat industriale dhe të prodhimit, tëresisht ose pjesërisht të braktisura dhe të degraduara, dhe që mbartin ndotje të trashëguar mjedisore. ç. Zona dhe struktura urbane të braktisura dhe jashtë funksionit, të cilat janë pjesërisht të pajisura me infrastrukturë, nuk shkaktojnë ndotje në mjedis, dhe mund të riintegrohen në hapësirën urbane. d. Zona urbane të konsoliduara, por që kanë humbur cilësinë e funksioneve dhe të strukturave të tyre, dhe konsiderohen zona në degradim urban, ekonomik, social dhe mjedisor.

5. Dokumenti i programit të rigjenerimit urban.

Rigjenerimi urban në një zonë të caktuar mund të trajtohet në një dokument të veçantë, ose si pjesë e dokumenteve të PDV-së. Cilido qo ë projekti, instrumenti apo dokumenti i veçantë, materialet përmbajtësore për rigjenerim urban duhet të përmbajnë (tekst i refl ektuar edhe në harta): a. Objektivat e rigjenerimit urban, përfshirjes sociale e qëndrueshmërisë mjedisore që synohen të arrihen në nivel vendor apo ndërvendor. b. Përcaktimin e hapësirave që i nënshtrohen ndërhyrjeve të integruara të rigjenerimit urban. c. Zgjidhjet teknike, urbane, arkitektonike sipas rastit, instrumentet e zbatimit dhe kontrollit të zhvillimit, dhe instrumentet financiare që duhet të përdorën për të realizuar objektivat e përcaktuar në gërmën (a), në përputhje me sa përcaktohet në materialet e përgatitura për një plan të detajuar vendor në VKM-në 502. ç. Mënyrën e sigurimit të pjesëmarrjes qytetare e të përfshirjes së enteve të tjera publike e private, për zbatimin e programit, në përputhje me sa përcaktohet në ligj mbi proceset e pjesëmarrjes për hartimin dhe miratimin e instrumenteve vendore të planifikimit dhe Planit të Detajuar Vendor. d. Kriteret për vlerësimin e zbatueshmërisë së programit.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Burimi: Arkiva Co-PLAN.

Burimi: Sotir Dhamo.

Burimi: Arkiva Co-PLAN.

Zonë e degraduar urbane.

Zonë urbane e konsoliduar dhe me degradim të hapësirës urbane.

Periferi e degraduar urbane.

Periferi me degradim urban dhe mjedisor.

Zonë historike në kushtet e degradimit urban.

Ish zonë industriale e degraduar.

Struktura urbane të degraduara dhe të braktisura.

Tabela 10. Konservimi urban mjedisor 1. Objekti i Konservimi urban mjedisor është një politikë dhe praktikë e rëndësishme në procesin konservimit e planifikimit ose të zhvillimit, dhe si i tillë mund të përfshihet në hapat e hartimit urban dhe në produktet e çdo instrumenti planifikimi, si tematikë përbërëse e instrumentit. mjedisor. 2. Si realizohet konservimi urban mjedisor.

Autoriteti vendor i planifikimit mund të ndërmarrë hartimin dhe zbatimin e një plani, programi apo projekti të konservimit urban dhe mjedisor, bazuar në politikat dhe interesat e zhvillimit dhe të ruajtjes në një territor të caktuar. Plani, programi apo projekti i konservimit urban dhe mjedisor ndjekin të njëjtin proces dhe hartohen sipas të njëjtës strukturë sikurse instrumentet e planifikimit të të njëjtit nivel, lloj apo klase, sikurse i përcakton VKM-ja 481 dhe seksionet I dhe III të kreut III të Ligjit nr.10119, dt.23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit” .

3. Parimet dhe qëllimi i konservimit urban mjedisor.

Parimet dhe qëllimi i konservimit urban mjedisor, të cilat vlerësohen gjatë përdorimit të instrumenteve të planifikimit dhe në çdo rast kur konservimi urban dhe mjedisor është një nga objektet e procesit të planifikimit ose të zhvillimit, përfshijnë: a. Ruajtjen e mjedisit natyror dhe/ose të ndërtuar, i cili, sipas rastit është klasifikuar si trashëgimi kulturore dhe historike, zonë e mbrojtur ose monument natyre, shpreh vlerat e veçanta të qytetërimit urban tradicional, vlerat e karakterit historik të qytetit, vlerat ekonomike dhe sociale të hapësirës së ndërtuar, si dhe mbart tërësinë e elementeve materiale e shpirtërore, që krijojnë imazhin e tij. b. Përfshirjen, ndërgjegjësimin dhe informimin e të gjithë banorëve dhe palëve të interesuara për konservimin e pasurisë urbane dhe natyrore të qytetit, përgjatë proceseve të pjesëmarrjes dhe dëgjimit publik, sikurse parashikohen në proceset e hartimit të instrumenteve të planifikimit. c. Kryerjen dhe thellimin në studime shumë disiplinore në funksion të arritjes së qëllimit kryesor – ruajtes dhe konservimit. Figura 22. Konservim dhe rigjenerim urban në një zonë historike Ndërhyrje në një ndërtesë në zonën historike të Durrësit në kuadër të projektit Matra

Rivitalizimi i hapësirave publike dhe ndërhyrje në ndërtesa në zonën historike të Durrësit në kuadër të projektit Matra Burimi: Imazhe të rendizuara, të projektuara nga ark. Michele Cró për sheshin: Liria në kuadër të konkursit “Rivitalizimi i sheshit Iliria në Durrës” dhe Demokracia dhe një strukturë e përkohshme marrë nga konkursi “Living Box”.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

4. Aspekte metodologjike të rëndësishme për konservimin urban mjedisor.

Nga pikëpamja metodologjike, dokumentet përmbajtësore trajtojnë aspekte si më poshtë: 1. Analiza e formës urbane të përcaktuar nga rrjeti rrugor e nga njësitë urbane. 2. Lidhja që ekziston mes hapësirave të ndryshme urbane: hapësirat e ndërtuara, hapësirat e pandërtuara të lira ose të gjelbra. 3. Forma dhe pamja e brendshme dhe e jashtme e ndërtesave, të përcaktuara nga stuktura e tyre, vëllimi, stili, shkalla urbane, materialet, ngjyrat dhe shndërrimi që ato kanë pësuar përgjatë kohës. 4. Lidhja e qytetit me mjedisin natyror apo të krijuar nga njeriu, depërtimi i hapësirave të hapura natyrore në mjedisin urban dhe ruajtja e biodiversitetit autokton. 5. Analiza e rolit territorial dhe funksional të qytetit në të kaluarën dhe në situatën ekzistuese. 6. Analiza e të dhënave arkeologjike, historike, arkitektonike, teknike, sociologjike, antropologjike dhe ekonomike për të përcaktuar më pas zhvillimin dhe masat manaxhuese, ligjore e financiare që rrjedhin prej tij. 7. Përcakimi i ndërtesave që duhen ruajtur në mënyrë të veçantë, ato që duhen ruajtur në kushte të caktuara si dhe ato që duhen shembur, në kushte të jashtëzakonshme, në përputhje me legjislacionin e posaçëm për trashëgiminë kulturore dhe historike. Dokumentimi i gjendjes fizike dhe funksionale të këtyre strukturave dhe i hapësirave, në të cilat parashikohet të kryhen ndërhyrje. 8. Përcaktimi i ndërhyrjeve të ndryshme që do të kryhen mbi strukturat dhe hapësirat urbane, si nga pikëpamja e tjetërsimit të tipologjisë hapësinore, ashtu edhe ajo e ndryshimit të mundshëm të funksioneve. 9. Përshtatja e rrjeteve të reja infrastrukturore dhe e funksioneve të qytetit modern me specifikat dhe veçoritë urbane të qytetit historik. 10. Ruajtja e qyteteve historike apo pjesëve historike të qyteteve, të cilat paraqesin interes historiko-kulturor, duke nisur me analizimin e kuadrit më të gjerë territorial e të lidhjeve me territorin përreth. 11. Identifikimi i proceseve të mirëmbajtjes dhe restaurimit për qytetet historike apo pjesët historike të qyteteve, në përputhje me legjislacionin e posaçëm për trashëgiminë kulturore dhe historike. 12. Ruajtja e zonave urbane, të cilat paraqesin cilësi të lartë urbane, kanë vlera ekonomike dhe sociale, dhe ku nuk paraqitet nevoja për ndryshim ose rizhvillim.

Figura 23. Gjendja ekzistuese e ndërtesave të banimit në projektin “Projektimi i banesave sociale me zero emission”

Rasti i paraqitur në figurat 23 dhe 24 i përket projektit: Banesa Sociale me “zero emissions”. Projekti është paraqitur në konkursin kombëtar në Itali me temë: Kursimi i energjisë dhe përdorimi i burimeve të rinovueshme, të kulturës dhe shkencës dhe cilësisë akustike të ndërtesave të ATER – seksioni II. Ky projekt tregon se si mund të realizohet rigjenerimi urban dhe arkitektonik në zonat e banimit, duke synuar efiçiencë të lartë të energjisë. Për këtë qëllim janë përdorur dy ndërtesa ekzistuese. Projekti ndërhyn në fasadat ekzistuese, duke vendosur një shtresë, e cila gjatë verës shërben si një barrierë për thithjen e nxehtësisë dhe ndalon mbinxehjen e ndërtesës, ndërsa në dimër për të ngrohur ndërtesën. Efiçenca energjisë akustike arrihet përmes vendosjes së paneleve diellore dhe tarracave të gjelbërta. Tarracat filtrojnë smogun dhe thithin rreth 70% të ujit të reshjeve, i cili riciklohet dhe përdoret për ujitje. Projekti, gjithashtu, parashikon një impiant gjeotermik me kulla ventilimi, të cilat do të përdoren për ngrohje dhe ohje natyrale. Grupi Projektit: Inxh. Massimo Panini, Inxh. Fausto Panini, Loris Rossi, Laura Pedata, Gabriele Misso, Lamberto Nicole . Bashkëpunues: Maria Luigia Micalella, Valeria Giampà, Pasquale Vazzano Programi: Ndërtesa banimi në Latina, Romë; Data: Qershor 2009; Klienti: A.T.E.R dhe Urdhri i Arkitektëve të Qarkut të Latinë-s.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 24. Analiza dhe propozimi i “Projektimi i banesave sociale me zero emission”

Aksonometria ekzistuese Planimetria

Sera

Panele fotovoltaike

Struktura rrjetë

Brise soleil

Diellëzimi dhe hijezimi, fasada jugore - 21 qershor (9.00 - 15.00)

Diellëzimi dhe hijezimi, fasada jugore - 21 dhjetor (9.00 - 15.00)

Burimi: Projekti “Banesa Sociale me zero emissions”, Romë 2009.

Puhiza verore Era e lindjes dhe Shiroku

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.17 Çfarë është analiza/plani i propozuar e/i tipologjisë hapësinore dhe si mund ta realizoj atë?

Mënyra se si kryhet një analizë e tillë varet shumë nga metodologjitë e përdorura prej profesionistëve në analizat e territorit. Megjithatë ka disa elemente bazë që duhen marrë në konsideratë sepse bazuar në analizën e tipologjive ekzistuese hapësinore dhe në propozimet e mundshme për ndryshime, Ju do të mund të përcaktoni: kategoritë bazë të cilave u përket, ose duhet t`u përkasë një zonë; treguesit e zhvillimit dhe planifikimit në të dhe nëse zona do të jetë apo jo subjekt i hartimit të PDV-së. Elementet bazë që ju duhet të merrni në konsideratë për të përcaktuar tipologjitë hapësinore ekzistuese, ose të propozuara janë renditur më poshtë. Kujdes! Lista e mëposhtme nuk është kufizuese; Ju mund të konsideroni edhe shumë faktorë të tjerë, sipas nevojës apo metodologjisë së përdorur. Në një tipologji të caktuar hapësinore, zakonisht ka njëtrajtshmëri të: •

Përdorimit – i njëjti përdorim ose (nën)kategori bazë. P.sh., një park natyror është një tipologji më vete, një zonë banimi me vila dhe parcela kuadratike rreth 500 m2 është një tipologji tjetër etj.

•

Ndërtesave (strukturave) – forma thuajse të njëjta, lartësi thuajse të njëjta, vëllime thuajse të njëjta, sipërfaqe të gjurmës së ndërtimit thuajse të njëjta, e njëjta mënyrë e vendosjes në territor (p.sh., pallate tip kullë të vendosura në një rrjet kuadratik parcelash, ose banesa 3-kate të bashkangjitura dhe në rresht, ku në zonë ndodhen disa rreshta paralele), i njëjti përdorim.

•

Sistemit/skemës rrugore dhe hapësirave publike – një skemë rrugore e lexueshme, p.sh., rrjet kuadratik ose radial etj.; hapësira publike (shesh, park etj.) të përqendruara (nyjore dhe me sipërfaqe të madhe) apo të shpërndara (të fragmentuara dhe me sipërfaqe të vogël) etj.

•

Intensitetit të ndërtimit dhe densitetit – ndikohet nga lartësia e ndërtesave dhe koeficienti i shfrytëzimit të tokës për ndërtime (VKM 502 dhe nenet 3 e 22 të Ligjit nr.10119). P.sh., të gjitha ndërtesat kanë lartësi thuajse të njëjtë dhe sipërfaqe të gjurmës së ndërtimit thuajse të njëjtë; gjithashtu koeficienti i shfrytëzimit të tokës për ndërtim është thuajse i njëjtë në të gjitha parcelat dhe parcelat kanë sipërfaqe dhe konfigurime thuajse të njëjta. Kujdes, për Ju nuk është e detyrueshme që të merrni në konsideratë të gjithë faktorët e mësipërm ndërsa krijoni tipologjitë hapësinore në territorin tuaj. Shpjegimet e mësipërme kanë për qëllim t`ju ndihmojnë metodologjikisht, por rastet tuaja mund të paraqiten shumë më të thjeshta. Gjithashtu, në raste të ndryshme, nuk do të keni nevojë t`i konsideroni të gjithë faktorët. P.sh., në rastin e një parku natyror, mja on “përdorimi” si faktor për të përcaktuar tipologjinë, pasi nuk ka struktura të tjera të ndërtuara në park dhe rrugët mund të jenë aq të pakta dhe të vogla, sa nuk ndikojnë aspak në artikulimin e territorit.

Kur përgatisni një hartë tipologjish, emërtimet në legjendë varen plotësisht nga koteksti dhe qëllimi juaj. Megjithatë, përpiquni të përdorni emërtime që me shumë pak alë kyçe e shpjegojnë gjithë situatën e tipologjisë hapësinore të zonës përkatëse,– pra harta fl et vetë. Figura 25. Analiza e tipologjisë hapësinore

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Foto ajrore, gjendja ekzistuese. Skema rrugore Parcelat ekzistuese. Leximi i ndërtesave. Përdorimi i tokës dhe strukturave. Intensiteti i ndërtimit.

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.18 Çfarë është analiza e elementeve të forta territoriale dhe si mund ta realizoj atë?

Për këtë, mja on që ju të identifikoni elementet e forta territoriale dhe të kuptoni se çfarë ndikimi kanë ato në zhvillimin aktual ose të ardhshëm të territorit tuaj. Shembuj të elementeve të forta territoriale, në varësi të faktit nëse jeni bashki apo komunë, mund të jenë: • Një lumë ose përrua që ndan ose kufizon një zonë të ndërtuar urbane – p.sh., lumi Shkumbin në Elbasan ose Gjanica në Fier, liqeni në Kukës, Lana dhe lumi i Tiranës në Tiranë, derdhja e Bistricës pranë kodrës së Berdeneshit në Sarandë etj. • Një kodër, një mal, një fushë bujqësore që kufizon një zonë të ndërtuar, një plantacion i madh me pemë frutore etj. – p.sh., kodra e Krastës në Elbasan që ka ndikim të madh në klimën lokale dhe peisazhin e qytetit; mali i Dajtit në komunën Dajt, Mali i Gjerë në Gjirokastër etj. • Një aks rrugor që ka rëndësi në historinë qyte ormuese të zonës suaj – p.sh., qyteza është ndërtuar përgjatë këtij aksi rrugor, i cili edhe pse është aks kombëtar dhe tranziti, për qytezën tuaj është rruga kryesore e qytetit (ky është rasti i shumë qytezave të vogla në Shqipëri). • Një objekt historik spikatës ose një monument kulture me përmasa të mëdha – p.sh., kalaja në Gjirokastër, kulla e sahatit dhe xhamia Et’hem Beut në Tiranë, kulla e sahatit në Elbasan, kodra e Vilës së Mbretit Zog në Durrës etj. • Një lagje historike dhe me vlera të trashëgimisë kulturore – p.sh., lagjia Kala në Berat ose në Elbasan. • Një zonë e madhe me funksion ekonomik me vlera jo vetëm për qytetin, ose me ndikim (pozitiv ose negativ) që shkon përtej bashkisë/komunës në të cilën ndodhet – p.sh., porti në Durrës, ish-kombinati metalurgjik në Bradashesh (Elbasan) etj. Shembujt që përmëndëm më sipër janë thjesht raste për t`u ndihmuar të kuptoni se kush mund të jetë një element i fortë territorial. Në territorin tuaj mund të ketë të tjera, shumë më të thjeshta në dukje, por me vlera për zonën tuaj. Vlerat mund të jenë nga pikëpamja historike (p.sh., është gjeneza ose pika fillestare e krijimit të qytetit tuaj), ose natyrore, apo ekonomike. Disa nga arsyet pse i identifikojmë këto zona janë: • Mund të jenë struktura / zona që kanë shumë vlera dhe nuk duhet të preken absolutisht nga zhvillimi, por vetëm të mbrohen dhe konservohen (zonat historike, ose natyrore). • Mund të jenë struktura që ju frymëzojnë për të kuptuar se cili do të jetë vizioni i ardhshëm i zhvillimit në zonën tuaj (p.sh., zonat historike, kullat e sahatit, lagjet Kala etj.).

• Mund të jenë elemente (p.sh., një mal) që përbën një barrierë natyrore zhvillimi dhe ju duhet të mendoni strategjikisht se si ta kapërceni këtë barrierë (p.sh., ndërtimi i një rruge e cila nuk do të jetë me thjesht një investim lokal, por rajonal ose kombëtar). Rastet mund të jenë edhe më të thjeshta si p.sh., Gjanica në Fier, e cila ndan aktualisht qytetin në dy pjesë, por mund të kthehet në një element integrues përmes investimeve për rigjenerimin mjedisor të saj. • Mund të jenë struktura / elemente që kanë pasur një ndikim të fortë në mënyrën e zhvillimit në zonën tuaj, por që e kanë humbur këtë vlerë dhe duhet të riintegrohen në në formë të re (Metalurgjiku në Elbasan); sikurse edhe zona që ju identifikojnë dhe që përbëjnë elementin kryesor të zhvillimit ekonomik për ju (porti në Durrës, ose aeroporti “Nënë Tereza” (në komunën Nikël). Zona të tilla janë shpesh të rëndësisë kombëtare dhe zhvillimi i tyre përcaktohet nga autoritetet kombëtare, por ju duhet të informoheni dhe bashkëpunoni për të marrë më të mirën nga (ri)zhvillimi i këtyre zonave, ose të orientoni vizionin dhe objektivat tuaj të zhvillimit drejt këtyre pikave fokale edhe në nivel vendi. Figura 26. Elemente të forta territori në qytetin e Durrësit

Burimi: Arkiva Co-PLAN.

Kufi bashkie Elemente sipërfaqësore I. INDUSTRI

Zona të përziera industriale dhe tregtare Zona për nxjerrje dhe përpunim materialesh ndërtimi

B. BUJQËSI

Terraca pjesërisht të kultivuara me ullishte Rezervuare

S. SHËRBIME V. PËRDORIME TË VEÇANTA

Zona hotelerie dhe me ndërtesa pushimi varreza e re varreza e vjetër porti i Durrësit landfill

N. NATYRORE

bimësi e shpërndarë zonë me pisha zonë ranore zonë me rëndësi të madhe natyrore

M. MONUMENTE KULTURE

qendër historike Zona A - Zonë arkeologjike° Zona B - Zonë e mbrojtur° Zona C - Zonë në vëzhgim° gjurmë aerofotografike mundësi mbetje arkeologjike zonë me rëndësi arkeologjike mundësi nekropoli torra Veneciane ndërtesa me rëndësi historike - arkitektonike

U. ZONË USHTARAKE

zona ushtarake

° të dhënat janë marrë nga “Harta e zonifikimit të qytetit” përcaktuar nga Ministria e Kulturës Rinisë dhe Sporteve, Instituti i Monumenteve të Kulturës, Akademia e Shkencave.

Figura 27. Harta e elementeve të forta të territorit në Durrës Elementet e forta të territorit mund të jenë pikësore, lineare ose sipërfaqësorë. Në çdo rast ato tregojnë hapësira apo struktura, të cilat kanë rëndësi për territorin, ose ndikojnë në mënyrën se si ai funksionon. Kujdes! elementet e forta mund të jenë pozitivë ose negativë. P.sh., hapësira e ish Kombinatit Metalurgjik në Elbasan, pavarësisht ndikimeve negative mjedisore, përbën një element të fortë për territorin e Elbasanit. Identifikimi i këtyre elementeve na ndihmon të lexojmë hapësirën në një territor (urban ose jo) dhe mënyrën si e përdorin, ose duan ta përdorin njerëzit atë. Rasti konkret është një përpjekje për të identifikuar elementet e forta të territorit në Durrës. Është realizuar në dy harta (dhe shkallë të ndryshme), sepse numri i këtyre elementeve në zonën e konsoliduar urbane është i lartë.

Elemente lineare I. INDUSTRI

B. BUJQËSI

S. SHËRBIME

Fabrika kimike

Kanale vaditëse

a. Infrastruktura autostrada Durrës - Tiranë rruga për Shijak rruga për Porto - Romano rruga e plazhit bulevardi hekurudha

a. Infrastruktura stacioni trenit

dh. Struktura dhe territore të përshtatura për qendra tregtare, përfshirë bare dhe restorante qendra tregtare tregu i madh i rrobave

stacioni autobuzave

tregu i vogël i rrobave stacioni i autobuzave të plazhit

tregu ushqimor frigoriferat

stacioni i furgonave

pista e madhe

ura e Dajlanit b. Struktura dhe territore për

pista e vogël d. Hapësira publike sheshe publike

arsimin dhe shëndetësinë spitali

ë. Struktura dhe territore të përshtatura për

universiteti “Aleksandër Moisiu”

aktivitete argëtimi dhe aktivitete sportive

d. Struktura dhe territore të përshtatura për institucione publike bashkia prefektura pallati i kulturës (teatri “Aleksandër Moisiu”) posta dega e brendshme (policia) c. Struktura dhe territore të përshtatura për qëllime fetare

V. PËRDORIME TË VEÇANTA

kisha katolike kisha ortodokse xhamia

M. MONUMENTE KULTURE

Elemente pikësore

mundësia e kalimit të murit bizantin muri Bizantin ekzistues

pallati i sportit stadiumi “Niko Duvani”

Burimi: Harta vektoriale - Bashkia Durrës ndërsa identifikimi i elementeve historike e arkeologjike është bërë duke u bazuar në Planin për qytetin e vjetër të Durrësit, Bashkia Durrës dhe Universiteti i Pescarës (Itali).

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.19 Cilat janë instrumentet dhe/ose programet e (kontrollit) të zhvillimit, që duhet t`i parashikoj në hartimin e PPV-së?

1. Së pari, duhet të parashikoni se në cilat nënnjësi strukturore do të hartohen PDV-të, pasi shumë nga instrumentet për zhvillim territori ose kontroll zhvillimi ndërmerren/ zbatohen brenda një PDV-je (nenet 25 deri në 33 të VKM-së 502). Gjithashtu, në një PDV thuajse gjithmonë do të ketë negociata mes pronarëve, zhvilluesëve dhe bashkisë/ komunës për zgjidhjen fizike të zhvillimit dhe ndarjen e kostove dhe përfitimeve. Negociata të tilla diskutojnë riorganizim parcelash15, nëndarje dhe/ose bashkim parcelash (nenet 22 deri në 24 të VKM-së 502 dhe neni 22 i ligjit të planifikimit), përcaktim të vlerës së kontributit në zhvillim ose ndonjë taksë/tarifë të re (për infrastrukturat), rishpërndarje intensitetesh midis parcelave etj. 2. Parashikoni se cilat nënnjësi strukturore do të përfshihen në një program të transferimit të së drejtës për zhvillim (nenet 8 deri në 10 të VKM-së 502, bazuar në nenin 3 të ligjit të planifikimit) dhe/ose në programin e intensitetit të zhvillimit me kushte (neni 36 i VKM-së 502). 3. Përcaktoni se në cilat nënnjësi strukturore dhe në cilat prona/struktura do të zbatoni një apo disa nga instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimi (pezullimi – neni 64, servituti – neni 65, rezervimi – neni 66 dhe preferimi – neni 68 i ligjit të planifikimit). Këto instrumente/programe duhet të hartohen/parashikohen ndërsa hartoni PPV pasi ky është një detyrim ligjor (referojuni neneve të cituara më lart). Nga ana praktike, ia vlen të veproni kështu pasi këto instrumente dhe programe miratohen bazuar në studime teknike të detajuara, që gjithsesi do t`u duhet t`i ndërmerrni kur hartoni një PPV. Pra, në këtë mënyrë ju kurseni kohë dhe burime, ndërkohë që keni shumë më tëpër shanse për të bërë zgjedhjet dhe zgjidhjet e duhura. P.20 Si mund ta përgatit hartën e nënnjësive strukturore?

E rëndësishme: Një nga arsyet themelore pse krijohen nënnjësitë strukturore, është që ne të shkëputemi nga zhvillimi në nivel parcele (siç është vepruar deri më sot) dhe të kalojmë në zhvillimin në nivel zone. Zhvillimi i tokës në nivel zone garanton ekuilibrin e dëshiruar midis interesave publike (të të gjithë shoqërisë) dhe atyre private (të individit); garanton parimin e përgjegjësisë sociale mbi pronën (zhvillimi im nuk prek interesat e fqinjëve); garanton zhvillim të qëndrueshëm të qytetit (merren në konsideratë një tërësi faktorësh për brezat aktualë dhe të ardhshëm); garanton që Ju si bashki/komunë të keni rolin udhëheqës në zhvillimin e territorit; garanton që të drejtat themelore të përcaktuara në Kushtetutën 15. Në literaturë, rastet dhe legjislacionet e huaja, këtë proces do ta gjeni me emërtime si “land readjustment, land consolidation, instigated property exchange, land assembly, vertical and horizontal reallocation” etj.

e Shqipërisë dhe në Kodin Civil, si edhe në gjithë legjislacionin tonë, të respektohen në mënyrë të drejtë. Nënnjësia strukturore është zona më e vogël e mundshme në të cilën Ju si bashki/ komunë lejoni që të ndodhë zhvillimi, sipas disa parametrave (treguesit e zhvillimit) të caktuar nga ju më parë. Për të garantuar zhvillim në nivel zone, mos tentoni të keni nënnjësi strukturore të vogla sa një parcelë kur: kjo e fundit është një parcelë me një ose dy pronarë, ndodhet në zonë urbane dhe e rrethuar me zhvillim të dendur që ka nevojë të transformohet, dhe ku mbi të gjitha zhvillimi i saj i pakoordinuar me zhvillimin përreth, ndikon në cilësinë dhe mundësitë e zhvillimit të parcelave fqinje.

“Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve të përcaktuar me ligj” (neni 149, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). “E drejta e pronësisë mbi tokën shtrihet gjer në lartësinë dhe thellësinë që është e dobishme për ushtrimin e saj, në kushtet e parashikuara në ligj” (neni 154, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). “Prona private dhe publike mbrohen njëlloj me ligj” (neni 11, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). “1) Kufizime të të drejtave dhe lirive të parashikuara në këtë Kushtetutë mund të vendosen vetëm me ligj për një interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve. Kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë. 2) Këto kufizime nuk mund të cënojnë thelbin e lirive dhe të të drejtave dhe në asnjë rast nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut” (neni 17, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). “E drejta e pronësisë është e garantuar” (neni 41, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). Për sa kohë që siguroheni se çdo nënnjësi strukturore ka karakteristika të njëjtrajtshme brenda saj dhe çdo tregues zhvillimi sipas nenit 39 të VKM-së 502 të aplikohet në mënyrë të njëjtë në çdo parcelë të nënnjësisë, ju mund të ndiqni çdo lloj metodologjie. Në fund të fundit, nënnjësia strukturore është thjesht një zonë që përmbush kushtet e përkufizimit të dhënë në pikën 1 gërma (a) e nenit 3 të VKM-së 481.

100

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Megjithatë, për t`ju ndihmuar në përcaktimin e tyre, ju mund të ndiqni hapat si mëposhtë: Tabela 11. Kritere të sugjeruara për të përcaktuar nënnjësitë strukturore përmes dy hapave

Hapi 1: Ndani territorin administrative në njësi strukturore sipas këtyre kritereve: a. Kufizimi nga rrjeti rrugor kryesor ekzistues dhe/ose i propozuar, dhe sipas rastit edhe nga kufizues të tjerë natyralë e artificialë, të cilët krijojnë elemente me karakter qartësisht të matshëm në territor, dhe sipas rastit mund të përfshijnë linja hekurudhore, vija ujore, lumenj ose përrenj, kanale të hapura, breza sanitarë, dhe të tjera të kësaj natyre. b. Ekzistenca e një ekuilibri midis përdorimeve dhe funksioneve brenda çdo njësie strukturore, që përcaktohet përmes treguesve të planifikimit dhe të zhvillimit, të cilët garantohen në çdo nënnjësi përbërëse të njësisë strukturore. c. Ekzistenca e funksioneve urbane që plotësojnë njëri-tjetrin dhe nevojat e popullatës urbane. ç. Bashkekzistenca e përdorimeve të tokës dhe të strukturave në një njësi strukturore që janë të përputhshme dhe nuk paraqesin raste të përdorimeve të ndaluara, ose sipas rastit ekzistenca e përdorimit homogjen të tokës dhe strukturave në të, në të gjithë njësinë. d. Rëndësia që ka njesia strukturore në historinë territoriale qyte ormuese të territorit përkatës. dh. Ekzistenca e identiteteve dhe karakteristikave të veçanta që njësia strukturore mund të ketë, duke përfshirë vlerat e trashëgimisë kulturore dhe vlera të rëndësishme mjedisore. Hapi 2: Ndani çdo njësi strukturore në disa nënnjësi sipas këtyre kritereve: a. Sigurimi që ajo do të jetë qeliza më e vogel e planifikimit dhe qeliza më e madhe e zhvillimit në territor. Çdo kërkesë për zhvillim bazohet në treguesit e planifikimit dhe kushtet e zhvillimit që vendosen në nënnjësinë strukturore përkatëse. b. Garantimi i njëtrajtshmërisë së tipologjisë hapësinore të propozuar. c. Ekzistenca e treguesve të njëtrajtshëm të planifikimit dhe të zhvillimit. ç. Ekzistenca e përdorimit homogjen të tokes dhe të strukturave në të, sipas kategorive bazë të përdorimit dhe nënkategorive të përdorimit të parashikura nga autoriteti i planifikimit, përfshirë edhe funksione ose aktivitete homogjene. Në rastet kur për arsye të përligjura, nënnjësia ka ose parashikohet të ketë përdorim të përzier, atëherë treguesit e zhvillimit dhe të planifikimit paraqiten për çdo kategori ose nënkategori përdorimi. d. Ekzistenca e vlerave të rëndësishme të trashëgimisë kulturore dhe aspekte të rëndësishme të mjedisit dhe shëndetit, sipas rastit. dh. Kufizimi nga rrjeti rrugor, pavarësisht nga kategoritë e rrugëve, dhe nëse është rasti nga linja hekurudhore, kanale të hapura, breza sanitarë, vija ujore, përrenj, lumenj, dhe të tjera të kësaj natyre. e. Paracaktimi i një zone me prioritet zhvillimi ose për realizimin e një projekti me rendesi në nivel qyteti nga një instrument vendor planifikimi në fuqi, sipas rastit.

101

Kujdes! 1. Ju mund të përdorni edhe kritere të tjera veç sa janë përmendur më lart, në varësi të kontekstit tuaj lokal. 2. Një nënnjësi strukturore mund të përputhet me një njësi strukturore, kur: a. Njësia strukturore, edhe pse me sipërfaqe të madhe, ka përdorim homogjen dhe tregues të njëtrajtshëm të planifikimit dhe të zhvillimit, e tillë si një sipërfaqe bujqësore, pyll, park, kullotë. b. Qendra e banuar që trajtohet nga instrumenti i përgjithshëm vendor i planifikimit është aq e vogël ne sipërfaqe dhe popullsi, sa numri i njësive strukturore është tepër i kufizuar dhe këto të fundit kanë sipërfaqe të vogël. 3. Veç kritereve më lart, për të krijuar nënnjësi strukturore ju mund të mbivendosni hartat e kategorive të perdorimeve të tokës dhe të strukturave në të me hartat e tjera të planit të propozuara të përdorimit të tokës dhe planit të infrastrukturave dhe shërbimeve. Nga mbivendosja do të krijohen zona të vogla me karakteristika unike dhe të njëtrajtshme që janë nënnjësitë strutkurore. 4. Sipërfaqja nuk është një kriter i detyrueshëm për nënnjësinë strukturore. Megjithatë kini parasysh që një nënnjësi mund të jetë dhjetra hektarë ose 3, 4, 5 apo 7 ha. Kjo varet nga kategoria e përdorimit të tokës dhe nga densiteti i zhvillimit në të. P.sh., një park natyror me sipërfaqe 50 ha (një numër i kufizuar pronarësh privatë ose me pronësi shtetërore) mund fare mirë të jetë një nënnjësi strukturore. Ndërkohë, në zonat e dendura urbane të qytetit, një nënnjësi strukturore me sipërfaqe 20 ha, me përzierje strukturash (p.sh., vila dhe pallate banimi, si edhe tregti me pakicë), ku banojnë mbi 2000 ose 3000 banorë dhe numri i pronarëve, të tokës është disa qindra, është një nënnjësi strukturore shumë e madhe. Nuk është e madhe në sipërfaqe, por në numrin e pronarëve me të cilët duhet të negocioni dhe problematikën që ajo mbart dhe duhet zgjidhur. Në një rast të tillë mendoni për një ndarje të nënnjësisë strukturore dhe krijimin e dy nënnjësive më të vogla. Pra, parimi është: Mos e fragmentoni territorin tuaj në një numër të pafund nënnjësish strukturore sepse do të jenë shumë për të përcaktuar treguesit e zhvillimit; por mos krijoni nënnjësi shumë të mëdha për realizim PDV-je apo instrumentesh zhvillimi ku ka nevojë të negociohet me shumë pronarë dhe zhvillues. Sigurisht, nënnjësia mund të jetë e madhe në sipërfaqe edhe kur ka shumë pronarë dhe banorë, në rast se për të nuk parashikohet PDV dhe nuk parashikohet të ketë zhvillim transformues në të ardhmen.

102

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 28. Raste të njësive dhe nënnjesive strukturore në katër bashki

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i bashkisë Elbasan 2005

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i bashkisë Vlorë 2010

103

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i bashkisë Fushë Krujë 2010

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i bashkisë Koplik 2009

104

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.21 Ku ndryshojnë zonat me prioritet zhvillimi nga një nënnjësi strukturore?

Një kriter i rëndësishëm për të krijuar nënnjësitë strukturore është sistemi rrugor. Rrugët janë ndarëse shumë të mira të zonave me karakteristika të ndryshme zhvillimi në territor. Mirëpo shpesh, rruga është element bashkues dhe jo ndarës. Përfytyroni një rrugë të rëndësishme tregtare, bulevardin e Tiranës, një qendër qyteti, një zonë të përzier administrative dhe me aktivitete rekreative, etj. Në zona të tilla, rrugët dhe sheshet nuk janë ndarëse, por shpesh kthehen në elementin qendror të zonës, hapësirën ku konvergjon i gjithë aktiviteti i saj. Për më tepër, në zona të tilla, funksionet dhe përdorimet jo gjithmonë janë unike dhe të njëtrajtshme – ka shumë përzierje; gjithashtu, treguesit e zhvillimit janë të ndryshëm – mendoni zonën që ka mbuluar plani i qendrës së Tiranës i hartuar nga studio franceze “Architecture Studio” – kjo zonë ka ndërtesa të kohëve të ndryshme, me funksione të ndryshme dhe me vëllime dhe madhësi parcelash shumë të ndryshme, - kjo zonë nuk mund të ketë tregues zhvillimi të njëjtrajtshëm për çdo parcelë, dhe është tipikisht një zonë me prioritet zhvillimi. Në zona si ajo e përshkruar më lart, kriteret e përcaktimit të nënnjësisë strukturore janë pjesërisht ose aspak të aplikueshme. Zona të tilla janë të veçanta, dhe zakonisht janë zona prioritare zhvillimi në qytet – pole gjeneratore të jetës dhe aktivitetit social-ekonomik. Për më tepër, kur ne synojmë që qytetet e sotme të adoptojnë modele “policentrike” zhvillimi, zona të tilla të rëndësishmë ka jo pak në territor. Sa herë që një zonë ka një rëndësi prioritare në zhvillimin e të gjithë qytetit dhe ndërkohë nuk përputhet me kriteret e formimit të nënnjësisë strukturore, por ka nevojë për një PDV për ta transformuar, ajo konsiderohet si një “zonë me prioritet zhvillimi”. Zonat me prioritet zhvillimi duhet të parashikohen në PPV. Shpesh mund të ndodhë që një zonë e tillë të përbëhet nga pjesë të disa nënnjësive strukturore fqinje. Në këtë rast çdo pjesë e zonës me prioritet zhvillimi merr treguesit e zhvillimit të nënjësisë strukturore përkatëse. Në rast se nuk kemi mbivendosje (p.sh., qendra e qytetit) me disa nënnjësi strukturore përkatëse, atëherë treguesit e zhvillimit përcaktohen për zonën me prioritet zhvillimi në dy mënyra: •

Për çdo parcelë apo grup parcelash.

•

Si vlera maksimale dhe minimale për zonën, çka do të thotë se është e lejueshme rishpërndarja e intensiteteve midis parcelave, për sa kohë që vlerat kufi të zonës nuk tejkalohen.

105

106

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.22 Si mund t`i përcaktoj në plan zonat e përshtatshme dhe të detyrueshme për PDV?

Në parim dhe në mënyrë të përmbledhur, për sa kohë që në një nënnjësi strukturore ju garantoni se zhvillimi në nivel parcele nuk e komprometon atë në nivel zone dhe interesat e pronarëve dhe të shoqërisë mbeten në ekuilibër, nuk ka nevojë të hartoni PDV për atë nënnjësi. Kujdes! Në nenet 32 dhe 33 të VKM 502, janë përcaktuar kriteret ligjore, mbi bazën e të cilave ju gjykoni dhe vendosni nëse një nënjësi strukturore ka nevojë për PDV. Është e thjeshtë t`i caktosh zonat për PDV në momentin e hartimit të PPV-së, pasi në këtë moment ju jeni duke bërë shumë studime dhe analiza që ju thellojnë njohjen e territorit tuaj. Kjo njohje bën që ju të merrni vendime të drejta. Pasi të keni ndarë territorin në nënjësi strukturore, mbi hartë për çdo nënnjësi vendosni shënimin nëse ajo do t`i nënshtrohet bërjes së PDV-së apo jo. Në këtë moment ju jeni duke kontrolluar veten nëse i keni ndarë si duhet nënnjësitë strukturore apo jo. Energjia, koha dhe burimet që duhen për të bërë një PDV, ndonjëherë mund t`ju shtyjnë të zvogëloni nënnjësitë strukturore për të qenë më realistë. Por Kujdes! Mos i bëni shumë të vogla. Figura 30. Zonat që do të jenë subjekt i PDV (rast hipotetik)

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/al/appa.php?app=bizneset, aksesi 14 janar 2012.

107

P.23 Si mund ta hartoj një program për Transferimin e së Drejtës së Zhvillimit (TDZh)?

Për këtë qëllim, fillimisht ju duhet të njiheni me nenet 8, 9 dhe 10 të VKM-së 502, të cilat trajtojnë transferimin e së drejtës për zhvillim, kushtet në të cilat kryhet, si dhe që duhet të zbatojë programi i TDZh. “E drejta e pronësisë dhe të drejta të tjera mbi sendet janë të transferueshme, përveç kur ndalohet nga ligji, ose nga vetë natyra e së drejtës” (neni 162, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). Kujdes! Koncepti “E drejta për zhvillim” përkufizohet në pikën 29 të nenit 3, të ligjit të planifikimit. ... ”E drejta për zhvillim” janë përdorimet dhe/ose intensiteti i ndërtimit të lejuar, për një parcelë, sipas instrumenteve të planifikimit.” (pika 29, neni 3, Ligji nr. 10119, datë 23.4.2009, “Për Planifikimin e Territorit”). Nisur nga përkufizimi i mësipërm, kemi disa karakteristika të rëndësishme së drejtës për zhvillim: •

E drejta për zhvillim përcaktohet nga një instrument planifikimi në fuqi – pra, sipas ligjit të planifikimit, kjo e drejtë nuk ekziston me parcelën, por i jepet asaj nga instrumenti i planifikimit. Duke qenë se instrumentin e planifikimit e harton dhe miraton autoriteti publik (vendor për rastin e PPV-së), atëherë edhe të drejtën për zhvillim e jep autoriteti përgjegjës për planifikimin.

•

E drejta për zhvillim lidhet drejtpërdrejt me procesin e zhvillimit të tokës, pra me ndërtimin (pikat 23, 24 dhe 25 të nenit 3, të ligjit të planifikimit) dhe më konkretisht me llojin e ndërtimit (në funksion të përdorimit të tokës) dhe me intensitetin e ndërtimit (neni 43 i VKM-së 502). Por e drejta për zhvillim mund të jetë përdorim ose intensitet, ose të dyja bashkë, dhe këtë e përcakton çdo bashki dhe komunë sipas rastit, në PPV.

•

E drejta për zhvillim jepet nga PPV-ja në nivel parcele. Sigurisht që PPV-ja i përcakton treguesit (përdorim dhe Intensitet) në nivel zone, por PDV-ja dhe projektet e zhvillimit, duhet t`i përkthejnë këta tregues në nivel parcele. Në këtë kuptim, e drejta për zhvillim i jepet çdo parcele.

Le të ndalemi tek e drejta për zhvillim si Intensitet i lejuar ndërtimi (I) për një parcelë. Sipas nenit 8 të VKM-së 502, kjo e drejtë (pra I) mund të transferohet, në rast se kushtet e zhvillimit e sugjerojnë një gjë të tillë dhe plotësohen disa kushte teknike për të realizuar këtë transferim. Nëse kjo ndodh, atëherë kemi të bëjmë me transferim të së drejtës për zhvillim, dhe meqë kjo realizohet përmes një programi, atëherë e kemi quajtur Programi për TDZh-në.

108

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 31. Transferimi, ose riorganizimi i intensiteti të ndërtimit

Procesi për hartimin dhe realizimin e Programit të TDZh-së përcaktohet në nenin 9 të VKM-së 502, ndërsa kushtet bazë për transferimin përcaktohen në nenin 10 të TDZh-së. Nga natyra, Programi i TDZh-së është një lloj instrumenti në dorë të autoriteteve të planifikimit, që ka për qëllim të ruajë zona të ndryshme nga zhvillimi. Bëhet alë për të ruajtur zona bujqësore, natyrore dhe sipas rastit edhe zona të trashëgimisë kulturore. Në zona të tilla, PPV-ja ndalon rreptësisht ose kufizon ndjeshëm treguesit e zhvillimit. Për t`u siguruar që zhvillimi do të respektojë treguesit që PPV-ja vendos për këto zona, shpesh herë bashkitë dhe komunat vendosin të zbatojnë një Program për TDZh-në.

1 Kryetari diskuton nëse do të ndërmarrë programin TDZh.

2 Vlerëson analizat e PPV për të parë nëse TDZh nevojitet.

4 TDZh nuk nevojitet.

TDZh nevojitet.

5 Harton studimin për TDZh si pjesë integrale e punës për PPV.

109

Por si hartohet ky Program, në kushtet kur një eksperiencë e tillë ka munguar më parë në Shqipëri? Figura 32 tregon në mënyrë të përmbledhur hapat e hartimit të Programit për TDZh-në. Figura 32. Procesi për hartimin e programit për Transferimin e të Drejtave të Zhvillimit

Numrat afër çdo kutie në figurën 32, tregojnë hapin përkatës. Do t`u referohemi këtyre numrave për të shpjeguar më poshtë procesin.

6 Vlerëson tregun e tokës dhe të ndërtimeve.

7 Vlerëson nevojën për sipërfaqe banimi në 10 vitet e ardhshme.

8 Llogarit TDZh njësi si Intensitet ndërtimi.

9 Cakton zonat dhënëse dhe marrëse.

10 Kryen dra llogaritje për çdo zonë dhe rishikon studimin.

11 Harton rregulloren e programit të TDZh.

14 Njo on qytetarët përmes komunikimit elektronik për TDZh.

12 Miraton programin e TDZh

13 Publikon programin e TDZh në Regjistër

110

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

1. Hapi 1 dhe 2: Kryetari i bashkisë ose komunës dhe struktura përgjegjëse për planifikimin diskutojnë nëse është e nevojshme që të ndërmerret një Program TDZh-je. Nisur nga kufizimet e nenit 9 të VKM-së 502 (pika 3), ky diskutim bëhet në kuadër të hartimit të PPV-së ose rishikimit të tij. Hartimi i një Programi për TDZh-në kërkon studime të hollësishme dhe proces konsultimi. Në këtë këndvështrim është shumë më efiçiente dhe e saktë që TDZh-ja si program të hartohet si pjesë integrale e PPV-së, që gjithashtu kalon në një proces të gjerë konsultimi dhe përmban një seri analizash të hollësishme. Në këtë hap, vendimmarrja për TDZh-në është deri diku intuitive, dhe e bazuar në disa studime që janë duke u kryer në kuadër të PPV-së. Faktorë që mund të ndihmojnë në vendimmarrje janë: a. Njësia vendore ka edhe zona që duhen mbrojtur, edhe zona urbane ku ka presion zhvillimi, por densiteti i zhvillimit nuk është shumë i lartë – pra ka ende hapësirë për zhvillim ose rizhvillim. b. Ka një treg të fortë pasurisht të paluajtshme që kërkon të zgjerojë hapësirat territoriale për zhvillim dhe krijon presion të kërkesës. c. Ka nevojë për të siguruar strehim shtesë për banorë që jetojnë në ferma bujqësore. d. Mendohet se në 10 vitet e ardhshme do të ketë një rritje të madhe natyrore dhe/ose mekanike të popullsisë. e. Etj. 2. Hapi 3, 4 dhe 5: Nëse mendohet se ka kuptim të nisë hartimi i një Programi TDZh-je, atëherë Kryetari dhe struktura e planifikimit angazhohen në një seri hapash të tjerë (hapat vijues) që ndodhin paralelisht dhe si pjesë e studimit për ndërmarrjen e Programit të TDZhsë. Ky studim nuk qëndron veçmas PPV-së; përkundrazi është pjesë integrale e tij dhe në fakt përbëhet nga shumë komponentë që i vlejnë PPV-së në përgjithësi. 3. Hapat 6, 7, 8 dhe 9: Kur bëni studimin për TDZh-në, mund të ndërmerrni analiza të ndryshme që janë relevante për kontekstin tuaj dhe në kuadër të PPV-së. Gjithsesi, janë të paktën 4 aspekte që ju duhet t`i studioni në çdo rast dhe që kanë ndikim në rezultatin e Programit të TDZh-së. Aspektet renditen më poshtë (secili nga hapat), por kini parasysh se ato realizohen thuajse paralelisht. Në fillim realizohen në mënyrë të pavarur dhe më pas rishikohen mbi bazën e gjetjeve të secilit hap: f. Vlerësoni tregun e tokës dhe të ndërtimeve (hapi 6): Kjo analizë bëhet në bashkëpunim me ZRPP16 dhe me agjencitë e pasurive të paluajtshme. Ju duhet të kuptoni tendencat e tregut dhe të kuptoni se ku ka presion për zhvillim, dhe në veçanti për banesa (sipas nenit 10 të VKM-së 502). Në përgjithësi, nga praktika vihet re se një TDZh është e suksesshme kur zonat marrëse (të përdorimit banim) nuk janë të ngopura me ndërtime (pra treguesit e zhvillimit, p.sh., I, janë ende të ulët) dhe ka presion / kërkesë në treg për të ndërtuar në to. Kjo ndodh sepse meqë në një Program TDZh-je shiten dhe blihen të drejta zhvillimi (për të ndërtuar banesa), Programi funksionon vetëm nëse ka treg për 16. Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

111

TDZh-në, pra nëse ka kërkesë dhe ofertë për të drejta zhvillimi. Ofertën mund ta caktoni Ju si bashki/komunë duke vendosur se p.sh., në zonat bujqësore nuk lejohet ndërtimi, por këto zona kanë të drejtë të shesin të drejtën e tyre për të ndërtuar. Mirëpo, ju nuk mund të vendosni sa është kërkesa. Kërkesa vjen nga nevoja e zhvilluesve (sigurisht edhe blerësve – banorëve) për të ndërtuar. Nëse në qytetin tuaj nuk ka aktivitet ndërtimi, ju mund të përcaktoni nivele oferte sa të doni, por askush nuk do t`i blejë të drejtat për zhvillim. Pra, është pikërisht analiza e tregut të pasurive të paluajtshme që ju ndihmon të kuptoni nëse ka potencial për të zbatuar një Program të suksesshëm të TDZh-së. g. Vlerësoni nevojën për sipërfaqe banimi në 10 vitet e ardhshme (hapi 7): Kjo nënkupton që Ju të vlerësoni paraprakisht se për sa banesa ka nevojë bashkia/komuna në 10 vitet e ardhshme. Themi 10 vjet, pasi kjo është periudha e vlefshmërisë së PPV-së. Sigurisht ju mund të bëni llogaritje për periudha më të gjata, dhe të hartoni një Program TDZh që do të zbatohet në më shumë se 10 vjet. Por, mos harroni se në momentin që PPV-ja juaj mbaron 10 vitet e veta, atëherë do të rishikohet ose ribëhet dhe në rast se rishikimi ndodh dhe është thelbësor, me siguri që do të ndikojë në ndryshimin e Programit të TDZh-së që keni në fuqi. Vlerësimi i nevojës për ndërtim/banim është një analizë tipike e planeve të përgjithshme vendore. Zakonisht bazohet në analiza demografike (kuptohen ritmet dhe tendencat e ndryshimit të popullsisë nga pikëpamja natyrore dhe mekanike) dhe social-ekonomike (si do të jetë gjendja ekonomike e popullsisë, sa do të jetë fuqia blerëse apo investuese e tyre për banim, tregu i ndërtimit do të fokusohet më shumë në banesa apo ndërtime për përdorime të tjera të tokës, nëse ndërtohet për banim atëherë për çfarë cilësie banimi bëhet alë – banesa individuale, apartamente, çfarë sipërfaqeje etj.). Mbi bazën e kësaj analize ju kuptoni se sa njësi banimi ju duhen për të ardhmen, në cilën periudhë pritet të ndërtohen, në cilën pjesë të qytetit, me çfarë sipërfaqeje mesatare etj. – si rezultat vlerësoni edhe sipërfaqen e përgjithshme të ndërtimit/banimit. h. Llogaritni të drejtën e zhvillimit njësi që transferohet (hapi 8): Pyetja është, sa të drejta zhvillimi transferohen nga një zonë në tjetrën dhe si përcaktohet kjo vlerë. Bazuar në pikën 2 të nenit 10, ju e dini se mund të transferoni vetëm Intensitet ndërtimi (pra vetëm sipërfaqe të ndërtuar dhe jo përdorim toke) dhe këtë mund ta bëni vetëm për banim. Fillimisht, juve ju duhet njësia matëse e të drejtës për zhvillim dhe pastaj sasia e së drejtave për zhvillim që shet një zonë dhënëse. Sipas VKM-së 502 dhe nenit 3, pika 29 e Ligjit nr.10119, njësia matëse është Intensiteti i ndërtimit – I. Sigurisht, në varësi të metodologjisë së zgjedhur për të llogaritur të drejtat e zhvillimit që transferoni, ju mund të nisni llogaritjen me sipërfaqe ndërtimi ose me njësi banimi. Në fund, e konvertoni sipërfaqen ose njësitë e banimit në I. Rastet e mundshme paraqiten më poshtë. i. Pasi keni përcaktuar për të gjithë qytetin se sa është kërkesa për banim në 10 vitet e ardhshme dhe këtë kërkesë e keni shprehur në sipërfaqe ndërtimi në m2, filloni ta ndani atë nëpër nënnjësitë strukturore duke marrë parasysh disa faktorë, si: distanca nga qendra, afërsia me mjetet e transportit dhe infrastrukturat rrugore, presioni për

112

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

zhvillim, kapaciteti mbajtës i çdo nënnënjësie (Kujdes! Mos i jepni më shumë I ndërtimi një nënnjësie nëse ajo nuk është në gjendje ta mbajë, sepse infrastrukturat ekzistuese ose të ardhshme nuk e përballojnë atë), etj. Në rast se pas kësaj shpërndarjeje, juve ju mbetet një vlerë I ose sipërfaqe ndërtimi e pashpërndarë, atëherë shpërndajeni atë nëpër zonat bujqësore dhe natyrore. Sigurisht, kjo është një shpërndarje virtuale, pasi në fakt kjo është një pjesë e vlerës së të drejtës së zhvillimit që këto zona do të kenë të drejtë të shesin. Gjithashtu, ndërkohë ju keni menduar se cilat do të jenë zonat marrëse. Atëherë, këtyre zonave zbrituni një vlerë të I < ose = 25% të I maksimale të lejuar në të ardhmen dhe edhe këtë sasi rishpërndajeni tek zonat bujqësore dhe natyrore që do të jenë dhënëse në programin TDZh. Pajisja e zonave dhënëse me Intensitetin e mundshëm të ndërtimit duhet bërë në mënyrë të balancuar. P.sh., më tepër I të mundshëm marrin zonat që ndodhen më afër zonës urbane dhe kanë më shumë akses në infrastrutkura; ose, më shumë I të mundshëm marrin zonat, për të cilat ju keni interes t`i ruani më shumë sepse mbartin më tepër vlera bujqësore dhe natyrore ose të trashëgimisë kulturore. Kujdes! Shembulli më sipër synon të tregojë se, kur ju duhet të vlerësoni disa faktorë, mund ta bëni këtë duke u dhënë faktorëve një peshë specifike. Pra: •

Supozojmë se në shpërndarjen e I të mundshëm të ndërtimit në zonat bujqësore dhe natyrore do të marrim në konsideratë dy faktorë, përkatësisht: 1) distanca nga qendra urbane dhe 2) zonat që keni interes t`i ruani më shumë.

•

Jepuni një peshë specifike dy faktorëve sipas interesit tuaj. P.sh., Distanca = 30% dhe Interesi për ruajtje = 70%. Kjo do të thotë që në vlerësimin përfundimtar, distanca zë vetëm 30% të peshës së vlerësimit dhe interesi për ruajtje zë 70%.

•

Tani vlerësoni çdo zonë marrëse dhe renditeni sipas kësaj radhe: në krye vendoset zona që merr më shumë I të mundshëm dhe në fund zona që merr me pak I të mundshëm.

•

Për të bërë këtë renditje, shikoni vlerësimin e çdo zonë përmes dy faktorëve. P.sh., në një sistem vlerësimi me 100 pikë, Zona A ka vlerë të distancës 15 pikë dhe interes për ruajtje 62 pikë; zona B ka vlerë të distancës 25 pikë dhe interes për ruajtje 20 pikë. Atëherë vlerësimi maksimal për këto dy zona është: A = 15+62 = 77 pikë dhe B = 25+20 = 45 pikë. Pra, zona A do të marrë më shumë I të mundshëm ndërtimi se sa zona B. Kuptohet që vlerësimin në pikë për çdo faktor e bëni ju sipas interesave të zhvillimit të bashkisë / komunës suaj dhe në përputhje edhe me interesa të tjera kombëtare. Në çdo rast, ky vlerësim duhet të jetë i argumentuar mirë. Që vlerësimin për çdo faktor ta peshoni sipas peshave 30% dhe 70%, duhet që ta shumëzoni atë me këto pesha. Vetëm pastaj mund t`i mblidhni për të dalë në vlerësimin përfundimtar. Ju mund të shtoni

113

faktorë vlerësimi sa të doni sipas kontekstit tuaj lokal. Në fund, shpërndani I e mundshëm të ndërtimit në çdo zonë bazuar në raportet midis vlerësimeve me pikë që keni bërë. P.sh., supozojmë që sipërfaqja e mundshme e ndërtimit që do të shpërndahet nëpër 4 nënnjësi strukturore dhënëse, pasi ato janë vlerësuar sipas dy faktorëve më lart, është 1000 m2. Shpërndarja do të bëhet si më poshtë: o Zona A = 100 pikë; Zona B = 100 pikë; Zona C = 80 pikë dhe Zona D = 50 pikë. Kjo është një renditje që tregon se zona C ka marrë 20 pikë më pak se zona A ose B dhe zona D ka marrë 50 pikë më pak se zona A ose B. Kësaj logjike do t`i referoheni për të shpërndarë sipërfaqen e mundshme të ndërtimit. o Nisur nga vlerësimi më lart, Zonat A dhe B do të marrin sipërfaqe të mundshme ndërtimit të barabartë me x, ndërsa zona C do të marrë 0.8x dhe zona D do të marrë 0.5x. Pra në total: x+x+0.8x+0.5x = 3.3x = 1000 m2; X=303 m2 = sipërfaqen e mundshme të ndërtimit që i takon zonës A dhe zonës B. Zona C do të marrë 243 m2 dhe zona 2 do të marrë 151m2 sipërfaqe të mundshme ndërtimi. Këto sipërfaqe kthehen në intensitete të mundshme ndërtimi dhe janë vlerat që mund të shesë secila zonë në programin TDZh-së. ii. Një mënyrë tjetër është që në vend të I dhe sipërfaqes së mundshme të ndërtimit të përdorni si njësi për të drejtën e zhvillimit një njësi banimi. Në këtë rast, duhet të përcaktoni sipërfaqen e ndërtimit të njësisë së banimit, p.sh., 200 m2. Më pas, duhet të përcaktoni sa njësi banimi për hektar është dendësia maksimale e njësive të banimit (gërma h, pika 3, neni 39 i VKM-së 502) që përkthehet në të drejtë zhvillimi për t`u shitur (transferuar) nga zona dhënëse në atë marrëse. Edhe në këtë rast, juve ju duhet të përcaktoni një seri faktorësh për të vendosur se si do ta vendosni dendësinë – pra nëse dendësia do të jetë 1 njësi banimi për 5 ha, apo 1 njësi banimi për 7 ha etj. Kujdes! Duke qenë se bëhet alë për zona dhënëse dhe këto zakonisht janë me përdorim B. Bujqësi ose natyrore, dendësinë maksimale të njësive të banimit si më sipër e përcaktoni duke vlerësuar nevojat që banorët e këtyre zonave do të kenë për banim në të ardhmen. P.sh., nga analiza e nevojave, mund të dilni në përfundimin se çdo familje bujqësore nuk ka nevojë për më tepër se një banesë të re në 10 vitet në vazhdim. Duke ditur tipologjinë e ndërtimit, mënyrën e jetësës dhe numrin e pritshëm të banorëve në këtë ndërtesë, mund të arrini në përfundimin se njësia e banimit do të jetë p.sh., 350 m2. Pastaj, vlerësoni se cila është sipërfaqja më e vogël e fermës apo e tokës së familjes bujqësore – p.sh., kjo vlerë është 6 ha. Atëherë ju merrni vendimin që një e drejtë zhvillimi është një njësi banimi për 6 ha (pra, 350 m2 banim në 6 ha). Ata që kanë 12 ha pronësi toke bujqësore, kanë të drejtë zhvillimi të barabartë me 700 m2 ose 2 njësi banimi në total. Pikërisht këto janë vlerat që mund të kthehen edhe në intensitete ndërtimi të mundshme, dhe të shiten në Programin e TDZh-së.

114

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

j. Caktoni zonat dhënëse dhe marrëse (hapi 9): Ky hap ndodh njëkohësisht me hapin 8. Nga vetë teksti ju e kuptoni sa të ndërlidhur janë këta dy hapa. Bazuar në pikën 1 të nenit 10 të VKM-së 502, ju mund të lejoni TDZh-në vetëm midis: 1. Nënnjësive struktore. 2. Zonave me prioritet zhvillimi dhe nënnjësive strukturore. Kujdes! Nga sa u tha më lart, do të thotë se në PPV duhet të keni një hartë të nënnjësive strukturore dhe zonave me prioritet zhvillimi, kur tregoni se cilat prej tyre janë subjekt i TDZh-së. Për më tepër, zonat subjekt i TDZh-së do të ndahen në këtë hartë (me ngjyra të ndryshme – figura 33.2) sipas 2 kategorive “dhënëse” dhe “marrëse”. • Zona dhënëse janë ato nënnjësi strukturore, të cilat duhet të ruhen (bujqësore, natyrore, trashëgimi kulturore) dhe ku, ose nuk do të ndërtohet fare, ose ndërtimi është shumë i kufizuar – pra I i ardhshëm = 0, ose me vlera shumë të vogla (p.sh., 0.02). Këto zona e kanë intensitetin e ndërtimit 0 ose shumë të vogël, por nëse ju jeni duke hartuar një program TDZh, për këto zona ju do t`ju duhet të përcaktoni një “intensitet të mundshëm ndërtimit”. Përkufizimi i intensitetit të mundshëm të ndërtimit jepet në pikën 1 të nenit 3 të VKM-së 502. Ky intensitet i mundshëm është një I i ardhshëm që nuk do të zbatohet asnjëherë në zonat dhënëse, por që zonat dhënëse kanë të drejtë ta shesin tek zonat marrëse, në rast se Ju (bashki/ komunë) keni vendosur të hartoni dhe zbatoni programin për TDZh-në. Ky intensitet i mundshëm i ndërtimit përcaktohet sipas metodologjive të ndryshme që janë renditur në hapin 8 me lart, dhe në thelb është sipërfaqe e mundshme ndërtimi për t`u shitur nga zonat dhënëse në një proces zbatimit të TDZh-së. • Zonat marrëse janë ato nënnjësi strukturore ose zona me prioritet zhvillimi, të cilat kanë të drejtë që të blejnë të drejta zhvillimi nga zonat dhënëse. Pra në praktikë, zonat marrëse blejnë të drejtën për të ndërtuar më shumë sipërfaqe ndërtimi (më shumë kate apo apartamente apo njësi banimi) se sa PPV-ja përcakton për to nëse nuk blejnë të drejtë zhvillimi nga zonat dhënëse. Është mirë që zonat marrëse të jenë zona ku zhvillimi është në nivele të vogla aktualisht, por PPV-ja cakton që aty të lejohet të ndërtohet me intensitet të lartë, ose zona ku do të ketë rizhvillim me rritje intensiteti. Në çdo rast, referojuni hapit 6 për të kuptuar nëse ka interes nga tregu i ndërtimit për të ndërtuar në këto zona, para se t`i kategorizoni si “marrëse”. Kujdes! Kini parasysh se: •

•

Nënnjësitë strukturore apo zonat me prioritet zhvillimi kategorizohen si dhënëse dhe marrëse vetëm nëse keni vendosur të hartoni Program për TDZh-në. Nëse nuk do të hartoni një Program të tillë, nuk ka pse të bëni kategorizime të tilla në PPV. Jo të gjitha nënnjësitë strukturore dhe zonat me prioritet zhvillimi duhet të jenë pjesë e TDZh-së, nëse ju vendosni të hartoni një program të tillë. Kujdesuni që të

115

kategorizoni si zona dhënëse dhe marrëse ato ku vërtetë mendoni se do të ketë potencial shkëmbimi dhe krijim tregu. • Kur hartoni një program TDZh, kini parasysh që në fillim të përcaktoni Intensitetin e ardhshëm të ndërtimit në çdo nënnjësi strutkurore dhe zonë me prioritet zhvillimi, sikur Programi TDZh të mos ekzistonte. Ky është intensiteti maksimal i lejuar në të ardhmen për atë nënnjësi strukturore apo zonë me prioritet zhvillimi. Më pas, vendosni zonat dhënëse dhe marrëse. Pas këtij kategorizimi vendosni për çdo zonë marrëse, se sa pjesë të Intensitetit të ardhshëm të ndërtimit do ta lejoni të ndërtohet jashtë zbatimit të programit të TDZh-së dhe sa pjesë të tij do ta bëni pjesë të TDZh-së. Maksimumi është 25% sipas pikës 5 të nenit 10 të VKM-së 502. Në hartën dhe tekstin e PPV-së, ju do të publikoni 3 vlera për zonat “marrëse”: o Intensitetin maksimal të lejuar në të ardhmen – p.sh., I = 3.

o Intensitetin maksimal për të cilin zhvilluesi e merr nga PPV-ja, pa pasur nevojë ta blejë nga zonat dhënëse në kuadër të TDZh-së – p.sh., maksimumi i mundshëm në këtë rast është 75% e I = 3, d,m.th = 2.25. o Intensitetin maksimal që zhvilluesi ka të drejtë të blejë nga zonat dhënëse, p.sh., në rastin konkret është 25% e I = 3, d.m.th = 0.75. Është shumë e rëndësishme që ju t`i publikoni të tria vlerat. Në asnjë rast zhvilluesi nuk duhet të mendojë që maksimumi është 2.25, por ju po e lejoni që të marrë edhe 0.75 më tepër. Përkundrazi, maksimumi është I = 3, por I = 0.75 zhvilluesi mund t`a fitojë vetëm nëse e blen nga zonat dhënëse. Kjo të bën të kuptosh edhe një hërë se sa e rëndësishme është që zona marrëse të zgjidhet në mënyrë të tillë, që në të të ketë interes për ndërtim. Vetëm në këtë mënyrë zhvilluesi do të bëjë fitim pasi të harxhojë para për të blerë I=0.75. Pra, zhvilluesi do të blejë vetëm nëse fitimi që ai bën pasi shpenzon për të blerë I=0.75 dhe për ta ndërtuar sipërfaqen e fituar nga kjo blerje, është më i madh se 0.

k. Hapi 10: Ky është një hap kontrollues dhe korrigjues. Pra, ju mund të rivlerësoni tërë punën e bërë deri më tani për të parë gabime të mundshme dhe për të parë nëse ka nevojë për një rishpërndarje më të mirë të të drejtave të zhvillimit. l. Hapi 11: Ky është një hap tejet i rëndësishëm, pasi formalizon punën e bërë deri më tani në një rregullore. Kjo rregullore mund të jetë pjesë e rregullores së PPV-së ose e rregullores vendore të kontrollit të zhvillimit. Në çdo rast, rregullorja e Programit të TDZh-së, duhet të kosniderojë faktorët e mëposhtëm: • Të japë qëllimin e hartimit të programit dhe lidhjen e tij ligjore me PPV: … të ruajë zonat bujqësore, natyrore, të trashëgimisë kulturore; të promovojë zhvillim të qëndrueshëm; të sigurojë barazinë e të drejtës së pronës etj. • Të përcaktojë përkufizimet e termave: … zonat marrëse janë…. zonat dhënëse janë … etj.

116

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

• Të vendosë zonat dhënëse dhe marrëse: … tregohen në hartë … përmes kodesh shpjegohen edhe në tekst … përcakton kufizimet dhe të drejtat e çdo zone … etj. • Të përcaktojë mënyrën e llogaritjes së të drejtës njësi të zhvillimit: … shkurtimisht në rregullore përmes kushteve …. metodologjia e vendosur si shtojcë e rregullores. • Të përcaktojë kushtet e transferimit të të drejtave të zhvillimit: bazuar në VKM-në 502; a duhen shitur/blerë të gjitha të drejtat e një zone njëherësh apo në afate kohore të ndryshme? Si veprohet nëse procesin e shitblerjes e drejton bashkia/komuna, apo nëse pas vendosjes së kushteve u lihet në dorë pronarëve? Si monitorohet procesi nga bashkia/komuna? Si përcaktohet vlera e shitjes/blerjes së një të drejte zhvillimi? Çfarë ndodh me pronën dhe pronarin pasi ai e shet të drejtën e zhvillimit; si regjistrohet ky proces në ZRPP? Si veprohet për të shkëmbyer të drejta zhvillimi në rastin kur PPV-ja hartohet si instrument ndërvendor (pra PPNV)? Etj. • Të përcaktojë procedura apo rregulla për ankimim, gjobitje, masa të ndryshme parandaluese apo ndëshkimore, proces konsultimi etj. ll. Hapat 12, 13 dhe 14: Janë përmbyllja e procesit. Programi konsiderohet i hartuar dhe si pjesë e PPV-së ai miratohet në këshillin e bashkisë/komunës. Më pas publikohet në Regjistër dhe në mjetet e tjera zyrtare të komunikimit elektronik. Në përfundim të shpjegimit të procesit dhe programit për TDZh-në, janë edhe disa aspekte të rëndësishme që duhet të trajtohen: 1. Si përcaktohet vlera e shitjes/blerjes së të drejtës së zhvillimit? – Fillimisht referojuni pikës 7 të nenit 10 në VKM 502, që ju vendos disa kushte për t`u marrë në konsideratë në këtë përcaktim/llogaritje. Gjithsesi, formulën e përcaktoni Ju dhe formula mund të ketë edhe shumë faktorë të tjerë që merren në konsideratë. Përveç kësaj, ju mund të vendosni të përgatitni një formulë të pjesshme ose udhëzuese dhe pjesën tjetër apo detajimin e saj t`ia lini tregut rast pas rasti. Sipas kufizimit që ju vjen nga rregullorja, kur në formulë vendosni vlerën e tokës, atëherë do të vendosni vlerën e tokës në nënnjësinë marrëse sipas hartës së çmimeve të referencës të caktuara me vendim të Këshillit të Ministrave. Gjithashtu, kur llogarisni formulën, kini parasysh të zbritni fitimet që një pronar ka nga të drejta të tjera në një zonë dhënëse. Ka dy mënyra se si mund të merren parasysh përfitimet nga të drejta të tjera: 1) duke vendosur vlera monetare në një formulë të komplikuar; 2) duke shtuar faktorë në vlerësimin e zonave dhënëse për shpërndarjen e intensitetit – p.sh., një zonë bujqësore me bonitet 4 merr më pak pikë se një zonë bujqësore me bonitet 10 kur faktori i vlerësimit është “përfitimet nga të drejtat e tjera”, sepse prodhimi bujqësor i zonës së dytë është shumë më i lartë se i zonës së parë. Formula (e thjeshtë apo e komplikuar) ka për qëllim të vendosë ose udhëzojë vlera të drejta për shitjen e një sipërfaqeje ndërtimore që në fakt nuk ekziston. Gjithsesi kini parasysh se vlera nuk mund të jetë ajo e sipërfaqes së ndërtuar, por e përfitimeve që do të bëheshin nga një sipërfaqe e tillë po të ndërtohej.

117

2. Si regjistrohet procesi në ZRPP dhe çfarë ndodh më pas me pronarin/pronën? – Regjistrimi në ZRPP është për t`u vendosur dhe diskutuar me ZRPP-në në momentin që ju vendosni të ndërmerrni një Program TDZh. Gjithsesi, kini parasysh që, kur një pronar shet të drejtën e tij të zhvillimit, ai shet vetëm këtë të drejtë, por nuk shet pronën e tij dhe as të drejtat e tjera. Pra ky pronar, nuk lejohet të ndërtojë në pronën e tij, por ama mund ta kultivojë atë (p.sh., është tokë bujqësore). Për Ju si bashki/komunë ka shumë rëndësi që në ZRPP të regjistrohet që kjo pronë nuk e ka të drejtën për zhvillim. “Pasuritë e paluajtshme dhe të drejtat reale mbi ato që janë fituar ose njohur sipas dispozitave të këtij Kodi, nuk mund të tjetërsohen dhe kur është rasti, të ngarkohen me barrë, në rast se nuk është bërë regjistrimi i tyre në regjistrat e pasurive të paluajtshme” (neni 185, Ligji nr. nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). 3. Pavarësisht se shkëmbej të drejta vetëm për të ndërtuar banim, a mund ta përkthej këtë të drejtë në çdo lloj banimi? – Kjo varet krejtësisht prej jush si bashki/komunë. Këtë e përcaktoni në PPV dhe në rregulloren e programit TDZh-së dhe specifikoni nëse një zonë marrëse që blen 10 të drejta zhvillimi, i ndërton ato vetëm në një nga tipologjitë vilë, apartamente në një banesë shumëfamiljare të lartë, apartament në një banesë shumëfamiljare dy kate të bashkangjitur ose në rresht etj., apo i ndërton në çfarëdo lloj tipologjie. Kjo zgjedhje ka të bëjë me tipologjinë e banesës që keni vendosur të lejoni në nënjësinë strukturore marrëse përkatëse. 4. A mund të zbatoj Program TDZh nëse jam në kushtet e hartimit të Planit të Përgjithshëm Ndërvendor? –PO. Por sigurisht që nëse zonat dhënëse dhe marrëse janë nëpër njësi vendore të ndryshme, atëherë edhe Programi TDZh është i të gjitha njësive vendore dhe ju e zbatoni bashkërisht atë. Preferohet në fakt që programet TDZh të jenë ndërvendore sepse kjo mund të jetë një mënyrë për të kursyer burime dhe për të thjeshtuar procedura. 5. Si mund ta thjeshtoj procesin? – Pyetje e drejtë, sepse një Program TDZh mund të jetë shumë i komplikuar në realitet, sidomos nga pikëpamja administrative. Për të pasur proces të thjeshtë, së pari, duhet të keni argumentuar drejt nevojën për TDZh. Pra mos e nisni Programin nëse realisht nuk ka nevojë për të. Së dyti, përpiquni që të zgjidhni metoda vlerësimi dhe llogaritjeje (e drejta e zhvillimit njësi, apo formula e shpërndarjes etj.) që të jenë sa më të thjeshta. Gjithashtu është mirë që kur zbatoni një Program të tillë, llogaritjet dhe vlerësimi i ndikimit fizik të rezultatit të programit të bëhen në GIS – është bazë të dhënash, ju bën llogaritjet e nevojshme, arrini të kuptoni se cfarë ndodh me I e ndërtimit në territor. Gjithashtu, meqë në Shqipëri ky lloj Programi nuk është zbatuar më parë dhe ekspertiza mund të mungojë, përpiquni të gjeni ekspertë (edhe të huaj) që e njohin procesin dhe/ose e kanë kaluar më parë.

118

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

6. A mund të zbatoj Program TDZh dhe njëkohësisht të zbatoj programe të tjera zhvillimi? – Ndoshta po dhe ndoshta jo! Bëni shumë kujdes sepse mund të jeni duke zbatuar një program tjetër (p.sh., intensiteti me kushte) që ju dëmton rezultatin e TDZh-së, sepse zhvilluesit mund të kenë më shumë interes të përfshihen në njërin program se sa në tjetrin. Për më tepër, nëse potenciali për të shitur dhe blerë të drejta zhvillimi është x, Ju nuk mund të synoni të zbatoni dy programe që të dyja së bashku synojnë të shesin të drejta zhvillimi y>x. Një shembull konkret për zbatimin e Programit TDZh – si do të mund të zbatohej në Shkodër?

Programi për Transferimin e të Drejtave të Zhvillimit (TDZh) Si do të mund të zbatohej në Shkodër? 1. Përshkrimi i kontekstit Qyteti i Shkodrës shtrihet në Veri të Shqipërisë. Ai kufizohet: në verilindje me Alpet e Shqipërisë dhe në Perëndim me Malin e Zi. Qyteti rrethohet nga kodrat e Rrencit në lindje dhe Tepes në jug. Në Perëndim ai kufizohet me liqenin e Shkodrës, liqeni më i madh në Ballkan me një sipërfaqe prej 369 km2. Gjithashtu ky territor përshkohet nga lumenjtë: Drini dhe Buna, të cilët bashkohen në jug – perëndim të qytetit. Qyteti është i pasur me monumente historike, kulturore dhe arkeologjike (kalaja e Rozafës, e cila është e pozicionuar në kodrën e Tepes reth 130 m mbi nivelin e detit). Në të njëjtën kohë ai paraqet dhe vlera unike natyrore, jo vetëm për praninë e liqenit, por edhe për deltat e lumenjve të Drinit dhe Bunës. Këto konsiderohen vende unike për vëzhgimin dhe studimin e zogjve, meqënëse ndodhen përgjatë udhës migratore të shumë specieve të zogjve nga Afrika në Europë. Fatkeqësisht, të gjithë këta lumenj përdoren edhe si vende për hedhjen e mbeturinave urbane dhe janë të ekspozuar ndaj gërmimeve të pakontrolluara për lëndë të parë ndërtimi. Qyteti dhe rajoni i Shkodrës paraqet vlera të mëdha ekonomike. Si rajon, është furnizuesi i parë me energji në gjithë vendin, përmes dy hidrocentraleve të ndërtuar në liqenet e lumit Drin: hidrocentrali i Vaut të Dejës, 20 km në lindje të Shkodrës (kapaciteti 250 MW) dhe në Koman, 40 km në lindje të Shkodrës (600 MW). Së fundmi, rreth 20 kilometra në afërsi të qytetit të Shkodrës kanë nisur punimet për ndërtimin e hidrocentralit të Ashtës (kapaciteti 48.2 MW). Gjithashtu, pozicioni i favorshëm gjeografik, vendodhja në kufi me Malin e Zi dhe dalja në detin Adriatik e bejnë atë një vend të rëndësishëm për zhvillimin e turizmit. Në 10 vitet e fundit ekonomia e qytetit nuk është fokusuar në vlerat që çojnë në zhvillimin e turizmit, por është karakterizuar nga një bum ndërtimesh të reja për popullsinë në rritje, fenomen që ka shoqëruar të gjitha qytet kryesore të Shqipërisë. Sidoqoftë, krahasuar me qytetet e tjera të mëdha të Shqipërisë, Shkodra paraqet një densitet urban të mesëm. Në vitin 2008 në kuadër të projektit Lamp (Programi për Manaxhimin dhe Administrimin e Tokës) financuar nga qeveria shqiptare përmes një huaje të Bankës Botërore, nisi hartimi i planeve të përgjithshme vendore të territorit (planet rregulluese) për qytetin e Durrësit, Vlorës, Shkodrës dhe Kamzës. Ky proces u mbyll në dhjetor të vitit 2009 me paraqitjen e

119

planeve dhe dokumenteve shoqëruese të planit për secilin qytet. Procesi i hartimit të planeve u parapri nga hartimi dhe miratimi i Ligjit, nr. 10119 datë 23.4.2009 “Për Planifikimin e Territorit”. Sipas planit, qyteti strukturohet nga tri gjysmëunaza dhe dy arterie kryesore ne forme V që përshkojnë qytetin. Brenda gjysmë unazës së parë përqendrohen zonat me densitet të lartë banimi dhe lokalizohen shërbimet kryesore të qytetit. Në gjysmëunazën e dytë dhe të tretë plani parashikon zona me densitet të ulët banimi, të cilat ndërthuren me zona të gjelbra dhe zona bujqësore. Jashtë gjysmëunazës së tretë, qyteti rrethohet me një “greenbelt” (brez i gjelbër), në të cilin përqendrohen funksione të ndryshme: bujqësi, sport, pushim aktiv, zona të gjelbra etj. Bashkia e Shkodrës ka vendosur t`i mbrojë tokat bujqësore dhe natyrore nga presioni i zhvillimit. Për këtë qëllim, Bashkia propozon në plan intensitete shumë të ulëta ndërtimi, pothuajse zero, dhe nuk lejon përdorime të tjera veç atyre bujqësore dhe natyrore në këto zona. Megjithatë, për të siguruar zbatueshmërinë e këtyrë vendimeve si edhe për të trajtuar në mënyrë të drejtë dhe të barabartë pronarët e tokave në zonat ku nuk lejohet zhvillimi, Bashkia vendos të zbatojë një Program për trasferimin e të drejtës për zhvillim (TDZh). Ky program hartohet si pjesë e Planit të Përgjithshëm Vendor (PPV) të territorit. 2. Qëllimi Qëllimi i Programit për TDZh-në është mbrojtja e tokave bujqësore dhe natyrore nga zhvillimi dhe lejimi në to përkatësisht i aktiviteteve bujqësore (kultivimi) dhe natyrore. Pronarët e këtyre tokave kanë të drejtë, në përputhje me ligjin e planifikimit të territorit dhe akteve nënligjore në zbatim të tij, të trasferojnë të drejtat e tyre për zhvillim, drejt zonave të përcaktuara për këtë qëllim në plan dhe ku parashikohet zhvillim banimi me intensitet të lartë ndërtimi. 3. Procedurat e Programit të TDZh-së në Shkodër 3a. Vlerësimi i tregut të tokës dhe të ndërtimeve në Shkodër (shiko figurën 33.1) Pas vitit 1991 në vendin tonë filluan reformat për privatizimin e ekonomisë. Ky proces solli hartimin dhe miratimin e kuadrit ligjor përkatës, i cili nxiti zhvillimin e tregut të tokës, si dhe mundësoi krijimin e institucioneve përgjegjëse dhe privatizimin e shumë objekteve shtetërore. Si rezultat, u miratuan paketat ligjore për privatizimet e ndërmarrjeve, për shitblerjen e tokës bujqësore dhe të trojeve, për dhënien me qera të tyre, për kthimin dhe kompensimin e pronave, për legalizimin e ndërtimeve pa leje etj. Gjithashtu, u privatizuan rreth 565 mijë ha tokë bujqësore, rreth 300 mijë apartamente, ndërmarrjet shtetërore të vogla dhe të mesme (privatizimi i ndërmarrjeve të mëdha është në proces), si dhe rreth 20 mijë ha pyje dhe 38 mijë ha kullota (Qilimi 2008). Gjatë 10 viteve të fundit vlera e tregut të pasurive të paluajtshme ka pasur një rritje të konsiderueshme. Më i zhvilluar është tregu i apartamenteve të banimit, i cili është rritur mesatarisht 35-40% dhe në zona të veçanta deri në dyfish. Rritja e vlerës së apartamenteve ka ecur paralelisht me rritjen e vlerës së trualit dhe është më e theksuar në qendër të qyteteve. Sipas zyrave lokale të regjistrimit, tregu i tokave bujqësore për qëllime bujqësore aktualisht nuk është i zhvilluar. Në zona të thella, larg rrugëve kryesore, larg qendrave të

120

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

saj. Në zonat afër qendrave të banuara, me perspektivë urbanizimi, zhvillim turizmi, ose kthimi në zonë industriale, çmimet e tokave deri tani janë deri dhjetëfishuar nga vlera reale si tokë bujqësore. Arsyeja kryesore është rritja e kërkesës së tregut dhe dhënia tokës bujqësore/natyrore e atributeve të tokës truall (Qilimi 2008). Aktualisht në Shkodër rreth 41% e banorëve kanë akses në tregun e pasurive të paluajtshme. Familjet në gjendje të mirë mund të blejnë një apartament të standardit të mirë në qendër të qytetit deri në 240 m2. Klasa e mesme e Shkodrës (rreth 27,8%) mund të blejë një shtëpi deri në 10 m2, ndësa shtresa e varfër apo shumë e varfër e popullsisë (rreth 58%) janë tëresisht të përjashtuar nga tregu i pasurive të paluajtshme nëse nuk aplikohen politikat siociale apo kreditë bankare (MPPTT 2010). Kostoja mesatare e një njësie banimi varion sipas vendit ku është ndërtuar dhe materialeve të ndërtimit. Një apartament i ri, në Shkodër, kushton mesatarisht 520 €/m2 (MPPTT 2010). Vlerat e tregut tregojnë se një shtëpi në qendër të Shkodrës bashkë me tokën shkon deri në 350,000 €, ndërsa mjediset tregtare në katin e parë të apartamenteve, në qendër, shiten rreth 55,000 €. Vlera e tregut të apartamente pëson një ulje kur zhvendosemi nga qendra e qytetit drejt periferisë. Shkaqet e rritjes së vlerës së pasurive të paluajtshme janë nga më të ndryshme dhe lidhen me: a. Kërkesat e larta për strehim. Gjatë 10 viteve të ardhshme pritet që në qytetin e Shkodrës të ndërtohen rreth 3,000 njësi banimi, ku rreth 1,500 njësi janë për banesa sociale dhe 220 njësi do të ndërtohen për zhvillim ekonomik (MPPTT 2010). b. Ndërtimet në qendër të qytetit të Shkodrës, e cila ofron afërsi me infrastrukturat dhe shërbimet publike dhe private. c. Surplus i sipërfaqes së ndërtimit që marrin pronarët e truallit. d. Destinacioni i ndërtesave të reja (pallatet e sotme, përveç sipërfaqes së banimit kanë mesatarisht 2 kate parkim, 2-3 kate shërbime tregtare dhe shërbime private – zyra, studio etj., të cilat rrisin vlerën e aparatmenteve). e. Përmirësimi i infrastruktures (plani i ri i qytetit parashikon përmirësimin e infrastrukturës ekzistuese dhe realizimin e një tërësie infrastrukturash të reja. f. Legalizimet dhe proceset e kthimit dhe kompesimit të pronave. g. Indeksi i shitmërisë (paraqet ecurinë ekonomike të vendit). Duke marrë në konsideratë çfarë u tha pak më sipër, vlera e apartamenteve do të ketë rritje. Gjithashtu, parashikohet një rritje e çmimeve të apartamenteve, si rrjedhojë e rritjes së çmimeve të mjediseve për zyra, dyqane, studio etj. Përsa i përket objekteve industrial, parashikohet që në vitet e ardhshme të ketë një rritje të vlerës si pasojë e rritjes së vlerës së truallit (Qilimi 2008).

Burimi i ortofotos: Google, h p://maps.google.it/maps?hl=it&tab=ël, aksesi: 2 dhjetor 2011

Figura 33.1. Harta e çmimeve të shitjes së apartamenteve

121

122

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

3b. Vlerësimi i nevojës për sipërfaqe banimi në 10 vitet e ardhshme Në paragrafin “3a” u analizua tendenca e tregut të tokës dhe të ndërtimeve dhe u vu re tendenca në rritje e këtij tregu. Rritja vjen si pasojë e disa faktorëve, të cilët u listuan në paragrafin e lartpërmëndur. Një nga këta faktorë është rritja e popullsisë dhe kërkesa për strehim. Në qytetit e Shkodrës banon 45% e popullsisë së të gjithë qarkut me të njëjtin emër. Rritja e popullsisë ka ardhur si pasojë e migrimit nga zonat rurale drejt zonave urbane (ky faktor ka ndikuar në rritjen e popullsisë së qyteteve më të rëndësishme: Durrësi, Tirana, Vlora etj). E megjithatë, rritja e popullsisë në qytetin e Shkodrës, në krahasim me qytetet e tjera, ka pasur ritme modeste, 2.02% e llogaritur nga viti 1991 – 2009. Tabela 12. Numri i popullsisë nga viti 1991 – 2009 Burimi: Plani i Përgjitshëm Vendor i Territorit për Bashkinë Shkodër, 2010

1991

83,086

1992

85,436

1993

87,941

1994

89,587

1995

92,181

1996

93,674

1997

98,979

1998

101,257

Për 10 vitet e ardhshme pritet që rritja e numrit të popullsisë në qytetin e Shkodrës të jetë modeste. Sipas PPV-së të qytetit të Shkodrës, përgatitur në dhjetor të vitit 2009, popullsia e planifikuar për 10 vitet e ardhshme është 141.008 banorë, kundrejt 113.781 banorëve në vitin 2009. Sipërfaqja e ndërtimit e planifikuar për banorët e rinj është 3.755.766 m2, rreth 863.510 m2 më shumë se ajo ekzistuese. Plani parashikon që për 10 vitet e ardhshme zhvillimi të fokusohet në qendër të qytetit në brendësi të unazës së parë, ndërsa jashtë saj do të zhvillohen banime me dendësi të ulët.

1999

102,937

3c. E drejta e zhvillimit e cila transferohet (shitet dhe blihet)

2000

104,667

2001

106,415

2002

107,924

2003

108,995

2004

109,632

2005

110,951

2006

111,617

2007

112,286

2008

112,996

2009

113,781

Viti

Nr. popullsisë

Bazuar në pikën 2 të nenit 10 të VKM-së 502, transferimi i të drejtës për zhvillim zbatohet vetëm për intensitetin e ndërtimit dhe vetëm për përdorimin bazë banim. Intensiteti që transferohet është një intensitet i mundshëm ndërtimi, i cili do të mund të realizohej nëse do të lejohej ndërtimi në tokë bujqësore ose natyrore. Ky intensitet i mundshëm i ndërtimit (IB), në thelb përfaqëson një sipërfaqe të mundshme ndërtimi.

Për lehtësi llogaritjeje, do të përdorim inicialet dhe formulat e mëposhtme:

123

A B SA SB IA IB IAB SnA SnB SnAB SpA SpB

Zonat marrëse Zonat dhënëse Sipërfaqja e zonave marrëse Sipërfaqja e zonave dhënëse Intensiteti i lejuar maksimal i ndërtimit në zonat marrëse Intensiteti i mundshëm i ndërtimit në zonat dhënëse Vlera prej 25% ose më pak e IA, e cila bëhet subjekt i TDZh-së. Gjatë TDZh-së, IB konvertohet në IAB Sipërfaqe ndërtimi maksimale e lejuar në zonat marrëse Sipërfaqe e mundshme ndërtimi në zonat dhënëse Vlera prej 25% ose me pak e SnA, e cila bëhet subjekt i TDZh-së dhe është e barabartë me SnB Sipërfaqja e parcelave që do të ndërtohen në zonat marrëse. Kjo sipërfaqe nuk është e barabartë me sipërfaqen e gjithë zonës, pasi llogaritet duke zbritur nga sipërfaqja e zonës (SA) infrastrukturat dhe hapësirat publike. SnA = IA x SpA Sipërfaqja e parcelave që do të mund të ndërtoheshin në zonat dhënëse, nëse ato nuk do të ishin subjekt mbrojtjeje. Kjo sipërfaqe llogaritet duke zbritur nga sipërfaqja e zonës (SB) infrastrukturat dhe hapësirat publike. SnB = IB x SpB = SnAB = IAB x SpA

Pavarësisht metodologjive që mund të përdoren, janë tre hapa bazë që duhet të kryhen gjithmonë: 1. Llogaritja e IAB. Në përputhje me nenin 10 të VKM-së 502, ky intensitet mund të jetë 25% ose më pak e intensitetit maksimal të lejuar nga plani për zonën/zonat marrëse. IAB e llogaritim për çdo zonë marrëse, pasi kur të bëhet blerja, secila zonë do të blejë aq Sn sa i lejon IAB përkatëse. 2. IAB konvertohet në SnAB, sipas formulave më lart. Kjo është sipërfaqja e ndërtimit që zona/t marrëse kanë të drejtë të blejnë. Mund të ndodhë që bashkia llogarit fillimisht SnA, pastaj llogarit SnAB si 25% ose me pak e SnA, dhe pastaj e konverton në IAB, sipas formulave më lart. Nëse llogaritja bëhet në këtë mënyrë, kini parasysh se SnA = Sn e planifikuar në total për të ardhmen. 3. Në momentin që ne dimë vlerën e SnAB, do të thotë se dimë vlerën totale të SnB, pra sipërfaqes së mundshme të ndërtimit të zonave dhënëse, që është edhe Sn që do të shesin zonat dhënëse, të gjitha së bashku. Llogaritja që vijon në këtë hap të tretë është shpërndarja e SnAB=SnB nëpër zonat dhënëse: Pra, sa Sn ka të drejtë të shesë çdo zonë dhënëse. Për këtë hap të tretë mund të përdoren disa metoda që do të shpjegohen më vonë për Shkodrën. Le t`i kthehemi Shkodrës. Fillimisht përcaktojmë nga plani se sa është Sn (sipërfaqja e ndërtimit) totale e ardhshme (e planifikuar) për qytetin e Shkodrës. Nga plani, Sn e planifikuar = 3,755,766 m2. Paralelisht me këtë fazë përcaktojmë në hartë zonat dhënëse dhe zonat marrëse (figura 33.2).

124

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

• Zonat dhënëse janë ato njësi strukturore, të cilat duhet të ruhen (bujqësore, natyrore, trashëgimi kulturore) dhe ku, ose nuk do të ndërtohet fare, ose ndërtimi është shumë i kufizuar – pra I (intensiteti i ndërtimit i ardhshëm) është zero ose në vlera shumë të vogla. • Zonat marrëse janë ato njësi strukturore me prioritet zhvillimi, të cilat kanë të drejtë që të blejnë të drejta zhvillimi nga zonat dhënëse. Për lehtësi veprimi në këtë shembull bëjmë disa supozime: • Të gjitha zonat e banimit janë zona marrëse, pra kanë hyrë të gjitha në programin TDZh. • Të gjitha zonat natyrore dhe bujqësore brenda kufirit administrativ të bashkisë janë zona dhënëse, pra kanë hyrë të gjitha në programin TDZh. • Për zonat marrëse, vetë plani ka përcaktuar vlerën e SpA, ndërsa për zonat dhënëse SpB = SB. • Do të futim në programin TDZh maksimumin e mundshëm që lejon rregullorja, pra 25% të I maksimal të lejuar në zonat marrëse. Tani mund të kryejmë llogaritjet sipas tre hapave të mësipërme: Hapi i parë: Llogaritja e IAB për çdo zonë marrëse Për të llogaritur IAB përdorim disa të dhëna, të cilat janë marrë nga PPV-ja dhe i takojnë vetëm zonave marrëse. Tabela 13. Llogaritja e intensitetit që mund të blihet nga zonat marrëse Zona

Destinacioni nga plani

SpA (m2)

SnA (m2)

IA (m2/ m2)

IAB (m2/ m2)

Sn_që duhet 75% i IA blerë = IAB*SpA (m2/m2) (m2/m2)

3,950

760

0.19

0.05

0.14

188

2,342

450

0.19

0.05

0.14

111

20,239

3,892

0.19

0.05

0.14

961

1,385,460

282,421

0.2

0.05

0.15

69,273

A3 A4

Rezidencë me dendësi të ulët (zgjerim) Rezidencë me dendësi të ulët (zgjerim) Rezidencë me dendësi të ulët (zgjerim) Vila luksoze

Rezidencë me dendësi të ulët (rinovim)

41,926

20,575

0.49

0.12

0.37

5,136

Rezidencë me dendësi të ulët (rinovim) Rezidencë me dendësi të ulët (rinovim) Rezidencë me dendësi të ulët (zgjerim) … Rezidencë me dendësi të mesme (rinovim)

13,781

8,122

0.59

0.15

0.44

2,033

5,659

18,545

0.4

0.10

0.30

566

34,601

17,518

0.51

0.13

0.38

4,412

8,366

7,923

0.95

0.24

0.71

1,987

3,398

1,254

0.37

0.09

0.28

314

5,700,550

3,755,766

A1 A2

A6 A7 A8 Ax A104

Rezidencë me dendësi A105 të lartë (rinovim) TOTAL

939,363

Burimi i ortofotos: Google, h p://maps.google.it/maps?hl=it&tab=ël, aksesi: 2 dhjetor 2011

Figura 33.2. Zonat dhënëse dhe marrëse

125

126

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Hapi i dytë: Llogaritja e SnAB = SnB Mënyra e parë: Për këtë qëllim përdorim të dhënat e tabelës së gjeneruar në hapin e parë. Pra, llogaritim për të gjitha zonat marrëse:

Mënyra e dytë: SnA = Sn = 3,755,766 m2 SnB = SnAB = ¼ SnA = 25% SnA = 0.25 x 3,755,766 = 938,942 m2 (sipërfaqja e ndërtimit që japin17 zonat dhënëse të gjitha së bashku dhe që blejnë zonat marrëse të gjitha së bashku). Kjo vlerë ka një ndryshim të vogël nga ajo e llogaritur me mënyrën e parë, si rezultat i llogaritjeve të detajuara, mënyrës si mund të jenë përcaktuar I e ardhshme për çdo zonë, presjeve dhjetore etj. Në thelb, në të dyja mënyrat vlerat Sn dalin të barabarta. Hapi i tretë: Llogaritja e SnB dhe IB = IAB për çdo zonë dhënëse Për të përcaktuar se sa është Sn që secila nga zonat dhënëse mund t`u shesë zonave marrëse, mund të përdorim metoda të ndryshme. Në këtë shembull janë treguar tri metoda: 1. Shpërndarje e Sn duke përdorur si faktor vetëm sipërfaqen e çdo zone dhënëse. 2. Shpërndarje e Sn duke përdorur 3 faktorë vlerësimi. 3. Shpërndarje e Sn përmes treguesit “banesa/ha”. Për metodën e parë veprojmë në këtë mënyrë: Përcaktojmë sipërfaqen e përgjithshm të çdo zone dhënëse në hektarë dhe shumatoren e tyre. Në rastin konkret ne kemi supozuar që për të gjitha zonat dhënëse SB = SpB = 1280 ha. IB njësi = SnB / 1280 ha = 939,361 m2 / 1280 ha = 734m2/ha. Për të gjetur SnB për çdo zonë dhënëse, mjafton të shumëzojmë IB njësi me sipër Tabela 14. SnB sipas metodës së parë Zona B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B45 B46 TOTAL

Destinacioni nga plani Zonë pyjore ose park Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) ... Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon

Sipërfaqe SpB (ha) 682.5 26 91 0.47 3.5 0.49 22 0.62 1.1

SnB (m2) 500,955 10,084 66,794 345 2,569 360 16,148 455 807

2.3 1.8 1280

1,688 1,321 939,361

17. Kujdes! Zonat dhënëse japin sipërfaqen e ndërtimit që do të mund të merrnin nëse në to do të lejohej ndërtimi.

127

Në secilën nga metodat, ne shpërndajmë SnB, e cila konvertohet në Intensitet ndërtimi (I). faqen SB të çdo zone dhënëse. Në këtë rast, me këtë metodë, IB është e barabartë për çdo zonë dhënëse. Metoda e parë është metoda më e thjeshtë në llogaritje, por i vlerëson njëlloj të gjitha zonat dhënëse, pavarësisht se ku ndodhen ato dhe se çfarë interesi ka Bashkia për zhvillimin ose mbrojtjen e tyre. I vetmi faktor është madhësia e zonës, pra zona që ka sipërfaqe më të madhe mund të shesë më tepër sipërfaqe ndërtimi në programin TDZh. Me metodën e dytë, Bashkia vendos të mos konsiderojë sipërfaqen si faktor vlerësimi midis zonave dhënëse në shpërndarjen e SnB totale, por të konsiderojë faktorë të tjerë, dhe më shumë se një. Në rastin konkret, janë marrë tre faktorë: distanca e çdo zone dhënëse nga qendra; gatishmëria e Bashkisë për të mbrojtur çdo zonë nga ndërtimi; nevoja për infrastruktura të ardhshme në çdo zonë dhënëse. Hapat që ndiqen janë si më poshtë: a. Përcaktojmë faktorët, të cilët do të marrim në konsideratë për shpërndarjen e SnB nëpër zonat dhënëse, dhe i vlerësojmë ata me një sistem nga 1 deri në 5 pikë, ku 5 është vlerësimi më i lartë. b. I japim secilit faktor një peshë në % sipas rëndësisë që ka për qytetin (çdo qytet vepron sipas kontekstit të vet). Tabela 15. Faktorët dhe vlerësimi përkatës sipas peshave specifike Distanca nga qendra urbane (pikë)

Pesha 20%

Pikët

Ruajtja e zonës

Pesha 70%

Pikët

Infrastruktura e ardhshme (pikë)

20%

1.0

70%

3.5

10%

0.1

4.6

20%

1.0

70%

3.5

10%

0.1

4.6

20%

0.8

70%

0.7

10%

0.4

1.9

20%

0.8

70%

0.7

10%

0.3

1.8

20%

0.8

70%

0.7

10%

0.4

1.9

20%

0.8

70%

3.5

10%

0.3

4.6

20%

0.8

70%

3.5

10%

0.3

4.6

20%

0.8

70%

3.5

10%

0.4

4.7

B10

20%

0.6

70%

3.5

10%

0.5

4.6

B11

20%

0.6

70%

3.5

10%

0.5

4.6

B12

20%

0.8

70%

3.5

10%

0.1

4.4

…

B46

20%

0.4

70%

2.8

10%

0.2

3.4

B47

20%

0.4

70%

2.8

10%

0.2

3.4

Zona

Pesha Vlerësimi Pikët 10% (pikë)

128

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

c. Ne tabelë pasqyrohen vlerësimet e secilës zonë dhënëse. Sipërfaqja e ndërtimit (SnB) totale do të shpërndahet nëpër të gjitha zonat sipas pikëve që ato kanë marrë. Nëse zonat do të merrnin pikë të barabarta, atëherë SnB = 939,361 do të pjesëtohej me numrin e zonave dhe kështu do të merrnim vlerën SnB për çdo zonë dhënëse. Meqenëse pikët janë të ndryshme dhe tregojnë diferencat ndërmjet zonave, atëherë mbledhim pikët (në rastin konkret 168.3 pikë në total) dhe vlerën SnB = 939,361 e pjesëtojmë me numrin e pikëve. Në këtë mënyrë gjejmë sa m2 ndërtim i takon çdo pike. Konkretisht, një pikë ka të drejtën e 939,361 m2 / 168.3 pikë = 5,581 m2. Për të gjetur SnB për çdo zonë, shumëzojmë sipërfaqen e një pike me numrin e pikëve që ka marrë zona në vlerësim. P.sh., për zonën B2, SnB2 = 5,581 m2 x 4.6 pikë = 25,675 m2. Kjo do të ishte sipërfaqja që zona B2 ka të drejtë të shesë gjatë zbatimit të programit TDZh. Tabela e mëposhtme tregon SnB që ka të drejtë të shesë çdo zonë dhënëse, e konvertuar gjithashtu në IB. Në këtë rast, IB nuk është i njëjtë për çdo zonë dhënëse. Tabela 16. Sipërfaqe dhe intensitet ndërtimi që shesin zonat dhënëse Vlerësimi (pikë)

Sn që ka te drejtë të shesë çdo zonë (m2)

Sn që ka te drejtë të shesë çdo zonë (ha)

SnB (m2)

Pikët total

SpB

IB që ka të drejtë (m2/ha)

4.6

25,675

2.6

939,361

168.3

682.5

0.004

4.6

25,675

2.6

939,361

168.3

0.099

1.9

10,605

1.1

939,361

168.3

0.012

1.8

10,047

1.0

939,361

168.3

0.47

2.138

1.9

10,605

1.1

939,361

168.3

3.5

0.303

4.6

25,675

2.6

939,361

168.3

0.49

5.240

4.6

25,675

2.6

939,361

168.3

0.117

4.7

26,233

2.6

939,361

168.3

0.62

4.231

B10

4.6

25,675

2.6

939,361

168.3

1.1

2.334

B11

4.6

25,675

2.6

939,361

168.3

0.95

2.703

…

B46

3.4

18,977

1.9

939,361

168.3

2.3

0.825

B47

3.4

18,977

1.9

939,361

168.3

1.8

1.054

168.3

939,361

Zona

TOTAL

1280

Metoda e tretë është më e komplikuar në llogaritje, por siguron një vlerësim më të drejtë të zonave dhënëse, dhe mbi të gjitha i siguron Bashkisë një mënyrë të drejtë për të zbatuar strategjitë e saj të zhvillimit (p.sh., zonat për të cilat ka më shumë interes t`i ruajë, zonat ku do të investojë infrastrukturë në të ardhmen etj.) Metoda e tretë për të përcaktuar se sa SnB mund të shesë një zonë dhënëse, është duke përdorur sipërfaqen e njësisë së banimit. P.sh., në rregulloren e vet të kontrollit të zhvillimit,

129

Bashkia e Shkodrës ka përcaktuar që njësia e banimit e cila është 150 m2 për 4 ha. Katër hektarë është marrë si sipërfaqja më e vogël e tokës për një familje bujqësore. Atëherë, kjo do të thotë se zonat dhënëse mund të shesin 1 njësi banimi për 4 ha. Në bazë të saj përcaktojmë dendësinë e njësive të banimit (gërma h, pika 3, neni 39 i VKM-së 502) që i takon secilës zonë dhënëse. Pasi kemi gjetur njësitë e mundshme të banimit për çdo zonë, mund t`I konvertojmë ato në sipërfaqe të mundshme ndërtimi SnB. Në këtë mënyrë kemi gjetur se sa është e drejta për zhvillim që zonat dhënëse i shesin zonave marrëse. Metoda e tretë është e thjeshtë në llogaritjet e sasisë së njësive të banimit apo Sn që mund të shesë çdo zonë dhënëse, por kërkon paraprakisht: Tabela 17. Njësi banimi që shesin zonat dhënëse Zona

Destinacioni nga plani

B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 Bx B43 B44 B45 B46 TOTAL

Zonë pyjore ose park Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) Lulishte (gjelbërim) … Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon Lulishte (gjelbërim) zonë tampon

• • • • •

Sipërfaqe (ha)

Dendësia e njësive të banimit (njësi)

Sipërfaqe ndërtimi (m2)

Njësia (m2)

682.5 26 91 0.47 3.5 0.49 22 0.62 1.1 0.95 3.9

170.625 6.5 22.75 0.1175 0.875 0.1225 5.5 0.155 0.275 0.2375 0.975

25,593.75 975 3,412.5 17.625 131.25 18.375 825 23.25 41.25 35.625 146.25

150 150 150 150 150 150 150 150 150 150 150

7 13.3 2.3 1.8 1280

1.75 3.325 0.575 0.45 319.925

262.5 498.75 86.25 67.5 47,988.75

150 150 150 150

Një llogaritje paraprake të sipërfaqes së ndërtimit për banim në nivel qyteti. Një vlerësim të nevojave për banim në zonat dhënëse në 10 vitet e ardhshme. Një vlerësim të nevojave për banim në zonat marrëse në 10 vitet e ardhshme. Vlerësim të pasurive të familjeve bujqësore. Mbi bazën e sa u tha më lart, llogaritje të sipërfaqes më të vogël të tokës për një familje bujqësore dhe të sipërfaqes së ndërtimit të një njesie banimi.

Të gjitha kërkesat e mësipërme duhet të zbatohen që të mos kemi një përcaktim apriori të njësisë së banimit dhe të sipërfaqes minimale të tokës për një familje bujqësore, si edhe për të qenë në përputhje me nenin 10 të VKM 502.

Burimi i ortofotos Google, h p://maps.google.it/maps?hl=it&tab=ël, aksesi: 2 dhjetor 2011

Figura 33.3. Zonat dhënëse dhe marrëse

Bashkia, mund të vendosë të parashikojë një program TDZh-je duke mos konsideruar, ndryshe nga sa është vepruar më sipër, që të gjitha zonat e banimit janë zona marrëse dhe të gjitha zonat natyrore dhe bujqësore janë dhënëse. Pra, Bashkia mund të përzgjedhë disa zona për tì përfshirë në programin e TDZh-së. Përcaktimi i zonave marrëse dhe dhënëse që do të përfshihen në program në këtë rast, bëhet në bazë të disa kritereve, të cilat përcaktohen nga Bashkia, bazuar në qëllimet që ajo do të përmbushë. P.sh., Bashkia e Shkodrës ka vendosur të ruajë nga zhvillimi, vetëm disa zona që paraqesin një interes natyror dhe bujqësor të veçantë, duke lejuar në to vetëm aktivitete të përputhshme me funksionin bazë dhe cilësitë e tyre (sipas përcaktimit në PPV). Të drejtat e mundshme të zhvillimit në këto zona të përzgjedhura do të trasferohen vetëm në disa nga zonat e banimit (zona marrëse), për të cilat Bashkia ka vendosur tì kthejë në zona me intensitet të lartë banimi. Mënyra se si çdo bashki i përzgjedh zonat që do tì përfshijë në programin e TDZh-së është e ndryshueshme, pasi qëllimet e bashkive janë të larmishme. Metoda e zhvillimit të programit të TDZh-së, pasi është bërë përzgjedhja e zonave, është e njëjtë me atë të përshkruar më lartë.

131

Programi i Trasferimit të Drejtës për Zhvillim (TDZh) është një program shitjeje dhe blerjeje të drejtash zhvillimi dhe jo toke apo sipërfaqe reale ndërtimi. D.m.th. pronarët të cilët kanë një parcelë të ndërtuar apo të ndërtueshme në zonat dhënëse, shesin të drejtën për zhvillim në atë parcelë në një zonë marrëse, e matur kjo në intënsitet të mundshëm ndërtimi (që ndryshe konvertohet në sipërfaqe ndërtimi). Kjo procedurë bëhet meqenëse Bashkia parashikon një program TDZh për këto zona, për mbrojtjen e tyre dhe lejimin në to vetëm të aktiviteteve në shërbim të tyre, aktivitete bujqësore dhe natyrore. Për sa i përket vlerës/çmimit të shitjes së të drejtës së zhvillimit, për këtë Bashkia përcakton detajet e formulës, dhe pastaj i lihet në dorë tregut (pika 7, neni 10, i VKM 502). Në parim, çmimi për metër katror i sipërfaqes së mundshme të ndërtimit që shitet në TDZh nuk është i barabartë me çmimin e sipërfaqes reale të ndërtimit, por me vlerën e fitimit të mundshëm, që shitësi do të kishte nëse e ndërtonte vetë të drejtën e zhvillimit të cilën ai shet. P.24 Përse dhe si duhet t`i përcaktoj fazat e zbatimit të PPV-së?

Fazimi i zbatimit të PPV-së është tej mase i rëndësishëm sepse është një nga faktorët që siguron se plani juaj nuk do të mbetet në letër, por të përkthehet në investime në territor. Ju do të fazoni aq ndërhyrje sa jeni realisht në gjendje të realizoni brenda vlefshmërisë kohore të planit. Edhe pse fazimin e bëni në fund, për të pasur një plan realist dhe të zbatueshëm, ju mendoni për mundshmërinë e zbatimit të tij që në hapat e parë të zbatimit të planit. P.sh., “Po propozoj një stacion të ri hekurudhor dhe një linjë të re hekurudhore, por a është realisht kjo e zbatueshme në 10-vjeçarin e ardhshëm?” Nëse përgjigjja juaj është JO, atëherë ju nuk do të propozoni ndërtimin e këtyre strukturave, por sigurisht do të parashikoni hapësirën e nevojshme për to, nëse ato ndërtohen pas 10 viteve të ardhshme, dhe do të garantoni që kjo hapësirë të mos jetë subjekt zhvillimesh të tjera për 10 vitet në vazhdim. Ju e realizoni fazimin në tri mënyra: 1. Për çdo nënnjësi strukturore vendosni një afat kohor, brenda të cilit ajo duhet të pësojë zhvillimin e propozuar. Zakonisht, ju keni interes të caktoni afate kohore për nënnjësi strukturore që do të transformohen ndjeshëm dhe që do të kenë nevojë për PDV. 2. Për çdo zonë me prioritet zhvillimi. Zakonisht këto zona janë të parat për të cilat keni interes dhe përdorni çdo mjet për t`i transformuar. 3. Për investime të rëndësishme në rrjet infrastrukturash.

132

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 34. Fazimi i zbatimit PPV sipas ndërhyrjeve në sistemin rrugor

5 5

KUFI DHE NUMËR NJESIE KUFI DHE NUMËR NËNNJESIE

FAZAT E NDËRHYRJES SIP (m2) 1 (2007 – 2009)

724,724

2 92010-2015)

688,804

3 (2016-2020)

151,652

AKSET NË PRESPEKTIVË 311,070

Burimi: Plani rregullues (PPV) i bashkisë Fier 2006

133

TIPI I PROFILEVE

GJATËSIA (km) SIPËRFAQJA (m2)

24.8

247,570

5.7

74,659

2.0

28,266

21.5

321,810

2.0

32,656

8.3

142,749

10.3

185,778

5.1

98,306

TIPI I PROFILEVE

GJATËSIA (km)

SIPËRFAQJA (m2)

0.6

14,112

5.7

122,474

9.1

207,966

1.0

23,016

0.8

19,850

1.8

45,968

AKSET NË PRESPEKTIVË

20.8

311,070

134

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 35. Fazimi i zbatimit PPV sipas nënnjësive strukturore

Legjendë Faza e parë (0-5 vjet) Faza e dytë (5-10 vjet) Faza e tretë (10-15 vjet)

Legjendë Njesi FAZIMI Faza e parë Faza e dytë Faza e tretë Pa ndërhyrje

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i bashkiskë Fushë Krujë

135

Legjendë Faza e parë 2010 - 2015 Faza e dytë 2015 - 2020 Faza e tretë 2020 - 2025

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i bashkive Fushë Krujë dhe Kukës

136

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Zakonisht, për Ju është relativisht e lehtë të fazoni ndërhyrjet që do të mbulohen nga investime publike (varen nga Ju dhe parashikueshmëria e burimeve është relativisht e lartë). Ndërkohë është e vështirë të merrni vendime për nënnjësi ku do të ketë vetëm investime private. Për këto të fundit, Ju mund të parashikoni instrumente incentivuese dhe partneritete publike private, përmes të cilave Ju ofroni një element zhvillues në zonë (p.sh., një park, një rrugë etj.) dhe kjo tërheq pjesën tjetër të zhvillimit. Sigurisht, do të kishte qenë më e lehtë nëse do të kishit në dorë instrumente sanksionuese, si një taksë për tokën urbane, një taksë moszhvillimi etj. Instrumente të tilla ekzistojnë në botë, por ndërkohë në Shqipëri ka nevojë për ndryshime në bazën ligjore, për t`i pasur ato. Gjthsesi, që fazimi juaj të ketë vlerë dhe të jetë realist dhe i realizueshëm, duhet të shoqërohet me një plan të investimeve kapitale, dhe mundësisht të jetë pjesë e buxhetit afatmesëm që Ju si bashki/komunë duhet të përgatitni.

Figura 36. Zbatimi i PPV përmes PIK

KRITERET E PLOTËSUARA Nr.

Përshkrimi Kosto/nr. Rritja Lidhja me i Investimit Përfituesve Ekonomike

Natyra prioritetet urgjente

Ndikon ne Shuma Projekt në Shpërndarja Kohëzgjatja parandalimin e vazhdim gjeografike e shlyerjes emergjencave pikëve së kostos

1 2 ...

Preventivi Nr. Projektet/Përshkrimi në 000/lekë

Burimi i Financimit

Planifikimi Fazat

Viti për çdo fazë

Objektivi / Rezultatet e pritshme

Studim

Projektim Tenderim Ndertim

Studim Projektim Tenderim Ndertim

Burimi: Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit (ribotim) 2010, Manual për hartimin e planit të investimeve kapitale (PIK), botime afrojdi, Tiranë.

137

2.3.3 Si të hartojmë dhe miratojmë një rregullore vendore të PPV-së? Qëllimi dhe Objekti i rregullores vendore të planifikimit për PPV përcaktohet në nenet 22 dhe 23 të VKM-së 481, bazuar në nenin 22 të Ligjit nr.10119, dt.23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit“. Për sa i përket procesit të rregullores së PPV-së, ajo kalon ligjërisht nëpër të njëjtat faza sikurse instrumentet e tjera të planifikimit në nivel vendor. Mirëpo, praktikisht meqenëse është rregullore e PPV, pra është një pjesë e pandarë e instrumentit të përgjithshëm vendor të planifikimit, rregullorja hartohet njëkohësisht me planin dhe miratohet së bashku me të. P.25 Çfarë strukture duhet të ketë rregullorja vendore e PPV-së?

Struktura e rregullores së PPV-së buron nga përcaktimet e nenit 22 të ligjit të planifikimit dhe përcaktohet në nenet 25, 26 dhe 27 të VKM-së 481. P.26 Si mund ta zonoj territorin sipas sistemeve dhe kategorive bazë të përdorimit të tokës për rregulloren e PPV-së?

Kur hartoni PPV-në dhe rregulloren përkatëse (e njëjta gjë vlen edhe per instrumentet kombëtare të planifikimit sipas nenit 11 të VKM 481), bazuar në nenet 18, 20, 27, 35, si dhe në Shtojcën 2 të VKM-së 481, duhet të zononi territorin sipas kategorive (bazë) të përdorimit të tokës. Kategoritë dhe nënkategoritë tuaja të përdorimit të tokës, Ju i identifikoni sipas kategorive bazë të përdorimit të tokës, dhe duhet të bëni kujdes që të tregoni edhe se cilat janë përdorimet e lejuara, të kushtëzuara dhe të ndaluara (neni 22 i ligjit të planifikimit). Kategoritë bazë (trajtohen në vijim), mbështeten tek sistemet territoriale (shikoni gjithashtu nenet 23, 32, 40 dhe 41 të VKM 502, ose nenin 4 të VKM 480). Janë katër sisteme të territorit, që Ju mund t`i identifikoni në hartë: • Sistemi urban. • Sistemi natyror. • Sistemi bujqësor. • Sistemi i urbanizueshëm. Sistemi i urbanizueshëm përfshin territore që në të vërtetë i përkasin sistemit natyror ose bujqësor, por për të cilat Ju si bashki/komunë, parashikoni që të kthehen në zona të sistemit urban në 10 vitet e ardhshme, sipas PPV-së tuaj. Pasi keni përcaktuar sistemet në territor, Ju mund të identifikoni tetë kategoritë bazë të përdorimit të tokës dhe t`i përcaktoni në hartë. Kategoritë bazë zbërthejnë sistemet sipas aktivitetit dhe funksionit të tokës dhe të strukturave në të. Tetë kategoritë do të ilustrohen më poshtë. Gjithsesi, Ju si bashki/komunë, mund ta zbërtheni territorin tuaj edhe në shumë nënkategori të tjera të përdorimit të tokës, sipas kontekstit lokal dhe metodologjisë së përdorur në planifikim. Por, është shumë e rëndësishmë që ju të krijoni hartën e katër sistemeve dhe të tetë kategorive bazë, si harta që synojnë uniformizimin e gjuhës planifikuese midis të gjitha autoriteteve të planifikimit në përgjithësi.

138

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Përcaktimi i kategorive bazë të përdorimit të tokës apo strukturave në të, ka për qëllim: a. Të lehtësojë procesin e zonimit sipas mënyrës së përdorimit të tokës. b. Të unifikojë metodologjinë bazë, terminologjinë dhe kodet e përdorura gjatë një procesi zonimi sipas përdorimit të tokës në një instrument planifikimi, por pa kufizuar përdorimin e metodologjive, mënyrave dhe tipave të tjerë të zonimit në përgjithësi. c. Të krijojë një bazë krahasuese në lidhje me kategoritë e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, të cilat përcaktohen në instrumentet e planifikimit nga autoritetet e planifikimit në territore të ndryshme. ç. Të rendisë kategoritë e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, të cilave duhet t`u referohet një autoritet planifikimi, ose një zhvillues, në momentin e hartimit të një instrumenti të përgjithshëm të planifikimit, të planit të detajuar vendor ose të përgatitjes së projektit që përfshihet në kërkesën për zhvillim. Përgatitja e këtyre hartave dhe e nënkategorive të tjera të përdorimit të tokës, quhet proces i zonimit të territorit sipas përdorimit të tokës dhe të strukturave në të. Zonimi i territorit ka për qëllim: a. Promovimin e zhvillimit të qëndrueshëm të territorit përmes garantimit të mjedisit të pastër, shëndetit publik, sigurisë publike, mundësive për zhvillim ekonomik, mirëqenies ekonomike, sociale dhe morale. b. Harmonizimin e përdorimeve të tokës dhe strukturave, brenda një zone dhe midis zonave, me qëllim sigurimin e “aksesit” në shërbime dhe strehim të popullsisë. c. Ruajtjen e vlerës së pronës në një zonë ose inkurajimin e rritjes së vlerës së saj, dhe ruajtjen e balancës në vlerën e pronës në nivel qyteti. ç. Lehtësimin e procesit të ndryshimit dhe/ose të llogaritjes së vlerës bazë për përcaktimin e taksës mbi pasurinë. d. Ruajtjen ose përmiresimin e vlerave dhe karakterit të një zone në përputhje me harmonizimin e interesave publike dhe private në zhvillimin e zonës. dh. Përmirësimin e sistemit të lëvizjes brenda një zone, rregullimin e trafikut, sigurimin e “aksesit” për çdo zonë dhe sigurimin e hapësirës publike për parkim brenda një zone.

139

Tetë (8) kategoritë bazë të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, janë: 1. Përdorimi Banim: A. Banim 2. Përdorimi Industri: I. Industri 3. Përdorimi Bujqësi: B. Bujqësi 4. Përdorimi Shërbime: S. Shërbime 5. Përdorimi i Veçantë: V. Përdorime të Veçanta 6. Përdorimi zona Natyrore: N. Natyrore 7. Përdorimi Monumente Kulture dhe Historike: M. Monumente kulture dhe historike 8. Përdorimi zona Ushtarake: U. Ushtarake Tabelat e mëposhtme shpjegon në mënyrë të detajuar se çfarë aktivitetesh dhe funksionesh përmban secila kategori bazë e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të:

Kategoria Bazë A.Banim e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Përdorimi i tokës sipas kategorisë bazë A, për banim, përfshin të gjitha ato zhvillime të lejuara që bëhen për qëllime banimi, të përhershëm ose të përkohshëm. Këto zhvillime përfshijnë ndërtesa banimi individuale, ose shumëfamiljare, të shkëputura, të bashkëngjitura, ose në radhë, me lartësi dhe numër të ndryshëm katesh. 2. Zonat e banimit konsiderohen të tilla nëse përdorimi i tokës dhe i strukturave në të është banim për jo me pak se 90%, e sipërfaqes së ndërtuar, dhe përdorimet e tjera të lejuara në këto zona janë në përputhje me kuptimin e përdorimit të lejuar dhe përcaktimet e instrumentit të përgjithshëm vendor të planifikimit. 3. Autoriteti i planifikimit përcakton për çdo përdorim të lejuar sipas instrumentit të përgjithshëm të planifikimit për zona, të cilat nuk janë në përputhje me sa përcaktohet në pikën 2 më lart, si edhe për zonat me përdorime të përziera, përqindjen (%) përkatëse të çdo përdorimi sipas sipërfaqes përkatëse të lejuar për ndërtim dhe sipas gjurmës që zënë në territor këto përdorime. 4. Përdorime të tjera të lejuara në një zonë banimi, konsiderohen të tilla si shërbime publike në funksion të zonës, shërbime tregtare dhe zyra, shërbime “rekreative”, shkolla, kopshte dhe çerdhe, qendra shëndetësore, të cilat konsiderohen të lejuara dhe që i përcaktojnë rregulloret vendore të plani imit dhe të kontrollit të zhvillimit.

140

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 37. Tipologjitë tipike të strukturave të banimit

1 Burimi: Zonë në Romë, Google earth 2011, 17 dhjetor 2011

2 Burimi: Zonë në Angli, Google earth 2012, 16 janar 2012

3 Burimi: Zonë në Amsterdam, Google earth 2011, 17 dhjetor 2011

141

4 Burimi: Zonë në Romë, Google earth 2011, 17 dhjetor 2011

5 Burimi: Zonë në Barcelonë, Google earth 2011, 17 dhjetor 2011

Burimi: Zonë në Romë – Garbatella, Google earth 2011, 17 dhjetor 2011

142

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

7 Burimi: Zonë në Chicago, Google earth, 16 dhjetor 2011

1. Banesë tip “vilë individuale”. Përbëhet nga një ndërtesë një deri në tre kate, me oborr privat. 2. Banesë e bashkangjitur dyfamiljare (rasti në ortofoto ka vendosje lineare). Përbëhet nga dy ndërtesa (jo më shumë), një deri dy kate, të bashkëngjitura me njëra – tjetrën, pra kanë një mur të përbashkët. Ato rrethohen nga oborri privat përkatës. 3. Ndërtesa të bashkangjitura në rresht Janë të vendosura në rresht, njëra pas tjetrës, kanë një mur të përbashkët dhe secila ka një hyrje (banesa njëfamiliare me një deri në dy ose tre kate që rrethohen nga oborri përkatës privat). Mund të vendosen në një vijë të drejtë, ose me një zhvendosje të kufizuar. 4. Ndërtesa të gjata (në linjë të drejtë) Ndryshe nga ndërtesat e bashkëngjitura në rresht, nuk kanë një mur të përbashkët. Janë ndërtesa shumëfamiljare me shumë njësi banimi. Arrijnë zakonisht tre deri në tetë, ose nëntë kate dhe kanë një, ose më shumë hyrje. Zakonisht organizohen rreth oborreve të përbashkëta. Kanë shumë mundësi organizimi në një hapësirë urbane. 5. Ndërtesa në bllok Kjo strukturë përbëhet nga ndërtesa banimi shumëfamiljare, të lidhura me njëra-tjetrën, zakonisht pesë deri në gjashtë kate, të vendosura rreth një oborri të brendshëm. Këto ndërtesa mbyllin parcelën në të cilën janë vendosur nga të katërta anët dhe kanë disa hyrje. 6. Ndërtesa tip kullë (pallati) Është ndërtesa shumëfamiljare e vendosur në parcelën përkatëse, e rrethuar nga hapësirë e gjelbër/e hapur, zakonisht me një hyrje (ose dy, tre sipas madhësisë), zakonisht katër deri në tetë kate. 7. Qiellgërvishtëset (Skyscraper).

143

Kategoria Bazë I.Industri e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Përdorimi i tokës dhe i strukturave në të, për industri, përfshin zhvillimet e lejuara sipas kuptimit të kategorive të lejuara (lexo disa faqe në vijim) dhe nuk përfshin zhvillime për qëllime banimi, të sistemit natyror dhe të sistemit bujqësor. 2. Përdorimi i tokës dhe strukturave në të për industri, përfshin por nuk kufizohet vetëm në: a. Parqe industriale, struktura dhe territore të madhësive të ndryshme të përshtatura në mënyrë të posaçme për procese industriale të industrisë së rëndë, përpunuese dhe kimike, përfshirë edhe ato për depozitim karburantesh. b. Parqe industriale, struktura dhe territore të madhësive të ndryshme, të përshtatura në mënyrë të posaçme për procese industriale të industrisë së lehtë, përpunuese dhe ushqimore, dhe parqe logjistike. c. Zona të përziera industriale dhe tregtare. ç. Zona për nxjerrje dhe përpunim materialesh ndërtimi. d. Zona për nxjerrje dhe përpunim mineralesh.

Kategoria Bazë B.Bujqësi e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Përdorimi i tokës dhe i strukturave në të për bujqësi përfshin zhvillimet e lejuara përkatëse dhe sipas rastit, mund të përfshijë zhvillime ekzistuese në momentin e hartimit të instrumentit të përgjithshëm të planifikimit, me intensitet shumë të ulët për qëllime banimi, për sa kohë që banimi është funksion mbështetes i kategorisë së përdorimit B.Bujqësi. 2. Kategoria B e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, përfshin por nuk kufizohet vetëm në: a. Zona bujqësore të kultivuara. b. Zona bujqësore jo të kultivuara ose të lëna djerrë, pavarësisht nga boniteti i tokës; c. Zona bujqësore që pavarësisht nga boniteti i tokës dhe statusi i kultivimit dhe/ose kultura përkatëse, janë zona nën përmbytje. ç. Zona të dedikuara për aktivitete mbështetëse për bujqësinë dhe blegtorinë si struktura të përkohshme dhe të përhershme dhe/ose të lehta magazinimi, përpunim produktesh bujqësore, strehim për kafshët, dhe të tjera të kësaj natyre, për sa kohë që këto janë të lejuara në përputhje me legjislacionin e posaçëm në fuqi. d. Infrastruktura e kullimit dhe e vaditjes së tokave bujqësore, përfshirë rezervuaret artificiale dhe rezervatet artificiale të produkteve të akuakulturës.

144

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Kategoria Bazë S.Shërbime e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Përdorimi i tokës dhe i strukturave në të për shërbime, përfshin zhvillimet e lejuara përkatëse, që bëhen për ofrimin e shërbimeve dhe infrastrukturave, dhe ku jo më shumë se 10% e zonës dhe strukturave të saj shfrytëzohet për qëllime banimi, e përcaktuar sipas sipërfaqes së ndërtimit në zonë. 2. Autoriteti i planifikimit përcakton për çdo përdorim të lejuar sipas instrumentit të përgjithshëm të planifikimit për zona, të cilat nuk janë në përputhje me pikën e mësipërme, si edhe për të gjitha zonat me përdorime të përziera, përqindjen (%) përkatëse të çdo përdorimi sipas sipërfaqes përkatëse të lejuar për ndërtim. 3. Zonat me kategori bazë S të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, përfshijnë por nuk kufizohen vetëm në: a. Struktura dhe rrjet të sistemit të: 1. Shpërndarjes për transportin rrugor dhe hekurudhor, përfshire terminalet dhe stacionet përkatëse. 2. Administrimit të ujit të pijshëm. 3. Manaxhimit të ujërave të zeza dhe ujërave sipërfaqësore në zonat e ndërtuara. 4. Manaxhimit të mbetjeve të ngurta duke përjashtuar ato që shërbejnë për trajtimin e tyre. 5. Furnizimit me energji. 6. Rrugëve. 7. Mbrojtjes kombëtare. 8. Mbrojtjes civile e kundër zjarrit. 9. Veterinarisë dhe sigurisë ushqimore. 10. Komunikimit elektronik. b. Strukturat dhe territoret për arsimin dhe shëndetësinë. c. Strukturat dhe territoret e përshtatura për shërbime sociale, jetimore, institute rehabilitimi, institute për moshën e tretë, qendra sociale, e të tjera objekte të kësaj natyre. ç. Struktura dhe territore të përshtatura për institucione publike. d. Struktura dhe territore të përshtatura për zyra, qendër biznesi dhe shërbime tregtare plotësuese dhe mbështëse. dh. Struktura dhe territore të përshtatura për qendër tregtare dhe zonë për tregti me pakicë ose shumicë, përfshirë bare dhe restorante. e. Hapësirat publike të hapura ose gjysmë të hapura, artificiale ose natyrore, parqe urbane dhe natyrore, qendrore ose periferike, botanike ose zoologjike, sheshe publike jo për qëllime trafiku, elemente ujore dhe hapësirat mbështetëse brenda zonave urbane, dhe në çdo rast jo ato përdorime të kësaj natyre që përmenden në kategorinë bazë N të sistemit natyror. ë. Struktura dhe territore të përshtatura për aktivitete argëtimi dhe aktivitete sportive. f. Zonë hoteliere dhe me ndërtesa pushimi.

145

Kategoria Bazë V.Përdorime të Veçanta e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Perdorimi i veçantë i tokës dhe i strukturave në të përfshin zhvillimet përkatëse të lejuara të tilla, si: a. Struktura, instalime dhe territore të përshtatura për infrastrukturat publike, të caktuara për prodhim, mbrojtje dhe trajtim të tilla, si: 1. Hidrocentrale. 2. Termocentrale. 3. Nënstacione elektrike. 4. Impiante të trajtimit të ujërave të ndotura. 5. Impiante të trajtimit të ujit të pijshëm. 6. Diga dhe damba. 7. Landfille dhe incineratorë. 8. Porte, aerodrome, aeroporte, helioporte, e struktura të tjera të kësaj natyre. b. Varrezat. c. Struktura dhe territore të përshtatura për qëllime fetare.

Kategoria Bazë N.Natyrore e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Kategoria bazë Natyrore e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, përfshin zhvillimet përkatëse të lejuara, të tilla si: a. Rezervat ujore përfshirë shtratin dhe brigjet, sipas përcaktimit të legjislacionit të posaçëm për rezervat ujore, duke përjashtuar rezervuaret artificiale të krijuara për qëllime bujqësore. b. Pyjet dhe burimet pyjore, ekonomia dhe infrastruktura pyjore, fidanishtet pyjore, sipas përcaktimeve të legjislacionit të posaçëm për pyjet dhe shërbimin pyjor. c. Kullotat dhe livadhet, sipas përcaktimeve të legjislacionit të posaçëm në fuqi. ç. Zonat natyrore të mbrojtura dhe monumentet e natyrës sipas përcaktimeve të legjislacionit të posaçëm në fuqi. d. Tokat e pafrytshme sipas përcaktimeve të legjislacionit të posaçëm në fuqi.

146

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Kategoria Bazë M.Monumente Kulture dhe Historike e Përdorimit të Tokës dhe të Strukturave në të 1. Kategoria bazë Monumente Kulture dhe Historike e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, përfshin zhvillimet përkatëse të lejuara, të tilla si zonat historike, arkeologjike dhe monumentet e kulturës, sipas kategorive të ndryshme të mbrojtjes, sipas përcaktimeve të legjislacionit të posaçëm në fuqi. 2. Të gjitha zonat, qendrat dhe ansamblet muze, dhe qendra apo grup objektesh historike, në përputhje me përcaktimet e Ligjit nr. 9048, datë 7.4.2003 “Për Trashëgiminë Kulturore”, të cilat kryejnë edhe funksione aktuale të tilla si banimi, kategorizohen për qëllime planifikimi territorial njëkohësisht edhe në kategorinë bazë A dhe në kategorinë bazë M, në përputhje me nënkategoritë specifike të përcaktuara në instrumentet e përgjithshme vendore të planifikimit. Kategoria Bazë U.Zona Ushtarake e Përdorimit të Tokes dhe të Strukturave në të 1. Kategoria bazë Zona Ushtarake e përdorimit të tokës dhe të strukturave në të, përfshin zhvillimet përkatëse të lejuara, të tilla si strukturat dhe territoret e përshtatura nga autoriteti përgjegjës për qëllime ushtarake. P.27 Çfarë janë kategoritë e lejuara, të ndaluara dhe të kushtëzura të përdorimit të tokës, që unë duhet të përcaktoj në PPV dhe në rregulloren e tij?

Kur hartoni PPV, në rregulloren e tij, për çdo nënnjësi strukturore, duhet të përcaktoni edhe kategoritë e lejuara, të ndaluara dhe të kushtëzuara të përdorimit të tokës. Kuptimi për secilin rast, detajohet sa më poshtë: Kategoritë e lejuara të përdorimit të tokës dhe strukturave në të 1. Kategoritë e lejuara të përdorimit të tokës dhe strukturave në të për një zonë të caktuar: vlerësohen kategoritë e zhvillimeve të lejuara në atë zonë sipas shpjegimit të mësipërm për kategoritë bazë dhe në përputhje me instrumentet e planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit në fuqi. 2. Kategoritë e lejuara të përdorimit të tokës dhe strukturave në të: a. Ndajnë përkatësisht përfitimet e ndërsjella. b. Nuk bien në kundërshtim me qëllimin e zonimit, me funksionet dhe me natyrën e kategorive bazë të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të në një zonë. c. Përputhen me kushtet e vendosura nga dispozitat ligjore në fuqi dhe nga instrumentet e planifikimit ne fuqi, për sigurinë e mjedisit, të shëndetit, të tokës bujqësore dhe te vlerave historike dhe kulturore për përdorimet dhe funksionet ekzistuese dhe të autorizuara në zonën përkatëse dhe në zonat fqinje në kufi. 3. Çdo autoritet planifikimi harton si pjesë të rregulloreve të planifikimit, një listë të

147

kategorive dhe nënkategorive të lejuara të përdorimit në një zonë, ku përcaktohen kriteret, rregullat, kushtet dhe standardet specifike që duhet të ndiqen për realizimin e zvillimit të lejuar. Kjo listë mund të përfshijë edhe raste të lejuara të kombinimeve të kategorive ose nënkategorive të ndryshme të përdorimit të tokës në një zonë. 4. Në rastet kur një zhvillues, pronar, apo subjekt publik përgatit një kërkesë për një zhvillim të lejuar sipas rregullores vendore të planifikimit, shqyrtimi i kërkesës bëhet në përputhje me rregulloren vendore të planifikimit, për sa kohë që ajo i përfshin të gjitha kriteret dhe rregullat e nevojshme për realizimin e zhvillimit. Kategoritë e ndaluara të përdorimit të tokës dhe strukturave në të 1. Kategoritë e ndaluara të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të për një zonë të caktuar: vlerësohen zhvillimet e ndaluara në atë zonë, të cilat bien ndesh me sa u tha më lart për kategoritë bazë. Ato përcaktohen dhe detajohen nga instrumentet e përgjitshme të planifikimit në fuqi. 2. Kriteret që ndjek një autoritet planifikimi për të përcaktuar zhvillimet e ndaluara në një zonë, por pa u kufizuar vetëm në to, janë: a. Kategoritë e përdorimit të tokës që bien në kundërshtim me qëllimet e zonimit sipas instrumenteve të planifikimit në fuqi. b. Kur një zhvillim kërkohet të realizohet në një zonë që i përket një kategorie bazë të ndryshme nga ajo e zhvillimit të kërkuar, për sa kohë që nuk parashikohet ndryshe dhe në mënyrë të argumentuar në instrumentin e planifikimit në fuqi. c. Çdo përdorim, që pavarësisht nga kategoria bazë të cilës i përket, krijon ndotje në mjedis përtej parametrave dhe standardeve të parashikuara në legjislacionin e posaçëm mjedisor, dëmton shëndetin, dëmton strukturat dhe monumentet e trashëgimisë kulturore. ç. Çdo zhvillim në tokë bujqësore, që edhe pse mund të jetë brenda kategorisë bazë të përdorimit të tokës dhe strukturës në të, nuk respekton rregullat, standardet dhe treguesit e planifikimit dhe të zhvillimit sipas përcaktimeve të mësipërme dhe instrumenteve të planifikimit në fuqi. Kategoritë e kushtëzuara të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të 1. Kategoritë e kushtëzuara të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të për një zonë të caktuar: vlerësohen zhvillimet jo të ndaluara, realizimi i të cilave lejohet përmes plotësimit të kushteve shtesë në kërkesën përkatëse për zhvillim dhe në përputhje me përcaktimet rregulloret e planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit në fuqi. 2. Autoriteti i planifikimit harton një listë të zhvillimeve të kushtëzuara, si pjesë e rregullores së planifikimit, dhe mund të parashikojë kushte shtesë në rregulloren e planifikimit ose vlerëson përfshirjen e kushteve të posaçme për çdo rast, në formularin e kërkesës për zhvillim. 3. Në çdo rast, nëse një autoritet planifikimi nuk ka përcaktuar paraprakisht nëse një zhvillim është i lejuar, i ndaluar ose i kushtëzuar, ose nuk ka parashikuar kushte shtesë për zhvillimin e kushtëzuar, ai mund t`i kërkojë zhvilluesit të përgatitë një studim të ndikimit nga zhvillimi para se të vendosë për lejimin ose jo të zhvillimit.

148

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 38. Përdorimet e papërputhshme Zonë banimi

Zonë industriale Përdorim i papërputhshëm

Përdorim i papërputhshëm

Në këtë figurë paraqiten dy kategoritë e territorit: industrial dhe banim në të cilën vihen në dukje papërputhshmëria e tyre. Burimi: Ortofoto 2007, Durrës (Bashkia Durrës).

Figura 39. Sistemet e territorit Në këtë figurë paraqitet ndarja e Komunës së Rrushbullit (qarku Durrës) në sistemet territoriale. Burimi: Ortofoto 2007, Durrës (Bashkia Durrës).

Sistemi urban Sistemi natyror

Kufi komune

Sistemi bujqësor

149

P.28 Ku qëndron ndryshimi midis rregullave në rregullore dhe përcaktimeve të planit?

Plani është instrument vizionar, zbërthen politikën në skenarin e preferuar të zhvillimit të territorit, përmban harta analitike dhe tematike, jep shumë shpjegime dhe argumentime për vendimet e marra mbi zhvillimin në territor dhe shpjegon proceset e zbatimit të këtyre vendimeve, si parakushte që zhvillimi të ndodhë. Plani është sa një dokument ligjor normativ, aq edhe një udhëzues për mënyrën se si duhet të ndodhë zhvillimi. Rregullorja plotëson planin, dhe mbi të gjitha plotëson natyrën ligjore dhe normative të tij, sepse rregullorja është një dokument normativ. Si plani dhe rregullorja janë një ligj lokal për planifikimin e territorit, por rregullorja është në të vërtetë dokumenti që përcakton në mënyrë të ohtë dhe të painterpretueshme rregullat, normat, standardet dhe treguesit e zhvillimit. Rregullorja vendore e planifikimit i merr këto rregulla nga vetë PPV, por i zhvesh nga teksti shpjegues dhe udhëzues dhe i vendos në një kontekst detyrues ligjor. Rregullorja vendore mund të adoptojë rregulla, norma, standarde dhe vlera treguesish zhvillimi të vendosura në nivel kombëtar, ose mund tì zbërthejë ato dhe tì përmirësojë, por asnjëherë tì përkeqësojë.

2.4 Rishikimi i instrumenteve vendore/ndërvendore të planifikimit Në P.7 në seksionin 2.3 të këtij manuali, ju do të gjeni sqarime për rishikimin e PPV-së në rast se Ligji nr. 10119, datë 23.4.2009 “Për Planifikimin e Territorit” sapo ka hyrë në fuqi me efekte të plota dhe në zbatim të nenit 89 të tij, Ju duhet të merrni një vendim për faktin nëse: do të bëni një plan të ri apo do të rishikoni planin tuaj ekzistues për ta sjellë në përputhje me përcaktimet e ligjit dhe akteve të tij nënligjore. Gjithashtu, Ju do të rishikoni instrumentet tuaja të planifikimit edhe pas hartimit të tyre për herë të parë pas hyrjes së ligjit në fuqi me efekte të plota. Këto raste janë: a. Ju keni hartuar instrumentet e planifikimit në përputhje me nenet 89 dhe 92 të ligjit të planifikimit, por ndodheni në kushtet e parashikuara nga pika 4 e nenit 30 të ligjit të planifikimit (nevojitet rishikim para mbylljes së afatit 10-vjeçar të jetëgjatësisë së instrumentit). b. Ju keni hartuar instrumentet e planifikimit në përputhje me nenet 89 dhe 92 të ligjit të planifikimit, por ndodheni në kushtet e parashikuara nga pika 1 e nenit 30 të ligjit të planifikimit (jemi në mbyllje të afatit 10-vjeçar të jetëgjatësisë së instrumentit). Në të dyja rastet e mësipërme, fillimisht Ju duhet të vlerësoni nëse do të zbatoni procedurë të plotë apo të thjeshtuar. Më pas, procedura që vendosni të ndiqni do të jetë e njëjtë sikurse në miratimin e parë të instrumentit, ose sipas nenit 50 të ligjit të planifikimit, dhe Kujdes! Mos harroni të konsultoheni me pikën 5 të nenit 89 të ligjit të planifikimit.

150

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.29 Nëse kam hartuar PPV para hyrjes së ligjit të planifikimit në fuqi dhe dua të ndryshoj formatin dhe strukturën në përputhje me ligjin dhe aktet nëligjore të tij, çfarë do të thotë kjo?

Përgjigjja e kësaj pyetjeje varion rast pas rasti. Pra, varet nga struktura, formati dhe përmbajtja e PPV-së tuaj. Megjithatë, për t`ju ardhur në ndihmë që të vlerësoni situatën tuaj, më poshtë janë paraqitur disa raste ilustruese nga planet rregulluese të Fierit dhe Shkodrës. Këto plane janë hartuar para hyrjes në fuqi me efekte të plota të ligjit të planifikimit dhe strukturat e planifikimit në këto bashki do të vlerësojnë formën dhe vëllimin e rishikimit të këtyre planeve. Gjithashtu është paraqitur edhe një shëmbull i rishikimit të zonimit sipas kategorive të përdorimi të tokës në rastin e draft Planit Rregullues (PPV) të Bashkisë Elbasan 2005. Ilustrimet më poshtë paraqesin: a. Si ndryshon një hartë e përdorimit të tokës në format (kur nuk ndryshon në përmbajtje). b. Si ndryshon tabela e treguesve të zhvillimit në çdo rast.

Plani rregullues (PPV) i Elbasanit është përgatitur në versionin dra në vitin 2005. Edhe pse nuk është i miratuar, është një dokument, të cilit Bashkia mund t`i referohet në momentin e hartimit të PPV sipas kushteve të ligjit të planifikimit. Hartat e figurës 40 tregojnë se si harta e zonimit funksional mund të kthehet në një hartë të kategorive bazë të përdorimit të tokës, në rast se ajo ripërdoret dhe përmbajtja e saj nuk ndryshon.

151

Figura 40. Zonimi sipas kategorive të tokës në Elbasan ZONIMI FUNKSIONAL - PERSPEKTIVA 2020

PLANI I PËRGJITHSHËM I QYTETIT ELBASAN

ZONIMI FUNKSIONAL - PERSPEKTIVA 2020

PLANI I PËRGJITHSHËM I QYTETIT ELBASAN

Burimi: Dra Plani Rregullues (PPV) i Bashkisë Elbasan, 2005

152

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 41. Si do të ndyshojnë treguesit e zhvillimit në Planet (PPV) e Fierit dhe Shkodrës

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i Bashkisë Fier, 2006 Nga harta e nënnjesive strukturore të Planit Rregullues të Bashkisë Fier është shkëputur një nënnjësi, e cila analizohet në tabelën 17 për mënyrën se si treguesit e zhvillimit mund të rishikohen, në përputhje me përcaktimet e VKM-së 502 dhe nenit 22 të ligjit të planifikimit. Sigurisht, ky rishikim vlen nëse Bashkia nuk i ndryshon kufijtë e kësaj nënnjësie strukturore, në momentin që harton PPV-në në përputhje me ligjin e planifikimit.

153

Burimi: Plani Rregullues (PPV) i Bashkisë Shkodër, 2010 Nga harta e nënnjesive strukturore të Planit Rregullues të Bashkisë Shkodër është shkëputur një nënnjësi, e cila analizohet në tabelën 18 për mënyrën se si treguesit e zhvillimit mund të rishikohen, në përputhje me përcaktimet e VKM-së 502 dhe ligjit të planifikimit. Sigurisht, ky rishikim vlen nëse Bashkia nuk i ndryshon kufijtë e kësaj nënnjësie strukturore, në momentin që harton PPV-në në përputhje me ligjin e planifikimit.

Funksioni propozuar

Tipologjia

EMRI

Intesiteti maksimal i lejuar i ndërtimit për zonën Koefiçienti minimal i shfrytëzimit të tokës për rrugë Koefiçienti minimal i shfrytëzimit të tokës për hapësira publike

Koefiçienti i shfrytëzimit të tokës Sipërfaqe ndërtimi

Sipërfaqe e gjurmëve

Vila individuale E propozuar nga plani Tipologjia hapësinore

2.37

0.35

1.66

2 0.5

KOMENTE*

KODI

Kshp

Kshr

Ksht

Sgj

m2/m2

KOMENTE*

Vlera X llogaritet mbi bazën e përcaktimeve të nenit 44, VKM 502. Nëse në zonë do të parashikoheshin edhe hapësira të tjera publike veç gjelbërimit, ato do të llogariteshin në këtë tregues.

Vlera X llogaritet mbi bazën e përcaktimeve te Nenit 44, VKM 502

Tregues opsional, nuk kërkohet nga VKM 502 Llogarit sipas Nenit 43, VKM 502

Llogarit sipas Nenit 42, VKM 502. Konkretisht vetëm për strukturat e banimit. Vetëm për banim sepse është zonë e parashikuar vetëm për banim. Nëse zona do të ishte e përzier, atëherë Sn do të ishte totale/bruto për të gjitha përdorimet e parashikuara

Llogarit bazuar në Nenin 3 Pika 1, Gërma “g”, VKM 502

Tregues opsional, nuk kërkohet nga VKM 502 Tregues opsional, nuk kërkohet nga VKM 502. Mund të llogaritet sepse nevojitet për të llogaritur treguesit e tjerë të detyrueshëm dhe në këtë rast referencë është Neni 3 Pika 1, Gërma “e”, VKM 502. Megjithatë nuk ka nevojw të vendoset në tabelën e treguesve.

Nuk parashikohet të ketë popullsi përdoruese sepse është zonë vetëm për Banim

(Opsionale) Përcaktohen nga autoriteti përkatës i planifikimit, sipas kontekstit dhe metodologjisë së përdorur.

NJËSIA-6_Nën-njësia-5

Vila Individuale E propozuar nga autoriteti vendor në PPV

2 ose X

3 ose X

0.5

2.37

0.35

1.66

Banim NJËSIA-6_Nën-një- KODI I NËN-NJËSISË STRUK- 06 05 Banim ekzistues, ekzistues, Ban- sia-5 TURORE BBD Banim i propoim i propozuar, zuar, Dendësim Dendësim Banim Kategoria Bazë e PërdorA. Banim imit Ekzistues Banim Kategoria Bazë e PërdorA. Banim imit e Propozuar Nënkategori e Përdorimit të Propozuar banorë 663 Kjo është popullsia Numri i përgjithshëm i banorë 663 e nënnjësisë në të popullsisë së pritshme ardhmen, pra sipas banuese propozimit të planit banorë/Ha 100 (Sipas rastit) Dendësia banorë/Ha 100 maksimale e banimit banorë/Ha 140 Ha 4.74 Sipërfaqe parcele e ndërSp Ha 4.74 tueshme

Treguesit e Planifikimit dhe të Zhvillimit NJESIA MATESE VLERA

TREGUESIT DHE TERMINOLOGJIA nw pwrputhje me kwrkesat e ligjit nr. 10119 dhe VKM 502

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Koeficienti i gjelbërimit (GJ) ne %

Lartësia mesatare e kateve Intensiteti i Ndërtimit (I) Koeficienti i rrjetit Rrugor (RR) ne %

Sipërfaqja e Ndërtimit për objekte banimi (Ha) Dendësia e Ndërtimit për objekte banimi P Sipërfaqe banim kati (Ha)

Dendësi neto Territori i Banimit (Ha)

Dendësi bruto

Funksioni ekzistues

Popullsia

06 05 BBD

EMRI

KODI I NËN-NJËSISË

Treguesit e Bilancit të Territorit NJESIA KODI MATESE VLERA

TREGUESIT DHE TERMINOLOGJIA EKZISTUESE - sipas planit rregullues të Bashkisë Fier, miratuar para hyrjes së ligjit nr. 10119 në fuqi

m²/ b

Treguesi m²/ b

100

3 Sipërfaqja e nënnjësisë e ndarë sipas numrit të banorëve

Tabela 18. Si ndryshojnë treguesit e zhvillimit në planet ekzistuese. Rasti Fier.

Këta tregues kërkohen nga VKM 502, por vetëm kur janë të aplikueshëm. Në rastin konkret, këta tregues nuk janë të aplikueshëm dhe nuk ka pse të llogariten.

Këta janë treguesit që i ka plani ekzistues dhe janë të detyrueshëm edhe nga VKM 502. Mjafton një rregullim termash dhe në disa raste edhe pak ndryshim në llogaritje për të bërë përshtatjen finale sipas VKM 502. Këta tregues janë të kërkuar nga VKM 502, por në mënyrë opsionale, pra autoriteti i planifikimit vendos nëse do tì aplikojë. Në disa raste i ka edhe plani ekzistues. Këta tregues janë të detyrueshëm sipas VKM 502 dhe mungojnë plotësisht në planin ekzistues, ndaj duhet të llogariten gjatë rishikimit të planit ekzistues për t’a kthyer në një PPV. Këta janë tregues të detyrueshëm sipas VKM 502. Plani ekzistues shprehet për këta tregues, por jo duke i nxjerrë si tregues në tabelë. Bashkia duhet tì nxjerrë në tabelën e treguesve të çdo nënnjësie gjatë rishikimit të planit për ta kthyer në PPV. Këta janë tregues që i përmban plani ekzistues dhe nuk kërkohen nga VKM 502. Autoriteti i planifikimit vendos nëse do tì mbajë apo jo.

Legjenda

Kate

Lartësia maksimale e kateve

100

Distancat sipas Nenit 39, Pika 1, gërmat “l” dhe “ll”, nuk janë aplikuar në rastin konkret, dhe nëse bashkia nuk përgatit një rregullore vendore të kontrollit të zhvillimit, atëherë përdoren ato të VKM 502. Në çdo rast, distancat që përcakton bashkia në rregulloren e vetë, nuk duhet të jene më të vogla se ato të përcaktuara në VKM 502.

Nuk është aplikuar në rastin konkret.

Aplikohet sipas rastit bazuar në Nenin 39 gërma “h”, VKM 502.

(Sipas rastit) Programi i Intensitetit me kushte ose i transferimit të së drejtës së zhvillimit

Tregues të rëndësishëm për përdorime jo banim

Përqindja e sipërfaqes bruto së ndërtimit për çdo përdorim te kushtëzuar (Sipas rastit) Dendësia maksimale humane

Përdorues/ Ha

PO/JO dhe kushtet

Nuk është aplikuar në këtë rast nga bashkia.

Neni 39, Pika 1, Gërma “n”, VKM 502. Nuk janë aplikuar në rastin konkret sepse mja ojnë treguesit e tjerë

Nuk aplikohet në rastin konkret, sepse përdorimi i parashikuar është vetëm banim. Neni 39, pika 1, gërma “j”, VKM 502

Nuk aplikohet sepse nuk janë përcaktuar përdorime të kushtëzuara në këtë zonë.

Llogarit sipas Nenit 39 gërma “d”, VKM 502. Ky tregues normalisht llogaritet vetëm për zona të përziera. Megjithate e kemi sjellë në këtë rast thjesht për ilustrim.

Llogarit bazuar në Nenin 39, Pika 1, gërma “m”, VKM 502 Mund të plotësohet kuptimi bazuar në Nenin 39 Pika 1, gërma “ç”, VKM 502 Neni 39, Pika 1, Gërma “o”, VKM 502. Këto përcaktime janë bërë në tekstin e planit/rregullores për nën-njësinë përkatëse.

Tregues opsional, nuk kërkohet nga VKM 502

Vlera X llogaritet mbi bazen e percaktimeve te Nenit 41 dhe Shtojca 3, VKM 502

Përqindja e sipërfaqes së ndërtimit për banim ndaj totalit të Sn në zonë

m2/m2

Banesa/Ha

Dendësim

6.63

3 dhe X

Neni 39, pika 1, gërma “m”, VKM 502. Nuk janë aplikuar në rastin konkret sepse përdoren ato të përcaktuara nga legjislacioni i posaçëm në fuqi për mjedisin.

vendparkime

Kat(e) dhe”m”

Nivelet kufi

(Sipas rastit) Dendësia maksimale e njësive te banimit (Sipas rastit) Intensiteti maksimal i lejuar i ndërtimit për parcela të veçanta (Sipas rastit) Distancat

Sipërfaqja e Përgjithshme Bruto Nr. minimal i vendparkimeve Lloji i pritshëm i ndërhyrjes në zonë dhe në struktura Përdorimet e lejuara, të ndaluara të kushtëzuara

Lartësia maksimale e lejuar e ndërtesave

DEVELOP

Mënyra e ndërhyrjes

Pjesa e sipërfaqes së nën-njësisë për “biznes çdo lloj”

13343

m²

7977

0.6

Pjesa e sipërfaqes së nën-njësisë për banesa sociale

RA_65

m²

banorë/ Ha banorë

164

2.05

Zgjerim

Është llogaritur duke shumëzuar ekuivalentin e planifikuar të popullsisë me 25 m²/banorë

Intesiteti maksimal i lejuar i ndërtimit për zonën Sipërfaqe ndërtimi

Lloji i pritshëm i ndërhyrjes Sipërfaqja e Përgjithshme Bruto e Nën-njësisë (Sipas rastit) Dendësia maksimale e banimit Numri i përgjithshëm i popullsisë së pritshme banuese

Ha ose m²

m²/m²

Ha ose m² banorë/ Ha banorë

164

Ky është një tregues opsional dhe që nuk kërkohet nga VKM 502. Autoriteti vendor e përcakton në varësi të politikave të veta vendore.

Plani ekzistues e jep vetëm për banim , por meqë zona është parashikuar të jetë e përzier, kjo vlerë mund të llogaritet edhe në total, në mënyrë që të mund të llogaritet treguesi i % që zë Sn e çdo përdorimi të lejuar në Sn totale - të respektohet Neni 39, Pika 1, gërma “d” e VKM 502.

Neni 39, Pika 1, gërma “k”, VKM 502. Në këtë rast bashkia ka parashikaur vetëm popullsinë banuese dhe jo atë përdoruese. Meqënëse jemi në zonë të përzier, duhet llogaritur edhe popullsia përdoruese. Vlera X llogaritet sipas Nenit 43, VKM 502

Mund të plotësohet kuptimi bazuar në Nenin 39 Gërma “ç”, VKM 502 2.05 ose Siperfaqja e gjithë nën-njësisë në Ha ose m² 20527.7 80

Zgjerim

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Pjesa e sipërfaqes së nën-njësisë për zona rezidenciale

Norma e planifikuar e PLAN_FAR sipërfaqes së ndërtuar Sipërfaqja e planifi- PLAN_FA kuar e ndërtimit

Sipërfaqja e Nën- Area_ha njësisë Dendësia e popullplan_dens sisë e planifikuar Ekuivalenti i planfi- plan_po kuar i popullsisë

Përdorimi Ekzistues i Tokës Përdorimi i Tokës

TREGUESIT DHE TERMINOLOGJIA në përputhje me kërkesat e ligjit nr. 10119 dhe VKM 502 Treguesit e Planifikimit dhe Zhvillimit NJESIA EMRI KODI MATESE VLERA KOMENTE* NËN-NJËSI STRUK122/16.2 TURORE Kategoria Bazë e PërdorA. & I. Banim dhe Kodi dhe emërtimi vijnë nga Rregullorja uniforme imit Ekzistues Industri Resi- Sipas planit, dendësia e Ulët Re- Kategoria Bazë e PërdorA. Banim Kodi dhe emërtimi vijnë nga Rregullorja uniformë (VKM 481) denciale zidencale do të thotë: Densiteti imit e Propozuar dhe neni 22 i Ligjit nr. 10119. Densitet i popullsisë_40-250 banorë/Ha, Ulët Lloji banesës_Shtëpi familjare/ në rresht 2 kate, Sipërfaqja minimale e parcelës_250 m² Nën-kategoria e PërdorA1 Banim me Zbërthimi i kategorisë bazë në nën-kategori bëhet nga autoimit e Propozuar dendësi të rieti i planifikimit përkatës ulët Tipologjia hapësinore Residen- Densiteti popullsisë_40-250 banorë/Ha, Lloji banesës_Shtëciale Dens- pi familjare/ në rresht 2 kate, Sipërfaqja minimale e paritet I Ulët celës_250 m²

TREGUESIT DHE TERMINOLOGJIA EKZISTUESE - sipas planit rregullues të Bashkisë Shkodër, hartuar para hyrjes së ligjit nr. 10119 në fuqi Karakteristikat e Nën-njësisë NJESIA EMRI KODI MATESE VLERA KOMENTE* NËN-NJËSIA URBANE 122/16.2

Këta janë tregues që i përmban plani ekzistues dhe nuk kërkohen nga VKM 502. Autoriteti i planifikimit vendos nëse do t`i mbajë apo jo.

Këta janë tregues të detyrueshëm sipas VKM 502. Plani ekzistues shprehet për këta tregues, por jo duke i nxjerrë si tregues në tabelë. Bashkia duhet t`i nxjerrë në tabelën e treguesve të çdo nënnjësie gjatë rishikimit të planit për ta kthyer në PPV.

Këta tregues janë të detyrueshëm sipas VKM 502 dhe mungojnë plotësisht në planin ekzistues, ndaj duhet të llogariten gjatë rishikimit të planit ekzistues për t’a kthyer në një PPV.

Këta tregues janë të kërkuar nga VKM 502, por në mënyrë opsionale, pra autoriteti i planifikimit vendos nëse do t`i aplikojë. Në disa raste i ka edhe plani ekzistues.

Këta janë treguesit që i ka plani ekzistues dhe janë të detyrueshëm edhe nga VKM 502. Mja on një rregullim termash dhe në disa raste edhe pak ndryshim në llogaritje për të bërë përshtatjen finale sipas VKM 502.

Legjenda

Tabela 19. Si ndryshojnë treguesit e zhvillimit në planet ekzistuese. Rasti i Shkodrës.

Pjesa e sipërfaqes së nën-njësisë për rrugë Pjesa e sipërfaqes së nën-njësisë për infrastrukture sekondare

(Sipas rastit) Programi i Intensitetit me kushte ose TDZH

(Sipas rastit) Dendësia maksimale humane Tregues të rëndësishëm për përdorime jo banim

Nivelet kufi

(Sipas rastit) Dendësia maksimale e njësive te banimit (Sipas rastit) I maksimal i lejuar i ndërtimit për parcela të veçanta (Sipas rastit) Distancat

Përdorimet e lejuara, të ndaluara të kushtëzuara

Përqindja e sipërfaqes së ndërtimit për “biznes çdo lloj” ndaj totalit te Sn në zonë Nr. minimal i vendparkimeve Numri i përgjithshëm i popullsisë përdoruese në zonë

Përqindja e sipërfaqes së ndërtimit bruto për çdo përdorim të kushtëzuar Lartësia maksimale e lejuar e ndërtesave Përqindja e sipërfaqes së ndërtimit për “banim” ndaj totalit të Sn në zonë

Koefiçienti shfrytëzimit të tokës për rrugë Koefiçienti shfrytëzimit të tokës për hapësira publike Kshp

Kshp

përdorues/ Ha

m²/m²

Neni 39, Pika 1, gërma “n”, VKM 502. Nuk është aplikuar në këtë rast nga bashkia. Në varësi të përkufizimit të “biznes çdo lloj”, mund të jetë i nevojshëm të plotësohet

Vlera X llogaritet sipas Nenit 39, Pika 1, Gërma “j”, VKM 502.

Distancat sipas Nenit 39, Pika 1, gërmat “l” dhe “ll” i VKM 502, nuk janë aplikuar në rastin konkret, dhe nëse bashkia nuk përgatit një rregullore vendore të kontrollit të zhvillimit, atëherë përdoren ato të VKM 502. Në çdo rast, distancat në rregulloren e Bashkisë, nuk duhet të jene më të vogla se ato të VKM 502. Neni 39, Pika 1, gërma “m”, VKM 502. Nuk janë aplikuar në rastin konkret sepse përdoren ato të përcaktuara nga legjislacioni i posaçëm në fuqi për mjedisin.

Nuk është aplikuar në rastin konkret

PO/JO dhe Nuk është aplikuar në këtë rast nga bashkia. kushtet

Banesa/ Ha

Vlera X përfaqëson ata që do të vijnë në zonë në kuadër të shfrytëzimit të saj për biznes. Sipas planit ekzistues kjo është një zonë e përzier. Neni 39, Pika 1, gërma “k”, VKM 502.

vendparkime përdorues

Neni 39, Pika 1, gërma “o”, VKM 502 dhe neni 22 i Ligjit nr. 10119. Këto përcaktime janë bërë në tekstin e planit/rregullores për nën-njësinë përkatëse. Aplikohet sipas rastit bazuar në Nenin 39 Gërma “h”, VKM 502

Neni 39, Pika 1, gërma “d”, VKM 502. Që të llogaritet, më parë duhet përcaktuar se në cilën kategori bazë hyn “biznes çdo lloj”. Llogarit bazuar në Nenin 39, Pika 1, gërma “m”, VKM 502

Vlera X llogaritet mbi bazën e përcaktimeve të Nenit 41 dhe Shtojca 3, VKM 502 Neni 39, Pika 1, gërma “d”, VKM 502. Nëse vetëm banim, ky tregues nuk do të ishte i nevojshëm. Duke qenë se kjo nënnjësi parashikon edhe hapësirë për biznes, atëherë duhet të parashikojë Sn për të gjitha përdorimet dhe pastaj t`i ndajë në % sipas vlerës. Totali i të gjitha Sn-ve do të jetë 100%.

Nuk aplikohet sepse nuk janë percaktuar përdorime te kushtëzuara në këte zonë.

3 dhe X

10 ose X Vlera X llogaritet mbi bazën e përcaktimeve te Nenit 44, VKM 502 X Vlera X llogaritet mbi bazën e përcaktimeve të nenit 44, VKM 502. Nëse në zonë do të parashikoheshin edhe hapësira të tjera publike veç gjelbërimit, ato do të llogariteshin në këtë tregues.

Kat(e) dhe”m” %

158

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.30 Nëse kam hartuar dhe miratuar një plan të qendrës së qytetit, çfarë ndodh me të dhe si mund ta rimarr në konsideratë pas hyrjes në fuqi të ligjit të planifikimit me efekte të plota?

Shumë bashki/komuna, kjo nuk përbën problem, sepse gjithsesi ato duan të hartojnë studime dhe plane të reja për qendrat e qyteteve, pasi planet e vjetra nuk refl ektojnë realitetin. Ndërkohë, ka disa bashki të cilat i kanë hartuar së fundmi planet e qendrave. Këto plane, pavarësisht nevojës për rishikime të vogla dhe përshtatje, janë realiste dhe bashkitë janë të vendosura në zbatimin e tyre. Mirëpo ato shfuqizohen dhe mund të rimiratohen vetëm mbi bazën e përcaktimeve të një PPV-je. Sigurisht, kjo do të kërkojë edhe një proces sipas parashikimeve të ligjit dhe rregulloreve për PPV-në dhe PDV-në, sipas rastit. Çështja e planeve të qendrave bëhet edhe më e rëndësishme duke pasur parasysh se shumë bashki që kanë miratuar plane rregulluese, nuk janë shprehur për qendrat e tyre pasi kanë lënë në fuqi planin e qendrës. Në momentin që plani i qendrës shfuqizohet (sipas VKMsë 502) dhe plani rregullues rishikohet për t`u kthyer në PPV, atëherë e vetmja mundësi për të pajisur qendrën sa më shpejt me një plan të zbatueshëm është të rishikosh planin rregullues dhe të miratosh një PPV ku është përfshirë edhe qendra. Sigurisht, bashkia mund të përfshijë për zonën e qendrës të njëjtat parashikime (nga ana përmbajtësore) sikurse plani i qendrës, por do të duhet t`i riformatojë këto parashikime sipas kërkesave të VKM-së 481 për PPV-në. Kini parasysh gjithashtu se planet e qendrave mbulojnë zona shumë të mëdha dhe me një përzierje të kategorive bazë të përdorimit të tokës dhe tipologjive hapësinore, ndaj nuk mund të trajtohen vetëm me një PDV. Qendrat (për sipërfaqet aktuale) mund të trajtohen ose brenda procesit të PPV-së për gjithë territorin (sikurse do të jetë rasti në shumicën e qyteteve), ose si rishikim i pjesshëm i PPV-së vetëm për zonën e qendrës. Pastaj, për ta zbatuar planin e qendrës, do të duhet ta zbërtheni atë në disa PDV për zonat më të vogla (nënnjësi sturkturore ose zona me prioritet zhvillimi) që e përbëjnë qendrën.

Kujdes! Në përgjithësi, askush nuk ju ndalon Ju si bashki/komunë të hartoni projekte, programe dhe studime urbane për zona të caktuara në qytet (pavarësisht nga madhësia apo nga nënnjësitë strukturore që këto zona përfshijnë), për sa kohë që këto studime nuk shkelin përcaktimet e PPV-së, dhe bazohen mbi PPV (marrëdhënie hierarkike shumë e qartë). Ju mund t`i miratoni studimet në Këshillin tuaj të Bashkisë/ Komunës. Rregullat mbi strukturën e këtyre studimeve mund t`i përcaktoni në rregulloret tuaja vendore të planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit. Por, që këto studime të konsiderohen dokumente/instrumente për zbatim, në fund fare, ose i tërë studimi, ose pjesët e tij që do të zbatoni, duhet të kenë në strukturë patjetër atë që kërkon VKM-ja 502 për strukturën dhe formatin e PDV-së. Pra, asnjëherë nuk mund të jepni leje zhvillimi bazuar në një studim urban për një zonë, për të cilën në PPV përcaktohet se ka nevojë për PDV.

159

Në kuptim të studimeve për zonat e qendrave kjo do të thotë: 1. Hartohet PPV-ja e bashkisë dhe në të përfshihet përmbajtja e studimit të qendrës, e hartur para hyrjes së ligjit të planifikimit në fuqi me efekte të plota. 2. Sipas nevojës dhe kontekstit lokal, rishikohet studimi i qendrës dhe miratohet në këshill vendor, në përputhje me PPV-në. Në këtë fazë, bashkia/komuna mund të realizojë edhe konkurse për mbledhje idesh apo për studime konkurruese. 3. PPV-ja dhe studimet konkurruese, duhet që në çdo rast të caktojnë në territorin e qendrës në nënnjësitë strukturore dhe/ose zonat me prioritet zhvillimi. 4. Për secilën nënnjësi strukturore, apo zonë me prioritet zhvillimi të qendrës, hartohet një PDV, e cila duhet të miratohet nga Këshilli i Bashkisë/Komunës. 5. Zbatohet studimi i qendrës, duke zbatuar secilën PDV më vetë ose njëkohësisht, sipas mundësive financiare dhe parashikimeve kohore të vetë PDV-ve.

Parqe dhe pallate mbretërore

Zona me përdorim të përzier me mundësi strategjike

Zona qendrore e zgjeruar

Zona e aktiviteteve qendrore

Kufiri i Londrës qendrore Kufiri i qytetit të Londrës Vendndodhje kryesore e dyqaneve

Zona zyrash për rigjenerim

Qendra tregtare ndërkombëtare

Përdorim i përzier kryesisht për funksione administrative /shtetërore Përdorim i përzier kryesisht për funksione akademike Përdorim i përzier kryesisht për funksione të natyrës art, kulturë ose zbavitje Përdorim i përzier kryesisht me shërbime shëndetsore Përdorim i përzier kryesisht për funksione të “industrive të veçanta” Përdorim i përzier kryesisht për funksione të natyrës juridike Qendra të qytetit të rrjetit strategjik

Burimi: Department of Planning & Transportation Corporation of London, City of London, Unitary Development Plan 2002, Drejtoria e Planifikimit dhe Transportit në Londër.

Harta 1.2 Diagrami kyç i Londrës qendrore 160 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

2.4 Shembuj krahasues nga vendet europiane

Figura 42. Shembuj të planifikimit vendor në Europë

Luton

Gatwick

Stansted

City Airport

Burimi: Department of Planning & Transportation Corporation of London, City of London, Unitary Development Plan 2002, Drejtoria e Planifikimit dhe Transportit në Londër.

Aeroport

“Thameslink 2000” Linja hekurudhore e propozuar “CrossRail” “East London Line” Zgjatimi i linjës “East London Line” Linja e propozuar e “Channel Tunnel Rail Link” Linjat kryesore hekurudhore Stacionet kyçe të hekurudhave

Kufiri i Qytetit të Londrës

Zona e aktiviteteve qendrore

Heathrow

Harta 9.1 Diagrami i Transportit Publik Strategjik

161

162

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

1. Diagrami kyç i Londrës Qendrore VIZIONI Një ekonomi e fortë Qyteti i Londrës do të përforcojë rolin e tij si qendra lider ndërkombëtare financiare dhe biznesi në arenën botërore, duke kontribuar në mënyrë të konsiderueshme në ekonominë europiane dhe atë të britanike. … Cilësi më të mirë jetese Qyteti do të ketë një mjedisi me cilësi të lartë duke përmbajtur arkitekturë me famë botërore dhe “townscape” të veçantë. ... Një e ardhme e qëndrueshme Pozicioni qendror i favorshëm dhe transporti publik i efektshëm i qytetit do të bëj të mundur që Ai të vazhdojë të sigurojë zhvillimin e dendësive të larta, zhvillime ekonomike që gjenerojnë mundësi punësimi etj. ... Mundësi për të gjithë Suksesi ekonomik që do të ketë Qyteti do të krijojë një gamë të madhe me mundësi punësimi dhe gjithashtu do të kontribuojë në rigjenerimin e zonave në periferi të tij. ...

2. Diagrami i Transportit Publik Strategjik Shërbimet e Transportit Publik Politika TRANS 1 Për të përkrahur transportin publik që ofron Qyteti dhe për të inkurajuar përmirësime në shërbimet e trasportit publik në Qytetin e Londrës. ... Shkëmbimi i Transportit Politika TRANS 2 Për të mbështetur iniciativa të cilat janë për përmirësimin e shërbimeve ku ndodh shkëmbimi i pasagjerëve. ... Përparësia e Autobusave Politika TRANS 3 Për të ndihmuar transportin publik duke promovuar përparësinë e autobusëve dhe gjithashtu disa masave të tjera për manaxhimin e trafikut. ... Këmbësorët Politika TRANS 6 Për të përmirësuar mjedisin për këmbësorët, veçanërisht në nivelin e rrugës: 1. siguron shërbime për të rritur sigurinë dhe komoditetin. 2. garanton infrastruktura të mja ueshme kur propozohet një zhvillim të ri. 3. siguron sinjalistikën e përshtatshme për personat me a ësi të kufizuara. ....

Burimi: Plani i Dublinit 2007, Dublin Plan 2007

Harta 3.3 Përdorimi i tokës i propozuar

Rrugë e propozuar Hekurudhë

Kufiri

Parqe / Hapësira të hapura Lumi

Institucione private

Institucione publike

Qendër qyteti me përdorim të përzier

Qendër fshati me përdorim të përzier

Zyra premium Zona për zyra me densitet të lartë / Zhvillim dhe hulumtim Zona për zyra me densitet të ulët / Zhvillim dhe hulumtim Tregti /Shërbime Qendër lagjeje me përdorim të përzier

Zyra standarde

Banim i përzier me densitet të lartë Zyra e lagjes/komunitetit

Banim i përzier me densitet mesatar

Banim i përzier me densitet rural Banim i përzier me densitet të ulët

Banim me densitet mesatar Banim me densitet të lartë

Banim me densitet të ulët

Klasifikimi i përdorimit të tokës - i propozuar

163

Plani i Përgjithshem Kombëtar

Çështje dhe zonat e rëndësisë kombëtare

Plane Ndërsektoriale Kombëtare

Plane Sektoriale Kombëtare

Kapitulli

III. PLANI I DETAJUAR VENDOR: NGA PLANIFIKIMI DREJT ZHVILLIMIT DHE KONTROLLIT TE TIJ

Plani i Integruar

Plani i përgjithshëm vendor ose ndërvendor PDV

leje zhvillimi

leje ndërtimi

leje zhvillimi dhe ndërtimi

leje infrastrukture

deklarim paraprak

Plani i Detajuar Vendor (PDV) është një instrument i rëndësishëm që siguron që tranzicioni nga planifikimi në zhvillimin e tokës të kryhet i sigurt dhe me efiçiencë. Është një instrument i detyrueshëm vetëm për rastet e paracaktuara nga VKM-ja 502 në nenet 32 dhe 33 të rregullores uniforme të kontrollit të zhvillimit. PDV-ja është instrumenti i kontrollit të zhvillimit të territorit, që i jep kuptimin praktik konceptit “zhvillim në nivel zone dhe jo në nivel parcele”.

3.1 Objektivat dhe roli i Planit të Detajuar Vendor Objektivat dhe roli i PDV-së përcaktohen në nenit 25 të VKM-së 502. Roli kryesor i PDVsë është të zbërthejë treguesit e zhvillimit që një plan vendos për një zonë të caktuar, në rregulla zhvillimi për çdo parcelë dhe pronar të zonës. Sipas nenit 26 të VKM-së 502, ku përcaktohet objekti i PDV, PDV hartohet për: 1. Një nënnjësi strukturore. 2. Një shumatore të disa nënnjësive strukturore. 3. Një zonë me prioritet zhvillimi. Kujdes! Jeni Ju si autoritet vendor i planifikimit që vendosni për çdo nënnjësi strukturore nëse ajo është subjekt i një PDV-je. Një zonë me prioritet zhvillimi, për nga vetë përkufizimi i saj, është gjithmonë subjekt i një PDV-je. Një PDV hartohet për një shumatore nënnjësish strukturore, kur ka dy apo më shumë nënnjësi fqinje që PPV i përcakton si të detyrueshme për PDV-në, dhe ekziston interesi për të ndërmarrë një PDV që mbulon disa nënnjësi në vend të një të tille. Kujdes! Nëse një zonë është subjekt i hartimit të PDV-së, atëherë asnjë leje zhvillimi, ndërtimi, dhe infrastrukture nuk mund të jepet nëse nuk është miratuar një PDV për këtë zonë. Lejet e zhvillimit, ndërtimit dhe infrastrukturës zbatojnë kushtet e PDV-së.

3.2 Institucionet përgjegjëse për hartimin, miratimin dhe zbatimin e PDV •

Bashkia ose komuna vendos në PPV nëse një zonë (siç përshkruhen në seksionin 3.1) është subjekt për hartimin e PDV-së. Këtë vendim e merr duke u bazuar në kriteret e përcaktuara në nenet 32 dhe 33 të VKM-së 502.

165

•

• •

Struktura e planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit në bashki/komunë (vetë ose përmes kontraktimit) harton PDV për zona ku akomodohen çështje të interesit publik. Një agjenci publike harton PDV për zona ku akomodohen çështje të interesit publik. Një apo disa zhvillues së bashku hartojnë PDV për zona ku ata kanë interes zhvillimi.

Sigurisht, në çdo rast, PDV-ja hartohet nga një grup ekspertësh në planifikim, arkitekturë, inxhinieri ndërtimi dhe fusha të tjera që lidhen me llojin e zhvillimit që projektohet në zonë. Në çdo rast: • • •

•

Kryetari i bashkisë/komunës është miratuesi i kërkesës për PDV-në. Këshilli i bashkisë/komunës është miratuesi i PDV-së. Këshilli Kombëtar i Territorit ose një Ministri e linjës është gjithashtu miratuese e PDV-së nëse bëhet alë për një zonë/çështje të rëndësisë kombëtare apo ku ministria e linjës zotëron kompetenca. Një PDV, ku pronësia nuk është e gjitha publike, ose çështjet e pronësisë nuk janë zgjidhur përmes shpronësimit për interes publik, por përmes instruemnteve të tjera rregullatore dhe financiare, kërkon edhe miratimin e pronarëve të parcelave dhe strukturave ekzistuese. Ky miratim vjen në formën e një deklarate të vërtetuar para noterit dhe të firmosur nga pronarët e të paktën 2/3 të sipërfaqes së zonës që mbulohet nga PDV-ja, dhe është pjesë e materialit që i dërgohet për miratim kryetarit të bashkisë dhe më pas këshillit vendor dhe instancave të tjera sipas rastit.

3.3 Procesi i hartimit dhe i miratimit të PDV-së Procesi i hartimit dhe miratimit të PDV-së, së bashku me çështje të strukturës së dokumentit të PDV-së dhe zbatueshmërisë së tij, trajtohet në nenet 27 deri në 31 të VKM-së 502. Praktikisht, hartimi dhe miratimi i PDV-së kalon nëpër 4 hapa: 1. 2. 3. 4.

Ndërmarrja dhe miratimi i nismës për hartimin e PDV-së. Procesi dhe përpunimi teknik dhe përmbajtësor i PDV-së. Miratimi i PDV-së nga kryetari i bashkisë/komunës. Miratimi i PDV-së nga këshilli i bashkisë/komunës dhe sipas rastit nga KKT-ja dhe/ ose një ministri e linjës.

Të katër hapat janë shtjelluar në figurën 43.1, ku për çdo hap zbërthehen përcaktimet që vijnë nga nenet 27, 28 dhe 29 të VKM-së 502.

166

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Kujdes! Ndryshe nga instrumentet e planifikimit (PPV), një PDV nuk ka afat të jetëgjatësisë së saj të përcaktuar nga bashkia/komuna. Megjithatë: 1. Një PDV duhet të përmbajë kohën e zbatueshmërisë së saj, të parashikuar nga hartuesit dhe zbatuesit e PDV-së. 2. Një PDV mund të bëhët subjekt ndryshimi pjesor ose tërësor, sa herë që një zhvillues apo pronarët mendojnë se duhet të ketë rishikim, dhe ky është në përputhje me përcaktimet e PPV-së. 3. Një zonë e cila është subjekt i zbatimit të një PDV-je, mund t`i nënshtrohet hartimit të një PDV-je të re, nëse hartohet një PPV e re, e cila e cakton zonën si subjekt të një plani të detajuar vendor të ri. Gjithashtu, koha që duhet për ta hartuar dhe miratuar një PDV ndryshon rast pas rasti dhe është funksion i disa faktorëve: • Karakteristikat e zonës – vendndodhja, sipërfaqja, numri i popullsisë, numri i pronave dhe pronarëve, kategoria e përdorimit të tokës, treguesit e zhvillimit që detyron PPV-ja, kushte të tjera ligjore etj. • Metodologjia e përdorur për hartimin e planit dhe koha që duhet për të mbledhur informacionin, për të bërë analizat e ndryshme, për të llogaritur kostot dhe përfitimet etj. • Numri i negociatave që nevojiten midis pronarëve dhe zhvilluesve, koha për të bindur palët dhe për të arritur në një deklaratë pronarësh, lloji i procesit të konsultimit dhe numri i dëgjesave publike etj. Sipas përcaktimeve të bëra në VKM 502, janë në maksimum 80 ditë të detyrueshme ligjërisht për të realizuar dëgjesa publike të detyrueshme, depozitim të vërejtjeve dhe sugjerimeve nga palët, rishikime të PDV-së dhe miratim nga kryetari i bashkisë/ komunës dhe këshilli i bashkisë/komunës. Në varësi të ecurisë së procesit këto ditë mund të reduktohen. Gjithsesi, Kujdes! Këto ditë nuk përfshijnë kohën që duhet për të përgatitur materialin teknik dhe për të realizuar të gjitha negociatat dhe konsultimet e nevojshme mes palëve. Në vijim, paraqiten shembuj të materialit që përgatitet për një PDV, nisur nga një rast konkret i Bashkisë Fier për Nyjen e Sheqit. Rasti është zhvilluar nga Bashkia në bashkëpunim me Co-PLAN dhe studentë të Universitetit POLIS, dhe financuar nga programi MATRA për Shqipërinë. Rasti i paraqitur tregon se si PDV-ja është hartuar për një zonë me prioritet zhvillimi, e cila merr pjesë nga disa nënnjësi strukturore të caktuara në PPV-në e Bashkisë se Fierit. Si rezultat, Intensitetet e ndërtimit në pjesë të ndryshme të zonës, që është studiuar, nuk janë të njëjta. Kjo na jep mundësinë që të zhvillojmë, duke rishpërndarë intensitetet e ndërtimit për sa kohë që: • •

Nuk tejkalojmë intensitetin mesatar të gjithë zonës. Kuptojmë nga pronarët interesat e tyre të ardhshme në zhvillim.

167

Konkretisht, banorët u intervistuan në zonë, për të kuptuar nëse kishin interes për të zhvilluar në të ardhmen sipas intensiteteve më të larta që ka përcaktuar PPV. Duke qenë se një pjesë e banorëve nuk kishin interes, atëherë u krijuan dy mundësi: 1) banorët shesin një pjesë të së drejtës së tyre për zhvillim tek zhvilluesi, por paguajnë taksa të përkohshme në funksion të hapësirës publike që krijohet në zonë nga Bashkia, në tokë private; 2) banorëve u merret një pjesë e të drejtës për zhvillim, por ata nuk paguajnë taksë. Rasti është zhvilluar në formën e një studimi paraprak të mundësisë së realizimit (prefeasibility), dhe ka krijuar skenarë (të zgjidhur në kosto dhe dizajn), të cilët janë diskutuar dhe do të diskutohen përsëri me banorët dhe zhvilluesit, për t`u dhënë mundësinë për të negociuar serish. Nuk është ende një PDV, sepse për të qenë e tillë duhet të ketë një zgjidhje përfundimtare të firmosur nga pronarët dhe duhet të kalojë nëpër hapat e miratimit dhe diskutimit publik që VKM 502 kërkon për PDV-në. Një version i zgjeruar i rastit gjendet në Bashki, ndërsa në manual janë sjellë disa shembuj të hartave dhe analizave të nevojshme për PDV. Figura 43.2 Shembuj grafikë për hartimin e PDV-së

Burimi: Co-PLAN dhe Bashkia Fier

168

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Zona e paraqitur në këtë shembull ka qenë subjekt trajtimi dhe diskutimi në kuadër të programit MATRA për Shqipërinë, të zbatuar nga Co-PLAN, IHS Roterdam, Hollandë, dhe U_POLIS. Rasti në alë është realizuar në bashkëpunim me bashkinë e Fierit. Zona është përzgjedhur nga vetë Bashkia, si një rast në të cilin ndërthuren interesa private dhe publike të zhvillimit. Disa nga materialet grafike dhe analitike janë përdorur në manual për të ilustruar një pjesë të punës për hartimin e një PDV-je. Kjo zonë, e njohur si “Nyja e Sheqit”, është caktuar në Planin Rregullues të bashkisë Fier si zonë me prioritet zhvillimi, dhe është pikë ndërprerjeje e 9 nënnjësive strukturore. Si rezultat, në pjesë të ndryshme të saj, zona mund të marrë tregues të ndryshëm zhvillimi. Konkretisht, grupi i punës propozon një strategji të rishpërndarjes së treguesve brenda zonës, bazuar në interesat e palëve, dhe pa prekur vlerat maksimale të caktuara nga plani. Zgjidhja vjen përmes propozimit të një partneriteti publik-privat.

169

1KT 1KT 1KT 2KT

1KT

1KB

3KT

1KT

1KB

1KT NJESI

1. Pozicionimi i zonës në qytet dhe Plan.

1KB 2KT

1KB

2KT

1KB

1KB 2KT

1KT

2KT

1KB +

1KT

1KB

1KB +

1KB

4KT 1KB

1KT

1KB

2/33

1KB

1KT

3KT

1KB

1KT

1KT 2KT 3KT

1KT

2KT

1KT

1KB

1KB 1KB

2. Nënnjësitë strukturore në të cilat zona bën pjesë.

1KT NJESI 1KB 1KT 1KB

2/31

1KB

2/30

1KB

1KT

1KB

2KT

2KT 1KB 2/29

1KT

2KT

1KT 1KB

2/109

1KB

2KT

1KB

+ +

1KT

2/415

2KT

1KB

2KT

1KB

2/26

1KB 2/316

1KB

3. Kufijtë e zonës në ortofoto.

2/128 2/27

1KB

2/25

1KT

2/176

2/151 2/23

1KB

2/22

1KT

2KT PALLAT 2KT 1KT 1KB

1KB 2/405

1KB

2/20

1KB 1KB

2KT

1KT

1KB 1KT

2/158

1KB

2/156

PALLAT 2KT

1KT

2/21

1KB 1KB

1KT

1KB

1KT

1KB

1KB 1KT

1KB

1KT

2/169

C’

2KT 1KB 2/19

3KT 1KB

1KB

1KT

2KT

1KT

1KB

2/18

2KT

PALLAT 2KT

3KT

1KB

1KT

2/310

1KB

2KT

1KT

2KT

2/17 2/173

1KT

2/120

1KB

1KT

2KT

1KT

1KB

1KT

1KT 1KT

1KT

1KB

1KT

1KB

1KT

1KB

1KT 1KT 1KT

1KB 1KT

1KT

NDERMARRJE

1KB

2/123

1KB

2KT 1KT

1KT

2KT

1KT 1KT

1KT

2KT 1KB

1KT

5. Pesha specifike e çdo nënnjësie strukturore në zonë.

1KT

2KT

1KB

4. Pesha specifike e çdo njësie strukturore në zonë.

RRUGE

1KB

1KT

4KT

1KB

1KT

1KT 1KT

3KT

1KB

2/16

1KB

1KT

strehim 1KB

1KB 1KT

1KB

6. Intensiteti i ndërtimit i propozuar nga lani në pjesë të ndryshme të zonës.

1KT 1KT

2KT

1KB

1KT 1KB

B’

1KT 1KB

1KB

1KT 1KB 4KT

1KT

1KB

1KB 2KT NE PROCES

1KT

2/125

1KT

1KB 1KB

1KB

1KT

2KT

1KT

(FR) H,I - 8,9 +

1KB

2/140

1KB

2/141

1KT

1KB

1KB 1KB 1KB

1KB

1KT

1KB

1KT

2/11

2KT

1KT

1KB

1KT 3KT

2KT

1KT

1KB

2KT

1KT

1KB

2 1KT

1KT

1KT 1KT

1/643

1KT 1KB

1KT

1KB +

2/7

1KT

1KB

1KT

1KB

1/650

1KT

1KB

A’

5KT TV KOMBI

1KT

1KT 1KT

1KB

2/9

2KB

1KB

1KT

1KB

1KT

2/14

1KT

1KB

1KT

1KT 1KT

1KB

1KB 2/178

7.Riorganizimi i pronave që përfshihen në zhvillim.

1KT

1KB 1KT

4KT

4KT NE PROCES 1KT

5KT PALLAT

1KB SHTESE

1KT KOPESHTI SHTET

2KT

1KT

8/10

1KT

1KT 1KT

5KT

1KT

13/4

8/4

1KB 1KT

SHKOLLA 8 VJEC

5KT

1KT 1KT 5KT PALLAT

1KT

1KT 1KB

1KT

1KT 1KT

1KT

2KT

1KB

8/6

2KT

1KT

1KB

4KT NE PROCES

1KT 5KT PALLAT 1KT

4KT 1KT

1KT

1KT 1KB

2KB

1KT 1KB

1KT 1KT

1KB

1KT

2KT 2KT

1KT

1KB

1KT

1KB 1KT

1KB

1KT 1KT

1KT

1KT 2KT AZILE

PALLATI 3KT

5KT

1KT 1KT

1KT

3KT NE PROCES 1KT

2KT

1KT 1KT

1KB

+ 1KB

2KT

Burimi: Co-PLAN dhe Bashkia Fier

Natyrore (N)

(S.lsh)

Lulishte/ shesh

Park publik (S.pp)

Natyrore (N)

(A+S)

Banim + Shërbime

Banim i propozuar

(A.p)

Banim (A)

Shërbime (S)

Kufiri i zonës

Legjenda

Banim + Shërbime (A+S)

8. Kategoritë bazë të përdorimit të tokës dhe funksionet e parcelave.

Banim ekzistues (A.a)

(S.km)

Rrugë këmbësorësh

Rrugë dytësore (S.d)

Rrugë kryesore (S.k)

Kufiri i zonës

Legjenda 9. Kategoritë bazë të përdorimit të tokës. 170 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

9/6

…

9/8-1

9/6

261

9/6

9/8-1

9/6

259

9/6

Nënnjësia

Nr. Rendor

Shtet

Privat

Statusi i Pronës

Tabela 20. Llogaritjet e PDV

413 939

no_ number

134

140

100

144

109

1/449

3/401

3/280

3/281

3/223

3/273

3/285

3/286

3/287

3/288

3/389

Sip. e Pasuria Sip. e Nr. Ndërtuar Nr. Parcelës Katesh (Gjurma)

120

Sip. Total

0.3

1.2

0.5

0.2

Koef. i Intensitet shfrytëzimit aktual aktual (%)

0.8

1.3

0.8

1.0

1.3

0.1

0.8

1.3

1.1

752

330

139

182

187

142

108

109

Dif. Dif. Intensitet i për t’u për t’u propozuar ndërtuar ndërtuar (i) (m²)

171

9/6

…

9/8-1

9/6

261

9/6

9/8-1

9/6

259

9/6

Nën-njësia

Nr. Rendor

0.8 0.8

no_ number

1.3

Intensitet i propozuar

1/449

3/401

3/280

3/281

3/223

3/273

3/285

3/286

3/287

3/288

3/389

Pasuria Nr.

Tabela 21. Llogaritjet e PDV

9,348,196

3,940,301

5,154,422

2,602,983

283,210

1,721,917

5,283,283

4,020,449

3,048,472

3,092,653

2,645,181

Kosto Ndërtimi

18,484,480

7,791,280

10,192,000

5,146,960

560,000

3,404,800

10,446,800

7,949,760

6,027,840

6,115,200

5,230,400

Vlerë shitje

9,136,284

3,850,979

5,037,578

2,543,977

276,790

1,682,883

5,163,517

3,929,311

2,979,368

3,022,547

2,585,219

Fitimi BRUTO i realizuar nga Zhvillimi

1,431,887

Taksat dhe tarifat vendore

7,704,397

Fitimi Neto

172 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

173

Prerja A-A’

P 3m 2m

P 2m 3m

23 m

Prerja B-B’

P 3m

2m 24 m

174

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Prerja C-C’

1.5 m

7.5 m

1.5 m

7.5 m

24 m

7,5 m

24 m

15 m

7,5 m 7m

7m 5m

51 m

Distancat në plan

10 dhe 11. Krahasimi mes parcelave dhe përdorimeve në gjendjen ekzistuese dhe të propozuar.

175

176

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

12 dhe 13. Parcelat dhe strukturat në aksonometri në gjendjen ekzistuese

177

14 dhe 15. Parcelat dhe strukturat nĂŤ aksonometri sipas zgjidhjes sĂŤ propozuar

Burimi: Plani për Zonën e Progresit Ekonomik (ZPE), Dublinit 2011 Plan of Economic Advancement Zone (EAZ), Dublin 2011

Zona kërkimore bu er

ID-1 Zona e zyrave kërkimore ID-2 Zona kërkimore fl eksibël ID-3 Zona kërkimore industriale ID-4 Zona teknologjike me përdorim të përzier

Zbatimi i planeve për Zonën e Progresit Ekonomik (ZPE) përfshinë shtrirjen e zonimit për të nxitur zhvillimin e mundshëm. Pronat në ZPE brënda qytetit të Dublinit janë vendosur brënda kategorisë së zonimit administrativ. Kur zonimi është I pranishëm bën që pronat të jenë subjekt i tregut dhe gjithashtu ndihmon në thithjen e propozimeve për financim dhe zhvillim. 178 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

3.4 Shembuj krahasues nga vendet europiane

Figura 44. Shembuj të planeve të detajuara urbane në Europë

179

Harta e përdorimeve të tokës përpara hartimit të një PDV / Masterplani i propozuar i Duke

Mjedise tregtare të propozuara Mjedise tregtare ekzistuese Ndërtesa institucionale/ kulturore Banim

Burimi: h p://www.architect.duke.edu/planning/master_plan.html aksesi: 17.02.2012.

Kufijtë e rivendosur të Zonave Historike

Plani i propozuar

Plani i Veprimit për hapësirë

Rrugët e ndërtuara , të riformuluara/konceptuara

Zonat e propozuar për ndërtim

Hapësirat publike të gjelbërta- të planifikuara

Planifikimi i koordinuar

Zonat e studimit sipas Kodit të Ndërtimit Zonat e percaktuara për zhvillim Qendra aktuale e qytetit

Burimi: Senatsverëaltung für Stadtentëicklung 2010, Stad orum Berlin funktionen. Räume. Prozesse Strategien für die Inner Stadt, Senatsverëaltung für Stadtentëicklung.

Zhvillimi urban lindje (me financim) Zhvillimi urban lindje (aktualisht pa financim) Zhvillimi urban perëndim Zonat (manaxhimin e zonave të rrethit dhe procedurat) Rinovimit urban (zonat e përcaktuara për rizhvillim) Qyteti-listuara zonat

Përcaktimi i zonave subjekt i Planit të Përgjithshëm vendor (PDV) dhe me prioritet zhvillimi, Berlin 180 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

181

Qyteti i Guelph. Plani i vendosjes së një strukture, ku tregohet pozicioni dhe të gjitha distancat dhe treguesit e tjerë të PPV ose PDV në një projekt për leje zhvillimi PJESA E PASME E PRONËS X . XX’ X’ - XX’

Një planvendosje (plani i vendosjes së strukturës) nxjerr ne pah strukturat dhe paret e tjera në lidhje me kuﬁjtë e pronës. Planvendosja duhet të iden ﬁkoië strukturat ekzistuese (psh. banesën, garazhin, strehë, dysheme të shtruar etj) gjithashtu edhe strukturat e propozuara shtesë ose të reja.

X’ - X’’ x X’ - X’’ PISHINË E RE

X’ - X’’

X XX

X’ - X’’

Shumica, ose i gjithë informacioni i kërkuar për një planvendosje mund të gjendet në çer ﬁkatën e pronësisë. Ju mund të keni marrë një çer ﬁkatë të llë, kur keni kryer blerjen e pronës tuaj.

X’ - X’’

X’ - X’’ x X’ - X’’ VERANDË E RE

E RC PA

X’ - X’’ X’ - X’’

NEW X’ - X’’ x X’ - X’’ 1 KAT SHTESË

STRUKTURË 1 KATËSHE EKZISTUESE

X’ - X’’ x X’ - X’’ VENDPARKIM I RI

SHKALLËT E REJA TË BODRUMIT

VIJAT E NDËRPRERA TREGOJNË PRANINË E ÇATISË MBI STRUKTURË

X’ - X’’

X’ - X’’ x X’ - X’’ VERANDË E RE

RRUGICË

X’ - XX’

X’ - X’’ X’ - XX’

Informacioni që duhet të paraqitet në një planvendosje është ky: a. Titulli dhe shkalla. b. Përshkrimi juridik c. Emri i rrugës. d. Shenja e Veriut. e. Kuﬁjtë e pronës dhe përmasat e tyre. f. Distancat nga kuﬁjtë e pronës për çdo strukturë ekzistuese dhe të propozuar. g. Strukturat e propozuara (të vijëzuara ose të hijezuara). h. Dimensionet e të gjitha strukturave. i. Sipërfaqja e gjurmëve të strukturave, sipërfaqja e ndër mit të të gjitha strukturave, si të atyre ekzistuese edhe të atyre të propozuara. j. E drejta e kalimit.

X’ - X’’ x X’ - X’’ DEPO E RE

VIJAT E NDËRPRERA TREGOJNË PRANINË E ÇATISË MBI STRUKTURË

X’ - X’’ TROTUAR

PJESA E PËRPARME E PRONËS X . XX’

RRUGA

Në disa raste një çer ﬁkatë e pronësisë mund të jetē e mja ueshme, por veriﬁkojeni me personat përgjegjës pranë njësisë tuaj vendore.

Legjenda: x’-x’’, x’’, x.xx’, xx Këto shënime duhet të japin informacionin që kërkohet mbi distancat, dimensionet dhe elemente të tjera në planvendosje.

Burimi: h p://guelph.ca/uploads/PBS_Dept/building/sample-site-plan.pdf aksesi: 14.02.2012.

Kapitulli

IV. PËRMIRËSIMI I INFRASTRUKTURËS DHE AKSESI NË SHËRBIME 4.1 Institucionet përgjegjëse për sigurimin e infrastrukturave dhe shërbimeve Për të kuptuar se cilat janë institucionet përgjegjëse për sigurimin e infrastrukturave dhe shërbimeve publike, duhet t`i referohemi përkufizimit të “infrastrukturave publike”, sipas pikës 30 të nenit 3 të ligjit të planifikimit. Ky përkufizim bën lidhjen midis infrastrukturave dhe shërbimeve, duke shpjeguar se infrastrukturat synojnë të realizojnë shërbime publike dhe se infrastrukturat mund të jenë rrjet, instalime dhe/ose struktura. Shërbimet publike që synohen të realizohen përmes sigurimit të infrastrukturave publike janë të fushave të: • Transportit. • Energjisë. • Administrimit të ujit. • Telekomunikacioneve – komunikimit elektronik. • Arsimit. • Shëndetësisë. • Administrimit të mbetjeve. • Mbrojtjes së mjedisit. • Administrimit të burimeve natyrore. • Administrimit të burimeve kulturore. • Mbrojtjes kombëtare. • Mbrojtjes civile dhe kundër zjarrit. • Adiministrimit të rrjetit, instalimeve dhe strukturave të tjera të përdorimit publik. Nisur nga shpjegimi i mësipërm (pra i ligjit të planifikimit) për infrastrukturat dhe shërbimet, kuptohet se infrastrutkurat janë tepër komplekse dhe u përkasin një llojshmërie të lartë fushash; pra edhe një llojshmërie të lartë instituticionesh përgjegjëse. Përkufizimi i pikës 30, neni 3 i ligjit të planifikimit thotë gjithashtu se “Infrastruktura publike ka karakter kombëtar ose vendor dhe realizohet me investime publike ose private”. Si rezultat, institucionet përgjegjëse për infrastrukturat publike janë ministritë e linjës (p.sh., Ministria e Punëve publike dhe Transportit, Ministria e Shëndetësisë, ministria e Arsimit dhe e Shkencësh, Ministria e Kulturës Rinisë dhe Sporteve, Ministria e Mjedisit, Ministria e Mbrojtjes, Ministria e Ekonomisë, Ministria e Teknologjisë dhe Informacionit etj.) dhe agjencitë apo institucionet në varësi të këtyre ministrive, si edhe bashkitë dhe komunat dhe qarqet dhe 3publike buron nga legjislacioni në fuqi. P.sh., ligji organik i pushtetit vendor përcakton se si ndahen rolet dhe përgjegjësitë në shërbimet dhe infrastrukturat midis qeverisjes qendrore dhe asaj vendore. Për këtë qëllim, mja on t`u referohemi neneve 10, 11, 12 dhe 13 të këtij ligji, ku përcaktohen funksionet e veta, të përbashkëta, të deleguara të njësive të qeverisjes vendore, dhe funksionet e qarkut. Gjithashtu, legjislacioni sektorial (p.sh., baza ligjore për mjedisin, apo komunikimin elektronik etj.) përcakton në mënyrë të veçantë se cilat janë përgjegjësitë e ministrive në infrastrukturat përkatëse. P.sh. Ligji nr. 9918, datë 19.05.2008, “Për komunikimet elektronike në Republikën e Shqipërisë”, përcakton përgjegjësinë e

183

Ministrisë për Inovacionin dhe Teknologjinë e Informacionit dhe të Kërkimit dhe të agjencive vnë varësi të saj, mbi rrjetet dhe infrastrukturat e komunikimit elektronik. Baza ligjore na ndihmon gjithashtu të kuptojmë se si ndahet përgjegjësia në dhënien e lejeve për punime për infrastrutkura. Së pari, duhet t`i referohemi nenit 78 të ligjit të planifikimit, i cili përcakton se cilat institucione e japin lejen e infrastrukturës dhe si. Sipas këtij neni, leja e infrastrukturës nuk jepet për infrastrukturat e të gjitha fushave që u përmendën më lart dhe që i liston pika 30 e nenit 3 të ligjit të planifikimit. Leja e infrastrukturës jepet vetëm për fushat që përmenden më poshtë, ndërsa për infrastrukturat e tjera, jepet leje zhvillimi, ndërtimi, ose zhvillimi+ndërtimi, sipas përcaktimeve ligjore për këto leje (nenet 71 deri në 77 të ligjit të planifikimit dhe nenet 13 deri në 17, 19 dhe 20 të VKM-së 502): • Transporti. • Energjia. • Administrimi i ujit. • Telekomunikacionet – komunikimi elektronik. • Mbrojtja e tokës. • Mbrojtja e sigurisë publike dhe kombëtare. Leja e infrastrukturës për këto fusha jepet nga autoriteti kombëtar ose vendor, sipas përgjegjësisë së dhënë nga ligji. P.sh. një leje infrastrukture për një rrugë lokale jepet nga bashkia ose komuna, ndërsa për një rrugë të kategorizuar si kombëtare jepet nga Ministria e Transportit. Leja e infrastrukturës jepet nga institucioni përgjegjës (kombëtar ose vendor) bazuar në instrumentet ekzistuese të planifikimit dhe të kontrollit të zhvillimit, të cilat sipas rastit, janë hartuar nga autoritetet kombëtare ose vendore. Kjo, dhe sa u tha më lart, tregon se jo vetëm bashkitë dhe komunat, por edhe minsitritë e linjës duhet të hartojnë instrumentet e tyre të planifikimit (pavarësisht parashikimeve tranzitore të rregullores model të planifikimit) për të dhënë lejet e infrastrukturës. Gjithashtu, ministritë përkatëse të fushave, për të cilat jepet leje infrastrukture, duhet të hartojnë rregulloret përkatëse të kontrollit të zhvillimit, që do të përdoren në procesin e dhënies së lejeve të infrastrukturave. VKM-ja 502 parashikon në Shtojcën 2 të saj, rregullat bazë të aplikimit për leje infrastrukture (disa nga rregullat/kërkesat përputhen me ato të një lejeje zhvillimi, disa të tjera janë specifike), por nuk përcakton kërkesa të veçanta për lloje të ndryshme infrastrukturash. Kjo ndodh sepse, sipas ligjit të planifikimit, çdo autoritet kombëtar ka të drejtë që të përcaktojë rregulla dhe kërkesa specifike në rregulloret e veta të kontrollit të zhvillimit. Në rastin e kërkesave që duhet të përfshihen në formatin e aplikimit për leje infrastrukture, duke qenë se kriteret teknike për çdo infrastrukturë janë shumë specifike, ministritë përkatëse kanë detyrimin ligjor që të vendosin kërkesa specifike në formatet e aplikimit për infrastrukturat që ato mbulojnë. Kjo është në linjë të plotë edhe me kuptimin e rregullores uniforme të kontrollit të zhvillimit, VKM 502 (neni 62 i ligjit të planifikimit), e cila duhet të përmbajë rregulla bazë që synojnë të uniformizojnë rregulloret vendore dhe kombëtare të kontrollit të zhvillimit (nenet 59, 60 dhe 61 të ligjit të planifikimit), ndërkohë që janë këto të fundit ku zbërthehen detajet praktike rast pas rasti.

184

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

4.2 Qëllimi i sigurimit të infrastrukturave dhe shërbimeve kundrejt zhvillimit për qëllime private “1) Shtetasit gëzojnë në mënyrë të barabartë të drejtën për kujdes shëndetësor nga shteti.” (neni 55, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). “Kushdo ka të drejtë të informohet për gjendjen e mjedisit dhe për mbrojtjen e tij” (neni 56, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). “Kushdo ka të drejtë për arsimim” (neni 57, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). “Shteti, brenda kompetencave kushtetuese dhe mjeteve që disponon, si dhe në plotësim të nismës dhe përgjegjësisë private, synon: …. b) plotësimin e nevojave të shtetasve për strehim; ….. d) një mjedis të shëndetshëm dhe ekologjikisht të përshtatshëm për brezat e sotëm dhe të ardhshëm; ….” (neni 59, Ligji nr. 8417, datë 21.10.1998, “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”). Aksesi në ujin e pijshëm, nevoja për energji, nevoja për kujdes shëndetësor dhe për arsimim etj. janë të drejta që natyrshëm i përkasin çdo inividi. Kjo vjen si rezultat i ndërtimit biologjik të njeriut, por edhe për ta bërë atë një qenie sociale të barabartë mes të barabartëve në shoqëri. Mirëpo këto lloj të mirash (që njihen me emrin të mira publike dhe në fund përkthehen në infrastruktura publike) duhet të rregullohen nga shteti për arsye të ndryshme: janë burime të fundme, ose të pamja ueshme për gjithë individët në të gjitha brezat; janë tepër të kushtueshme ndërkohë që janë të domosdoshme edhe për ata që nuk mund t`i paguajnë; janë të nevojshme për të pasur një shoqëri të zhvilluar dhe të qëndrueshme; realizohen në kushtet e ekonomisë së shkallës, përndryshe ofrimi i tyre nuk do të ishte efiçient etj. Rezoluta18 e adoptuar nga Këshilli për të Drejtat e Njeriut 15/9 “Të drejtat e njeriut dhe aksesi i sigurt në ujin e pijshëm dhe shërbimet sanitare”, midis të tjerave shprehet se: “… 3. Afirmon që e drejta njerëzore për ujë të pijshëm të sigurt dhe shërbime sanitare të sigurta vjen nga e drejta për standard të përshtatshëm jetese dhe lidhet me të drejtën për standardin më të lartë të shëndetit fizik dhe mendor, si dhe me të drejtën për jetën dhe dinjitetin njerëzor; …. 6. Riafirmon që shtetet kanë përgjegjësinë kryesore për të siguruar realizimin e plotë të të gjitha të drejtave të 18. Versioni origjinal në anglisht i këtij teksti është: “Resolution adopted by the Human Rights Council* 15/9 Human rights and access to safe drinking ëater and sanitation ….3. A rms that the human right to safe drinking water and sanitation is derived from the right to an adequate standard of living and inextricably related to the right to the highest a ainable standard of physical and mental health, as well as the right to life and human dignity; …. 6. Rea rms that States have the primary responsibility to ensure the full realization of all human rights, and that the delegation of the delivery of safe drinking water and/or sanitation services to a third party does not exempt the State from its human rights obligations; …. 8. Calls upon States: (a) To develop appropriate tools and mechanisms, which may encompass legislation, comprehensive plans and strategies for the sector, including financial ones, to achieve progressively the full realization of human rights obligations related to access to safe drinking water and sanitation, including in currently unserved and underserved areas;….”. Resoluta është adoptuar më 29 shtator 2010. Informacioni është marrë nga faqja e mëposhtme elektronike h p://www2.ohchr.org/english/ bodies/hrcouncil/15session/resolutions.htm, në datën 19 Shtator 2011.

185

njeriut dhe delegimi i sigurimit të ujit të pijshëm dhe shërbimeve sanitare ndaj një pale të tretë nuk përjashton shtetin nga detyrimi i tij për të drejtat e njeriut; …. 8. U kërkon shteteve: (a) Të zhvillojnë instrumente dhe mekanizma të përshtatshme, të cilat mund të përfshijnë legjislacion, plane dhe strategji për sektorin, përfshirë ato financiare, për të arritur në mënyrë progresive realizimin e plotë të detyrimit për të drejtat e njeriut në lidhje me aksesin e sigurt në ujë të pijshëm dhe shërbime sanitare, përfshirë edhe zonat që aktualisht nuk shërbehen ose shërbehen në mënyrë të pamja ueshme;….” (29 shtator 2010). Duke u rregulluar nga shteti dhe në favor të të gjithë shoqërisë, duket se individi e humbet lidhjen e drejtpërdrejtë të përgjegjësisë së tij për këto të mira publike. Pra, të gjithë kemi nevojë për rrugë, por nëse jetojmë në një zonë urbane ne nuk i ndërtojmë vetë rrugët; ato i ndërton dhe i ka në pronësi bashkia. Të gjithë kemi nevojë për ujë të pijshëm, por sistemin e furnizimit e ndërton bashkia dhe kur ne ndërtojmë shtëpi, e marrim të gatshme lidhjen me sistemin. Sigurisht, ne paguajmë taksa dhe tarifa që shkojnë për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e këtyre sistemeve (rrjet, instalime dhe struktura) infrastrukturore (pra, përgjegjësia jonë për infrastrukturat është e drejtpërdrejtë), mirëpo si rezultat i sistemit (llojet e taksave dhe mënyra si mblidhen dhe përdoren) dhe i mos pasjes së një transparence të vazhdueshme mbi mënyrën se si harxhohet çdo qindarkë, na bën të mos e kuptojmë se edhe infrastrukturat janë të barabarta me banesën, të cilën e kemi vetë në pronësi. Diskutime të tilla janë themelore për të drejtat e individëve dhe të shoqërisë, dhe pavarësisht se kush e ka të regjistruar pasurinë në regjistrat e ZRPP-së (shteti apo individi), në çdo rast të mirat publike dhe private na shërbejnë neve si qytetarë. Por, kur një e mirë (p.sh. uji i pijshëm) duhet t`i sigurohet në mënyrë të barabartë çdo individi dhe është e drejtë themelore dhe jetësore e tij, atëherë ajo rregullohet ne nivel shoqëror (pra nga institucionet publike), duke garantuar që çdo individ të trajtohet në mënyrë të barabartë. Pikërisht mbi këtë bazë, hartohen disa nga kufizimet e të drejtës së pronësisë dhe të drejtave të tjera që lidhen me të. “Sendet mund të shpronësohen vetëm për interesa publike të njohur me ligj dhe vetëm kundrejt një shpërblimi të drejtë. Ato kalojnë në pronësi të shtetit, ose të enteve të tjera publike, në favor të të cilave është bërë shpronësimi” (neni 190, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). “1. Personat fizikë dhe juridikë privatë kanë të drejtën për respektimin e pasurive të tyre në pronësi. Shpronësimi i pasurive pronë private bëhet vetëm për interes publik, në kushtet kur interesi publik mbizotëron kundrejt interesave private të pronarëve të tyre, në përputhje me kushtet e parashikuara nga ligji dhe parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare. 2. E drejta e shpronësimit dhe e marrjes në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private ushtrohet për një interes publik që nuk mund të realizohet ose të mbrohet në mënyrë tjetër, veçse për shkaqe dhe në respektim të procedurave të përcaktuara shprehimisht në këtë ligj, në atë masë sa është e domosdoshme për realizimin e qëllimit të shpronësimit dhe në çdo rast kundrejt një shpërblimi të drejtë.” (neni 2, Ligji nr. 8561, datë 22.12.1999, “Për Shpronësimet dhe Marrjen në përdorim të përkohshëm të Pasurisë pronë private për Interes publik”).

186

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Për të siguruar infrastrukturat dhe shërbimet publike, shteti (në të dyja nvelet e qeverisjes) harton plane, ka krijuar një sistem taksash (sidomos vendore) që shërbejnë për të mbuluar ofrimin e shërbimeve dhe ndërtimin e infrastrukturave, ndërton në prona publike, ndërton në prona private, duke shpronësuar për qëllime publike, përdor servitutin publik, merr pasuri në përdorim të përkohshëm etj. Këto janë mënyrat bazë të sigurimit dhe financimit të infrastrukturave, por jo gjithmonë mund të konsiderohen si mënyrat më efiçiente apo lehtësisht të zbatueshme. P.sh., ndërtimi i një rruge mund të kërkojë shpronësime të konsiderueshme – numër i madh pronash dhe sipërfaqe të mëdha. Procesi administrativ për këtë qëllim do të zgjatë së tepërmi. Gjithashtu, mund të jetë shumë i shtrenjtë (edhe pse shpronësimi nuk kryhet me vlerën e tregut), sepse ka shumë sipërfaqe për shpronësim – bashkia/komuna ose autoriteti kombëtar mund të ketë vështirësi në sigurimin e fondeve për shpronësim. Mund të ndodhë gjithashtu që rruga nuk ndërtohet për vite me radhë, edhe pse është një nevojë e domosdoshme, sepse nuk sigurohen fondet për të mbuluar edhe shpronësimin edhe ndërtimin e saj. Pra, në kushte të tilla, ka nevojë të krijohen instrumente të reja financiare. “Në funksion të interesit publik, shpronësimi mund të bëhet për këto shkaqe: a) Për realizimin e detyrimeve të shtetit që rrjedhin nga traktatet dhe konventat ndërkombëtare shumëpalëshe. b) Për realizimin e programeve, të projekteve dhe investimeve, të parashikuara në marrëveshje ndërkombëtare me shtrirje në territorin e disa shteteve, ku shteti ynë është palë. c) Për realizimin e projekteve dhe të investimeve, që paraqesin interes ose shtrirje territoriale kombëtare ose vendore në fushën e transporteve të çdo lloji, të energjetikës, të telekomunikacionit, të veprave ujore të çdo lloji, në shërbim dhe interes të publikut. ç) Për realizimin e projekteve dhe investimeve kombëtare ose vendore, në funksion të ruajtjes së mjedisit, të shëndetit, kulturës dhe arsimit publik, si dhe të infrastrukturës, në shërbim dhe interes të publikut. d) Për realizimin e programeve dhe investimeve në fushën e mbrojtjes kombëtare. dh) Për mbrojtjen e monumenteve dhe objekteve të paluajtshme të karakterit arkeologjik, historik, kulturor e shkencor, kur këto qëllime, për vetë natyrën e këtyre objekteve, nuk mund të realizohen nga pronari privat për shkak të pamundësisë objektive apo të qëndrimit subjektiv të tij, me pasojë rrezikimin real të mosrealizimit, dëmtimit ose të pengimit të funksionimit të tyre. e) Për mbrojtjen e objekteve të luajtshme me vlerë historike, arkeologjike, kulturore ose shkencore në rastet kur, edhe me realizimin e detyrimeve të organeve kompetente sipas ligjit, këto objekte rrezikohen të dëmtohen ose të zhduken. ë) Për rastet kur objekte të luajtshme e të paluajtshme, për shkaqe objektive ose forcë madhore, krijojnë rrezik të përhershëm për sigurinë dhe shëndetin publik, në atë shkallë që me gjithë ndihmën e shtetit, këto rreziqe nuk mund të parandalohen nga pronari i tyre.” (neni 8, Ligji nr. 8561, datë 22.12.1999, “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”).

187

Ka edhe arsye të tjera pse ju (bashki/komuna) duhet të shikoni mundësinë e përdorimit të instrumenteve të reja financiare (instrumentet listohen në seksionin 4.3). Le të kujtojmë se çfarë thuhet që në hyrje të këtij manuali – nevoja për të kaluar nga zhvillimi në nivel parcele në zhvillimin në nivel zone. Sipas Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, “Të gjitha qeniet njerëzore kanë lindur të lira dhe të barabarta për sa i përket të drejtave dhe dinjitetit … (neni 1); Të gjithë janë të barabartë para ligjit dhe kanë të drejtë, pa asnjë formë diskriminimi, për mbrojtje të barabartë nga ligji…. (neni 7); Secili ka të drejtë të ketë pronë, i vetëm dhe me të tjerë. (neni 17 pika 1); Secili ka të drejtën për akses të barabartë në shërbimet publike në vendin e tij (neni 21, pika 2)19. (Deklarata është miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara më 10 dhjetor 1948). Çdokush mund të ndërtojë në parcelën e vetë. Mirëpo, sikurse parashikohet edhe në nenin 272 të Kodit Civil, çdo pronar duhet të respektojë distancat nga fqinjët dhe të kujdeset që zhvillimi në pronën e tij të mos prekë të drejtat e fqinjëve për të zhvilluar në pronat e tyre. Në momentin që një pronar i një parcele p.sh., 1 ha, e zhvillon atë me ndërtime të larta banimi dhe parashikon që hapësira e gjelbër (si shërbim publik) të ndërtohet në parcelën e fqinjit, atëherë ai ka shkelur të drejtën e pronarit tjetër për të zhvilluar. Në Shqipëri kjo ka ndodhur rëndom përmes miratimit të planeve dhe studimeve pjesore ku një zhvillues/pronar parashikonte zhvillimin e zonës pa marrë në konsideratë pronat fqinje, duke marrë vendime për këto prona dhe duke cenuar shumë nga parametrat për distancat dhe treguesit e zhvillimit. Në përgjithësi, ky lloj zhvillimi në bazë parcele ka pasur ndikimin e tij negativ mbi infrastrukturat publike, pra mbi të mirat publike. Kjo formë zhvillimi është një nga arsyet pse infrastrukturat janë shpesh të mangëta dhe shërbimet nuk janë cilësore në zonat urbane. Pra, mungesa e përgjegjësisë sociale ndaj pronës ka bërë që të “eliminohen” infrastrukturat. Që bashkia, në përputhje me të gjitha normat ligjore, t`u sigurojë infrastruktura këtyre banorëve duhet të hyjë në procese të gjata dhe të shtrenjta shpronësimi. Kjo tingëllon jo e drejtë sepse: • E drejta për të zhvilluar jepet nga bashkia dhe si rezultat nuk ka kuptim që edhe kostot për infrastrukturat të përballohen 100% nga bashkia, sidomos në rastin kur këto kosto krijohen nga një zhvillim jo i drejtë. • Për sa kohë që zhvillimi është vetëm individual dhe për përfitim vetëm personal, atëherë kostot për infrastrukturat (që janë në shërbim vetëm të zhvillimit) nuk ka pse të mbulohen nga shoqëria (pra taksat në bashki/komunë). I gjithë diskutimi i mësipërm shërben për të kuptuar se kostoja e infrastrukturës duhet të lidhet sa më tepër me zhvillimin dhe të shpërndahet, ose përballohet nga palët në përpjesëtim të drejtë me përfitimin nga zhvillimi. Për këtë qëllim janë krijuar dhe shërbejnë taksat dhe tarifat që ne njohim deri më sot (p.sh., taksa e ndikimit në infrastrukturë, tarifa e shërbimit të pastrimit, taksa e ndërtesës etj.). Gjithsesi, ekzistojnë edhe instrumente të tjera dhe më në detaj këto shpjegohen në seksionin 4.3. 19. Teksti origjinal në anglisht është: All human beings are born free and equal in dignity and rights… (article 1); All are equal before the law and are entitled without any discrimination to equal protection of the law….(article 7); Everyone has the right to own property alone as well as in association with others. (article 17/1); Everyone has the right of equal access to public service in his country. (article 21/2). Teksti është marrë nga “Universal Declaration of Human Rights”, h p://www.un.org/en/documents/udhr/, datë 19 shtator 2011.

188

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

4.3 Si të mbulojmë kostot e infrastrukturave përmes manaxhimit të zhvillimit të tokës Financimi i zhvillimit trajtohet në nenet 34, 35 dhe 36 të VKM-së 502. Gjithashtu, nenet 30 dhe 31 të VKM-së 502, të cilat fl asin për strukturën, formatin dhe zbatimin e PDVsë, japin përcaktime të rëndësishme për sa i përket financimit të zhvillimit. Zhvillimi ka natyrë dhe efekt privat dhe publik. Pjesa private e zhvillimit financohet nga zhvilluesi dhe/ ose pronarët, pra nga individët me burime private. Ajo që ne na intereson është se si të mbulojmë në mënyrë sa më efiçiente zhvillimin publik, ose me efekt publik ose të bërë për qëllime publike. Instrumentet financiare për të realizuar këtë lloj zhvillimi përcaktohen në pikën 4 të nenit 34 të VKM-së 502 dhe janë: • Instrumentet ekzistuese në legjislacion si taksat, tarifat, shpronësimi për qëllime publike, servituti publik etj. • Transferimi i së drejtës për zhvillim (nga pozicioni i marrësit/blerësit dhe në rastet kur kemi rishpërndarje të intensitetit të ndërtimit apo riorganizim parcelash brenda një zone). • Intensiteti i ndërtimit me kushte. • Kontributi në zhvillim (i përmendur në PDV, dhe i ngjashëm ose i njëjtë në natyrë me rishpërndarjen e intensitetit të ndërtimit brenda një zone apo zhvillimin me riorganizim parcelash). Intensiteti me kushte dhe zhvillimi me rorganizim parcele janë trajtuar në pyetjet 31 dhe 32 më poshtë. Ndërkohë, ia vlen të shpjegohet koncepti i kontributit në zhvillim, i cili përfshihet në një tërësi instrumentesh. P.sh., intensiteti me kushte është një lloj kontributi në zhvillim; taksa e ndikimit në infrastrukturë është kontribut në zhvillim. Gjithashtu, në një proces zhvillimi me riorganizim parcele, kontributi në zhvillim mund të marrë forma të ndryshme. Gjithsesi në parim, kontributi në zhvillim realizohet nga palët që marrin pjesë në një proces zhvillimi (pra edhe pronarët/zhvilluesit edhe autoriteti publik), ku secila palë futet me një vlerë të caktuar “aksionesh”, me të cilat mbulon një pjesë të caktuar të kostove të zhvillimit dhe mbi bazën e të cilave merr pjesën përkatëse të fitimit. Kjo shpërndarje e kostove dhe përfitimeve mes palëve bëhet në mënyrë të drejtë dhe secila palë përfiton në përpjesëtim të drejtë me vlerën e “aksioneve” të futura në procesin e zhvillimit. “Aksionet” në proces mund të jenë: sipërfaqe toke në pronësi; sipërfaqe ndërtimi në pronësi; të drejta për zhvillim (intensitet ndërtimi) sipas instrumentit të planifikimit në fuqi; burime njërëzore; dhe vlerë monetare. P.sh., në përgjithësi, zhvilluesit ofrojnë vlerë monetare, projektin dhe burime njerëzore në një proces zhvillimi. Ndërkohë pronarët zakonisht ofrojnë tokë, sipërfaqe ndërtimi dhe të drejta zhvillimi. Sigurisht, këto raste nuk janë “bardhë e zi” dhe ka raste që vetë pronari mund të jetë edhe zhvillues dhe anasjellas. Kostot që lindin në një proces zhvillimi përfshijnë investimet e secilës palë, pra: toka, ndërtimi që prishet, taksat dhe tarifat që paguhen në proces, vlera e ndërtimit të ri etj. Një nga kostot që lind është gjithashtu krijimi i hapësirës për infrastruktura dhe vlera e ndërtimit të saj (investimi në infrastruktura). Zakonisht, pronarët dhe zhvilluesit janë mësuar

189

të negociojnë për të ndarë kosto dhe përfitime në atë pjesë të zhvillimit që ka të bëjë me tokën dhe ndërtesën. Ndërkohë, kur bëhët alë për infrastruktura dhe shërbime, pronarët dhe zhvilluesit preferojnë të mos marrin asnjë kosto përsipër – pra kontribut në zhvillim, me pretekstin se infrastruktura është pjesë e shërbimeve publike dhe si e tillë mbulohet nga bashkia/komuna. Gjithashtu, kjo ide përforcohet edhe me faktin që ndërtuesit paguajnë taksën e ndikimit në infrastrukturë dhe në këtë mënyrë binden se e kanë shlyer marrjen e së drejtës për të zhvilluar. Një dukuri që vihet re rëndom në zhvillimet e reja në Shqipëri, është mungesa e investimit edhe në atë infrastrukturë bazike që lidhet drejtpërdrejt me zhvillimin – p.sh., sheshi rrethues i një pallati. Në këtë rast, sheshi është brenda parcelës ndërtimore, është pjesë e projektit dhe duhet të realizohet nga zhvilluesi. Por, për të ulur kostot dhe nën suazën e hapësirës së hapur për përdorim publik (pra, nga të gjithë banorët), ky investim nuk kryhet. Banorët e ndërtesës së re mund të ankohen ose jo për këtë mungesë investimi, në varësi të faktit nëse janë ose jo në dijeni të të drejtave të tyre në lidhje me zhvillimin urban dhe të faktit se sa e njohin kontratën mbi të cilën është bazuar ndërtimi i ri. Në fakt, ka shumë kosto infrastrukture që në një zhvillim duhet të ndahen mes zhvilluesit dhe pronarëve të tokave, para se të përcaktohet pjesa që i mbetet bashkisë: • Çdo infrastrukturë dhe hapësirë publike që ndërtohet brenda parcelës së ndërtueshme (hapësira për të cilën është marrë leja e zhvillimit dhe me përkufizim nga gërma e, pika 1, neni 3 i VKM-së 502), për sa kohë që ajo i shërben vetëm zhvillimit në alë, duhet të mbulohet tërësisht nga zhvilluesi dhe pronarët e tokës. • Në rast se në këtë parcelë të ndërtueshme, autoriteti publik dëshiron të ndërtojë një infrastrukturë publike (p.sh., shkollë) që i shërben tërë qytetit, atëherë investimi për shkollën mbulohet nga autoriteti publik ose në programin e intensitetit me kushte, ndërsa kompensimi për parcelën private që vihet në dispozicion për shkollën bëhet në tre mënyra: 1) shpronësim (kosto mund të jetë shumë e lartë dhe mund të ketë pakënaqësi nga pronari sepse mund të përfitojë më pak sesa pronarët e tjerë që përfshihen në riorganizim parcele); 2) përfshirje e pronarit/zhvilluesit në program intensiteti me kushte; 3) përfshirje në skemën e procesit të zhvillimit me riorganizim parcele. Secila mënyrë është më e përshtatshme nga këto të tria, vendoset pas llogarive dhe studimit të mundshmërisë që shoqëron projektin për gjithë parcelën e ndërtueshme. • Infrastrukturat dhe shërbimet publike që nuk ndodhen brenda një parcele të ndërtueshme, por janë parashikuar të krijohen nga PDV-ja për një nënnjësi strukturore, mbulohen (kosto toke dhe ndërtimi) në mënyra të ndryshme: 1) taksa e ndikimit në infrastrukturë; 2) një taksë e përkohshme kontributi në zhvillim; 3) përfshirje në programin e intensitetit me kushte; 4) përfshirje në procesin e zhvillimit me riorganizim parcele (dhe sipas rastit edhe rishpërndarje intensiteti ndërtimi brenda nënnjësisë strukturore); 5) shpronësim. Pyetja që do t`i lindë çdo pronari ose zhvilluesi është: pse duhet të kontribuoj në zhvillim në rastet kur nga kontributi im përfiton jo vetëm zhvillimi, por qyteti ose një pjesë e tij? Në fakt, kontributi që duhet të japin pronarët dhe/ose zhvilluesit lidhet me sa më poshtë:

190

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

1. Taksa e ndikimit në infrastrukturë shërben për të paguar të drejtën e zhvillimit të ri për t`u lidhur me infrastrukturën ekzistuese, mirëpo nuk mbulon ndikimin që zhvillimi i ri ka në infrastrukturën kryesore, p.sh. në tubacionin kryesor të ujësjellësit që furnizon qytetin nga impianti i trajtimit të ujit, apo në kolektorin kryesor të derdhjes së ujërave të zeza etj. 2. Taksa e ndërtesës në zona urbane është tejet e ulët (nuk pasqyron vlerën e ndërtesës), nuk mblidhet rregullisht kudo, dhe nuk ekziston taksa e tokës urbane (e bazuar në vlerën e tokës) që do të shërbente si një burim i konsiderueshëm të ardhurash për investime publike dhe që në fakt pasqyron ndikimin që një zhvillim ka në infrastruktura dhe shërbime në një qytet. 3. Taksa e tokës bujqësore thuajse nuk mblidhet, dhe si rezultat çmimi i tokës bujqësore rritet në mënyrë fiktive (spekulative) nga pronarët dhe toka mbetet djerrë, deri sa një blerës/zhvillues ta blejë tokën dhe për shkak të çmimit të lartë të saj, të mos investojë në infrastrukturat që lidhen me zhvillimin. 4. Kur ju si pronar merrni nga plani i përgjithshëm vendor të drejta zhvillimi, pra mundësinë për të ndërtuar me intensitet më të lartë ndërtimi, nuk paguani për këtë të drejtë. Kjo ndodh sepse nuk kemi taksë të tokës urbane që indirekt është pagesë për të drejtat për të zhvilluar. Nga ana tjetër, edhe taksa e ndikimit në infrastrukturë paguan një pjesë të ndikimit tuaj në infrastrukturë, por nuk paguan të drejtën tuaj për të ndërtuar dhe për më tepër (në rastet kur PPV-ja e rrit intensitetin e ndërtimit) për përfitimin që do të merrni sepse vlera e tokës do të rritet, si rezultat i intensitetit më të lartë të ndërtimit/ zonimit që bën PPV-ja. Kujdes! Në nenin 30 të VKM-së 502, në pikën 2 të tij, duhet të konsideroni më kujdes gërmat d, dh, e, gj dhe i; ndërsa në nenin 31 të VKM-së 502, pikat 4 dhe 6 janë shumë të rëndësishme dhe përcaktuese në modelin tuaj të zhvillimit. P.31 Çfarë është dhe si realizohet një program i Intensitetit me Kushte? 20

Programi i intensitetit me kushte është një formë kontributi në zhvillim dhe përcaktohet në nenin 36 të VKM-së 502. Në parim, që një zhvillues të ketë mundësi të përfitojë më shumë intensitet ndërtimi sesa realisht mund të marrë përmes një procedure rutinë aplikimi për leje zhvillimi, ai duhet të plotësojë disa kushte ndaj bashkisë/komunës. Zakonisht këto kushte janë: ndërtim/përmirësim i një infrastrukture publike (cilado infrastrukturë që përmendet në pikën 30 të nenit 3 të ligjit të planifikimit); pagesë e drejtpërdrejtë me vlerë monetare; ose ofrim banesash për strehim social. Cilido qo ë rasti, zhvilluesi paguan për të blerë më tepër të drejta zhvillimi (më shumë intensitet, pra më shumë sipërfaqe ndërtimi) nga bashkia/komuna. Sigurisht, programi i intensitetit me kushte është i suksesshëm kur sigurohet që zhvilluesi do të ketë fitim pasi të këtë paguar për intensitetin që blen (për të cilin plotëson kushtet). 20. Në literaturë dhe në praktikën botërore njihet me termin “selling of development rights”, ose “density bonus”, ose “bonus FAR” etj.

191

Sipas nenit 36 të VKM-së 502, programi ndërmerret gjatë hartimit të PPV-së sepse edhe miratohet së bashku me PPV-në. Programi zbatohet vetëm në nënnjësitë strukturore të kategorisë bazë banim, dhe vetëm në nivel nënnjësie strutkurore. PPV-ja paracakton (bazuar në një studim paraprak) se në cilat zona zbatohet programi. Më pas përgatitet një hartë nënnjësish strukturore ku me një ngjyrë të veçantë tregohen nënnjësitë që janë subjekt i programit. Përcaktohet intensiteti i ardhshëm i ndërtimit (I) për këto nënnjësi, p.sh., I=3. Pastaj, veç kësaj vlere, në hartë vendoset vlera prej 75% e I=3, d.m.th. I=2.25 si një vlerë nga e cila zhvilluesi përfiton pa kushte. Po në këtë hartë, në zonën përkatëse, vendoset edhe vlera maksimale I=25% të I=3, d.m.th. I=0.75, që është intensiteti nga i cili zhvilluesit përfitojnë vetëm nëse plotësojnë kushtet (paguajnë për të). Bashkia/komuna vendos nëse do të japë me kushte I = ose < se 25% e I=3. Figura 45. Ilustrim i përfitimit të intensitetit me kusht

Hapësira publike si kusht për dy kate shtesë

Ilustrimi në figurën 45 i përket një rasti të zhvillimit me mbushje, për të cilin është përgatitur një dra -plan për një zonë të Tiranës, për qëllime të manualit. Në rastin e zhvillimit me mbushje, ne kemi rritje të dendësisë së një zonë urbane, ose së paku ruajtje të dendësisë së lartë që ajo mund të ketë në momentin e rizhvillimit. Në këto raste një bashki/komunë mund të përdorë programin e intensitetit me kushte. Në figurën 45, për të përfituar nga Intensiteti shtesë (i paraqitur me dy katet shtesë me ngjyrë të verdhë), zhvilluesi duhet të ndërtojë hapësirën e gjelbër publike midis strukturave në zonë.

192

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Shembulli që vijon është një rast hipotetik. Zona që është marrë në studim ndodhet në Tiranë, në Babrru dhe është një zonë me origjinë informale të zhvillimit. Duke qenë se ndodhet në kufi të aksit kryesor verilindor të Tiranës, është supozuar sikur PPV-ja e Tiranës do të parashikojë rritje të intensitetit të ndërtimit në zonë dhe rizhvillim të saj. Aktualisht, zona përmban vetëm banim në ndërtesa individuale – tip vilë, me parcela relativisht të vogla dhe rrugë pa trotuare, të cilat u shërbejnë banesave thjesht për akses. Këto rrugë janë e vetmja hapësirë publike e zonës. Është supozuar sikur PPV-ja e Tiranës, parashikon që zona të mbetet kryesisht për banim, por në ndërtesa shumëfamiljare shumëkatëshe, të cilat kanë shërbime në katet e para. Gjithashtu në zonë shtohen hapësirat dhe shërbimet publike, si: rrugët, sheshet, hapësirat rekreative, një ndërtesë për shërbime sociale dhe një kopsht/çerdhe. 21. Ky instrument njihet me emrin land readjustment ose land consolidation etj. dhe është një instrument shumë popullor për zhvillimin e tokës. Përfshin një sërë instrumentesh të tjera njëkohësisht në një PDV.

HAPI 2: Përgatitja e draft projektit dhe llogaritja e aksioneve

Në realizimin e procesit të zhvillimit me riorganizim parcelash zbatohen të gjitha përcaktimet e neneve të VKM-së 502 që kanë të bëjnë me PDV-në, transferimin e së drejtës për zhvillim, intensitetin me kushte, nëndarjen dhe bashkimin e parcelave, financimin e zhvillimit, sipas nivelit të përfshirjes së elementeve të këtyre çështjeve në një proces të dhënë. Figura 46 dhe shembulli në vijim janë një paraqitje e detajuar e hapave dhe karakteristikave të procesit të zhvillimit me riorganizim parcele.

HAPI 3: Riorganizimi dhe kapja e vlerës

Ju mund të ndani tokën për qëllime zhvillimi dhe mund të bëni bashkim parcelash për qëllime zhvillimi. Në të dyja proceset ekzistojnë kosto dhe përfitime, që duhet të ndahen drejt mes palëve. Nëse i kryeni të dyja këto procese në një nënnjësi strukturore në një PDV, atëherë jeni duke zhvilluar përmes procesit të riorganizimit të parcelave21.

HAPI i 4: Miratimi dhe Zbatimi

P.32 Çfarë është dhe si realizohet një proces zhvillimi me riorganizim parcele?

HAPI 1: Përgatitja e zonës për procesin e zhvillimit me riorganizim parcelash

Hapi

1.1

Përcakto zonën për zhvillim me riorganizim parcelash

1.2

Merr dhe mirato nismën për PDV tek Kryetari i bashkisë/ komunës

1.3

Përditëso hartën e pronave dhe listo të gjithë pronarët

2.1

Elemino kufijtë e pronave në zonë

2.2

Grumbullo informacionin teknik, analizo, përgatit draftin e projektit

2.3

Llogarit vlerën aktuale të tokës dhe ndërtesave

2.4

Llogarit aksionet e çdo pronari në zhvillim sipas pronës

2.5

Llogarit aksionet e çdo pronari sipas të drejtës për zhvillim nga PPV

2.6

Zbrit sipërfaqen e nevojshme për infrastrukturat

3.1

Llogarit vlerën e fitimit nga rizhvillimi

3.2

Rialoko parcela ose vlerë monetare për çdo pronar

4.1

Mirato PDV

4.2

Zbato PDV për infrastrukturat

4.3

Regjistro pronat e reja në ZRPP

193 Detyrimi ligjor

Karakteristika të formës ose procesit

Sugjerime të përdorshme sipas rastit

Kjo është zonë për PDV e përcaktuar nga PPV

Zonë për rizhvillim, rritje intensiteti, përdorimi mbetet banim

Procedura e parashikuar në VKM 502

Venndodhja e zonës, argumenti për PDV, plani i veprimeve për hartim & miratim

Përdor instrumentin e Pezullimit të zhvillimit në zonë

Përdor hartën kadastrale nga ZRPP, por verifiko në terren

Çdo pronë paraqitet saktë në hartë me emrin e pronarit/pronarëve, ndarjet e pronësisë, përmasat, lloji aktual i zhvillimit, ka vetëm tokë apo edhe ndërtesë

Njo o në ZRPP se ka nisur një proces zhvillimi me riorganizim parcelash

E gjithë zona konsiderohet teknikisht si një parcelë e vetme Në përputhje me kërkesat e strukturës së PDV sipas VKM 502

Të dhëna për infrastrukturat, një pyetsor për banorët, analiza territori, ideja e rizhvillimit të zonës

Veç punës teknike, organizo proces konsultimi me palët

Vlera e tregut Lekë/ha dhe/ose Lekë/m² ndërtim. Kujdes nëse varion brenda zonës

Referoju agjencive të pasurive të paluajtshme. Mbaj shënim edhe vlerën sipas hartës së çmimeve

1) % e sipërfaqes së tokës dhe të ndërtimit që ka çdo pronar ndaj totalit; 2) vlera e çdo prone & % ndaj totalit

Standardi në rishpërndarjen e prones mund të jetë vlera relative ose sipërfaqja relative e pronës

Llogarit mbi bazën e fitimit nga (I) që mund të përfitojë çdo pronar dhe ndryshimi i përdorimit të tokës

Përdor vlerën e tregut. Negociatë mes pronarëve, zhvilluesve dhe bashkisë/ komunës

Nga dra i i propozuar për rizhvillim evidentohet sipërfaqja për rrugë dhe hapësira të tjera publike

Në gjendjen ekzistuese zona mund të ketë prona publike. Pra, bashkia/ komuna është një ndër pronarët

Llogarit mbi vlerën e tregut. Në këtë hap llogarit totalin dhe për çdo pronar pa zbritur infrastrukturat

Merr në konsideratë përdorimet e reja dhe pajisjen me infrastrukturë. Krahaso me zona të ngjashme.

Rialokimi pasi jane hequr sipërfaqet publike. Mundësisht tokëdhe/ose ndërtim në të njëjtin vend, ose para. Minimalisht barazohet vlera para zhvillimit

Nëse ka fitim (të lartë) pas rialokimit, merret & nëse ka humbje, kompensohet. Konsidero dhe të drejtat e zhvillimit në fitim, ose kontribuohet në infrastrukturë

Deklarata e pronarëve të të paktën 2/3 të sipërfaqes, miratimi nga kryetari dhe nga këshilli, hidh në Regjistër.

Dokumentet dhe procesi sipas VKM 502

Si pjesë e dokumenteve duhet të jetë një hartë që tregon kufijtë e rinj të pronave.

Zbato sipas rastit të parashikuar ne VKM 502

Ndërtimi i infrastrukturave publike dhe atyre private që janë kusht për regjistrimin e parcelës së re në ZRPP

Zbato sipas ligjit të ZRPP dhe VKM 502

Harta e re e pronave që u miratua me PDV në këshill vendor dorëzohet në ZRPP me materialin ligjor të nevojshëm

E drejta për zhvillim vjen nga PPV dhe është (I) dhe përdorimi i propozuar i tokës

Nëse kontributi për infrastrukturat është dhënë gjatë rikompensimit, atëherë ajo ndërtohet nga bashkia/ komuna

Figura 46. Procesi i zhvillimit me riorganizim parcele

194

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 47. Mënyra dhe disa raste për bashkimin e parcelave për qëllime zhvillimi në përputhje me VKM 502 1. Pozicionimi i parcelës për nëndarje për qëllime zhvillimi në lidhje me qytetin e Fierit. 2 dhe 3. Sistemi i perimetrimit të zonës me rrugë sipas kategorive të caktuara në PPV. Parcela në gjendjen ekistuese, siperfaqe =27,684 ha

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

195

4. Parcela për nënndarje e sistemuar në perimetër përmes zgjerimit të rrugës. 5. Nënndarje me parcelë minimale 500 m2. 6, 7 dhe 8. Nënndarje me parcelë minimale jo më pak se 1,000 m2; 9 dhe 10. Nënndarje me parcelë minimale jo më pak se 1,500 m2. 10

196

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Për lehtësi të leximit të shembullit, do të përdoren shkurtimet e mëposhtme: P Sp Sz Sr Spu n Sgj Sn I Iekz ekz

L Ksht Kshr Kshp NPV

Parcelë Sipërfaqe e parcelës Sipërfaqja e përgjithshme e zonës Sipërfaqja e rrugëve Sipërfaqja ku shtrihen shërbimet publike Ndërtesa Sipërfaqja e gjurmës së strukturës në parcelën e ndërtueshme Sipërfaqja e ndërtimit Intensiteti i ndërtimit Intensiteti ekzistues i ndërtimit në zonë Ekzistuese Lartësia e strukturës Koeficienti i shfrytëzimit të tokës për ndërtim Koeficienti i shfrytëzimit të tokës për rrugë Koeficienti i shfrytëzimit të tokës për ndërtim Vlera aktuale neto (Net Present Value)

Nëse i referohemi figurës 46, atëherë supozojmë të realizuar “Hapin I” dhe në “Hapin II” kryejmë veprimet 2.1 dhe 2.2. Aspektet më kryesore të hapit të parë dhe të veprimeve 2.1 dhe 2.2 janë detajuar më poshtë. Gjithsesi, vlen të theksojmë, se deri në këtë fazë, aspekti që ndryshon nga praktika e deritanishme e zhvillimit, është fakti se e gjithë zona e marrë për studim i nënshtrohet në mënyrë të njëjtë procesit të riorganizimit. Ndryshimi nga studimet urbanistike pjesore qëndron që në këto të fundit, studiohej një zonë e ngjashme si zona jonë, por realisht sipërfaqja që do të konsiderohej për riorganizim dhe zbatim të projektit ishte shumë më e vogël se sipërfaqja e zonës. Pra, pjesa tjetër e studimit ishte hipotetike dhe e padiskutuar me pronarët që prekeshin. Në rastin tonë, e gjithë zona do të konsiderohet sikur e tëra të shkonte njëherësh për zbatim (edhe pse realisht vetë PDV-ja do të parashikonte fazim të zbatimit). Hapi I dhe veprimet 2.1 dhe 2.2 të Hapit II Fillimisht, për të treguar ndryshimin që ndodh në zonë, do të paraqesim treguesit e zhvillimit, si edhe do të përshkruajmë shkurtimisht ndërhyrjen. Për sa i përket ndërhyrjes, duhet pasur parasysh se është rast hipotetik dhe si i tillë, theksi është vendosur tek funksionet, aktivitetet dhe mënyra se si këto gjejnë vendosje në zonë, kur kemi rizhvillim dhe rritje intensiteti. Gjithashtu, disa zgjidhje nga pikëpamja e dizajnit, janë bërë në mënyrë të qëllimshme, për të treguar se si mund të gjendet në parim zgjidhja volumore e një strukture, kur distancat krijojnë vështirësi në arritjen e intensiteteve të larta të ndërtimit. Nëse ky plan do të punohej për një rast real dhe do të kthehej në PDV për zbatim, atëherë volumet e ndërtesave do t`i nënshtroheshin projektimit arkitektonik që do të shoqëronte projektet për leje zhvillimi.

197

Konkretisht: I = Sn/Sp; Ksht = Sgj/Sp; Kshr = Sr/Sz; Kshp = Spu/Sz Sipas nenit 44, pika 6 të VKM-së 502, shuma e përqindjes që zënë parcelat e ndërtueshme në një zone, me Kshr dhe Kshp, është e barabartë me 1. Ose Sp + Sr + Spu = Sz. Në mungesë të hartës kadastrale, është dixhitalizuar zona dhe janë konsideruar si parcela ato që shihen me sy të lirë në foton ajrore. Si rezultat dalin 116 parcela dhe 145 ndërtime. Pra, në disa raste, në një parcelë janë vendosur më shumë se një ndërtesë/strukturë. Tabela e mëposhtme paraqet një fragment të tabelës së bërë për të gjitha parcelat dhe ndërtimet. Tabela 22. Të dhëna të gjendjes ekzistuese për çdo parcelë në zonë Parcelë

Sipërfaqja parcelës

Nr. Ndërtesave

Ndërtesa

Sipërfaqja e gjurmës

(P) P1

(Sp m2) 542

(nr) 2

P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10

467 552 280 209 494 482 868 333 655

0 1 1 0 1 1 1 1 2

P116

305

(n) n1 n2 0 n3 n4 0 n5 n6 n7 n8 n9 n10 n143 n144 n145

Totali

50,357

(Sgj m2) 105 5 0 189 102 0 104 188 82 133 9 158 29 98 7 15,321

Nr. Kateve (nr) 2 1 0 1 2 0 2 2 1 2 1 2 1 1 1

Sipërfaqja ndërtimit (Sp m2) 210 5 0 189 204 0 208 376 82 266 9 316 29 98 7 28,389

Është supozuar që sipas PPV-së, Intensiteti i ardhshëm i ndërtimit në zonë do të jetë 2. Pra, pëson një rritje nga 0.56 në 2. Ky ndryshim tregon qartësisht se PPV-ja parashikon që zona të dendësohet ndjeshëm në të ardhmen. Atëherë në gjendjen ekzistuese, treguesit janë: Sz = 65,078 m2 = 6.5 ha Snekz = 28,389 m2 = 2.8 ha

198

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Sgjekz = 15,321 m2 = 1,5 ha Sp = 50,357 m2 = 5 ha Iekz = Snekz/Spekz = 28,389 m2 / 50,357 m2 = 0,56 m2/m2 Kshtekz = Sgjekz/Spekz = 15,321/50,357 = 0.3 = 30% Sipas propozimit: • duke marrë vlerën e sipërfaqes së ndërtimit për banim për banor = 25m2 • I=2 • sipërfaqen e parcelës së kopshtit = 1,500 m2 • sipërfaqen e poliklinikës = 2000 m2 • sipërfaqen e një qendre sociale/shumëfunksionale = 1,122 m2 (bazuar në standardet e projektimit të këtyre funksioneve) (shuma e këtyre funksioneve sociale = 4,622 m2) • sipërfaqen e sistemit rrugor = 10,910 m2 nisur nga një draftplani i parë i zonës, atëherë: • Sn = Sp x I = 49,546 m2 x 2 m2/m2 = 99,092 m2 Nr. i banorëve të ardhshëm = Sn/25 m2/banor = 99,092/25 = 3,964 banorë Një element i rëndësishëm i planit (PDV-së) është fakti që në zonë shtohen shumë hapësira publike dhe të hapura (të gjelbra dhe për argëtim). Për këtë qëllim respektohen standardet në nivel qyteti. Gjithsesi, standardet në nivel qyteti japin vlera minimale në nivel qyteti, që në nivel zone, sipas rastit përkthehen në vlera shumë më të vogla ose më të mëdha. Ajo që ka rëndësi është që një PPV, përmes zbatimit të PDV-ve dhe lejeve për zhvillim dhe infrastrukturë, të sigurojë realizimin e standardeve në nivel qyteti. Atëherë, pasi është hartuar plani për zonën, standardet, në mënyrë krahasimore, janë: Sgj = 8,656 m2 dhe matet nga plani, ndërkohë që respekton I-në e paracaktuar dhe shifrat e mësipërme. Tabela 23. Realizimi i standardeve në projekt Standardet e kërkuara (mbi 10,000 banorë) Funksionet dhe aktivitetet m2/ banor m2 Territor për përdorim publik 2 3,964 x 2 = 7,928 Hapësira të gjelbra 9 3,964 x 9 = 35,676 Territor sportiv 3.5 3,964 x 3.5 = 13,874 Kopshte, çerdhe, shkolla 4.5 3,964 x 4.5 = 17,838 Shërbime tregtare 5 3,964 x 5 = 19,820 Parkim publik 3 3,964 x 3 = 11,892 Totali 27 107,028

Standardet e realizuara në projekt m2/ banor 0.79 7.6 0.41 0.38 2.54 3 14.72

m2 3,964 x 0.78 = 3,122 3,964 x 7.6 = 30,126 3,964 x 0.41 = 1,645 3,964 x 0.38 = 1,500 3,964 x 2.54 = 10,084 3,964 x 3 = 11,892 58,369

Kujdes! Standardet e realizuara në projekt, normalisht paracaktohen në PPV për çdo nënnjesi strukturore.

199

1. Ortofoto e zonës në gjendjen ekzistuese

2. Parcelat, strukturat dhe lartësia në kate, në gjendjen ekzistuese

Figura 48. Zhvillimi me riorganizim parcele në rastin e një zone banimi në Babrru, Tiranë

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/, aksesi: 31 tetot 2011

3. PDV e propozuar për zonën – funksionet

Ndërtesa banimi Ndërtesa shërbimi

1.kopësht 2.qendër polifunksionale (sallë leximi, sallë projektimi filmi etj).

Rrugë për këmbësorët/ sheshe për qëndrim dhe argëtim Zona të gjelbra Parkim publik

Burimi i imazhit për strukturën gjarpëruese në zonën rikreative: ANNABAU Architektur und Landscha .

4. Distancat midis strukturave, trupit të rrugës dhe kufirit të pronës, në planin e propozuar

RAST

7.5 m

9 k + 3k parkim

3k 9 k + im park

7.5 m

14 k +4 k parkim nëntokësor

7.5 m

RAST 7.5 m

10.8 m 2k 8 k + im park

7.5 m

+3k 10 k im park

7.5 m A

34.6 m

31.5 m

+3k 10 k im park

2k 8 k + im park

nënkalim

2k 8k+ m parki

7.5 m

2k 8 k + im park

+2k 10 k im park

7.5 m

RASTI 3

2k 8 k + im park

G' +3 10 k im park

2k k + im 10 ark p

2 5k

21.6 m

2k 8 k + im park

7m 7.5 m

10 k + 2 parkim k 3k 8 k + im park

B' P

2k k + im 10 ark p P

80 m Ndërtesa banimi Ndërtesa shërbimi

10 k + 2 k parkim

1 kopësht 2 qendër polifunksionale (sallë leximi, sallë projek mi ﬁlmi etj) 3 poliklinikë

Sheshe për qëndrim/pushim dhe arge m Rrugë për këmbësorët Hapësira publike Parkim publik

7.5 m

202

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

5. Pronësia për çdo kategoti të përdorimit të tokës

KATEGORITË Infrastruktura rrugore Rrugë kryesore

PUBLIKE Përkatësia

PRIVATE Sipërfaqe (m2)

2,589 47.5

1,606 2,606

Rrugë për këmbësorët Parkim në sipërfaqe Parkim nën sipërfaqe

Sipërfaqe (m2)

15,719

Rrugë dytësore Rrugë ndihmëse

Përkatësia

311 11,892

Hapësira për qëndrim dhe argë m 6,415

Sheshe për qëndrim dhe argë m Hapësira të gjelbra për qëndrim dhe argë m Hapësira për argë min e fëmijëve

14,968 4,890

1,272 146

Hapësira të gjelbra për komple min rrugor Hapësira për sport

1,645

Parcela të ndërtueshme Parcela për ndërtesa me funksion mix 9,651

(rezidencë dhe ak vitete tregtare e shërbime private) Parcela me funksion shërbime publike

4,692

1.kopësht. 2. qendër polifunksionale (ssallë leximi, sallë projek mi ﬁlmi etj). 3.poliklinikë.

TOTALI

25,279

41,221

5 dhe 6. Për çdo parcelë dhe strukturë është përcaktuar pronësia dhe niveli i përdorimit. Niveli i përdorimit tregon nëse hapësira apo struktura përdoret vetëm nga banorët e zonës apo edhe nga banorë të qytetit. Nëse përdorimi është në nivel qyteti, atëherë pronësia me shumë mundësi do të jetë e preferueshme të kthehet në publike (e Bashkisë). Kjo ndodh sepse hapësira/struktura kërkon mirëmbajtje dhe mirëmbajtja do të realizohet nga Bashkia, kur disa lagje ose i gjithë qyteti e përdor atë.

203

6. Niveli i përdorimit për çdo kategoti të përdorimit të tokës

KATEGORITË Infrastruktura rrugore Rrugë kryesore Rrugë dytësore Rrugë ndihmëse Rrugë për këmbësorët Parkim në sipërfaqe Parkim nën sipërfaqe

Hapësira për qëndrim dhe argë m Sheshe për qëndrim dhe argë m Hapësira të gjelbra për qëndrim dhe argë m Hapësira për argë min e fëmijëve Hapësira të gjelbra për komple min rrugor Hapësira për sport

Parcela të ndërtueshme Parcela për ndërtesa me funksion mix (rezidencë dhe ak vitete tregtare e shërbime private) Parcela me funksion shërbime publike 1.kopësht. 2. qendër polifunksionale (ssallë leximi, sallë projek mi ﬁlmi etj). 3.poliklinikë.

NIVELI I PËRDORIMIT Qyte

Parcele

204

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Ksht-ja është matur vetëm për parcelat e ndërtueshme, sipërfaqja e të cilave është llogaritur duke zbritur edhe hapësirën e gjelbër dhe territorin sportiv. Pra: • Spndërtueshme = 49,546 – (30,126 + 1,645) = 17,775 m2 • Ksht = 8,656/17,775 = 49% • Kshp = (30,126 + 1,645 + 4,622)/65,078 = 56% • Kshr = 10,910/65,078 = 17% • % e Spndërtueshme ndaj Sz = 17,775/65,078 = 27% • Kshp + Kshr + %Spndërtueshme = 100% të Sz Pasi janë siguruar treguesit e mësipërm të zhvillimit, plani rishikohet edhe një herë, por tashmë për të siguruar distancat. Meqenëse kemi rritje të konsiderueshme të intensitetit dhe krijim të hapësirave publike, qartësisht strukturat (ndërtesat) do të jenë të larta. Mirëpo rritja e lartësisë së ndërtesës, bazuar në nenin 41 dhe në Shtojcën 3 të VKM-së 502, ndikon drejtpërdrejt në rritjen e distancës midis strukturave. Pra, porjektuesi duhet të punojë për të gjetur ekuilibrin mes: •

Lartësisë së strukturave.

•

Distancave midis: strukturave, strukturës dhe kufirit të pronës, strukturës dhe kufirit të rrugës. • Treguesve të tjerë të zhvillimit që janë përshkruar më lart. Për të realizuar këtë ekuilibër, në rastin konkret, ndërtesat e larta pësojnë thyerje të volumit ndërsa ngrihen në lartësi. Thyerja është e tillë që të realizojë këndin = ose < 45o midis strukturës më të ulët dhe thyerjeve më të ulëta të strukturës së lartë. Në këtë mënyrë, distanca midis dy strukturave nuk do të jetë e barabartë me lartësinë më të madhe të ndërtesës por me një nga lartësitë më të ulëta, pra atë që realizon këndin 45o. Në përfundim të zgjidhjes, rezulton se në nivel zone, lartësia mesatare e ndërtesave të banimit është: Lmesastare = Sn/Sgj = 99,092 m2 / 8,656 m2 = 11.4 m Duhet pasur parasysh se kjo lartësi përfshin edhe katet e parkimit nëntokësor edhe katet për shërbime tregtare në ndërtesat e banimit, pasi Sn e përdorur është e gjithë Sn e zonës. Detaje të tjera mbi distancat dhe lartësitë, mund të gjenden në seksionin 5.4 të këtij manuali. Le të shohim në vijim, veprimet 2.3 deri në 2.6 të “Hapit II”. Fillimisht, llogaritim vlerën për çdo pronë parcelë dhe ndërtesë (veprimi 2.3). Ky është një moment kyç i procesit. Normalisht, si zhvilluesit dhe pronarët kryejnë në mënyrë të pavarur llogaritje e tyre, dhe pastaj negociojnë për arritjen e një vlere të pranuar nga të dyja palët. Vlera e parcelës dhe/ ose e ndërtesës është ajo e tregut. Zhvilluesit dhe pronarët mund t`i referohen drejtpërdrejt vlerës së tregut, duke pyetur në agjencitë e pasurive të paluajtshme, mund të konsultohen me listat zyrtare të çmimeve që gjithashtu tentojnë të pasqyrojnë vlerën e tregut, ose mund të llogaritin vlerën e tokës+ndërtesës, bazuar në fitimin që duan të bëjnë (vlera e mbetur për tokën = residual value of land). Të tria mënyrat janë të drejta dhe çojnë në vlera të

205

ngjashme, por parimisht janë pikënisje të ndryshme: • Të bazohesh në vlerën e raportuar në treg dhe listat zyrtare të çmimeve, është më e thjeshtë për të nisur llogaritjet personale, por mund të mbartë një dozë të lartë spekullimi. P.sh., tregu mund të jetë i mbi ose nënvlerësuar, sepse mungojnë studime të mirëfillta dhe transparente të tregut të pasurive të paluajtshme. Ka raste, që ka zona (dhe ky është edhe rasti i zonës së zgjedhur në Babrru), për të cilat mungojnë vlerat e tregut ose zyrtare, pasi ose nuk ka pasur shitje, ose vlerësimi zyrtar i pasurive nuk është shtrirë në këto zona. Në një rast të tillë, ne u referohemi për çmime zonave të ngjashme (dhe kështu është vepruar për çmimin e ndërtesave në Babrru, pasi çmimi i tokës ekziston në lista zyrtare), mirëpo sigurisht ky është një vlerësim subjektiv dhe jo i bazuar në llogaritje specifike për zonën. • Të kryesh llogaritjet e pronës ekzistuese (tokë + ndërtesë) bazuar në vlerën e mbetur për tokën, është mënyrë realiste, por kërkon të angazhosh vlerësues të pasurive në çdo proces zhvillimi. Edhe vlerësimet e tregut apo të listave zyrtare kështu veprojnë, vetëm se nuk e bëjnë për çdo zhvillim më vete. Ky lloj vlerësimi mbart më shumë realizëm edhe në përfitimin që bëjnë palët. Pra, “vlera e mbetur për tokën” = Vlerën e shitjes së zhvillimit – Koston e zhvillimit – Kostot e transportit – Fitimin e pritshëm të zhvilluesit. Vlera e shitjes nënkupton se sa do të ishin të gatshëm të paguanin blerësit në treg për, p.sh., apartamentin. Kosto nënkupton të gjitha zërat e realizimit të zhvillimit, pra materialet, projektin, pagesat për lejet, kontribute të mundshme në zhvillim, taksa, fuqi punëtore, etj. Kosto e transportit është një element shumë i rëndësishëm që duhet faktorizuar në vlerësimin e tokës – pra vlera që më kushton të arrij një destinacion të caktuar, ndikon në dëshirën time për të shkuar në atë destinacion, apo për ta zhvilluar atë sipërfaqe etj. Fitimi i pritshëm është deri diku subjektiv, pasi bazohet në pritshmëritë ekonomike të zhvilluesve. Megjithatë edhe ky fitim orientohet nga tregu, por gjithmonë zhvilluesi/pronari mendon se përtej cilës vlerë ai nuk do të pranonte të ishte pjesë e procesit të zhvillimit. Për arësye të kohës se bërjes së studimit/vlerësimit, si edhe sepse kemi të bëjmë me një rast hiptotetik, ne kemi llogaritur sipas metodës së parë dhe jo të dytës. Megjithatë, sugjerohet fort metoda e dytë, pasi jep më tepër siguri për zhvillimin dhe fitimin e pritshëm, dhe siguron transparencë të vlerësimit dhe eleminon/redukton spekullimin me çmimet. Tabela më poshtë, është një fraksion i llogaritjeve të bëra në rastin konkret, sipas metodës së parë.

206

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela 24. Llogaritje të fitimeve për çdo pronë Parcelë

Sipërfaqja parcelës

Sipërfaqja ndërtimit

(P)

(Sp m2)

(Sn m2)

(lekë)

(%)

(lekë)

(%)

542

210

974,516

1.0%

12,900,000

0.8%

Vlera e çdo prone parcelë

% e vlerës së pronës

Vlera shitjes së ndërtimit ekzistues

%e vlerës së ndërtesës

5 P2

467

839,666

0.9%

552

189

992,496

1.0%

11,340,000

280

204

503,440

0.5%

12,240,000

0.7%

209

375,782

0.4%

494

208

888,212

0.9%

12,480,000

0.7%

482

376

866,636

0.9%

22,560,000

1.3%

868

1,560,664

1.6%

4,920,000

0.3%

333

266

598,734

0.6%

15,960,000

0.9%

548,390

0.6%

6,300,000

0.4%

90,541,341

93%

1,703,340,000

99.9%

29 P116

305

98 7

Totali

50,357

28,389

Kolonat ku teksti ka ngjyrë të kuqe, paraqesin vlera konstante, të cilat në rastin e çmimeve janë marrë nga vlerësimet zyrtare (Aneksi 6 i manualit). Gjithashtu, në tabelë është bërë edhe një vlerësim i % që zë vlera e pronës së çdo pronari në vlerën e përgjithshme (1,793,881,341 Lekë) të gjitha pronave. Ky vlerësim përshkruan veprimin 2.4 të “Hapit II”. Kostoja që çdo pronar ka në zhvillim + Kostoja e zhvillimit që përballohet nga zhvilluesi + Kostot e zhvillimit që përballohen nga bashkia = Kostoja e përgjithshme të zhvillimit. Duke qenë se jemi në një proces zhvillimi me riorganizim parcelash, çdo pjesëmarrës në zhvillim (ndryshe quhet aksioner) ka një kosto që përcakton vlerën e aksioneve të tij në zhvillim, pra edhe vlerën e fitimit që ai merr nga zhvillimi. Deri në këtë moment, ne kemi përcaktuar koston e pronarëve të tokës dhe të ndërtesave ekzistuese, duke bërë disa supozime: • •

Kostoja e vetme që kanë pronarët është vlera e tokës dhe e ndërtesave ekzistuese në të. Kujdes! Në realitet nuk duhet të jetë kështu. Pronarët nuk paguajnë për të drejtën e zhvillimit (intensitetin e ndërtimit që ata përfitojnë nga plani), sepse diçka e tillë mund të bëhet rast pas rasti, vetëm nëse bashkia u vendos një taksë të përkohshme ose krijon një kontribut në zhvillim. Në rastin

207

Çmimi i shitjes së tokës në Babrru

Çmimi i shtjes të banesës, tregu 2009

(lekë/m2)

Çmimi i shitjes aktuale të banesës (lekë/m2)

(lekë/m2)

Kosto = Vlera totale (parcele + ndërtim) që ka çdo pronari (lekë)

Kosto = TOTALI % ndaj vleres për të gjithë totale për çdo pronarët pronar (lekë)

(%)

1,798

60,000

90,000

13,874,516

1,793,881,341

0.8%

1,798

60,000

90,000

839,666

1,793,881,341

0.0%

1,798

60,000

90,000

12,332,496

1,793,881,341

0.7%

1,798

60,000

90,000

12,743,440

1,793,881,341

0.7%

1,798

60,000

90,000

375,782

1,793,881,341

0.0%

1,798

60,000

90,000

13,368,212

1,793,881,341

0.7%

1,798

60,000

90,000

23,426,636

1,793,881,341

1.3%

1,798

60,000

90,000

6,480,664

1,793,881,341

0.4%

1,798

60,000

90,000

16,558,734

1,793,881,341

0.9%

1,798

60,000

90,000

6,848,390

1,793,881,341

0.4%

1,793,881,341

•

tonë, nuk mund të bëjmë llogaritje të tilla, dhe si rezultat kemi pranuar që pronarët të mos kënë këtë kosto. Kujdes!, Pronarët në realitet duhet të paguajnë për të drejtën e zhvillimit. Kostot e infrastrukturave i përballojnë zhvilluesit dhe bashkia. Në një situatë reale, kostot e zhvillimit ndahen edhe tek pronarët – kjo do të ishte një mënyrë se si ata të paguanin për të drejtën për zhvillim. Në rastin tonë, për thjeshtësi të llogaritjes, këto kosto nuk janë vendosur mbi pronarin. Llogaritja është bërë sikur ndodh në një moment të vetëm në kohë. Pra kur ne zbresim nga vlera e shitjes koston e zhvillimit, për të llogaritur fitimin, supozojmë që kostoja dhe vlera e shitjes janë dy shuma që realizohen në një moment kohor. Në fakt, në realitet nuk ndodh kështu. Pra midis momentit të llogaritjes së kostos dhe realizimit të shitjes, është koha që duhet për ta realizuar zhvillimin dhe për ta shitur atë. Kjo kohë varion nga 1 deri në 5 vite apo më shumë, në varësi të sasisë dhe sipërfaqes së zhvillimit, mundësive financiare, fazimit të PDV-së etj. Si rezultat, në realitet, ne duhet të faktorizojmë edhe vlerën aktuale neto (NPV – net present value) dhe të korrigjojmë shumat për t`i pasur me një sistem të njëjtë referimi kohor. Për lehtësi, llogaritja është bërë sikur i gjithë zbatimi ndodh njëherësh, dhe pastaj

208

•

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

fillon shitja dhe shfrytëzimi. Në fakt nuk ndodh kështu. Pra, sidomos në një sipërfaqe kaq të madhe, nuk mund ta llogaritim koston dhe fitimin sikur zhvillimi kryhet njëherësh. Duke qenë se zbatimi i PDV-së fazohet, atëherë, edhe kostot dhe fitimet fazohen. Mirëpo ajo pjesë e zhvillimit që kryhet e para dhe nis e para shfrytëzimin, ka nevojë për mirëmbajtje, ndërkohë që ndërtohet pjesa e dytë e zhvillimit. Pra në ekuacion shtohen kostot e mirëmbajtjes. Gjithashtu, në fazën e dytë të zhvillimit, mund të ndryshojnë vlerat e tregut, fuqia blerëse, infl acioni etj. Pra faktori kohë, sikurse u tha në supozimin paraardhës, ndikon në fazën e dytë të zhvillimit, por jo të parën. Qartësisht, kjo tregon se nevojitet një plan biznesi dhe një llogaritje e detajuar kostosh dhe përfitimesh. Në këtë pikëpamje, pronarët nuk mund të pretendojnë që në fillim një vlerë X% të zhvillimit/fitimit, pasi kostot dhe përfitimet në kohë janë të ndryshme. Në praktikën tonë aktuale, duke qenë se pronarët e pretendonin vlerën fikse të tyre që në negociatën e parë, të gjitha risqet e zhvillimit i mbante zhvilluesi. Për më tepër, nëse një pronar nuk binte dakord menjëherë me formulën e propozuar nga zhvilluesi dhe si rezultat ndikonte në vonesa, ose deri në moskryerje të zhvillimit, sërisht kostoja dhe risku i fitimit mbeteshin vetëm tek zhvilluesi. Në tabelat ne vijim, ne paraqesim edhe një format tabele në lidhje me llogaritjen e kosto-përfitimeve mbi bazën e fazimit. Gjithashtu, për thjeshtësi të llogaritjes, nuk janë llogaritur taksa të tjera si TVSH etj. Kujdes! Supozimet e mësipërme janë tejet të rëndësishme. Pra, në realitet për të qenë ligjërisht korrektë dhe për të llogaritur kosto dhe përfitime të drejta, supozimet e mësipërme nuk do të bëheshin, dhe analizat e kostove dhe përfitimeve do të përmbanin disa skenarë. Skenarët do të ishin subjekt negocimi midis tre aktorëve: bashki / zhvillues / pronar, dhe mbi bazën e negociatës do të zgjidhej skenari i preferuar – ai që balancon interesat e të gjitha palëve.

Tabelat në vijim paraqesin vlerat e kostove dhe përfitimeve për çdo grup aktorësh, për çdo pronar sipas metodës së parë të llogaritjes së çmimit dhe fitimit, dhe kostot dhe përfitimet nëse në llogaritim duke faktorizuar kohën (mënyra e drejtë e llogaritjes). Tabelat 24 dhe 25, synojnë të ilustrojnë veprimin 3.1 të “Hapit III”. Tabela 24 nuk i përmban një pjesë të vlerave si rezultat i supozimeve të bëra. Pra në rastin real, ne do të duhej të plotësonim të gjitha vlerat e munguara për një vlerësim të drejtë. Gjithashtu, vlera nga shitja e zhvillimit (dhënë në tabelën 25 dhe në Aneksin 6 të manualit) është deri diku apriori pasi: • Çmimi zyrtar i shitjes së një banese (dhe i dyqaneve dhe parkimeve) në treg është i vitit 2009. • Ky çmim nuk i përket zonës sonë, por një zone në Tiranë që ka ngjashmëri me atë që kërkon të realizojë projekti në Babrru. Në realitet, çmimi i shitjes mund të ishte më i vogël ose më i lartë. • Vlera e shitjes bazohet në supozimin që shitja ndodh e gjitha njëherësh, pasi ndërtimi është supozuar të ndodhë njëherësh.

209

Tabela 25. Kosto dhe përfitime për çdo grup aktorësh Kostot për zërat kryesorë

Kostot të shpërndara sipas aksionerëve/pjesëmarrës në zhvillim ZHVILLUESI

PRONARI

BASHKIA

TOTAL 2

Vlera e parcelës ekzistuese

90,541,341

Vlera e ndërtimit ekzistues

1,703,340,000

Ndërtime publike

Ndërtime private

2,942,471,781

TOTAL

2,942,471,781

1,793,881,341

Taksa e ndikimit në infrastrukturë

x+y

Taksa e përkohshme (p.sh., blerja e së drejtës për zhvillim etj.)

x+y

a x% x x x% a x

b y% y y y% b y

TOTAL 1 AKSIONE VLERA NGA SHITJA FITIMI para taksave Fitimi para taksave (%) Taksat Fitimi përfundimtar

455,975,061

455,975,061 2,942,471,781

455,975,061

c z% z z z% c z

5,192,328,183

a+b+c 100 % 8,040,492,000 2,848,163,817 55 % a+b+c x+y+z

Tabela 26. Vlera e shitjes së zhvillimit të ri Kategoritë Banesa Dyqane Parkim TOTAL

Sipërfaqe (m2) 75,532 3,964 19,596 99,092

Çmimi i shitjes, tregu 2009 (lekë/m2) 90,000 180,000 27,000

Vlera e shitjes (lekë) 6,797,880,000 713,520,000 529,092,000 8,040,492,000

210

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Parcelë

Vlera e çdo prone parcelë

Çmimi i shtjes të banesës, tregu 2009

Kosto = Vlera totale (parcele + ndërtim) që ka çdo pronari

Kosto = TOTALI për të gjithë pronarët

% ndaj vleres totale për çdo pronar

(P) P1

(lekë) 974,516

(lekë/m2) 90,000

(lekë) 13,874,516

(lekë) 1,793,881,341

(%) 0.8%

P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10

839,666 992,496 503,440 375,782 888,212 866,636 1,560,664 598,734 1,177,690

90,000 90,000 90,000 90,000 90,000 90,000 90,000 90,000 90,000

839,666 12,332,496 12,743,440 375,782 13,368,212 23,426,636 6,480,664 16,558,734 20,677,690

1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341 1,793,881,341

0.0% 0.7% 0.7% 0.0% 0.7% 1.3% 0.4% 0.9% 1.2%

P114 P115

667,058 805,504

90,000 90,000

667,058 16,465,504

1,793,881,341 1,793,881,341

0.0% 0.9%

P116

548,390

90,000

6,848,390

1,793,881,341

0.4%

Totali

90,541,341

1,793,881,341

Në tabelën 26, vlera totale e shitjeve për pronarët është vendosur apriori. Që ne të llogaritnim fitimin e vërtetë, ose % reale të aksioneve për pronarët (e shënuar si y % në tabelën 24), duhet të kemi të plotësuara të gjitha vlerat e munguara në tabelën 24. Dy kolonat e fundit të tabelës 26, paraqesin veprimin 3.2 të “Hapit III”. Në mbyllje të shembullit për zhvillimin me riorganizim parcele, janë disa konkluzione shumë të rëndësishme për t`u bërë: 1. Shembulli nuk synon të tregojë vlera por metodologji pune. Pra vlerat janë ende për t`u realizuar dhe kjo mund të bëhet vetëm në një rast konkret, ku të gjitha supozimet e bëra në këtë shembull eleminohen. 2. Edhe kur zhvillojmë në sipërfaqe të mëdha dhe ku veç rritjes së intensitetit të ndërtimit

211

Vlera totale e shitjeve për pronarët

Vlera e shitjes për çdo pronar

(lekë) (lekë) 2,000,000,000 15,468,711 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000 2,000,000,000

Totali për çdo pronar nga shitja (m2 ndërtim) 172

Fitimi i çdo pronari

(lekë) 1,594,195

(m2 ndërtim) 18

936,144 13,749,511 14,207,673 418,960 14,904,232 26,118,379 7,225,298 18,461,348 23,053,576

10 153 158 5 166 290 80 205 256

96,478 1,417,015 1,464,233 43,178 1,536,020 2,691,743 744,634 1,902,614 2,375,886

1 16 16 0 17 30 8 21 26

2,000,000,000 743,704 2,000,000,000 18,357,406

8 204

76,646 1,891,902

1 21

2,000,000,000

786,886

206,118,659

2,290

2,000,000,000

7,635,276

Tabela 27. Shpërndarja e fitimit për pronarët

kemi edhe një rritje shumë cilësore të hapësirave dhe shërbimeve publike, sërisht ka fitim të ko n s i d e r u e s h ë m . Klisheja se nuk ka fitim nëse investohet në pjesën publike të zhvillimit është e gabuar. Sigurisht, që të ketë fitim, duhet që llogaritjet të jenë realiste dhe vlerësimi i tregut të pasurive të paluajtshme të jetë i drejtë dhe jo bazuar në çmime spekuluese.

3. Sikurse për përfitimet, aktorët duhet të negociojnë për të ndarë në mënyrë të saktë dhe të drejtë edhe kostot. Për këtë qëllim kostot dhe përfitimet duhet të llogariten në kohë. 4. Zhvillimi me riorganizim parcele ëhtë një mënyrë shumë e mirë që bashkia të mos marrë përsipër kostot e zhvillimit, të cilat në fakt i krijojnë zhvilluesit dhe pronarët. Ndërkohë, bashkia u jep të drejta zhvillimi pronarëve (nga të cilat indirekt përfitojnë zhvilluesit), dhe pronarët duhet të paguajnë për këto të drejta, sidomos në një sistem si i yni, ku mungon taksa e pronës tokë. 5. Zhvillimi me riorganizim parcele siguron krijimin e lagjeve të jetueshme, pra jo vetëm banim, por të gjitha shërbimet që na nevojiten, dhe përsëri me fitim ekonomik. 6. Zhvillimi me riorganizim parcele, siguron që të gjithë pronarët të konsiderohen në mënyrë të babrabartë, të drejtë dhe transparente në procesin e zhvillimit.

Kosto e realizimit të projektit

Pronarët që do të kompensohen

Kosto e ndërtimit të

Kosto e ndërtimit të infrastrukturës

Parcela P116

…

Parcela P10

Parcela P9

Parcela P8

Parcela P7

Parcela P6

Parcela P4

Parcela P3

Parcela P2

Parcela P1

Shërbime publike

Hapësirë për argëtimin e fëmijëve

Infrastrukturë rrugore

Sip (m2)

Kosto të përgatitjes së projektit

Sipërfaqe totale për tu shpronësuar

Kosto të shpronësimit

Kosto të projektimit

Kosto të përgatitjes së projektit teknik

Investime kapitale

Kosto

Viti

Çmimi (lekë)

Vlera (lekë)

lekë

Komente

Kostot për përgatitjen e projektit teknik mund të rishikohen duke konsideruar më tepër informacion në lidhje me elementet e kostos

Tabela28. Llogaritja e kostove dhe përfitimeve në kohë 2012 lekë

2011 lekë

lekë

2013 lekë

2014 lekë

Total

212 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Shfrytëzimi i objekteve

Përfitimet

Kostot e taksave lokale

Kostot operative

Kostot e mirëmbajtjes

Kosto Operative & Mirëmbajtja vjetore

Të ardhura prej shitjes së mjediseve për parkim

Të ardhura prej shitjes së mjediseve të banimit

Të ardhura prej shitjes së mjediseve të shërbimit

Taksa e gjelbërimit dhe pastrimit

Kostot për kompaninë e pastrimit

Kosto e mirëmbajtjes së objekteve

Kosto e mirëmbajtjes të hapësirave sportive

Kosto e mirëmbajtjes të hapësirave të gjelbërta

Kostot e mirëmbajtjes së shesheve

Kosto e mirëmbajtjes së infrastrukturës

Kosto e ndërtimit të objekteve

Kosto e ndërtimit të hapësirave për sport

Kosto e ndërtimit të hapësirave të gjelbra

Kosto e ndërtimit të shesheve

Sip (m2)

Muaj

Çmimi (lekë)

Paga (lekë/muaj)

Vlera (lekë)

Këtu mund të parashikohen të tjera taksa

parkimit në sipërfaqe

213

214

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Vazhdim i tabelës 28. Kostot e ndërtimit të infrastrukturës rrugore dhe shërbimeve publike Sip (m2) Ndërtimi i rrugëve Ndërtimi i rrjetit të kanalizimeve Ndërtimi i rrjetit elektrik Ndërtimi i parkimit nën sipërfaqe Ndërtimi i hapësirës për argëtimin e fëmijëve Ndërtimi i objekteve me funksion shërbime publike

Çmimi (lekë)

Vlera (lekë)

215

4.4 Roli i konsultimit publik dhe negociatat me zhvilluesit Konsultimi publik, ose procesi i përfshirjes të të gjithë aktorëve në zhvillimin me riorganizim parcele është së pari detyrim ligjor. Për sa kohë që zhvillimi me riorganizim parcele realizohet me PDV, është e nevojshme dhe e detyrueshme të kalohet minimalisht nëpër hapat e procesit të hartimit dhe miratimit të PDV-së. Në procesin për PDV, sipas neneve 27, 28 dhe 29 të VKM-së 502, janë përcaktuar rreth 5 momente ku konsultimi publik është i detyrueshëm (shiko figurën 43.1). • Momenti i parë dhe i dytë ndodhin gjatë procesit të nismës për PDV (hapi 1 në figurë) dhe kanë të bëjnë përkatësisht me një këshillim publik informues (pra një PDV do të nisë për zonën – neni 27, pika5, VKM 502) dhe me shqyrtimin dhe miratimin e nismës/ kërkesës nga kryetari i bashkisë/komunës (neni 27, pika 7, gërma b, VKM 502). • Momenti i tretë dhe i katërt ndodhin në hapin 2, pra gjatë procesit dhe përpunimit teknik dhe përmbajtësor të PDV-së. Momenti i tretë është një konsultim publik që pala përgjegjëse ndërmerr për konceptidenë e PDV-së (neni 28, pika 1 dhe pika 3, gërma a, VKM 502). Momenti i katërt ka të bëjë me rishikimin përfundimtar të PDV-së nga palët dhe grupi teknik i hartimit të saj, para se t`i dërgohet kryetarit të bashkisë/komunës për miratim (neni 28, pika 10 e VKM-së 502). • Momenti i pestë mund të përfshijë 1-2 dëgjesa të detyrueshme publike, të organizuara nga këshilli i bashkisë/komunës, në përputhje me pikë 1 të nenit 29 të VKM-së 502. Momenti i pestë lidhet me miratimin e PDV-së nga këshilli vendor. Veç këtyre dëgjesave të detyrueshme, janë edhe disa mënyra të tjera të detyrueshme ose jo të këshillimit publik / mes palëve: • Çdo nismë dhe kërkesë për PDV, dra i PDV-së, përmbledhje me komente dhe sugjerime, version final i miratuar i PDV-së dhe dëgjesë publike duhet të botohet në Regjistër në përputhje me përcaktimet e ligjit të planifikimit dhe të neneve 27, 28 dhe 29 të VKM-së 502. • Veç publikimit në Regjistër, bashkia/komuna duhet të garantojë edhe botimin në mjetet e komunikimit elektronik. Në përgjithësi është e nevojshme dhe e detyrueshme që çdo ndërmarrës i nismës për PDV, të vendosë një lajmërim në zonë për faktin se po hartohet kërkesa për PDV. Kjo është thelbësore për të garantuar se të gjithë banorët e dinë se prona e tyre do të jetë subjekt i një PDV-je dhe se do të ketë një proces ku duhet të marrin pjesë. • Po ashtu në mënyrë të detyrueshme, pronarët e 2/3 të sipërfaqes së zonës për PDV duhet të firmosin një deklaratë, në të cilën bien dakord me propozimin e PDV-së, në përputhje me pikën 9 të nenit 28. Dokumentet e PDV-së nuk do të dërgohen për miratim në këshillin e bashkisë/komunës, nëse kjo deklaratë nuk është përfshirë në to; • Duke qenë se bëhet alë për riorganizim të parcelave (ndryshojnë kufijtë dhe/ose sipërfaqet e pronësisë), për interesa publike të mbrojtura nga bashkia/komuna dhe për interesa të zhvilluesit (që është edhe investitor), është e natyrshme që gjatë hartimit të PDV-së të ketë vazhdimisht negociata mes palëve. Është mirë që një minimum takimesh negociuese të parashikohen nga hartuesit e PDV-së që para se të nisë procesi. Gjatë procesit, palët mund të përshtaten sipas nevojës. Negociatat nuk janë të detyrueshme ligjërisht, por janë të domosdoshme për të arritur deri në hapat ligjore të miratimit.

217

Burimi: h p://www.manueldesola.com/proys/Casernes_edif.htm

Plani i Përgjithshem Kombëtar

Çështje dhe zonat e rëndësisë kombëtare

Plane Ndërsektoriale Kombëtare

Plane Sektoriale Kombëtare

Kapitulli

V. KONTROLLI I ZHVILLIMIT TË TERRITORIT: SI TË ZBATOJMË PLANET DHE TË MANAXHOJMË NË NIVEL PARCELE

Plani i Integruar

Plani i përgjithshëm vendor ose ndërvendor

PDV

leje zhvillimi

leje ndërtimi

leje zhvillimi dhe ndërtimi

leje infrastrukture

deklarim paraprak

Kontrolli i zhvillimit kryhet përmes instrumenteve të parashikuara në ligjin e planifikimit, nga institucionet publike që parashikon ky ligj, dhe është një proces që vjen pas planifikimit, por i diktuar prej tij. Pra, mënyra e zhvillimit të tokës dhe e kontrollit të zhvillimit të territorit parashikohet që në fazën e hartimit të instrumenteve të planifikimit, për të siguruar zbatimin e tij brenda parametrave dhe standardeve të cilësisë. Gjithsesi, janë instrumentet e kontrollit të zhvillimit që zbërthejnë në detaje procedurat dhe rregullat e kontrollit të zhvillimit. Për të realizuar kontrollin e zhvillimit, mbështetur në ligjin e planifikimit dhe në VKM 502, ndiqen hapat e mëposhtëm (të detyrueshëm për çdo njësi vendore): 1. Çdo institucion merr përgjegjësitë e veta në kontrollin e zhvillimit nga Kreu VII i ligjit të planifikimit dhe VKM-ja 502. Kontrolli i zhvillimit, në pjesën më të madhe të tij realizohet nga bashkitë dhe komunat (ose këshillat e qarqeve kur kjo detyrë delegohet), por nuk përjashtohen rastet (gjithashtu të konsiderueshme) kur kontrolli i zhvillimit kryhet nga autoritetet kombëtare. 2. Çdo autoritet planifikimi harton rregulloren përkatëse të kontrollit të zhvillimit. Nenet 59, 60 dhe 61 të ligjit të planifikimit, si edhe Kreu II i VKM-së 502, bëjnë përcaktime mbi strukturën dhe përmbajtjen e rregulloreve. Në këtë rregullore, midis të tjerave përcaktohen me detaje rastet e lejeve për punime si zbërthim i mëtejshëm i seksionit 2 të kreut II të VKM-së 502. 3. Çdo autoritet planifikimi përcakton zonat për PDV-në gjatë hartimit të PPV-së dhe si një nga hartat përbërëse të planit. Harta me zonat për PDV miratohet në këshillin e bashkisë/komunës si pjesë e PPV-së. Në zonat e parashikuara nga PPV-ja për hartimin e PDV-së, asnjë leje për punime nuk jepet pa miratuar më parë PDV-në përkatëse. 4. Çdo autoritet planifikimi jep leje për punime në zonat pa PDV bazuar në përcaktimet e PPV-së dhe të rregullores së planifikimit. 5. Në çdo rast, gjatë hartimit të PDV-së dhe dhënies së lejeve për punime, autoriteti i planifikimit zbërthen përcaktimet e PPV-së, ose edhe të PDV-së në tregues në nivel parcele të ndërtueshme. 6. Çdo autoritet planifikimi vëzhgon dhe inspekton territorin në përputhje me nenet 80 dhe 81 të ligjit të planifikimit, dhe identifikon kundërvajtjet dhe ekzekuton dënimet në përputhje me nenet 82 dhe 83 të ligjit të planifikimit.

219

5.1 Institucionet përgjegjëse për kontrollin e zhvillimit Institucionet përgjegjëse për kontrollin e zhvillimit janë autoritete vendore dhe kombëtare, përkatësisht: bashkitë, komunat, këshillat e qarqeve, ministritë e linjës (ose autoritete në varësi të tyre kur detyra delegohet) dhe KKT. Përveç këtyre autoriteteve, duhet të përmendim edhe inspektoriatin ndërtimor, që gjithashtu ka përgjegjësi në kontrollin e zhvillimit, në nivel vendor dhe kombëtar, sipas përcaktimeve të Ligjit nr. 9780, datë 16.7.2007, “Për inspektimin e ndërtimit”, i ndryshuar. Veç ligjit të planifikimit, ju duhet të referoheni edhe në nenet 12 dhe 14 të VKM-së 502, në lidhje me autoritetet që miratojnë leje për punime. Në mënyrë të përmbledhur, funksionet e detyrueshme nga ligji i planifikimit për secilin autoritet planifikimi, në lidhje me kontrollin e zhvillimit të territorit janë paraqitur më poshtë: 1. Kryetari i bashkisë / komunës: a. Merr nismën për hartimin e rregulloreve vendore të kontrollit të zhvillimit dhe ndjek procesin e hartimit deri në miratimin e tyre. b. Merr nismën dhe miraton nisma për PDV-në, si dhe ndjek procesin e hartimit të PDV deri në miratimin e tij nga këshilli i bashkisë/komunës. c. Miraton leje të zhvillimit, ndërtimit, zhvillimit dhe ndërtimit, infrastrukturës dhe deklarim paraprak, për sa kohë që zhvillimi apo punimet në territorin e bashkisë/ komunës janë përgjegjësi e pushtetit vendor dhe nuk përcaktohet ndryshe në ligjin e planifikimit apo ligje të tjera. d. Jep leje përdorimi sipas nenit 79 të ligjit të planifikimit. e. Kryen funksionet e një apo më shumë autoriteteve kombëtare në lidhje me kontrollin e zhvillimit të territorit, në rastet kur këto funksione, apo një pjesë e tyre i delegohen nga autoritetet kombëtare. f.

Harton, miraton dhe zbaton instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit, në përputhje me nenin 70 të ligjit të planifikimit.

2. Këshilli bashkisë / komunës: a. Miraton rregulloret vendore të kontrollit të zhvillimit. b. Miraton PDV-në. c. Kryen funksionet e një apo më shumë autoriteteve kombëtare në lidhje me kontrollin e zhvillimit të territorit, në rastet kur këto funksione, apo një pjesë e tyre i delegohen nga autoritetet kombëtare. d. Miraton instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit, në përputhje me nenin 70 të ligjit të planifikimit.

220

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

3. Këshilli i qarkut: a. Kryen të gjitha rolet e këshillit të bashkisë/komunës dhe miraton punët e autoritetit të planifikimit në qark, për sa kohë që këto detyra dhe role i janë deleguar nga bashkitë/komunat. b. Kryen rolin në kontroll zhvillimi të një apo më shumë autoriteteve kombëtare, nëse këto ia delegojnë rolin apo një pjesë të tij. 4. Ministritë: a. Miratojnë leje infrastrukture. b. Miratojnë leje zhvillimi dhe/ose ndërtimi për punime me rrezikshmëri të lartë – përcaktimet në nenin 12, pika 1, gërma b, i VKM-së 502 dhe nenet 72 e 76 të Ligjit nr. 10119. c. Hartojnë dhe miratojnë rregullore sektoriale, ose ndërsektoriale kombëtare të kontrollit të zhvillimit. d. Japin leje përdorimi sipas nenit 79 të ligjit të planifikimit. e. Hartojnë, miratojnë dhe zbatojnë instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit, në përputhje me nenin 70 të ligjit të planifikimit. 5. Këshilli Kombëtar i Territorit: a. Miraton leje zhvillimi, ndërtimit, infrastrukture sipas gërmës c, pika 1, neni 12 i ligjit të planifikimit. b. Jep leje përdorimi sipas nenit 79 të ligjit të planifikimit. c. Miraton rregullore kombëtare të kontrollit të zhvillimit. d. Miraton PDV-në kur këto hartohen nga autoritete kombëtare për zona dhe çështje të rëndësisë kombëtare. e. Miraton instrumentet e veçanta të kontrollit të zhvillimit, në përputhje me nenin 70 të ligjit të planifikimit. 6. AKPT: a. Harton bazën ligjore për kontrollin e zhvillimit (VKM 502, VKM për raportin e territorit etj.). b. Harton PDV-në sipas rastit për çështje/zona të rëndësisë komëbtare. c. Mbështet KKT-në për të kryer rolin në kontrollin e zhvillimit të territorit. d. Përgatit raportin vjetor kombëtar për zhvillimet në territor. e. Kryen bashkërendimin, këshillimin, dëgjimin publik dhe botimin në Regjistër (pika 3, neni 70 i ligjit të planifikimit). f.

Vendos pezullimin e zhvillimit në nivel kombëtar (pika 2, gërma a, neni 70 i ligjit të planifikimit).

221

7. Këshilli i Ministrave: a. Miraton rregulloren uniforme të kontrollit të zhvillimit (VKM 502), dhe aktet e tjera nënligjore që AKPT do të përgatitë në përputhje me ligjin e planifikimit, në funksion të kontrollit të zhvillimit të territorit. b. Vendos pezullimin e zhvillimit në nivel kombëtar (pika 3 e nenit 32 dhe pika 2, gërma a, neni 70 i ligjit të planifikimit).

5.2 Objektivat e kontrollit të zhvillimit Objektivat e kontrollit të zhvillimit sqarohen nga përkufizimi i termit që jep ligji i planifikimit në pikën 31 të nenit 3 të tij. Sipas këtij përkufizimi, kontrolli i zhvillimit është një proces që synon dhe realizon: •

Shqyrtimin e dokumenteve përkatëse (sikurse detajohen në VKM 502) nga ana e autoritetit përgjegjës të planifikimit dhe vlerësimin nëse një kërkesë për zhvillim apo kryerje zhvillimi përputhet me përcaktimet e detyrueshme të instrumenteve të planifikimit, të rregulloreve të ndërtimit, të kushteve të tjera specifike, apo përcaktimeve të legjislacionit në fuqi.

Si rezultat, për të realizuar kontrollin e zhvillimit, autoriteti përgjegjës duhet të përgatitë rregullore dhe instrumentet përkatëse dhe t`i zbatojë ato në përputhje me ligjin e planifikimit, VKM-në 502 dhe me legjislacionin në fuqi.

5.3 Çfarë janë rregulloret e kontrollit të zhvillimit Rregulloret e kontrollit të zhvillimit janë instrumenti bazë ligjor që siguron zbatueshmërinë e procesit të kontrollit të zhvillimit. Përkufizimi ligjor i rregullores së kontrollit të zhvillimit jepet në pikën 9 të nenit 3 të ligjit të planifikimit. Objekti i këtyre rregulloreve jepet në nenin 59 të ligjit të planifikimit dhe ka të bëjë me: •

Normimin e procesit në bazë të të cilit autoritetet e planifikimit vlerësojnë kërkesat për zhvillim dhe kryerjen e zhvillimit;

•

Caktimin e përgjegjësisë ndaj autoriteteve të planifikimit për procesin e kontrollit të zhvillimit, mënyrës se si kryhet dhe instrumenteve që nevojiten;

Rregulloret e kontrollit të zhvillimit hartohen nga autoritetet e planifikimit në nivel vendor dhe kombëtar. Pra, çdo autoritet planifikimit, për të lejuar zhvillimin dhe për ta kontrolluar atë, në territoret që ka nën juridiksion, duhet të pajiset me një rregullore përkatëse të kontrollit të zhvillimit (nenet 60 dhe 61 të ligjit të planifikimit). Si rezultat i hierarkisë në planifikim dhe zhvillim, si edhe në qeverisje, një bashki/komunë, duhet ta përgatitë dhe hartojë rregulloren e vet të kontrollit të zhvillimit në përputhje me ligjin e planifikimit dhe aktet nënligjore në zbatim të tij, në përputhje me legjislacionin në fuqi dhe në përputhje me rregullat e kontrollit të zhvillimit të vendosura nga një autoritet planifikimi i një niveli më të lartë (ministri, KKT, etj.).

222

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Unformiteti midis rregulloreve të kontrollit të zhvillimit përcaktohet në nenin 62 të ligjit të planifikimit. Këtë uniformitet të njohur si “njëtrajtshmëria e strukturës dhe e formës së intrumenteve të kontrollit të zhvillimit” e realizon rregullorja uniforme e kontrollit të zhvillimit e miratuar sipas nenit 62 të ligjit të planifikimit me VKM 502. Për të realizuar uniformitetin e përmendur më lart, VKM 502 trajton një sërë konceptesh dhe instrumentesh, por mbi të gjitha, përcakton strukturat e rregulloreve kombëtare dhe vendore të kontrollit të zhvillimit në nenet 4 dhe 5 të saj. VKM 502 ka sqaruar konceptet kryesore të zhvillimit dhe të kontrollit të zhvillimit (koncepte që vijnë drejtpërdrejt nga ligji), dhe në mja raste ka prezantuar disa kufizime ose rregulla që nevojiten për të sqaruar konceptin përkatës në kontekstin shqiptar. Mirëpo ky sqarim nuk mja on për ju (bashki/komunë) që të mundësoni zhvillimin dhe të kryeni kontrollin e zhvillimit. Në fakt juve do tù duhet që në varësi të konteksteve tuaja lokale dhe territoriale të krijoni një sëri rregullash specifike të zhvillimit dhe kontrollit të tij. P.sh., çfarë lloj lejeje do të jap për një shkollë, për një spital, për një pus uji, për një ballkon, për një rikonstruksion ndërtese banimi, për një rikonstruksion rruge, për një rikonstruksion fabrike, për lyerje fasade, për prerje drurësh etj. VKM-ja 502 nuk jep specifikime të lejeve në këto detaje pasi do të dilte përtej sferës së krijimit të uniformitetit. Për më tepër, çdo bashki dhe komunë ka një territor dhe karakteristika natyrore të ndryshme. P.sh., një ndërtesë banimi 4 kate që ndërtohet në një terren të sheshtë në Tiranë, në një zonë banimi me parcelë mesatare 700 m2, zakonisht do të mja ohet me një leje zhvillimi, ndërsa një ndërtesë banimi 4 kate në zonën e plazhit në Durrës, ndoshta mund të ketë nevojë edhe për leje ndërtimi veç asaj të banimit, për shkak të qëndrueshmërisë dhe shtresave të terrenit. Ju do të merrni shumë vendime të kësaj natyre dhe do ta bëni jo vetëm mbi bazën e ligjit të planifikimit dhe VKM 502, por edhe mbi bazën e legjislacionit në fuqi, dhe veçanërisht të rregulloreve të ndërtimit. Gjithashtu, rregullorja juaj e kontrollit të zhvillimit do të refl ektojë edhe vendimet dhe përcaktimet e bëra nga PPV-ja dhe rregullorja përkatëse e planifikimit. Një tjetër aspekt që do t`ju duhet ta detajoni në rregulloren e kontrollit të zhvillimit, është procedura se si do të realizoni inspektimin dhe vëzhgimin e zhvillimeve. Për këtë qëllim do tì referoheni nenit 80 dhe 81 të ligjit të planifikimit, por detajet e procedurës në çdo rast (sipas kontekstit tuaj në territor) do tì përcaktoni ju. Ministritë kanë detyrë të japin leje infrastrukture. Por, infrastruktura të ndryshme kanë specifikime të ndryshme teknike, pra edhe leja do të ketë kushte të ndryshme nga një rast në tjetrin. Pavarësisht specifikimeve bazë që parashikon formulari i kërkesës për leje për punime në lidhje me infrastrukturat (shtojca 2, VKM 502), çdo ministri do të parashikojë specifikimet e saj: p.sh., të tjera specifikime për një hidrocentral dhe të tjera për një impiant të trajtimit të ujërave të zeza. Specifikimet teknike për dhënien e një lejeje zhvillimi sipas formularit të kërkesës për punime (shtojca 2, VKM 502) janë të detyrueshme, por bazë. Pra, ju si bashki/komunë keni të drejtën dhe detyrimin të bëni detajime të nevojshme për raste të ndryshme zhvillimi, sipas procedurave tuaja të kontrollit të zhvillimit, karakteristikave të terrenit dhe faktorëve të tjerë të kontekstit lokal.

223

5.4 Si mund tì zbërthejmë instrumentet e planifikimit nga zona në nivel parcele? Për të zbërthyer instrumentet e planifikimit nga zona në nivel parcele veprojmë në dy mënyra: • U referohemi përcaktimeve dhe treguesve të PPV-së për ato nënnjësi strukturore për të cilat nuk është e detyrueshme të hartohet një PDV. • U referohemi përcaktimeve dhe treguesve të PDV-së, në përputhje me PPV-në, për ato parcela që ndodhen në nënnjësitë strukturore, në të cilat është e detyrueshme të hartohet një PDV. “Rregullat për ndërtimin e banesave e të ndërtimeve të tjera, largësia ndërmjet tyre, marrja e dritës dhe e pamjes, nxjerrja e ballkoneve e ndërtime të tjera të kësaj natyre, rregullohen me ligj të veçantë duke respektuar të drejtat e pronarit të parashikuara në këtë Kod e në ligje të veçanta” (neni 272, Ligji nr. 7850, datë 29.7.1994 “Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë”). Përsa u përket detajeve të projektimit në nivel parcele dhe zbatimit të projektit, duhet të zbatojmë përcaktimet e seksionit 8 të kreut III të VKM-së 502, si edhe rregullat dhe standardet e planifikimit për sektorët e ndryshëm. Neni 39 i VKM-së 502 përcakton treguesit e detyrueshëm për tù përcaktuar nga PPV-ja, zbatuar nga PDV-ja dhe këkesat për punime në çdo nënnjësi strukturore. Këta tregues jepen kryesisht në nivel zone (ka edhe raste të veçanta që jepen në nivel parcele – shiko nenin 39), dhe seksioni 8 i kreut III të VKM-së 502, si dhe Shtojca 3 e VKM-së 502, tregojnë se si një tregues në nivel zone zbërthehet në nivel parcele. Për të shpjeguar konkretisht disa mga treguesit e nenit 39 të VKM-së 502, do tì referohemi shembujve të mëposhtëm:

9k par

9 p

Figura 50. Distancat midis strukturave, strukturës dhe trupit të rrugës, strukturës dhe kufirit të pronës 7.5 m

14 k +4 k parkim nëntokësor

RAST 7.5 m

7.5 m 7.5 m

10.8 m 7.5 m 6m

RAST 7.5 m

7.5 m 2k 8 k +kim par

7.5 m +2k 10 k im park

7.5 m A

+3k 10 kkim par

2k 8 k + im park

7.5 m

nënkalim +3 10 kkim par

2k 8 k + im park

34.6 m

7.5 m

14 k +4 k parkim nëntokësor

31.5 m

2k 8 k +kim par

224

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 51. Lidhja ndërmjet I, Ksht, Sgj, dhe Sn në një parcelë ndërtimore

Sipërfaqja e parcelës = Sp = 20m x 25m = 500 m2

Ksht= 100% I= 0.25 Sgj= 125 m2 Sn= 125 m2

Ksht= 50% I= 0.25 Sgj= 125 m2 Sn= 125 m2

Ksht= 25% I= 0.25 Sgj= 125 m2 Sn= 125 m2 1

Ksht= 100% I= 0.5 Sgj= 250 m2 Sn= 250 m2

Ksht= 50% I= 0.5 Sgj= 250 m2 Sn= 250 m2

Ksht= 25% I= 0.5 Sgj= 125 m2 Sn= 250 m2

Ksht= 100% I= 1 Sgj= 500 m2 Sn= 500 m2

Ksht= 50% I= 1 Sgj= 250 m2 Sn= 500 m2

Ksht= 25% I= 1 Sgj= 125 m2 Sn= 500 m2

Ksht= 100% I= 1.5 Sgj= 500 m2 Sn= 750 m2

Ksht= 50% I= 1.5 Sgj= 250 m2 Sn= 750 m2

Ksht= 25% I= 1.5 Sgj= 125 m2 Sn= 750 m2

Ksht= 100% I= 2 Ksht= 50% I= 2 Ksht= 25% I= 2 Sgj= 500 m2 Sn= 1.000 m2 Sgj= 250 m2 Sn= 1.000 m2 Sgj= 125 m2 Sn= 1.000 m2

Figura 52. paraqet ilustrime në nivel zone të zhvillimit me mbushje të përshkruar në figurën 45. Perspektivat 3 deri në 10 paraqesin volume dhe hijezim në mesditë. 1 dhe 2. Aksonometria e zonës, para dhe pas mbushjes. 3, 4 dhe 5. Hijezim në tetor. Strukturat e reja tregohen me ngjyrë të verdhë. 6. Hijezim në prill. 7. Hijezim në maj. 8. Hijezim në tetor. 9. Ndërhyrja në strukturë kur rritet lartësia e saj si rezultat i zhvillimit me mbushje. 10. Hijezim në gusht.

225

Figura 52. Zhvillimi me mbushje në nivel zone për PDV

226

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Në të majtë: Legjenda e figurës 2 Në të djathtë: Legjenda e figurës 3

Legjendë Kufiri i zonës

Kufiri i zonës

Rrugë kryesore S.k

Shërbime S

Rrugë dytësore S.d Rrugë për këmbësorët S.km Banim ekzistues A.e Banim i propozuar A.p Banim+Shërbime A+S Natyrore N

Banim A

Park publik S.pp

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

Legjendë

Lulishte/ shesh S.lsh

Banim+Shërbime A+S Natyrore N

227

Blloqe pallatesh

Sipërfaqja e nënnjesive strukturore e zgjedhur për studim

Vila individuale Hapësira boshe

Sistemi rrugor ekzistues

1. Nënkategoritë e përdorimit të tokës dhe parcelat. 2. Nënkategoritë e përdorimit, rrugët, parcelat dhe zgjidhja e propozuar. 3. Kategoritë bazë të përdorimit të tokës. 4. Sistemi rrugor. 5. Zona para mbushjes. 6. Zona pas zhvillimit të tokës me mbushje. 6

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

228

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 53. Lidhja mes lartësisë së strukturave dhe distancës midis strukturave

0.5

Distanca minimale e strukturës nga trupi i rrugës

Trupi i rrugës

rezidenca ak vitete tregtare

parkim privat

0.5

3.5 m

4.3 m

7.5 m

6.3 m

18.9 m

16.2 m

Prerja B-B’

7.5 m Distanca minimale e strukturës nga trupi i rrugës

Të gjitha rastet e paraqitura në figurën 53, tregojnë se si realizohen treguesit e distancave dhe të lartësive, në mënyrë të ndërthurur dhe duke respektuar këndin 45˚ , sipas neneve 40 dhe 41 të VKMsë 502. Të gjitha këto raste bazohen në zgjidhjen e rastit hipotetik të zhvillimit me riorganizim parcele në një lagje në Babrru, të zhvilluar në kapitullin 4. Shkallëzimet në struktura bëhen me qëllim uljen e distancës mes dy strukturave edhe pse lartësitë maksimale të tyre janë të mëdha. Rastet e paraqitura në këtë figurë janë vetëm disa ilustrime për Shtojcën 3 të VKM-së 502, dhe nuk paraqesin të gjitha rastet e mundshme.

4.3 m

3.5 m

h.2 = 13.5 m

h.1 = 21.6 m

Prerja G-G’

45° 21.6 m Distanca minimale e lejuar

Distanca minimale e lejuar është = h.1 si lartësia më e madhe

229

RASTI 1

7m 12.4

17.8

7.5 m

23.2

C' 6m

Prerja C-C’

3k 9k+ parkim 7.5 m

h.4 = 18.9 m

rezidenca

Distanca minimale e lejuar është = h.1 (m.q.s. strukturat kanë të njejtën lartësi) dhe këndi është < 45˚

h.2 = 18.9 m

41°

h.3 = 7 m

ak vitete

6.6 m

h.1 = 7 m 6.6 m

tregtare

41°

privat

7.5 m

parkinm

9 k + 3k parkim

Distanca minimale e lejuar

Prerja F-F’ RASTI 2 F

7.5 m

2k 8 k + im park 6m

14 m

lim nënka

7.5 m

10.8 m 6m 6.3 m

7.5 m

ak vitete tregtare

3k 10 k + parkim

34.6

2k 8k+ im park

parkim privat

21.6 m

7.5 m

rezidenca

m 10.8

Prerja E-E’

ak vitete tregtare parkim privat

rezidenca

h.3 = 10.8 m 6.30

4.3 m

h.2 = 7 m

h.1 = 23.2 m

h.4 = 32.4 m

Distanca minimale e lejuar është = h.3 (si lartësia më e madhe) m.q.s. këndi ndërmjet dy stukturave është = 45˚

45° 10.8 m Distanca minimale e lejuar

230

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 54. Procesi i miratimit të lejes së zhvillimit

Çdo person fizik ose juridik vendas ose i huaj që synon të kryejë një zhvillim

Kërkesë për Kryerje Punimesh

Dorëzohet pranë Bashkisë/ Komunës ku ndodh zhvillimi

30 ditë afat për plotësimin e dokumentacionit që mungon

Autoriteti Vendor i Planifikimit kthen përgjigje negative

Brenda 5 ditëve shqyrtohet Kërkesa për përmbushjen e formës

Brenda 5 ditëve nga pranimi kërkesës, kërkuesi bën njo im publik në parcelë

Autoriteti Vendor i Planifikimit kthen përgjigje pozitive për formën

Botim në Regjistër dhe në mjetet tradicionale të informimit

Mungesë përgjigje për formën

Brenda 20 ditëve nga botimi në Regjistër, palët e interesuara shprehin pretendimet, vërejtjet, propozimet

Nëse nuk plotësohen mangësitë brenda këtij afati, kërkesa konsiderohet e “Mos pranuar”

Miratim në heshtje për formën - vijon shqyrtimi i përmbajtjes

Momenti 1: neni 12, pika 1/b & 2, dhe neni 14, VKM 502

231

Mungesë përgjigje

Miratim në heshtje

Miratim i kërkesës

Njo im publik në parcelë

Momenti 2: neni 14, VKM 502

Shqyrtim teknik ligjor nga Bashkia/ Komuna dhe nga Kryetari për përputhshmëri

Hapja e Kantierit dhe fillimi i punimeve

5.5 Lejet për punime

Refuzim i kërkesës

Miratim me kushte

Për sa i përket lejeve për punime, do të sqarojmë tri çështje: • Procesin për llojet e ndryshme të lejeve për punime. • Shembuj konkretë për çdo leje bazuar në konceptin e zhvillimit (pika 25, neni 3 i ligjit të planifikimit) dhe në konceptin e punimit (pika 23, neni 3 i ligjit të planifikimit). • Një shembull konkret të mënyrës se si mund të plotësohet formulari i “Kërkesës për kryerje punimesh”, sipas Shtojcës 2 të VKM-së 502.

P.33 Cilat janë hapat për të miratuar një leje për punime?

Sipas ligjit të planifikimit (nenet 72 deri në 78 të tij), procesi për lejen e zhvillimit, të ndërtimit dhe të infrastrukturës është i njëjtë. Ndryshimet themelore në këtë proces vijnë nga fakti se kush është autoriteti përgjegjës. Pra, në ligj përshkruhet me detaje procesi i dhënies së lejes së zhvillimit nga bashkia/komuna. Nëse po kjo leje do të jepej nga ministria ose KKT-ja, atëherë procesi do të kishte disa ndryshime. Gjithashtu, leja e infrastrukturës, e cila kalon nëpër hapa të njëjtë me atë të zhvillimit, mund të ndryshojë në proces në varësi

232

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

të faktit nëse e jep ministria apo bashkia/komuna. P.sh., sipas nenit 12, pika 1, gërma b dhe nenit 14, pika 1, nëse leja e infrastrukturës jepet nga ministria, atëherë kërkesa për këtë leje depozitohet në ministri. Për qartësi në procedura tuaja, ju duhet t`i referoheni jo vetëm ligjit të planifikimit, por edhe neneve 12, 13 dhe 14 të VKM-së 502, ku përcaktohet se si ndryshojnë proceset e miratimit të lejeve, në momentin që autoritetet përgjegjëse/ miratuese janë të ndryshme. Procesi i lejes së zhvillimit, sipas neneve 73, 74 dhe 75 të ligjit të planifikimit, pasqyrohet në figurën 54. Figura e mësipërme identifikon dy momente të rëndësishme në proces, të numërtuara 1 dhe 2, dhe ku janë specifikuar edhe referencat përkatëse ligjore që tregojnë se si nga ai hap e tutje, procesi mund të ndryshojë. Pra, figura 54 paraqet procesin e lejes së zhvillimit në rast se leja jepet nga bashkia/komuna. Rastet që sjellin ndryshim të procesit, sipas dy momenteve të identifikuara në figurë janë: 1. Nëse bëhet ale për deklarim paraprak, atëherë jemi në “momentin 1”. Pra bashkia/ komuna e merr deklarimin, e shqyrton dhe bën publikimin në Regjistër menjëherë me përfundimin e afatit 5-ditor. 2. Nëse bëhet alë për leje zhvillimi apo infrastrukture që e jep një ministri, jemi përsëri në “momentin 1”, ku në vend të depozitimit në bashki/komunë, kërkesa depozitohet në ministrinë përkatëse. 3. Nëse bëhet alë për leje që miratohen (përfundimisht) nga KKT-ja, atëherë jemi në “momentin 2”, ku dokumentet e kërkesës pasi janë shqyrtuar në formë nga bashkia/ komuna, i dërgohen AKPT-së së bashku me një raport të bashkisë/komunës, ku shprehet pozicioni i kësaj të fundit, për kërkesën. P.34 Çfarë është koncepti i zhvillimit dhe koncepti i punimit? Tabela 29. Zhvillimi dhe Punimi sipas ligjit të planifikimit

Zhvillimi përcaktohet në pikën 25 të nenit 3, Punimi përkufizohet në pikën 23 të nenit të ligjit të planifikimit. Sipas këtij përkufizimi, 3, të ligjit të planifikimit, dhe përbën zhvillimi është kryerje punimi në territor për: veprim ose proces: •

Ndryshimin e përdorimit të tokës e të strukturave në të.

•

Ndërtimi.

•

Gërmimi.

Nëndarjen apo bashkimin e parcelave.

•

Prishjeje.

Ndërtimin e strukturave të reja.

•

Zgjerimi.

Ndryshimin e strukturave ekzistuese.

•

Riparimi.

•

Rinovimi.

•

Prerje drurësh.

Rastet të cilat janë pasojë e zhvillimit përcaktohen nga VKM-ja 502 në nenin 7 të saj, bazuar në nenin 3 pika 25 të Ligjit nr.10119.

233

Figura 55. Ilustrime të konceptit të zhvillimit dhe punimit

1. Ndryshim i përdorimit të tokës (gjelbërim në biznes). 2. Ndërtimi i strukturës së re. 3. Ndryshim i përdorimit të strukturës (Banim në biznes). 4. Nënndarje parcelash. 5. Bashkim parcelash. 6. Gërmim. 7. Ndërtim. 8. Zgjerim. 9. Rinovim. 10. Prishje.

Burimi: Arkiva Co-PLAN

234

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.35 Cilat janë punimet që pajisen vetëm me leje zhvillimi, vetëm me leje ndërtimi, me leje zhvillimi dhe ndërtimi, me leje infrastrukture? Çdo autoritet planifikimi, liston në rregulloren e vet të kontrollit të zhvillimi se për çfarë lloj lejeje për punimi kanë lloje të ndryshme punimesh. Për lehtësi të realizimit të kësaj liste, në tabelën 29 janë dhënë disa shembuj punimesh për çdo lloj lejeje. Kjo tabelë është hartuar mbi bazën e neneve 15, 16, 17, dhe 18 të VKM-së 502 dhe nenit 3 pika 25 dhe neni 59 të Ligjit nr. 10119. Kjo tabelë nuk është fundore, pra nuk parashikon të gjitha rastet e mundshme, por thjesht përpiqet të japë një shembull orientues të asaj që çdo bashki/ komunë duhet të bëjë në rregulloret e veta të kontrollit të zhvillimit. Tabela 30. Shembuj të llojeve të lejeve për lloje të ndryshme punimesh a. Punime vetëm për b. Punime vetëm c. Punime për leje leje zhvillimi për leje ndërtimi zhvillimi dhe ndërtimi (neni 15, VKM 502) (neni 16, VKM 502) (neni 17, VKM 502) 1. Gërmim në një ose disa parcela me qëllim nxjerrjen dhe përpunimin e materialeve të ndërtimit. P.sh.: • Një gropë gëlqereje. • Gërmimet për inerte në ndërtim. • Etj.

1. Ndryshim në sistemin konstruktiv të strukturës, pa prekur paraqitjen e jashtme, rifiniturat, përdorimin, volumin, çarjet, përmasat dhe qëllimin e përdorimit. P.sh.: • Në një banesë, prishet një mur i brendshëm mbajtës dhe zëvendësohet me sistem trakolonë.

1. Struktura shumëfunksionale ku përzihet banimi me funksione të tjera dhe zgjidhjet konstruktive janë të ndryshme për përdorime të ndryshme. P.sh.: • Banesa me shumë apartamente, 7 kate ose më tepër, me 1 ose më shumë kate nëntokë, me 1 ose më shumë kate për përdorime jo banim.

• Qendra biznesi me përzierje përdorimesh banim, tregtare, zyra, njësi prodhimi, etj. Burimi: Arkiva Co-PLAN

d. Punime për leje infrastrukture (neni 18, VKM 502) 1. Rrjete dhe struktura të transportit. P.sh.: • Ndërtim, rindërtim, rinovim rruge.

• Ndërtim, rindërtim, rinovim të strukturave të aeroportit. • Ndërtim, rindërtim, rinovim të strukturave hekurudhore. • Ndërtim, rindërtim, rinovim i terminaleve të mjeteve të qarkullimit rrugor dhe hekurudhor. • Ndërtim, rindërtim, rinovim i strukturave portuale.

235

2. Vendosja për herë të parë e një strukture për reklama në një parcelë, ose ndryshimi i pozicionit të saj, me kusht që struktura e reklamës të mos ndikojë në qëndrueshmërinë fizike të strukturave të tjera, që mund të ndodhen në zonë.

Burimi: Arkiva Co-PLAN

2. Restaurim i një monumenti kulture, pa sjellë ndryshime në treguesit e zhvillimit në zonë. P.sh.: • Restaurimi i një kishe të vjetër. • Restaurimi i një banese në zonën muze të Gjirokastrës ose Beratit, për ta bërë të banueshme, dhe në përputhje me stilin e vjetër arkitektonik. • Punime restaurimi në kalanë e Gjirokastrës. • Etj.

2. Vendosja për herë të parë e një strukture për reklama në një parcelë, ose ndryshimi i pozicionit të saj, në rastet kur struktura e reklamës ndikon në qëndrueshmërinë fizike të strukturave të tjera, që mund të ndodhen në zonë.

2. Rrjet dhe struktura të energjisë. P.sh.: • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në linjat e transmetimit të energjisë. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në stacionet e prodhimit të energjisë si hidrocentrale, termocentrale, turbine me erë, energji gjeotermike etj. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në nënstacionet elektrike. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura për nxjerrjen e na ës dhe të gazit natyror dhe të transportimit të gazit natyror. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në miniera.

236

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

3. Prerja e pemëve

Burimi: Arkiva Co-PLAN

3. Punime që kanë të bëjnë me rifillimin ose vazhdimin e një përdorimi dhe/ose strukture pas një periudhe prej një vit ose më shumë të mungesës së përdorimit, kur këto janë krijuar me një leje zhvillimi dhe/ose ndërtimi. P.sh.: • Punimet për ndërtimin e një vile nisën mbi bazën e një lejeje zhvillimi. Këto punime janë ndërprerë, p.sh., deri në nivelin e karabinasë dhe nuk kanë rifilluar për një vit rresht, ose më shumë.

3. Rrjet dhe struktura të administrimit të ujit dhe të mbetjeve. P.sh.: • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura dhe rrjet për shpërndarjen e ujit të pijshëm dhe për largimin e ujërave të zeza. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura për nxjerrjen e ujit nga toka, si pusshpime për të furnizuar qendrat e banuara, ose puse individuale për ujë. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në impiantet e trajtimit të ujit të pijshëm. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në impiantet e trajtimit të ujërave të zeza dhe të bardha. • Punime ndërtimi, • Qendra tregtare. rindërtimi dhe/ose rinovimi në rezervuare ose • Ndërtime për përdorime industriale të liqene artificiale. çdo lloji. • Punime ndërtimi, • Struktura me funksion rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura të social, si universitet, trajtimit të mbetjeve si shkollë e mesme, landfill, incinerator, ose shkollë profesionale, edhe stacione transferimi spital, poliklinikë, nëse në këto stacione stadium, pallat sporti, kryhen edhe funksione qendër sportive etj. të këtij lloji, por jo ato për përpunimi të mbetjeve si kompostim, ndarje e leje infrastrukturash. mbeturinave. 3. Struktura me përzierje përdorimesh, hapësira të mëdha, jo banim, zgjidhje konstruktive komplekse. P.sh.: • Qendra biznesi që nuk kanë banim;

237

4. Ndryshimi i intensitetit të përdorimit të një strukture ekzistuese dhe/ose i përdorimit të saj. P.sh: • Një apartament kthehet në dyqan ose restorant, me ose pa ndërhyrje në sistem konstruktiv dhe projektin arkitektonik. • Një vilë kthehet në shkollë ose kopësht, me ose pa ndërhyrje në sistem konstruktiv dhe projektin arkitektonik.

4. Rrjet dhe struktura të komunikimit elektronik. P.sh.: • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura dhe rrjete për telefoninë dhe internetin, si antena, rrjete transmetimi etj.

5. Ndryshim përmasash, forme, vëllimi, materialesh ndërtimi në pjesët e jashtme të strukturës, pa ndërhyrë në sistem konstruktiv dhe përdorim. P.sh: • Në një vilë, një nga fasadat ndryshon formën, në të krijohen dritare dhe/ ose ballkon, faqja e murit (jo konstruktiv) zhvendoset etj. • Në një apartament të katit të parë në pallat, shtohet një dhomë në pjesën e jashtme të tij. • Mbulesa çati e një kopështi kthehet në mbulim tarracë. • Etj.

5. Rrjete dhe struktura të mbrojtjes së tokës. P.sh.: • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura për mbrotjen e tokës nga rrëshqitja dhe/ ose erozioni. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura për mbrojtjen nga përmbytjet, si diga, argjinatura etj. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në kanale kulluese dhe vaditëse. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura për kullimin e zonave urbane nga ujërat e reshjeve atmosferike, ose ujërat e larta.

Burimi: Arkiva Co-PLAN

238

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

6. Prishje e strukturës

7. Ndërtim strukturash vetëm për banim, jo të larta, dhe ku disa hapësira mund të përdoren për dyqane të shitjes me pakicë të ushqimeve për nevoja të lagjes. P.sh.: • Banesa individuale, tip vilë. • Banesa në fshat për familjen bujqësore. • Banesa 2-4 kate, në rresht ose të bashkangjitura. • Banesa me shumë apartamente, zakonisht jo më shumë se 6 kate mbi tokë dhe pa kat nëntokë. Burimi: Arkiva Co-PLAN

6. Rrjet dhe struktura të mbrojtjes dhe sigurisë publike dhe kombëtare. P.sh.: • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura të ushtrisë si reparte të specializuara, qendra detonimi të armëve etj. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura të policisë, si reparte të specializuara, burgje dhe struktura për paraburgim etj. • Punime ndërtimi, rindërtimi dhe/ose rinovimi në struktura të mbrojtjes nga zjarri. • Etj.

239

8. Struktura për përdorim jo banim, por që nuk kërkojnë zgjidhje konstruktive komplekse dhe kanë hapësira jo të mëdha, si P.sh.: • Shkolla 9-vjeçare, kopshte dhe çerdhe. • Qendra sociale, shtëpi për moshën e tretë, jetimore. • Qendra shëndetësore, farmaci. • Bare, restorante, dyqane për shitje me pakicë. • Magazina në zona rurale për përdorim bujqësor. Burimi: Arkiva Co-PLAN

240

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Shënime të rëndësishme për tabelën 29: • Rasti a/3 nënkupton prerje dhe/ose shkulje pemësh dhe shkurresh; nuk përfshin shfrytëzimin e pyjeve që rregullohet me legjislacion të veçantë dhe trajtohet sipas nenit 71, pika 3, gërma ç, të ligjit të planifikimit. Përfshin të gjitha rastet e gjelbërimit publik në zona urbane. Gjithashtu, në rast se një zhvillues/pronar do të ndërtojë në pronën e vetë dhe do të presë pemet e mbjella prej tij për të ndërtuar një strukturë të re (me I ose Ksht më të madhe se ajo ekzistuese), atëherë gjatë plotësimit të formularit të kërkesës për leje për punime (shtojca 2 e VKM-së 502), në seksionin “Të dhëna të përgjithshme”, pika B “kategoria e punimeve”, do të zgjidhet edhe “prerje pemësh”, veç punimeve të tjera, dhe gjithashtu do të plotësohet edhe seksioni 6 “Të dhëna shtesë për prerje pemësh”. Nëse një zhvillues/pronar ka fituar të drejta zhvillimi për të ndërtuar në një zonë periferike, ku sipërfaqja e parcelës (fillimisht të pandërtuar dhe me gjelbërim) është e madhe dhe PPV kërkon zbatimin e treguesve të gjelbërimit, atëherë zhvilluesi duhet të pajiset edhe me lejen për drurët dhe shkurret që do të priten. Në rast se me vonë zhvilluesi do të zgjerojë ndërtimin në parcelën e tij, atëherë sërisht duhet të pajiset me leje për prerje drurësh/shkurresh. Në parim një banor që ka mbjellë vetë drurë dhe shkurre dhe do t`i zëvendësojë ato më një lloj tjetër gjelbërimi, nuk pajisjet me leje, për sa kohë që veprimi i tij nuk e ul sipërfaqen e gjelbër në parcelë. Gjithsesi, detaje të tilla, çdo autoritet planifikimi duhet t`i vendosë në rregulloren vendore të kontrollit të zhvillimit. Një autoritet vendor ka gjithashtu të drejtë të kërkojë ruajtjen e specieve të ndryshme (drurë, shkurre, lule etj.) për sa kohë që kjo ndikon në peisazhin urban ose natyror të zonës dhe në ruajtjen e biodiversitetit lokal. Në këto raste, autoriteti vendor përcakton llojin e bimësisë që çdo kush duhet të ketë në parcelën e tij private dhe nëse pronari i parcelës kërkon ta ndryshojë atë, duhet të pajiset paraprakisht me leje. • Rasti c/2 nënkupton se nëse struktura e reklamës vendoset mbi një strukturë ekzistuese (p.sh., mbi banesë) ose shumë afër një strukture ekzistuese dhe bazamenti i reklamës mund të prekë themelet e strukturës ekzistuese, kërkuesi i lejes për strukturën e reklamës duhet të garantojë se struktura ekzistuese nuk do të dëmtohet. Për këtë qëllim ai aplikon për leje zhvillimi, sepse vendosja e strukturës së reklamës përbën zhvillim, por edhe për leje ndërtimi për të garantuar mosdëmtimin e strukturave ekzistuese, ose përshtatjen dhe ndryshimin konstruktiv të strukturave ekzistuese për të bashkekzistuar të sigurt me strukturën e reklamës. Cilido qo ë rasti, kërkuesi i lejes do të pajiset me dokumentet e nevojshme për këto dy leje dhe me projekte të qarta konstruktive. Kujdes!, për të marrë një leje reklamash, veç faqes së parë të formularit të kërkesës për leje për punime dhe seksionit “të dhëna të përgjithshme”, duhet plotësuar edhe seksioni 7 në pjesën “7.1. Vendosje reklamash”. • Rasti a/6 nënkupton që nëse ju prishni një strukturë me qëllim për ta lënë parcelën bosh më pas, ose për ta rindërtuar atë, ju duhet të merrni një leje zhvillimi për prishjen. Cilido qo ë rasti duhet që veç faqes së parë, seksionit “Të dhëna të përgjithshme” dhe seksionit 2, të plotësoni edhe seksionin 3 “Të dhëna shtesë për punime për prishje”, në formularin e kërkesës për leje për punime, në Shtojcën 2 të VKM-së 481.

241

•

Rasti b/3 nënkupton që nëse zhvilluesi/pronari pajiset me leje zhvillimi dhe sipas rastit edhe ndërtimi, i fillon punimet mbi bazën e kësaj lejeje, por i ndërpret ato pasi ka kryer një pjesë të punimeve, për një periudhë 1 ose më shumë vjeçare, atëherë ai mund t`i vazhdojë punimet vetëm pasi të marrë një leje ndërtimi. Kjo ndodh sepse për një vit, struktura e nisur dhe e lënë në mes, mund të pësojë ndryshime si rezultat i faktorëve atmosferikë apo arsyeve të tjera fizike. Për të vërtetuar se struktura është e padëmtuar, ose që dëmi që ka pësuar do të rikuperohet përmes ndryshimeve përkatëse në projektin konstruktiv, zhvilluesi/pronari duhet të kërkojë një leje ndërtimi. Leja e ndërtimit garanton qëndrueshmërinë konstruktive. Është e rëndësishme që kushtet e lejes së zhvillimit që zhvilluesi/pronari kishte marrë para një viti të mbeten të pandryshuara, për sa kohë që kjo gjë nuk kërkohet nga kriteret teknike të lejes së re të ndërtimit.

P.36 A mundem unë (bashki/komunë) t`i sqaroj në mënyrë më të detajuar sa VKM-ja 502, llojet e punimeve për leje të ndryshme?

PO. Madje Ju duhet ta bëni patjetër një gjë të tillë në rregulloret tuaja vendore të kontrollit të zhvillimit. VKM-ja 502 dhe ligji i planifikimit vendosin një kornizë uniformiteti mbi kuptimin e llojeve të ndryshme të lejeve për punime. Ju duhet ta respektoni këtë kornizë, dhe duhet të përcaktoni në mënyrë të detajuar lejet e ndryshme për punimet e ndryshme, në varësi të kontekstit tuaj urban, sigurisë së punimeve në territorin tuaj, relievit dhe pozicionit tuaj gjeografik, kushteve të ndërtimit që rregullorja e ndërtimit mund të përcaktojë specifikisht për ju etj. P.37 A është e mundur që për një punim të jap disa lloje lejesh?

Po, është e mundur. Por, rastet duhen përcaktuar me kujdes dhe duhen detajuar më tej në rregulloret tuaja vendore të kontrollit të zhvillimit. • Së pari, kini parasysh se kur bëhet alë për një punim që është vetëm një strukturë, ose disa struktura të të njëjtit lloj, do të bazoheni në një nga rastet e parashikuara nga nenet 15, 16, 18 dhe 19 të VKM-së 502. • Një strukturë për infrastrukturë dhe që do të pajiset me leje infrastrukture, nuk ka nevojë edhe për leje zhvillimi apo ndërtimi, pasi vetë infrastruktura është një zhvillim, dhe leja për të është një rast i veçantë i lejes së zhvillimit – i emërtuar “leje infrastrukture”. Në shtojcën 2 të VKM-së 502, do të gjeni specifikimet e nevojshme për kërkesën për kryerje punimesh infrastrukturore. • Nëse jeni në rastet që parashikon neni 17 i VKM-së 502, atëherë për të njëjtën strukturë jepet edhe leje zhvillimi edhe ndërtimi. Për të parashikuar drejt rastet e nenit 17, veç rregullores së ndërtimit dhe pikës 2 të nenit 17 të VKM-së 502, do t`ju duhet të keni një listë vendore (pjesë e rregullores vendore të kontrollit të zhvillimit) ku caktohen konkretisht për bashkinë/komunën tuaj rastet e neneve 15, 16, 18 dhe 19 dhe sigurisht edhe të nenit 17 pika 1 të VKM-së 502. • Nëse rasti i zhvillimit i përket pikës 1 të nenit 20 të VKM-së 502, atëherë do të jetë nevoja që aplikuesi të kërkojë më shumë se sa vetëm një lloj lejeje për punime.

242

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.38 Po në rastin e prishjes së një strukture, a jepet leje?

PO, patjetër. Asnjë strukturë nuk mund të prishet pa lejen e autoritetit përgjegjës të planifikimit. Gjithsesi, në përputhje me pikën 2 të nenit 20 të VKM-së 502, leja për prishje strukturash është pjesë e lejes së zhvillimit dhe parashikohet në formatin e kërkesës për zhvillim (kërkesa për kryerje punimesh – shtojca 2 e VKM-së 502). P.39 Në cilat raste është i mjaftueshëm deklarimi paraprak?

Përcaktimi i deklarimit paraprak është bërë në pikën 3 të nenit 71 të ligjit të planifikimit. Secila bashki/komunë apo edhe autoritet kombëtar, duhet të përcaktojë në rregulloren e vetë të kontrollit të zhvillimit, rastet konkrete të ndërtimit me deklarim paraprak. Gjatë inspektimit sipas nenit 81 të ligjit të planifikimit, autoriteti përgjegjës i planifikimit, verifikon me kujdes të gjitha rastet e deklarimit paraprak për të parë nëse struktura e ndërtuar është në përputhje me kushtet e deklarimit paraprak. Gjithashtu, vëzhgohen dhe vlerësohen me kujdes, sipas neneve 80 dhe 81, të ligjit të planifikimit, nëse ka struktura, punimet e të cilave nuk janë deklaruar në bashki/komunë, ose për të cilat nuk është kërkuar pajisja me leje për punime. Gjatë këtij vezhgimi, bashkia/komuna përcakton nëse midis këtyre strukturave paraqiten raste të deklarimit paraprak dhe pasi i cilëson si “kundërvajtje administrative”, i trajton me gjobë sipas pikës 4 të nenit 82 të ligjit të planifikimit. Një përcaktim bazë, i detyrueshëm dhe orientues për rastet e punimeve që janë subjekt i deklarimit paraprak, është bërë në nenin 19 të VKM-së 481. Për ilustrim, më poshtë renditen figurat x-y që tregojnë raste të mundshme të deklarimit paraprak. P.40 Si mund ta plotësoj formularin e kërkesës për leje për punime?

14 k +4 k parkim nëntokësor

7.5 m

I2 RAST 7.5 m 8k+ park

Formulari i kërkesës në figurën 56 është plotësuar për një nga strukturat e rastit hipotetik të zhvillimit me riorganizim parcele në Babrru, zhvilluar në kapitullin 4. Struktura paraqitet në figurën bashkangjitur – banim dhe kati përdhe për shërbime, 14 kate.

243 Figura 56. Shembull i plotësimit të formularit të kërkesës për kryerje punimesh

244

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

245

246

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

247

248

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

249

250

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

251

252

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

253

254

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

255

256

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

P.41 Çfarë detyrimesh financiare duhet të paguaj në bashki/komunë për të marrë lejen e zhvillimit?

Për të marrë lejen tuaj të zhvillimit, ju duhet të paguani: 1. Çdo lloj detyrimi që vjen nga PDV-ja dhe ka lidhje me kontributin tuaj në zhvillim, nëse ka të tilla. 2. Taksën e ndikimit në infrastrukturë, sipas përcaktimeve të Ligjit nr. 9632 datë 30.10.2006, “Për taksat vendore”, i ndryshuar. 3. Tarifën e aplikimit, sipas përcaktimit të Ligjit nr. 8652, datë 31.07.2000, “Për organizimin dhe funksionimin e pushtetit vendor” dhe sipas VKM-së 502. 4. Detyrimet përkatëse, në rast se jeni në kushtet e Programit të TDZh-së. 5. Detyrimet përkatëse, në rast se jeni në kushtet e Programit të Intensitetit me Kushte. 6. Çdo lloj detyrimi që bashkia/komuna mund të vendosë për ju përmes një takse të përkohshme, në përputhje me Ligjin nr. 8652, datë 31.07.2000, “Për organizimin dhe funksionimin e pushtetit vendor”, i ndryshuar.

5.6 Inspektimi dhe leja e përdorimit Dy procese të rëndësishme të kontrollit të zhvillimit janë leja e përdorimit dhe inspektimi i punimeve. Leja e përdorimit jepet nga autoriteti përgjegjës i planifikimit, pasi ai ka vërtetuar se punimet janë kryer në përputhje me lejen përkatëse, sipas rastit të zhvillimit dhe/ose ndërtimit, infrastrukturës, deklarimit paraprak. Pra, leja e përdorimit është dokumenti konfirmues për zbatueshmërinë korrekte të punimeve dhe që garanton sigurinë e qytetarëve në përdorimin e strukturës së re. Lëshimi i lejes së përdorimit përcaktohet në nenin 79 të ligjit të planifikimit. Një aspekt i rëndësishëm i lejes së përdorimit është se ajo lëshohet pasi të jenë kryer punimet dhe është një garanci edhe për procesin e regjistrimit të pasurisë. Sipas nenit 79, pika 8, të ligjit të planifikimit, në rastet kur punimet e kryera ndryshojnë pronësinë (që mund të jetë e tokës apo e strukturës, apo të dyjave bashkë), atëherë pronësia e re regjistrohet nga ZRPP-ja në bazë të lejes së përdorimit. Duke pasur parasysh që nëndarja e tokës për qëllime zhvillimi, zhvillimi me riorganizim parcelash dhe bashkimi i parcelave, janë instrumente zhvillimi që shoqërohen me ndryshim të pronësisë, regjistrimi në ZRPP i nëndarjes, bashkimit, riorganizimit dhe strukturave të reja, bëhet pas marrjes së lejes së përdorimit, pra pasi të jenë kryer punimet. Kjo pikë e nenit 79 të ligjit të planifikimit, mbështet edhe pikën 4 të nenit 22, pikën 5 të nenit 24 dhe pikën 6 të nenit 31 të VKM-së 481. Për sa i përket procesit të inspektimit dhe gjithashtu vëzhgimit të territorit, çdo bashki/ komunë duhet të ndjekë përcaktimet e neneve 80 dhe 81 të ligjit të planifikimit.

257

Kapitulli

VI. PERIUDHA KALIMTARE E ZHVILLIMIT: ÇFARË NDODH DERI NË MIRATIMIN E PLANEVE TË PARË VENDORE PAS HYRJES SË LIGJIT NË FUQI?

Periudha kalimtare e zhvillimit nënkupton periudhën nga hyrja në fuqi me efekte të plota e ligjit të planifikimit deri në hartimin e planeve të përgjithshme territoriale – PPV nga çdo bashki/komunë, dhe përgatitjen e instrumenteve të planifikimit nga autoritetet kombëtare. Gjatë kësaj periudhe, bashkitë dhe komunat duhet të jenë të kujdesshme për sa më poshtë: 1. Ligji nr. 8405, datë 17.9.1998, “Për Urbanistikën”, i ndryshuar, dhe aktet nënligjore në zbatim të tij, shfuqizohen dhe bashkitë dhe komunat nuk duhet t`i referohen më këtij ligji dhe rregulloreve përkatëse. Ky detyrim përcaktohet në nenin 92 të ligjit të planifikimit. 2. Në zbatim të nenit 89 të ligjit të planifikimit, të gjitha bashkitë dhe komunat duhet të kenë të miratuara PPV-të e tyre jo më vonë se 2 vjet nga data e fillimit të efekteve të plota të ligjit të planifikimit. Në terma reale kohore, kjo do të thotë se të gjitha planet e përgjithshme vendore, sikurse edhe planet e përdorimit të tokës për njësitë me 10,000 ose më pak banorë, duhet të miratohen (miratimi përfundimtar nga KKT) brenda datës 30 shtator 2014. 3. Në përputhje me nenet 3, pikat 9 dhe 10; 4, pika 1, gërma ç; 22; 53, pika 2; 59, pika 1, gërmat c dhe ç; 71, pika 1; 72, pika 2; 77; 88; dhe 89, të ligjit të planifikimit, janë hartuar dhe janë të detyrueshme për zbatim nga çdo autoritet planifikimi, nenet 36 të VKM-së 481 dhe 47 të VKM 502. Këto dy nene, përcaktojnë dispozitat kalimtare të dy rregulloreve në alë sipas ligjit të planifikimit dhe përkatësisht: a. Planet vendore që janë në hartim në momentin kur ligji i planifikimit hyn në fuqi me efekte të plota, zbatojnë pjesën e mbetur të procesit (proces, strukturë dhe format) në përputhje me të gjitha përcaktimet e ligjit të planifikimit dhe të akteve nënligjore në zbatim të tij. b. Bashkitë dhe komunat që kanë depozituar për miratim plane të përgjithshme vendore (ishplanet rregulluese) para datës së hyrjes së ligjit në fuqi me efekte të plota, duhet t`i punojnë këto plane në përputhje me kërkesat e ligjit të planifikimit dhe aktet nënligjore në zbatim të tij. Secila bashki/komunë vlerëson nëse është subjekt apo jo i zbatimit të nenit 50 të ligjit të planifikimit. c. Studimet urbanistike pjesore dhe lejet për shesh ndërtimi të miratuara para fillimit me efekte të plota të ligjit të planifikimit, shfuqizohen. Kuptohet se studimet urbanistike pjesore dhe lejet për shesh ndërtimi të depozituara për miratim pranë autoriteteve përgjegjëse të planifikimit, thjesht nuk do të merren në shqyrtim pasi ligji 8405 shfuqizohet dhe ligji i planifikimit krijon të tjera instrumente, si edhe

259

realizon zhvillimin bazuar në VKM 480 deri në miratimin e PPV-së. d. Lejet e ndërtimit që janë miratuar para hyrjes në fuqi me efekte të plota të ligjit të planifikimit dhe lejet e ndërtimit që janë në zbatim do të vazhdojnë zbatimin në përputhje me kushtet e lejes. e. Ndërtimet e përfunduara para hyrjes në fuqi me efekte të plota të ligjit të planifikimit dhe që presin të marrin leje përdorimi, do ta marrin lejen e përdorimit në përputhje me kushtet e zbatimit të lejes së ndërtimit. f. Të gjitha bashkitë dhe komunat, do të zhvillojnë bazuar në VKM 480 deri në momentin e miratimit të PPV-së (nenet 16, 17, 18, 19, 20 të VKM-së 481) ose PPTsë (neni 21 i VKM-së 481). g. Të gjitha aktet e miratuara me vendim të KRrTRSH-së para hyrjes në fuqi të Ligjit 10119, dt.23.04.2009 “Për Planifikimin e Territorit“ mbeten në fuqi. Në lidhje me zhvillimin në kushtet e përdorimit të VKM 480, do të jepen sqarime në pjesët në vazhdim të këtij kapitulli.

6.1 Institucionet përgjegjëse të planifikimit për zbatimin e VKM-së 480 Sipas nenit 88 të ligjit të planifikimit, janë vetëm autoritetet vendore të planifikimit, të cilave deri në momentin e hartimit të instrumenteve vendore të planifikimit, ligji i planifikimit ju ofron një instrument tranzitor për të zhvilluar territorin. Ky instrument është rregullorja model e planifikimit, e cila është miratuar në datën 22 qershor 2011 me VKM nr. 480. VKM 480 është një instrument sa ndihmues për autoritetet vendore (nuk ndërpret zhvillimin në mënyrë të plotë), aq edhe një instrument nxitës për të hartuar instrumentet vendore të planifikimit, sepse: • Është tranzitor dhe ka një kohë të kufizuar të zbatimit që përputhet me kohën që kanë autoritetet vendore në dispozicion për të hartuar planet e tyre, sipas nenit 89 dhe 92 të ligjit të planifikimit. • Vendos kushte për mënyrën e zhvillimit në territor, të cilat nuk janë shumë favorizuese për çdo lloj situate. P.sh., nëse zhvillimi kërkohet në zona jo urbane, bashkia/komuna nuk e merr aspak parasysh kërkesën pasi VKM 480 lejon zhvillim vetëm në zona urbane (zona të sistemit urban dhe me emërtimin “truall urban” në regjistrat e ZRPP). Ka edhe disa kushte të tjera që do të trajtohen më poshtë.

6.2 Kushte për të zhvilluar përmes VKM-së 480 Kushtet dhe rastet për të zhvilluar përmes VKM-së 480 jepen në nenet 4, 6 dhe 10 të VKMsë 480. Sipas këtyre neneve: 1. VKM 480 zbatohet vetëm në parcela të sistemit urban dhe vetëm për kategoritë e përdorimit të tokës Banim dhe infrastruktura publike (sipas pikës 30 të nenit 3 të ligjit të planifikimit).

260

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

2. Kur zbatojnë VKM 480, autoritetet vendore nuk mund të ndryshojnë përdorimin e tokës nga ai ekzistues në parcelën ku po ndërtojnë dhe nuk duhet të ndryshojnë as intensitetin e ndërtimit. Kjo e bën të detyrueshme që bashkia/komuna, në momentin që ligji i planifikimit ka hyrë në fuqi me efekte të plota, të kenë gati një hartë të nënnjësive strukturore të gjendjes ekzistuese dhe një hartë të kategorive të përdorimit të tokës të gjendjes ekzistuese. Këto harta paraqesin gjendjen ekzistuese që nuk duhet të ndryshohet dhe treguesit që nuk duhet të ndryshohen. 3. Kur zbatojnë VKM 480, autoritetet vendore nuk duhet të ndryshojnë koeficientin e shfrytëzimit të tokës për ndërtime (Ksht) në nivel nënnjësie strukturore, dhe as koeficientët e shfrytëzimit të tokës për rrugë (Kshr) dhe për hapësira të tjera publike. 4. Kur zbatojnë VKM 480, autoritetet vendore nuk mund të hartojnë PDV, pasi janë në mungesë të planit të përgjithshëm vendor dhe duhet të zbatojnë të gjitha dispozitat e ligjeve të tjera në fuqi. Kushtet e mësipërme, zberthehen veçanërisht nga neni 10 i VKM-së 480. Të gjitha rastet e parashikuara në këtë nen, paraqiten me shembuj në figurat e mëposhtme.

6.3 Procesi i zhvillimit dhe vendimmarrja në kushtet e VKM-së 480 Para se të nisin zhvillimin në kushtet e VKM-së 480, autoritetet vendore, sikurse përcaktohet në nenin 7 të VKM-së 480, duhet të përgatitin në mënyrë të detyrueshme dy harta: •

Kategoritë ekzistuese të përdorimit të tokës dhe të strukturave në të.

•

Hartën e nënnjësive strukturore të gjendjes ekzistuese, ku për çdo nënnjësi strutkurore duhet të përcaktojnë treguesit ekzistues të zhvillimit, sipas nenit 9 të VKM-së 480.

Këto dy harta duhet të miratohen në këshillin e bashkisë/komunës dhe të publikohen jo vetëm në Regjistrin e territorit, por edhe në mjetet elektronike të komunikimit, në mënyrë që komuniteti dhe zhvilluesit të jenë të informuar për mundësitë dhe kushtëzimet në zhvillim deri në hartimin dhe miratimin e planit të përgjithshëm vendor. Figura 58 tregon se si mund të krijohen hartat e mësipërme, duke marrë si shembull rastin e Bashkisë së Sarandës. Llogaritjet e treguesve (figura 60) janë paraqitur vetëm për një nënnjësi strukturore, por në kushtet e përgatitjes reale të këtij materiali, treguesit duhet të jepen për çdo nënnjësi strukturore. Pas publikimit të hartave të mëposhtme, të interesuarit mund të aplikojnë për leje për punime, duke zbatuar nenin 8 të VKM-së 480 si edhe kushtet për zhvillim të dhëna në nenin 10 të VKM-së 480. Në rastin e lejeve të infrastrukturës, apo ndërtimit për qëllime publike, bashkia/komuna apo autoriteti i planifikimit duhet të ndjekë procesin e përshkruar në nenin 5 të VKM 480.

261

6.4 Negociatat dhe konsultimi publik në kushtet e VKM-së 480 Negociatat dhe konsultimi publik kryhen si në çdo proces të aplikimit për leje për punime. Gjithsesi, për sa kohë që kur VKM 480 është në përdorim nga bashkia/komuna pasi instrumenti vendor i planifikimit nuk është miratuar ende, njësia vendore nuk mund të hartojë PDV. Pra, nuk bëhet alë të ketë konsultim si ai që parashikohet në PDV, por konsultim vetëm për parcelën në të cilën ndodh zhvillimi, sipas kushteve të VKM-së 480. Ndërkohë, sa thamë më lart aplikohet për zhvillimet me karakter jo publik. Në rastin e zhvillimit të infrastrukturave publike në kushtet e zbatimit të rregullores model të planifikimit, VKM 480 parashikon një proces këshillimi në nenin 5 të saj. Ky proces përfshin fazën e hartimit të projektit, këshillimin publik gjatë hartimit, deri në një vendim të Kryetarit të bashkisë/ komunës që miraton projektin, i cili do të trajtohet me procedurën e lejes së infrastrukturës, sipas nenit 78 të ligjit të planifikimit. Ky proces kryhet për arësye se bashkia/komuna është në kushtet e mungesës së instrumentit vendor të planifikimit dhe çdo projekt madhor për infrastruktura publike ndikon në mënyrë domethënëse pronat publike dhe/ose private ku realizohet, ose mundësinë për zhvillim të pronave fqinjë me ato ku realizohet projekti. Për më tepër, një projekt për infrastruktura publike ka ndikim në zhvillimin strategjik të zonës së banuar. Në rast se bashkia/komuna do të kishte një PPV, atëherë vendimi për ta ndërtuar ose jo një infrastrukturë publike në një zonë të caktuar, do të ishte marrë në plan dhe do të kishte qenë subjekt i këshillimit publik gjatë hartimit të PPV-së.

262

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Figura 57. Harta e nënnjësive strukturore të gjendjes ekzistuese - rasti i Sarandës

Kufiri administrativ Nënnjesi strukturore

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

263 Figura 58. Hartat e kategorive bazë të përdorimit të tokës të gjendjes ekzistuese - rasti i Sarandës

Rasti i paraqitur bazohet vetëm në njohuritë e grupit të punës dhe në informacionin e ortofotos. Këto harta mund të përmirësohen mbi bazën e njohjes së territorit të Sarandës nga specialistët në Bashki.

Kufiri administrativ Sistemi urban Sistemi bujqësor Sistemi natyror A. Banim I. Industri B. Bujqësi S. Shërbime V. Përdorime të veçanta N. Natyrore M. Monumente kulture dhe historike U. Zonë ushtarake

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

264 Figura 59. Si të përcaktosh treguesit e zhvillimit për një parcelë në kushtet e VKM-së 480 - rasti i Shkodrës Sip. totale e zonës (nënnjesisë) = 10,988 m2 Sip. rrugëve perimetrale = 1,628 m2 Sip. rrugëve të brendëshme = 187 m2 Sr (Sip.totale e rrugëve) = 1,815 m2 Kshr ekz = Sr (Sip.totale e rrugëve) / Sip. totale e zonës Kshr ekz = 1,815 m2/ 10,988 m2 = 0.165 = 16.5 % Kshp ekz = SPb (Sip. totale parcelë publike)/ Sip. totale e zonës Kshp ekz = 4,739 m2/ 10,988 m2 = 0.4313 = 43.13 % SPb (Sip. totale parcelë publike) = 4,739 m2 Spekz (Sip. parcelave të zhvilluara) = 2,352.5 m2 Spardh (Sip. parcelave të pazhvilluara) = 2,248 m2 SpTotal (Sip. totale e parcelave) = 4,600.5 m2 Sgjekz (Sip. totale e gjurmëveekz) = 1,452 m2 Sn ekz ( Sip. totale e ndërtimit) = 2,302 m2 Ksht ekz = Sgjekz (Sip. totale e gjurmëveekz) / Spekz (Sip. parcelave të zhvilluara) Ksht ekz = 1,452 m2 / 2,352.5 m2 = 0.6172 = 61.72 % Sgj ardh = Spardh (Sip. parcelave të pazhvilluara) x Ksht ekz Sgj ardh = 2,248 m2 x 0.6172 = 1,387 m2 Sgj ardh (Sip. totale e gjurmës) = Sgj ekz + Sgj ard Sgj ardh = 1,452 m2 + 1,387 m2 = 2,839.5 m2 Ksht ekz = Ksht ardh = Sgj ard (Sip. totale e gjurmës)/ SpTotal (Sip. totale e parcelave) Ksht ekz = 2,839.5 m2 / 4,600.5 m2 = 0.6172 = 61.72 % Iekz = Sn ekz ( Sip. totale e ndërtimit) / Spekz (Sip. parcelave të zhvilluara) Iekz = 2,302 m2 / 2,352.5 m2 = 0.9785 Sn ardh = Spardh (Sip. parcelave të pazhvilluara) x Iekz Sn ardh = 2,248 m2 x 0.9785 = 2,199.5 m2 Sn tot = Sn ekz + Sn ardh Sn tot = 2,302 m2 + 2,199.5 m2 = 4,501.5 m2 Iekz = Iardh = Sn tot (Sip. totale e ndërtimit) / SpTotal (Sip. totale e parcelave) Iardh = 2,302 m2 / 4,600.5 m2 = 0.9785

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

Sptotal = Parcela A + Parcela B = 288 m2 Ksht = 61.72% I = 0.9785 Sgjtotal = 177 m2 Sntotal = 282 m2 Mos respektim i distancave Parcela A: Sp = 126 m2 (126/288=0.44) Sgj = 77 m2 Sn = 123.5 m2 Kate > 2 (Kati I = 77 m2; Kati II = 46.5 m2) Parcela B: Sp = 162 m2 (162/288=0.56)à Sgj = 100 m2 Sn = 158.5 m2 Kate > 2 (Kati I = 100 m2; Kati II = 58.5 m2) Respektim i distancave Parcela A: Sp = 126 m2 (126/288=0.44) Sgj = 60 m2 Sn = 123.5 m2 Kate > 3 (Kati I = 60 m2; Kati II = 44 m2; Kati III = 20 m2) Parcela B: Sp = 162 m2 (162/288=0.56) Sgj = 84 m2 Sn = 158.5 m2 Kate > 3 (Kati I = 84 m2; Kati II = 54.5 m2; Kati III = 20m2)

265

Figura 60. Si të përcaktosh treguesit e zhvillimit për një parcelë në kushtet e VKM-së 480 - rasti i Sarandës

Sip. totale e zonës (nënnjesisë) = 24,158 m2 Sip. rrugëve perimetrale= 3,828 m2 Sip. rrugëve të brendëshme= 2,479 m2 Sr (Sip. totale e rrugëve) = 6,308 m2 Kshr ekz = Sr (Sip.totale e rrugëve) / Sip. totale e zonës Kshr ekz = 6,308 m2/ 24,158 m2 = 0.26 = 26%

Spekz (Sip. parcelave të zhvilluara)= 1,1064.5 m2 Spardh (Sip. parcelave të pazhvilluara)= 6,785.5 m2 SpTotal (Sip. totale e parcelave)= 17,850 m2 Sgjekz (Sip. totale e gjurmëveekz) = 3,730.95 m2 Snekz (Sip. totale ndërtimiekz) = 7,207.6 m2 Ksht ekz = Sgjekz (Sip. totale e gjurmëveekz) / Spekz (Sip. parcelave të zhvilluara) Ksht ekz = 3,730.95 m2 / 1,1064.5 m2 = 0.3372 = 33.72 %

Sgj (Sip Totale e Gjurmëve)= Sgjekz(Sip Totale e Gjurmëveekz) Sgj = 3,730.95 m2 + 2,288 m2 = 6,019 m2 Sn (Sip Totale Ndërtimi) = (Sip Totale Ndërtimiekz) + (Sip Ndërtimiardh ) Sn = 7,207.6 m2+ 4,420 m2= 11,627.6 m2

Burimi i ortofotos: h p://map.albinfo.al/

Kapitulli VII. SHTOJCA

7.1 Lidhja 1: Baza ligjore për planifikimin e territorit Tabela 31. Fragmente ilustruese nga legjislacioni i posaçëm që lidhet me planifikimin dhe zhvillimin e territorit

KODI I PROCEDURAVE ADMINISTRATIVE, I NDRYSHUAR

1, 13, 14, 26, 36, 47, 49, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 59, 61, 66, 76, 90,137

PËR KRIJIMIN E QENDRËS SË PUBLIKIMEVE ZYRTARE, I NDRYSHUAR

1, 2, 8, 13,14

Nenet

Ligj nr.8485, datë 12.05.1999

Ligji

Ligj nr.8502, datë 30.06.1999

Nr. & Data

Ilustrim Neni 76 Pranimi i heshtur i peticionit 1. Kur ekzekutimi i një akti administrativ ose ushtrimi i një të drejte nga individi kushtëzohet nga miratimi apo autorizimi i administratës, përjashto rastet kur ligji parashikon ndryshe, mund të procedohet me ekzekutimin e aktit ose me ushtrimin e së drejtës, në rast se vendimi përkatës nuk jepet brenda afatit të prashikuar nga ligji. 2. Në ato raste kur ligji nuk parashikon ndonjë afat, afati për pranimin e heshtur për shkak të mos përgjigjes do të jetë 90 ditë nga paraqitja e peticionit. 3. Rastet e mëposhtme që kanë nevojë për miratim/autorizim të organeve administrative janë: a) licencat për kryerjen e veprimtarisë ndërtimore; b) lejet për ndërrimin e destinacionit të tokës për ndërtim; c) lejet e punës për të huajt; ç) lejet për investimet e huaja; d) lejet për punë 24 orë; dh) autorizimet për punën me turne; e) grumbullimi i funksioneve publike dhe private. 4. Afatet e parashikuara në ligj dhe në paragrafin 2 të këtij neni pezullohen në rastet kur procedimi ndërpritet për shkaqe për të cilat është përgjegjës individi. Neni 13 Regjistrat e organeve dhe te institucioneve Për aktet normative ne kompetence te tyre, organet dhe institucionet shtetërore mbajnë regjistër te veçante dhe u japin informacion personave te interesuar, përveç rasteve kur ligjërisht nuk lejohet publikimi. Neni 14 Përgjegjësia për demet nga publikimet e parregullta Organi, qe ka dërguar aktin ose dokumentin, mban vete përgjegjësi për pasaktësi, parregullsi, gabime ne përmbajtjen e aktit apo te dokumentit ose pengese ligjore për publikim. Qendra nuk mund te publikoje akte dhe dokumente për te cilat ka njo ime ose vërejtje te tilla, pa marre përgjigje nga organi kompetent. Qendra mban përgjegjësi kur publikimi nuk i përgjigjet tekstit te aktit ose dokumentit te dërguar nga organi përkatës, kur ka pranuar akte dhe dokumente ne kundërshtim me kete ligj, si dhe kur bën publikimin ne kundërshtim me paragrafin e dyte te këtij neni. Ne çdo kohe, kryesisht ose me konstatim te te interesuarve, organi përkatës mund te kërkojë ndreqjen e gabimeve materiale dhe parregullsive, duke dërguar një kopje te re te aktit apo te dokumentit. Kur ndreqja e gabimeve kërkohet pas publikimit, ne te gjitha rastet behet njo im ne Fletoren Zyrtare. Kur janë shkaktuar dëme nga publikimet e pasakta ose te parregullta, te interesuarit kane te drejte te kërkojnë përgjegjësinë ligjore dhe zhdëmtimin e drejtpërdrejte te përgjegjësit, sipas këtij ligji.

I përgjithshëm 3, 4, 5, 7, 8, 10 – 3/1/c/g, 16, 32 –e, 44, 63, 64, 65, 66, 67 9, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, Aneksi 1, Aneks 2

PËR ORGANIZIMIN DHE FUNKSIONIMIN E KËSHILLIT TË MINISTRAVE PËR ORGANIZIMIN DHE FUNKSIONIMIN E QEVERISJES VENDORE, I NDRYSHUAR PËR SISTEMIN E TAKSAVE VENDORE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9632, datë 30.10.2006

Ligj nr.8652, datë 31.07.2000

Ligj nr.9000, datë 30.01.2003

267

Neni 3 3. Komunat dhe bashkitë ushtrojnë këto funksione të veta I. Në fushën e infrastrukturës dhe të shërbimeve publike: a) furnizimi me ujë të pijshëm; b) funksionimi i sistemit të kanalizimeve të ujërave të bardha, të ujërave të zeza dhe kanaleve mbrojtëse të zonave të banuara; c) ndërtimi, rehabilitimi dhe mirëmbajtja e rrugëve me karakter vendor, trotuareve dhe shesheve publike; ç) ndriçimi i mjediseve publike; d) funksionimi i transportit publik urban; dh) administrimi i varrezave dhe garantimi i shërbimit të varrimit; e) shërbimi i dekorit; ë) administrimi i parqeve, lulishteve dhe zonave të gjelbëruara publike; f) grumbullimi, largimi dhe përpunimi i mbeturinave; g) planifikimi urban, menaxhimi i tokës dhe strehimi sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

Neni 9 Llojet e taksave vendore Në taksat vendore përfshihen: 1. Taksa vendore mbi biznesin e vogël. 2. Taksa mbi pasurinë e paluajtshme, në të cilën përfshihen taksa mbi ndërtesat dhe taksa mbi tokën bujqësore. 3. Taksa e etjes në hotel. 4. Taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja. 5. Taksa mbi kalimin e së drejtës së pronësisë për pasuritë e paluajtshme. 6. Taksa e regjistrimit të përvitshëm të mjeteve. 7. Taksa për zënien e hapësirave publike. 8. Taksa e tabelës. 9. Taksa të përkohshme. Neni 27 Taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja 1. Baza e taksës është vlera në lekë e investimit të ri që kërkohet të kryhet. Klasifikimi si investim i ri dhe vlerat përkatëse përcaktohen në përputhje me legjislacionin në fuqi për dhënien e lejes së ndërtimit.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37 I përgjithshëm

9, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, Aneksi 1, Aneks 2

PËR SHPRONËSIMET DHE MARRJEN NË PËRDORIM TË PËRKOHSHËM TË PASURISË PRONË PRIVATE PËR INTERES PUBLIK

PËR SISTEMIN E TAKSAVE VENDORE, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR PREFEKTIN

Ligj nr.8927, datë 25.07.2002

Ligj nr.8561, datë 22.12.1999

Ligj nr.9632, datë 30.10.2006

268

2. Niveli i taksës shprehet si përqindje e vlerës së investimit dhe është 1 deri në 3 për qind të kësaj vlere, ndërsa për Bashkinë e Tiranës është 2 deri në 4 për qind e saj. Përjashtimisht për projektet e infrastrukturës, për ndërtimin e rrugëve kombëtare, të porteve, aeroporteve, tuneleve, digave, ndërtimit të infrastrukturës në energji, përfshirë makineritë dhe pajisjet për këto projekte, taksa e ndikimit në infrastrukturë të ndërtimeve të reja është 0,1 për qind e vlerës së investimit, por jo më pak se kostoja e rehabilitimit të infrastrukturës së dëmtuar. 2/1. Për ndërtesat, të cilat janë në proces legalizimi, taksa e ndikimit në infrastrukturë e ndërtimeve të reja është 0,5 për qind e vlerës së investimit. 3. Këshilli bashkiak ose komunal mund të miratojë kategori dhe nënkategori për klasifikimin e investimeve, të cilat mund të përdoren për vendosjen e nivelit të taksës. 4. Detyrimi për taksën i takon investitorit. E ardhura nga taksa, për çdo rast, mblidhet nga organi që lëshon lejen e ndërtimit dhe arkëtohet, për çdo rast, për llogari të bashkisë ose të komunës që mbulon territorin ku do të bëhet investimi. 5. Nëse objekti, për të cilin do të bëhet investimi, shtrihet në territorin e më shumë se një njësie vendore ose kur objekti ndikon në infrastrukturën e një njësie tjetër vendore, të ardhurat nga taksa ndahen proporcionalisht ndërmjet tyre, në përputhje me raportet përkatëse të shtrirjes së objektit dhe të ndikimit të investimit në infrastrukturën e secilës njësi. Neni 2 1. Personat fizikë dhe juridikë privatë kanë të drejtën për respektimin e pasurive në pronësi të tyre. Shpronësimi i pasurive pronë private bëhet vetëm për interes publik, në kushtet kur interesi publik mbizotëron kundrejt interesave private të pronarëve të tyre, në përputhje me kushtet e parashikuara nga ligji dhe parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare. 2. E drejta e shpronësimit dhe e marrjes në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private ushtrohet për një interes publik që nuk mund të realizohet ose të mbrohet në mënyrë tjetër, veçse për shkaqe dhe në respektim të procedurave të përcaktuara shprehimisht në këtë ligj, në atë masë sa është e domosdoshme për realizimin e qëllimit të shpronësimit dhe në çdo rast kundrejt një shpërblimi të drejtë. Neni 3 Shpronësimi dhe marrja në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private realizohet në përputhje me kushtet dhe procedurat e përcaktuara në këtë ligj, duke garantuar transparencën, barazinë e shtetasve dhe mbrojtjen e interesave dhe të drejtave të tyre pasurore. Neni 4 Shpronësimi dhe marrja në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private bëhet duke respektuar dhe kompensuar në vlerë, në përputhje me ligjin, të drejtat e të tretëve mbi pasuritë pronë private që shpronësohen, si dhe zhvlerësimin për shkak të shpronësimit të pasurive të tjera pronë private që nuk janë objekt i shpronësimit.

1, 2, 4, 7, 12, 30, 32, 64, 66, 70, 72, 76, 79, 80, 81, 83, 85, 89, 90, 91, 92, 94, 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 181, 187, 188, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 209. 210, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 223, 224, 225, 226, 227, 232, 233, 234, 235, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 251, 259, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 272, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279, 280, 281, 282, 283, 284, 287, 290, 293, 294, 303, 304, 309, 316, 317, 318, 342, 419, 530, 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537, 538, 539, 540, 546, 560, 561, 562, 563, 564, 565, 566, 567, 568, 569, 570, 571, 572, 573, 580, 583, 584, 623, 624, 659, 660, 746, 747, 748, 750, 751, 752, 753, 754, 755, 756, 757, 764, 784, 785, 786, 787, 789, 790, 791, 794, 795, 803, 822, 826, 827, 828, 829, 830, 831, 832, 833, 834, 1065,

KODI CIVIL I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË, I NDRYSHUAR

Ligj nr.7850, datë 29.07.1994

269

Neni 149 Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve të caktuar nga ligji. Pronësia mbi pjesët përbërëse të sendit Neni 150 Pronarit të sendit i takon pronësia edhe mbi pjesët përbërëse të tij. Pronësia mbi frutat e sendit Neni 151 Pronarit të sendit i takojnë frutat natyrore që prodhon sendi, përveç kur pronësia e tyre u është kaluar të tjerëve. Në këtë rast pronësia fitohet pasi frutat të jenë ndarë nga sendi. Personi që merr frutat duhet që brenda vle ës së tyre të shpërblejë shpenzimet e bëra për prodhimin dhe vjeljen e tyre. Përkatësia e sendeve Neni 152 Sendet u përkasin personave fizikë, personave juridikë dhe shtetit. Llojet e pasurisë publike caktohen me ligj. Të drejtat dhe detyrimet e pronarit Neni 153 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, datë 3.5.2001, neni 21) Askush nuk mund të shpronësohet ose t’i kufizohet e drejta e ushtrimit të së drejtës të pronës që barazohet me shpronësimin, përveçse kur këtë e kërkojnë interesa publike dhe kurdoherë kundrejt një shpërblimi të drejtë. Neni 154 E drejta e pronësisë mbi tokën shtrihet gjer në lartësinë dhe thellësinë që është e dobishme për ushtrimin e saj, në kushtet e parashikuara me ligj. Neni 155 Pronari i një toke, pasi më parë t’i ketë kërkuar fqinjit që të presë degët e pemëve dhe rrënjët që i futen në tokën e tij, ka të drejtë t’i presë vetë ato, në rast se i sjellin dëm, si dhe të vjelë frutat dhe t’i perdorë ato për vete. Frutat që bien nga pemët mbi tokë, i përkasin pronarit të tokës ku ato kanë rënë. Neni 156 Pronari i një toke që ndodhet buzë një rrjedhe uji ose burimi publik, ka të drejtë t’i përdorë ato deri në masën që nuk dëmton interesat e pronarëve të tokave të tjera, përveç kur përdorimi rregullohet me dispozita të veçanta.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55

Neni 9 Efekti i regjistrimit Menjëherë pasi pasuria e paluajtshme të jetë regjistruar e vlefshme, çdo transaksion i mëtejmë që ka të bëjë me të drejtat mbi të, duhet regjistruar në përputhje me dispozitat e këtij ligji. Regjistrimi i një pasurie të paluajtshme i jep personit si individ, si bashkëpronar apo si përfaqësues i familjes, të drejtën për të disponuar këtë pasuri të paluajtshme në përputhje me ligjin. Çdo pronar që fiton një pasuri të paluajtshme, kontratë qiraje ose hipotekë, prezumohet se është njoftuar për çdo shënim në regjistër lidhur me pasurinë e paluajtshme, kontratën e qirasë ose hipotekën. Neni 8 Regjistri i pasurive të paluajtshme Çdo volum i regjistrit të zyrës së regjistrimit të pasurive të paluajtshme përmban kartela për pasuri të paluajtshme në pronësi publike dhe kartela për pasuri të paluajtshme në pronësi private. Neni 23 Regjistrimi fillestar Regjistrimi fillestar i çdo pasurie të paluajtshme bëhet me përgatitjen e një kartele dhe të një harte treguese të regjistrimit në pajtim me dispozitat e këtij ligji dhe në përputhje me dispozitat e çdo akti që përcakton pronësinë ose marrëveshjet apo detyrimet që ekzistojnë për pasuritë e paluajtshme.

Neni 2 Toka bujqësore të pandara konsiderohen sipërfaqet e kadastruara në zërin tokë bujqësore më 1.8.1991, brenda kufijve të një njësie të caktuar administrative (fshat, komunë ose bashki që ka toka bujqësore jashtë vijave kufizuese), të cilat nuk janë ndarë nga komisionet e tokave ose që janë refuzuar të merren nga familjet apo individë të ndryshëm dhe që nuk kanë ndryshuar zërin kadastral deri në ditën e hyrjes në fuqi të këtij ligji.

2, 3, 4, 5, 6

PËR REGJISTRIMIN E PASURIVE TË PALUAJTSHME, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR TOKAT BUJQËSORE TË PANDARA

Ligj nr.8312, datë 26.03.1998

Ligj nr.7843, datë 13.07.1994

270

Neni 3 Tokat bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore që nuk janë ndarë për arsye të kufizimit të normës për frymë, mbeten disponibël shtetëror dhe nuk janë objekt i këtij ligji. Neni 4 Tokat bujqësore që shtrihen në zonën me përparësi të zhvillimit turistik trajtohen sipas akteve ligjore dhe nënligjore përkatëse. Neni 5 Sipërfaqet e tokave bujqësore të pandara administrohen nga këshilli i komunës ose bashkisë, që kontrollon komisonet e tokave të fshatrave për rindarjen e tyre, sipas kritereve ligjore. Neni 6 Pushtimi, shpërdorimi a dëmtimi i tokave bujqësore, objekt i këtij ligji, nga persona fizikë ose juridikë, përbën vepër penale dhe dënohet sipas dispozitave përkatëse të Kodit Penal.

Neni 3/1 1. Përdoruesit e tokave bujqësore brenda vijave kufizuese të qyteteve, fshatrave ose qendrave urbane, që disponojnë aktet e marrjes së tokës në përdorim, të lëshuara deri në fund të muajit shkurt të vitit 1996, kompensohen me truall në pronësi brenda zonës urbane përkatëse në çastin që toka e tyre do të kalojë për kompensim fizik të subjekteve të shpronësuara ose për ndërtime publike. Kompensimi në truall bëhet si më poshtë: a) për familjet me dhe mbi 6 pjesëtarë, sipërfaqja e truallit është 750m2; b) për familjet me më pak pjesëtarë zbritet 150 m2 për çdo pjesëtar më pak, në përputhje me të dhënat e regjistrit të gjendjes civile të datës 31.12.1995, por jo më pak se 300 m2. 2.

1, 2, 3, 4

PËR KALIMIN NË PRONËSI PA SHPËRBLIM TË TOKËS BUJQËSORE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8053, datë 21.12.1995

271

Neni 3/2 1. Kompensimi me truall në pronësi në komunën e Ksamilit bëhet në masën e përcaktuar në nenin 3/1 të këtij ligji dhe vetëm për familjet bujqësore e për individët: a) që figurojnë punonjës të ish-NB Ksamil në periudhën 1.8.1991 deri 1.10.1992; b) që kanë ardhur në ishNB Ksamil nga 1.8.1991 deri në 4.5.1994, subjekte të vendimit të Këshillit të Ministrave nr. 60, datë 21.2.1994 “Për dhënie toke në përdorim familjeve fshatare, banorë të ish-NB-së së Ksamilit”, të ndryshuar me vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 185, datë 4.5.1994, të cilat plotësojnë kushtet e pikës 2 të këtij vendimi dhe që në kohën e hyrjes në fuqi të këtij ligji figurojnë banorë në gjendjen civile të Ksamilit. 2. Subjektet e përfshira në shkronjën “b” të pikës 1 të këtij neni duhet të provojnë se nuk kanë përfituar tokë në pronësi nga ligji nr. 7501, datë 19.7.1991 “Për tokën”. Subjekteve të pikës 1 të këtij neni, nga sipërfaqja e kompensimit, sipas koeficienteve të përcaktuara me vendim të Këshillit të Ministrave, u zbriten sipërfaqet e shesheve të ndërtimit, të fituara me vendime të komunës deri në hyrjen në fuqi të këtij ligji. Neni 3/3 1 Trojet e vëna në dispozicion për kompensim për përdoruesit e tokës bujqësore, sipas këtij ligji, përcaktohen: a) në zonat turistike bregdetare, nga Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, në bashkëpunim me organet e qeverisjes vendore në territorin ku ndodhet trualli që kalon për kompensim; b) në zonat periferike të qyteteve dhe qendrave urbane, nga Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, në bashkëpunim me organet e qeverisjes vendore në territorin ku ndodhet trualli që kalon për kompensim, pas përfundimit të procesit të legalizimit nga ALUIZNI. 2. Sipërfaqet e tokës në përdorim që lirohen nga përdoruesit, si pasojë e zbatimit të dispozitave të këtij ligji, kalohen: a) në Agjencinë e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, si fond fizik për kompensimin e subjekteve të shpronësuara, sipas përcaktimeve të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.868, datë 18.6.2008 “Për krijimin e fondit të kompensimit fizik nga fond i tokës bujqësore”, kur këto sipërfaqe, në datën e hyrjes në fuqi të këtij ligji, figurojnë në zërin kadastral tokë bujqësore; b) në pronësi të shtetit dhe administrohen sipas kompetencave të përcaktuara në legjislacionin në fuqi për urbanistikën, kur këto sipërfaqe, në datën e hyrjes në fuqi të këtij ligji, figurojnë në zërin kadastral tokë urbane. 3. Procedurat dhe autoriteti publik që bën kalimin në pronësi përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave.”.

PËR KALIMIN NË PRONËSI TË TOKËS BUJQËSORE, PYJORE, LIVADHEVE DHE KULLOTAVE 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR DHËNIEN ME QIRA TË TOKËS BUJQËSORE E PYJORE, TË LIVADHEVE DHE KULLOTAVE QË JANË PASURI SHTETËRORE, I NDRYSHUAR 1, 2, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17

Ligj nr.8318, datë 04.01.1998

Ligj nr.8337, datë 30.04.1998

272

Neni 3 Toka bujqësore, pyjore, livadhet dhe kullotat, pronë e shtetit, nuk mund të tjetërsohen deri në kompensimin e ish-pronarëve, përveç rasteve kur parashikohet ndryshe me ligj. Përjashtim bëhet vetëm në rastet e kalimit të pronësisë për efekt të zbatimit të ligjit nr.7698, datë 15.4.1993 “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve”. Neni 4 Kalimi i së drejtës së pronësisë të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave nuk iu njihet personave fizikë dhe juridikë të huaj. Personat fizikë dhe juridikë të huaj gëzojnë të drejtën e marrjes së saj me qira deri në 99 vjet. Dhënia me qira e tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave bëhet sipas dispozitave të Kodit Civil.

Neni 8 Afatet e dhënies me qira për tokën-pasuri shtetërore janë : 1. Deri në 10 vjet për kontratat e qirasë afatshkurtër, ku përfshihen veprimtaritë për prodhimin e bimëve të arave dhe eterovajore. 2. Deri në 30 vjet për kontratat e qirasë afatmesëm, ku përfshihen veprimtaritë për prodhimin blegtoral, për prodhimin e fidanëve, mjediset e mbrojtura dhe pyjet e ulëta (cungishte). 3. Deri në 99 vjet për kontratat e qirasë afatgjatë, ku përfshihen veprimtaritë për turizëm, rekreacion, pyll i lartë dhe pemët frutore. Kur veprimtaria sipas pikave 1 dhe 2 të këtij neni shoqërohet me investime për përpunimin e tyre, ato do të trajtohen si kontratë qiraje afatgjatë. Neni 9 Kriteret për llogaritjen e vlerës vjetore të tokave-pasuri shtetërore përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave. Neni l0 Kriteret dhe mënyrat e pagesës së vlerës së qirasë nga qiramarrësi përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave. Neni 11 Sipërfaqja e tokës pyjore, livadhet dhe kullotat që jepen me qira, nuk duhet të jenë më e vogël se kufri minimal i një nënparcele. Për tokën pyjore nënparcela pyjore nuk mund të ndahet. Neni 12 Kriteret e sipërfaqes minimale sipas nenit ll nuk zbatohen kur për qëllime të zhvillimit të turizmit, agroturizmit ose ruajtjes së biodiversitetit të zonës kërkohet me qira një sipërfaqe toke që përbëhet nga lloje të ndryshme toke. Neni 13 Organizmi shtetëror që do të japë tokë me qira, krijon një bord me specialistë të bujqësisë, pyjeve, urbanistikës, mjedisit dhe juristë, të cilët zgjidhin kërkesat teknike të dhënies së tokës me qira të parashikuara nga ky ligj. Bordi përcakton parcelën e tokës që do të japë me qira sipas këtyre kritereve : 1. Sipërfaqja e tokës që do të jepet me qira të mos jetë objekt pretendimi në zbatim të ligjeve për rikthimin e pronës ish-pronarëve të saj.

273

2. Zona të mos jetë objekt investimesh publike në një afat kohor prej 10 vjetësh. Organizmi shtetëror shqyrton kërkesat në bord për dhënien me qira të parcelave të tokës dhe ia paraqet për miratim ministrit të Bujqësisë dhe Ushqimit. Neni 14 Për tokat që shtrihen në zonën turistike, parqet kombëtare dhe zonat rreptësisht të mbrojtura, miratimi përkatës bëhet nga Këshilli i Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë.

Neni 1 Truall quhet e gjithë toka që ndodhet brenda vijave kufizuese të qyteteve (bashkive) pavarsisht nëse përdoret për ndërtim, kopësht, arë etj., si dhe toka jashtë vijave kufizuese që në momentin e trajtimit është përdorur ose do të përdoret për ndërtim, me kusht që të jetë përfunduar dokumentacioni që verteton tjetërsimin e saj, duke mos qënë më tokë bujqësore, livadh apo kullotë. Një truall quhet i zënë kur në të janë bërë investime të ligjshme (themele, gërmime, instalime, kanalizime, ndërtesa etj.) që e kalojnë si vlerë çmimin e atij trualli. Trualli i zënë shtrihet në një sipërfaqe sa është e nevojshme për funksionimin normal të objektit që do të ndërtohet, si dhe në sipërfaqe të cilat në bazë të rregullit të urbanistikës nuk mund të përdoren nga një person tjetër (si për shembull sipërfaqet para dritareve të godinave ekzistuese, në mes të godinave, etj.) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10

PËR SHITBLERJEN E TROJEVE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.7980, datë 27.07.1995

Neni 15 Dhënia me qira e tokës -pasuri shtetërore nga organet përkatëse bëhet nëpërmjet ankandit. Rregullat e ankandit dhe kontrata tip e dhënies me qira të tokës përcaktohen nga Këshilli i Ministrave.

Neni 2 Personat fizikë dhe juridik privat shqiptarë kanë të drejtë të blejnë e të shesin lirisht troje ndërmjet tyre pa asnjë kufizim. Neni 5 Personat fizikë a juridikë të huaj që kryejnë ose kanë kryer investime në territorin e Republikës së Shqipërisë, në përputhje me ligjin nr.7764, datë 2.11.1993 “Për investimet e huaja”, kanë të drejtë të blejnë truall për investime, pronë shtetërore ose private, ose truallin e investimeve të kryera ose në kryerje e sipër. Personat fizikë a juridikë të huaj ju lind e drejta të truall pasi te kenë arritur kryerjen e investimeve në përputhje me lejen e ndërtimit, deri në një vlerë jo më të vogël se tre herë vlera e truallit sipas përcaktimit të Këshillit të Ministrave. Nga koha e marrjes së lejes së ndërtimit deri në kohën e kalimit në pronësi të truallit personi fizik a juridik i huaj, paguan qiranë për përdorimin e truallit. Kjo qira përcaktohet në kontratë ku është përcaktuar paraprakisht edhe çmimi i blerjes eventuale të trualli si dhe afati deri kur është i vlefshëm ky çmim. Edhe personat fizikë a juridikë të huaj, që kanë blerë apo ndërtuar objekte me vlerë mbi trefishin e çmimit të truallit të tyre, iu lind e drejta të blejnë truallin e këtyre objekteve.

Neni 3 Për administrimin dhe mbrojtjen e tokës, pranë Këshillit të Qarkut krijohet Seksioni i Administrimit dhe Mbrojtjes së Tokës si funksion i deleguar i Këshillit të Ministrave.

1, 2, 3, 4, 6, 11, 12, 13

Neni 4 Numri i punonjësve dhe mënyra e funksionimit të Seksionit të Administrimit dhe Mbrojtjes së Tokës përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 21, 23, 24, 25, 26, 28

PËR KRIJIMIN DHE FUNKSIONIMIN E STRUKTURAVE PËR ADMINISTRIMIN DHE MBROJTJEN E TOKËS, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR MBROJTJEN E TOKËS BUJQËSORE

Ligj nr.9244, datë 17.06.2004

Ligj nr.8752, datë 26.03.2001

274

Neni 12 Mbrojtja e tokës bujqësore nga dëmtimet Pronaret, posedues te tjerë te ligjshëm te tokës, strukturat shtetërore dhe autoritetet vendimmarrëse, çdo person fizik ose juridik, qe me veprimin ose mosveprimin e tyre ushtrojnë ne çfarëdo mënyrë ndikim mbi token, detyrohen ta mbrojnë atë nga dëmtimet dhe rreziqet e mundshme, ta miradministrojnë atë dhe te sigurojnë qëndrueshmërinë e funksioneve qe përmbush toka bujqësore. Neni 15 Mbrojtja e shtretërve dhe brigjeve te lumenjve 1. Nuk lejohen ngritje dhe shfrytëzim karriere për materiale dhe lende te tjera inerte përgjatë rrjedhës se lumenjve kur: a) te dyja anët ose njëra ane e bregut te lumit kufizohet drejtpërdrejt me toke bujqësore; b) vlerësohet se gjate gjithë rrjedhës se lumit, nga ngritja e karrierës mund te shkaktohet ndryshimi i rrjedhjes natyrore te ujerave, qe dëmtojnë funksionet qe përmbush toka bujqësore. 2. Lejohet ngritje karriere ne gjatësi te rrjedhës se lumenjve për raste madhore ose emergjente, kur këtë e vlerëson Këshilli i Ministrave. Ne këtë rast, poseduesi i lejes se shfrytëzimit te karrierës ka këto detyra: a) rehabilitimin e mjedisit gjate kryerjes ose ne përfundim te punimeve, sipas kushteve te përcaktuara ne lejen mjedisore; b) garantimin paraprak me mjete financiare te depozituara ne banke ne shumën e nevojshme te rehabilitimit te gjendjes, shume e cila përcaktohet nga Seksioni i Administrimit te Mbrojtjes se Tokës (SAMT) ne qark dhe kalon ne llogari te komunës ose bashkise, ne territorin e se cilës ngrihet karriera. Neni 17 E drejta e shfrytëzimit dhe e përdorimit te tokës bujqësore Pronaret dhe poseduesit e tjerë te ligjshëm kane te drejte qe: a) sipërfaqen e tokës bujqësore ta përdorin dhe ta shfrytëzojnë për kultivimin e bimëve bujqësore, produktet dhe nënproduktet e te cilave nuk ndalohen me dispozita te ligjeve te tjera; b) token bujqësore ta përdorin dhe ta shfrytëzojnë deri ne thellësi te horizontit aktiv te saj, ne pikëtakimin e saj me formacionin ame.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 21, 23, 24, 25, 26, 28

PËR MBROJTJEN E TOKËS BUJQËSORE

Ligj nr.9244, datë 17.06.2004

275

Neni 19 1. Pronari i tokës dhe çdo posedues i ligjshëm i tokës bujqësore kane për detyre t’i bëjnë te ditur menjëherë autoriteteve te pushtetit vendor çdo dyshim te dëmtimit te tokës bujqësore, ose te dëmtimit te saj, e ardhur si pasoje: a) e veprimtarisë se tyre te pakujdesshme; b) e veprimit te faktorëve natyrore ose personave te tjerë; c) e mosveprimit te strukturave te ngarkuara me ligj për mbrojtjen e tokës bujqësore. 2. Organet për mbrojtjen e tokës bujqësore, ne çdo rast, qe kane te dhëna për ekzistencën e faktorëve, qe rrezikojnë dëmtimin e tokave bujqësore, kane për detyre njo imin e pronareve te tokës bujqësore, duke marre njëkohësisht masa dhe vendime te nevojshme mbrojtëse. Neni 23 Mbrojtja e tokës bujqësore nga shkatërrimi 1. Pronaret dhe posedues te ligjshëm te tokës bujqësore dhe çdo person fizik e juridik, veprimtaria e te cilëve ndikon mbi token bujqësore, janë te detyruar ta mbrojnë atë nga çdo faktor qe çon ne shkatërrimin e saj. 2. Toka bujqësore vlerësohet e shkatërruar kur: a) nuk mund te përdoret me si e tille; b) nuk mund te rehabilitohet ne kufijtë e vlerave, qe janë përcaktuar për token bujqësore; c) për rehabilitimin e sipërfaqes se dëmtuar rezulton një kosto me e larte se vlera reale e tokës bujqësore. Neni 24 Zonat e tokave ne mbrojtje 1. Sipërfaqe te tokës bujqësore, ne te cilat vihen re shfaqje te rrezikut te dëmtimit te tokës ose shfaqje te dëmtimit te saj, e qe sjellin si pasoje rreziqe ne përmasa te mëdha për komunitetin, shpallen “Zona te tokave ne mbrojtje”. 2. Vendimi për shpalljen “Zona te tokave ne mbrojtje” merret nga këshilli i qarkut dhe përmban: a) hartën e zonës se tokave ne mbrojtje me emërtime kadastrale, sipërfaqen e ngastrave dhe kufijtë e zonës; b) përshkrimin e natyrës se shfaqjes se rrezikut te dëmtimit te tokës bujqësore ose shfaqjen e dëmtimit te saj; c) shkaqet e pasojës; ç) raportet e analizave te tokës, te lendeve te lëngëta e te gazta ne toke; d) masat emergjente, afatshkurtra dhe afatgjata, qe janë marre për rehabilitimin dhe përmirësimin e gjendjes, si dhe nivelin e shpenzimeve te nevojshme, burimet e financimit te tyre; dh) listën e institucioneve, te strukturave dhe te personave qe ngarkohen me rehabilitimin e gjendjes.

3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 26 2, 3, 4, 5, 6, 11, 12, 15

PËR KULLOTAT DHE LIVADHET, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR PRONAT E PALUAJTSHME TË SHTETIT, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8743, datë 22.02.2001

Ligji nr.7917, datë 13.04.1995

276

Neni 3 Kullotat dhe livadhet ndahen në: Kullota dhe livadhe shtetërore, në përdorim të përgjithshëm dhe private (personale dhe në bashkëpronësi). 1. Kullotat dhe livadhet shtetërore janë në pronësi të shtetit dhe administrohen nga Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave nëpërmjet organeve të saj në rrethe. 2. Kullotat dhe livadhet shtetërore në përdorim të përgjithshëm që administrohen nga komuna e bashkia përkatëse dhe janë në përdorim të banorëve që ndodhen në juridiksionin e komunës dhe fshatit. 3. Kullotat dhe livadhet private (personale ose në bashkëpronësi). Neni 4 Kullotat dhe livadhet që vërtetohen me dokumentacion të rregullt dhe kufi të qartë se kanë qenë pronë private (personale a në bashkëpronësi), u kthehen ish-pronarëve të tyre ose trashëgimtarëve. Këta gëzojnë të gjitha të drejtat e pronës private. Neni 5 Kufijtë e kullotave ndërmjet fshatrave, komunës dhe rretheve njihen ato të vitit 1945. Në bazë të dokumentacionit kadastral, Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave përcakton kufijtë e kullotave shtetërore, që miratohen nga Këshilli i Ministrave.

Neni 3 Prona publike 1. I përkasin shtetit dhe bëjnë pjesë në pronat e paluajtshme publike: a) Vija bregdetare për të hyrë në tokë, ujërat territoriale, shtretërit dhe brigjet e lumenjve, të përrenjve a rrjedhave të tjera ujore, liqeneve, lagunave dhe rezervuarëve natyrorë ose artificialë, ishujt dhe grumbullimet e rërës, të gurëve dhe dherave në shtretër të lumenjve, të liqeneve e rezervuarëve, ashtu siç është përcaktuar sipas ligjeve në fuqi. b) Zonat historike, arkeologjike dhe kulturore, si dhe parqet me rëndësi kombëtare ose vendore. c) Zonat, instalimet dhe objekte të tjera të destinuara për qëllime të mbrojtjes kombëtare, të rendit dhe sigurisë publike. ç) Burimet natyrore dhe rezervat minerare e inertet, ashtu siç përcaktohen në legjislacionin në fuqi. 2. Janë, gjithashtu, prona të paluajtshme publike, nëse i përkasin shtetit, edhe pyjet, kullotat dhe livadhet, si dhe çdo lloj tjetër prone e paluajtshme e ndërtuar mbi to, që i shërben drejtpërdrejt mbrojtjes dhe zhvillimit të tyre. 3. Janë, gjithashtu, prona të paluajtshme publike, nëse i përkasin shtetit, edhe aktivet e ngurtësuara (ose të trupëzuara), që shërbejnë për kryerjen e shërbimeve publike si: - rrugët dhe urat, hekurudhat dhe sistemet ndihmëse të lidhura më to; - infrastruktura aeroportuale; - sistemet e prodhimit dhe shpërndarjes së energjisë; - sistemet e shërbimit të telekomunikacionit dhe të postës; - sistemet e furnizimit me ujë të pijshëm, si dhe të derdhjeve të ujërave të zeza të qendrave të banuara; - ndërtimet me interes të njohur historik, arkeologjik dhe kulturor; - parqet, lulishtet, sheshet publike në qytete e qendra të banuara, ndërtesat së bashku me oborret që përdoren për shërbime që ofrohen nga shteti për arsimin, shkencën, kulturën dhe sportet, për shërbimin shëndetësor e shoqëror, për institucionet qendrore dhe vendore, si dhe rezidencat qeveritare së bashku me trojet mbi të cilat ngrihen këto prona. 4. Pronat e paluajtshme publike tjetërsohen ose jepen në përdorim sipas mënyrave dhe kufijve të përcaktuar me ligje të veçanta. Neni 4 Prona jopublike të paluajtshme të shtetit 1. Prona të paluajtshme të shtetit, që nuk janë pronë publike si toka bujqësore, troje, ndërtesa, aktive të ngurtësuara të ndërmarrjeve nën administrimin e shtetit, si dhe prona të tjera të këtij lloji, nëse nuk i nënshtrohen dispozitave ligjore të posaçme, kanë regjim juridik të barabartë me pronën private dhe i nënshtrohen rregullave të parashikuara në Kodin Civil. 2. Ndryshimi i statusit të një prone të paluajtshme të shtetit nga publike në jopublike bëhet sipas procedurave të përcaktuara me ligj.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 20

PËR TRANSFERIMIN E PRONAVE TË PALUAJTSHME PUBLIKE TË SHTETIT NË NJËSITË E QEVERISJES VENDORE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8744, datë 22.02.2001

277

Neni 1 Qëllimi i ligjit Ky ligj rregullon porcesin e transferimit të pronave të paluajtshme publike të shtetit dhe titujt epronësisë së shtetit mbi kapitalin e shoqërive tregtare dhe/ose ndërmarrjeve shtetërore nga pushteti qendror në njësitë e qeverisjes vendore. Në këtë ligj përcaktohen llojet që do t’u transferohen njësive të qeverisjes vendore, natyra e të drejtave të njësive të qeverisjes vendore mbi to dhe procesi, sipas të cilit do të bëhet transferimi i pronave. Neni 3 Prona që u transferohen njësive të qeverisjes vendore U transferohen njësive të qeverisjes vendore pronat që përdoren për realizimin e funksioneve dhe/ose shërbimeve për bashkësinë të njohura me ligj, të tilla si: a) Pronat që përdoren për ushtrimin e funksioneve të tyre administrative. b) Pronat që përdoren për realizimin e programeve arsimore. c) Pronat që përdoren për realizimin e funksioneve në shëndetin publik. ç) Pronat që përdoren për realizimin e funksioneve ekonomike. d) Pronat që përdoren për kryerjen e veprimtarive social-kulturore e sportive. dh) Pronat që përdoren për ushtrimin e funksioneve në fushën e bujqësisë dhe të ushqimit. e) Pronat që përdoren për grumbullimin, depozitimin, pastrimin dhe shpërndarjen e ujit, si dhe për grumbullimin, depozitimin, pastrimin dhe shfrytëzimin e mbeturinave dhe ujërave të zeza. ë) Pronat që përdoren për sistemin e transportit publik. f) Pronat që përdoren si lehtësira të transportit vendor (urbane, rurale dhe ndërkomunare), përfshirë rrugët, rrugicat, urat, aeroportet dhe portet vendore. g) Prona të tilla si trotuare, sheshe, rrjeti i ndriçimit publik, si dhe pajisjet e tjera zbukuruese brendapërbrenda bashkive dhe komunave. gj) Prona të tilla si mjete për funeral, varrezat brendapërbrenda bashkive dhe komunave. h) Prona të tilla si monumetet historike e kulturore dhe bustet me interes vendor. i) Prona të tilla si pyje, kullota, parqe dhe kopshte publike, që kanë për qëllim të përdoren për interes vendor. j) Prona të tilla si struktura dhe njësi rezidenciale me interes vendor. k) Prona të cilat përdoren për kryerjen e funksioneve të tjera sipas ligjeve në fuqi. Neni 4 Transferimi i tipeve të tjera të pronës Kur pronat e paluajtshme shtetërore u transferohen njësive të qeverisjes vendore, çdo pronë e luajtshme, që ka të bëjë me këtë të fundit, duke përfshirë dhe rezervat ligjore, do t’i transferohen, gjithashtu, njësive të qeverisjes vendore. Së bashku me pronën që transferohet, njësive të qeverisjes vendore, i jepet i gjithë dokumentacioni për këtë pronë. Në ato raste kur pronat e transferuara njësive të qeverisjes vendore janë në formën e aksioneve në një shoqëri tregtare dhe/ose ndërmarrje shtetërore, pushteti qendror mund të transferojë një pjesë ose të tërë titujt e pronësisë së shtetit mbi kapitalin që ka në këto shoqëri. Neni 5 E drejta e pronësisë dhe e drejta e përdorimit Transferimi i pronës nga pushteti qendror në njësitë e qeverisjes vendore, sipas këtij ligji bëhetnë njërën nga format e mëposhtme: - në pronësi ose - në përdorim Neni 6 Pushteti qendror për pronat që u transferohen njësive të qeverisjes vendore: a) në rastin e kalimit të pronës në pronësi njësive të qeverisjes vendore, mbikëqyr respektimin ekushteve dhe/ose të kufizimeve të përcaktura në aktin e transferimit; b) në rastin e kalimit të pronës në përdorim njësive të qeverisjes vendore, ndërhyn me cilësinëe pronarit, kur vëren mosrespektim të kushteve dhe/ose të kufizimeve të përcaktuara në aktin etransferimit. Neni 7 Kufizimet mbi të drejtat e pronësisë Në çastin e kalimit të së drejtës së pronësisë, pushteti qendror mund të vendosë kushte dhe kufizime mbi këtë të drejtë. Këto kushte dhe kufizime duhet të jenë vetëm për të siguruar maksimumin e përfitimeve publike ose mbrojtjen e një karakteristike të veçantë të pronës.

Të gjitha nenet

PËR KOMPENSIMIN E ISH-PRONARËVE TË TOKËS BUJQËSORE, JOBUJQËSORE DHE TË TROJEVE TË ZËNA, QË NDODHEN NË ZONËN E LAPRAKËS DHE TË BATHORES NË RRETHIN E TIRANËS 1, 2, 3, 4

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR LEGALIZIMIN, URBANIZIMIN DHE INTEGRIMIN E NDËRTIMEVE PA LEJE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9482, datë 03.04.2006

Ligj nr.8398, date 09.03.1998

278

Neni 1 Të kompensohen në natyrë ish-pronarët ose trashëgimtarët ligjorë për pronat në formë kullote, livadhi, toke pyjore apo toke bujqësore dhe jobujqësore, që ndodhen në zonën e Laprakës dhe të Bathores, sipas përcaktimit në nenin 3 të këtij ligji, në rrethin e Tiranës dhe të patrajtuara nga ligji nr.7501, datë 19.7.1991 “Për tokën”, në pronësi të shtetit, kur këto prona do të tjetërsohen në truall, duke u përfshirë brenda vijave kufizuese ndërtimore të qendrave të banuara. Neni 2 lsh-pronarët ose trashëgimtarët e tyre ligjorë të pronave, të treguara në nenin 1 të këtij ligji, të cilëve nuk u është kthyer prona, të kompensohen me troje në zonat turistike apo në qendrat e banuara, deri në masën 10 000 m2. lsh-pronarët ose trashëgimtarët ligjorë të trojeve të zëna, që ndodhen në zonat e treguara në nenin 1 të këtij ligji, të cilët nuk janë kompensuar, të kompensohen me troje në zonat turistike apo në qendrat e banuara, deri në masën 10 000 m2. Kur ish-pronarët ose trashëgimtarët e tyre ligjorë përfitojnë, sipas paragrafit të parë dhe të dytë të këtij neni, masa e kthimit, për secilin rast, do të jetë deri në masën 10 000 m2.

Neni 2 Fusha e zbatimit 1. Ky ligj zbatohet për të gjitha objektet e ndërtuara pa leje, të ngritura para datës së hyrjes në fuqi të këtij ligji, pavarësisht nëse ato kanë funksion strehimi, veprimtarie ekonomike apo funksione të tjera social-kulturore, të ngritura dhe që disponohen nga individë apo persona juridikë të regjistruar e që veprojnë sipas të drejtës tregtare shqiptare. Këshilli i Ministrave përcakton kriteret, procedurat dhe dokumentacionin e zbatueshëm për të kualifikuar objektet në ndërtime, që legalizohen ose jo. 2. Ngrehinat funksionale (mure rrethuese) dhe objektet ndihmëse (garazh etj.) në shërbim të ndërtimeve pa leje, të përfunduara brenda afatit të parashikuar sipas pikës 1 të këtij neni, legalizohen vetëm në qo ë se janë ngritur brenda sipërfaqes së parcelës ndërtimore, që legalizohet sipas neneve 19, 20, 21 e 22 të këtij ligji. 3. Për ndërtimet pa leje, të ngritura brenda zonave që kanë përparësi zhvillimin e turizmit, të përcaktuara sipas ligjit nr.7665, datë 21.1.1993 “Për zhvillimin e zonave që kanë përparësi turizmin”, brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji, Këshilli i Ministrave përcakton vendbanimet formale, zonat informale dhe territoret e tjera, brenda zonave që kanë përparësi turizmin, në të cilat do të kryhet legalizimi sipas këtij ligji. Afati i vetëdeklarimit fillon pas daljes së vendimit për këto zona. 4. Fusha e veprimit të këtij ligji nuk shtrihet për ndërtimet pa leje të ngritura mbi troje private brenda vijës së verdhë, kur planet rregulluese urbanistike parashikojnë ndërtime mbi 5 kate nga niveli zero. 5. Të gjitha ndërtimet e tjera pa leje, të cilat nuk u përgjigjen kushteve të përcaktuara në pikat 1, 2, 3 dhe 4 të këtij neni, si dhe ato për të cilat nuk është kërkuar legalizimi brenda afatit të përcaktuar në pikën 1 të nenit 7 të këtij ligji, prishen sipas ligjit nr.8408, datë 25.9.1998 “Për Policinë e Ndërtimit”.

Ligj nr.9235, datë 29.07.2004

PËR KTHIMIN DHE KOMPENSIMIN E PRONES, I NDRYSHUAR 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Ligji nr.7832, datë 16.06.1994

PËR ÇMIMIN E TRUALLIT QË KOMPENSOHET, I NDRYSHUAR

2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 12

Ligj nr. 7836, date 22.06.1994

PËR ÇMIMIN E TOKËS BUJQËSORE PËR EFEKT KOMPENSIMI, I NDRYSHUAR

Të gjitha Nenet

279

Neni 78 Pronat që nuk kthehen 1. Nuk kthehen pronat e paluajtshme, që i shërbejnë një interesi publik dhe ato që: a) shërbejnë për realizimin e detyrimeve të shtetit shqiptar, që rrjedhin nga traktatet dhe konventat, në të cilat shteti ynë është palë; b) janë të zëna sipas akteve ligjore, paraqitur në shtojcën 1 të ligjit. 2. Në rast se pronat e paluajtshme, që përfshihen në pikën 1 të këtij neni, propozohen të tjetërsohen, ato u kalojnë subjekteve të shpronësuara kur këto nuk janë kompensuar. 3. Pronat e përcaktuara në pikën 1 të këtij neni kompensohen sipas përcaktimeve të bëra në këtë ligj. Neni 8/10 Trualli 1. Në rastin kur trualli u është tjetërsuar personave të tretë dhe mbi të nuk janë ngritur ndërtesa të përhershme dhe të ligjshme, ai u kthehet subjekteve të shpronësuara, ndërsa shteti u kthen të tretëve vlerën, sipas çmimit të blerjes të shumëzuar me indeksin e rritjes së çmimeve. 2. shfuqizuar.3. Në rastet e ndërtimeve mbi truall, të bëra para datës 10.8.1991, për të cilat nuk është regjistruar pronësia e truallit, ai që ka në pronësi ndërtesën detyrohet të paguajë vlerën fillestare të truallit, sipas nenit 10 të ligjit nr.7652, datë 23.12.1992 “Për privatizimin e banesave shtetërore” të shumëzuar me indeksin e rritjes së çmimeve. Neni 3 Çmimi për efekt kompensimi (i truallit) që ndodhet brenda vijave kufizuese, do të përcaktohet në bazë të kritereve të mëposhtme: a) numrit të popullsisë së qendrës së banuar; b) vendndodhjes së truallit sipas kategorizimit të zonës; c) përshtatshmërisë inxhinierike të truallit për të mbajtur struktura ndërtimore. Neni 7 (Shtuar shkronja c me dekretin nr.1351, datë 23.1.1996, neni 1) Çmimi për efekt kompensimi i truallit që ndodhet në zonë turstike përcaktohet në bazë të kritereve të mëposhtme: a) lloji i turizmit; b) përshtatshmëria inxhinierike e truallit për të mbajtur struktura ndërtimore. c) largësia nga brigjet ujore në bregdet e liqene dhe largësia nga rrugët kryesore të komunikimit, në brendësi të vendit.

Të gjitha nenet

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR LEGALIZIMIN, URBANIZIMIN DHE INTEGRIMIN E NDËRTIMEVE PA LEJE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9482, datë 03.04.2006

280

Neni 9 Zyra përgjegjëse për vetëdeklarim Vetëdeklarimi nga subjektet, që kanë ngritur ndërtimet pa leje, kryhet pranë zyrës së urbanistikës në njësinë vendore, në territorin e së cilës është ndërtuar objekti pa leje. Për Bashkinë e Tiranës vetëdeklarimi kryhet në njësitë bashkiake, në territorin e së cilës ndodhet trualli, sipas nenit 3 të ligjit nr.8654, datë 31.7.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Bashkisë së Tiranës”. Në rastet kur: a) ndërtimi pa leje ndodhet në situata të paqarta administrative, atëherë ato vetëdeklarohen pranë njësisë më të afërt të qeverisjes vendore, duke pasur si kriter orientimi njësinë vendore, që ka regjistruar personin fizik ose banorët e zonës si votues në listën zgjedhore për zgjedhjet për legjislaturën e 17-të të Kuvendit; b) ndërtimi pa leje shtrihet në kufijtë administrativë të më shumë se një njësie vendore, atëherë ndërtimi deklarohet pranë njësisë vendore që zë sipërfaqen më të madhe të parcelës ndërtimore. Neni 10 Procedura për fillimin e legalizimit të ndërtimeve pa leje Procedura që ndiqet për fillimin e procesit të legalizimit është si më poshtë: a) vetëdeklarimi nga ana e subjekteve, që kanë ngritur objekte pa leje kryhet në zyrën e urbanistikës, sipas nenit 7 të këtij ligji; b) organi i përcaktuar në nenin 7 të këtij ligji, në të njëjtën periudhë me vetëdeklarimin, kryen në terren evidentimin e ndërtimeve pa leje, për përfshirjen e tyre në procesin e legalizimit. Brenda afateve të përcaktuara në këtë ligj, njësia e urbanistikës e qeverisjes vendore përgatit raportin për gjendjen faktike, së bashku me argumentimin teknik e ligjor të zonës; c) për zonat informale dhe vendbanimet informale, në kuptim të këtij ligji, depozitimi i raportit të gjendjes faktike, së bashku me argumentimin teknik e ligjor, bëhet në këshillin e qarkut brenda 30 ditëve me mbarimin e afatit të vetëdeklarimit. Shqyrtimi dhe miratimi i zonave informale në këshillin e qarkut bëhet brenda 30 ditëve nga dorëzimi i materialit përkatës. Zonat i propozohen për miratim KRRTRSH-së në mbledhjen më të afërt; ç) për bllokbanimet dhe ndërtimet informale, brenda ose ngjitur vijave kufizuese (të verdha), të miratuara zyrtarisht për zonat e banuara urbane (qytet) ose rurale (fshat), depozitimi i gjendjes faktike dhe argumentimi teknik bëhen në zyrën e urbanistikës të njësisë së qeverisjes vendore përkatëse brenda 30 ditëve nga mbarimi i afatit të përcaktuar në nenin 7 të këtij ligji. Shqyrtimi dhe miratimi i materialeve bëhen në këshillin bashkiak ose komunal dhe KRRT-në e bashkisë/komunës përkatëse brenda 30 ditëve; d) për objektet/parcelat informale deri në 1 ha, për bllokbanimet dhe ndërtimet pa leje, të veçuara ose në territore të tjera dhe për “shtesa pa leje në ndërtime me leje” vendos njësia e urbanistikës dhe KRRT-ja përkatëse e njësisë së qeverisjes vendore. Depozitimi i gjendjes faktike, i argumentimit teknik, shqyrtimi dhe miratimi bëhen në zyrën e urbanistikës dhe të këshillit të qeverisjes vendore brenda 6 muajve nga mbarimi i afatit të përcaktuar në nenin 7 të këtij ligji. Për ndërtimet pa leje në “territore të tjera”, zyra e urbanistikës përkatëse kërkon miratimin e këshillit të qarkut dhe të drejtorive rajonale të bujqësisë dhe ushqimit dhe agjencive rajonale të mjedisit. Këshilli i qarkut dhe drejtoritë rajonale të bujqësisë dhe ushqimit dhe agjencitë rajonale të mjedisit i kthejnë përgjigje zyrës së urbanistikës brenda 30 ditëve nga depozitimi i kërkesës dhe i paraqitjes së dokumentacionit. Zyra e urbanistikës dorëzon menjëherë dokumentacionin përkatës pranë këshillit të qarkut dhe drejtorive rajonale të bujqësisë e mjedisit jo më vonë se 30 ditë nga paraqitja e kërkesës dhe dokumentacionit. Në rast se pas kalimit të afateve, zyrat e urbanistikës ose këshillat e qarkut nuk ushtrojnë përgjegjësitë e përcaktuara në këtë nen, atëherë ALUIZNI, në përputhje me pikën 4 të nenit 4 të këtij ligji, merr përsipër ushtrimin e këtyre përgjegjësive.

281

Neni 1 Projektimi, mbikëqyrja, zbatimi dhe kolaudimi i punimeve për objektet në Republikën e Shqipërisë kontrollohen dhe disiplinohen në bazë të dispozitave të këtij ligji.

Neni 3 Në kuptim të këtij ligji, nëse nuk përcaktohet ndryshe punime ndërtimi quhen të gjitha punimet e ndërtimit për ndërtesat, objektet qytetare, veprat industriale, të infrastrukturës dhe për objektet e tjera. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 12/1, 13, 14, 15, 15/a, 16, 17, 19

PËR KONTROLLIN DHE DISIPLINIMIN E PUNIMEVE TË NDERTIMIT, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8402, datë 10.09.1998

Neni 2 Ky ligj zbatohet për të gjitha projektimet dhe zbatimet e punimeve të ndërtimit që realizohen nga persona fizikë dhe juridikë, vendas ose të huaj, në territorin e Republikës së Shqipërisë.

Neni 5 Objektet e përkufizuara në nenin 3 të këtij ligji ndërtohen në bazë të projekteve të zbatimit të hartuara nga një organ projektues shtetëror ose nga persona fizikë e juridikë, vendas ose të huaj, të pajisur me licencën përkatëse. Projektuesit, bazuar në kërkesat themelore të përshkruara në kreun II të këtij ligji, kanë përgjegjësi për projektimin e objektit. Neni 6 Oponenca teknike për projektet e ndërtimit të objekteve do të bëhet për të gjitha llojet e ndërtimeve, me vlerë të preventuar së paku 100 milionë lekë, nga institutet shtetërore ose ente të tjera, të përcaktuara nga ministria që mbulon veprimtarinë e ndërtimeve. Neni 7 (Ndryshuar paragrafi i tretë me ligjin nr.9794, datë 23.7.2007, neni 1) (Shtuar fjalia në vijim të paragrafit të tretë me ligjin nr.10 324, datë 23.9.2010, neni 1) Për të gjitha llojet e objekteve duhet të vendoset detyrimisht mbikëqyrësi i punimeve. Mbikëqyrësi i punimeve, i emëruar nga investitori, duhet të jetë person fizik ose juridik, vendas ose i huaj, i pajisur me licencë përkatëse dhe që nuk është i lidhur në asnjë mënyrë me zbatuesin e objektit që do të drejtojë. Mbikëqyrësi i punimeve është i detyruar të kontrollojë dhe është përgjegjës për zbatimin e punimeve të ndërtimit, në përputhje me lejen e ndërtimit, projektin, kushtet teknike të projektimit, të zbatimit, si dhe destinacionin e objektit. Ai është i detyruar të kontrollojë librin e kantierit dhe është përgjegjës për saktësinë, vërtetësinë e dokumenteve dhe cilësinë e punimeve të ndërtimit. Kur mbikëqyrësi i punimeve konstaton raste të ndryshimit të projektit, është i detyruar të njo ojë menjëherë inspektoratin ndërtimor e urbanistik të bashkisë/ komunës/qarkut. Në rastin kur gjykohet nga investitori, në rolin e mbikëqyrësit caktohet një punonjës i investitorit, gjithmonë i pajisur me licencën përkatëse.

282

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Neni 2 Objekti Objekt i këtij ligji është përcaktimi i organeve për inspektimin ndërtimor e urbanistik, i organizimit, i rregullave të funksionimit dhe i përgjegjësive të tyre.

I gjithë ligji

PËR INSPEKTIMIN E NDËRTIMIT, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9780, datë 16.07.2007

Neni 3 Organizimi i inspektimit ndërtimor Kontrolli e zbatimi i ligjshmërisë dhe i standardeve teknike në fushën e ndërtimit dhe urbanistikës kryhet nga: 1.1. Inspektorati ndërtimor e urbanistik i bashkisë/komunës. 2.2. Inspektorati Ndërtimor e Urbanistik Kombëtar. Inspektorati ndërtimor e urbanistik ngrihet në nivel qarku, në përputhje me nenet 6, 7 dhe 18 të këtij ligji. Neni 5 Detyrat e inspektoratit ndërtimor e urbanistik të bashkisë/komunës Gjatë ushtrimit të përgjegjësive të parashikuara në nenin 4 të këtij ligji, inspektorati ndërtimor e urbanistik i bashkisë/komunës merr masat e mëposhtme: a) vendos përmbushjen e detyrimeve ligjore në fushën e ndërtimit dhe urbanistikës; b) vendos gjoba sipas llojit të shkeljeve të dispozitave ligjore në fushën e ndërtimit dhe urbanistikës; c) paraqet pranë organeve përkatëse kërkesën për heqje të licencës profesionale personale ose të shoqërisë, në rast të ndërtimit pa leje, si dhe në rastet kur vëren shkelje të kushteve teknike të zbatimit, projektimit dhe shkelje të masës së pezullimit të punimeve të ndërtimit; ç) vendos pezullimin e punimeve në ndërtim në rastin kur një afat kohor paraprak është i nevojshëm për marrjen e vendimit për përmbushjen e detyrimeve ligjore në fushën e ndërtimit dhe urbanistikës; d) vendos prishjen e ndërtimit të kundërligjshëm; dh) përgatit kallëzimin penal për veprat penale të konstatuara gjatë ushtrimit të kontrollit dhe e paraqet atë pranë organeve përgjegjëse, sipas legjislacionit në fuqi; e) jep informacionin e kërkuar Inspektoratit Ndërtimor e Urbanistik Kombëtar, si dhe krijon të gjitha lehtësitë për përmbushjen e detyrave të këtij Inspektorati. Neni 12/1 (Shtuar me ligjin nr.9200, datë 26.2.2004, neni 1) Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, me kërkesë të investitorit dhe pronarit, bën regjistrimin provizor të objektit në fazën e përfundimit të karabinasë dhe lëshon certifikatën përkatëse. “Regjistrimi provizor” është regjistrimi i përkohshëm deri në përfundim të ndërtimit të objektit, i cili është i vlefshëm për efekt të kreditimit të investitorit ose të regjistrimit të kontratave pararprake. “Karabina” është objekti i ndërtuar plotësisht në volum dhe në formë, sipas kushteve urbanistike të miratuara për konstruksionin dhe muraturën e plotë të objektit. Për kryerjen e regjistrimit provizor të objektit zyra e urbanistikës e njësisë vendore përkatëse dërgon në Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme dokumentacionin e mëposhtëm: a) konfirmimin e përfundimit të punimeve të karabinasë, në përputhje me projektin dhe kushtet urbanistike, të miratuara në lejen e ndërtimit. Ky konfirmim bëhet nga seksioni ose zyra përkatëse e urbanistikës e njësisë vendore, e cila lëshon procesverbalin e përfundimit të karabinasë brenda 15 ditëve nga paraqitja e kërkesës së të interesuarit; b) vendimin për sheshin e ndërtimit; c) lejen e ndërtimit; ç) planin e vendosjes së objektit; d) aktin e piketimit të objektit. Për këto raste, pas përfundimit të objektit, për regjistrimin përfundimtar të tij ndiqet procedura sipas nenit 13 të këtij ligji.

I gjithë ligji 27, 28, 29, 30, 31

Neni 1 Objekti Ky ligj përcakton kushtet e përdorimit te produkteve te ndërtimit, pranimin e miratimeve teknike për këto produkte, vlerësimin dhe vërtetimin e konformitetit me kërkesat themelore, si dhe rregullon hedhjen ne treg te produkteve te ndërtimit, kryerjen e mbikëqyrjes se tregut dhe zbatimin e procedurave te veçanta për njohjen e tyre. Neni 2 Fusha e zbatimit Ky ligj zbatohet për ato produkte ndërtimi qe plotësojnë kërkesat themelore, te përcaktuara ne nenin 4 te këtij ligji, dhe nuk zbatohet për produktet qe nuk plotësojnë specifikimet teknike qe u referohen neneve 5, 6 e 7 te këtij ligji. Neni 27 Projektimi, ndërtimi dhe vënia në shfrytëzim e veprave 1. Projektimi, ndërtimi, rikonstruksioni dhe vënia në shfrytëzim e veprave dhe e objekteve të ndryshme, ndërtesave, rrjetit rrugor elektrik, ujësjellës-kanalizimeve etj. bëhen në përputhje edhe me kërkesat e këtij ligji, me normat dhe rregulloret për mbrojtjen nga zjarri dhe për shpëtimin, me rregullat dhe normat ndërkombëtare teknike, si dhe me rregullat e përcaktuara në dispozita të veçanta. 2. Projektet, për të gjitha llojet e ndërtimeve, përfshijnë edhe projektin e mbrojtjes nga zjarri dhe për shpëtimin. Neni 28 Moszbatimi i detyrave në projekt Objektet që paraqesin rrezik, me pasojë për jetën e njerëzve dhe të pasurisë, nga mosriparimi ose mosrikonstruktimi nga personat juridikë e fizikë, që i kanë në pronësi e administrim ose nga moszbatimi i akteve, ligjore e nënligjore, për mbrojtjen nga zjarri dhe për shpëtimin, brenda afatit të përcaktuar nga raportet teknike të specialistëve të mbrojtjes nga zjarri dhe të shpëtimit bllokohen ose shemben, në përputhje me dispozitat e veçanta të ligjit nr.8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”. Neni 29 Ndryshimi i destinacionit Çdo ndryshim i destinacionit të objekteve në përgjithësi, bërja e ndryshimeve funksionale, ndërtimore, teknologjike etj., të cilat nuk janë në përputhje me destinacionin e miratuar në Këshillin e Rregullimit të Territorit, bëhet vetëm pasi të merret leje edhe në PMNZSH. Neni 25 Zona e sigurisë ne port 1. Zona e sigurisë ne port përcaktohet nga Autoriteti Shtetëror i Sigurisë, me propozimin e drejtuesit te portit. 2. Çdo kufizim në zonën e sigurisë ne port përcaktohet me akt nënligjor te Këshillit te Ministrave.

PËR PRODUKTET E NDËRTIMIT, I NDRYSHUAR PËR MBROJTJEN NGA ZJARRI DHE PËR SHPËTIMIN PËR SIGURINË NË ANIJE DHE NË PORTE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9290, datë 07.10.2004 Ligj nr.9281, datë 23.09.2004

Ligj nr.8766, datë 05.04.2001

283

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Neni 3 Klasifikimi i programeve sociale të strehimit Programet sociale të strehimit klasifikohen si më poshtë: 1. Programe të banesave sociale me qira, në të cilat përfshihen: a) banesat, qe ndërtohen apo blihen nga tregu i lire nga bashkitë ose organizatat jofitimprurëse, te cilat jepen me kontrate qiraje sociale; b) banesat ekzistuese, në pronësi te personave fizike ose juridike, të cilat janë klasifikuar nga organet e qeverisjes vendore apo nga organizatat jofitimprurëse si banesa sociale, qe mund te jepen me qira për familjet qe përfitojnë bonus strehimi; c) objektet e dala jashtë funksionit, si rezultat i mbylljes se një veprimtarie, te cilat kane kaluar ne pronësi të bashkive dhe janë miratuar për t’u kaluar në fond banesash sociale me qira, në përputhje me planin rregullues urbanistik. 2. Programe të banesave me kosto të ulët. 3. Programe të pajisjes së truallit me infrastrukturë.

3, 4, 7, 17, 21, 33

PËR PROGRAMET SOCIALE PËR STREHIMIN E BANORËVE TË ZONAVE URBANE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9232, datë 13.05.2004

284

Neni 4 Përcaktimi i familjeve, qe përfitojnë nga programet sociale te strehimit 1. Familjet, qe klasifikohen për t’u trajtuar me programe sociale te strehimit, miratohen me vendim te këshillit bashkiak, sipas kritereve te mëposhtme: a) nuk kane ne pronësi një banese; b) zotërojnë sipërfaqe banimi nen normat e strehimit te përcaktuara për atë kategori sociale dhe ekonomike, ku bëjnë pjese këto familje; c) kane mbetur te pastreha, si rezultat i fatkeqësive natyrore. Përfshihen ne një nga shkronjat “a”, “b” dhe “c” vetëm ato familje qe kane te ardhura te pamja ueshme, sipas përcaktimeve te nenit 6 te këtij ligji. 2. Administrimi i kërkesave për programet sociale te strehimit dhe caktimi i përparësive bëhen nga organet e qeverisjes vendore. 3. Dokumentacioni qe duhet te paraqesë familja për t’u strehuar ne banesa sociale me qira dhe afatet e procedurat përkatëse përcaktohen me vendim te Këshillit te Ministrave. 4. Normat e strehimit, sipas shkronjës “b” te pikës 1 te këtij neni, përcaktohen me vendim te Këshillit te Ministrave. Neni 7 Ndërtimi i banesave sociale Çdo bashki parashikon ne territorin nen juridiksionin e vet sipërfaqen e truallit për ndërtimin e një numri te mja ueshëm banesash sociale me qira, bazuar ne numrin e popullsisë dhe ne përbërjen, sipas grupeve sociale te përcaktuara ne nenin 5 te këtij ligji. Neni 17 Ndërtimi 1. Banesat me kosto te ulet ndërtohen me fondet e Buxhetit te Shtetit, me fondet e bashkise dhe nga donacionet private. 2. Çmimi i shitjes se banesave me kosto te ulet përcaktohet ne baze te vlerës se objektit qe ndërtohet. Vlera e objektit përcaktohet ne baze te kostos se ndërtimit te banesës, çmimit te tokës, kostos se infrastrukturës, vlerës se projektit dhe shpenzimeve për administrimin e procesit dhe te shpërndarjes. 3. Normat dhe standardet e banesave me kosto te ulet miratohen me vendim te Këshillit te Ministrave.

4/1, 4/5

PËR KONCESIONET, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9663, datë 18.12.2006

285

Neni 4 Fusha e zbatimit të koncesioneve 1. Ky ligj zbatohet për dhënien e koncesioneve nga autoritetet kontraktuese për veprimtaritë ekonomike, në këta sektorë: a) në transport (hekurudhat, transportin hekurudhor, portet, aeroportet, rrugët, tunelet, urat, parkimet, transportin publik); b) në prodhimin dhe shpërndarjen e energjisë elektrike e të ngrohjes; c) në prodhimin, shpërndarjen dhe administrimin e ujit, në trajtimin, mbledhjen, shpërndarjen dhe administrimin e ujërave të zeza, ujitjen, drenazhimin, pastrimin e kanaleve e të digave; ç) në grumbullimin, transportimin, përpunimin dhe administrimin e mbetjeve të ngurta; d) në telekomunikacion; dh) në arsim dhe sport; e) në shëndetësi; ë) në turizëm dhe kulturë; f) në infrastrukturën e burgjeve; g) në projektet e riciklimit, rehabilitimit të tokës dhe pyjeve, në parqet industriale, të strehimit, të ndërtesave qeveritare, shërbimeve të mirëmbajtjes së teknologjisë së informacionit dhe infrastrukturës së bazës së të dhënave; gj) në shpërndarjen e gazit natyror; h) në kontratat e administrimit apo në kryerjen e shërbimeve publike, përfshirë edhe ato të sektorëve të sipërpërmendur. 2. Këshilli i Ministrave, me propozimin e ministrit përgjegjës për ekonominë, autorizon zbatimin e koncesioneve edhe në sektorë të tjerë. 3. Në raste të veçanta, për nxitjen e investimeve në sektorët e përmendur në pikën 1 të këtij neni apo për sektorë të tjerë parësorë në zhvillimin ekonomik të vendit, në përputhje me objektivat strategjikë, Këshilli i Ministrave mund t’u ofrojë investitorëve, vendas apo të huaj, koncesione me çmimin simbolik 1 euro. Këshilli i Ministrave, me propozimin e ministrit përgjegjës për ekonominë, miraton listën e aseteve që do të jepen në koncesion, për efekt të zbatimit të kësaj pike. 4. Ky ligj nuk zbatohet për lëshimin e licencave, përveçse në masën që një licencë lëshohet brenda kuadrit të kontratës së koncesionit. 5. Ky ligj nuk zbatohet për prokurimet publike të shërbimeve, mallrave dhe ndërtimeve, si dhe për investimet private.

2, 7, 9

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR PËRDORIMIN CIVIL TË LËNDËVE PLASËSE NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9126, datë 29.07.2003

286

Neni 7 1. Lëndët plasëse për përdorim civil prodhohen, importohen dhe eksportohen në Republikën e Shqipërisë vetëm me leje nga Ministria e Mbrojtjes. 2. Lëndët plasëse për përdorim civil transferohen, magazinohen dhe asgjësohen vetëm me leje nga Ministria e Rendit Publik. 3. Lëndët plasëse për përdorim civil përdoren vetëm me leje nga Ministria e Industrisë dhe e Energjetikes. 4. Lëndeët plasëse për përdorim civil futen ne Republikën e Shqipërisë pasi te jene kontrolluar nga Ministria e Mbrojtjes, e cila kryen procedurat e konformitetit te tyre. 5. Ministria e Mbrojtjes merr të gjitha masat për të kufizuar ose ndaluar hedhjen në treg të lëndëve plasëse për përdorim civil, qe rrezikojnë sigurinë, edhe kur kane te shënuar marketimin e konformitetit CE. 6. Këshilli i Ministrave, me propozim te Ministrit te Mbrojtjes, vendos masa te përkohshme, te domosdoshme për tërheqjen e lendes plasëse nga trego, ndalimin ne treg dhe lëvizjen e lire te saj. Neni 9 Kushtet e përgjithshme te administrimit 1. Këshilli i Ministrave përcakton procedurat për dhënien e lejes, për prodhimin, importimin, eksportimin, magazinimin, transferimin, përdorimin dhe asgjësimin e lendeve plasëse. 2. Ministritë e ngarkuara, sipas nenit 7 te këtij ligji, ne baze te aplikimit me shkrim te kërkuesit, i japin lejen ose autorizimin përkatës, ne mbështetje te kritereve te kualifikimit profesional dhe te gjendjes shëndetësore, personit fizik ose juridik, qe ka vendbanimin ne territorin e Republikës se Shqipërisë dhe qe nuk ka kryer vepra penale. 3. Marrja e lejes nga autoritetet vendore, për sigurinë dhe mbrojtjen e mjedisit, është kusht për administrimin e lendeve plasëse për përdorim civil. 4. Personi fizik dhe juridik, i pajisur me leje për import ose eksport te lendeve plasëse për përdorim civil, është i detyruar, qe për çdo ngarkese, te njo oje 60 dite përpara Ministrinë e Mbrojtjes. 5. Leja e dhënë nuk i transferohet personave te tjerë.

8, 14, 24, 27, 31, 40, 44, 50

PËR SEKTORIN E GAZIT NATYROR

Ligj nr.9946, datë 30.06.2008

287 Neni 8 Ndërtimi dhe përdorimi i tubacioneve dhe i infrastrukturës së gazit natyror 1. Ndërtimi dhe përdorimi i tubacioneve për transmetimin dhe shpërndarjen e gazit natyror, instalimeve të GNL-së, depozitave nëntokësore të gazit natyror, linjave direkte, si dhe lidhja e sistemit shqiptar të gazit natyror me sistemet fqinje bëhen me leje të veçantë, të miratuar nga Këshilli i Ministrave. 2. Leja jepet për një afat 30 vjet, me të drejtë ripërsëritjeje. Mënyra e ripërtëritjes së lejes përcaktohet në marrëveshjen midis dy palëve. Nëse nuk ripërsëritet pas mbarimit të afatit, asetet e ndërtuara i kalojnë në pronësi shtetit shqiptar. 3. Këshilli i Ministrave miraton rregullat për kushtet dhe procedurat e dhënies së lejes. Rregul lat mbështeten në kriteret e mosdiskriminimit, të trajtimit të barabartë dhe transparencës. 4. Leja e dhënë sipas pikës 1 të këtij neni nuk përjashton marrjen e të gjitha lejeve të tjera, për një ndërtim të zakonshëm, në përputhje me legjislacionin në fuqi. Neni 31 Veprimtaria e depozitimit 1. Veprimtaria e depozitimit të gazit natyror kryhet nga çdo shoqëri, që ka në dispozicion hapësira depozituese të gazit natyror, sipas marrëveshjes hidrokarbure, të lidhur në përputhje me dispozitat e ligjit nr.7746, datë 28.7.1993 “Për hidrokarburet (Kërkim dhe prodhim)”, të ndryshuar, ose me ndonjërën prej formave të tjera, të parashikuara me ligj. 2. Çdo zotërues i hapësirave të depozitimit është i detyruar t’i administrojë këto hapësira, për të garantuar optimizimin e tyre dhe sigurinë e sistemit. 3. Zotëruesit e hapësirave të depozitimit janë të detyruar t’u sigurojnë dhe furnizojnë shërbimet e depozitimit të gazit natyror personave, që bëjnë një kërkesë për përdorimin e kapaciteteve të depozitimit, me kusht që këto shërbime të jenë teknikisht dhe ekonomikisht të realizueshme, sipas kritereve të vendosura. Neni 40 Përjashtimet për infrastrukturën e re 1. Infrastrukturat e reja kryesore të gazit natyror, si linjat e interkonjeksionit ndërmjet vendeve, instalimet e GNL-së dhe hapësirat e depozitimit mund të përjashtohen prej ERE-së pas kërkesës së tyre, nga dispozitat e kërkesave të hyrjes, sipas neneve 23 pika 3, 24 pika 2, 32 e 34 shkronja “dh” të këtij ligji, përfshirë tarifat e aplikueshme, me kusht që: a) investimet të përmirësojnë konkurrencën në furnizimin me gaz dhe të rrisin sigurinë e furnizimit; b) niveli i riskut lidhur me këto investime është i tillë, që këto investime nuk do të bëheshin nëse nuk jepet një përjashtim; c) infrastruktura të zotërohet nga një person, i cili është i ndarë, të paktën nga pikëpamja e formës ligjore, nga operatorët e sistemit, ku do të ndërtohet infrastruktura; ç) tarifat t’u ngarkohen përdoruesve të kësaj infrastrukture; d) përjashtimi të mos dëmtojë konkurrencën ose funksionimin efektiv të tregut të brendshëm të gazit natyror, ose funksionimin efiçent të sistemit të rregulluar, ku është lidhur infrastruktura. 2. Pika 1 e këtij nen i mund të zbatohet edhe në rritjen e konsiderueshme të kapacitetit të infrastrukturës ekzistuese dhe në modifikimet e saj, që mundëson zhvillimin e burimeve të reja të furnizimit me gaz natyror. 3. ERE-ja vendos, rast pas rasti, për përjashtimin, siç përcaktohet në pikat 1 e 2 të këtij neni, duke marrë parasysh kriteret e mëposhtme: a) ERE-ja kërkon mendimin e ministrisë për kërkesën për një përjashtim; b) përjashtimi mund të mbulojë të gjithë ose një pjesë të infrastrukturës së re, të infrastrukturës ekzistuese, me rritje të konsiderueshme të kapacitetit ose modifikimin e infrastrukturës ekzistuese; c) në marrjen e vendimit për dhënien e një përjashtimi, rast pas rasti, merret parasysh nevoja për të vendosur kushte për kohëzgjatjen e përjashtimit dhe të hyrjes jodiskriminuese në linjën e interkonjeksionit; ç) në marrjen e vendimit për kushtet në këtë pikë, ERE-ja merr parasysh veçanërisht kohëzgjatjen e kontratës, kapacitetin shtesë që do të ndërtohet, ose modifikimin e kapacitetit ekzistues, afatin e parashikuar të projektit dhe veçoritë kombëtare; d) kur miraton një përjashtim, ERE-ja vendos për rregullat e mekanizmat për menaxhimin dhe alokimin e kapacitetit, të cilët nuk pengojnë implementimin e kontratave afatgjata; dh) në rastin e një linje interkonjeksioni, çdo vendim për përjashtim merret pas këshillimit me vendet e tjera ose autoritetet rregullatore përkatëse. 4. Vendimi për përjashtim, përfshirë çdo kusht që mund të vendoset, arsyetohet siç duhet dhe publikohet në Fletoren Zyrtare. Pa nxjerrë informacionin e ndjeshëm tregtar, vendimi përmban: a) arsyet e hollësishme, në bazë të të cilave ERE-ja ka dhënë përjashtimin, përfshirë informacionin financiar, që justifikon nevojën për përjashtimin; b) analizën e bërë për efektin mbi konkurrencën dhe funksionimin efektiv të tregut të brendshëm të gazit natyror, që rezulton nga dhënia e përjashtimit; c) arsyet për periudhën kohore dhe pjesën e kapacitetit total të infrastrukturës së gazit natyror në alë, për të cilën është dhënë përjashtimi; ç) kur përjashtimi lidhet me një linjë interkonjeksioni, rezultatin e këshillimit me vendet ose autoritetet rregullatore përkatëse; d) kontributin e infrastrukturës në diversifikimin e furnizimit me gaz. 5. Për çdo vendim përjashtimi, sipas këtij neni, ERE-ja njo on menjëherë Komisionin Evropian.

PËR PËRPUNIMIN, TRANSPORTIMIN DHE TREGTIMIN E NAFTËS, TË GAZIT DHE NËNPRODUKTEVE TË TYRE, I NDRYSHUAR

12, 13, 18

PËR MBROJTJEN E FAUNËS SË EGËR, I NDRYSHUAR

2, 3, 4, 8, 14, 42, 43

PËR PRIVATIZIMIN E NDËRMARRJEVE TË SEKTORIT TË FURNIZIMIT ME UJË DHE LARGIMIT TË UJËRAVE TË PËRDORURA

Ligji nr.8450, datë 24.02.1999 Ligj nr.10006, datë 23.10.2008

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Ligj nr.8103, datë 28.03.1996

288

Neni 12 Rafineritë e naftës 1. Rafineritë e na ës janë persona juridikë, të themeluara në formën e shoqërive anonime, të cilat me marrjen e leje së koncesionit, kryejnë veprimtari në përpunimin e na ës bruto, duke prodhuar nënprodukte të saj. Rafineritë e na ës për tregtimin e produkteve të tyre kanë të drejtë të formojnë shoqëri tregtimi me shumicë të nënprodukteve të na ës apo të zotërojnë aksione në një shoqëri të tillë. Në këto raste rafineritë e na ës duhet të respektojnë dispozitat lidhur me konkurrencën. 2. Ndërtimi i rafinerive të reja të na ës bëhet vetëm me leje të posaçme të Këshillit të Ministrave, pasi të jetë plotësuar paraprakisht dokumentacioni i përcaktuar nga ministria. [...] Neni 13 Naftësjellësit, gazsjellësit 1. Na ësjellësit dhe gazsjellësit janë persona juridikë të themeluar si shoqëri anonime, që, në bazë të lejes së koncesionit, kanë të drejtë të realizojnë veprimtari të importimit, eksportimit dhe transportimit me anë të instalimeve të tyre të na ës bruto dhe gazit natyror, të vendit ose të importit, deri në vendin përcaktuar të pranimit nga rafineritë e na ës ose shoqëritë e tregtimit me shumicë. Instalimet e na ësjellësve dhe gazsjellësve përfshijnë linjat (tubacionet), rezervuaret e magazinimit (stokimit) dhe pajisjet e tjera, që shërbejnë për transportimin dhe trajtimin e fl uidit. 2. Ndërtimi i na ësjellësve dhe gazsjellësve për transportimin, importimin dhe eksportimin e na ës bruto dhe të gazit natyror, bëhet me vendim të Këshillit të Ministrave. [...] Neni 18 Leja e koncesionit 1. Leja e koncesionit u jepet personave juridikë, të parashikuar në pikat “a” dhe “b” të nenit 11 të këtij ligji. 2. Leja e koncesionit jepet me vendim të Këshillit të Ministrave përpara fillimit të punimeve për ndërtimin e instalimeve, për një periudhë deri në 30 vjet me të drejtë përsëritjeje. 3. Kushtet dhe procedurat për dhënien e lejeve të koncesionit përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave. Neni 8 Mbrojtja e habitateve, e rrugëve të shtegtimit dhe e kushteve të shumimit 1. Personat fizikë e juridikë, që ushtrojnë veprimtari ekonomike e shoqërore në territorin e Republikës së Shqipërisë, të cilat rezultojnë me ndikime negative mbi habitatet, rrugët e shtegtimit e kushtet e shumimit të llojeve të faunës së egër, detyrohen të respektojnë standardet e normat e lejuara të shkarkimeve në mjedis. 2. Në lejet mjedisore të veprimtarive për ndërtimin, rikonstruktimin, zgjerimin e vendbanimeve dhe të veprimtarive ekonomike, përmirësimet teknologjike në veprimtaritë ekzistuese përcaktohen kërkesa e masa të posaçme, që zbutin ndikimet negative mbi habitatet, rrugët e shtegtimit e kushtet e shumimit të llojeve të faunës së egër. 3. Përdorimet e tokave, të pyjeve e të ujërave lejohen kur nuk ndikojnë në tjetërsimin e habitateve dhe nuk shkatërrojnë funksionet e tyre bazë. Neni 14 Habitatet e mbrojtura të shpendëve 1. Për shpendët e egër që gjenden në territorin e Republikës së Shqipërisë, zbatohen masa për të ruajtur, mirëmbajtur ose rivendosur një diversitet dhe habitat të mja ueshëm nëpërmjet: a) krijimit të zonave të mbrojtura, sipas dispozitave të ligjit nr.8906, datë 6.6.2002 “Për zonat e mbrojtura”, të ndryshuar; b) sigurimit dhe menaxhimit të habitateve, brenda dhe jashtë zonave të mbrojtura, në bazë të nevojave ekologjike; c) krijimit të biotopeve dhe rivendosjes së biotopeve të shkatërruara. 2. Territoret më të përshtatshme, nga pikëpamja e pranisë, gjendjes dhe nivelit të popullatave të llojeve të shpendëve të egër, veçanërisht vulnerabël, që janë subjekt i masave të veçanta ruajtëse të habitateve, shpallen zona veçanërisht të mbrojtura. Lista e llojeve të shpendëve të egër, veçanërisht vulnerabël, miratohet me urdhër të ministrit. Neni 2 Privatizimit mund t’i nënshtrohen të gjitha pjesët përbërëse të sistemit të furnizimit me ujë dhe të largimit të ujërave të përdorura, si dhe shërbimet që lidhen me to.

3, 4, 5, 6

PËR ZONAT E MBROJTURA, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8906, datë 06.06.2002

289 Neni 4 Kategoritë e zonave te mbrojtura 1. Pjese te rëndësishme ose te kërcënuara te territorit shpallen zona te mbrojtura, sipas këtyre kategorive: a) rezerve strikte natyrore/rezervat shkencor/ (Kategoria I); b) park kombëtar (Kategoria II); c) monument natyror (Kategoria III); ç) rezervat natyror i menaxhuar/zone e menaxhimit te habitateve dhe llojeve (Kategoria IV); d) peizazh i mbrojtur (Kategoria V) ; dh) zone e mbrojtur e burimeve te menaxhuara/zone e mbrojtur me përdorim te shumëfishtë (Kategoria VI) . 2. Rreth një zone te mbrojtur mund te shpallet një zone buferike. 3. Për çdo kategori te zonave te mbrojtura zbatohet një shkalle e caktuar mbrojtjeje. Neni 6 Park kombëtar 1: Territoret e gjera, zakonisht jo me te vogla se 1000 ha, unike për nga vlerat kombëtare dhe ndërkombëtare, një pjese e madhe e te cilave janë ekosisteme natyrore, te ndikuara pak nga veprimtaria e njeriut, ku bimët, kafshët dhe mjedisi natyror, fizik janë te një rëndësie te veçante shkencore dhe edukative, shpallen park kombëtar . 2. Ne parkun kombëtar zbatohet shkalla e dyte e mbrojtjes, ku janë te ndaluara: a) shfrytëzimi i tokës me teknologji intensive, me mjete dhe mënyra qe shkaktojnë ndryshime rrënjësore ne biodiversitet, ne strukturën dhe funksionet e ekosistemeve ose qe dëmtojnë ne mënyrë te pandreqshme sipërfaqen e tokës; b) neutralizimi i mbetjeve me origjine jashtë territorit te parkut kombëtar; c) shpërndarja e kafshëve dhe e bimëve jovendase, kur ato sjellin ndryshime ne biodiversitetin e zonës; ç) riprodhimi intensiv i kafshëve te gjahut, me përjashtim te riprodhimeve shpëtuese; d) ndërtimi i rrugëve, autostradave, hekurudhave, zonave urbane, linjave te tensionit te larte dhe sistemeve te na ës dhe gazit me shtrirje te gjate; dh) larja dhe spërkatja e rrugëve me kimikate; e) mbjellja e pyjeve monokulture; ë) ndezja e zjarreve jashtë vendeve e pikave te caktuara; f) lëvizja e mjeteve te transportit jashtë rrugëve te caktuara; g) gjuetia me ushqime te helmuara; gj) nxjerrja e mineraleve, gurëve, torfave me përjashtim te gurëve dhe rërës për mirëmbajtjen e parkut; h) veprimtari masive sportive, turistike, jashtë pikave te caktuara; i) organizimi i garave me automjete e motoçikleta. 3. Ne këtë zone mund te ushtrohen, por vetëm pasi te pajisen me leje mjedisi, veprimtaritë qe synojnë: a) ndryshimin e gjendjes natyrore te rezervave ujore, burimeve, liqeneve dhe sistemeve te zonave te lagura; b) ngritjen dhe funksionimin e objekteve për qëllime ushtarake dhe mbrojtjeje; c) programe kërkimore-shkencore dhe monitoruese; ç) veprimtari kërkimore shkencore, arkeologjike, paleontologjie dhe për mbartjen e gjetjeve te tilla. d) përdorimi ose magazinimi i përkohshëm i agrokimikateve; dh) veprimtari te tjera qe nuk ndalohen shprehimisht nga pika 2 e këtij neni. 4. Administrata e ruajtjes se parkut mund te miratoje: a) kullotjen dhe kalimin e kafshëve shtëpiake dhe ngritjen e objekteve te lehta ose te përkohshme për mbajtjen e tyre; b) vendosjen e stendave, tabelave te te dhënave, reklamave, shenjave dhe posterave; c) vozitjen me barka, kanoe dhe mjete te tjera lundrimi; ç) fl uturime joushtarake me helikopterë, balona, deltaplane etj; d) lëvizje dhe parkim automjetesh jashtë rrugëve dhe vendeve te caktuara; dh) ngjitje alpine, ski, kampingje dhe ndezje zjarri jashtë pikave te caktuara; e) mbledhje bimësh, frutash, farash e kërpudhash. ë) ushtrim veprimtarish te strukturave turistike sezonale qe nuk kërkojnë zënien përfundimtare te tokës. 5. Kur administrata e ruajtjes se parkut vëren se cenohet qëllimi për te cilin ky park është shpallur park kombëtar, mund te kufizoje ose te ndaloje përkohësisht lëvizjen e mjeteve te transportit, gjuetinë e peshkimin dhe veprimtari te tjera te lejuara. 6. Zona buferike e parkut kombëtar mund te shpallet territori rreth parkut, me gjerësi rreth 50 m nga kufiri i tij.

17, 33 2, 3, 6, 11, 13, 14,15, 16

PËR MBROJTJEN E MJEDISIT NGA NDIKIMET NDËRKUFITARE

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR TRAJTIMIN MJEDISOR TË UJËRAVE TË NDOTURA, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9115, datë 24.07.2003

Ligj nr.9700, datë 26.03.2007

290

Neni 33 Konstatimi i dëmtimeve të mjedisit Kur Inspektorati i Mjedisit, agjencitë rajonale të mjedisit, organet e specializuara kërkimore-shkencore që monitorojnë mjedisin, organet e qeverisjes vendore, organizatat jofitimprurëse mjedisore, përfaqësues të publikut apo shtetas të veçantë të zonave ndërkufitare vërejnë ndotje ose dëmtime të mjedisit, të shkaktuara nga veprimtari që ushtrohen në territorin e një shteti fqinj, njo ojnë ministrinë, e cila, pasi verifikon vërtetësinë e informacionit, komunikon me organin përgjegjës të shtetit fqinj, duke i kërkuar: a) fillimin e menjëhershëm të bisedimeve, për të shqyrtuar rastin konkret; b) marrjen e masave për ndërprerjen e menjëhershme të ndikimeve ndërkufitare në territorin shqiptar; c) angazhimin për rehabilitimin e mjediseve të dëmtuara dhe për shlyerjen e dëmeve materiale. Neni 11 Trajtimi mjedisor i ujerave te ndotura urbane 1. Shkarkimet urbane i nënshtrohen trajtimit mjedisor paraprak, i cili përfshin: a) ndërtimin e infrastrukturës se nevojshme për lëvizjen e ujerave te ndotura nga banesat drejt rrjetit te kanalizimeve urbane; b) ndërtimin dhe funksionimin e rrjetit te kanalizimeve te shkarkimeve te lëngëta, ne zonat urbane dhe rurale, duke respektuar kriteret e mbrojtjes se mjedisit. Këshilli i Ministrave miraton kriteret mjedisore te ndërtimit dhe te funksionimit te sistemit te kanalizimeve, me propozimin e Ministrit te Mjedisit, Ministrit te Rregullimit te Territorit dhe te Turizmit dhe Ministrit te Shëndetësisë; c) ne rastet kur rrjeti i kanalizimit nuk mund te ndërtohet, vendosen sisteme te tjera, qe garantojnë mbrojtjen e mjedisit; ç) trajtimin e tyre te ndare nga shkarkimet e tjera te lëngëta; d) ndërtimin dhe funksionimin e impianteve te trajtimit te tyre para shkarkimit ne ujerat sipërfaqësore; dh) shkallen e trajtimit te tyre, e cila duhet te jete ne lidhje te ngushte me veçoritë e mjedisit pritës, ku ujerat e trajtuara urbane shkarkohen përfundimisht. 2. Kërkesat e pikës 1 te këtij neni janë te detyrueshme si për zonat urbane intensive dhe për ato jointensive. 3. Zonat turistike ekzistuese dhe ato me zhvillim te pritshëm te turizmit pajisen me sistem kolektor (kanalizimesh) te shkarkimeve te lëngëta urbane. 4. Për shkarkimet e lëngëta urbane zbatohen normat kufi te lejuara. Neni 13 Trajtimi i ujerave te ndotura urbane ne zonat me pak te ndjeshme 1. Shkarkimet e lëngëta urbane ne zonat me pak te ndjeshme u nënshtrohen procedurave te trajtimit parësor, me kusht qe te mos këtë rritje te ndikimeve negative ne mjedisin pritës. 2. Nëse Inspektorati i Mjedisit vëren se ka dhe vazhdon te këtë ndikime negative ne mjedisin pritës, urdhëron trajtimin dytësor te shkarkimeve te lëngëta urbane. Neni 14 Identifikimi dhe miratimi i zonave 1. Identifikimi i zonave te ndjeshme dhe me pak te ndjeshme behet jo me rralle se një here ne 4 vjet. 2. Miratimi i zonave te ndjeshme dhe me pak te ndjeshme behet me vendim te Këshillit te Ministrave, me propozimin e Ministrit te Mjedisit dhe Ministrit te Rregullimit te Territorit dhe te Turizmit.

PËR MBROJTJEN E MJEDISIT DETAR NGA NDOTJA DHE DËMTIMI, I NDRYSHUAR

2, 3, 6

PËR MBROJTJEN E AJRIT NGA NDOTJA

3, 10, 11, 12, 13, 17

Ligj nr.8897, datë 16.05.2002

Ligj nr.8905, datë 06.06.2002

291

Neni 6 Veprimtaritë e ndaluara 1. Ne mjedisin detar ndalohet: a) hedhja e lendeve dhe e mbetjeve te rrezikshme helmuese e plasëse; b) hedhja e substancave dhe e lendeve te përcaktuara ne Aneksin I, qe i bashkëlidhet këtij ligji; c) derdhja e hidrokarbureve dhe e ujerave te ndotura; ç) hedhja e lendeve dhe e materialeve te ngurta, te çfarëdo natyre dhe lloji, me përjashtim te mjeteve e pajisjeve te peshkimit dhe, te lendeve e mjeteve te nevojshme për ndërtimin e porteve, pontileve e konstruksioneve te tjera, sipas projekteve te miratuara nga Ministria e Mjedisit dhe ne kushtet e përcaktuara prej saj ; d) hedhja e mbeturinave dhe e çdo lloj lende nga anijet, pla ormat, instalimet dhe nga bregdeti; dh) transportimi i lendeve dhe i mbetjeve te rrezikshme; e) fundosja e anijeve, e ngarkesave dhe e mallrave te çdo lloji e tipi; ë) fundosja dhe braktisja e çdo lloj instalimi, qe ka shërbyer për veprimtari te ndryshme; f) ndërtimi dhe vënia ne funksionim e pajisjeve qe lëshojnë rrezatim jonizues; g) djegia e lendeve dhe e materialeve te çdo lloji; gj) hyrja ne porte me ballaste te papastra e mjeteve detare te çfarëdo lloji, tipi e tonazhi; 2. Mbeturinat e përcaktuara ne Aneksin II, qe i bashkëlidhet këtij ligji, mund te hidhen ne det vetëm me autorizim te Ministrit te Mjedisit. Neni 12 Detyrimet kryesore të operatorëve të burimeve të lëvizshme të ndotjes Operatorët e burimeve të lëvizshme të ndotjes detyrohen ti përdorin dhe ti mirëmbajnë ato në përputhje me kushtet e përcaktuara nga prodhuesit e tyre, në pajtim me normat e shkarkimeve, të respektojnë masat që udhëzon Ministri i Mjedisit dhe pushteti vendor për zonat që kërkojnë mbrojtje të veçantë të cilësisë së ajrit. Neni 13 Shpallja dhe mbrojtja e tyre 1. Territoret e kufizuara dhe me ndotje të madhe ajri, me propozimin e Ministrit të Mjedisit dhe Ministrit të Shëndetësisë, shpallen nga Këshilli i Ministrave si zona që kërkojnë mbrojtje të veçantë të ajrit. 2. Për zonat me mbrojtje të veçantë, Ministri i Mjedisit, Ministri i Shëndetësisë dhe qeverisja vendore përkatëse udhëzojnë masa të veçanta për mbrojtjen e cilësisë së ajrit. 3. Në zonat me mbrojtje të veçantë, për qëllimet e sistemit rregullator e të paralajmërimit të smogut, ngrihen sisteme paralajmëruese e sinjalizuese të smogut, si dhe hartohen masat emergjente, që do të merren nga organet shtetërore dhe operatorët për të normalizuar gjendjen. 4. Kriteret e ngritjes dhe vënies në funksionim të sistemit paralajmërues për smogun, miratohen nga Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit të Mjedisit.

Ligj nr.9103, datë 10.07.2003

PËR MBROJTJEN E LIQENEVE NDËRKUFITARE

7, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 22

Ligj nr.9774, datë 12.07.2007

PËR VLERËSIMIN DHE ADMINISTRIMIN E ZHURMËS NË MJEDIS

2, 4, 5, 8, 9, 12, 13, 14, 28, 31

PËR SHKENCËN DHE ZHVILLIMIN TEKNOLOGJIK, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Ligj nr.7893, datë 22.12.1994

292

Neni 10 Prona 1. Pjesa shqiptare ujore e liqeneve ndërkufitare është prone publike e paluajtshme dhe e patjetërsueshme. 2. Pronat e paluajtshme private, si toka bujqësore, toka te pafrytshme, troje, livadhe, kullota, pyje e toka pyjore, qe përfshihen ne pellgun ujëmbledhës te liqenit, mbeten te tilla edhe pas shpalljes se tij zone e mbrojtur. Pronaret e tyre gëzojnë te gjitha te drejtat qe u jep Kushtetuta dhe legjislacioni përkatës. Neni 11 Zbatimi i kërkesave te zhvillimit te qëndrueshëm 1. Ne zbatim te kërkesave te zhvillimit te qëndrueshëm ne liqenet ndërkufitare, ne brigjet dhe pellgjet e tyre ujëmbledhëse, personat fizike dhe juridike, publike e private, vendas ose te huaj, ushtrojnë veprimtari ekonomike, tregtare, turistike, shoqërore, sportive, kërkimore-shkencore, me kusht qe te jene ne pajtim me statusin e mbrojtjes se pellgut dhe te mos rrezikojnë biodiversitetin e tij. 2. Veprimtaritë e përmendura ne piken 1 te këtij neni ushtrohen vetëm kur: a) janë pajisur me leje mjedisore; b) janë te miratuara nga organet përkatëse, qendrore ose vendore; c) ushtrohen ne përputhje me kërkesat e planit te menaxhimit te pellgut. Neni 12 Leja e mjedisit 1. Për personat fizikë dhe juridikë, veprimtaritë e të cilëve lëshojnë zhurmë në mjedis, në lejen e mjedisit përcaktohen edhe kushtet që duhet të respektojnë në zbatim të këtij ligji dhe të akteve përkatëse nënligjore. 2. Brenda 3 vjetëve nga hyrja në fuqi e këtij ligji, kërkesës së pikës 1 të këtij neni i nënshtrohen edhe personat fizikë dhe juridikë, të pajisur me parë me leje mjedisore. Rregullat dhe procedurat për zbatimin e kësaj kërkese miratohen me udhëzim të ministrit. Neni 13 Planifikimi i rregullimit të territorit 1. Organet e qeverisjes qendrore apo vendore, personat fizikë e juridikë, që hartojnë apo miratojnë planet e rregullimit të territorit, zbatojnë kërkesat për reduktimin e zhurmës në mjedis. 2. Ministri, në bashkëpunim me ministrin që mbulon rregullimin e territorit, miraton udhëzimin për kërkesat dhe rregullat për reduktimin e zhurmave në mjedis që në procesin e hartimit të planeve të rregullimit të territorit. Neni 14 Projektimi i ndërtesave 1. Çdo ndërtim dhe rikonstruksion ndërtesash, për banim apo për veprimtari të tjera ekonomike e shoqërore, projektohet dhe realizohet në mënyrë që zhurma në brendësi apo në afërsi të saj, të jetë brenda nivelit kufi. Ndryshimi i destinacionit të përdorimit të ndërtesës shoqërohet me masa mbrojtëse nga zhurma, për respektimin e vlerës kufi. 2. Ministri, në bashkëpunim me ministrin që mbulon punët publike, miraton udhëzimin për rregullat teknike dhe masat e mbrojtjes nga zhurma që në fazën e projektimit dhe gjatë ndërtimit të ndërtesave. Neni 33 Mjetet kryesore Mjetet kryesore (godina, makineri, pajisje etj.) administrohen sipas dispozitave në fuqi. Ato nuk mund t’i merren institucionit ose të përdoren për qëllime të tjera përveçse me urdhër të Kryetarit të Këshillit të Ministrave ose të ministrit përkatës, pasi të ketë marrë përkatësisht mendimin e ministrit ose të këshillit drejtues të institucionit përkatës.

43, 44/a, 59

Neni 43 Krijimi i institucioneve arsimore private lejohet në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar. Shtetasit shqiptarë ose të huaj kanë të drejtë t’i ndjekin këto institucione, në përputhje me rregullat e pranimit të tyre. Nder institucionet arsimore, publike, parauniversitare mund te privatizohen vetem institucionet e arsimit profesional. Ne keto raste mjediset, paisjet dhe trualli I tyre privatizohen ne perputhje me dispozitat ne fuqi. Ndalohet ndryshimi I destinacionit te institucionit arsimor publik te arsimit profesional te privatizuar. Neni 44/a Krahas institucioneve arsimore private te niveleve te arsimit parauniversitar, lejohet hapja dhe funksionimi I institucioneve arsimore, private, plotesuese. Quhen te tilla ato institucione arsimore e njesi shkollimi qe funksionojne jashte strukturave te institucioneve arsimore, publike e private dhe ku punohet ne drejtim te aresimit dhe edukimit ne lende e specialitete te veçanta, brenda ose jashte planeve mesimore, te miratuara nga Ministria e Arsimit dhe Shkences. 44/a.2 Leja per funksionimin e institucioneve arsimore, private, plotesuese jepet nga Ministria e Arsimit dhe Shkences jo me pare se dy muaj nga data e depozitimit te kerkeses. 44/a.3 Kriteret per hapjen dhe funksionimin e tyre percaktohen me akte nenligjore te Ministrise se Arsimit dhe Shkences.

N/A 82 N/A

PËR SISTEMIN ARSIMOR PARAUNIVERSITAR, I NDRYSHUAR PËR ARSIMIN E PËR ARSIMIN DHE FORMIMIN PËR SIGURIMET SHËNDETËSORE NË RE- LARTË NË REPUBNË REPUBLIKËN E PUBLIKËN E SHQIPËRISË, I NDRYSHUAR LIKËN E SHQIPËRISË, I PROFESIONAL SHQIPËRISË, I NDRYSHUAR NDRYSHUAR

Ligj nr.7870, datë 13.10.1994

Ligj nr.9741, datë 21.05.2007

Ligj nr.8872, datë 29.03.2002

Ligj nr.7952, datë 21.06.1995

293

Neni 82 Pronat e paluajtshme të institucioneve publike të arsimit të lartë 1. Pronat e paluajtshme publike, të nevojshme për ushtrimin e veprimtarisë, kalojnë në administrim të institucioneve publike të arsimit të lartë me vendim të Këshillit të Ministrave dhe propozim të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës. 2. Institucionet publike të arsimit të lartë mirëmbajnë dhe përdorin për interesa të institucionit, në përputhje me legjislacionin në fuqi, pronat e paluajtshme publike që u janë lënë në administrim. Ato hipotekohen në pronësi të shtetit për përdorim nga universitetet.

Neni 4 “Institucionet e ndryshme shëndetësore shtetërore krijohen dhe mbyllen me miratim të Ministrisë së Shëndetësisë dhe të Mbrojtjes së Mjedisit”.

31, 33, 34, 36, 37, 38, 41, 42

MBI SHËRBIMIN SHËNDETËSOR DHE DHËNIEN FALAS TË NDIHMËS MJEKËSORE TË SHTETIT, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR SHËRBIMIN SPITALOR NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

Ligj nr.9106, datë 17.07.2003

Ligj nr.3766, datë 17.12.1963

294

Neni 31 Ministri i Shëndetësisë njeh, hap, klasifikon dhe licencon spitalet publike dhe jopublike, ne varësi te përmbushjes se kushteve, arritjes se standardeve, ne baze te teknologjisë spitalore dhe shkalles se plotësimit te kërkesave te domosdoshme për: a) shërbimet e kualifikuara ne njësitë e pranimit te urgjencës, për nivelin e realizimit te higjienës personale te te sëmurëve, te mjediseve spitalore, si dhe kapacitetet e teknologjisë se përshtatshme ne shërbim te mbikëqyrjes se te sëmurëve; b) sigurimin e mjediseve të përshtatshme për shtrime, qe i përgjigjen natyrës se veçantë të shërbimit, te seksit dhe te moshës se te sëmurëve; c) mjedise te veçanta për izolimin dhe kujdesin e te sëmurëve me sëmundje ngjitëse; ç) shërbime te veçanta te radiologjisë dhe analizave laboratorike; d) shërbime te veçanta për transfuzionin e gjakut dhe anestezinë; dh) shërbimet bibliotekare dhe pajisjet e sallës se konferencave te mjekeve; e) shërbimet e dezinfektimit, lavanderise, gardërobës, banjës, kuzhinës dhe magazinimit; ë) shërbimet e ndihmës se shpejte me ekipe te kualifikuara, me instrumente e pajisje te nevojshme, si dhe me mjetet e duhura te transportit; f) mjedise për këshillime ambulatore për kontrollin dhe kurimin e te sëmurëve edhe pas daljes nga spitali, ushtrimin e mjekësisë parandaluese dhe edukimin shëndetësor; g) logjistiken dhe pajisjet e duhura te repartit te murgut dhe te sam s se autopsisë; gj) trajtimin dhe eliminimin e mbeturinave spitalore, ne përputhje me rregullat e përcaktuara me vendim te Këshillit te Ministrave.

PËR INSPEKTORATIN SANITAR SHTETËROR, I NDRYSHUAR

12, 13, 14, 18, 31

PËR VLERËSIMIN E NDIKIMIT NË MJEDIS, I NDRYSHUAR

1, 3, 4, 5, 7, 12, 13, 14, 15, 21, 22, 23

Ligj nr.8990, datë 23.01.2003

Ligj nr.7643, datë 12.02.1992

295

Neni 12 Ndërmarrjet, institucionet shtetërore e private dhe personat e tjerë fizikë e juridikë, vendas ose të huaj, për ndërtimin dhe rikonstruksionin e objekteve të ndryshme janë të detyruar të kërkojnë pëlqimin e Inspektoratit Sanitar Shtetëror. Inspektorati, pasi bën ekspertimin higjieniko-shëndetësor paraprak, jep pëlqimin: - për miratimin e sheshit të ndërtimit; - për miratimin e projektit ndërtimor, teknologjik, rindërtimit, rikonstruksionit; - për vënien në shfrytëzim të objektit. Kur vërehen shkelje të mësipërme, Inspektorati Sanitar Shtetëror ndalon me vendim fillimin ose vazhdimin e punimeve, duke kërkuar plotësimin e mungesave. Zbatimi i vendimit sigurohet, kur shihet e nevojshme me ndërhyrjen e organeve të parashikuara në nenin 11 të këtij ligji. Neni 14 Pronarët ose drejtuesit e objekteve shtetërore a private, në të cilat ushtrohet kontroll sanitar, janë të detyruar të lejojnë kontrollin e të japin gjithë informacionin e shpjegimet e nevojshme, si dhe të paraqesin materiale e dokumentet që kërkohen nga organet e Inspektoratit Sanitar Shtetëror. Kur drejtuesit ose pronarët e objekteve shtetërore a private nuk janë të pranishëm, kontrolli sanitar kryhet në prani të personit ose të personave të pranishëm që i zëvendësojnë, të cilët janë të detyruar që, menjëherë me ardhjen e personit përgjegjës ose të pronarit, t’i paraqesin dokumentacionin e lënë nga organet e Inspektoratit Sanitar Shtetëror. Neni 13 Ndryshimi i pronarit të veprimtarisë 1. Kur përgjatë kryerjes së procedurës së VNM-së ndodh ndryshimi i zhvilluesit të projektit, zhvilluesi i ri aplikon për procedurë të re VNM-je. 2. Kur zhvilluesi ndryshon pasi ka përfunduar procedura e VNM-së, zhvilluesi i ri kërkon pranë QKL-së të bëhet ndryshimi p rkatës në vendimin apo deklaratën e lëshuar prej saj, duke depozituar dokumentet e kërkuara nga legjislacioni në fuqi. QKL-ja njo on ministrinë apo AKM-në, në varësi të projektit që do të zhvillohet për ndryshimet e kryera.

Të gjithë artikujt, përfshirë shtojcat/ anekset

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR RATIFIKIMIN E “PROTOKOLLIT TË VLERËSIMIT STRATEGJIK MJEDISOR”

Ligj nr.9424, datë 06.10.2005

296

ANEKSI I LISTA E PROJEKTEVE REFERUAR NENIT 4 PARAGRAFI 2 1. Rafineritë e na ës (duke përjashtuar ndërmarrjet që prodhojnë lubrifikantë nga na a bruto) dhe impiantet e lëngëzimit dhe të përpunimit të 500 metrikë ton qymyr ose rërë bituminoze në ditë; 2. Termocentrale të prodhimit të energjisë dhe impiante të tjera të djegies me prodhim nxehtësie prej 300 MV ose më shumë, dhe stacionet bërthamore, dhe reaktorët e tjerë bërthamorë (duke përjashtuar impiantet kërkimore, fuqia maksimale e të cilave nuk kalon 1 kilovat ngarkesë termike të vazhdueshme); 3. Impiante për prodhimin ose pasurimin e lëndëve djegëse bërthamore, për ripërpunimin e lëndëve djegëse bërthamore të rrezatuara ose për ruajtje, depozitimin dhe përpunimin e mbetjeve radioaktive; 4. Impiantet e mëdhaja për shkrirjen fillestare të gizës dhe çelikut dhe për prodhimin e metaleve pa përmbajtje hekuri; 5. Impiantet për nxjerrjen e asbestit dhe për përpunimin dhe transformimin e asbestit dhe produkteve që përmbajnë asbest: për produktet e asbest-çimentos, me një prodhim vjetor prej më shumë se 20.000 metrik tonë të produktit përfundimtar; për fraksionimin e materialit, me një prodhim vjetor prej më shumë se 50 metrik tonë të produktit përfundimtar dhe për prodhimin e asbesteve të tjera prej më shumë se 200 metrik tonë në vit; 6. Impiantet e integruara kimike; 7. Ndërtimi i rrugëve automobilistike, rrugëve ekspres 1 dhe linjave të trafikut hekurudhor të distancave të gjata dhe të aeroporteve**, me gjatësi bazë kalueshmërie prej 2100 metra ose më shumë; 8. Tubacionet me diametër të madh për transportimin e na ës dhe gazit; 9. Portet e tregtimit dhe gjithashtu rrugët ujore në brendësi të tokës, dhe portet për trafikun ujor në brendësi të tokës, që lejojnë kalimin e anijeve me tonazh mbi 1350 tonë; 10. Impiante për djegie, trajtim kimik ose groposje të mbeturinave toksike dhe të rrezikshme; 11. Depozitat e mëdha dhe rezervuarët; 12. Aktivitete të nxjerrjes së ujërave nëntokësore në rastet kur volumi vjetor i ujit që do të nxirret është 10 000 milionë m3; 13. Prodhimi i pulpës dhe i letrës, me kapacitet prodhues 200 tonë/ditë ose më shumë; 14. Miniera të mëdha, nxjerrja dhe përpunimi i metaleve ose qymyrit; 15. Prodhimi i hidrokarbureve në det; 16. Depozita të mëdha për magazinimin për qëllime tregtimi apo ruajtjeje për na ën, produktet e na ës dhe produktet kimike; 17. Shpyllëzimi i zonave të mëdha.

Neni 14/2 Inspektorati Stomatologjik Shtetëror është organi ekzekutiv i specializuar, që kontrollon zbatimin e këtij ligji dhe të akteve nënligjore në shërbimin stomatologjik publik dhe privat. 14/2

PËR SHËRBIMIN SHËNDETËSOR STOMATOLOGJIK NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

Ligj nr.9928, datë 09.06.2008

ANEKSI II ÇDO PROJEKT TJETËR SIPAS NENIT 4 PARAGRAFI 2 1. Projekte për ristrukturimin e zonave rurale; 2. Projekte për përdorimin e tokave jobujqësore ose të zonave gjysmënatyrore për qëllime të bujqësisë intensive; 3. Projekte të menaxhimit të ujërave për nevoja bujqësore, duke përfshirë projektet e vaditjes dhe të drenazhimit të tokës; 4. Impiante intensive të rritjes së bagëtive (duke përfshirë pularitë);

4, 8, 12, 13, 14, 15, 16, 19

PËR ADMINISTRIMIN E MBETJEVE TË RREZIKSHME

Nr. 9537, datë 18.5.2006

297 Neni 15 Kushtet e lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme 1. Leja mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme kërkon plotësimin e këtyre kushteve: a) përcaktimin e saktë të kategorive të këtyre mbetjeve që mund t’i nënshtrohen rikuperimit apo asgjësimit në sheshin përkatës; b) përcaktimin e projektit teknik, të ndërtimit, të operacioneve të punës dhe të mirëmbajtjes së sheshit; c) përshkrimin e përdorimit të pajisjeve të veçanta dhe të projektit teknik, të ndërtimit, operacioneve të punës dhe të mirëmbajtjes së këtyre pajisjeve për rikuperimin apo asgjësimin në sheshin përkatës; ç) regjistrimin dhe identifikimin e të gjitha mbetjeve që vijnë në shesh; d) ndalimin e përzierjes së kategorive të ndryshme të këtyre mbetjeve apo të përzierjes së tyre me mbetje të parrezikshme, me përjashtim të rasteve kur një gjë e tillë është autorizuar shprehimisht në leje për të përmirësuar sigurinë e proceseve të rikuperimit apo të asgjësimit; dh) përshkrimin e proceseve të ndarjes dhe/ose përpunimit, të cilave u nënshtrohen mbetjet e rrezikshme para rikuperimit apo asgjësimit të tyre; e) ruajtjen, për të paktën 5 vjet, të të dhënave të hollësishme për vëllimin, natyrën, origjinën dhe mënyrën e rikuperimit apo asgjësimit të mbetjeve; ë) ruajtjen, për të paktën 5 vjet, të të dhënave të hollësishme për natyrën dhe vëllimin e substancave, preparateve dhe produkteve të tjera, të gjeneruara gjatë rikuperimit apo asgjësimit dhe që largohen nga sheshi i mbetjeve; f) paraqitjen periodike te ministri të informacionit për llojin e përcaktuar në shkronjat “e” dhe “ë” të këtij neni; g) monitorimin dhe raportimin e veprimtarive të lejuara nga mbajtësi i lejes. 2. Përveç kërkesave të pikës 1 të këtij neni, leja mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme duhet të plotësojë edhe: a) kushte të tjera të përgjithshme, të përcaktuara në vendimet e miratuara nga Këshilli i Ministrave për operacionet e rikuperimit apo të asgjësimit në sheshe të tilla; b) kushte të tjera të përgjithshme, të përcaktuara në vendimet e miratuara nga Këshilli i Ministrave për rikuperimin apo asgjësimin e llojeve të ndryshme të mbetjeve; c) kushte të tjera të veçanta, të përfshira në leje, që synojnë zbatimin e nenit 4 të këtij ligji. 3. Leja mjedisore për sheshin është në fuqi deri kur dorëzimi i saj pranohet nga ministri, në përputhje me nenin 16 të këtij ligji. Neni 16 Transferimi dhe dorëzimi i lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme l. Leja mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme, e lëshuar në bazë të nenit 13 të këtij ligji, transferohet vetëm me miratim të ministrit. 2. Ministri nuk miraton lejen mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme, nëse personi i propozuar, tek i cili do të bëhet transferimi, nuk plotëson kërkesat e përcaktuara në pikën 3 të nenit 13 të këtij ligji. 3. Mbajtësi i lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme nuk mund ta dorëzojë lejen, nëse ministri nuk e pranon dorëzimin e lejes, në përputhje me dispozitat e këtij neni. 4. Kërkesa për dorëzimin e lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme i bëhet me shkrim ministrit. 5. Pas marrjes së kërkesës për dorëzimin e lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme, ministri urdhëron inspektimin e këtij sheshi, për të cilin ishte dhënë leja. Shpenzimet e inspektimit, të urdhëruara nga ministri, mbulohen nga mbajtësi i lejes. a) Nëse nuk verifikohet asnjë rrezik apo dëm i rëndësishëm për shëndetin e njeriut ose për mjedisin, të shkaktuara në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë nga asgjësimi i mbetjeve të rrezikshme në shesh, ministri pranon dorëzimin e lejes mjedisore të sheshit të mbetjeve të rrezikshme. b) Nëse nuk verifikohet rrezik apo dëm i rëndësishëm për shëndetin e njeriut dhe mjedisin, ministri njo on aplikuesin për masat që duhet të marrë për të shmangur rrezikun apo dëmin. Në këto masa përfshihen përgatitja dhe zbatimi i planit të rehabilitimit të sheshit të mbetjeve të rrezikshme pas mbylljes, gjë që kushtëzon pranimin nga ministri të dorëzimit të lejes mjedisore të sheshit të mbetjeve të rrezikshme. 6. Nëse mbajtësi i lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme nuk merr masat e përcaktuara në shkronjën “a” të pikës 5 të këtij neni, ministri nënkontrakton një person tjetër për kryerjen e punimeve dhe, në përputhje me nenin 14 të këtij ligji, siguron që shpenzimet e rehabilitimit të paguhen nga mbajtësi i lejes. 7. Kur pranohet dorëzimi i lejes mjedisore për sheshin e mbetjeve të rrezikshme, ministri i lëshon aplikuesit një vërtetim, ku tregohet se ky i fundit i ka përmbushur detyrimet e veta, në përputhje me shkronjën “b” të pikës 5 të këtij neni. 8. Leja mjedisore e sheshit të mbetjeve të rrezikshme shfuqizohet njëkohësisht me lëshimin e këtij vërtetimi.

Nr.8094, datë 21.3.1996

PËR LARGIMIN PUBLIK TË MBETURINAVE

1, 6, 11, 25, 27, 28, 29

Nr.8518, date 30.7.1999

PER UJITJEN DHE KULLIMIN

4,5.7,9,10

PWR MBROJTJEN E MJEDISIT

I gjithë ligji

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Nr. 8934, datw 5.9.2002

298

Neni 1 Qëllimi Ky ligj synon mbrojtjen e mjedisit urban nga ndotja me mbeturina, si dhe largimin publik të tyre në brendësi të territoreve bashkiake e të komunave, sipas vijave kufizuese që janë në juridiksionin e çdo bashkie e komune. Ai synon gjithashtu disiplinimin e shërbimeve publike për pastrimin e mbeturinave të qyteteve (dorëzimin, mbledhjen, fshirjen dhe grumbullimin) brenda perimetrit të territoreve të mësipërme. Neni 11 Ndalime e kufizime Ndalohet ndryshimi arbitrar i vendgrumbullimeve të plehrave (mbeturinave), i kontenierëve, i pikave të koshave dhe stacioneve të betonuara për hedhjen dhe dorëzimin e mbeturinave. Ndalohet ndryshimi i cilësisë së truallit, i vendosjes së këtyre pikave, i metodave të teknikës dhe teknologjisë së mbledhjes së mbeturinave e të transportimit të tyre, në kundërshtim me atë që është përcaktuar në kontratën e lidhur. Çdo ndryshim i parashikuar në paragrafët e mësipërm, bëhet me miratim me shkrim të organeve të pushtetit lokal, duke mbajtur parasysh kushtet tekniko-higjienike dhe të mjedisit. Neni 28 Terrenet publike dhe private Terrenet publike ose private, që nuk janë të zëna me ndërtime, detyrimisht duhet të jenë të lira nga ndotjet dhe mbeturinat, sipas përcaktimit në këtë ligj, nga institucionet përkatëse ose pronarët e këtyre territoreve. Neni 29 Ndërtimet e reja Në të gjitha ndërtimet e reja, publike a private, që realizohen pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, detyrohen të parashikojnë hapësira të posaçme, pranë rrugëve publike, për vendosjen e kontenierëve, kazanëve, koshave, si pikë për dorëzimin e mbeturinave. Këto pika për dorëzimin e mbeturinave miratohen së bashku me projektin dhe planin urbanistik. Parimet kryesore Administrimi i sistemeve te ujitjes, i sistemeve te kullimit dhe i veprave te mbrojtjes nga përmbytja kryhet ne përputhje me parimet qe vijojnë: a) Sistemet e ujitjes dhe te kullimit funksionojnë për te nxitur dhe mbrojtur interesat e te gjithë përfituesve. b) Sistemet e ujitjes dhe te kullimit funksionojnë edhe për te parandaluar erozionin dhe ndotjen, si dhe për te nxitur mbrojtjen e mjedisit. c) Përfituesit nga sistemet e ujitjes, te kullimit dhe veprave te mbrojtjes nga përmbytja, përballojnë shpenzimet e funksionimit dhe te mirëmbajtjes se tyre. Neni 5 Administrimi i ujitjes dhe kullimit 1. Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit është organi kryesor përgjegjës për administrimin e ujitjes dhe te kullimit. 2. Drejtoritë e ujerave ne rrethe kryejnë administrimin e ujitjes dhe te kullimit te përcaktuar ne kete ligj, derisa administrimi t’u jepet shoqatave, federatave ose bordeve te kullimit. 3. Shoqatat kryejnë shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen e sistemeve te ujitjes, qe u janë dhënë atyre ne përputhje me kreun III te këtij lig ji. 4. Federatat kryejnë shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen e kanaleve kryesore ujitëse, qe u janë dhënë atyre ne përputhje me kreun IV te këtij ligji. 5. Bordet e kullimit kryejnë detyrat e përcaktuara ne kete ligj, ne përputhje me kreun V te këtij ligji. Neni 19 Mbrojtja e mjedisit të ndërtuar nga njeriu 1. Mbrojtja e mjedisit te ndërtuar nga njeriu përfshin qendrat e banimit, ndërtimet individuale dhe strukturat tekniko-inxhinierike, monumentet historike e kulturore, zonat turistike, sipërfaqet e gjelbra dhe pyjore brenda dhe rreth qendrave te banimit. 2. Mjedisi i ndërtuar nga njeriu mbështetet ne plane kombëtare, rajonale e vendore zhvillimi, qe sigurojnë mbrojtjen e mjedisit, vlerat turistike, historike dhe kulturore, kapacitetet mbajtëse nga pikëpamja mjedisore dhe funksionet e synimet për te cilat ndërtohen.

1,4,5,7,8, 9,20 6, 7, 8, 9, 10, 14, 19, 31, 34

Neni 1 Objektivi Me qëllim që të kontribuojmë në mbrojtjen e të drejtës së çdo individi të brezave të sotëm e të ardhshëm, për të jetuar në një mjedis të përshtatshëm për shëndetin dhe mirëqënien e tij, çdo Palë do të garantojë të drejtën e publikut, për të patur informacion për mjedisin, për të marrë pjesë në marrjen e vendimeve mjedisore dhe për t’iu drejtuar gjykatës, në lidhje me çështje të mjedisit, në përputhje me klauzolat e kësaj Konvente.

Neni 34 Në lagunat dhe në zonat kënetore, brenda teritoreve të rezervave te gjuetisë dhe ato faunistike, ndalohet kryerja e çfarëdo veprimi që ndikon në cilësinë dhe natyren e ekosistemit.

N/A I gjithë ligji

KONVENTA PËR TË DREJTËN E PUBLIKUT PËR INFORMACION, PJESËMARRJE NË VENDIM MARRJE DHE TË DREJTËN PËR T’IU DREJTUAR GJYKATËS, PËR ÇËSHTJE QË LIDHEN ME MJEDISIN Århus, Danimarkë PËR PËRCAKTIMIN E RREGULLAVE DHE TË PROCEDUR- PWR MBROJTJEN E FAUNËS AVE PËR TREGTIMIN NDËRKOMBËTAR TË LLOJEVE TË SË EGËR DHE GJUETINË, I RREZIKUARA TË FAUNËS DHE TË FLORËS SË EGËR NDRYSHUAR PËR LICENSAT, AUTORIZIMET DHE LEJET NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

Ligj nr.10081, datë 23.02.2009

Ligj nr.9867, datë 31.01.2008

Ligj nr. 7875, datw 23.11.1994

Ligj nr. 8672, datw 26.10.2000

299

Neni 2 Objekti dhe fusha e veprimit 1. Ky ligj përcakton: a) parimet për përcaktimin e veprimtarive, të veprimeve dhe tipave të të mirave publike, ushtrimi, kryerja dhe përdorimi i të cilave u nënshtrohet licencimit, autorizimit apo lejimit; b) parimet për përcaktimin e kushteve, procedurave dhe afateve të vlefshmërisë së licencave, autorizimeve e lejeve dhe parimet për shkaqet e procedurat e revokimit të tyre; c) organizimin dhe përmbajtjen e Regjistrit Kombëtar të Licencave dhe Lejeve; ç) procedurat për trajtimin e disa licencave, të autorizimeve dhe lejeve, në kompetencë të institucioneve qendrore; d) rregullat e organizimit dhe të funksionimit të Qendrës Kombëtare të Licencimit. 2. Ligji është i zbatueshëm për: a) të gjitha licencat e autorizimet, për qëllime të natyrës ekonomike, tregtare, profesionale dhe të çdo natyre tjetër të ngjashme, përveç atyre të natyrës vetjake; b) të gjitha lejet për përdorimin e të mirave publike, për qëllime të veprimtarive të sipërpërmendura, përveç përdorimit të të mirave publike për qëllime vetjake.

PËR GARANTIMIN E SIGURISË SË PUNËS TË PAJISJEVE DHE TË INSTALIMEVE ELEKTRIKE, I NDRYSHUAR

6, 11, 13, 14 6

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR GARANTIMIN E SIGURISË SË PUNËS TË PAJISJEVE NËN PRESION, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8739, datë 12.02.2001

Ligj nr.8734, datë 01.02.2001

300

Neni 6 Kontrolli teknik 1. Pajisjet dhe instalimet elektrike para vënies në shfrytëzim duhet të kontrollohen në aspektin e sigurisë së jetës të njerëzve, të kafshëve shtëpiake ose të vlerave materiale nga specialisti elektrik i caktuar posaçërisht nga subjekti furnizues me energji elektrike. Rezultatet e kontrollit paraqiten me shkrim dhe ruhen nga të dyja palët. 2. Personi juridik, që përdor pajisje ose instalime elektrike, merr të gjitha masat për të kryer kontrollin teknik periodik të çdo pajisjeje ose instalimi, sipas afateve të përcaktuara në rregulloret e sigurimit teknik për pajisjet dhe instalimet elektrike të miratuara nga Ministria e Ekonomisë Publike dhe Privatizimit. 3. IPIE-ja inspekton në çdo kohë pajisjet ose instalimet elektrike për punën e tyre normale, avari ose kur ndodhin aksidente, për të ruajtur kushtet e sigurisë e për të zbuluar dhe mënjanuar të metat e vëna re. 4. Për rezultatet e kontrolleve teknike mbahen aktkontrolle me detyra dhe afate për shmangien e të metave të vëna re. 5. Kontrollet teknike kryhen nga: a) specialisti elektrik, i caktuar posaçërisht nga punëdhënësi; b) një inspektor ose nga një grup inspektorësh të IPIE-së; c) një trup inspektues, palë e tretë e autorizuar nga IPIE-ja. Neni 6 Kontrolli teknik 1. Pas instalimit, pajisjet nën presion i nënshtrohen kontrollit teknik të vënies në punë dhe të regjistrimit të tyre nga IPNP-ja. Kur pajisja plotëson kërkesat dhe kur kushtet e instalimit garantojnë sigurinë e pajisjes nën presion, IPNP-ja lëshon lejen e vënies në shfrytëzim. Pas çdo montimi në një vend tjetër ose pozicion tjetër, pajisja nën presion i nënshtrohet kontrollit teknik dhe marrjes së lejes të vënies në shfrytëzim nga IPNP-ja. 2. Personi juridik që përdor pajisje nën presion merr të gjitha masat për të kryer kalibrimin periodik të mjeteve matëse të pajisjes dhe kontrollin teknik periodik të çdo pajisjeje nën presion sipas llojeve, afateve dhe vlerave të presionit të provës së përcaktuara në lejen e punës së IPNP-së, e cila përsëritet pas çdo kontrolli teknik periodik. 3. Pajisjet nën presion u nënshtrohen kontrolleve teknike të posaçme nga IPNP-ja në çdo kohë, kur paraqiten rrethana të veçanta, që janë të lidhura me vënien në rrezik të pajisjeve, si punime modifikuese, avari, aksidente ose periudha të zgjatura të mosvënies në shfrytëzim, për t’u siguruar se janë ruajtur kushtet e sigurisë dhe për të zbuluar dhe mënjanuar në kohë dëmtimet. 4. Rezultatet e kontrolleve teknike regjistrohen dhe u lihen në dizpozicion IPNPsë dhe Inspektoratit Shtetëror të Punës. Në rast se pajisja nën presion do të përdoret nga një subjekt tjetër, ajo shoqërohet me dëshminë fizike të kryerjes së kontrollit të fundit teknik. 5. Kontrollet teknike kryhen nga IPNP-ja, nga një trupë inspektuese palë e tretë ose nga një inspektorat përdoruesish.

3, 4, 5

Neni 3 1. Të gjitha subjektet, që kryejnë veprimtari minerare, studime ose projekte në këtë fushë, janë të detyruar të zbatojnë kërkesat e sigurisë në punë të vendosura në rregulloret e sigurimit teknik dhe të mbrojtjes në punë. 2. Aktet nënligjore përkatëse nxirren nga Ministria që mbulon veprimtarinë minerare. Neni 4 Vënia në shfrytëzim Objekti minerar vihet në shfrytëzim kur: a) ka një projekt të miratuar për hapjen, përgatitjen e shfrytëzimin e tij; b) plotëson kërkesat e parashikuara në rregulloret e sigurimit teknik e të mbrojtjes në punë dhe siguron normat për ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit; c) subjekti që merr lejen minerare është regjistruar në RISHM; ç) zotëruesi i lejes minerare zbaton kërkesat e përcaktuara në projektin e miratuar tekniko-teknologjik.

8, 13

Neni 8 Rregullat teknike 1. Ngarkohet Këshilli i Ministrave të nxjerrë akte nënligjore për rregullat teknike të produkteve, të renditura në aneksin, që i bashkëlidhet këtij ligji. 2. Rregullat teknike, sipas pikës 1 të këtij neni, përcaktojnë kërkesat thelbësore dhe procedurat e vlerësimit të konformitetit, në përputhje me dispozitat e këtij kreu.

14, 22, 35

PËR SIGURINË NË PUNË NË VEPRIMTARINË MINERARE PËR SIGURINË E PËRGJITHSHME, KËRKESAT THELBËSORE DHE VLERËSIMIN E KONFORMITETIT TË PRODUKTEVE JOUSHQIMORE PËR TRANSPORTET RRUGORE, I NDRYSHUAR

Ligji nr.8308, datë 18.03.1998

Ligj nr.9779, datë 16.07.2007

Ligj nr.8741, datë 15.02.2001

301

Neni 14 Këshilli bashkiak, duke u mbështetur në nevojat e popullsisë për transportin qytetës, përcakton linjat, organizon, financon dhe vendos për këtë lloj transporti brenda juridiksionit të vet. Transporti qytetës kryhet me autobus vetëm nga shoqëritë, të cilat kanë të shprehur në aktet e themelimit, si objekt të veprimtarisë, veprimtarinë e transportit të udhëtarëve. Licenca për transportin qytetës jepet nga kryetari i bashkisë. Neni 22 Vendet e nisjes e të mbërritjes së autobusëve dhe të agjensive të transportit të udhëtarëve përcaktohen nga këshilli i bashkisë ose i komunës. Nuk mund të organizohet transporti me autobusë, si pikënisje nga një qendër e banuar, bashki ose komunë, në qo ë se aty nuk është organizuar njëkohësisht shërbimi i rregullt me agjenci.

302

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

3, 15, 16, 23, 25 2, 5 1, 2, 4, 5, 7, 9, 10, 11, 14, 18, 19, 20, 21, 22, 23

PËR HUAMARRJEN E QEVERISJES VENDORE PËR PRIVATIZIMIN E HIDROCENTRALEVE VENDORE, I NDRYSHUAR PËR KRIJIMIN DHE FUNKSIONIMIN E ZONAVE EKONOMIKE

Ligji nr.9789, datë 19.07.2007

Ligji nr.8527, datë 23.09.1999

Ligj nr.9869, datë 04.02.2008

Neni 15 Garanci me prona fizike Huaja me detyrim të përgjithshëm mund të garantohet edhe me pronë jopublike, fizike, të njësisë së qeverisjes vendore. Neni 16 Lloje të tjera garancie Këshilli i njësisë së qeverisjes vendore mund të ofrojë garanci të tjera, duke u angazhuar: a) të zbatojë taksa e tarifa në një nivel të caktuar, të lejuar nga ligji, për të vjelë një shumë të caktuar të ardhurash; b) të administrojë një ndërmarrje apo pronë tjetër, në përputhje me kushtet e huasë; c) të kryejë pagesat drejtpërdrejt nga fonde apo burime, që bëhen të disponueshme dhe të autorizojë akses të drejtpërdrejtë në këto burime, për të garantuar pagesën e huasë; ç) të depozitojë fonde apo të ardhura të vëna garanci pranë apo për llogari të huadhënësit; d) të pranojë procedura specifike pagimi, për të siguruar pagesën ekskluzive apo të dedikuar për huadhënësin, përfshirë interceptimin e të ardhurave, pagesat në llogari të veçanta, apo mekanizma ose procedura të tjera pagese; dh) të pranojë kufizime për hua të mëtejshme; e) të zgjidhë mosmarrëveshjet me anë të ndërmjetësimit, arbitrazhit apo mekanizmave të tjerë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve; ë) të pranojë marrëveshje të tjera, që i vlerëson të nevojshme dhe të dobishme për marrjen e huasë dhe ofrimin e garancisë për shlyerjen e saj. Neni 2 Hidrocentralet me fuqi nen 2 MW te privatizohen si objekte te veçanta. Forma e privatizimit te tyre është ankandi për transferimin e te drejtës se pronësisë, si dhe transferimi i te drejtës se zhvillimit nëpërmjet kontratave koncensionare. Procedurat e ankandit dhe te kontratave koncensionare te realizohen ne përputhje me aktet normative ne fuqi. Neni 5 Ngarkohet Ministria e Ekonomisë Publike dhe Privatizimit për zbatimin e këtij ligji.

Neni 9 Trualli në zonën ekonomike Krijimi i zonave ekonomike mund të bëhet në truall dhe në pasuri të tjera të paluajtshme, qofshin këto private ose shtetërore. Neni 10 Zona ekonomike në truall shtetëror Në rastin kur trualli ose pasuritë e tjera të paluajtshme janë pronë shtetërore: a) kandidati zhvillues i nënshtrohet procedurës së garës; b) zhvilluesi merr me koncesion truallin ose pasuritë e tjera të paluajtshme, për një periudhë kohore dhe, sipas përcaktimeve të dispozitave ligjore në fuqi, gëzon të drejtën e dhënies me nënqira te përdoruesit. Neni 11 Zona ekonomike në truall privat 1. Në rastin kur trualli ose pasuritë e tjera të paluajtshme janë pronë private, kandidati zhvillues paraqet pranë institucionit përgjegjës kërkesën për shpalljen e zonës ekonomike, pasi ka përcaktuar marrëdhëniet me pronarin e tyre. 2. Marrëdhëniet, që lindin ndërmjet zhvilluesit dhe pronarit të truallit ose të pasurive të tjera të paluajtshme, nuk janë objekt i këtij ligji.

1, 2 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12

PËR SHËRBIMIN E MBROJTJES SË BIMËVE, I NDRYSHUAR PËR PROJEKTIMIN, NDËRTIMIN, SHFRYTËZIMIN DHE MIRËMBAJTJEN E DIGAVE DHE DAMBAVE

Ligj nr.9362, datë 24.03.2005

303

Neni 1 Qëllimi Qëllimi i këtij ligji është: a) të mbrojë bimët dhe produktet bimore nga parazitët; b) të parandalojë hyrjen dhe përhapjen e parazitëve në territorin e Republikës së Shqipërisë; c) të mbrojë shëndetin e njerëzve, të kafshëve, si dhe mjedisin nga përdorimi i produkteve për mbrojtjen e bimëve; ç) të garantojë zbatimin e marrëveshjeve ndërkombëtare në fushën e mbrojtjes së bimëve.

Neni 5 Projektimi i digës/dambës A. Projektideja përmban: a) studimet topografike, gjoelogjike, gjeologo-inxhinierike e hidrogjeologjike të zonës së ndërtimit, të kupës së ujëmbledhësit etj.; ndikimin në mjedisin natyror dhe shoqëror; c) karakteristikat e valës që krijohet në luginën poshtë digës/dambës, në rastin kur: shkarkohet plota maksimale; - bëhet shkarkim i sforcuar (plota plus zbrazja e detyruar e ujëmbledhësit); ndodh prishja e mundshme e digës; ç) vizatimet e punës, llogaritjet, vlera e punimeve dhe e shpronësimeve; d) vendosja e aparaturave të dëgjimit të digës/dambës; dh) mënyra e ndërlidhjes dhe e mbrojtjes së objektit; e) recensat përkatëse të projektidesë. Projektidea hartohet në jo më pak se dy zgjidhje. B. Projektzbatimi (ekzekutiv) përmban: a) Vizatimet, llogaritjet, vlera e punimeve dhe shpronësimeve të zgjidhjes së pranuar. b) Relacionet: - relacionin teknik dhe argumentimin e zgjedhjes së tipit të pranuar të digës/ dambës; - relacionin gjeognostik; - relacionin hidrologjik; - relacionin me karakteristikat e materialeve për ndërtimin e digës/dambës; - relacionin me përfundimet e provave të kryera mbi formacionin që shërben si bazament i objektit dhe nënobjekteve të digës/dambës; - planin e alarmit, të evakuimit dhe të ndihmës për përballimin e pasojave që vijnë si rezultat i situatave të përshkruara në nenin 5 shkronja A/c Neni 6 Ndërtimi i digës/dambës a) Fillimi i punimeve të ndërtimit të digës/dambës bëhet vetëm pasi të jetë plotësuar dokumentacioni i nevojshëm i parashikuar në ligjin nr.8402, datë 10.9.1998 “Për kontrollin dhe disiplinimin e punimeve të ndërtimit” dhe ligjit nr.8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”, si dhe të këtij ligji. b) Me përfundimin e punimeve bëhet kolaudimi i objektit, në përshtatje me kërkesat e ligjit nr.8402, datë 10.9.1998 “Për kontrollin dhe disiplinimin e punimeve të ndërtimit”. Neni 8 Pronësia a) Diga/damba dhe ujëmbledhësi janë prona shtetërore, publike ose private. b) Pronar i digës/dambës mund të jetë: një person fizik ose juridik, vendas ose i huaj, që plotëson kërkesat e legjislacionit në fuqi.

3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 29, 34, 35, 36, 37, 39, 41, 42, 43, 47, 48, 49, 50, 52, 53, 56

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR SEKTORIN MINERAR NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË1

Nr. 10 304, datë 15.7.2010

304

Neni 3 Pronësia dhe përfaqësimi Mineralet në trajtë natyrore, që gjenden në territorin e Republikës së Shqipërisë dhe në sipërfaqen nënujore, shtratit dhe nënshtratit të hapësirës detare shqiptare, përtej detit territorial, të përcaktuar sipas parimeve të së drejtës ndërkombëtare dhe marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë, i përkasin shtetit dhe janë prona publike. Përveçse kur parashikohet ndryshe në këtë ligj, shteti, për efekt të zbatimit të këtij ligji, përfaqësohet nga ministri. Neni 34 Servituti minerar dhe ndryshimi për interes publik i pronësisë së sipërfaqes së zonës së lejuar të një lejeje minerare 1. Zotëruesi i lejes minerare gëzon të drejtën e servitutit ligjor (të detyrueshëm) minerar mbi pronën në zonën e lejuar minerare, të përcaktuar nga leja. 2. Servituti minerar i jep zotëruesit të lejes minerare të drejtën të përdorë pronën shërbyese dhe të kryejë në të të gjitha veprimet apo punimet mbështetëse, në përputhje me tipin e lejes minerare, si dhe detyron pronarin e pronës shërbyese ta lejojë zotëruesin e lejes të përdorë pronën dhe të kryejë këto veprime e punime. 3. Ushtrimi i së drejtës së servitutit, të parashikuar në pikën 1 të këtij neni, bëhet në bazë të kontratës së lidhur ndërmjet palëve, ku përcaktohet mënyra e ushtrimit të servitutit, dhe kundrejt pagesës së dëmit. 4. Kur palët nuk arrijnë të lidhin një kontratë brenda një afati 30-ditor nga data e kërkesës me shkrim nga zotëruesi i lejes, drejtuar titullarit të së drejtës së pronësisë, zotëruesi i lejes mund t’i drejtohet gjykatës. Gjykata përcakton pagesën e dëmit dhe rregullat e ushtrimit të servitutit. Në rastin e lejeve minerare, që jepen në përputhje me ligjin për koncesionet, çështja gjykohet në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. 5. Afati i servitutit është afati i vlefshmërisë së lejes minerare dhe rregullat e ushtrimit të servitutit përcaktohen sipas parimit të dëmit më të vogël për pronën shërbyese dhe sipas tipit të lejes minerare. 6. Në rastet kur veprimtaria minerare për një zonë të lejuar minerare është me interes të veçantë publik dhe krijohen probleme në marrëdhënie me pronarin e tokës, sipërfaqja e zonës së lejuar të lejes minerare shpronësohet. Kriteret dhe procedura e shpronësimit përcaktohen në përputhje me kërkesat e legjislacionit në fuqi për shpronësimet me interes publik. Neni 35 Të drejtat e zotëruesit të lejes minerare mbi pasuritë e paluajtshme fqinje 1. Zotëruesi i lejes minerare gëzon të drejtën e servitutit ligjor (të detyrueshëm) të kalimit në terrenin fqinj, të nevojshëm për hyrjen dhe kryerjen e veprimtarisë në zonën e lejuar minerare, të përcaktuara nga leja minerare. 2. Ushtrimi i së drejtës së servitutit, të parashikuar nga pika 1 e këtij neni, bëhet në bazë të kontratës së lidhur ndërmjet palëve, që përcakton mënyrën e ushtrimit të servitutit dhe kundrejt pagesës vjetore të titullarit të së drejtës së pronësisë së tokës të terrenit fqinj. 3. Nëse palët nuk arrijnë një marrëveshje, brenda një afati 30-ditor nga data e paraqitjes së kërkesës me shkrim nga zotëruesi i lejes, drejtuar titullarit të së drejtës së pronësisë së terrenit, zotëruesi i lejes mund t’i drejtohet gjykatës. Gjykata përcakton pagesën vjetore dhe rregullat e ushtrimit të servitutit. Në rastin e lejeve minerare, që jepen sipas ligjit për koncesionet, çështja gjykohet në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. 4. Afati i servitutit është afati i vlefshmërisë së lejes minerare dhe terreni shërbyes përcaktohet sipas parimit të dëmit më të vogël për pronën shërbyese. Neni 39 Prishja e objekteve gjatë zbatimit të planit të rehabilitimit 1. Objektet mbështetëse të veprimtarisë minerare, të ndërtuara në zonën e lejuar minerare, nuk prishen për efekt të zbatimit të planit të rehabilitimit, nëse: a) është rënë dakord ndërmjet zotëruesit të lejes minerare dhe titullarit të pronës, mbi të cilën ato janë ngritur, sipas legjislacionit në fuqi; b) kërkohet me shkrim nga struktura përgjegjëse për objektet e ngritura në pronë shtetërore për marrjen në pronësi pa pagesë. 2. Në rastin e parashikuar në shkronjën “a” të pikës 1 të këtij neni, objekti kalon në pronësi të titullarit të pronës, mbi të cilën është ngritur, sipas rregullave të parashikuara nga Kodi Civil. 3. Në rastin e parashikuar në shkronjën “b” të pikës 1 të këtij neni, objekti kalon në pronësi të qeverisjes qendrore apo njësisë së qeverisjes vendore përkatëse, në bazë të procesverbalit të marrjes në dorëzim dhe pa kundërshpërblim. Regjistrimi në regjistrat e pasurive të paluajtshme përjashtohet nga taksat dhe tarifat.

Neni 4 Plani Kombëtar Plani Kombëtar përbëhet nga: a) strategjia e bujqësisë; b) strategjia e zhvillimit të zonave rurale. Plani Kombëtar bazohet në objektivat afatmesëm të politikave bujqësore dhe të zhvillimit rural, në masat, programet dhe veprimtaritë për realizimin e këtyre objektivave, në vlerësimet efektive të mëpasshme, si dhe në fondet publike të nevojshme, të përdorura për zbatimin e politikave bujqësore dhe zhvillimit rural. Plani kombëtar hartohet nga ministria, në bashkëpunim me institucionet e tjera përgjegjëse për zhvillimin rural dhe miratohet nga Këshilli i Ministrave për një periudhë 7-vjeçare. 3, 4, 15, 22

PËR BUJQËSINË DHE ZHVILLIMIN RURAL

Ligj nr.9817, datë 22.10.2007

305

Neni 22 Bazat e të dhënave 1. Agjencia e pagesave krijon dhe mirëmban: a) regjistrin e fermave; b) regjistrin e prodhuesve dhe të përpunuesve të produkteve bujqësore ose ushqimore; c) regjistrin e aplikimeve për mbështetje financiare; ç) regjistrin e përdorimit dhe shfrytëzimit të tokës; d) regjistrin e blegtorisë; dh) regjistrin e tregtarëve të produkteve agrobujqësore dhe inputeve bujqësore; e) regjistrin e zonave më pak të favorizuara. 2. Krahas me bazën e të dhënave, siç përshkruhen në pikën 1 të këtij neni, agjencia e pagesave, nëse gjykohet e nevojshme, mund të mbajë edhe baza të tjera të dhënash. 3. Bazat e të dhënave, të cilave u referohet ligji, duhet të mbahen në formë elektronike. 4. Kushtet dhe mënyra e mbajtjes së tyre përcaktohen me udhëzim të ministrit.

2, 4, 7, 13, 15, 21, 24, 25, 29, 30, 31, 32, 33, 220, 221

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

KODI RRUGOR I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË, I NDRYSHUAR

Nr. 8378, datë 22.7.1998

306

Neni 24 1. Pjesët që i përkasin rrugës janë pjesët e rrugës të destinuara në mënyrë fikse për shërbimin ose pajimin funksional të saj. 2. Pjesët që i përkasin rrugës, rregullohen nga normat e këtij Kodi dhe aktet në zbatim të tij; ato ndahen në pjesë të shfrytëzimit dhe pjesë të shërbimit. 3. Quhen pjesë shfrytëzimi pjesët përbërëse të rrugës ose ato që janë vendosur në mënyrë fikse në trupin e rrugës. 4. Pjesë shërbimi quhen zonat e shërbimit me objektet përkatëse për furnizimin dhe pushimin e përdoruesve, zonat e parkimit, zonat dhe ndërtesat për mirëmbajtjen e rrugës apo gjithsesi të destinuara nga enti pronar ekskluzivisht dhe në mënyrë të vazhdueshme për t’i shërbyer rrugës dhe përdoruesve të saj. Pjesët e shërbimit të rrugës përcaktohen nga enti pronar I rrugës në bazë të akteve në zbatim të këtij neni dhe në mënyrë që të mos pengojnë qarkullimin a të kufizojnë fushëpamjen. 5. Pjesët që i përkasin rrugës, të formuara nga zonat e shërbimit, zonat e parkimit dhe nga ndërtesat e destinuara për çlodhje, mund t’u jepen në koncesion të tretëve, sipas regullave të përcaktuara në aktet në zbatim. 6. Cilido që vendos apo vë në shfrytëzim impiante ose objekte pa lejen përkatëse, nga autoritetet përkatëse siç është parashikuar nga neni 26 i këtij Kodi, ose i transformon apo ndryshon mënyrën e përdorimit të tyre të parashikuar nga leja e sipërpërmendur dhe që shkel kushtet e saj, ndëshkohet me masë administrative me gjobë nga pesë mijë deri në njëzet mijë lekë. 7. Cilido që shkel kushtet e lejes së sipërpërmendur ndëshkohet me masë administrative me gjobë nga dy mijë e pesëqind deri dhjetë mijë lekë. 8. Shkeljet e mësipërme sjellin si pasojë masa administrative plotësuese me detyrimin për heqjen e impianteve ose objekteve të realizuara pa leje, në ngarkim e me shpenzimet e autorit. Shkeljet sipas pikës 7 sjellin si pasojë masa administrative plotësuese të pezullimit të veprimtarisë së ushtruar deri në zbatimin e kushteve të shkelura. Rivendosja e gjendjes normale nuk e përjashton pagesën e gjobës administrative të përcaktuar në pikën 7. Neni 25 Përshkrime dhe përdorimi i zonës rrugore 1. Nuk mund të kryhen, pa lejen paraprake të entit pronar të rrugës, përshkime dhe përdorime të zonës rrugore dhe pjesëve përbërëse të saj, si kanale uji, tubacione uji, linja elektrike dhe telekomunikacioni ajrorë a nëntokësorë, nënkalime a mbikalime, teleferikë të çdo lloji, gazsjellës, depozita lëndësh djegëse të lëngëta ose të tjera impiante a vepra arti që mund të cënojnë gjithsesi pronësinë rrugore. Objektet e sipërpërmendura duhet të realizohen në mënyrë të tillë që përdorimi dhe mirëmbajtja e tyre të mos pengojë qarkullimin e mjeteve në rrugë, duke siguruar hyrjen nga brezat e përkatësisë. 2. Lejet lëshohen vetëm në raste të domosdoshme, duke bërë paraprakisht verifikimin teknik nëpërmjet autoritetit competent sipas nenit 26. Cilido që nuk respekton kushtet e parashikuara në leje apo në normat e akteve përkatëse në zbatim, ndëshkohet me masë administrative me gjobë nga dy mijë e pesëqind deri në dhjetë mijë lekë. 3. Kazanët për mbledhjen e mbeturinave urbane të çdo lloji dhe natyre duhet të vendosen në mënyrë të tillë që të mos paraqesin rrezik apo të mos pengojnë qarkullimin. 4. Aktet në zbatim përcaktojnë normat për përshkimin dhe përdorimin e zonës së rrugës. 5. Cilido që realizon një impiant apo objekt siç është parashikuar në pikën 1 ose ndryshon mënyrën e përdorimit apo ushtron veprimtarinë pa leje, ndëshkohet me masë administrative me gjobë nga pesëdhjetë mijë deri në dyqind mijë lekë. 6. Shkeljet sipas pikave 2-5 sjellin si pasojë masa administrative plotësuese të pezullimit të çdo veprimtarie deri në zbatimin e kushteve të shkelura, me detyrimin për heqjen e impianteve a objekteve pa leje, në ngarkim e me shpenzimet e autorit të shkeljes.

Neni 3 Pronësia mbi Hidrokarburet Të gjitha depozitimet e hidrokarbureve që ekzistojnë në gjendjen e tyre natyrore në shtresë, që shtrihen brenda juridiksionit të Shqipërisë, duke përfshirë zonat detare, janë pronë ekskluzive e shtetit shqiptar, i cili përfaqësohet nga Ministria përkatëse dhe të gjitha këto burime do të përdoren për dobinë e popullit shqiptar.

3, 5, 8, 10

PËR HIDROKARBURET (KËRKIMI DHE PRODHIMI) , I NDRYSHUAR

Ligj nr.7746, datë 28.07.1993

307

Neni 8 Lejet për vlerësimin e objektit l) Ministria mund t’i japë Leje për vlerësim objekti çdo personi, sipas termave dhe kushteve të parashikuara në të, duke autorizuar mbajtësin e Lejes të ndërmarrë kërkim në zonën e lejuar nëpërmjet studimeve ajrore, gjeofizike, gjeokimike, paleontologjike, gjeologjike, topografike, studimeve e vrojtimeve seizmike dhe interpretimit të tyre. 2) Vetëm në qo ë se nuk është paraqitur ndryshe në Lejen e vlerësimit, kjo leje: a) Do të mbarojë në fund të një periudhe prej 2 vjetësh; b) Nuk do të jetë eksluzive; c) Nuk do të autorizojë shpimin e puseve të kërkimit; d) Nuk do t’i njohë mbajtësit të lejes ndonjë të drejtë preference për të hyrë në Marrëveshje Hidrokarburesh me Ministrinë. Neni 10 E drejta e përdorimit të tokës l) Në bazë të kushteve të specifikuara në rregulloret e hartuara në përputhje me nenin 9.l(e), do të gjykohet që një Kontraktorit i është dhënë, sipas dispozitave të ligjit “Për Tokën”, e drejta për të hyrë dhe përdorur tokë publike ose private për të kryer Operacione Hidrokarburesh nën Marrëveshjen e Hidrokarbureve ku Kontraktori është palë. 2) Nëse Kontraktori nuk paguan kompensim kur i kërkohet, ai do t’i nënshtrohet gjobave të specifikuara në rregulloret përkatëse. 3) Për qëllimet e këtij neni “tokë private” do të thotë tokë në pronësi private dhe tokë e dhënë me qera apo në përdorim nga Shteti.

308

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

3, 8, 13, 14, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 31, 32, 36, 37, 38, 46, 48

KODI HEKURUDHOR I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË

Ligji nr.9317, datë 18.11.2004

Neni 8 Të drejtat e pronësisë 1. Trualli, traseja dhe elementet përbërëse te vijës hekurudhore, sistemet e sinjalizimit e te ndërlidhjes, linjat e saj elektrike, godinat dhe aparaturat e sistemit te drejtimit dhe te komandimit janë ne pronësi te shtetit. Gjithashtu, ne këtë pronësi mund te përfshihen edhe mjetet hekurudhore tërheqëse, transportuese dhe te shërbimit. 2. Prona hekurudhore publike, përveç objekteve qe lidhen domosdoshmërish me veprimtarinë shtetërorë, sipas këtij Kodi, mund te shfrytëzohet drejtpërdrejt nga shteti, nga personat juridike, publike ose private, kundrejt tarifave te përcaktuara sipas dispozitave përkatëse ligjore. 3. Personat juridike, publike ose private, mund te kenë ne pronësi truallin, trasenë, linjat elektrike përkatëse dhe elementet përbërëse te degëzimeve hekurudhore, si dhe mjetet hekurudhore te tërheqjes, te transportit e te shërbimit. Neni 15 Kriteret e ndërtimit e te mirëmbajtjes se vijave hekurudhore 1. Vija hekurudhore projektohet, ndërtohet, rikonstruktohet, i behet remonti dhe mirëmbahet duke iu përgjigjur standardeve teknike, shpejtësisë se trenave dhe kërkesave për siguri ne trafikun hekurudhor. 2. Vija hekurudhore, qe shërben për trafikun ndërkombëtar, duhet te plotësojë kushtet e përcaktuara ne marrëveshjet ndërkombëtare, ne te cilat vendi ynë është pale. 3. Për çdo punim ne vijat hekurudhore duhet te respektohen kërkesat e dispozitave ligjore ne fushën e ndërtimit dhe te mjedisit. Neni 18 Ndalimi i ndërtimeve te tjera 1. Ne brezin e vijës hekurudhore ndalohet ndërtimi i ndërtesave dhe i objekteve te tjera te çdo lloji, përveç objekteve te destinuara për vijën hekurudhore. 2. Për objektet jashtë veprimtarisë hekurudhore, ndërtimi i te cilave kryqëzohet me vijën hekurudhore, merret paraprakisht miratimi i HSH-se. Neni 20 Kërkesat për ndërtimin e kalesës hekurudhore 1. Ndërtimi i kalesës hekurudhore behet ne përputhje me standardet teknike. 2. Pjesa e rrugës automobilistike, 3 metra nga te dyja anët e aksit te vijës hekurudhore, është pjese përbërëse e kësaj vije. 3. Largësia ndërmjet dy kalesave hekurudhore te njëpasnjëshme nuk mund te jete me pak se 2500 metra. Neni 22 Përgjegjësia për kalesat hekurudhore te parregullta 1. HSH -ja nuk mban përgjegjësi për aksidentet dhe avaritë qe ndodhin ne kalesat hekurudhore, te ndërtuara ne kundërshtim me dispozitat e këtij Kodi. 2. Personat juridike pse fizike, qe kane ndërtuar kalesën hekurudhore ne kundërshtim me dispozitat e këtij Kodi, organi përkatës qe ka miratuar punimet e parregullta për ndërtimin e saj ose administruesi i infrastrukturës se pjesës se vijës ku është ndërtuar kalesa hekurudhore e parregullt, mbajnë përgjegjësi, sipas rastit, ne përputhje me legjislacionin ne fuqi, përveçse kur është parashikuar ndryshe ne këtë Kod. Neni 23 Kriteret e ndërtimit sipas llojit te kalesës hekurudhore 1. Projektimi dhe ndërprerja e autostradave, e rrugëve interurbane dhe urbane, kryesore, me vijat hekurudhore ekzistuese realizohet me mbikalim ose nënkalim rrugor. 2. Projektimi dhe ndërtimi i ndërprerjeve te vijave te reja kryesore hekurudhore me autostradat, rrugët interurbane dhe urbane, kryesore, realizohet me mbikalime ose nen kalime hekurudhore. 3. Personat juridike te interesuar për projektet e mbikalimit ose nënkalimit rrugor/ hekurudhor këshillohen me HSH-ne përpara se te marrin miratimin e saj.

6, 44, 45, 48, 50, 56

KODI AJROR I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË

Ligji nr.10040, datë 22.12.2008

309

Neni 44 Leja për punë përgatitore e një aerodromi 1. Në kuptim të këtij Kodi, “aerodrom” është zona e përcaktuar mbi tokë ose ujë, përfshi çdo ndërtesë, instalim dhe pajisje, e cila përdoret tërësisht ose pjesërisht për mbërritjen, nisjen dhe lëvizjen e avionëve. 2. Për lejen e ndërtimit të aerodromeve duhet të merret paraprakisht pëlqimi i AACsë. 3. AAC-ja mund të lejojë punë përgatitore të nevojshme për aplikimin për certifikatë aerodromi, nëse pas shqyrtimit arrihet në përfundimin se kushtet për certifikimin e një aerodromi kanë mundësi të përmbushen. Leja për punë përgatitore nuk përbën premtim për certifikim aerodromi, sipas nenit 45 të këtij Kodi. 4. Leja për punë përgatitore mund të përfshijë kushte dhe vlefshmëria e saj nuk i kalon 2 vjet. 5. Pëlqimi i AAC-së për ndërtimin e një aerodromi nuk jepet, nëse terreni i planifikuar nuk është i përshtatshëm për operimin e aerodromit, ose nëse fakte të tjera justifikojnë supozimin që siguria publike mund të rrezikohet. 6. Në rastin e një aerodromi të planifikuar për trafik ajror të përgjithshëm, pëlqimi i AAC-së për ndërtimin e një aerodromi nuk jepet nëse ndërtimi dhe operimi i aerodromit të projektuar cenojnë në mënyrë të pajustifikueshme interesat publikë. 7 Në rast se punët përgatitore mund t’i shkaktojnë dëme të konsiderueshme një prone, aplikanti paguan kompensim të plotë ose në bazë të kërkesës së ankuesit rivendos gjendjen e mëparshme. Në rast mosmarrëveshjeje, mënyra dhe shuma e kompensimit përcaktohen nga gjykata përkatëse. 8. Përfaqësuesit e AAC-së lejohen të hyjnë në një pronë, e cila mund të bëhet pjesë e një aerodromi me lejen e pronarit të tokës ose të çdo personi tjetër, i cili ka të drejta mbi pronën. Ata mund të masin pronën dhe të kryejnë të gjitha punët përgatitore, të nevojshme për vlerësimin përfundimtar të përshtatshmërisë së pronës përkatëse. Ata nuk lejohen të hyjnë në banesë. Neni 48 Regjistri i aerodromit 1. Aerodromet e certifikuara, në përputhje me nenin 45 të këtij Kodi, regjistrohen në regjistrin e aerodromit, i cili mbahet nga AAC-ja. 2. Aerodromi çregjistrohet nga regjistri nëse: a) nuk përmbush më kushtet për të cilat është certifikuar; b) me kërkesën e pronarit. 3. Forma, përmbajtja dhe procedura administrative për regjistrin e aerodromit përcaktohen me rregullore të nxjerrë nga ministri. Neni 50 Zonat e mbrojtura të aeroportit dhe kufizimet ndërtimore 1. Zonat e mbrojtura të aeroportit, kufizimet ndërtimore përkatëse, afatet dhe kushtet, sipas të cilave lëshohen lejet e ndërtimit brenda tyre, si dhe përjashtimet përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave, me propozim të ministrit. 2. Asnjë leje ndërtimi, brenda zonës së mbrojtur të aeroportit, nuk jepet pa miratimin e AAC-së, pas marrjes parasysh të mendimit zyrtar të entit menaxhues të aeroportit. 3. Leja e ndërtimit jashtë zonës së mbrojtur të aeroportit jepet me pëlqimin e AACsë, kur lartësia e ndërtimit kalon 100 metra mbi sipërfaqen e tokës. AAC-ja mund të imponojë kufizime të instalimeve më të larta se 30 metra, të cilat vendosen mbi lartësitë natyrale apo artificiale, në rastet kur pika më e lartë e këtyre instalimeve kalon lartësinë më të madhe, në një rreze prej 1,5 kilometrash përreth instalimit, me më shumë se 100 metra.

310

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

4, 13, 19, 25, 39, 65, 87

KODI DETAR I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË

Ligji nr.9251, datë 08.07.2004

Neni 25 Ndërtimet detare 1. Ndërtimet e përhershme ne mjedisin detar me themele ne shelf, lidhur ose jo me veprimtarinë ne fushën e detarisë, veç respektimit te procedurave te përgjithshme ne fushën e ndërtimeve, lejohen nga Administrata Detare kur nuk bien ndesh me qarkullimin e mjeteve lundruese dhe, ne çdo rast, ndalohen ne radat, ne kanalet e hyrjes ne port dhe ne akuatoriumet, përveç rasteve kur lidhen me funksionimin dhe mbrojtjen e tyre. 2. Ndërtimet e përhershme ne mjedisin detar pasqyrohen ne hartat detare. 3. Administrata Detare përcakton rregullat për distancat nga objektet detare te përcaktuara ne piken 1 te këtij neni dhe kriteret e tjera qe lidhen me mjedisin dhe veprimtarinë detare. 4. Ndërtimet e përkohshme ne mjedisin detar lejohen nga organet përkatëse. 5. Ndërtimet e përhershme dhe te përkohshme sinjalizohen me mjete e teknika te ndihmës detare. 6. Ndërtesat e përhershme ose te përkohshme pa themele ne shelf vlerësohen dhe respektojnë kërkesat dhe rregullat e mjeteve detare. Neni 39 Kriteret e regjistrimit sipas pronësisë Ne Regjistrin e Mjeteve Lundruese Shqiptare regjistrohen mjetet lundruese qe janë: a) prone publike shqiptare; b) prone e subjekteve fizike, vendase e te huaja, me banim te përhershëm ne Shqipëri; c) prone e personit juridik, vendas ose i huaj, i regjistruar ne Shqipëri; ç) prone e një personi fizik ose juridik te huaj me banim ose qendër jashtë shtetit me përfaqësues te përhershëm ne Shqipëri, me prokure te posaçme për te pranuar reklamime drejtuar pronarit te anijes; d) mjete te marra me kontrate “Bareboat” nga secila kategori personash te përcaktuar ne shkronjat “a”, “b” dhe “c” te këtij neni. Neni 65 E drejta e pronësisë 1. Mjedisi detar brenda ujerave territoriale me te gjitha burimet është prone publike dhe shfrytëzohet nga subjekte juridiko-civile, publike e private, ne baze te rregullave te këtij Kodi e te dispozitave ligjore te veçanta. 2. Pronësia e mjetit lundrues fitohet sipas mënyrave te parashikuara me ligj, por mund te shfrytëzohet ne veprimtaritë e fushave te detarisë vetëm me dëshminë e Regjistrit te Mjeteve Lundruese Shqiptare, duke respektuar kushtet e përcaktuara ne këtë Kod dhe dispozitat ligjore te dala ne zbatim te tij. 3. Pronësia e mjeteve lundruese te mbytura ne zhytje te plote i takon shtetit. 4. Mjetet lundruese te braktisura, kur përcaktohet pronari ose përdoruesi, kalojnë ne pronësi te shtetit: a) kur nuk kërkohen 3 muaj pas njo imit; b) kur nuk dihen 6 muaj pas publikimit ne një gazete kombëtare dhe ne kanale televizive satelitore publike, si dhe ne organizma qe përcaktohen nga e drejta ndërkombëtare. 5. Pronësia e mjeteve te tjera përcaktohet sipas rregullave te përgjithshme te Kodit Civil.

3, 21, 22, 44, 92, 93, 94, 96

Neni 21 Ndërtimi dhe mirëmbajtja e rrjeteve të komunikimeve elektronike 1. Rrjetet e komunikimeve elektronike dhe infrastruktura shoqëruese me to duhet të ndërtohen dhe shfrytëzohen në përputhje me këtë ligj dhe me aktet në zbatim të tij, me legjislacionin në fuqi për planifikimin territorial dhe ndërtimin, për mbrojtjen e mjedisit, si dhe me standardet e tjera teknike. 2. Mirëmbajtja e rrjeteve të komunikimeve elektronike dhe infrastruktura shoqëruese me to duhet të jenë në përputhje me rregullat e ndërtimit për: a) përfundimin dhe përmirësimin e faciliteteve ekzistuese dhe të pajisjeve të rrjeteve publike të komunikimit; b) rindërtimin e sistemeve të antenave ekzistuese; c) rinovimin dhe rindërtimin e faciliteteve ekzistuese të rrjeteve të komunikimeve elektronike; ç) zgjerimin e kapaciteteve ekzistuese apo instalimin e sistemeve të reja të komunikimit dhe rrjetet e aksesit publik; d) zgjerimin e sistemeve ekzistuese të furnizimit me energji elektrike.

PËR KOMUNIKIMET ELEKTRONIKE NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË PËR SHËRBIMIN POSTAR NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË, I NDRYSHUAR

Ligji nr.8530, datë 23.09.1999

Ligji nr.9918, datë 19.05.2008

311

Neni 22 Përdorimi i përbashkët i faciliteteve dhe aseteve 1. Në rastet kur kërkohet përdorimi ekonomik i hapësirave, planifikimi urban dhe mbrojtja e mjedisit, sipërmarrësit e rrjeteve të komunikimeve publike elektronike, që kanë të drejtë të ndërtojnë dhe të instalojnë pajisje komunikimi në mjedise private ose publike duhet t’i ndërtojnë ose instalojnë ato, për të mundësuar përdorimin e përbashkët të tyre. 2. Sipërmarrësit e rrjeteve publike të komunikimeve janë të detyruar të lidhin marrëveshje për përdorimin e përbashkët të faciliteteve dhe aseteve në kushtet e përcaktuara në pikën 1 të këtij neni. 3. AKEP-i nxit sipërmarrësit e rrjeteve publike të komunikimit të lidhin marrëveshje për përdorimin e përbashkët të faciliteteve dhe aseteve. 4. Sipërmarrësi i një rrjeti publik të komunikimeve mund të refuzojë kërkesën për përdorim të përbashkët të faciliteteve dhe aseteve në rastet kur: a) përdorimi i përbashkët i faciliteteve dhe aseteve është teknikisht i pamundur dhe pengon integritetin e sigurinë e rrjetit; b) pala, që kërkon përdorim të përbashkët, nuk pranon të paguajë tarifat përkatëse. 5. Kur sipërmarrësit e rrjeteve publike të komunikimit nuk arrijnë marrëveshje ndërmjet tyre, AKEP-i, me kërkesë të çdo pale, ndërmerr një procedurë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, sipas parashikimeve të këtij ligji. 6. Në rastet kur përdorimi i përbashkët kërkon rindërtimin e faciliteteve dhe të aseteve të komunikimit, shpenzimet e rindërtimit mbulohen nga pala, që kërkon përdorimin e përbashkët. 7. Në rastet kur sipërmarrësit nuk arrijnë një marrëveshje për pagesën për përdorimin e përbashkët të faciliteteve dhe aseteve, AKEP-i, brenda 30 ditëve nga data e paraqitjes së kërkesës nga cilado palë e interesuar, vendos për pagesën, në përputhje me rregullat e miratuara. Neni 35 Marrëdhëniet me pushtetin vendor Ne planet e zhvillimit bashkiak dhe rajonal, operatori publik i postave bashkepunon me organet e pushtetit vendor per krijimin e mundesive per vendosjen e ndertesave dhe te pajisjeve qe i sherbejne sigurimit te sherbimeve baze, si dhe te lehtesive per reduktimin ose faljen e detyrimeve per perdorimin e hapesirave publike, detyrimin per vendosjen e kutive postare ne ndertesa dhe ne vendbanimet private, si dhe administrimin e sistemit te adresave.

25, 31/1, 32, 34/1, 43, 53, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR SEKTORIN E ENERGJISË ELEKTRIKE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9072, datë 22.05.2003

312

Neni 56 Të drejtat e pronësisë së të licencuarit Për sigurimin e shërbimit me energji elektrike, i licencuari mund të kërkojë përdorimin e njërit prej tagrave të pronësisë ose vetë të drejtën e pronësisë së të tretëve si më poshtë: a) të drejtën për linjat; b) të drejtën e përdorimit; c) të drejtën e servitutit; ç) shpronësimin. Kur ushtrohen të drejtat, sipas pikës 1 të këtij neni, dëmet e shkaktuara nga: a) vendosja e shenjave, matjeve, testeve; b) instalimi i pajisjeve, aksesi në to si dhe kryerja e punës në to; c) pengimi ose kufizimi për përdorimin e pronësisë, rimbursohen nga i licencuari për pronarin ose përdoruesin e pasurisë, sipas Kodit Civil Titulli VI Kreu II dhe neneve 23 dhe 27-37 të ligjit nr. 8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”. Në zonat natyrore të mbrojtura, të drejtat e përfshira në pikën 1 të këtij neni mund të jepen me miratimin paraprak të autoriteteve përgjegjëse për mbrojtjen e natyrës, në përputhje me ligjin nr.8906, datë 6.6.2002 “Për zonat e mbrojtura”. Në zonat që gëzojnë mbrojtje lokale nevojitet miratimi paraprak i bashkisë ose komunës përkatëse. Në rast të shuarjes së të drejtave, sipas pikës 1 të këtij neni, i licencuari rivendos gjendjen e mëparshme të pronësisë Neni 57 E drejta për linjat Të licencuarit i jepet e drejta për linjat, për instalimin dhe funksionimin e rrjetit të transmetimit dhe të shpërndarjes mbi pronën e të tretit, me kusht që kjo të mos pengojë përdorimin e pronës. Për transmetimin dhe shpërndarjen e energjisë elektrike në pronën e të tretit i licencuari kryen veprimet si më poshtë: a) instalon nën e mbi tokë linja elektrike dhe lidhje telekomunikacioni; b) instalon strukturat mbështetëse, pajisjet e transformimit dhe ato kyçëse të vendosura mbi to; c) shfrytëzon, mban, riparon, transformon dhe heq pajisjet e instaluara, sipas shkronjave “a” dhe “b” të këtij neni; ç) heq pemët, shkurret, degët e tyre dhe rrënjët e vendosura përgjatë linjave, që dëmtojnë zonën e sigurisë; d) mund t’u afrohet dhe të kalojë në rrugët e transportit, të lumenjve, në rrjedhjet e ujërave, liqenet, kanalet dhe ndërtesat, sipas procedurave të parashikuara në rregulloret teknike dhe legjislacioni në fuqi. Neni 59 E drejta e servitutit Në përputhje me dispozitat e Titullit VI Kreu II të Kodit Civil, i licencuari mund të kërkojë marrjen e të drejtës së servitutit për vendosjen e rrugëkalimeve të përkohshme, që përdoren për ndërtimin dhe shfrytëzimin e centraleve, nënstacioneve, linjave të transmetimit të energjisë elektrike dhe strukturave të tyre mbështetëse në pronën e personit të tretë. Neni 60 Shpronësimi Për ngritjen e centraleve, të nënstacioneve, të kabinave elektrike dhe të linjave të transmetimit të energjisë elektrike, i licencuari mund të nisë shpronësimin e pronës së një personi të tretë, në përputhje me nenin 8 të ligjit nr. 8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”. Nisja e procedurës së shpronësimit për vendosjen dhe shfrytëzimin e rrjeteve të transmetimit e të shpërndarjes dhe të strukturave të tyre mbështetëse, mund të kërkohet vetëm nëse e drejta për linjat, sipas pikës 2 të nenit 57 të këtij ligji, pengon ose ndërpret përdorimin e rregullt të pronës. Procedura e shpronësimit mund të fillojë për vendosjen dhe funksionimin e pajisjeve të transformimit dhe të kyçjes të vendosura jo mbi një strukturë mbështetëse, që i përket impiantit të energjisë elektrike, vetëm nëse palët nuk bien dakord për të drejtën e përdorimit, sipas nenit 58 të këtij ligji ose nëse autoritetet përgjegjëse të rregullimit të territorit nuk e kanë miratuar. Neni 62 Zonat e sigurisë Për mbrojtjen e centraleve, të nënstacioneve dhe të linjave të transmetimit të energjisë elektrike dhe mjedisit rrethues, përreth tyre përcaktohet një zonë sigurie. Këshilli i Ministrave miraton me vendim shtrirjen e zonës së sigurisë dhe ndalimet e kufizimet që vendosen në këtë zonë. Brenda zonës së sigurisë ndalohet ngritja e ndërtesave ose objekteve të tjera, mbjellja e bimëve, pemëve, si dhe kufizohet, në përputhje me rregullat e përcaktuara, kryerja e veprimtarive që mund të rrezikojnë sigurinë dhe funksionimin e centralit elektrik, nënstacioneve, linjave ajrore ose kabllore, jetën, shëndetin ose mbrojtjen e pronësisë.

2, 3, 27, 28

PËR PESHKIMIN DHE AKUAKULTURËN, I NDRYSHUAR

Ligji nr.7908, datë 05.04.1995

313

Neni 27 Licenca e akuakulturës 1. Veprimtaria e akuakulturës lejohet me licencë nga Ministria. 2. Licenca lëshohet vetëm kur zbatimi i projektit nuk shkaktonefekte negative ndaj mjedisit dhe ndikon në zhvillimin e ekonomisëshqiptare. Në bordin e dhënies së licencavetë akuakulturës marrinpjesë edhe përfaqësues të Komitetit të Mbrojtjes së Mjedisit dheministrive të tjera, me të cilat lidhet veprimtaria në alë. 3. Planifikimi në lëmin e akuakulturës bëhet mbi bazën e njëadministrimi të integruar të interesave ekonomike e mjedisore mesektorët e tjerë të interesuar dhe është subjekt i procedurave tëvlerësimit të mospërputhjeve mjedisor. 4. E drejta e përdorimit të tokave private për zhvillimin eveprimtarisë së akuakulturës fitohet në mënyrë të veçantë, nëpërputhje me ligjet në fuqi. 5. E drejta e përdorimit të tokave me pronësi shtetërore përzhvillimin e veprimtarisë së akuakulturës përcaktohet në të njëjtënlicencë, pasi merret edhe mendimi i autoriteteve lokale kompetentepa territorin në alë. 6. E drejta e përdorimit të sipërfaqeve ujore të Republikës sëShqipërisë për zhvillimin e veprimtarisë së akuakulturëspërcaktohet në një licencë të akuakulturës. 7. Për rastet e përshkruara në pikat 5 e 6 licenca tregonkushtet e qirasë, përveç rasteve kur kjo është e parashikuar ngaligjet në fuqi. Vlerësimi i tokave shtetërore për qëllime tëakuakulturës klasifikohet në një kategori me tokat bujqësore sipasligjeve në fuqi. Neni 28 Kushtet e licencës së akuakulturës 1. Në lëshimin ose rinovimin e një licence të akuakulturësministria mund të imponojë kushte, në lidhje me secilën pikë qëvijon: a) struktura, pajisjet dhe mirëmbajtja e impianteve; b) zonat ku do të zhvillohet veprimtaria; c) sasia dhe cilësia e ushqimeve që do të përdoren; ç) përdorimi i lëndëve kimike; d) mbajtja e regjistrave dhe paraqitja e informacioneve; dh) sinjalizimi i sëmundjeve që shfaqen; e) sasia, cilësia dhe llojet e të vegjëlve që mund të futen epërdoren; ë) shkarkimi i çfarëdo lloj materiali nga impiantet; f) kontrolli i cilësisë së ujit; g) transporti i peshkut; gj) domosdoshmëria e një licence të veçantë për veprimtaritëe lidhura me akuakulturën; h) kufizimi i zonës ku do të zhvillohet veprimtaria; i) sigurimet e detyrueshme. 2. Në çdo rast Ministria sigurohet që kërkuesi i licencave tëparaqesë garanci të mja ueshme për t’iu përgjigjur detyrimeve tëveta.

314

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Neni 4 Inventarizimi dhe kadastrimi i drufrutorëve, si dhe ndryshimet e gjëndjes së tyre, bëhen sipas regullores së veçantë të Ministrisë së Bujqësisë dhe Ushqimit.

Neni 6 Personat fizik a juridikë, vendas a të huaj, në bashkpunim ose jo ndërmjet tyre, të cilet kanë në pronësi a përdorim fond drufrutorësh në blloqe ose të shpërndara, janë të detyruar të sigurojnë mbrojtjen e tyre nga prerjetose dëmtime të tjera fizike. 2, 4, 5, 6, 7, 11, 14

PËR MBROJTJEN E DRUFRUTORËVE

Ligj nr.7929, datë 05.11.1995

Neni 5 Pemët frutore, vreshtat, agrumet dhe ullishtet, pavarësisht se në pronësi të kujt janë, janë pasuri kombëtare dhe mbrohen me ligj nga shteti.

Neni 7 Prerja e drufrutorëve dhe ndryshimi i destinacionit të tokës nga pemëtore në tokë arë, nga pronarët bëhet vetëm në këto raste: 1. Pemëtorja, për arsye fizike e biologjike, është e degraduar dhe investimet e mundshme për ripërtëritjen e saj do të jenë pa interes ekonomik për subjektin që e ka në pronësi. 2. Subjekti që e ka në pronësi pemëtoren për arsye ekonomike do të ndryshojë destinacionin e tokës nga pemëtore në tokë arë. Në të dy rastet e mësipërme subjekti përkatës paraqet projekt rikonstruksioni dhe kërkohet miratimi nga organet kompetente të bujqësisë në rreth sipas nenit 8. 3. Bimët janë dëmtuar rëndë ose janë tharë si pasojë e faktorëve klimatikë, biologjikë a të moshës. 4. Në pemëtore janë parashikuar të ndërtohen objekte publike shtetërore ose private.

3, 9, 13

PËR MBROJTJEN E BIODIVERSITETIT

Ligj nr.9587, datë 20.07.2006

Neni 11 Vlerësimi i drufrutorëve Për efekt kompesimi të personave, kur drufrutorët priten për shkak se do të ndërtohen objekte ndërtimore publike, dhe për dëmtimet me dashje ose nga pakujdesia përcaktohet vlera reale e tyre. Kjo vlerë përcaktohet nga specialisti i degës së bujqësisë në komunë ose nga grupi i specialistëve të drejtorisë së bujqësisë dhe ushqimit në rreth. Kufinjtë e kompetencave dhe kriteret e vlerësimit përcaktohen në rregulloren e Ministrisë së Bujqësisë dhe Ushqimit. Neni 9 Rrjeti i inventarizimit dhe i monitorimit të biodiversitetit 1. Për ruajtjen e biodiversitetit dhe përdorimin e qëndrueshëm të përbërësve të tij ngrihet rrjeti i inventarizimit dhe i monitorimit të biodiversitetit, si burim kryesor informacioni për të mbështetur vendimmarrjet në të gjitha nivelet. 2. Kriteret dhe procedurat për ngritjen e këtij rrjeti, mënyra e funksionimit dhe detyrat e tij, si dhe organet e institucionet, që ngarkohen me ngritjen dhe administrimin e tij, miratohen me vendim të Këshillit të Ministrave, me propozimin e ministrit.

2,4,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,

PËR PYJET DHE SHËRBIMIN PYJOR, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9385, datë 04.05.2005

315

1. Administrimi dhe zhvillimi i pyjeve vendore apo i pjesëve të tyre bëhen nga njësitë e qeverisjes vendore, sipas planeve të mbarështimit dhe të dispozitave të këtij ligji. 2. Për një administrim te qëndrueshëm e shumefunksional te fondit pyjor vendor, për rregullimin e përdorimit e te shfrytëzimit te pyjeve, te kullotave dhe te burimeve te tjera pyjore e jopyjore, për mbrojtjen nga zjarri, dëmtuesit etj., brenda territorit administrativ te njësive te qeverisjes vendore, krijohen njësite tekniko-administrative, ne varësi te drejtpërdrejte te organeve te qeverisjes vendore. Strukturat e Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave ndihmojnë, kontrollojnë, këshillojnë dhe sigurojnë mbështetjen teknike për këto njësi dhe për shoqatat e përdoruesve te pyjeve. 3. Organet e qeverisjes vendore kane për detyre te marrin masa dhe te planifikojnë fonde për investimet ne pyjet, ne territorin qe ata mbulojnë, për përmirësimin dhe planifikimin e mbledhjes e te promovimit te pajisjeve te reja te përpunimit dhe te tregtimit te prodhimeve pyjore, si dhe për krijimin e sektorit te agropylltarise. 4. Shteti mbështet nismat individuale a kolektive te njësive te qeverisjes vendore për shtimin e sipërfaqes se pyjeve, për ripyllëzimin e tokave te braktisura, te zhveshura, te shpyllëzuara dhe te gërryera, ne pronësi te tyre, nepermjet sistemit te kredive me kushte lehtësuese. 5. Njësia e qeverisjes vendore, çdo vit, nga te ardhurat e realizuara planifikon fonde për ruajtjen, mirëmbajtjen, kryerjen e punimeve silvikulturore dhe përgjigjet për trajtimin shkencor te tyre. 6. Vjelja e materialit drusor dhe e prodhimeve te tjera nga pyjet vendore behet ne përputhjeme ketë ligj. 7. Kriteret e transferimit dhe përdorimit te pyjeve nga njësite e qeverisjes vendorepërcaktohen me vendim te Këshillit te Ministrave. Neni 24 Administrimi dhe zhvillimi i fondit pyjor privat 1. Administrimi dhe zhvillimi i fondit pyjor privat bëhen nga pronaret, ne përputhje meplanet e thjeshta te mbarështimit, te miratuara nga shërbimi pyjor. 2. Pronari privat nuk mund te vendose e te kryeje një shndërrim te pyjeve, te kulturave pyjore apo te ndryshoje zërin kadastral, ne pronën pyjore te tij, pa marre, paraprakisht, miratimin e organit përkatës te shërbimit pyjor. 3. Shteti, brenda mundësive, mjeteve e fondeve qe ka, mbështet plotësimin e nismës dhe te përgjegjësive private, individuale e kolektive, për zgjerimin e sipërfaqes se pyjeve private, për mirëmbajtjen dhe përmirësimin e burimeve pyjore dhe për krijimin e fermave private pyjore. 4. Administrimi dhe zhvillimi i pyjeve, i drurëve pyjore apo i grumbujve pyjore te veçuar,ne pronësi te komuniteteve fetare, bëhen ne përputhje me dispozitat e këtij ligji. 5. Vjelja e materialit drusor dhe e prodhimeve te tjera nga pyjet private behet ne përputhjeme dispozitat e këtij ligji.

1, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 15, 16, 17, 20, 26, 27

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR FONDIN KULLOSOR, I NDRYSHUAR

Ligj nr.9693, datë 19.03.2007

316

Neni 5 Pronësia 1. Fondi kullosor, sipas pronësisë, ndahet në: a) fond kullosor shtetëror, që përmbledh kullotat dhe livadhet në pronësi publike; b) fond kullosor privat, që përmbledh kullotat dhe livadhet në pronësi private. 2. Në fondin kullosor shtetëror bëjnë pjesë: a) kullotat dhe livadhet në administrim të ministrisë; b) kullotat dhe livadhet në administrim të organeve të qeverisjes vendore dhe atyrekolektive. 3. Pronarët privatë i gëzojnë të drejtat mbi kullotat e livadhet, që kanë në pronësi, nëpërputhje me dispozitat e këtij ligji. Neni 6 Klasifikimi 1. Sipas kohës së përdorimit, kullotat, livadhet dhe sipërfaqet me drurë e shkurre ose me bimësi pyjore, që përdoren për kullotje, klasifikohen në kunata verore dhe kullota dimërore. 2. Klasifikimi i tyre bëhet në përputhje me kriteret teknike të miratuara nga ministri. Neni 7 Inventarizimi 1. Kullotat e livadhet inventarizohen çdo 10 vjet, sipas kritereve dhe rregullave tëpërcaktuara në udhëzimin e ministrit. 2. Njësitë e qeverisjes vendore, ato kolektive dhe pronarët privatë të kullotave e livadheve u japin drejtorive rajonale të shërbimit pyjor të dhëna të nevojshme për inventarizimin e kullotave që zotërojnë, në përputhje me kërkesat e udhëzimit të përmendur në pikën 1 të këtij neni. Neni 8 Regjistrimi 1. Kullotat dhe livadhet shtetërore, së bashku me infrastrukturën e tyre, regjistrohen në zyrën e regjistrimit të pasurive të paluajtshme. 2. Ngarkohen ministria dhe organet përkatëse të qeverisjes vendore që, brenda dy vjetëve nga hyrja në fuqi e këtij ligji, të përfundojnë regjistrimin e kullotave e të livadheve, që kanë në zotërim, në përputhje me dispozitat e ligjit nr. 8743, datë 22.2.2001 “Për pronat e paluajtshme të shtetit”.

1, 2, 3, 5, 7, 12, 14, 16, 17, 26, 28, 29, 30, 32, 38, 39, 40, 42, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 55, 56, 61

PËR REZERVAT UJORE, I NDRYSHUAR

Ligj nr.8093, datë 21.03.1996

317

Neni 39 Tokat e përmbytura 1. Tokat që mund të përmbyten gjatë daljes nga shtrati i zakonshëm i liqeneve, pellgjeve, rezervuarëve, lumenjve, përrenjve e rrjedhave të tjera, do të ruajnë statusin e tyre të mëparshëm ligjor. Në raste të veçanta KKU vendos kufizime për përdorimin e zonave të përmbytyra ose të zonave që janë nën efektet e dëmshme të ujit, kur këto rrezikojnë jetën e njerëzve e pronën e shtetasve. 2. Në zonat e kërcënuara nga përmbytjet ndalohet magazinimi i materialeve e lëndëve që mund të shpëlahen në ujë. Ndalohet gjithashtu që në këto zona të ndërtohen objekte të reja. Neni 46 Mbrojtja e përkohshme Veprimtaritë mbrojtëse të përkohshme mund të kryhen nga persona juridikë, publikë dhe privatë në raste emergjence. Këto veprimtari kryhen me autorizim të posaçëmn e autoriteteve të ujit. Neni 47 Mbrojtja e brigjeve Mbrojtja e brigjeve me anë të ndërtimeve, rindërtimeve dhe mirëmbajtjes së pritave, veprave veshëse dhe veprave e masave të tjera teknike, ku përfshihen edhe ato biologjike, është detyrë publike. Neni 48 Veprimtaritë ndërtimore në brigje Objektet që i shërbejnë mbrojtjes së bregut, si dhe muret, shluset e vepra të tjera në breg, si: ura, shkallë, gardhe, linja kablli ose tubash, ndërtesa mbi kolona, hendeqe ose rrugë, mund të ndërtohen, ndryshohen a prishen vetëm me autorizim të posaçëm të autoriteteve të ujit. Neni 49 Veprimtari të ndaluara në brigje dhe plazhe 1. Në brigje dhe plazhe është e ndaluar: a) të ndryshohet a zhvendoset mbulesa bimore ose artificiale; b) të merren materiale interne (rërë, zhavorr, gurë etj.) ose plisa; c) të ndërtohen vende parkimi për mjete ujore dhe automjete tokësore; ç) të krijohen vende të thata për rrjetat; d) të gërmohet, shpohet ose shkaktohen shpëlarje. 2. Autoritetet e ujit kanë të drejtë që me anë të dispozitave të rregullojnë, kufizojnë ose ndalojnë shfrytëzimin e plazhit, të fundit të detit, të dunave, të brigjeve të pjerrëta dhe të çdo sipërfaqeje tjetër që është përcaktuar për mbrojtjen e bregut dhe mirëmbajtjen e tij, kur këtë e kërkon sigurimi dhe mirëmbajtja e bregut.

3, 4, 5, 7, 8, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 32, 33, 34, 36, 37, 39, 47, 48, 52 11,15

PËR TRASHËGIMINË KULTURORE, I NDRYSHUAR

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

PËR MUZETË

Ligj nr.9386, datë 04.05.2005

Ligj nr.9048, datë 07.04.2003

318

Neni 37 1. Kur pronari joshteteror i monumentit te kulturës nuk ka fonde për kryerjen e punimeve te restaurimit, pas planifikimit te këtyre punimeve, shteti ndërmjetëson pranë bankave për përfitimin e kredive afatgjata me kushte lehtësuese. 2. Kur pronari kundërshton kredinë dhe kur monumenti është ne rrezik shembje, punimet e restaurimit bëhen edhe pa pëlqimin e tij nga Instituti i Monumenteve te Kulturës ose edhe nga subjekte te tjera te licencuara për këtë qellim. Pas përfundimit te punimeve, pronari detyrohet te paguaje pjesën e vet te shpen zimeve, ne përputhje me nenin 36 te këtij ligji. Neni 47 Ne rastet e ndërtimeve te mëdha ne territore ne pronësi shtetërore ose private, si rruge, autostrada, aeroporte, porte, vepra industriale, qendra te reja banimi, investitorët janë te detyruar qe, gjate procesit te projektimit dhe zbatimit te projektit, te këshillohen me specialiste te Institutit te Arkeologjisë dhe Institutit te Monumenteve te Kulturës. Specialistet kryejnë kontrollin e zonës dhe përgatisin dokumentacionin përkatës. Kur zona përmban vlera te rëndësishme arkeologjike, etnografike ose gjurme te arkitekturës se lashte ose tradicionale, projekti duhet te ndryshoje. Propozimi për ndryshime behet nga institucionet qe kane kryer kontrollin dhe shpenzimet për këto ndryshime përballohen nga investitori. Neni 48 1. Kur, pas fillimit te punimeve, zbulohen rastësisht gjurme ose objekte me vlera arkeologjiko-etnologjike, punimet ndërpriten menjëherë. Drejtuesit dhe investitorët e punimeve njo ojnë, brenda tri ditëve, organet e qeverisjes vendore, Institutin e Arkeologjisë dhe Institutin e Monumenteve te Kulturës, te cilët bëjnë kontrollin përkatës, relatojnë për vlerat e gjetura dhe bëjnë propozimet përkatëse për vazhdimësinë ose jo te punimeve. 2. Nëse gjetjet janë me vlera te rëndësishme, punimet e filluara mund te pësojnë ndryshime ose te ndërpriten përfundimisht. Vendimi ne këtë rast merret nga organi qe ka autorizuar fillimin e punimeve. 3. Ne rastin kur punimet pësojnë ndryshime, te gjitha shpenzimet për to, si dhe shpenzimet për kërkimet shkencore, veprimtaritë e nevojshme restauruese ose konservuese, mbulohen 100 për qind nga invest itori. Neni 15 Fondi Muzeor Kombëtar 1. Objektet muzeore regjistrohen ne inventarin e Fondit Muzeor Kombëtar, i cili hartohet dhe administrohet nga Qendra Kombëtare e Inventarizimit te Pasurive Kulturore, me tej QKIPK, institucion shkencor, i specializuar, ne varësi te Ministrisë se Kulturës, Rinise dhe Sporteve. 2. Kalimi i një ose disa objekteve nga një muze ne një muze tjetër publik, për shkak te rëndësisë se tij/tyre, ne rastet e keqadministrimit, te pamundësisë për miradministrim te një fondi muzeor, behet me urdhër te Ministrit te Kulturës, Rinise dhe Sporteve. 3. Dhënia për shfrytëzim te përkohshëm te objekteve te trashëgimisë kulturore te luajtshme, pjese te Fondit Muzeor Kombëtar nga një muze te një muze tjetër publik, ose pjesëmarrja ne ekspozita brenda vendit behet me urdhër te Ministrit te Kulturës, Rinise dhe Sporteve. 4. Muzetë publike shkëmbejnë ndërmjet tyre objekte muzeore, pas miratimit te Ministrit te Kulturës, Rinise dhe Sporteve, ne përputhje me ligjin nr.9048, date 7.4.2003 “Për trashëgiminë kulturore”, si dhe pas nënshkrimit te marrëveshjes se ndërsjellë ndërmjet tyre. 5. Ne çdo rast, lëvizja e objekteve muzeore nga një muze ne një muze tjetër, pasqyrohet ne inventarin e Fondit Muzeor Kombëtar, qe administrohet nga QKIPK-ja. 6. Fondi Muzeor Kombëtar mbrohet dhe administrohet sipas dispozitave te këtij ligji dhe ligjeve nr.9048, date 7.4.2003 “Për trashëgiminë kulturore” dhe nr.9154, date 6.11.2003 “Për arkivat” .

319

Neni 23 Përmbajtja e planeve të zhvillimit të turizmit

Neni 24 Hartimi i planeve hapësinore për zhvillimin e turizmit 1. Hartimi i planeve hapësinore për zhvillimin e turizmit duhet të mbështetet në strategjinë e zhvillimit të turizmit dhe të sigurojë zbatimin e parimeve të zhvillimit të qëndrueshëm turistik. 2. Miratimi dhe kontrolli i planeve të zhvillimit hapësinor, që kryhet nga institucionet përkatëse, sipas ligjeve përkatëse për urbanistikën, duhet të sigurojë përputhjen me objektivat strategjikë të zhvillimit të turizmit. 23,24,30,30/1,30/2

PËR TURIZMIN, I NDRYSHUAR

Nr.9734, datë 14.5.2007

Planet e zhvillimit të turizmit përgatiten në përputhje me dispozitat e këtij ligji. Këto plane përmbajnë: a) parashikimet për zhvillimin e turizmit dhe përcaktimin e zonave të veçanta për këtë qëllim; b) vlerësimin e kapitalit të investimit të investitorëve të ndryshëm, në përputhje me planet në nivel kombëtar, bashkie dhe komune, të zhvillimit për një periudhë prej 5 vjetësh, 10 vjetësh ose më gjatë; c) parashikimet e planit të punimeve në infrastrukturën e zonës, të vendeve dhe pikave turistike, në përputhje me potencialin turistik dhe planet e zhvillimit social-ekonomik kombëtar, rajonal dhe vendor; ç) parashikimet e veprimtarive të promocionit dhe marketingut; d) parashikimet e veprimtarive arsimuese dhe të vazhdimësisë së zhvillimit profesional.

Neni 30 Kriteret e ndërtimit të njësive akomoduese dhe të restoranteve turistike 1. Ministri përgjegjës për turizmin miraton rregulloren përkatëse të kërkesave për projektimin dhe ndërtimin e njësive akomoduese e të restoranteve turistike, e cila është e detyrueshme të përfshihet në rregulloret e ndërtimit nga institucionet përkatëse. Neni 30/1 Ndalimi i shitjes së njësive të veçanta akomoduese Personat fizikë a juridikë, që kanë marrë miratimin e ministrit përgjegjës për turizmin për zhvillimin e hoteleve, fshatrave turistikë, komplekseve turistike dhe njësive të tjera akomoduese në truall publik sipas ligjit nr. 9663, datë 18.12.2006 “Për konçesionet”, nuk lejohen të shesin njësi të veçanta të tyre. Neni 30/2 Kushtet e transferimit të objektit të veprimtarisë 1. Edhe në rast të transferimit të titullit të objektit të veprimtarisë për zhvillimin dhe administrimin e hoteleve, fshatrave turistikë, komplekseve turistike dhe njësive të tjera akomoduese, ne truall publik, sipas dispozitave të Kodit Civil, subjekti përfitues nuk lejohet të ndryshojë destinacionin turistik apo të shesë njësi të veçanta të tyre. 2. Titullari përfitues duhet të plotësojë të njëjtat kritere si transferuesi paraardhës, dhe duhet të marrë miratimin përkatës pranë Ministrit përgjegjës për turizmin. 3. Në rast se nuk zbatohen neni 11 dhe pikat 1 dhe 2 të këtij neni, Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme nuk bën regjistrimin e pasurisë.

Kreu 1: Neni 15, 16, 17 (1.2), 18 (1.2.3), 25, 30, 33, 37, 38, 40, 41, 42, 43, 44, 48, 56, 59, 108, 113, 116, 117, 118 (1), 124, 131, 132, 133, 134, 146, 155, 157, 175

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, e ndryshuar

Nr. 8417, datë 21.10.1998

320 Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

321

322

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

7.2 Lidhja 2: Indeksi i pyetjeve P.1 Cilat janë institucionet përgjegjëse të planifikimit në nivel vendor? ............................ 47 P.2 A duhet një bashki/komunë/qark të krijojë struktura përgjegjëse të planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit? ............................................................................................... 48 P.3 Cila është përgatitja akademike më e përshtatshme për specialistët e punësuar në strukturat përgjegjëse të planifikimit në nivel vendor? ................................................. 51 P.4 A mundet bashkia/komuna jonë të kryejë të gjitha funksionet e përcaktuara nga ligji i planifikimit? ......................................................................................................... 51 P.5 Cilat janë instrumentet e planifikimit në nivel vendor dhe ndërvendor? ..................... 53 P.6 Çfarë është një instrument sektorial ose ndërsektorial planifikimi? .............................. 56 P.7 A duhet të nis unë (bashki/komunë) një proces planifikimi dhe nëse po, me çfarë instrumenti apo hapi duhet të nis? ...................................................................... 56 P.8 Nëse unë (bashki/komunë) do ta hartoj planin e përgjithshëm vendor me ekspertë jashtë bashkisë/komunës, si duhet të veproj për të ndarë detyrat dhe përgjegjësitë? .................................................................................................................... 59 P.9 Në çfarë hapash duhet të kaloj nëse duhet të hartoj dhe miratoj një politikë vendore të territorit (PZhTNjV)? ........................................................................... 60 P.10 Deri në ç`thellësi duhet të futemi me përmbajtjen e PZhTNjV? ............................... 64 P.11 Në çfarë hapash duhet të kaloj nëse duhet të hartoj dhe miratoj një plan të përgjithshëm vendor për territorin (PPV)? .................................................................... 65 P.12 Ku ndryshon procesi i planit të përgjithshëm ndërvendor (PNVP) nga ai i PPV? .................. 72 P.13 Çfarë duhet të përmbajë PPV nga pikëpamja përmbajtësore? ................................... 74 P.14 Si mund tì marr në konsideratë çështjet/zonat e rëndësisë kombëtare në përgatitjen e PPV? ......................................................................................................... 77 P.15 Si mund ta kryej analizën e problematikës së pronësisë mbi tokën? .......................... 78 P.16 Çfarë janë planet dhe programet për riparim, rinovim, rigjenerim, rizhvillim dhe konservim urban dhe/ose mjedisor; për çfarë mund tì përdor dhe si mund tì hartoj ato? ........................................................................................................80 P.17 Çfarë është analiza/plani i propozuar e/i tipologjisë hapësinore dhe si mund ta realizoj atë? ..... 92 P.18 Çfarë është analiza e elementeve të forta territoriale dhe si mund ta realizoj atë? ... 94 P.19 Cilat janë instrumentet dhe/ose programet e (kontrollit) të zhvillimit që duhet tì parashikoj në hartimin e PPV? ............................................................................................ 98 P.20 Si mund ta përgatit hartën e nën-njësive strukturore? .............................................. 98

323

P.21 Ku ndryshojnë zonat me prioritet zhvillimi nga një nënnjësi strukturore? ............... 104 P.22 Si mund tì përcaktoj në plan zonat e përshtatshme dhe të detyrueshme për PDV? .. 106 P.23 Si mund ta hartoj një program për Transferimin e të Drejtës së Zhvillimit (TDZh)? ... 107 P.24 Përse dhe si duhet tì përcaktoj fazat e zbatimit të PPV? .......................................... 131 P.25 Çfarë strukture duhet të ketë rregullorja vendore e PPV? ........................................ 137 P.26 Si mund ta zonoj territorin sipas sistemeve dhe kategorive bazë të përdorimit të tokës për rregulloren e PPV? ...................................................................................................... 137 P.27 Çfarë janë kategoritë e lejuara, të ndaluara dhe të kushtëzura të përdorimit të tokës, që unë duhet të përcaktoj në PPV dhe në rregulloren e tij? ................................... 146 P.28 Ku qëndron ndryshimi midis rregullave në rregullore dhe përcaktimeve të planit? ...... 149 P.29 Nëse kam hartuar PPV para hyrjes së ligjit të planifikimit në fuqi dhe dua të ndryshoj formatin dhe strukturën në përputhje me ligjin dhe aktet nëligjore të tij, çfarë do të thotë kjo? ........................................................................................................150 P.30 Nëse kam hartuar dhe miratuar një plan të qendrës së qytetit, çfarë ndodh me të dhe si mund ta rimarr në konsideratë pas hyrjes në fuqi të ligjit të planifikimit me efekte të plota?.........................................................................................158 P.31 Çfarë është dhe si realizohet një program i Intensitetit me Kushte? ......................... 190 P.32 Çfarë është dhe si realizohet një proces zhvillimi me riorganizim parcele? ............... 192 P.33 Cilat janë hapat për të miratuar një leje për punime ................................................. 231 P.34 Çfarë është koncepti i zhvillimit dhe koncepti i punimit? .......................................... 232 P.35 Cilat janë punimet që pajisen vetëm me leje zhvillimi, vetëm me leje ndërtimi, me leje zhvillimi dhe ndërtimi, me leje infrastrukture? ................................................... 234 P.36 A mundem unë (bashki/komunë) tì sqaroj në mënyrë më të detajuar se VKM 502 llojet e punimeve për leje të ndryshme? ....................................................... 241 P.37 A është e mundur që për një punim të jap disa lloje lejesh? ................................... 241 P.38 Po në rastin e prishjes së një strukture a jepet leje? ................................................. 242 P.39 Në cilat raste është i mja ueshëm deklarimi paraprak? ........................................... 242 P.40 Si mund ta plotësoj formularin e kërkesës për leje për punime? ............................... 242 P.41 Çfarë detyrimesh financiare duhet të paguaj në bashki/komunë për të marrë lejen e zhvillimit? ................................................................................................... 256

324

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

7.3 Lidhja 3: Indeksi i tabelave dhe figurave Figura 1. Procesi i hartimit të manualit teknik dhe udhëzuesit për qytetarët ..................... X Figura 2. Zhvillimi urban në Shqipëri 1990 – 2011 ............................................................. XIV Figura 3. Sistemi i planifikimit para vitit 1990 – marrëdhëniet midis aktorëve dhe komponentëve ........................................................................................... XIX Figura 4. Sistemi i planifikimit pas vitit 1990 - marrëdhëniet midis aktorëve dhe komponentëve ............................................................................................ XX Figura 5. Hierarkia në planifikim dhe zhvillim sipas ligjit 10119 ...................................... XXIII Figura 6. Skema konceptuale, pjesë e analizës për PPK ...................................................... 32 Figura 7. Procesi i hartimit dhe miratimit të PPK ............................................................... 32 Figura 8. Procesi për përcaktimin e çështjeve të rëndësisë kombëtare .............................. 39 Figura 9. Procesi i hartimit dhe miratimit të Planit të Integruar të Përgjithshëm Figura 10. Skema konceptuale, pjesë e analizës së PI ........................................................ 40 Figura 11. Struktura Hapësinore Kombëtare:ekonomi, infrastrukturë, urbanizim ............. 44 Figura 12. Kthimi i tokës bujqësore në urbane .................................................................. 48 Figura 13. Skemë orientuese për të vendosur se ku dhe si duhet ta nis procesin e planifikimit vendor/ndërvendor ....................................................................... 58 Figura 14. Procesi i hartimit e miratimit të PPVPT dhe aktorët e përfshirë Figura 15. Procesi i hartimit dhe miratimit të planit të përgjithshëm ndërvendor Figura 16. Harta e Bonitetit të tokave Bujqësore (Plani i Përgjithshëm Vendor i Fushë Krujës) ........75 Figura 17. Harta e Vlerave të Territorit dhe Qytetit (Plani i Përgjithshëm Vendor i Fushë Krujës) ...................................................................... 76 Figura 18. Zonë e rëndësisë kombëtare në territorin e Komunës ...................................... 78 Figura 19. Problematika e pronësisë në qytetin e Elbasanit ............................................... 79 Figura 20. Analiza dhe propozime në një PDV për rigjenerimin dhe konservimin urban ....... 81 Figura 21. Hapësira që i nënshtrohen rigjenerimit urban ................................................... 84 Figura 22. Konservim dhe rigjenerim urban në një zonë historike .................................... 87 Figura 23. Gjendja ekzistuese e ndërtesave të banimit në projektin “Projektimi i banesave sociale me zero emission” ............................................................. 89 Figura 24. Analiza dhe propozimi i “Projektimi i banesave sociale me zero emission” ....... 90 Figura 25. Analiza e Tipologjisë Hapësinore ....................................................................... 93 Figura 26. Elemente të forta territori në qytetin e Durrësit ............................................... 95 Figura 27. Harta e elementeve të forta të territorit në Durrës ............................................ 96 Figura 28. Raste të njësive dhe nënnjesive strukturore në katër bashki ............................ 102 Figura 29. Zona me prioritet zhvillimi përkundrejt nënnjesive strukturore ...................... 105 Figura 30. Zonat që do të jenë subjekt i PDV (rast hipotetik) ......................................... 106 Figura 31. Transferimi, ose riorganizimi i intensiteti të ndërtimit ...................................... 108

325

Figura 32. Procesi për hartimin e programit për Transferimin e të Drejtave të Zhvillimit ... 108-109 Figura 33.1. Harta e çmimeve të shitjes së apartamenteve ............................................. 121 Figura 33.2. Zonat dhënëse dhe marrëse ......................................................................... 125 Figura 33.3. Zonat dhënëse dhe marrëse ........................................................................ 130 Figura 34. Fazimi i zbatimit PPV sipas ndërhyrjeve në sistemin rrugor .............................. 132 Figura 35. Fazimi i zbatimit PPV sipas nënnjësive strukturore .......................................... 134 Figura 36. Zbatimi i PPV përmes PIK .................................................................................. 136 Figura 37. Tipologjitë tipike të strukturave të banimit ...................................................... 140 Figura 38. Përdorimet e papërputhshme ........................................................................ 148 Figura 39. Sistemet e territorit .......................................................................................... 148 Figura 40. Zonimi sipas kategorive të tokës në Elbasan ..................................................... 151 Figura 41. Si do të ndyshojnë treguesit e zhvillimit në Planet (PPV) e Fierit dhe Shkodrës ... 152 Figura 42. Shembuj të planifikimit vendor në Europë ....................................................... 160 Figura 43.1. Procesi i hartimit dhe i miratimit të PDV-së Figura 43.2 Shembuj grafikë për hartimin e PDV-së .......................................................... 167 Figura 44. Shembuj të planeve të detajuara urbane në europë ....................................... 178 Figura 45. Ilustrim i përfitimit të intensitetit me kusht ...................................................... 191 Figura 46. Procesi i zhvillimit me riorganizim parcele ................................................ 192-193 Figura 47. Mënyra dhe disa raste për bashkimin e parcelave për qëllime zhvillimi në përputhje me VKM 502 ................................................................................ 194 Figura 48. Zhvillimi me riorganizim parcele në rastin e një zone banimi në Babrru, Tiranë ..... 199 Figura 49. Shembuj të planeve të detajuara urbane në Europë ........................................ 216 Figura 50. Distancat midis strukturave, strukturës dhe trupit të rrugës, strukturës dhe kufirit të pronës ........................................................................................ 223 Figura 51. Lidhja ndërmjet I, Ksht, Sgj, dhe Sn në një parcelë ndërtimore ........................ 224 Figura 52. Zhvillimi me mbushje në nivel zone për PDV ................................................... 225 Figura 53. Lidhja mes lartësisë së strukturave dhe distancës midis strukturave ............... 228 Figura 54. Procesi i miratimit të lejes së zhvillimit ............................................................. 230 Figura 55. Ilustrime të konceptit të zhvillimit dhe punimit ................................................ 233 Figura 56. Shembull i plotësimit të formularit të kërkesës për kryerje punimesh ............ 243 Figura 57. Harta e nënnjësive strukturore të gjendjes ekzistuese - rasti i Sarandës .......... 262 Figura 58. Hartat e kategorive bazë të përdorimit të tokës të gjendjes ekzistuese - rasti i Sarandës.............................................................................................. 263 Figura 59. Si të përcaktosh treguesit e zhvillimit për një parcelë në kushtet e VKM 480 - rasti i Shkodrës ................................................................................................ 264 Figura 60. Si të përcaktosh treguesit e zhvillimit për një parcelë në kushtet e VKM 480 - rasti i Sarandës ................................................................................ 265

326

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela 1. Çfarë ndryshimesh madhore ka sjellë ligji nr. 10119, datë 23.4.2009, “Për Planifikimin e Territorit”? ......................................................................................... XXI Tabela 2. Instrumente të ndryshme planifikimi në nivel kombëtar dhe të integruar ......... 28 Tabela 3. Instrumente të ndryshme planifikimi në nivel vendor dhe ndërvendor ............. 55 Tabela 4. Si të vendos midis planifikimit vendor dhe ndërvendor ...................................... 57 Tabela 5. Hapat për hartimin dhe miratimin e një PZhTNjV ............................................... 61 Tabela 6. Shpjegime ilustruese mbi struktwurën e PZhTNjV, sipas pikave 3 dhe 4 të nenit 13 të VKM 481 ....................................................................... 65 Tabela 7. Hapat për hartimin dhe miratimin e një PPV ...................................................... 66 Tabela 8. Aktorët dhe kodet përkatëse në procesin e hartimit dhe miratimit të PPV .......... 72 Tabela 9. Rigjenerimi urban ................................................................................................ 84 Tabela 10. Konservimi urban dhe mjedisor ........................................................................ 87 Tabela 11. Kritere të sugjeruara për të përcaktuar nënnjësitë strukturore përmes dy hapave ... 100 Tabela 12. Numri i popullsisë nga viti 1991 – 2009 ........................................................... 122 Tabela 13. Llogaritja e intensitetit që mund të blihet nga zonat marrëse ........................ 124 Tabela 14. SnB sipas metodës së parë .............................................................................. 126 Tabela 15. Faktorët dhe vlerësimi përkatës sipas peshave specifike ................................ 127 Tabela 16. Sipërfaqe dhe intensitet ndërtimi që shesin zonat dhënëse .......................... 128 Tabela 17. Njësi banimi që shesin zonat dhënëse ............................................................. 129 Tabela 18. Si ndryshojnë treguesit e zhvillimit në planet ekzistuese. Rasti i Fier ....... 154-155 Tabela 19. Si ndryshojnë treguesit e zhvillimit në planet ekzistuese. Rasti i Shkodrës ... 156-157 Tabela 20. Llogaritjet e PDV .............................................................................................. 171 Tabela 21. Llogaritjet e PDV .............................................................................................. 172 Tabela 22. Të dhëna të gjendjes ekzistuese për çdo parcelë në zonë .............................. 197 Tabela 23. Realizimi i standardeve në projekt ................................................................... 198 Tabela 24. Llogaritje të fitimeve për çdo pronë ........................................................ 206-207 Tabela 25. Kosto dhe përfitime për çdo grup aktorësh ...................................................... 209 Tabela 26. Vlera e shitjes së zhvillimit të ri ....................................................................... 209 Tabela 27. Shpërndarja e fitimit për pronarët ...........................................................201- 211 Tabela 28. Llogaritja e kostove dhe përfitimeve në kohë ........................................... 212-213 Tabela 29. Zhvillimi dhe Punimi sipas ligjit të planifikimit ................................................. 232 Tabela 30. Shembuj të llojeve të lejeve për lloje të ndryshme punimesh ........................ 234 Tabela 31. Fragmente ilustruese nga legjislacioni i posaçëm që lidhet me planifikimin dhe zhvillimin e territorit ......................................................................... 266 Tabela 32. Çmimet e tokës .............................................................................................. 328 Tabela 33. Kostoja mesatare e ndërtimit ......................................................................... 328 Tabela 34. Çmime të materialeve të ndërtimit dhe punimit ............................................ 328 Tabela 35. Çmime dhe kosto punimesh ........................................................................... 329 Tabela 36. Vlera e punimeve për “kalçeto” ..................................................................... 330 Tabela 37. Vlera e punimeve në fushë tenisi ................................................................... 331 Tabela 38. Disa vlera punimesh për hapësirat e gjelbra .................................................. 331 Tabela 39. Vlera punimesh për strukturat në sheshe lojrash për fëmijë ......................... 332 Tabela 40. Llogaritjet e kostove në zhvillim ..................................................................... 334-335

327

328

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

7.4 Lidhja 4: Tabelat e çmimeve dhe kostot Tabelat e mëposhtme përmbajnë çmimet dhe kostot për shembullin e zhvillimit me riorganizim parcele, të paraqitur në kapitullin 4 Lista e çmimeve të mëposhtme është shkëputur nga: Vendim nr. 139, datë 13.2.2008 “Për miratimin e çmimeve të trojeve, të përcaktuara në hartat përkatëse, për qarqet e Fierit, të Elbasanit, Tiranës, Vlorës, Durrësit dhe Shkodrës.” Tabela 32. Çmimet e tokës Paskuqan

Truall Vlera (lek/m2)

Tokë bujqësore Vlera (lek/m2)

Livadhe kullota Vlera (lek/m2)

Tokë pyje Vlera (lek/m2)

Babrru (Q)

1,798

838

363

Lista e çmimeve të mëposhtme është shkëputur nga: Udhëzim nr. 3, datë 3.2.2010 “Për miratimin e kostos mesatare të ndërtimit të banesave nga enti kombëtar i banesave, për vitin 2010” Tabela 33. Kostoja mesatare e ndërtimit Qyteti

Çmimi për njësi (mesatare aritmetike) Sip. Shfrytëzimi lekë/m2

Sip. Ndërtimi lekë/m2

34,260

28,333

Tiranë

Lista e çmimeve të mëposhtme është shkëputur nga: Vendim nr. 1027, datë 15.12.2010 “Për miratimin e manualeve teknike të çmimeve të punimeve të ndërtimit dhe të analizave teknike të tyre” Manuali 1 – Prodhimi i materialit të ndërtimit Tabela 34. Çmime të materialeve të ndërtimit dhe punimit Nr. 109

Nr. Manualit 1.190/1p

111

1.192/1p

Emërtimi

Njësia

Çmimi

Fitimi 10% 67.1

Totali

671

Shpenzime të përgjithshme 8% 53.7

Pllaka granili bojë 30/30 cm Pllaka mozaik bojë 40/40 cm

m2 m2

1,629

130.3

162.9

1,922

791

329

Manuali 3 – Analiza teknike për punimet e rrugëve, kullim –ujitje dhe hidrocentraleve Tabela 35. Çmime dhe kosto punimesh Nr. 1

Nr. Manualit 3.1

3.25/b

213

3.184/a

223

3.199/1

235

3.207

255

3.221/1

271

3.226/2

654

3.622

Emërtimi Skarifikim bari me lopatë Gërmim me krahë në seksion të detyruar me gjerësi b>1m, h=1,5m në tokë të zakonshme Shtresë zhavorri lumi t=30 cm Cilindrim shtresë zhavorri t=15 cm, me rul Shtresë çakëlli t=10, përhapur e ngjeshur me makineri Shtresë binderi me granil, gur kave, 4cm, me makineri Shtresë asfaltbetoni me granil guri kave, 5 cm, me makineri Trotuar, me 3 cm asfalto beton, mbi çakëll

Njësia Çmimi në Shpenzime të lekë përgjithshme 8% 2 8 1 m

Fitimi 10% 1

Totali në lekë 9

458

540

313

369

119

140

478

563

710

837

337

398

330

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Lista e çmimeve të mëposhtme është shkëputur nga “Lista e çmimeve, viti 2010, të Regione Puglia (Itali)” Tabela 36. Vlera e punimeve për “kalçeto” IS 03.01 Realizimi i një fushe futbolli “kalçeto” IS 03.01 a Gërmim në seksion të lirë në tokë të çdo natyre, duke m3 përdorur çdo lloj mjeti mekanik. Në çmim përfshihet: sheshimi i fundit i tokës deri ne 20 cm, ngarkimi dhe shkarkimi i materialit të nxjerrë. IS 03.01 c Transportimi në plehrat publike i materialeve, duke m3 përfshirë dhe çmimin e punonjësve të ngarkimit dhe shkarkimit. IS 03.01 f Vendosja e telit kundër barit në PVC në fund të fushës, trajtimi i tij me lëndë kundër rritjes së barit dhe vendosja e një shtrese rëre me trashësi 5 cm për të mbrojtur telin. IS 03.01 i Vendosja e një shtrese të quajtur Enkaplez (ose të ngjashme) me trashësi 8 mm poshtë tapetit të barit artificial. Kjo shtresë ka karakteristika të mira për mbrojtjen nga dëmtimet, për drenazh dhe rrit, elasticitetin e fushës dhe sigurinë e lojtarëve. IS 03.01 l Vendosja e mantelit të barit artificial, ngjyrë jeshile e tipit GREEN 2000 (ose të ngjashme) të një trashësie 27 mm. IS 03.01 Vizatimi në fushë i vijave ngjyrë të bardhë ose të m verdhë me një trashësi prej 27 mm.

€ 10.60

1,465 lekë

€ 5.02

694 lekë

€ 20.65

2,855 lekë

€ 31.25

4,320 lekë

€ 10.60

1,465 lekë

€ 7.66

1,059 lekë

€ 149

20,599 lekë

€ 24.45

3,380 lekë

€ 16,032

2,216,424 lekë

IS 03.01 n Hedhja mbi mantelin e barit artificial, për saturimin e m2 tij, rërë me dimensione 0.3 – 0.6 mm. Masa e hedhjes është 24 – 26 kg/m2. Në çmim përfshihet ngjeshja me makineritë e posaçme. IS 03.01 o Vendosja e portave me dimensione 300 x 200 cm. copë IS 03.01 p Vendosja e rrjetës metalike për të rrethuar fushën. IS 03.01 s Realizimi i impiantit të dritave për të gjithë fushën.

€ 13.87 1,917.5 lekë22

331

Tabela 37. Vlera e punimeve në fushë tenisi IS 05.03 Realizimi i një fushe tenisi të mbyllur me tokë të kuqe IS 05.03 a Gërmim toke të çdo natyre, përveç shkëmbit, me një thellësi mesatare prej 30 cm. Në çmim përfshihet transporti i materialit të nxjerrë. IS 05.03 b Cilindrim, t 16-18, me rrul, trajtimi i shtresës së cilindruar me lëndë kundra rritjes së barit dhe vendosja e telit në PVC . IS 05.03 c Formimi i “kosheres” me trashësi 20 cm. IS 05.03 d Vendosja e pllakës së betonit me trashësi 8 – 10 cm për çdo m3. IS 05.03 e Vendosja e një teli me përbërje bitumi me trashesi 4 mm. IS 05.03 f Vendosja e një dopio shtrese me tel në PVC. IS 05.03 g IS 05.03 h IS 05.05

€ 4.68

647 lekë

€ 12.39

1,713 lekë

m2 m2

€ 12.39 € 12.42

1,713 lekë 1,717 lekë

€ 5.66

782.5 lekë

€ 3,81

527 lekë

Hedhje çimento me trashësi 5 cm. m2 Vendosja e mantelit të tokës së kuqe me trashësi 3 – m2 4 cm të niveluar. Vendosja e rrjetës metalike për të rrethuar fushën. m2

€ 9,11 € 9,45

1259,5 lekë 1306,5 lekë

€ 22,72

3141 lekë

Tabela 38. Disa vlera punimesh për hapësirat e gjelbra Inf 02 03.01 Vendosja e drurëve duke përfshirë transportin dhe shkarkimin e tyre në vend 02 03.01 a Speciet: Acacia dealbata, Acacia saligna, Albizia julibrissin, Brachychiton spp., Carpinus orientalis, Celtis australis, Ficus spp., Fraxinus spp., Gleditsia triacanthos, Jacaranda mimosaefolia, Koelreuteria paniculata, Melia azedarach, Phytolacca dioica, Pinus halepensis, Pinus pinaster, Pinus pinea, Platanus acerifolia, Populus nigra ‘Italica’, Prunus spp., Robinia pseudoacacia, Salix spp., Sophora japonica, Sorbus spp., Tamarix spp., Tilia spp., Ulmus spp.. 02 03.01 - Diametri i trungut cm 14 - 16 copë € 121 16,728 lekë a1 02 09.01 Realizimi i tapetit të barit në të cilin përfshihen: përgatitja e terrenit (pastrami nga barërat dhe gurët, ngjeshja), mbjellja me fara, plehërimi dhe ujitja. Në çmim përfshihet dhe prerja e parë e barit. Sipërfaqe 500 deri 3,000 m2 02 09.01b1 - Mbjellja e farave

€ 3.80

525 lekë

332

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela 39. Vlera punimesh për strukturat në sheshe lojrash për fëmijë

Vazo me lule Inf 03 25 Vazo me lule. Në çmim përfshihet blerja dhe vendosja në vend 03 25b rrethore: 03 25b1

- Diametri i vazos 100 cm, lartësia 55 cm, pesha copë 310 kg.

€ 152.30

21055,5 lekë

Rrëshqitëse Inf 03 29 Rrëshqitëse me dru pishe konform normave të UNIEN 1176 03 29a

- Lartësia e pistës rrëshqitëse 1,600 mm, lartësia e copë përgjithshme 2,200 mm, gjatësia 3,850 mm, vendi që nxë 4,400 x 1,200 mm.

€ 1,272.6 175,937 lekë

Ura të lëvizshme, vaska me rërë për fëmijët, tunele, akse ekuilibri Inf 03 37

Inf 03 40 Inf 03 40a

Vaska me rërë konformë normave UNIEN 1176. Di- copë € 1,279.6 176,905 lekë mensione: gjatësia 4,000 mm, gjërësia 1,300 mm, lartësia 400 mm. Në çmim përjashtohet përgatitja e tokës për vendosjen e vaskës. Aks ekuilibri me dru pishe trajtuar conform normave UNIEN 1176. Në çmim përjashtohet përgatitja e tokës për vendosjen e strukturës. Përbëhet nga një plan horizontal, i cili mbështetet copë në një travë, dimensionet janë 190 x 2,500 mm, lartësia 400 mm.

€ 187

25,853 lekë

Lisharëse Inf 03 34 Lisharëse sipas normave UNIEN 1176; dimensionet: gjatësia 300 mm, lartësia 800 mm. Në çmim përjashtohet përgatitja e tokës për vendosjen e strukturës. 03 34 a

- me dy vende

copë

€ 571.60

79,024 lekë

Strukturë modulare (e përbërë) me dru pishe copë të trajtuar, konform normave UNIEN 1176.

€ 14,361.10

1,985,422 lekë

Struktura modulare Inf 03.52

333

Çmimi i lojës për fëmijë titulluar “Sculptural Playground” të studios gjermane ANNABAU Architektur und Landschaft – marrë nga faqja e internetit: h p://europaconcorsi.com/projects/175847-Sculptural-Playground/images/2740594 - është marrë me përafërsi, duke konsultuar faqen në internet.

€ 30,000

4,147,500 lekë

Pratex vespaio – elemente me strukturë koshereje për realizimin e parkimit ekologjik

1 paletë

11,060 lekë

1 paletë pratex përmban 228 elemente, të cilat shërbejnë për shtrimin e 76 m2

€ 80

334

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

Tabela 40. Llogaritjet e kostove në zhvillim REALIZIMI EMËRTIMI

Publike Sipërfaqe (m2)

Infrastruktura kanalizime rrjeti elektrik

Gjatësi (m)

Kosto (lek/ m2)

Kosto e aksesorëve (lekë/copë)

2,025 2,025

Kosto totale (lekë)

3,859,124 17,244,253

rrugë kryesore rrugë dytësore rrugë ndihmëse

47.5

2,874

136,515

11,892

28,333

336,936,036

4,890

1,065

rrugë për këmbësorët parkim në sipërfaqe parkim nën sipërfaqe Hapësira të gjelbra për qëndrim dhe argëtim Sheshe për qëndrim dhe argëtim Hapësira të gjelbra për qëndrim dhe argëtim Hapësira për argëtimin e fëmijëve

4,147,500

9,355,350

561,628

1,425,875.5

Hapësira të gjelbra për rrugë Hapësira për sport fushë calceto fushë tenisi Totali Parcela të ndërtueshme Parcela për ndërtesa me funksion të përzier Parcela me funksion shërbime publike

4,622

1) kopësht sipërfaqe e ndërtuar

1500 348

28,333

sipërfaqe e gjelbër për qëndrim dhe argëtim

811.5

1,065

226.5 142

719 2,874

sipërfaqe me rërë për argëtim sipërfaqe parkimi rrugë ndihmëse Totali

9,859,884 176,905

176,905

33,180

196,033.5 408,108 12,066,806

2) qëndër shumëfunksionale sipërfaqe e ndërtuar rrugë për këmbësorët Totali 3) poliklinika sipërfaqe e ndërtuar

1,250 47

28,333 2,471

35,416,250 116,137 35,532,387

1,368

28,333

38,759,544

sipërfaqe e gjelbër për qëndrim

944

1,065

1,005,360

sipërfaqe për parkim

482

719

rrugë ndihmëse Totali

232

2,874

TOTALI

21,452

66,360

412,918 666,768 40,844,590 455,975,061

335

Private Kosto e aksesorëve (lekë/copë)

Të dhëna të tjera Kosto totale (lekë)

Sipërfaqe private e përdorur për hapësirë publike (m2)

Çmimi i shitjes së truallit në treg (lekë/m2)

Çmimi (lekë)

9,105

1,798

16,370,790

4,890

1,798

8,792,220

4,622

1,798

8,310,356

18,617

1,798

33,473,366

Sipërfaqe (m2)

Kosto (lek/m2)

15,719

2,874

45,176,406

2589

2,874

7,440,786

1,606

2,874

4,615,644

2,621

2,471

6,476,491

311

44,959

13,982,249

6,415

1,331

14,968

1,065

1,272

1,065

146

1,065

768 877

15,690 12,807

99,092

28,333

146,384

768,444

9,306,809 15,940,920

2,651,927

4,006,607 155,490

4,515,084

16,565,004 11,231,739 27,796,743

2,807,573,636

2,942,471,781

336

Manuali Teknik i Planifikimit dhe Kontrollit të Zhvillimit për vendimmarrësit, profesionistët dhe zhvilluesit

7.5 Lidhja 5: Bibliografia - ANNABAU Architektur und Landscha : h p://europaconcorsi.com/projects/175847-Sculptural-Playground/images/2740594, aksesuar në tetor 2011. - Bashkia Durrës & Universiteti i Peskarës (Itali), Plani për qytetin e vjetër të Durrësit/ Il Piano Urbanistico integrato della città vecchia di Durazzo, 26 tetor 2007. - Bashkia Elbasan & Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit, Draft i Planit Rregullues të Përgjithshëm për qytetin e Elbasanit, 2005. Bashkia Fier & Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit, Plani i Përgjithshëm Rrgullues i Bashkisë Fier, 26 tetor 2007. - Bashkia Fushë Krujë & Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit, Plani Rregullues i Përgjithshëm i Bashkisë Fushë Krujë, 22 korrik 2010. - Bashkia Kukës & Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit, Plani Rregullues i Përgjithshëm për qytetin e Kukësit, mars 2010. - Casernes, Barcelona, 19 tetor 2005 h p://www.manueldesola.com/proys/Casernes_edif.htm aksesi 16 dhjetor 2011. - Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit (ribotim) 2010, Manual për hartimin e planit të investimeve kapitale (PIK), botime afrojdit, Tiranë. - Department of Planning & Transportation Corporation of London, City of London, Unitary Development Plan 2002, Department of Planning & Transportation Corporation of London. - Dr. Bardhyl Qilimi, 2008, “Mbi ecurinë e vlerës së pasurive të paluajtëshme dhe tendencat për vitin 2008-2009”, marrë në sitin: h p://www.greenhours.net - Dublin Plan, 2007 h p://www.dublin.oh.us/planning/community/ - E. Janku, F. Imami, F. Meçaj, K. Dhrami, M. Disha 2011, Planifikim Mjedisor në nivel pellgu ujëmbledhës. Analiza dhe rekomandime për rrjedhën e Drinit dhe Kirit, Universiteti Polis. - E. Janku 2011, Planifikimi rajonal i aksit Durrës-Kukës-Morinë-Prishtinë-Nish, Universiteti Polis. - Co-PLAN, IHS Roterdam, U_POLIS, Bashkia Durrës 2011, Re-Durrës 2011. - National Guidelines, 2006 National Spatial Strategy - Creating Space for Development, Netherlands. - Ortofoto Google: h p://maps.google.it/maps?hl=it&tab=ël aksesi: 2 ,16 dhjetor 2011, 10 janar 2012. - Ortofoto e përpunuar nga: h p://map.albinfo.al/, aksesi: 31 tetot 2011 dhe 14 janar 2012. - Ortofoto Aluizni, 2007. - Projekti: Public Housing Projects “zero emmission”, Latina. Ingg. Massimo & Fausto Panini, Loris Rossi, Laura Pedata, Gabriele Misso, Lamberto Nicole 2009. - Republika e Shqipërisë, Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit (MPPTT), 2009, Përgatitja e planet rregulluese të qyteteve të Durrësit, Shkodrës, Vlorës dhe Kamzës, Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit (MPPTT). - Senatsverëaltung für Stadtentëicklung 2010, Stadtforum Berlin funktionen. Räume. Prozesse Strategien für die Inner Stadt, Senatsverëaltung für Stadtentëicklung. - h p://www.ligjet.org/, aksesi: shtator 2011. - h p://guelph.ca/uploads/PBS_Dept/building/sample-site-plan.pdf, aksesi: 14.02.2012 - h p://www.architect.duke.edu/planning/master_plan.html, aksesi: 17.02.2012