WOORD VOORAF
woord vooraf 2010 was een markant jaar voor de culturele sector in Noord en Zuid. In Nederland trad het kabinet Rutte aan dat in de culturele sector behoorlijk het mes wil zetten: 200 miljoen bezuinigingen wil het kabinet vinden, en dat heeft in Nederland tot heel wat commotie geleid in de sector, met manifestaties en zelfs speciale uitzendingen op televisie. Het zijn immers de omroepen die het hardst getroffen dreigen te worden. Het uitvoeren van de kabinetsbeslissingen verloopt alvast met horten en stoten: een maatregel om de BTW op theatertickets te verhogen werd uitgesteld tot de tweede helft van volgend jaar, na tussenkomst van de Eerste Kamer. Om de bezuinigingen niet alleen in de culturele sector te verwezenlijken wordt in Vlaanderen beroep gedaan op een bij uitstek Nederlands instrument: de kaasschaaf. Dan moet je goed opletten want zo’n flinterdun maar vlijmscherp mes kan ook zeer doen. CVN is in 2010 kunnen doorstarten, zij het met een afgeslankt personeelsbestand. Na het vertrek van algemeen secretaris Wilfried Van Daele en adjunct-algemeen secretaris Mieke Langenberg trad ondergetekende aan op 1 mei. Dringende praktische zaken dienden eerst geregeld zoals een verhuis naar ons huidige pand in de Koloniënstraat en het aanwerven van nieuwe medewerkers. Zo zijn Charlotte Rommes en, op tijdelijke basis, Marijke Van Damme onze rangen komen versterken. Verder hebben we tijd en energie gestoken in de ontwikkeling van een nieuwe website. Die is sinds een tijd ‘in de lucht’. We hebben er meteen een nieuwe huisstijl aan gekoppeld. Er is ook een digitale nieuwsbrief die de papieren nieuwsbrief vervangt. We zullen de site permanent actueel houden en op regelmatige basis blogberichten plaatsen. We hopen op die manier een levend debat rond Nederlands-Vlaamse thema’s tot stand te brengen. Op 14 december organiseerden we in Den Bosch een geslaagde expertenmeeting over cultuurcommunicatie onder de titel: ‘Hoe verkopen we cultuur? (in tijden van besparingen)’. De belangstelling vanuit de sector was groot. Guy Janssens algemeen secretaris
Meer informatie over de Nederlands-Vlaamse samenwerking in het algemeen en over de werkzaamheden van de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland in het bijzonder, vindt u op het web: www.cvn.be
1
1
2
commissie Voorzitters van de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland zijn Herman Balthazar, gewezen hoogleraar en gouverneur van Oost-Vlaanderen, en Wim van Gelder, gewezen commissaris van de koningin van Zeeland. Leden zijn aan Nederlandse zijde: Greetje van den Bergh, voorzitter van de Nationale UNESCO-Commissie en gewezen secretaris van de Nederlandse Taalunie; Margot Gerené, directeur van het Nederlandse Uitburo; Anke Buiteveld, directeur Internationaal beleid van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen; Dick van den Bout, directeur van SCOOP, Zeeuws Instituut voor Zorg, Welzijn en Cultuur; Joop Daalmeijer, algemeen directeur van de NTR (NPS+Teleac+RVU, de Nederlandse onafhankelijke publieke omroep); Dorine Scheerhout, gewezen directeur van de Stichting Nederlandse Archeologie, en Margriet Leemhuis, ambassadeur Internationale Culturele Samenwerking. Vlaamse commissieleden zijn: Annick Schramme, docente Universiteit Antwerpen; Harry Martens, directeur IMO-IMOMEC, Limburgs Universitair Centrum, en gewezen rector; Koen Verlaeckt, secretaris-generaal van het departement Internationaal Vlaanderen; Wivina Demeester, gewezen minister van o.a. Welzijn en Financiën; Jari De Meulemeester, directeur van de Ancienne Belgique en voorzitter van het Muziekcentrum Vlaanderen, Christine Claus, secretaris-generaal departement Cultuur, Sport, Jeugd en Media. Waarnemers zijn Filip D’Havé, vertegenwoordiger van de Vlaamse regering in Nederland; Linde van den Bosch, algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie. Margriet Vonno, attaché pers en politiek van de Nederlandse ambassade in België, werd in augustus 2010 opgevolgd door Sander Cohen (hoofd politiek) en Arinda van der Meer (cultureel attaché). De Commissie vergaderde plenair op 23 februari, 25 mei en 28 september. Het voorzittersoverleg had plaats op 29 maart, 20 april, 17 mei, 26 augustus, 16 september, 25 november en 14 december.
belangrijkste aandachtspunten Nieuwe website Het kleine maar fijne team van CVN werkte in het najaar aan de realisering van een volledig nieuwe website. Het opzet van de site is uiteraard om zo veel mogelijk informatie te verschaffen over de Vlaams-Nederlandse samenwerking in het algemeen en de activiteiten van CVN in het bijzonder. Ook over het ontstaan en het opzet van CVN vindt u op de site meer informatie. CVN is destijds door de Vlaamse en de Nederlandse overheden in het leven geroepen om samenwerking te bevorderen tussen Nederland en Vlaanderen op cultureel vlak. En cultuur mag hier best ruim worden bekeken. Het kan gaan van samenwerking rond podiumkunsten, op het gebied van erfgoed, media en onderwijs. Instellingen, scholen of musea samenbrengen en stimuleren om door samen iets te doen meerwaarde te creëren is één van de opdrachten van CVN. We zijn natuurlijk geen eilandje. Er zijn nog verschillende andere organisaties die zich bezighouden met samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland. Om er maar een paar te noemen: het Vlaams-Nederlands huis DeBuren, het cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam, de culturele instelling Ons Erfdeel vzw, en natuurlijk de Nederlandse Taalunie. Ook over deze organisaties is op de nieuwe website van CVN meer informatie te vinden. CVN bestaat nu zowat vijftien jaar en de afgelopen jaren is er heel wat gebeurd. Al het materiaal dat op de oude website stond, ging niet verloren maar hebben we opgenomen in het archief op onze nieuwe site. U vindt er verslagen van activiteiten, colloquia, studiedagen en adviezen die de afgelopen jaren werden georganiseerd en uitgebracht. Daarnaast heeft de website een nieuws- en blogpagina. Op de nieuwspagina worden culturele nieuwtjes van en over de Lage Landen geplaatst. De bedoeling van de blogpagina is om hier regelmatig standpunten van auteurs van diverse pluimage rond Vlaams-Nederlandse samenwerking en zaken die Vlaanderen en Nederland aanbelangen te publiceren. Op die manier wordt de discussie levendig gehouden. Dankzij de online reageerknop kunt ook u steeds uw stem laten horen, wat CVN vast en zeker aanmoedigt. Momenteel vindt u op de blogpagina onder meer teksten over de cultuurbezuinigingen in Vlaanderen en Nederland en de Nederlandse btwverhoging op podiumkunst.
3
www.cvn.be
4
Overleg tussen CVN, deBuren, deBrakke Grond, de Taalunie en Ons Erfdeel Gebouw Nederlandse Taalunie, Den Haag, 25 november 2010
Vlaams-Nederlands overleg Donderdag 25 november 2010 was een historische dag voor de Vlaams-Nederlandse samenwerking; voor het eerst vond een overleg plaats tussen de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN), het Vlaams - Nederlands huis deBuren, het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, de Nederlandse Taalunie en Ons Erfdeel vzw. De vijf genoemde instellingen die zich inzetten voor culturele samenwerking en uitwisseling tussen Vlaanderen en Nederland gingen in het gebouw van de Nederlandse Taalunie in Den Haag samen rond de tafel zitten. Het overleg verkende de mogelijkheden voor meer samenwerking tussen de vijf organisaties. Die mogelijkheden zijn er zeker en moeten dan ook absoluut benut worden. De grote meerwaarde van meer samenwerking tussen CVN, deBuren, de Brakke Grond, de Taalunie en Ons Erfdeel staat als een paal boven water. Om dit te bewijzen zullen de vijf instellingen de krachten bundelen en concrete voorstellen en projecten uitwerken in volgende bijeenkomsten.
5
Project Cultuur Expertmeeting “Hoe verkopen we cultuur? (in tijden van besparingen)” Op dinsdag 14 december 2010 organiseerde de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen – Nederland (CVN) in de Verkadefabriek te ’s-Hertogenbosch een VlaamsNederlandse expertmeeting rond cultuurcommunicatie, met als centrale vraag: “Hoe verkopen we cultuur? (in tijden van besparingen)”. Reeds tien jaar lang domineert de cultuurparticipatiegedachte het debat in de culturele sector in Noord en Zuid. Wil de culturele sector voldoende draagvlak behouden, dient ze er voor te zorgen dat er voldoende mensen participeren aan het gesubsidieerde aanbod. Artistieke kwaliteit is immers één ding, publiek(en) hiervoor vinden een ander. Culturele organisaties aan beide zijden van de grens investeren hoe langer hoe meer in marketing en -communicatie om verschillende doelgroepen te bereiken. Het aanbod neemt ondertussen alsmaar toe en daarmee ook de onderlinge concurrentie (tussen culturele competentie en competitie?). Echter, in zowel Vlaanderen als Nederland wordt de culturele sector getroffen door besparingsmaatregelen van overheidswege. Hoe moet de culturele sector reageren op de beoogde bezuinigingen in Vlaanderen en Nederland? Is er ruimte om bijvoorbeeld de toegangsprijzen te verhogen? Is er een overaanbod? Zullen er cultuurhuizen hun deuren moeten sluiten? Het voornaamste doel van de expertmeeting was een uitwisseling van ideeën en inspiratie op gang te brengen als constructieve reactie op de bezuinigingen waarmee de culturele sectoren in zowel Vlaanderen als Nederland geconfronteerd worden. Er zijn veel en bovendien opmerkelijke verschillen tussen de beide gebieden te noemen, maar tijdens deze ontmoeting werden die met graagte opzij gezet om te zien welke best practices uit het ene Lage Land bruikbaar zouden kunnen zijn voor de buren.
Keynote speeches Onder leiding van dagvoorzitter Annick Schramme werd de aftrap gegeven door vier keynotesprekers die alle vanuit hun eigen expertise de toon zetten voor het panelgesprek later op de ochtend. Cees Langeveld, verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam als bijzonder hoogleraar Economie van de Podiumkunsten en directeur van het Bredase Chassé Theater, kwam als eerste aan de beurt. Op de vraag Hoe verkopen we cultuur? gaf Langeveld tal van suggestieve antwoorden. Verdieping in de klant met bijhorende loyaliteit, de culturele en sociale waarde van het cultuurproduct benadrukken en het inzetten van sociale media zijn slechts enkele voorbeelden. Langeveld legde echter vooral de nadruk op het belang van prijsdifferentiatie, die immers tot hogere recette en meer bezoekers leidt. ‘Denk vanuit de klant’ stelde Langeveld. Een stelling om verder over na te denken.
Cees Langeveld, bijzonder hoogleraar Economie van de Podiumkunsten aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, directeur van het Chassé Theater Breda
6
Dirk De Corte, professor Financieel Management aan de Universiteit Antwerpen
Marjolein Fischer, docent aan de Faculteit Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmusuniversiteit Rotterdam, assistent zakelijk leider van het Magogo Kamerorkest
Dirk De Corte, verbonden aan de Universiteit Antwerpen als professor Financieel Management, gaf als tweede keynotespreker een wervelende lezing waarin hij het publiek confronteerde met een aantal vragen. Moeten alle ideeën van kunstenaars daadwerkelijk uitgevoerd worden, of moet er meer selectie plaatsvinden? Zijn de marketing- en verkooptechnieken die veel culturele instellingen gebruiken niet verouderd? Is het een idee om vaker eens iets weg te geven, om vervolgens juist meer te ontvangen? Door deze vragen te presenteren aan de hand van sprekende, vaak ook grappige voorbeelden liet De Corte op een toegankelijke manier zien op welke punten culturele instellingen nog eens kritisch naar zichzelf zouden kunnen kijken en de bezuinigingen, ondanks hun omvang, te zien als kans tot verbetering en vernieuwing.
Marjolein Fischer, als docent verbonden aan de Faculteit Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam en assistent zakelijk leider van het Magogo Kamerorkest, nam het stokje over en sprak over de uitkomsten van haar onderzoek naar de bereidheid van publiek om te betalen voor onder meer operavoorstellingen; in het Nederlandse taalgebied nog altijd gezien als een van de meest ontoegankelijke vormen van podiumkunst. Zij concludeerde dat vooral een gebrek aan informatie over operavoorstellingen ertoe leidt dat de drempel voor onbekend publiek erg hoog is. Ten tweede sprak zij vanuit haar ervaring bij het Magogo Kamerorkest en legde bloot tegen welke moeilijkheden het ensemble oploopt doordat het tot nu toe ongesubsidieerd opereerde. In dat kader noemde ze de concurrentievervalsing waarmee het Magogo Kamerorkest de afgelopen jaren te maken had. Het orkest vist in dezelfde vijver als veel gesubsidieerde gezelschappen die zich tegen veel lagere kostprijzen aan kunnen bieden. Volgens Fischer is dit fnuikend voor iedere poging om het als culturele instelling zonder subsidie te doen; de concurrentievervalsing ‘bestraft’ dit soort initiatief in feite.
Tot slot van de keynotespeeches was het woord aan Leen Laconte, directeur en artistiek leider van Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond te Amsterdam. Zij gaf een toelichting op de manier waarop het cultuurhuis probeert een toevoeging te vormen op het zeer rijke culturele aanbod in Amsterdam, waarbij het Vlaams-Nederlandse karakter het uitgangspunt is. Zij richtte zich voornamelijk op de stelling dat de communicatie rond voorstellingen veel beter uitgevoerd kan worden. In plaats van de vorm van een voorstelling te benadrukken is het van belang om de inhoud, het menselijke verhaal te vertellen omdat de potentiële bezoeker zich hierin kan herkennen. Leen Laconte, directeur en artistiek leider van de Brakke Grond
7
Panelgesprek De keynotesprekers droegen in de eerste helft van de meeting meer dan voldoende stof tot nadenken aan. Om het gesprek hierover extra levendig te maken schoven tijdens het tweede deel van de meeting vier extra experts aan voor een panelgesprek. Dit waren Bart Temmerman (directeur Cultuurnet Vlaanderen), Joop de Jong (hoofddocent Arts & Heritage, Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen, Universiteit Maastricht), An Moons (adviseur cultuur van gedeputeerde, Provincie Limburg) en Letty Ranshuysen (Nederlands onderzoeksbureau kunst- en cultuursector). Moderator Guy Janssens, algemeen secretaris van CVN, vroeg hen allen om, naar aanleiding van de keynotespeeches, een aantal aandachtspunten voor het panelgesprek te noemen. Hierop voortbouwend ontwikkelde het gesprek zich in verschillende richtingen. Er werd uitgebreid stilgestaan bij De Cortes stelling dat niet ieder kunstzinnig idee de moeite van het uitwerken waard is. De Jong vulde hierop aan met de analyse dat de kunstsector de enige sector is waar het marktmechanisme, dat voor dergelijke selectie zorgt, volledige uitgebannen is. Ook was er aandacht voor de manier waarop de kunstsector zichzelf uit de markt geprijsd heeft door zich te elitair op te stellen. Volgens Ranshuysen zou de (her)introductie van een middensegment binnen het culturele aanbod een oplossing kunnen zijn. Ook informatievoorziening kan beter door bijvoorbeeld de begrijpelijkheid van informatieve teksten op flyers en in brochures te toetsen. Dit voorbeeld kwam van Temmerman die uit eigen ervaring vertelde dat zijn organisatie analysesoftware inzet om bij Cultuurnet Vlaanderen aangeleverde teksten te beoordelen. Tot slot was het woord aan deelnemers in de zaal waarbij veel praktijkvoorbeelden aan bod kwamen. De deelnemers aan de meeting is gevraagd een evaluatieformulier in te vullen. Een punt van aandacht dat hieruit naar voren kwam, is het creëren van meer interactiviteit tussen sprekers en publiek, bijvoorbeeld door meer momenten in te lassen voor het stellen van vragen. Ook was er vraag naar een groter gebruik van nieuwe media. Over het algemeen genomen beoordeelde veruit het grootste deel van de deelnemers de meeting met het op één na hoogste cijfer. Ook de kwaliteit van de keynotespeeches en het ritme en duur van de bijeenkomst werden positief beoordeeld.
8
Project Welzijn CVN bracht de afgelopen jaren heel wat mooie dingen tot stand binnen het welzijnsproject. In 2010 stond dit echter noodgedwongen op een laag pitje, wegens de stopzetting van de specifieke Welzijnssubsidie. Welzijn is expliciet vermeld in het Cultureel Verdrag Vlaanderen - Nederland. Voor 2011 zoeken we uit of er vanuit de Vlaamse en Nederlandse departementen Welzijn belangstelling is om nieuwe projecten te steunen.
Project Erfgoed Wat betreft het werkterrein Erfgoed stond het jaar 2010 in het teken van heroriĂŤntatie. Aan welk soort initiatief is binnen de erfgoedsector een algemene behoefte? Hoe kan CVN hieraan tegemoet komen door een project op te zetten, dat tegelijkertijd past bij haar eigen profiel en doelstellingen? Al sinds De Grote Ontmoeting in 2009 had CVN de digitalisering van cultureel erfgoed in het vizier als mogelijk brandpunt voor een nieuw project. Het is een actueel thema dat van toepassing is op instellingen uit alle hoeken van de erfgoedsector. CVN onderzoekt of in 2011 een project kan worden uitgewerkt dat zich met name richt op de gebruikerskant van het gedigitaliseerde erfgoed.
communicatie
9
Publicaties In 2010 werd vooral gewerkt aan een nieuwe website. Naast een nieuws- en blogpagina bevat de nieuwe website een archiefpagina met tal van studiedagverslagen, adviezen, foto’s, etc. www.cvn.be In 2010 verdween de papieren versie van de Nieuwsbrief. Deze periodiek publiceerde de verschillende adviezen van de commissie en de antwoorden van de bewindslieden, en gaf een overzicht van actuele voorbeelden van Nederlands-Vlaamse samenwerking. Er werd gewerkt aan een digitale versie van de Nieuwsbrief, de eerste editie werd inmiddels verzonden naar meer dan 3000 belangstellenden.
2009
Begin 2010 publiceerde CVN het Activiteitenverslag 2009, waarin een beknopt overzicht wordt gegeven van de werkzaamheden van de commissie. De adviezen en de publicaties worden opgesomd en de financiële stand van zaken wordt gegeven. Oplage: 1.500 ex. In juni 2010 publiceerde CVN het verslagboek van de studieconferentie “Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit”. (19 november 2009) Eind 2010 werd gestart met de voorbereiding van het verslagboek van de expertmeeting “Hoe verkopen we cultuur? (in tijden van besparingen)” (14 december 2010). Dit verslagboek zal in het voorjaar 2011 gepubliceerd worden.
Doelgroepen De CVN-publicaties worden systematisch verstuurd naar de Nederlandse en Vlaamse bewindslieden en parlementsleden, de betrokken ambtenaren, de relevante particuliere organisaties en overheidsinstellingen, en de pers. De adviezen gaan naar alle betrokken ministers en staatssecretarissen en naar de relevante parlementaire commissies. Een afschrift van de adviezen gaat naar de betrokken ambtenaren. Bij het voorbereiden van de adviezen wordt doorgaans overlegd met de ambtelijke verantwoordelijken. Ook nadien informeert CVN herhaaldelijk naar de stand van zaken van een dossier.
Activiteitenverslag_2009COVER_OK.indd 2
3/02/11 13:43
10
personeel Het secretariaat bereidt de vergaderingen van de commissie voor, maakt ontwerpen van adviezen, overlegt met de ambtenaren en het veld, verzorgt de publicaties en de verspreiding ervan, en beantwoordt vragen om informatie. Guy Janssens Algemeen secretaris sinds 1 mei 2010. Hij is verantwoordelijk voor de algemene leiding van het secretariaat. Hij behandelt de financiële zaken, de personeelszaken, de communicatie en de publicaties. Inhoudelijk is hij o.m. betrokken bij Media, Cultuurtoerisme, Taal en Letteren. Christophe Blomme Administratief secretaris. Hij is verantwoordelijk voor de algemene administratieve taken van het CVN-secretariaat, het adressenbeheer, de verzending, de financiële administratie, personeelsadministratie, het administratief archief en het computernetwerk. De Nederlandse en de Vlaamse overheid dragen samen de loonkost. Hij is in dienst sinds 18 oktober 2001. Ingrid Goossens Projectmedewerkster Cultuur. Zij begeleidde de werkgroepen voor o.m. Cultuurmanagement, Digitalisering van Cultureel Erfgoed, Media, Creatieve Industrie, Hoger Onderwijs en Arbeidsmarkt. Zij verliet CVN op 15 augustus 2010. Marijke Van Damme Kwam op 20 september 2010 in dienst als projectmedewerkster Cultuur nadat zij eerder al verschillende welzijnsprojecten van CVN begeleidde. Zij verzorgde de voorbereiding van de expertmeeting “Hoe verkopen we cultuur? (in tijden van besparingen)” (14 december 2010, Den Bosch). Charlotte Rommes Projectmedewerkster Cultuur. Zij kwam in dienst vanaf 1 november 2010 en begeleidt de werkgroepen voor o.m. Cultuurmanagement, Digitalisering van Cultureel Erfgoed, Media en Creatieve Industrie. Hanneleen Broeckx Medewerkster website. Zij kwam op 8 november 2010 (deeltijds) in dienst, en brengt een halve dag per week het Vlaams-Nederlandse nieuws in kaart.
financiĂŤn De reguliere werkingsmiddelen worden 50/50 door Nederland en Vlaanderen ter beschikking gesteld, respectievelijk door het ministerie van Buitenlandse Zaken en het departement Internationaal Vlaanderen. De huisvesting komt voor rekening van de Vlaamse Gemeenschap. Voor 2010 was er van Nederlandse zijde een totaal budget van 180.168 euro beschikbaar voor de reguliere middelen. Van Vlaamse kant was dat 163.000 euro, een vermindering van 110.000 euro tegenover 2009.
11
12
nieuw adres Sinds 1 juli 2010 is CVN niet langer gehuisvest in de Brusselse Belliardstraat. CVN bleef in Brussel, maar verhuisde naar de KoloniĂŤnstraat. Het CVN-secretariaat bevindt zich nu op slechts 5 minuutjes loopafstand van het station Brussel-Centraal. NIEUW ADRES CVN: Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland KoloniĂŤnstraat 56, bus 6 B-1000 Brussel T 0032 (0)2 502 68 42 F 0032 (0)2 502 84 36 E commissie@cvn.be www.cvn.be