02-07-2011, p.34
De Verstoorde Verhoudingen - Nederland en Vlaanderen liggen zo dichtbij en tegelijkertijd zo ver uiteen. Tijd voor meer samenwerking, vooral nu er moet worden bezuinigd. Antwerpen ligt op een steenworp afstand van Rotterdam en toch blijft het een gedoe om van de ene stad naar de andere te komen. Altijd heeft de Beneluxtrein te kampen met vertragingen, storingen en onberekenbare reistijden. En als de dienst, zoals gepland, binnen afzienbare tijd verdwijnt, wordt het nog moeilijker om de grens over te komen. Een bedrieglijke nabijheid dus. Juist nu - met het gesteggel over de Hedwigepolder en de aankomende bezuinigingen op cultuur moet er een werkelijke gemeenschap ontstaan. Een begin is al gemaakt in de jaren zeventig en tachtig. Toen werden initiatieven genomen die sommigen visionair en anderen overmoedig zouden noemen. Zoals de culturele instelling Ons Erfdeel, de Nederlandse Taalunie en het Vlaams cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam. Later kwamen daar nog de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN) en het Vlaams-Nederlandse huis deBuren in Brussel bij. Waarom overmoedig? Omdat de oprichters niet alleen ijverden voor toenadering, maar ook voor integratie van taal en cultuur. Maar niet alleen door de bovengenoemde instellingen en huizen wordt er samengewerkt. Met name in de media is de economische verstrengeling van Nederland en Vlaanderen groter dan ooit. In de uitgeverswereld is De Bezige Bij Antwerpen volwaardig aan van De Bezige Bij in Amsterdam. De Vlaamse Uitgeverij Lannoo behoort met de overname van het Nederlandse Meulenhoff en Unieboek/Het Spectrum in één klap tot de top-drie van de Nederlandse markt. Het grote uitgeversconcern WPG wordt overigens door een Vlaming geleid. In de krantenwereld heeft ook een omwenteling plaatsgevonden. Lang keken Vlaamse krantenredacties vol bewondering naar de grote jongens van de Volkskrant en NRC Handelsblad. Tot de Belgische Persgroep, onder leiding van Christian Van Thillo, eerst Het Parool en toen PCM Uitgevers overnam, en uiteindelijk Trouw en de Volkskrant overhield. Even later ging de hoofdredacteur van De Standaard, Peter Vandermeersch, NRC Handelsblad leiden. In het geval van televisie is de uitwisseling helaas tot een halt gekomen. Toen op 1 februari 1989 in België de commerciële omroep VTM van start ging, was het resultaat dat de grote meerderheid van de Vlaamse televisiekijkers de Nederlandse zenders de rug toekeerden. Wel heeft Nederland het doelgroepdenken dat de eerste commerciële zender in België veroorzaakte, overgenomen. Het spreken van dezelfde taal blijft ontegensprekelijk de sterkste troef bij al deze concrete vormen van en samenwerking. Een taal - gesproken door meer dan tweeëntwintig miljoen mensen in twee Europese lidstaten én het Caribisch gebied - zet men niet zomaar opzij. Juist omdat wij in Nederland en Vlaanderen een andere verhouding met taal hebben, kunnen we van elkaar leren. De verstrengeling van belangen en de uitwisseling van personen gaat nog veel verder. De Vlaming Jan Raes bestuurt met succes het Koninklijk Concertgebouworkest en Hans
Waege is directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Hans Verbugt is intendant van de Filharmonie van Antwerpen, waar ook de Nederlander Jaap van Zweden dirigent is. Ivo Van Hove leidt Toneelgroep Amsterdam die overigens wil samenwerken met het Antwerpse Toneelhuis van Guy Cassiers. Manfred Sellink leidt de Brugse Musea. Tom Lanoye schrijft in 2012 het Boekenweekgeschenk en probeert nu al de Vlaamse boekenmarkt meer in te schakelen in die Nederlandse Boekenweek. Waarom stimuleren overheden uitwisseling niet meer? Akkoord, er zijn geregelde contacten tussen Nederlandse en Vlaamse ambtenaren, parlementsleden, diplomatieke delegaties en ministers. Er worden plannen gemaakt voor gemeenschappelijke projecten en soms worden die zelfs uitgevoerd. Maar de overheden zouden die samenwerking moeten opschroeven en verankeren. Wat particulier gebeurt, moet het publiek versterken. Cultuur wordt zuurstof voor economie. Vanuit het perspectief dat de privésector en de publieke sector elkaar moeten versterken, willen we een voorzet geven voor nauwere Nederlands-Vlaamse samenwerking. Gelet op de grote bezuinigingsoperatie binnen de culturele sector in Nederland, kan dit waardevol zijn. We geloven dat kranten en zenders, hogescholen en universiteiten in Nederland en België, privé en publiek intenser kunnen samenwerken en daar beter van worden. Vlaanderen en Nederland hadden een eenheid kunnen blijven. Het is anders gelopen en dat is niet erg. We kunnen nu bakkeleien over onze verschillen, flirten met clichés over elkaar: bourgondisch en calvinistisch, protestants en katholiek, precies en rekkelijk. We kunnen het vette en het vrome afzetten tegenover het kale en het koele, Jordaens hangen naast Mondriaan, barok laten twisten met het minimale. Als we geen imagined community kunnen worden, laat ons dan proberen een intentional community te zijn. Een gemeenschap die wordt georganiseerd op grond van gedeelde belangen en overtuigingen. Zo kunnen Vlaanderen en Nederland gezamenlijk optreden in derdewereldlanden en meer coproduceren. Zijn we niet bekend om onze planmatigheid en onze verbeelding? Welaan dan. Herman Balthazar is Vlaams voorzitter Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen - Nederland. Wim van Gelder is Nederlands voorzitter -Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen - Nederland. Dorian van der Brempt is directeur van deBuren. Linde van den Bosch is algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie. Leen Laconte is directeur van het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. Luc Devoldere is afgevaardigd-bestuurder van de Vlaams-Nederlandse vereniging Ons Erfdeel. Flirten met vet
clichés
© NRC Handelsblad
over elkaar: precies en rekkelijk, kaal en