ชื่อวิทยานิพนธ พื้นที่เพื่อผูปวยมะเร็ง
ชื่อผูทําวิทยานิพนธ นางสาวณภัทรปวีร ไฝจิต
อาจารยที่ปรึกษา ผูช#วยศาสตราจารย ดร.อมฤต หมวดทอง
สาขาวิชา สถาป*ตยกรรม
ปการศึกษา 2566
บทคัดย"อ
ในประเทศไทยจํานวนผูปวยโรคมะเร็งที่เพิ่มขึ้นทําใหโรงพยาบาลและผูเชี่ยวชาญดานสุขภาพมีโอกาสบูรณา การการวางแผนการดูแลขั้นสูงเขากับการดูแลผูปวย อย#างไรก็ตามสิ่งอํานวยความสะดวกของผูปวยโดยเฉพาะในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือยังไม#เพียงพอ และไม#สอดคลองกับชีวิตประจําวัน โครงการพื้นที่เพื่อผูปวยมะเร็ง (Retreat for Cancer Patients) ใหการสนับสนุนและบริการในเวลากลางวันสําหรับผูปวยโรคมะเร็ง ซึ่งแตกต#างกับการดูแลที่บาน แบบเดิม ๆ โดยใหผูปวยกลับบานไดในตอนเย็น วิทยานิพนธนี้ศึกษาการบริการ และการดูแลแบบประคับประคองผูปวยโรคมะเร็งในประเทศไทย โดยใชการ สัมภาษณ และขอมูลทางสถิติจากโรงพยาบาลมะเร็งอุบลราชธานี การศึกษานี้ไดมุ#งเปNาไปที่กลุ#มผูปวยมะเร็งเปOนหลัก เริ่มดวยการศึกษาพฤติกรรม ความตองการของผูปวย จนเปOนที่มาของการกําหนดพื้นที่ใชสอย และขอกําหนดในการ ออกแบบ การเลือกสถานที่ตั้งโครงการโดยขึ้นอยู#กับการส#งต#อผูปวยและความสะดวกในเขาถึง และทฤษฎีการเยียวยา การศึกษานี้จึงมีจุดมุ#งหมาย เพื่อเปOนแนวทางในการออกแบบสถาป*ตยกรรมที่ตอบสนองความตองการของผูปวย และ ครอบครัว ในสภาพแวดลอมที่มีความเหมาะสม ผลการออกแบบสถาป*ตยกรรมโครงการพื้นที่เพื่อผูปวยมะเร็ง มีขอมูลโดยคร#าว ดังนี้
1. มีลักษณะเปOนโครงการศูนยบริการสุขภาพในรูปแบบที่พักพิงชั่วคราว (Respite care) คือมีการดําเนินการส#วนหนึ่ง กับโรงพยาบาล และใหบริการสุขภาพแบบทางเลือก โครงการมีความสูงสองชั้น แบ#งพื้นที่ออกเปOนหกส#วน คือ พื้นที่ มลภาวะ พื้นที่เซอรวิส พื้นที่อาคารตอนรับ สําหรับบุคคลภายนอก และผูใชงานใหม# อาคารกิจกรรมบําบัด สําหรับ ชุมชนผูปวยมะเร็ง พื้นที่อาคารเพื่อการทําสมาธิ และพื้นที่พักพิงชั่วคราว สําหรับผูปวยที่เพิ่งผ#านการรับเคมีบําบัดมี ขนาดพื้นที่รวม 3,320.66 ตารางเมตร
2. โครงการตั้งอยู#บนเสนตัดระหว#างถนนคลังอาวุธ และถนนแม#ชี ตําบลขามใหญ# อําเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี มี ขนาดพื้นที่ 2 ไร# 2 งาน 22 ตารางวา
3. มีแนวคิดจากการเปลี่ยนเรื่องราวและกิจกรรมใหกลายเปOนพื้นที่ของสถาป*ตยกรรมเพื่อการเยียวยา บรรยากาศโดย รวมของโครงการคือการโอบอุมผูปวยใหมีความเปOนอยู#ที่ดี โดยรูปทรงของอาคาร จะเริ่มจากการเปOนเหลี่ยมมุม แลว ค#อย ๆ มีการปรับใหอ#อนชอยเปOนธรรมชาติมากขึ้น สื่อถึงการเปลี่ยนแปลงในการเดินทางของผูปวย
4. รูปแบบของอาคารแบ#งออกเปOนสามระดับ ซึ่งแสดงถึงขั้นตอนการเดินทางของผูปวย เมื่อเขามาในโครงการ จะพบ กับอาคารทรงเหลี่ยมที่เชื่อมต#อกันดวยหลังคาที่มีลักษณะโคง ซึ่งเปOนสัญลักษณของการเปลี่ยนไปสู#ระดับถัดไปที่ไดรับ อิทธิพลจากรูปทรงวงกลมและรัศมี ช#วงกลางของโครงการมีอาคารทรงกลมลอมรอบดวยสระนํ้าซึ่งเปOนหัวใจสําคัญของ โครงการ ขั้นสุดทายคือกลุ#มอาคารที่พักอาศัยของผูปวยที่เรียงตัวเปOนรัศมี และกลมกลืนไปกับรูปทรงธรรมชาติมากขึ้น การออกแบบโครงการใชวิธีการปรับเปลี่ยนแปลงรูปทรงของอาคาร เพื่อตอบสนองต#อแนวคิดการออกแบบ ที่สะทอนการเดินทางดวยพื้นที่
กิตติกรรมประกาศ
วิทยานิพนธ “พื้นที่เพื่อผูปวยมะเร็ง” เดิมทีมีความตองการใหเป#นผลงานการศึกษาที่เป#นประโยชนต*อสังคม หวังเป#นอย*างยิ่งว*าผลงานนี้จะมีส*วนช*วยใหแรงบันดาลใจ หรือก*อใหเกิดความรูแก*ผูที่มีความสนใจในเรื่องของการดูแล ผูปวยมะเร็ง และการเป#นผูดูแลผูปวย
วิทยานิพนธนี้ใชเวลายาวนานอย*างยิ่งจึงจะสําเร็จ ระหว*างทางไดเรียนรูสิ่งใหม* และสูญเสียบางสิ่งเป#นการ ตอบแทน แต*ผลลัพธนั้นคุมค*าแก*ความพยายาม ขอขอบคุณคณะอาจารยที่ยินดีใหความรู คําปรึกษา ความช*วยเหลือ ตลอดการศึกษา ไม*ใช*แค*เพียงสองเทอม แต*เป#นตลอดเวลาที่ผ*านมา ขอบพระคุณที่ทําใหการศึกษาเป#นเรื่องสนุกสนาน และมีคุณค*า ขอบคุณครอบครัวที่คอยสนับสนุนอยู*เสมอ และใหความเชื่อมั่นว*าคนเรายังมีโอกาสอีกมากมายที่เราอาจ หลงลืม และมองขามไป ในบางครั้งที่รูสึกไรตัวตน และไม*เขาใจการมีอยู*ของตัวเองก็ยังมีคนยินดีที่จะรักในความ บกพร*องของเรา
ขอบคุณเพื่อน ๆ ทุกคนที่ใหกําลังใจอย*างลนหลาม ทั้งยังอาสาใหความช*วยเหลือมากมาย เสนทางที่ดูยาก ลําบากก็ดีขึ้นมา ทายที่สุดตองขอขอบคุณความรักที่ทําใหเราไม*จมลงในวันที่ผิดหวังกับตัวเองมากที่สุด หากจะเปรียบเทียบกับ โครงการนี้ก็คือทุกคนอาจมีมะเร็งในหัวใจ มีสิ่งที่บั่นทอนตัวเอง แต*ไม*จําเป#นตองเฆี่ยนตีตัวเอง เรายังไม*ตองเป#นคนที่ดี ที่สุดก็ได แค*เป#นคนดีกว*าเมื่อวานไดก็ดีมากแลว เชื่อเถอะสักแห*งในโลกนี้มีคนที่รักคุณอยู*เสมอ ณภัทรปวีร ไฝจิต ผูจัดทําวิทยานิพนธ
หนา
บทคัดยอ
กิตติกรรมประกาศ
สารบัญ
สารบัญภาพ
สารบัญตาราง
สารบัญแผนภูมิ
บทที่ 1 : บทนํา
1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา.................. ...............................………………………………...1
1.2 วัตถุประสงคของโครงการ........................... …………...2
1.3 วัตถุประสงคการศึกษา.............................. ………………...2
1.4 ขอบเขตโครงการ.................................. …………………………...2
1.5 ขอบเขตการศึกษา.................................. ………………………...2
1.6 ระเบียบและขั้นตอนการศึกษา.......................... .2
1.7 นิยามศัพทที่เกี่ยวของ................................................................................................................................………………………………...2
บทที่ 2 : วรรณกรรมที่เกี่ยวข&องและกรณีศึกษา
2.1ทบทวนวรรณกรรม................................... ……………………...7
2.1.1มะเร็ง.....................................................................................................................................………………...………………...8
2.1.2ลําดับมะเร็งที่พบมากที่สุด ตามFTPพ.ศ.2564............. .....…………………..……………...8
2.1.3สถานการณมะเร็งในไทย............................ .........................………..………….……………...8
2.1.4ระยะของมะเร็งและการดูแล......................... ............…..........………………………………...8
2.1.5การรักษามะเร็ง.......................................................................................................................……………………..…………...9
2.1.6เกณฑการคัดเลือกผูป@วยสําหรับโรงพยาบาล.............. .......………………………………...10
2.2กรณีศึกษาอาคารตัวอยBาง.............................. ....10
2.2.1การพิจารณาเลือกอาคารตัวอยBางเปนกรณีศึกษา............ ..………………………………...10
2.2.3การวิเคราะหศึกษาอาคาร.......................... ..........................………………………………...10
2.2.3.1บานพิงพัก (Pink Park Village)......................….............................................................………………………………...10
2.2.3.2Hospice ศูนยเรียนรูและพัฒนาสุขภาวะผูสูงอายุแบบครบวงจรและบริบาลผูป@วยระยะทาย...……………..............10
2.2.3.3Assisi Hospice........................... ...…............................………………………………...11
2.2.2.4โรงพยาบาลมะเร็งอุบลราชธานี................. .................………………………………...11
2.2.2.5ศูนยการุณรักษโรงพยาบาลศรีนครินทร............ .........………………………………...11
2.2.2.5Maggie's Yorkshire....................... .…...........................…………………..…………...12
2.2.2.6Maggie's Dundee ......................... …..........................………………………………...12
2.2.2.6Maggie's Tokyo........................... ..…..........................………………………….……...12
2.2.4 สรุปกรณีศึกษาอาคารตัวอยBาง..................................................................…..........................………………………………...13
2.2.4.1 Experience Design Principle............. ...................………………………………...13
2.2.4.2 การวิเคราะหรูปแบบที่ตัั้งโครงการ............. ................………………………………...13
2.3 ทฤษฎีทางสถาปตยกรรม.............................. …...14
2.3.1ปจจัยหลักของการศึกษาทฤษฎี........................ ................…….…………………………...14
2.3.1.1ปจจัยภายใน .............................. .....…..........................………………………………...14
2.3.1.2สุขภาพจิต...................…....……....... .…..........................………………………………...14
2.3.1.3ความสัมพันธ ......................……......
..…..........................…………….…………………14
2.3.1.4ปจจัยภายนอก......................…...........................................................…..........................…………….…………………14
2.3.2แนวคิดการออกแบบทางสภาปตยกรรมที่มีผลตBอการเยียวยา... ………14
บทที่ 3 : ความเป+นไปได&โครงการ
3.1 ความเปนไปไดดานนโยบายและแผน..................... .........…....................…………….…………………15
3.1.1บริบทของสถานการณการจัดบริการในประเทศไทย......... ...…………….………………..15
3.1.2รูปแบบที่พบของการดูแลผูป@วยระยะทายในประเทศไทย....... ….…………………15
3.1.3นโยบายและกลไกชี้นําการพัฒนาเชิงระบบ................ .........…………….…………………15
3.2 ความเปนไปไดดานผูใชสอย.................................................................................................…....................………………………………..16
3.2.1ผูใชงานหลัก................................... ..........…....................…………….………………………16
3.2.2ผูใชงานรอง................................... ..........…....................…………….…………………..……16
3.2.3วิเคราะหจํานวนผูใชสอย......................... 17
3.2.4 ผังขอมูลองคกร.................................. ...........…....................…………….……………..……18
3.3ความเปนไปไดดานกฎหมาย.....................................................................................................…....................…………….…..…………18
3..4ความเปนไปไดดานงบประมาณและความคุมคBาการลงทุน...... 18
3.5ความเปนไปไดดานจินตภาพโครงการ..................... .……18
3.5.1พื้นที่ใชงานโดยครBาว............................... ..............…....................…………….……...……19
บทที่ 4 : รายละเอียดโครงการ
4.1การวิเคราะหผูใชสอยโครงการและสภาพแวดลอมที่ตองการ... ...................…………….……………20
4.1.1การวิเคราะหจํานวนผูใชสอย........................ ………….………………………...……………20
4.1.2 วิเคราะหกิจกรรมในโครงการกิจกรรมในแตBละระยะการรักษา.…....................…………….……………………….………………21
4.1.3 วิเคราะหกิจกรรมในโครงการ....................... ….……………………….…………………22
4.2การวิเคราะหขนาดและพื้นที่ใชสอย...................... …………………….………………..23
4.2.1องคประกอบโครงการ ............................. ..............…....................…………….…….……23
4.2.2 รายละเอียดพื้นที่ใชสอยโครงการ..................... ......................…................…...………..24
บทที่ 5 : การวิเคราะห1ที่ตั้งโครงการ
5.1 ที่ตั้งโครงการระดับจังหวัด........................... …26
5.1.1 เกณฑในการเลือกพื้นทBี............................. .…....................…………….………………..……27
5.1.2 การวิเคราะหเลือกพื้นที่.......................... ..…....................…………….………………………27
5.2 ที่ตั้งโครงการระดับยBาน.............................. .……28
5.2.1 ขอมูลพื้นที่.................................... .............…………….……………………………..…………28
5.3 ตั้งที่โครงการระดับพื้นที่.............................. ..................…………….…………………………..……………31
5.3.1 สรุปขอมูลพื้นที่ที่ศึกษา............................................................…....................…………….……………………………..…………31
5.3.2 การเลือกที่ตั้งโครงการ............................ ..…………….…………………………………………31
5.4 การวิเคราะหที่ตั้งโครงการ.......................... ....…………….………………………………………………….…35
บทที่ 6 : แนวคิดและผลการออกแบบ
6.1 แนวความคิดและประเด็นการออกแบบ.................... …………………………………..……36
6.2 การนํา เสนอผลการออกแบบครั้งที่ 1................... …………………………………………………….36
6.2.1แนวคิดในการออกแบบ.............................. ……………..……36
6.2.2แนวคิดในการวางผัง............................... ………………….36
6.2.3การพัฒนาแปลน………………………………………………………………………………………………………………………………………….36
6.2.4รูปดาน.......................................…. …………37
6.3 การนํา เสนอผลการออกแบบครั้งที่ 2................... ……………………………………..37
6.3.1แนวคิดในการออกแบบ………………………………………………………………………………..…………………………………………….…37
6.3.2การพัฒนาแปลน………………………………………………………………………………..……………………………………………………..…37
6.3.3ภาพจําลองสามมิติภายนอกอาคาร……………………………………………………..……………………………………………………….…37
6.3.4ภาพจําลองสามมิติภายในอาคาร……………………………………………………..……………………………………………………….……37
6.4ผลการออกแบบขั้นสมบูรณ.............................…………………………………………………..……………………………………………………….……38
6.4.1แนวคิดและประเด็นในการออกแบบ………………………………………………..……………………………………………………………39
6.4.2เลยเอาท......................................… ………….…39
6.4.3ผังบริเวณ......................................… ……………40
6.4.4แปลนชั้น1......................................…....................…………….……………………………………………………………………………41
6.4.5แปลนชั้น2...................................... ……………42
6.4.6แปลนหลังคา..................................... ……………43
6.4.7รูปดาน......................................….. ……….…44
6.4.8รูปตัดและแบบขยายโครงสราง........................ ………………………44
6.4.9ทัศนียภาพโครงการ......................................…....................…………….…………………………………………………………………45
6.4.10งานระบบ.....................................… …….………46
6.4.11แบบขยาย...................................... ……………48
บทที่ 7 สรุปผลการศึกษาและข&อเสนอะแนะ ........……………………………………………………………………49
บรรณานุกรม
ประวัติผู&จัดทําวิทยานิพนธ1
รูปที่1.4 ที่ตั้งโรงพยาบาลมะเร็งทั่วประเทศไทย
รูปที่1.6 ผูป@วยทBามกลางผูป@วย
รูปที่2.1 จํานวนผูเสียชีวิตดวยโรคมะเร็ง พ.ศ.2563 จากองคกรอนามัยโลก(WHO)8
จากสํานักงานสถาปนิกอาศรมศิลปk10 รูปที่2.7 ภายในโครงการอัสซิซิ ฮอสปiส จากอัสซิซิ (Assisi Hospice)11 รูปที่2.8 โครงการกูnด เดธ (Good Death) โรงพยาบาลมะเร็งอุบลฯ11 รูปที่2.9ศูนยการุณรักษ
สารบัญตาราง
หนา ตารางที่1.1 แบบประเมินPPS V2 จากโรงพยาบาลมะเร็งอุบลราชธานี 1 ตารางที่1.2 จํานวนผูป@วยใหมBรายป}เขตบริการสุขภาพที่ 8 3 ตารางที่1.3 จํานวนผูป@วยใหมBรายป}เขตบริการสุขภาพที่ 10 3
ตารางที่2.1 จํานวนการเสียชีวิตดวยกลุBมโรครายแรง พ.ศ.2557-2561 7 ตารางที่2.1 จํานวนการเสียชีวิตดวยกลุBมโรครายแรง พ.ศ.2559-25637 ตารางที่3.1 จํานวนผูป@วยที่เขารับการรับบริการกูnด เดธและการรักษาแบบประคับประคอง16
ตารางที่3.2ระดับความเชี่ยวชาญของสาขาวิชาชีพ
สารบัญแผนภูมิ
หนา แผนภูมิที่2.1 อัตราการเสียชีวิตในกลุBมโรครายแรง พ.ศ.2560-25647 แผนภูมิที่2.2 สาเหตุการเสียชีวิต พ.ศ.2557-2561 จาก FTP2561 ประเทศไทย7 แผนภูมิที่2.3สาเหตุการเสียชีวิต พ.ศ.2559-2563 จาก FTP2563 ประเทศไทย7 แผนภูมิที่2.4อัตราตายจําแนกตามกลุBมโรคมะเร็ง พ.ศ. 2557-2561 จาก FTP2561 ประเทศไทย7 แผนภูมิที่2.5อัตราตายจําแนกตามกลุBมโรคมะเร็ง พ.ศ.2559-2563 จาก FTP2563 ประเทศไทย7 แผนภูมิที่2.6ชBวงอายุผูป@วยมะเร็งแบBงตามเพศ พ.ศ.2563
แผนภูมิที่2.7ระยะผูป@วยมะเร็งแบBงตามเพศ พ.ศ.2563
แผนภูมิที่3.1อัตราตายดวยมะเร็ง พ.ศ.2563
แผนภูมิที่3.2จํานวนผูป@วยมะเร็งแบBงตามเพศ
8
8
