Οικολογικά Projects και Bottom Up Ιστορίες του Περικλή Χατζηνάκου

ΟικΟλΟγικά ΟικολογικάProjectS Projects κάι καιBottom BottomUP UpιστΟριεσ ιστορίες “Η περίπτωση τουτου κοινωνικοπολιτιστικού “Η περίπτωση κοινωνικοπολιτιστικού κέντρου Lagerhaus στηστη Βρέμη τηςτης Γερμανίας” κέντρου Lagerhaus Βρέμη Γερμανίας”

Γράφουν οι Γράφουν Περικλής Λ. Χατζηνάκος Περικλής Ronja Wiechern Wiechern Ronja

Επιμέλεια Επιμέλειακειμένων κειμένων Καλλιόπη ΚαλλιόπηΠασιά Πασιά

1

4

1 2 3 4 5 6

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6

6.7 6.8 6.9

7

Περιεχόμενα

Εισαγωγή Ένα μήνυμα από το Lagerhaus Ιστορικό Πλαίσιο Kultrurzentrum Lagerhaus Öko Department

Projects Πράσινες γέφυρες Ούτε μια στάλα βροχής χαμένη Πράσινη κινητικότητα Ηχο-Θερμοκήπιο Φωτοβολταϊκή ενέργεια στη Γερμανία; Κι όμως! Μηχανική καινοτομία: Ηλεκτρικό και θέρμανση μέσω αερίου Απορρίμματα: μια κοινωνική υπόθεση Το Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναβαρίνου της Βρέμης Δράσεις για το περιβάλλον “πριν γίνουν της μόδας”

Επίλογος

Σχεδιασμός εντύπου - Eικονογράφηση εξωφύλλου δημιουργικό γραφείο Imaginary Rooms

5

Εισαγωγή

Γράφει ο Περικλής Λ.Χατζηνάκος

o εγχειρίδιο που κρατάτε στα χέρια σας παράχθηκε κατά τη διάρκεια διαμονής και εργασίας μου στη γερμανική πόλη της Βρέμης, στο πλαίσιο της υποτροφίας που έλαβα από το πρόγραμμα START – Create Culture Change.

6

Πιο συγκεκριμένα, για ένα μήνα εργάστηκα στο Κοινωνικοπολιτιστικό Κέντρο Lagerhaus που βρίσκεται στη γειτονιά του Viertel, με σκοπό να αναπτύξω δύο projects, το ένα εκ των οποίων περιγράφεται στο παρόν τεύχος. Το δεύτερο project ονομάζεται “Commons in Residency” (Κοινά υπό κατοίκηση) και ενδέχεται να πραγματοποιηθεί στη γειτονιά μου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το εγχείρημα θα αφορά στη συνεργασία μεταξύ της διεπιστημονικής ομάδας του project με τους κατοίκους μιας πολυκατοικίας, έχοντας κοινό στόχο τη μετατροπή της τελευταίας σε πράσινο κτίριο. Παράλληλα, επιδίωξή μας θα είναι η εμπέδωση μιας περισσότερο πράσινης κουλτούρας στο πλαίσιο της ελληνικής πόλης μέσω βιωματικού εκπαιδευτικού προγράμματος. Στο έντυπο μπορείτε να διαβάσετε στοιχεία για την ιστορία της γειτονιάς του Viertel και πώς τα κοινωνικά κινήματα επηρέασαν τον αστικό σχεδιασμό της, πληροφορίες για το κοινωνικοπολιτιστικό κέντρο του Lagerhaus και το οικολογικό τμήμα του, καθώς επίσης διάφορα projects που πραγματοποιήθηκαν σε σχέση με το περιβάλλον, τα οποία θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην Ελλάδα ως δείγμα καλών πρακτικών. Τα κείμενα που παρήχθησαν προέκυψαν από συνεντεύξεις με κατοίκους της περιοχής και εργαζόμενους του Lagerhaus, από μελέτη της διαδικτυακής βιβλιογραφίας και του αρχείου που διατηρεί το Κέντρο. Στόχος του παρόντος εντύπου είναι η ενδυνάμωση των ελληνογερμανικών σχέσεων και η παρότρυνση ανταλλαγής νέων, οι οποίοι επιθυμούν να ανακαλύψουν περισσότερα για τη γερμανική κοινωνικοπολιτιστική κουλτούρα και το πώς αυτή διαμορφώθηκε μέσα στο πέρασμα των ετών από συνεχόμενες κοινωνικές διεκδικήσεις και bottom-up διαδικασίες.

7

Γράφει η Ronja Wiechern

Ένα μήνυμα από το Lagerhaus Γεια σας! Στα 5 χρόνια λειτουργίας του START - Create Cultural Change 16 υπέροχοι νέοι υποψήφιοι πολιτιστικοί διαχειριστές από όλη την Ελλάδα διέμειναν στη Βρέμη, φιλοξενούμενοι από 5 κοινωνικοπολιτιστικά κέντρα. Είχαμε έτσι την ευχαρίστηση να αποκτήσουμε μια πρώτη εικόνα για την ελληνική πολιτιστική σκηνή και να συζητήσουμε πολλά και διαφορετικά θέματα. Ωστόσο, όπως είναι φυσικό, την πιο ουσιαστική και επιδραστική αλληλοδιάδραση την είχαμε με τους 5 υποψήφιους που έμειναν στο σπίτι μας - το Kulturzentrum Lagerhaus. Ερχόμενοι από τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και τον Βόλο επικοινώνησαν μαζί μας projects γύρω από τη μουσική σκηνή, τη συμμετοχική τέχνη στον δημόσιο χώρο ή άλλες συμμετοχικές πρακτικές στον αστικό ιστό. Φέτος, το ενδιαφέρον εστιάζεται στην οικολογική συνείδηση, στην οικοδόμηση κοινότητας και στις

8

Η Θεσσαλονίκη είναι από πολλές απόψεις μια όμορφη πόλη, αυτό όμως που της λείπει, όταν κανείς περπατά στον δρόμο, είναι το πράσινο.Τόσοι πολλοί δρόμοι μοιάζουν με γκρίζα αστικά φαράγγια, ενώ η εικόνα των μπαλκονιών προδίδει απόλυτη εγκατάλειψη, δεν θα δεις ούτε ένα δέντρο ή φυτό.

δυνατότητες συλλογικών δράσεων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, εξετάσαμε την πραγματική κατάσταση όπως ισχύει και στις δύο πόλεις μας: τη Βρέμη και τη Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη είναι από πολλές απόψεις μια όμορφη πόλη, αυτό όμως που της λείπει, όταν κανείς περπατά στον δρόμο, είναι το πράσινο. Τόσοι πολλοί δρόμοι μοιάζουν με γκρίζα αστικά φαράγγια, ενώ η εικόνα των μπαλκονιών προδίδει απόλυτη εγκατάλειψη, δεν θα δεις ούτε ένα δέντρο ή φυτό. Παρόλο που η περιοχή μας βρίσκεται σε ένα πολύ κεντρικό σημείο της πόλης, ζούμε σε μια πολύ πράσινη γειτονιά, εδώ στο Viertel της Βρέμης. Έχουμε τις καταπράσινες όχθες του ποταμού, έχουμε πάρκα και παιδικές χαρές και κάθε μικρός κήπος είναι γεμάτος με φυτά, το ίδιο και τα περισσότερα μπαλκόνια.

9

Κι αυτή η γειτονιά, όμως, δεν ήταν πάντα όμορφη, πράσινη και ακμάζουσα. Όπως περιγράφεται σε αυτό το μικρό φυλλάδιο, αυτό το τμήμα της πόλης κάποτε οδηγούταν στην αποσύνθεση και παραλίγο να καταστραφεί. Οι διαμαρτυρίες και η εμπλοκή των πολιτών έσωσαν την περιοχή μας από την κατεδάφιση. Την ίδια περίοδο, σε ανάλογο κλίμα, ένας μεγάλος αριθμός πολλών και διαφορετικών ομάδων και ακτιβιστών είχε κάνει κατάληψη στην επίσης εγκαταλελειμμένη αποθήκη (Lagerhaus) με σκοπό την πολιτιστική χρήση αυτής. Ανάμεσα στους καταληψίες συγκαταλέγονταν μουσικοί, καλλιτέχνες, χορευτές και όσοι είχαν ανάγκη χώρου για πρακτική άσκηση, ενώ έβρισκαν στέγη ομάδες μεταναστών που αναζητούσαν χώρους συνάντησης καθώς και νέοι γονείς που χρειάζονταν χώρο για τις ομάδες απασχόλησης των παιδιών τους. Παράλληλα, υπήρχε ταυτόχρονη αυξημένη οικολογική ανησυχία και συνείδηση, ενώ αναζητούνταν νέοι τρόποι διαβίωσης σε ένα πιο υγιές περιβάλλον. Έτσι οι άνθρωποι άρχισαν να ψήνουν το δικό τους ψωμί από δημητριακά ολικής αλέσεως, δημιούργησαν συνεταιρισμούς για να αγοράζουν τρόφιμα απευθείας από τους τοπικούς αγρότες, και ταυτόχρονα άρχισαν να ανακαινίζουν την αποθήκη προς ένα πιο οικολογικό κτίριο, που περιλαμβάνει αρκετό πράσινο τόσο στον ίδιο τον χώρο όσο και στους γειτονικούς δρόμους. Η δέσμευση όλων αυτών των ανθρώπων είχε ως αποτέλεσμα πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες αλλά και τη δημιουργία του “Eco Büro” («οικολογικού τμήματος»), όταν η πρώην αποθήκη μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο. Ορισμένες από τις πρωτοβουλίες

10

αυτές περιγράφονται στον παρόν φυλλάδιο και εξετάζοντας την εξέλιξή τους αναδρομικά, μπορούμε ξεκάθαρα να πούμε ότι ο κοινός παρονομαστής που έκανε τις πρωτοβουλίες αυτές επιτυχείς ήταν η συλλογική δράση και ο κοινός στόχος για ένα πιο υγιές περιβάλλον. Συνεπώς, την ιδέα του Περικλή να κάνει ένα βήμα προς μια πιο πράσινη πόλη, δουλεύοντας πάνω σε μια κοινότητα υπεύθυνων και οικολογικά ευαισθητοποιημένων πολιτών, προκειμένου να τους βοηθήσει να δημιουργήσουν έναν καταπράσινο “κάθετο” χώρο κοινής ιδιοκτησίας και χρήσης στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, προσωπικά την βρίσκω πολύ ελκυστική και ανυπομονώ να δω το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής. Είναι σίγουρο ότι θα ταξιδέψω στη Θεσσαλονίκη για να επισκεφτώ τη γειτονιά και είμαι ήδη πολύ περίεργη να συναντήσω τους πρωταγωνιστές αυτού του πειράματος. Επίσης, θα ήταν εξίσου μεγάλη μου χαρά να καλωσορίσω τους ανθρώπους εδώ, στην όμορφη πράσινη γειτονιά μας στη Βρέμη, προκειμένου να προωθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την περαιτέρω ανταλλαγή μεταξύ ανθρώπων και ιδεών και να συνεχίσουμε να οικοδομούμε τη φιλία μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, πόσο μάλλον της Θεσσαλονίκης και της Βρέμης.

11

12

Ιστορικό Πλαίσιο Γράφει ο Περικλής Λ. Χατζηνάκος

Τριάντα χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (1970), η Δυτική Γερμανία με τη βοήθεια των συμμάχων είχε μπει πλέον σταθερά σε περίοδο ανοικοδόμησης και ανάπτυξης. Με την οριστική λήξη της πολυτάραχης περιόδου των εχθροπραξιών, οι κρατικοί φορείς πρότειναν τον μετασχηματισμό ολόκληρων περιοχών εισάγοντας νέες χρήσεις γης στα πλέον μοντέρνα πρότυπα1. Παράλληλα ξεκίνησαν να κατασκευάζονται μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι ώστε να εξυπηρετηθεί το νέο μοντέλο αστικής ζωής, όπου οι περισσότερες μετακινήσεις και εργασίες θα πραγματοποιούνταν με τη χρήση του αυτοκινήτου2. Οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της περιόδου της δεκαετίας του ‘70 χαρακτηρίζονται από μια έντονη ανησυχία και κινητικότητα της νεολαίας -επηρεασμένης από το ρεύμα του Μάη του ‘68- η οποία αντιστάθηκε σε σειρά καινοτόμων μεταρρυθμίσεων. Τα αντιπολεμικά και οικολογικά μαζικά κινήματα καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό

13

τη διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής, ενώ καταλήψεις κτιρίων και παλαιών άδειων βιομηχανικών εργοστασίων (τα οποία βρίσκονταν διαθέσιμα σε εξαιρετικά μεγάλο αριθμό) στέγασαν την ανάγκη της νεολαίας για πολιτιστική έκφραση. Η τάση αυτή εντοπίζεται σχεδόν σε ολόκληρη τη Δυτική Γερμανία, στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και στις μικρότερες επαρχιακές πόλεις3. Τη δεκαετία του ‘80 οι αυτο-οργανωμένες συλλογικότητες -οι οποίες υπό την ανοχή του κράτους- διαχειρίζονταν τα πρώην εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια, άρχισαν να μετατρέπονται σταδιακά σε οργανωμένες δομές (με νομική υπόσταση) έχοντας ως στόχο την παραγωγή κοινωνικοπολιτιστικού κεφαλαίου. Με τον όρο “κοινωνικοπολιτιστικό” περιγράφονται οι πολιτιστικές πρακτικές οι οποίες διαθέτουν μια ισχυρή κοινωνική υπόσταση και απεύθυνση και μπορούν να υλοποιηθούν με διαφορετικούς τρόπους λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες τοπικές (ή υπερτοπικές) κοινωνικές συνθήκες (π.χ. ένα θεατρικό έργο με κοινωνικό χαρακτήρα, ή και μια γιορτή γειτονιάς η οποία πραγματοποιείται για κάποιον κοινωνικό σκοπό)4. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, εμφανίστηκαν τα πρώτα κοινωνικοπολιτιστικά κέντρα ως απόσταγμα των νέων κοινωνικών κινημάτων, φέρνοντας συχνά αντίσταση στην πολιτική των κομμάτων και των τοπικών κυβερνήσεων. Ως ιδεολογικό μανιφέστο της δημιουργίας τους, ήταν η επιθυμία των κοινωνικοπολιτιστικών κέντρων να αποτελέσουν πρότυπα για διαφορετικές μορφές κοινωνικής εργασίας και διαβίωσης. Πολλές φορές στο αφήγημά τους χρησιμοποιήθηκαν έννοιες όπως “εναλλακτική κουλτούρα” ή “αντί-κουλτούρα” ενώ κύριο στόχο αποτέλεσε ο εκδημοκρατισμός του πολιτισμού και της πολιτιστικής παραγωγής, με την παράλληλη αποδοχή

14

15

16

και ίση μεταχείριση των διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων, φύλων, εθνικοτήτων, κλπ5. Έτσι, το 1979 η ανάγκη για συλλογική εκπροσώπηση σε επίσημο επίπεδο, οδήγησε τα κέντρα στην ίδρυση της Ομοσπονδιακής Ένωσης Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων, βασικοί στόχοι της οποίας ήταν η διεκδίκηση νόμιμης οντότητας για τα κέντρα-μέλη της, η χρηματοδότησή τους και ο συνυπολογισμός τους στον κρατικό προϋπολογισμό καθώς επίσης η συμβολή στη διαμόρφωση νέων πολιτικών για τον πολιτισμό6. Χαρακτηριστική περίπτωση όλων των ανωτέρω, αποτελεί έως και σήμερα η δραστήρια γειτονιά του Viertel της Βρέμης. Χτίστηκε το 1850 ως ανατολική προέκταση της πόλης, από επαγγελματίες τεχνίτες οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις ανέλαβαν την περάτωση δημόσιων έργων (δρόμους, πλατείες, κλπ). Ανεπηρέαστη από τις καταστροφές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η γειτονιά χαρακτηρίζεται από την κλασική αρχιτεκτονική των “σπιτιών της Βρέμης” (Bremer Häuser) του 19ου αιώνα, με έντονα νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά και art nouveau στοιχεία7. Παρά την ποικιλόμορφη φυσιογνωμία των κτιρίων, η αρχιτεκτονική δημιουργεί ένα ευχάριστο, ελκυστικό και αρμονικό περιβάλλον, μαρτυρώντας παράλληλα το πλούσιο κοινωνικό και οικονομικό παρελθόν της περιοχής8. Στα χρόνια μετά το 1950, ο κοινωνικός ιστός της περιοχής άρχισε να μεταβάλλεται. Μέχρι εκείνη την περίοδο, στη γειτονιά κατοικούσαν ανώτερα αστικά στρώματα (έμποροι, δικηγόροι, κ.λ.π) έως ότου η τοπική διοίκηση, στο πλαίσιο προγραμμάτων ισότητας, αποφάσισε να εγκαταστήσει στο Viertel φτωχότερα λαϊκά στρώματα (εργάτες, μετανάστες, κλπ). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την μετεγκατάσταση των πρώτων9. Το 1970 το ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βρέμης σχεδίαζε την κατεδάφιση μεγάλου μέρους της περιοχής,

17

18

με σκοπό να κατασκευαστεί λεωφόρος που θα επέτρεπε την σύνδεση δύο εθνικών αυτοκινητοδρόμων που θα διέσχιζαν την πόλη μέσω της οδού Mozartstraße, αποκλείοντας παράλληλα το Viertel από τον κύριο πολεοδομικό ιστό10. Η απόφαση της τοπικής κυβέρνησης για το συγκεκριμένο εγχείρημα έφερε ως αποτέλεσμα την πτώση των ενοικίων, σπιτιών και καταστημάτων, γεγονός που προκάλεσε την σταδιακή μετεγκατάσταση φτωχότερων στρωμάτων, νέων, φοιτητών/ τριών, μποέμ, πανκ και χίπις. Παράλληλα το κράτος είχε αγοράσει πολλά από τα παραδοσιακά οικήματα της οδού Mozartstraße με σκοπό να τα κατεδαφίσει, ώστε να προχωρήσει στη δημιουργία δρόμου πλάτους 120 μέτρων και στην κατασκευή 28 ορόφων πολυκατοικιών11. Το γεγονός αυτό δυσαρέστησε την πλειοψηφία των κατοίκων και άμεσα ξεκίνησαν διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις. Τα κτίρια προς κατεδάφιση, άρχισαν να καταλαμβάνονται από ακτιβιστές, ενώ οι διαμαρτυρίες ήταν καθημερινές12. Μια πρώτη εκτίμηση, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα, θα μπορούσε να θεωρήσει βέβαιο ότι η υποβάθμιση και η εγκατάλειψη θα ήταν τα στοιχεία που θα χαρακτήριζαν το μέλλον της περιοχής, όμως η πραγματικότητα ήρθε να διαψεύσει τα παραπάνω σενάρια. Τα σχέδια του ομοσπονδιακού κράτους για την κατεδάφιση και τον μετασχηματισμό της γειτονιάς ακυρώθηκαν λόγω των συνεχόμενων διαμαρτυριών. Με αυτόν τον τρόπο, η κοινωνία του Viertel κατάφερε όχι μόνο να μην εκτοπιστεί αλλά και να αποτρέψει την καταστροφή της ιστορικής ταυτότητας της γειτονιάς. Οι νέοι κάτοικοι και χρήστες της γειτονιάς δημιούργησαν ένα ξεχωριστό πολιτιστικό κράμα υπο-κουλτούρων, ανατρεπτικό για τα δεδομένα εκείνης της εποχής στη Βρέμη και η περιοχή αναζωογονήθηκε. Μέχρι σήμερα το Viertel είναι γνωστό για τα μπαρ και τα καφέ του, τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης, ενώ διακρίνεται για την τοπική αγορά του και τον εμπορικό σύλλογο “¼”.

Πηγές/ Sanierungsgebiet (2019), In Wikipedia, ανακτήθηκε στις 24/10/2019, από: https://de.wikipedia.org/wiki/Sanierungsgebiet.

2 Thomas Zeller (2007) Driving Germany: The Landscape of the German Autobahn, 1930-1970, German Historical Institute, Washington, D.C, p.p.207 3 HS (2018), Großsiedlung Märkisches Viertel – Planung, Realität, Protest, Antiquariat Prometheus, ανακτήθηκε στις 24/10/2019, από: http://prometheus-antiquariat.de/grosssiedlung-maerkisches-viertel-planung-realitaet-protest 4 Bundesvereinigung Soziokultureller Zentren e.V. (2019), Sociokultur, ανακτήθηκε στις 27/10/2019, από: http://www.soziokultur.de/bsz/node/17 5 Bundesvereinigung Soziokultureller Zentren e.V. (2019), Definition soziokulturelles Zentrum, ανακτήθηκε στις 27/10/2019, από: http://www.soziokultur.de/bsz/node/80 6 Bundesvereinigung Soziokultureller Zentren e.V. (2018), Über uns, ανακτήθηκε στις 27/10/2019, από: http://www.soziokultur.de/bsz/sites/default/files/file/Imagebr_Ansicht.pdf?fbclid=IwAR0HMG1ZOMyOqvxlTyvfTDnjQvMKGKzV5Z8N0BnmCIeZxcTBOUFvgWWlaUw 7 Bremer Haus (2019), In Wikipedia, ανακτήθηκε στις 24/10/2019, από: https://de.wikipedia.org/wiki/Bremer_Haus 8 Das Viertel (2019), Das Viertel, ανακτήθηκε στις 27/10/2019, από: http://dasviertel.de/igv/das-viertel 9,10 Viertel (Bremen) (2019), In Wikipedia, ανακτήθηκε στις 24/10/2019, από: https://de.wikipedia.org/wiki/Viertel_(Bremen)#cite_note-3 11 Viertel (Bremen) (2019), In Wikipedia, ανακτήθηκε στις 24/10/2019, από: https://en.wikipedia.org/wiki/Viertel_(Bremen)#cite_note-ostetor-2 12 Verena Patel (2018), So protestieren die Bremer, Buten Un Binnen, ανακτήθηκε στις 24/10/2019, από: https://www.butenunbinnen.de/nachrichten/ gesellschaft/protestkultur-bremen-geschichte-100.html 1

19

20

KULTURZENTRUM Lagerhaus

Η δημιουργική αντίσταση των πολιτών και των κοινωνικών κινημάτων στα σχέδια του ομοσπονδιακού κρατιδίου της Βρέμης, είχε, ανάμεσα σε άλλα, ως αποτέλεσμα την ίδρυση το 1980 του Κοινωνικοπολιτιστικού Κέντρου Lagerhaus, το οποίο βρίσκεται εγκατεστημένο σε μια παλιά αποθήκη διανομής πρώτων υλών. Το Κέντρο αναγνωρίστηκε επίσημα από το κράτος έναν χρόνο αργότερα (1981) ως Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός1. Νέοι/ες, ακτιβιστές/ τριες και διάφορες συλλογικότητες είχαν ήδη καταλάβει το σύμπλεγμα κτιρίων από το 1978 στεγάζοντας διαφορετικές πολιτιστικές δραστηριότητες. Μουσικά συγκροτήματα, ομάδες μαγειρικής και χορού ήταν οι πρώτοι χρήστες του Lagerhaus και μερικά από τα μέλη τους σήμερα αφηγούνται πως η πρώτη κίνηση για την οικειοποίηση του χώρου χαρακτηρίζεται από την προσπάθειά τους να προβάλλουν μια δημιουργική αντίσταση απέναντι στο κατεστημένο της εποχής, το οποίο δεν είχε αποδεσμευτεί πλήρως από το ναζιστικό παρελθόν. Το Kulturzentrum Lagerhaus ήταν και είναι πάντα ανοιχτό σε νέες συνεργασίες με καλλιτέχνες, περιβαλλοντικούς ακτιβιστές, μετανάστες και εκπαιδευτικούς. Επιδιώκεται η δημιουργία κατάλληλων θέσεων εργασίας που να καλύπτουν όλους τους εργασιακούς τομείς, λαμβάνοντας υπόψη την ενσωμάτωση και τα ζητήματα φύλου2. Φιλόξενο σε επισκέπτες και φίλους, ενώ είναι επίσης ανοιχτό σε

21

καινοτόμες και κριτική. κριτική. Με Με οργανωμένη οργανωμένη καινοτόμες προτάσεις προτάσεις αλλά αλλά και λειτουργία, πλαίσιο αλληλεγγύης αλληλεγγύης και και λειτουργία, βασίζεται βασίζεται σε σε ένα ένα πλαίσιο δημοκρατικών αξιών, καθώς οι διαδικασίες λήψης δημοκρατικών αξιών, καθώς οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων προσβάσιμες. αποφάσεων είναι είναι διαφανείς διαφανείς και και προσβάσιμες. Οι εργαζόμενοι και οι φίλοι του Lagerhaus μπορούν να παρουσιάσουν και να αναπτύξουν καινοτόμες πολιτιστικές παρεμβάσεις ενώ τα δίκτυα που δημιουργούν οι συγκεκριμένες συνέργειες συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της Βρέμης ως πολιτιστικής πόλης με ευρωπαϊκό πρόσημο και σημασία33. Μια ακόμη πτυχή του “Haus” είναι αυτή της ανάπτυξης και της στήριξης καινοτόμων ιδεών προς μια επιχειρηματική και βιώσιμη κατεύθυνση. Χρησιμοποιώντας μια ελεύθερη μετάφραση θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το Lagerhaus ως ένα incubator για startup εταιρείες πολιτισμού44. Μέσα από τους κόλπους του, αξιόλογα project μετατράπηκαν σε εταιρείες του θεάματος και του πολιτισμού όπως η Urban Screen (Pro Nova project), η Cambio (StadAuto project), κ.α. Σήμερα στο Lagerhaus εργάζονται 75 άνθρωποι από 26 διαφορετικές χώρες ενώ κάθε χρόνο πραγματοποιούνται περισσότερες από 5.000 πολιτιστικές δράσεις (μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, μαθήματα χορού και εκμάθησης γερμανικής γλώσσας, οικολογικά projects, κ.α.) ενώ η δομή του διακρίνεται σε τρία βασικά τμήματα: Α. Πολιτισμός, Β. Μετανάστευση Γ. Οικολογία.

22

Πηγές/ 20 Jahre Jahre Kulturzentrum Kulturzentrum Lagerhaus, Lagerhaus, ανακτήθηκε ανακτήθηκε Kulturzentrum Lagerhaus (2000), 20 https://web.archive.org/web/20100827071532/http://www. στις 22/10/2019, από: https://web.archive.org/web/20100827071532/http://www. kulturzentrum-lagerhaus.de/lagerhaus.pdf kulturzentrum-lagerhaus.de/lagerhaus.pdf 2,3,4 (2019), Über Über das das Lagerhaus, Lagerhaus, ανακτήθηκε ανακτήθηκε στις στις Kulturzentrum Lagerhaus (2019), https://kulturzentrum-lagerhaus.de/lagerhaus/7/ueber_das_lagerhaus/ 22/10/2019, από: https://kulturzentrum-lagerhaus.de/lagerhaus/7/ueber_das_lagerhaus/ 1

23 23

24 24

ÖKo Βüro Öko Βüro

Το 1994 η δραστηριότητα πολλών περιβαλλοντικών Το 1994 η δραστηριότητα πολλών περιβαλλοντικών ομάδων και πρωτοβουλιών που στεγάζονταν στο Lagerομάδων και πρωτοβουλιών που στεγάζονταν στο Lagerhaus οδήγησε στην ίδρυση του τμήματος της Οικολογίας haus οδήγησε στην ίδρυση του τμήματος της Οικολογίας (ή αλλιώς ökobüro) που μέχρι σήμερα αποτελεί τον έναν (ή αλλιώς ökobüro) που μέχρι σήμερα αποτελεί τον έναν από τους τρεις βασικούς πυλώνες δράσεων και project του από τους τρεις βασικούς πυλώνες δράσεων και project του οργανισμού. Το περιεχόμενο του συγκεκριμένου “büro” οργανισμού. Το περιεχόμενο του συγκεκριμένου “büro” είναι έργων και και μελετών μελετών είναι ηη πραγματοποίηση πραγματοποίηση δράσεων, δράσεων, έργων φιλικών προς το περιβάλλον, λαμβάνοντας υπόψη τις φιλικών προς το περιβάλλον, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες των ανθρώπων. ανθρώπων. συνθήκες εργασίας εργασίας και και διαβίωσης διαβίωσης των Το τμήμα παρέχει μια ολοκληρωμένη υπηρεσία Το τμήμα παρέχει μια ολοκληρωμένη υπηρεσία πληροφόρησης και συμβούλων, καθώς τα μέλη που το το πληροφόρησης και συμβούλων, καθώς τα μέλη που απαρτίζουν επιστημονικά απαρτίζουν προέρχονται προέρχονται από από διαφορετικά διαφορετικά επιστημονικά πεδία (αρχιτεκτονική, κοινωνιολογία, αστικός σχεδιασμός, πεδία (αρχιτεκτονική, κοινωνιολογία, αστικός σχεδιασμός, κλπ). Στο πέρασμα των χρόνων έχουν ολοκληρωθεί κλπ). Στο πέρασμα των χρόνων έχουν ολοκληρωθεί δεκάδες ως project, project, σε σε δεκάδες σχέδια σχέδια και και έχουν έχουν εφαρμοστεί εφαρμοστεί ως συνεργασία με την ΕΕ, τους τοπικούς διοικητικούς φορείς, συνεργασία με την ΕΕ, τους τοπικούς διοικητικούς φορείς, τη πλησίον του του τηγειτονιά γειτονιάτου τουViertel, Viertel, τους τους κατοίκους πλησίον Lagerhaus υποστηρικτών Lagerhausκαι καιμε μετο τομεγάλο μεγάλοδίκτυο δίκτυο φίλων και υποστηρικτών του τουΚέντρου Κέντρου11.. Στην του οικολογικού οικολογικού Στην 25χρονη 25χρονη πορεία πορεία του, τα μέλη του τμήματος γέννηση άλλων άλλων τμήματος έχουν έχουν προκαλέσει προκαλέσει τη γέννηση όμοιων πρωτοβουλιών πρωτοβουλιών και και καταφέρει τη όμοιων τη δικτύωση δικτύωση των περιβαλλοντικών περιβαλλοντικών οργανώσεων οργανώσεων της Βρέμης, των Βρέμης, ενώ ενώ πρωτοστάτησαν στη στη δημιουργία δημιουργία του κινήματος πρωτοστάτησαν κινήματος για για την αγορά αγορά βιολογικών βιολογικών προϊόντων προϊόντων απευθείας την απευθείας από από τον τον

25 25

26

26

παραγωγό. Για χρόνια εξέδιδαν μηνιαία ενημερωτική παραγωγό. Για χρόνια εξέδιδαν μηνιαία ενημερωτική μπροσούρα συμπεριλαμβάνοντας σε πρόγραμμα και μπροσούρα συμπεριλαμβάνοντας σε πρόγραμμα και χάρτη όλα τα δρώμενα που σχετίζονταν με το περιβάλλον, χάρτη όλα τα δρώμενα που σχετίζονταν με το περιβάλλον, τις βιολογικές αγορές, τα καταστήματα βιολογικών τις βιολογικές αγορές, τα καταστήματα βιολογικών προϊόντων, κ.α. προϊόντων, κ.α. Η βασική πρωτοβουλία που δραστηριοποιείται στα Η βασική δραστηριοποιείται στα πλαίσια τουπρωτοβουλία οικολογικού που τμήματος ονομάζεται ÖkoStπλαίσια του οικολογικού τμήματος ονομάζεται ÖkoStadt Bremen, με στόχο της εδώ και σχεδόν 30 χρόνια την adtαειφόρο Bremen,αστική με στόχο της εδώ 30 χρόνια την ανάπτυξη καικαι τηνσχεδόν οικολογική ενημέρωση αειφόρο αστική ανάπτυξη και την οικολογική ενημέρωση 2 των καταναλωτών .

2 των καταναλωτών . Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα projects που Ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα projectsκαθώς που έχουν πραγματοποιηθείπαρουσιάζουν στο κτίριο του Οργανισμού, έχουν πραγματοποιηθεί στο κτίριο του Οργανισμού, καθώς επίσης στη γειτονιά του Viertel. Αξίζει να παρουσιαστούν επίσης στη γειτονιά Αξίζει να παρουσιαστούν μερικά από αυτά,του ως Viertel. δείγμα καλών πρακτικών, οι οποίες μερικά από αυτά, ως δείγμα καλών πρακτικών, οποίεςτις εν δυνάμει μπορούν να μεταφερθούν στις οι πόλεις, εν γειτονιές δυνάμει ήμπορούν να μεταφερθούν στις πόλεις, τις και τις πολυκατοικίες της Ελλάδας. γειτονιές ή και τις πολυκατοικίες της Ελλάδας.

Πηγές/ Πηγές/ 1

Kulturzentrum Lagerhaus (2000), 20 Jahre Kulturcentrum Lagerhaus, ανακτήθηκε στις 22/10/2019, από: https://web.archive.org/web/20100827071532/http://www.kulturzenKulturzentrum Lagerhaus (2000), 20 Jahre Kulturcentrum Lagerhaus, ανακτήθηκε στις trum-lagerhaus.de/lagerhaus.pdf 22/10/2019, από: https://web.archive.org/web/20100827071532/http://www.kulturzen2 Kulturzentrum Lagerhaus (2019), Oekologie, ανακτήθηκε στις 22/10/2019, trum-lagerhaus.de/lagerhaus.pdf 2 από: https://kulturzentrum-lagerhaus.de/oekologie Kulturzentrum Lagerhaus (2019), Oekologie, ανακτήθηκε στις 22/10/2019, από: https://kulturzentrum-lagerhaus.de/oekologie 1

27 27

Projects 1.Πράσινες γέφυρες

28

Ένα από τα σημαντικά projects του Lagerhaus στον τομέα της οικολογίας, ήταν η δημιουργία υποδομών που θα επέτρεπαν την ανάπτυξη του πράσινου στοιχείου στη γειτονιά. Καθώς υπήρχε έλλειψη σε ελεύθερους χώρους για φυτεύσεις, το Κοινωνικοπολιτιστικό Κέντρο ήρθε σε συνεννόηση με τους κατοίκους της γειτονιάς, ώστε να δημιουργήσουν δενδροδόχους στην περίμετρο των σπιτιών. Έχοντας την έγκριση για τη συμμετοχή των κατοίκων, το επόμενο βήμα ήταν η εκπόνηση τεχνικής μελέτης προκειμένου να αιτηθούν από κοινού τη σύνδεση των σπιτιών με σύρματα από τοίχο σε τοίχο. Οι αρμόδιοι φορείς δέχθηκαν το αίτημα που κατατέθηκε, θέτοντας τον περιορισμό ότι οι συγκεκριμένες συνδέσεις πρέπει να βρίσκονται σε ύψος άνω των τεσσάρων μέτρων, ώστε να επιτρέπεται η ομαλή διέλευση των οχημάτων έκτακτης ανάγκης. Το πράσινο φως για την εκπόνηση των απαραίτητων εργασιών είχε δοθεί και έτσι σταδιακά τα μέλη του οργανισμού σε συνεργασία με τη γειτονιά κατάφεραν να δημιουργήσουν τις υποδομές για την ανάπτυξη κάθετης φύτευσης (αναρριχητικά φυτά).

29

30

Με την πάροδο των χρόνων, τα φυτά αναπτύχθηκαν, δημιουργώντας παράλληλα ένα ελκυστικό πράσινο περιβάλλον, ειδικά κατά την περίοδο της ανθοφορίας. Αξίζει να σημειωθεί επιπλέον, ότι πέρα από το αισθητικό αποτέλεσμα, οι πράσινες γέφυρες προσφέρουν ένα ασφαλές καταφύγιο για τα πουλιά. Εκ τούτου προέκυψε μια σημαντική πρόταση-λύση για την αξιοποίηση “ασυνήθιστων” χώρων, η οποία μεταξύ άλλων συμβάλλει αποτελεσματικά στις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής.

2. Ούτε μια στάλα βροχής χαμένη

Μπορεί ο καιρός της Γερμανίας να μην προσφέρεται για χαλαρές διακοπές σε ηλιόλουστα μέρη, ωστόσο στο Lagerhaus οι συνεχόμενες βροχές (ειδικά τον χειμώνα) αξιοποιούνται κατάλληλα. Ολόκληρο το κτίριο του Οργανισμού χρησιμοποιεί για τη χρήση της τουαλέτας βρόχινο νερό, το οποίο αποθηκεύεται σε μεγάλες δεξαμενές. Το νερό της βροχής ρέει από τις επιφάνειες της στέγης και με τη βοήθεια των υδρορροών φτάνει στις δεξαμενές αποθήκευσης. Έτσι, ενώ κάθε χρήση της τουαλέτας θα απαιτούσε περίπου 10 λίτρα πόσιμου νερού, μέσω της συγκεκριμένης εφαρμογής εξοικονομούνται περίπου ετησίως 5.000 μπανιέρες νερού. Εύλογα γεννιέται το ερώτημα τι γίνεται στην περίπτωση που δεν βρέξει αρκετά! Η υδραυλική εγκατάσταση έχει σύνδεση με το δίκτυο ύδρευσης ώστε σε περίπτωση λειψυδρίας να εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία και χρήση των τουαλετών για όλο τον χρόνο.

31

3.Πράσινη κινητικότητα

32

Το ζήτημα της περιβαλλοντικά βιώσιμης αστικής κινητικότητας ήταν πάντα ένα θέμα που απασχολούσε πολλά από τα άτομα που πέρασαν από τον Οργανισμό και, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το Κοινωνικοπολιτιστικό Κέντρο Lagerhaus, αποτελεί μια θερμοκοιτίδα για νέες κοινωνικές πρωτοβουλίες. Έτσι λοιπόν, η εταιρεία ADFC σε συνεργασία με το οικολογικό τμήμα του Οργανισμού, ανέπτυξαν την ιδέα και δημιούργησαν σταθμό 1.500 θέσεων ποδηλάτων στον κεντρικό σταθμό της Βρέμης, ο οποίος μεταξύ άλλων υπηρεσιών, προσφέρει τη συντήρηση και τη φύλαξη του

ποδηλάτου σου, αλλά και την αγορά ή ενοικίαση άλλων. Μια ακόμη αξιοσημείωτη πρωτοβουλία που προέκυψε το 1990 ονομαζόταν StadAuto και αφορούσε τον διαμοιρασμό δύο μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Η ιδέα της πρωτοβουλίας ευόδωσε και τα επόμενα χρόνια τα μέλη που εξέλιξαν την ιδέα σχημάτισαν την εταιρεία Cambio, η οποία πλέον μέσω των 32 σταθμών κοινής χρήσης αυτοκινήτων παρέχει σε παραπάνω από 4.000 μέλη της 100 νέα οχήματα για διαμοιρασμό των διαδρομών και των εξόδων που απαιτούνται.

33

4. Ηχο-Θερμοκήπιο

Το πολιτιστικό τμήμα του Lagerhaus διοργανώνει ετησίως 5.000 δραστηριότητες συμπεριλαμβανομένων μουσικών συναυλιών οι οποίες προσελκύουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Στο παρελθόν, παρόλη την ενισχυμένη και καλή ηχομόνωση των περισσότερων χώρων, συνεχώς προέκυπταν προβλήματα με τη γειτονιά και τα ωράρια κοινής ησυχίας. Για τον λόγο αυτό κατασκευάστηκαν δύο μεγάλα γυάλινα θερμοκήπια που προσέφεραν σημαντικά τόσο σε κοινωνικό όσο και σε περιβαλλοντικό επίπεδο στο κτίριο και τις λειτουργίες του. Αρχικά δημιουργήθηκαν δύο νέοι εσωτερικοί χώροι συνάθροισης όπου απομονώνονταν οι έντονοι ήχοι και η φασαρία που προκαλούνταν από τους επισκέπτες, χωρίς πλέον να ενοχλείται η γειτονιά. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν φυτεύσεις που προσέφεραν στη βελτίωση του μικροπεριβάλλοντος των εσωτερικών χώρων. Η δημιουργία των θερμοκηπίων συνέβαλε ουσιαστικά στη διατήρηση της θερμοκρασίας του κτιρίου χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον με περαιτέρω χρήση πόρων.

34

35

35

36 36

5.Φωτοβολταϊκή Φωτοβολταϊκή ενέργεια κι Κι όμως!

5. ενέργειαστη στηγερμανία; Γερμανία; όμως!

Η ενέργεια της ετήσιας ηλιακής ακτινοβολίας που

Η ενέργεια της ετήσιας ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη, ισοδυναμεί με περίπου 10.000 φορές την φτάνει στη Γη, ισοδυναμεί με περίπου 10.000 φορές την κατανάλωση ενέργειας ολόκληρης της ανθρωπότητας. κατανάλωση ενέργειας ολόκληρης της ανθρωπότητας. Αν και οι ηλιόλουστες ημέρες στην Βρέμη δεν είναι πολλές, Αν και οι ηλιόλουστες Βρέμη τέσσερις δεν είναιώρες πολλές, υπολογίστηκε πως εάν ημέρες υπάρχειστην ηλιοφάνεια υπολογίστηκε πως εάν τέσσερις ώρες την ημέρα, ολόκληρο το υπάρχει κτίριο θαηλιοφάνεια μπορούσε να αποκτήσει την ημέρα, ολόκληρο κτίριο θα μπορούσε να αποκτήσει ενεργειακή αυτονομία.τοΜε μότο: “Ας παράξουμε την ενεργειακή Με μότο: “Αςσχεδιάστηκε παράξουμε ενέργεια πουαυτονομία. καταναλώνουμε οι ίδιοι!”, ένατην ενέργεια που καταναλώνουμε οι ίδιοι!”, σχεδιάστηκε πλάνο εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στην οροφή τουένα Lagerhaus. Βασική επιδίωξη της ιδέας ήταν η συμμετοχή πλάνο εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στην οροφή του στο εγχείρημα και των γειτονικών κτιρίων, όχι στην Lagerhaus. Βασική επιδίωξη της ιδέας ήταν μόνο η συμμετοχή παραγωγή αλλά στον διαμοιρασμό τηςόχι ηλεκτρικής στο εγχείρημα καικαι των γειτονικών κτιρίων, μόνο στην ενέργειας που θακαι παραγόταν μέσω της της δημιουργίας παραγωγή αλλά στον διαμοιρασμό ηλεκτρικής ενός ενεργειακού δικτύου. Δυστυχώς το εγχείρημα ενέργειας που θα παραγόταν μέσω της δημιουργίας δεν ευόδωσε, καθώς οι πολεοδομικοί μηχανισμοί του ενός ενεργειακού δικτύου. Δυστυχώς το εγχείρημα κρατιδίου της Βρέμης θεώρησαν πως η εγκατάσταση των δεν ευόδωσε, καθώς οι πολεοδομικοί μηχανισμοί του φωτοβολταϊκών θα προκαλούσε σημαντικό πρόβλημα κρατιδίου της Βρέμης θεώρησαν πως η εγκατάσταση των στην στατικότητα του ιστορικού κτιρίου. Όμως, οι φωτοβολταϊκών θα προκαλούσε σημαντικό πρόβλημα άνθρωποι του Lagerhaus δεν παράτησαν το όραμά στην στατικότητα του καθαρότερης ιστορικού κτιρίου. τους για την παραγωγή ενέργειας Όμως, και έτσι οι άνθρωποι του Lagerhaus δεν παράτησαν το όραμά προχώρησαν σε εναλλακτικές λύσεις! τους για την παραγωγή καθαρότερης ενέργειας και έτσι προχώρησαν σε εναλλακτικές λύσεις!

37

37

6. Μηχανική καινοτομία: Ηλεκτρικό και θέρμανση μέσω αερίου

Η λύση για την ενεργειακή αυτάρκεια του Lagerhaus ήρθε μέσω της δημιουργίας της μονάδας παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού (CHP). Έτσι, οι μηχανικοί του οικολογικού τμήματος σχεδίασαν ένα υβριδικό μηχάνημα το οποίο παράγει ηλεκτρικό ρεύμα μέσω της καύσης φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα η θερμότητα που προκύπτει χρησιμοποιείται ως λέβητας για την τροφοδότηση των καλοριφέρ του κτιρίου. Οι σχεδιαστές του “υβριδικού λέβητα” ισχυρίζονται πως με αυτό τον τρόπο εξοικονομούνται σημαντικοί πόροι ενώ η συγκεκριμένη διαδικασία παραγωγής είναι τρεις φορές πιο οικολογική από τη συμβατικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια. Επιπλέον η εγκατάσταση δεν τροφοδοτεί μόνο το Lagerhaus, αλλά ακόμη δύο μεγάλα κτίρια που στεγάζουν πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς, το Kontorhaus και το AUCOOP. Στόχος της καινοτόμας προσπάθειας είναι να συνδεθούν στο συγκεκριμένο σύστημα και τα γειτονικά σπίτια, ώστε το εγχείρημα να αναβαθμιστεί και να αποτελέσει ένα πρότυπο μίνι-εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας σε κλίμακα γειτονιάς!

38

39

7.Απορρίμματα: μια κοινωνική υπόθεση

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί η Ελλάδα υστερεί στη διαχείριση των απορριμμάτων σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Σε σχέση με το σύστημα της Γερμανίας η απάντηση ίσως βρίσκεται στα οικολογικά κινήματα της δεκαετίας του ‘70 και του ‘80. Το αίτημα για μια ζωή φιλική προς το περιβάλλον πίεσε αρκετά τη διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής και έτσι τα ζητήματα της ανακύκλωσης και της διαχείρισης των απορριμμάτων λήφθηκαν σοβαρά υπόψη και υπέστησαν σημαντικές βελτιώσεις. Σήμερα η Γερμανία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως στον τομέα της ανακύκλωσης και αυτό δεν οφείλεται αποκλειστικά στις προσπάθειες του κράτους ή των κομμάτων, αλλά και στα κοινωνικά-περιβαλλοντικά κινήματα. Ωστόσο, στο Lagerhaus η κουλτούρα επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης υλικών είναι μια παλιά υπόθεση. Εκτός από τη διαλογή των απορριμμάτων του Οργανισμού, το Lagerhaus βοήθησε στην ενίσχυση πρωτοβουλιών. Μια από τις πρωτοβουλίες αυτές, με την ονομασία Bauteilboerse, στόχο της είχε την επαναχρησιμοποίηση υλικών (δομικά, διακοσμητικά, κλπ). Οι άνθρωποι που συμμετείχαν στο εγχείρημα έχουν σχηματίσει την ομώνυμη επιχείρηση, η οποία λειτουργεί βιώσιμα από το 2002 μέχρι σήμερα. Μια άλλη πρωτοβουλία ήταν το project R3 (reduce, reuse, recycle) Lab, το οποίο πραγματοποίησε ανοικτά σεμινάρια επαναχρησιμοποίησης και μεταποίησης ρουχισμού. Περισσότερες πληροφορίες για το Bauteilboerse θα βρείτε στη διεύθυνση http://www.bauteilboerse-bremen.de Περισσότερες πληροφορίες για αντίστοιχα project θα βρείτε εδώ: http://www.oekostadt-bremen.de/archiv/ oekonomie/recycling-mode/?fbclid=IwAR1dCbM-f_ H2kVy0ugbg_VZ9fuoPCOOl5my6PoGNhnPlgOmvWcp5fazF2mM

40

41

8.Το Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναβαρίνου της Βρέμης

42

Το 1986 η γειτονιά απέκτησε το δικό της αυτο-διαχειριζόμενο πάρκο, στη δημιουργία του οποίου συνέβαλε σημαντικά το οικολογικό τμήμα του Lagerhaus. Το Ostertorpark, το οποίο βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά από το Lagerhaus, προέκυψε μετά από την αντίσταση των κατοίκων και της γειτονιάς στα σχέδια κατασκευής μιας πολυόροφης πολυκατοικίας με 50+ διαμερίσματα. Το γεγονός αυτό θα αλλοίωνε αρχικά την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της περιοχής και αφετέρου θα καταλάμβανε ζωτικό χώρο, ο οποίος τελικά διαμορφώθηκε σε χώρο πρασίνου. Βέβαια, τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι κάτοικοι μετά τη δημιουργία του πάρκου δεν ήταν λίγα. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το Ostertorpark αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες διότι η απειλή της απαλλοτρίωσης και το ενδεχόμενο κατασκευής της πολυκατοικίας ήταν στο προσκήνιο για αρκετό καιρό. Επιπλέον, τη δεκαετία του ‘90, το πάρκο χρησιμοποιήθηκε για τη χρήση ναρκωτικών και όπως λένε οι κάτοικοι καθημερινά εντόπιζαν χρησιμοποιημένες σύριγγες, γεγονός που τους απωθούσε από τον χώρο. Για τον λόγο αυτό, οι κάτοικοι χρειάστηκε να περιφράξουν το πάρκο και να θέσουν ωράριο λειτουργίας. Η παρέμβαση αυτή κρίθηκε επιτυχημένη (αναφορικά με τη λειτουργία του πάρκου και

όχι με την αντιμετώπιση του γενικότερου προβλήματος) και εντύπωση προκαλεί το γεγονός πώς οι πύλες του δεν έχουν κλείσει εδώ και πολλά χρόνια. Σήμερα στο πάρκο βρίσκεται μια παιδική χαρά, φωλιές πουλιών και χώροι όπου οι κάτοικοι της περιοχής μπορούν να φυτέψουν λουλούδια και να καλλιεργήσουν λαχανικά, ενώ την περίοδο του καλοκαιριού διοργανώνονται συχνά συναυλίες και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις για μικρούς και μεγάλους.

43

9. Δράσεις για το περιβάλλον “πριν γίνουν της μόδας”

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο πυρήνας του περιβαλλοντικού τμήματος του Lagerhaus ακούει στο όνομα “ÖkoStadt Bremen”. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δραστηριοποιείται σε σύγχρονα οικολογικά ζητήματα για περισσότερο από τριάντα χρόνια. Μεγάλο πλεονέκτημα της ÖkoStadt αποτέλεσε η διεπιστημονική συνεργασία των μελών της. Μαζί με τα υπόλοιπα τμήματα του Lagerhaus, αλλά και το μεγάλο δίκτυο των υποστηρικτών της, έχει διοργανώσει σειρά εκδηλώσεων και περιβαλλοντικά συνέδρια με τίτλο “Umwelt Tagen Bremen”, ενώ γενικότερα έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει καινοτόμα έργα με διαχρονικό αποτύπωμα στην πόλη της Βρέμης. Βασικοί άξονές της αποτελούν: η διαχείριση αστικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, η βιώσιμη κινητικότητα, η οικονομία και η ενσωμάτωση των αποκλεισμένων. Περισσότερα για τα projects που έχει υλοποιήσει η πρωτοβουλία μπορείτε να βρείτε στη διεύθυνση www. oekostadt-bremen.de

44

45 45

επιλογοσ

Έχοντας υπόψη δύο σημαντικά δεδομένα -όπως αυτά καταγράφονται από την επιστημονική κοινότητα- ότι δηλαδή έως το 2050 το 68% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε αστικό περιβάλλον (γεγονός που θα μας οδηγήσει στον πλανήτη των μεγαλουπόλεων, Megacities World)1, αλλά και ότι η κλιματική αλλαγή έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τον σύγχρονο πολιτισμό (Ανθρωπόκαινος εποχή, μεταναστεύσεις λόγω κλίματος, σταδιακή εξαφάνιση ειδών π.χ. μέλισσες), επεδίωξα να μεταφέρω την προσπάθεια μιας γειτονιάς και ενός κοινωνικοπολιτιστικού οργανισμού να στρέψουν την προσοχή προς μια διαφορετική κατεύθυνση, με οικολογικό προσανατολισμό, προκειμένου να επιτύχουν ένα βιώσιμο αστικό περιβάλλον. Μπορεί ωστόσο τα παραδείγματα που ανέφερα να αφορούν πολύ μικρές κλίμακες, όμως θεωρώ πως οι σημαντικές αλλαγές για τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, μπορούν να ξεκινήσουν από μικρές πράξεις και δράσεις τοπικού χαρακτήρα, οι οποίες είναι δυνατόν να υιοθετηθούν και σε άλλα μέρη του κόσμου. Επιπλέον, αναγνωρίζοντας τον προβληματικό σχεδιασμό και το περιβάλλον των ελληνικών πόλεων (έλλειψη αδόμητου και πράσινου χώρου, μεγάλη οικοδομική πυκνότητα, κ.α), θεωρώ πως πρέπει να δράσουμε άμεσα και αποτελεσματικά

46

με όσα μέσα διαθέτουμε. Καταγραφές του ΑΠΘ το 2002 για το ποσοστό του πρασίνου στη Θεσσαλονίκη αναφέρουν πως σε κάθε κάτοικο αναλογούν περίπου 2,19 τ.μ. πρασίνου2 (αντίστοιχα ποσοστά και για την Αθήνα), αριθμός που το 2019, σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσιάζει μικρή άνοδο (2,88)3. Φανταστείτε ότι το πράσινο της πόλης μας καταλαμβάνει περίπου όσο το εμβαδόν ενός ασανσέρ πολυκατοικίας, την στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει πως κάθε κάτοικος πόλης δικαιούται το ελάχιστο 9 τ.μ. πρασίνου4. Η παγκόσμια κοινότητα έχει ήδη φέρει στο προσκήνιο λύσεις που θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε και στις δικές μας πόλεις. Για παράδειγμα, η μετατροπή των αχρησιμοποίητων χώρων στις πολυκατοικίες -όπως είναι οι ταράτσες ή και τα μπαλκόνια των σπιτιών μας- σε μικρούς πράσινους πνεύμονες, θα μπορούσε να φέρει πολύ σημαντικές αλλαγές. Ίσως μέχρι στιγμής να σκεφτήκατε πολλές φορές τους πιθανούς τρόπους εφαρμογής των ιδεών που αναφέρθηκαν και σκεπτόμενοι/ες το ελληνικό αστικό τοπίο να απογοητευθήκατε. Όμως, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, ζωτικό ρόλο για τη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής αποτελεί η κινητοποίηση των ανθρώπων. Κλείνοντας, παραθέτω δυο δορυφορικές εικόνες, μια από το Viertel και μια από τη γειτονιά μου (μια τυπική γειτονιά ελληνικής πόλης, λαμβάνοντας υπόψη το πράσινο στοιχείο). Όσα μπορείτε να δείτε στην πρώτη φωτογραφία, σήμερα θα ήταν τελείως διαφορετικά εάν η τοπική κοινωνία δεν είχε αντιδράσει προβάλλοντας δημιουργική αντίσταση. Σχετικά με τη δεύτερη φωτογραφία, τι θα λέγατε να πρασινίζαμε κάθε γειτονιά ελληνικής πόλης;

47

Εάν επιθυμείτε να μάθετε περισσότερα για Εάν επιθυμείτε να μάθετε περισσότερα για τα προγράμματα ανταλλαγής νέων στα τα προγράμματακέντρα ανταλλαγής νέων στα κοινωνικοπολιτιστικά της Γερμανίας, κοινωνικοπολιτιστικά κέντρα της Γερμανίας, παρακαλώ στείλτε email στη διεύθυνση παρακαλώ στείλτε email στη διεύθυνση commonsinresidency@gmail.com και σύντομα commonsinresidency@gmail.com και σύντομα θα επικοινωνήσω μαζί σας! θα επικοινωνήσω μαζί σας!

Πηγές/ Πηγές/ 1 UN (2018), 68% of the world population projected to live in urban areas by 2050, says UN,

UN (2018), 68% the worldαπό: population projected to live in urban areas by 2050, says UN, ανακτήθηκε στιςof3/11/2019, https://www.un.org/development/desa/en/news/populaανακτήθηκε στις 3/11/2019, από: https://www.un.org/development/desa/en/news/population/2018-revision-of-world-urbanization-prospects.html 2 Γκανάτσας Π., Τσιτσώνη Θ., Ζάγκας Θ. και Τσακαλδήμη Μ., (2002), “Αξιολόγηση του tion/2018-revision-of-world-urbanization-prospects.html 2 αστικού πράσινου στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης”, ανακτήθηκε στις Γκανάτσας Π., Τσιτσώνη Θ., Ζάγκας Θ. και Τσακαλδήμη Μ., (2002), “Αξιολόγηση του 3/11/2019, από: στο http://users.auth.gr/tsitsoni/files/gr/35.pdf αστικού πράσινου πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης”, ανακτήθηκε στις 3,4 European Commission (2019), How can public space in a city help to address future urban 3/11/2019, από: http://users.auth.gr/tsitsoni/files/gr/35.pdf 3,4 challenges?, ανακτήθηκε στις 3/11/2019, από: European Commission (2019), How can public space in a city help to address future urban https://urban.jrc.ec.europa.eu/thefutureofcities/space-and-the-city#the-chapter challenges?, ανακτήθηκε στις 3/11/2019, από: https://urban.jrc.ec.europa.eu/thefutureofcities/space-and-the-city#the-chapter 1

48 48

49

εγχειρίδιο τυπώθηκε Το παρόν εγχειρίδιο τυπώθηκε Το παρόν εγχειρίδιο τυπώθηκε ανακυκλωμένο χαρτί με ανακυκλωμένο χαρτί με ανακυκλωμένο χαρτί μην το πετάξεις στα Παρακαλώ μην το πετάξεις στα Παρακαλώ μην το πετάξεις στα διάβασες μοιράσου σκουπίδια, το διάβασες μοιράσου σκουπίδια, εάνεάν το διάβασες μοιράσου κάποιον φίλο/η σου! το κάποιον με κάποιον φίλο/η σου! το με φίλο/η σου!

Μπορείς να βρείς το εγχειρίδιο βρείς το εγχειρίδιο εγχειρίδιο Μπορείς να βρείς το στην παρακάτω διεύθυνση παρακάτω διεύθυνση στην παρακάτω διεύθυνση (Σκάναρε το QR code με με το QR code με το το (Σκάναρε το QR code κινητό σου) κινητό σου) σου) κινητό

Το SΤΑRΤ είναι ένα πρόγραμμα του RobertBoschStiftuing, που υλοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institute Thesalloniki και την Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων, και υποστηρίζεται από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Μποδοσάκη Το SΤΑRΤ SΤΑRΤ είναι είναι ένα ένα πρόγραμμα πρόγραμμα του του RobertBoschStiftuing, RobertBoschStiftuing, που που υλοποιείται υλοποιείται σε σε συνεργασία συνεργασία με με το το Goethe-Institute Goethe-Institute Thesalloniki Thesalloniki και και την την Ομοσπονδιακή Ομοσπονδιακή Ένωση Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων, Κέντρων, και και υποστηρίζεται υποστηρίζεται από από το το Κοινωφελές Κοινωφελές Ίδρυμα Ίδρυμα Ιωάννη Ιωάννη Σ. Σ. Λάτση Λάτση και και το το Ίδρυμα Ίδρυμα Μποδοσάκη Μποδοσάκη

52