Sterke verhalen, Sterke leiders - Raf Stevens

1

STERKE VERHALEN STERKE LEIDERS 2

3

4

5

5 KRACHTLIJNEN OM ALS LEIDER HET VERSCHIL TE MAKEN MET EEN VERHAAL

Raf Stevens

Sterke verhalen, sterke leiders 5 krachtlijnen om als leider het verschil te maken met een verhaal juni 2015 Raf Stevens geeft keynote speeches en seminars over de kracht van storytelling en is business coach voor leiders en hun organisaties. Eerder bracht hij als auteur het boek No Story No Fans uit.

Uitgegeven door Compact Publishing De Eendracht 26, 2920 Kalmthout hans@compactpublishing.be www.compactpublishing.be Š Compact Publishing, Raf Stevens Redactionele ondersteuning: Geert Degrande en Hans Hermans Eindredactie: Ilka De Bisschop Coverontwerp: If We Were You, www.iwwu.be Vormgeving: Intertext, www.intertext.be isbn 978 94 91803 130 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een digitaal gegevensbestand of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op elke andere wijze zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de uitgever.

Gedrukt in BelgiĂŤ op fsc papier

Inhoud

“What the f*!

7

Voorwoord

9

Inleiding

13

KRACHTLIJN 1. BRENG DATA TOT LEVEN MET EEN VERHAAL

23

KRACHTLIJN 2. COMMUNICEER EGOVRIJ

43

KRACHTLIJN 3. VAN EEN DUWVERHAAL NAAR EEN TREKVERHAAL

69

KRACHTLIJN 4. LUISTER NAAR VERHALEN EN DEEL VERHALEN

93

KRACHTLIJN 5. VERTEL EEN GROOT VERHAAL MAAR LAAT FANTASIE

OVER AAN HOLLYWOOD

109

Mijn visie op storytelling

123

Actie

129

Top 30 van de beste boeken over storytelling

141

Over de auteur. Raf Stevens

143

“What the f*!

Moet ik verhalen vertellen om een echte leider te zijn?”

H

arvard Business Review noemde het een strategisch instrument met onweerstaanbare kracht. Entrepreneur Magazine omschreef het als ‘de beste businessles van 2014’.

Over welke baanbrekende technologie zou het gaan? Het verrassende antwoord is dat beide gezaghebbende tijdschriften niet naar een technologie verwijzen. Ze verwijzen naar iets dat mensen al sinds het begin der tijden doen: verhalen vertellen.

Storytelling is volgens Harvard Business Review en Entrepreneur dé manier om emotionele verbondenheid te creëren. Met andere woorden: de meest aangewezen weg om je mensen naar de prestaties te leiden die jij met je team wil neerzetten.

Tot nu toe zijn er in het Nederlandse taalgebied geen boeken verschenen over de leider als storyteller. Dit boek dicht die lacune. Het toont aan dat verhalen het middel bij uitstek zijn om bedrijfscultuur en betrokkenheid te versterken in een steeds veranderende omgeving. Een sterke leider – al ben je nu ceo, manager, teamleider of afdelingsverantwoordelijke – creëert met sterke verhalen de noodzakelijke verbinding en realiseert zo straffe businessdoelstellingen.

“WHAT THE F*!

7

Inleiding Haar verhaal bracht haar mensen in beweging

“S

orry, Raf ”, zei ze me. “Sorry dat ik je helemaal naar hier heb laten komen voor deze nutteloze meeting.”

Ze was niet de eerste ceo met wie ik samenwerkte. Noch de eerste, noch de laatste die me zei dat ze niet wist hoe ze haar medewerkers kon toespreken om hen te motiveren en inspireren. Ze had geen verhaal. Punt.

Daar zat ze dan, in de directiestoel van een van de grootste farmaciebedrijven van Europa. Ze had al een lange carrière achter de rug, met meer ups dan downs. Ze had de organisatie heel wat opgeleverd, heel wat doelstellingen behaald en strategieën opgebouwd. Ze was net gepromoveerd en zat nu echt op de hoogste stoel. Maar ze wilde, zoals het een goed leider betaamt, ook haar medewerkers naar een hoger niveau tillen en zo haar organisatie nog sterker maken. Daarvoor had ze een verhaal nodig. Maar dat vond ze niet.

Daarom werd ik erbij geroepen. Niet om snel iets neer te pennen, wel om via een persoonlijk gesprek op zoek te gaan naar… tja, naar een verbindend verhaal tussen deze manager en haar publiek, in dit geval haar medewerkers en collega’s.

Dat ging als volgt.

Enkele jaren voordien was ze naar een meerdaagse zogenaamde soft skill training gegaan in Davos. “Ik zag er eerst erg tegenop”, vertelde ze,

INLEIDING

13

“maar de sessie bleek een succes. Ik was er zelfs in een wat reflectieve en emotionele bui door geraakt. Op de vlucht naar huis begon ik aan een lange, emotionele mail naar mijn kinderen. Om sorry te zeggen dat ik er niet altijd voor hen was. Dat het ook niet altijd makkelijk was geweest voor mij om werk en privé te combineren… Enfin, je kent dat wel.”

“Maar weet je wat”, ging ze voort. “Toen het vliegtuig landde, kreeg ik meteen een mail terug. Eerst van mijn oudste dochter, die me in een lang antwoord ook op een emotionele manier toesprak: ‘Geen zorgen, mama, je was en bent een goede moeder’, schreef ze. ‘Ik heb er alle begrip voor en hou erg veel van je.’ Enkele minuten later kreeg ik ook antwoord van mijn zoon. Zijn mail was kort en to-the-point: ‘Don’t worry, mum, we love the money you make :-)’.”

Ze glimlachte toen ze klaar was met haar verhaal. Toen voelde ze zich plots betrapt en switchte meteen weer naar haar businessrol. “Sorry, Raf ”, zei ze. “Sorry dat ik je helemaal naar hier heb laten komen voor deze nutteloze meeting. Ik zit hier almaar over mezelf te praten. Laten we een nieuwe afspraak maken om naar de opzet te kijken van de presentatie die ik over enkele weken in Londen moet geven.”

Nu was het mijn beurt om te glimlachen. “Lijkt me niet nodig”, zei ik.

Bij het begin van je presentatie vertel je aan je directieleden gewoon het Davos-verhaal dat je mij net hebt verteld. Dat zal de verbinding creëren die je nodig hebt. Daarna breng je de inhoudelijke kernpunten die ik in je voorbereiding zag. Ze keek me een minuut lang ernstig aan, en het leek alsof ze me met haar ogen dood zou bliksemen. En toen zei ze kalm en vriendelijk: “Je hebt helemaal gelijk, Raf. Ik doe dat gewoon.”

Zo stond ze op het podium met haar persoonlijke verhaal op de eerste grote meeting die ze leidde in Londen. Een persoonlijk verhaal, dat haar mensen naar de keel greep, en tegelijk een grote bereidheid bij hen deed ontstaan om de nieuwe strategie van het bedrijf te omarmen.

Ik moet toegeven: na al die jaren ben ik vaak zelf nog overdonderd door de impact van een verhaal. En heel gelukkig met de complimenten achteraf van de vrouw of man met wie ik het verhaal opbouwde.

Goede communicatie creëert verbinding, motiveert, engageert en beïnvloedt. Goede communicatie vertelt een verhaal. Ze inspireert! Dat is net wat storytelling doet. Storytelling maakt een echte leider van je. Sterke leiders hebben sterke verhalen. De taal van sterke leiders ís een verhaal.

14

STERKE VERHALEN STERKE LEIDERS

Leiders leiden beter met een verhaal Dit boek geeft je daarom niet alleen inzicht in de kracht en het nut van verhalen, maar toont ook aan dat leiders storytelling skills nodig hebben om beter te leiden dankzij verhalen. Leiders die storytelling op de juiste manier toepassen, kunnen met hun bedrijven en organisaties het verschil maken. Niet voor niets noemde de uitzendgroep Manpower onlangs nog storyteller een van de drie beroepen met een grote toekomst. Verhalen geven betekenis en vorm aan de snel veranderende wereld waarin bedrijven worstelen met een nog elke dag toenemende complexiteit.

Nog maar een paar weken geleden zat ik achteraan in de zaal toen een senior­­­sales manager van een groot telecombedrijf zijn visie over de toekomst van het bedrijf uiteenzette aan een vijftiental andere senior managers. Hij gebruikte – en ik parafraseer hier even – volgende zinnen: “We zullen onze omzet verhogen met 10 procent in de komende twee jaar.” Hij vroeg iedereen in de zaal zich achter die doelstelling te scharen. Het was voor hen toch even belangrijk als voor hem, niet? En dat was het dan. Niets over de meerwaarde die iedereen in de zaal vandaag betekende en nog kon betekenen. Niets over de betekenisvolle impact die het bedrijf zou kunnen hebben in de snel veranderende wereld. In feite had zijn boodschap niet meer om het lijf dan “We zijn groot, laat ons nog groter worden”.

Ik zat in de zaal omdat ik uitgenodigd was door de senior manager om na zijn introductie te komen spreken over de kracht van storytelling. En dat heb ik gedaan. Het bracht inzicht en inspiratie. Maar de grote uitdaging voor dit bedrijf en zijn leiders is om echt met storytelling aan de slag te gaan. En die uitdaging bestaat er niet in om de boodschap van deze senior manager op een meer inspirerende manier te vertellen. De uitdaging ligt niet in de vorm of in het “telling” van de “story”, maar ligt in het verhaal zelf. Storytelling voor leiders gaat niet over verpakking of over een goed “verhaaltje” breien rond een saaie boodschap. Het gaat om de inhoud van het verhaal.

INLEIDING

15

Storytelling inspireert en motiveert meer dan targets Storytelling is het doelbewust delen van geschikte verhalen verbonden met een bedrijfsboodschap met de bedoeling te beïnvloeden en te inspireren. De stelling die ik in dit boek naar voren breng, is dat storytelling het best geschikt is om te inspireren en daardoor je publiek in actie te krijgen.

Storytelling maakt zakelijke boodschappen meer memorabel en boeiend en kan je capaciteit vergroten om te beïnvloeden en mensen te inspireren, te motiveren en veranderingstrajecten te laten omarmen. Ongeacht of het er nu om gaat de buy-in te krijgen voor de nieuwe bedrijfsstrategie, de hernieuwde corporate values, de aankomende verandering of de lancering van het nieuwe product. De eenvoudigste en meest krachtige manier om dat te doen is door het delen van een authentiek verhaal dat betekenis geeft en verbinding creëert.

Nieuwe wereld, nieuwe verhalen, nieuwe leiders Goede verhalen in het bedrijfsleven werken verfrissend. Ze zijn universeel aantrekkelijk. Bedrijven, organisaties en hun leiders die dat goed doen, halen positieve bedrijfsresultaten. En dat in een tijdperk waarin alles steeds sneller gaat en continu aan verandering onderhevig is. Daarbij staan vijf verschuivingen centraal: 1. De snel evoluerende technologie 2. De demografische ontwikkelingen 3. De klassieke communicatiecultuur die het onderspit delft 4. De veranderende personeelsverhoudingen 5. Grote veranderingen in de financiële wereld

Technologie zet elke business vandaag onder druk Al de info van de hele wereld is online beschikbaar. Mobiele toestellen maken dat iedereen op eender welk ogenblik informatie kan oproepen en doorgeven. Je bent telkens maar een klik verwijderd van de vraag die in je

16

STERKE VERHALEN STERKE LEIDERS

hoofd opduikt. Cloud computing maakt dat je permanent een supercomputer in je binnenzak draagt. Maar het betekent ook dit: we hebben zowel last van informatie-overload als van het Information Fatigue Syndrome (ifs), omdat ons brein niet kan volgen.

Hetzelfde geldt voor jou als leider en manager. Je moet met meer informatie concurreren dan ooit tevoren beschikbaar was. Daarom is het nooit moeilijker geweest dan nu om impact te hebben op je medewerkers. Vandaar dat je in dit technologische tijdperk de klemtoon in je communicatie best niet legt op informeren. Het gaat over inspireren. Als je de nadruk blijft leggen op informeren, ga je een concurrentiestrijd aan met Google, een strijd die je nooit ofte nimmer kan winnen.

De demografische shift vraagt veel van ons Generatie Y is een generatie die veel vraagt van de bedrijven en hun leiders vandaag. Waarom zou ik de taak zo moeten uitvoeren? Waarom heb ik dit nodig? Waarom moet ik mij dat aantrekken?

Menig manager kan vandaag nog wel op tegen die jongeren, maar dat kan snel verkeren. Tegen 2020 vormen de millennials of Generatie Y – twee namen voor de jongeren geboren tussen 1980 en de vroege jaren 2000 – de grote meerderheid van de groep werkenden. Zij zoeken niet alleen een loon en een goede job, zij willen een maatschappelijke bijdrage leveren. Zij willen werken in een bedrijf dat ethische waarden hoog in het vaandel voert. Ze zullen alleen een job aanvaarden in een bedrijf dat past bij hun persoonlijke waarden. Didier Bonnet van Capgemini wees er in een recent artikel in Harvard Business Review op dat de gemiddelde leeftijd van de ceo’s van de s&p 500-bedrijven 63 jaar bedraagt. Ook in veel Belgische bedrijven buiten de start-up-scene zijn de zaakvoerders mensen die niet zijn opgegroeid met de onlinetechnologie, maar die er naderhand mee hebben kennisgemaakt. Wegens hun gebrek aan digitale kennis zouden ze, volgens sommigen, sneller een stap opzij moeten zetten dan gebruikelijk is of dan ze zelf zouden willen. Want ze kunnen hoe langer hoe minder op tegen die millennials.

Wil je hen dan als leider inspireren en motiveren zodat ze ook bijdragen tot het winstcijfer van het bedrijf? Dan is een stevig en authentiek verhaal onontbeerlijk.

INLEIDING

17

KRACHTLIJN

1

BRENG DATA TOT LEVEN MET EEN VERHAAL Sterke leiders inspireren met een verhaal dat data en emotie combineert

“N

u is het genoeg, Raf. Stop met me te bellen.”

Het was 1986, ik was vijftien en in de ban van de deejays van de Nederlandse Radio Veronica. Adam Curry was mijn held.

In mijn workshops en storysessies zitten altijd mensen die in de kracht van storytelling voor bedrijven geloven en mensen die er niet in geloven. Zeker als ik over emotie begin. Meestal haal ik de non-believers er al na vijf minuten uit. Het is iets in hun houding, de manier waarop ze me met hun armen gekruist aankijken. En ik zie ze denken: “Ik werk in een ernstig bedrijf, met ernstige producten en diensten en ik neem mijn rol als leider heel serieus: emotie is niet aan mij besteed tijdens de kantooruren.” Daarom vertel ik steeds in het begin van mijn storysessies een persoonlijk oorsprongs­ verhaal.

In 1986 was ik dus vijftien. Lokale radio’s waren nog erg populair in België.

Studio Brussel was toen bijvoorbeeld nog maar goed twee jaar in de lucht.

En als grote muziekliefhebber wilde ik niets liever dan zelf radiopresentator worden. De eerste kiem daarvoor werd geplant toen ik elf was. Ik was een grote fan van de muziekgroep kiss. Het feit dat de groepsleden er zo ontzettend cool uitzagen met hun make-up, speelde in het begin zeker mee om mijn aandacht te trekken. Er hing ook een heel mysterie rond de groepsleden. Niemand wist hoe ze er echt uitzagen. Nooit werden ze geïnterviewd zonder hun maskers, en hoe hard de muziekjournalisten ook probeerden om ze in hun privéleven te fotograferen, dat lukte blijkbaar nooit.

Unmasked was een van de eerste platen die ik kocht van de groep. Dat album, dat in 1980 uitkwam, was zeker niet hun beste. Ik kocht het waarschijnlijk omdat de hoes er uitzag als een stripverhaal en dat er een heel “niemand weet wie we echt zijn”-verhaal aan vasthing. Later zou ik nog veel

BRENG DATA TOT LEVEN MET EEN VERHAAL

25

andere platen van hen kopen en werd ik gegrepen door hun muziek. Het was waarschijnlijk de eerste kleine rebelperiode in mijn leven. Ik was elf en dacht echt dat ik een stoere vent was. Waarschijnlijk probeerde ik vooral indruk te maken op de meisjes. Maar hoe dan ook, ik was gebeten door muziek. En hoewel ik zelf nooit de intentie heb gehad een instrument te bespelen, was voor de vijftienjarige Raf muziek zijn leven geworden. Terwijl ik eigenlijk moest studeren – mijn ouders stuurden me geregeld naar mijn kamer om voor school te werken – zat ik stiekem naar de radio te luisteren. Radio Veronica. Wie kent dat radiostation nog? “Keihard de lekkerste”, dat was hun slogan. Wie weet dat nog?

Ik was ondertussen mijn kiss-periode ontgroeid. Ik dweepte niet langer met muziekgroepen maar met radiodeejays. Zij waren mijn nieuwe helden, hoewel deejays toen nog niet de status hadden van mensen als David Guetta­­­, Dimitri Vegas en Like Mike zoals nu. Adam Curry was mijn grootste held. Samen met Jeroen van Inkel presenteerde hij ’s morgens vroeg een van de eerste echte ochtendshows. Het woord show was hier zeker op zijn plaats. Er gebeurde altijd wel iets. Voor ik met mijn fiets naar school moest vertrekken, zat ik aan de radio gekluisterd, luisterend naar hun avonturen.

Hun onconventionele manier van doen stak schril af tegen de saaie radioprogramma’s die destijds op de Belgische nationale radio’s speelden. Want daarin leek het wel of de presentatoren geen persoonlijkheid mochten hebben. Het was ook de tijd van de lokale radiostations. Vele daarvan hadden geen zendvergunning. De regelgeving om legaal uit te zenden, met goedgekeurde radiofrequenties voor vrije radio’s, was volop in de maak.

Ik besliste om de nieuwe Adam Curry te worden. Door zijn shows leerde ik hem kennen als iemand die speels is, een beetje rebels, met een sterke persoonlijkheid en bezeten door muziek. Enfin, alles wat ik ook was. Dat was tenminste hoe ik toen over mezelf dacht. Ik stalkte zowat de man die in mijn geboortedorp Balen verantwoordelijk was voor het aantrekken van nieuwe stemmen op de lokale radio Studio Balen. Studio Balen was een klein lokaal radiostation, redelijk amateuristisch beheerd, maar ik wist dat mijn heldendom ergens moest beginnen. Ik belde hem meerdere malen thuis op. Er waren nog geen gsm’s en ik had erg veel moeite moeten doen om aan zijn nummer te komen. Een telefoonnummer was in die dagen gewoon nog privé. “Nu is het genoeg, Raf ”, zei de verantwoordelijke na enke-

26

STERKE VERHALEN STERKE LEIDERS

SAMENGEVAT IN 4 TWEETS rafstevens @rafstevens Drama genoeg op werkvloer. Maar… zakelijke communicatie mist vaak drama #SterkeVerhalen http://rafstevens.be rafstevens @rafstevens Verhalen zijn een nieuwe vorm van handel. Door #verhaal te delen, krijg je heel veel terug http://rafstevens.be rafstevens @rafstevens Storytelling en big data zijn absoluut geen vijanden. #storytelling is emotionele saus die het gerecht van big data op smaak brengt #SterkeLeiders rafstevens @rafstevens Geloof jij niet in #storytelling? Ik overtuig je met één persoonlijk verhaal http://rafstevens.be Thx for RT @rafstevens

BRENG DATA TOT LEVEN MET EEN VERHAAL

41

Raf Stevens

R

af Stevens heeft meer dan twintig jaar ervaring in communicatie. Tien jaar geleden besliste hij zijn passie te volgen: storytelling. Storytelling is de kunst om een verhaal te ontwikkelen, helder te vertellen en te delen, iets wat al sinds de oertijd in onze genen zit, maar waarvan we de kunst verleerd lijken te hebben. Gezaghebbende tijdschriften als Harvard Business Review en Entrepreneur wijzen er nochtans op dat het d辿 managementvaardigheid van de 21ste eeuw is. Via storytelling leren organisaties en hun verantwoordelijken op verschillende niveaus op een authentieke en menselijke manier echt te connecteren met hun publiek om op die manier de resultaten te bereiken die ze voor ogen hebben.

Raf begeleidde al tientallen organisaties bij het zoeken naar verhalen en bij het inzetten ervan om mensen te motiveren, te inspireren en te be誰nvloeden. Hij geeft regelmatig lezingen voor leiders, professionals, zaakvoerders en communicatiespecialisten over de kracht van verhalen voor bedrijven.

Zijn keynote-sessies worden omschreven als inspirerend en sterk motiverend.

Raf is partner bij het bureau Storytelling People en gelicentieerd Storytelling for Leaders速-trainer. Internationaal hebben inmiddels al meer dan tweeduizend leiders deelgenomen aan het Storytelling for Leaders速-programma.

RAF STEVENS

143

Let op! Storytelling is geen communicatiespeeltje. Verhalen capteren, vertellen en delen is bittere noodzaak voor leiders om mensen te kunnen verbinden. Zonder die verbinding zullen veel organisaties het op lange termijn niet redden.

In zijn eigen positieve en directe stijl geeft Raf Stevens aan dat storytelling het instrument bij uitstek is voor leiders van de 21ste eeuw.

Dit boek helpt elke leidinggevende: - Sterke relaties te bouwen met klanten, medewerkers en andere stakeholders, die je verhaal zullen door vertellen.

- Met meer impact te communiceren.

- Anderen te inspireren en te beïnvloeden, en ze aan te zetten tot actie.

- Je team te motiveren om samen nieuwe toppen en doelstellingen te bereiken.

Raf Stevens Raf Stevens heeft meer dan twintig jaar ervaring in communicatie. Tien jaar geleden besliste hij zijn passie te volgen: storytelling.

Sindsdien begeleidde Raf tientallen organisaties en hun leiders bij het zoeken naar verhalen en bij het inzetten ervan om verbinding te realiseren. Hij is partner bij het bureau Storytelling People en gelicentieerd Storytelling for Leaders® trainer. www.rafstevens.com

Volg voortaan de 5 Krachtlijnen van ‘Sterke verhalen, sterke leiders’.

Partners van het boek: ISBN 978-94-91803-13-0

9 789491 803130 € 19,90 www.compactpublishing.be