Divers Antwerpen - 11

VA N A F G H A N I S TA N T O T Z W I T S E R L A N D Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

blz.

6

Democratische Republiek Congo Jean-Paul Masalle “In Afrika was mijn leven in gevaar”

Teksten: Thierry Goeman

blz.

8

Congo-Brazzaville Estere Ondjeat “Mijn kinderen lusten geen Afrikaans eten”

Coördinatie: Kris Vanmarsenille Foto’s, illustraties: Arlette Stubbe, Patrick De Roo, Wim Hendrix, Thomas Legrève, Belga, AP, Reuters, GVA

Eindredactie: Carine Tollenaere

donderdag 11 december 2008

28

Congolese bioloog voelt zich halve Antwerpenaar

Democratische Republiek Congo CENTRAAL-AFRIK.-REP. KAMEROEN

SUDAN

Gbadolite Bumba ngo

Kisangani

Evenaar

Beni

Mbandaka Goma

Matadi

Kas

Kinshasa

ai

Kikwit

Kananga

Mbuji-Mayi Coast/2

Kalemie

Manono Mweru Meer

i Kasa

ANGOLA

ZAMBIA

Kolwezi

200km

BURUNDI

Tanganyika Meer

Ilebo

Za m

ANGOLA

TANZANIA

CONGO

Bandundu

RWANDA

Bukavu Kindu

Likasi

zi be

Lubumbashi

© GRAPHIC NEWS

GABON

ATLANTISCHE OCEAAN

UGANDA

Bunia

Co

CONGOBRAZZAV.

Band met België blijft

O Al 10.000 jaar bevolkt. Bantoes drijven pygmeeën

naar zuiden. Daarop migraties uit Darfoer, Kordofan in Soedan en Oost-Afrika.

O Slavenhandel belangrijk in val koninkrijk.

O 1870: Europeanen op verkenning. Ontstaan eerste administratie. Ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley brengt gebied in kaart.

O 1885: Conferentie van Berlijn kent het land toe aan koning Leopold II van België. Noemt het ’Congo Vrijstaat’. Maakt het zijn persoonlijke eigendom. Rubber brengt fortuin op. Leopold bouwt in Brussel, Tervuren en Oostende. Van 1885 tot 1908 sterven 5 miljoen Congolezen door uitbuiting. Internationaal protest.

O 1908: Belgisch Parlement neemt kolonie over. Nu Belgisch Kongo. Bestuur verbetert. Economische en maatschappelijke vooruitgang. Blanke koloniale heersers doen neerbuigend.

O Tijdens Tweede Wereldoorlog behaalt kleine Congolese leger overwinningen tegen de Italianen in Noord-Afrika.

O 30 juni 1960: Congo onafhankelijk. Patrice-Emery Lumumba eerste minister.

O Muiterij in door Belgische officieren geleid leger.

Lumumba vervangt hen door Congolezen. Veel Belgen vluchten. Administratie stort in. Belgische regering zendt troepen om Belgen te beschermen. Lumumba roept hulp VN in. Sturen troepen. Relatief rijke provincie Katanga roept onafhankelijkheid uit.

O President Joseph Kasavubu poogt Lumumba af te zetten. Lumumba ontslaat president Kasavubu. Kolonel Mobutu plaatst Lumumba onder huisarrest. Lumumba ontsnapt, wordt opgepakt en in januari 1961 naar vijanden in Katanga gevlogen, in opdracht van Belgische minister voor Afrikaanse Zaken. Lumumba vermoord in onopgehelderde omstandigheden.

O 1965: na vijf jaar onstabiliteit en wanorde zet Mobutu, nu luitenant-generaal, Kasavubu af. Installeert eenpartijstaat. Roept zichzelf uit tot staatshoofd. Af en toe verkiezingen met Mobutu als enige kandidaat. Periode van relatieve vrede en stabiliteit. Regime wordt beschuldigd van schendingen van mensenrechten, onderdrukking en corruptie.

O 1984: persoonlijk bezit van Mobutu geschat op 4 miljard dollar, zowat de nationale schuld van Congo. Om Afrikaanse bewustwording uit te dragen, noemt Mobutu het land en de rivier naar Zaire en zichzelf Mobutu Sese Seko.

O 1994: etnische onlusten en burgeroorlog, mede door vluchtelingen uit Ruanda en Burundi.

O 18 mei 1997: onder leiding van Laurent-Désiré Kabila vallen soldaten Kinshasa binnen. Worden als bevrijders binnengehaald. Kabila roept zichzelf uit tot president.

O 16 januari 2001: Kabila komt om tijdens mislukte staatsgreep. Zoon Joseph Kabila volgt hem op.

O 30 juli 2006: eerste echte verkiezingen.

Joseph Kabila haalt 45%, Jean-Pierre Bemba 20%. Twee dagen straatgevechten in Kinshasa. 16 mensen komen om. Joseph O 29 oktober 2006: tweede ronde verkieKabila. zingen. Rust keert terug als Bemba nederlaag aanvaardt en oppositieleider wordt.

O 22 maart 2007: gevechten in Kinshasa tussen regeringsleger en privémilitie van Bemba.

“Belgen zijn erg gesteld op hun privacy”

“Ik ben erg veranderd sinds ik hier ben. Ik voel me al een halve Antwerpenaar.

Toch weet ik niet of ik hier zal blijven.

Wij Congolezen kunnen overal leven en voelen ons overal thuis”, zegt Ntekedi Titus. Zes jaar geleden ontvluchtte hij zijn geboorteland.

Weg van het geweld en de honger.

Ntekedi Titus (37) denkt met heimwee terug aan de periode onder president Mobutu.“Velen zullen het niet graag horen, dat weet ik.

Iedereen zegt dat hij een dictator was. En dat zal wel ook zo geweest zijn. Maar onder zijn bewind waren er geen of nauwelijks oorlogen. En hadden mensen te eten. Dat wordt nu meer en meer een probleem.

Door de oorlog in het binnenland, geraken veel producten niet meer in de steden. Een oplossing is er niet direct voorhanden. Let op, ik zeg niet dat Kabila slecht is. Alleen stel ik vast dat het de jongste jaren van kwaad naar erger gaat.

Mijn landgenoten verdienen beter.

Congolezen zijn van nature vrolijk en opgewekt. Maar het lachen begint hen stilaan te vergaan. Er is te veel miserie.”

“Toch zijn het niet alleen de Afrikaanse leiders die het land aan de rand van de afgrond brengen.

Blanken, wij noemen ze ooms, tonen weinig liefde voor Congo en het Congolese volk. Ze zijn enkel verliefd op de rijkdommen van het land. Dat doet pijn. Een oplos-

sing? Geen idee. Wat ik wel weet en zeer erg vind, is dat Congolezen niet meer dromen. Ze hebben zich bij de situatie neergelegd.”

Titus’ vader was voor Mobutu aan de macht kwam koning van de stam waartoe de familie Titus behoorde. Onder Mobutu was hij zelfs even minister. Mijn vader is intussen overleden.

Zes jaar geleden vluchtte de jonge Congolees voor het regime van Kabila.

“Ik wilde naar Amerika, maar had geen visum. België was mijn tweede keuze. We hebben vroeger dezelfde koning gehad, dus kon het geen probleem zijn om hier binnen te geraken. Dat dacht ik toch. Via een ’passeur’, iemand die je betaalt om zonder geldige papieren naar een ander land te worden gebracht, kwam ik in Brussel terecht.

Hij zette me af aan de deur van de dienst Vreemdelingenzaken. Het contact met de ambtenaren was mijn eerste grote ontgoocheling in dit land.”

“Intussen zijn we een paar jaar verder. Ik woon nu in Antwerpen. Op

Maniok en patat

Véronique Kabonga.

De Congolese mama’s Elisabeth Sekanabo (50),Véronique Kabonga (49) en Laurène Kitutu (63) speelden vorig jaar de hoofdrol in Maniok en Patatten, het populaire theaterstuk van de Borgerhoutse vzw Op Sering. Ze wonen al jaren in Antwerpen, maar voelen zich nog Congolees in hart en nieren.

“De warmte van de mensen hier krijg je in geen enkel ander land. Mijn Antwerpse vrienden zijn nu mijn familie.”

Ntekedi Titus

Ntekedi Titus: “Hier moet je aanbellen of zelfs afspreken om bij iemand langs te gaan.” de Vlaamse Kaai, vlakbij bij de Entrepot du Congo. En ik studeer opnieuw. In Kinshasa behaalde ik een universiteitsdiploma biologie.

Nu doe ik rechten en werk ik af en toe via een interimkantoor. Ik probeer vooral administratieve jobs aan te nemen. Zo leer ik vlotter op

de computer werken.”

Met zijn moeder en zijn familie in Kinshasa heeft hij enkel nog telefonisch contact. Sinds zijn vertrek keerde hij niet meer terug. Zijn broer, die in La Louvière woont, ziet hij wel nog vaak.

“Mijn Antwerpse vrienden zijn

nu mijn familie. De warmte die je hier van de mensen krijgt, krijg je in geen enkel ander land. Dat weet ik zeker. Ik voel me aanvaard, al heb ik wel nog iedere dag het gevoel dat ik me moet bewijzen. Dat ze me bekijken omdat ik zwart ben. Maar daar leer je mee leven.”

“Als je wil dat mensen je als buitenlander aanvaarden, moet je op zijn minst de taal spreken. Maar ook aan de cultuur van het land heb ik me moeten aanpassen. Zo moest ik bijvoorbeeld leren dat Belgen op hun privacy gesteld zijn. Bij ons, in Kinshasa, kan je gewoon bij vrienden, buren of familie binnenlopen. Op ieder moment van de dag. In België niet.

Hier moet je aanbellen of zelfs vooraf afspreken dat je zal langskomen. En zo zijn er nog een hoop zaken die ik heb moeten leren.”

Ntekedi Titus droomt van een politieke loopbaan in ons land. “Politiek heeft me altijd erg geboeid.

Ik ben sinds kort actief binnen de Open Vld. Het is mijn ambitie om op termijn een nog grotere rol te spelen. Brussel heeft al een Congolese minister. Wie weet?”

“Ik ben een fan van Karel De Gucht. Hij zegt altijd waar het op staat. Congolezen hebben dat graag. De Gucht is graag gezien in Congo. Behalve bij de leiders.”

werken wanbegrip weg In het theaterstuk werd de Congolese cultuur maar vooral de manier waarop Congolezen en Belgen van elkaar verschillen op ludieke manier getoond.

Laurène is al sinds 1972 in Antwerpen. “In de jaren zeventig zag je hier in Antwerpen nog niet veel zwarte mensen. Uit pure nieuwsgierigheid werd ik op straat aangestaard en nagekeken. Hoeveel keer dat ik kindjes op de bus niet heb horen fluisteren: ’Kijk, mama, die mevrouw is vuil!’ Werk vinden was niet eenvoudig. Ik had in Congo voor verpleegster gestudeerd, en via een interimbureau op de Meir ben ik later bij het Middelaresziekenhuis terechtgekomen. Nu ben ik

met pensioen”, vertelde de Congolese actrice.

“Ik ben naar hier gekomen met mijn man, die een studiebeurs had”, aldus Véronique Kabonga. “Bij mijn aankomst in 1990 kon ik nauwelijks geloven dat dit België was. Was dit nu het beloofde land? Mijn man en ik wilden later terug naar Congo, maar wegens de bloedige burgeroorlog kwam daar niets van.”

Elisabeth Sekanabo woont 19 jaar in Antwerpen. “Soms doen wij dingen die andere mensen raar vinden. Met de geslaagde toneelvoorstelling probeerden we dat wanbegrip weg te werken.

Het was een fantastische ervaring.”

Grenzeloze vriendschap In dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap.

Titus heeft vrienden in Frankrijk, een broer in La Louvière, familie in Kinshasa. Maar zijn echte vrienden wonen in Vlaanderen, zegt hij. “Het is niet gemakkelijk om hier vrienden te maken.

Maar eens je vriendschap sluit met een Vlaming, dan is dat ook echt. Dan kan je altijd op hem of haar rekenen. Dag en nacht. Zoiets vindt je volgens mij alleen in Vlaanderen.”

In Antwerpen wonen 977 Congolezen.

Tachtig keer België Oppervlakte Het land is 2.345.410 km² groot of 80 keer zo groot als België.

Hoofdstad De hoofdstad is Kinshasa.

Inwoners Het land telt 58.317.930 inwoners.

Klimaat Congo is een uitgestrekt land dat onder- Kinderen beschermen zich tegen een stortbui. verdeeld is in 10 provincies waar overal een tropisch klimaat heerst. Dit verschilt sterk van streek tot streek en van periode tot periode: warm en vochtig in de equatoriale rivierbekkens, koeler en droger in de zuidelijke hooglanden, koeler en vochtiger in de oostelijke hooglanden.

Ten noorden van de evenaar loopt het droog seizoen van december tot februari en het regenseizoen van april tot oktober. Ten zuiden van de evenaar loopt het droog seizoen van april tot oktober en het regenseizoen van november tot maart.

Bevolking Er leven meer dan 200 verschillende Afrikaanse etnische groepen. De meerderheid wordt gevormd door mongo, luba, kongo, mangbetu-azande.

Taal De officiële taal is Frans. Daarnaast zijn er vier nationale talen: Lingala, Kiswahili, Tshiluba en Kikongo.

Er zijn een 400-tal dialecten. De alfabetisatiegraad ligt op 65.5%.

Godsdienst Ongeveer de helft van Pygmeeën in Mbau Mikereba, diep in het de bevolking is kaIturi-woud. tholiek. Verder is 20% protestant, 10% moslim, 10% kimbanguïst.

Munt De munteenheid is de Congolese Frank (CF).

Rijkdommen De Congolese bodem zit vol natuurlijke rijkdommen zoals kobalt, koper, cadmium, petroleum, diamant, goud, zilver, zink, tin, bauxiet, uranium, radium, ijzererts, steenkool, hout, mangaan, germanium en coltan.

Congolezen denken soms dat anderen hen raar vinden.

Een Congolees met een emmer vol slijk tijdens zijn zoektocht naar goudklompjes in een kuil in de Pkata-mijn bij Bunia.

donderdag 11 december 2008

Emmanuel Biniamu Nganga ’papa’ van de Congolezen in Antwerpen Democratische Republiek Congo

Congolees consulaat tot nader order gesloten

Gaat het Congolese consulaat aan de Ankerrui in Antwerpen opnieuw open en zo ja wanneer?

Het is een vraag die veel Congolezen, maar ook Antwerpenaren die naar Congo willen reizen nu al maanden bezighoudt. Voorlopig kent niemand het antwoord.

De Congolese overheid sloot het consulaat in Antwerpen einde mei na kritiek op het regime door minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (Open Vld). Kort daarop verklaarden exmedewerkers dat de consul in Antwerpen het systeem waardoor diplomaten goederen zonder btw kunnen kopen, misbruikte.

Het gaat niet alleen om aankopen voor officieel gebruik, zoals kantoormateriaal of computers die op ambassades of consulaten worden gebruikt. Ook de aankopen voor de ‘eigen persoonlijke behoeften’ van de diplomaten zijn vrijgesteld.

De regels en formaliteiten die vervuld moeten worden, verschillen wel naargelang het om officieel, dan wel persoonlijk gebruik gaat.

Op het Congolese consulaat-generaal in Antwerpen namen ze een loopje met de belastingvrijstelling voor officieel gebruik. De interimconsul zou onder meer btw-vrijstelling hebben genoten voor dure handtassen die ze in Brussel bij Gucci, Chanel en Kenzo kocht, de aankoop van 24 paar schoenen, 6 paar laarzen en exclusieve jurken.

Een onderzoek leverde voorlopig niets op.

Tien voor taal Geen enkel land ter wereld telt zoveel dialecten als Congo. Toch zorgt dit niet voor een babylonische spraakverwarring omdat bijna iedereen ook Frans en één van de vier grote omgangstalen (Kiswahili, Lingala, Kicongo en Tshiluba) beheerst.

Dank u.

Merci of Matondi.

Goeiendag!

M’Bote.

Welkom.

Boyeyi Bolamu.

“Wij zijn één grote familie” Waarom hebben alle Congolezen twee gmstoestellen op zak, wil ik van Emmanuel Biniamu Nganga weten. “Dat heb je goed gezien”, lacht hij. “Eén van een Belgische operator en één met een Afrikaanse kaart waarmee je voor 20 cent per minuut naar Kinshasa kan bellen.” Als voorzitter van het Afrikaans platform pretendeert Emmanuel Bininamu Nganga ongeveer alle Congolezen die in Antwerpen wonen persoonlijk te kennen.

Emmanuel werkt sinds 1997 bij General Motors in Antwerpen.

Daarnaast is hij voorzitter van de vzw die alle Afrikaanse verenigingen en organisaties in Brussel en Vlaanderen verenigt. En is hij verantwoordelijk voor de vzw Congolese Bond der Gezinnen. Niet voor niets noemen velen hem de ’papa’ van de Congolezen in Antwerpen.

“Wij begeleiden gezinnen op administratief en juridisch vlak, organiseren avonden rond bijvoorbeeld integratie, staan in voor het wijkfeest ’Congo in Vlaanderen’ op het Sint-Jansplein en helpen mensen met visumproblemen.”

Emmanuel Biniamu Nganga belandde in de winter van 1992 in ons land. “Gevlucht voor Mobutu. Mijn leven was in gevaar. Eigenlijk wilde ik naar Tsjechië trekken. Maar we maakten een tussenlanding op Zaventem. In de transitzone ben ik naar een politieman gestapt en heb ik gevraagd hoe ik hier politiek asiel kon krijgen. Ik heb eerst een paar dagen in het gesloten asielcentrum van Melsbroek gezeten, daarna in het Rode Kruiscentrum van Turnhout en in een opvangcentrum van het Leger des Heils.

Nu woon ik met mijn vrouw en drie kinderen in Antwerpen.”

Aangezien Emmanuel de Congolezen en de Congolese gemeenschap in Antwerpen door en door kent, weet hij perfect wat hun problemen zijn en kan hij als geen ander vertellen hoe Congolezen in Antwerpen leven.

» Onderwijs: zelf heeft hij een op-

leiding carrosserie gevolgd, bezit hij een diploma van bezetter, volgde hij rechten en heeft hij een postgraduaat bemiddeling. “Het probleem is dat momenteel veel Congolese jongeren hier in Antwerpen weinig of geen zin hebben om te studeren. De reden is dat ouderen die wel een hoger diploma behaalden, moeilijk aan een baan geraken die betaald wordt volgens hun diploma.”

» Taal: “Wie wil integreren, moet

in de eerste plaats de taal leren van het land waar hij of zij verblijft. Het Afrikaanse platform geeft iedere vrijdag cursussen Nederlands voor Congolezen. De meesten trekken zich na een paar maanden al erg goed uit de slag.”

» Kinderen: “Congolezen zijn gek

op kinderen en hebben er meestal verscheidene. De jongere generatie heeft het veel gemakkelijker om zich aan te passen dan wij vroeger. Ze hebben ook allemaal de Belgische nationaliteit. Al blijft onze huidskleur ons nog wel vaak parten spelen.”

» Geld: “De meeste Congolezen hier in Antwerpen zijn legaal in het land. Ze hebben een baan of leven van een uitkering. We hebben het niet allemaal even breed, maar de meesten komen rond. De Congolese gemeenschap is een grote familie. Iedereen helpt iedereen. Ook financieel.”

Congolese verenigingen O Congolese Bond der gezinnen vzw

Boomsesteenweg 257 2020 Antwerpen Contactpersoon: Emmanuel Biniamu Nganga 0495-83.06.72

O Afrikaans Cultureel Collectief

De Bosschaertstraat 143 2020 Antwerpen Contactpersoon: Benedict Mayuku 0476-55.39.55

O Afrikaanse naties jeugdvereniging vzw

Dambruggestraat 22 2060 Antwerpen Contactpersoon: Peter Rufai 0486-36.18.24

O Mwinda Kitoko vzw

Emmanuel Biniamu Nganga: “Congolezen zijn altijd netjes gekleed als ze de deur uitgaan.”

» Sport: “Congolese jongens voet-

ballen vooral. Er is een Afrikaanse club, maar de meesten spelen in een club in de gemeente waar ze wonen. De meisjes doen aan turnen en dans. Dansen zit in onze genen, hé”, lacht Emmanuel.

» Kledij: “Je zal zelden een Conge-

lees over straat zien lopen die niet netjes gekleed is. Jongeren dragen jeans en Europese kledij. De iets oudere vrouwen dragen zelden een lange broek. Een Congolese vrouw met een jeans, dat paste vroeger niet. Nu zie je het wel al af en toe.

Maar de oudere vrouwen zweren toch bij een jurk. Meestal lopen ze er erg kleurrijk bij. Ze kopen de stof en laten hun kledij maken door een kleermaker.”

» WinKelen: “Onze grote inkopen

doen we net als iedereen in Delhaize, GB, Aldi of Colruyt. Typisch Congolese gerechten of ingrediënten halen we in Congolese winkels.

Er zijn er een aantal in Antwerpen.

Wij eten vijf dagen op zeven Congolees. Maar ook typisch Belgische kost komt geregeld op tafel.”

» Gezondheid: “Op vlak van ge-

zondheidzorg is er weinig verschil met Europeanen. Er zijn wel opmerkelijke verschillen bij een bevalling bijvoorbeeld. Wanneer een

Congolese vrouw in het ziekenhuis bevalt, is het daarna de zoete inval in het ziekenhuis. Iedereen wil het pasgeboren kindje zien. Veel bezoekers brengen ook eten mee voor de kersverse moeder. Met Bond der Gezinnen maken we er mensen attent op dat dit niet altijd door andere patiënten en door verpleegkundigen wordt geapprecieerd en dat patiënten eten genoeg krijgen in het ziekenhuis. Hetzelfde wanneer een Congolees hier in het ziekenhuis ligt wegens ziekte of voor een operatie.

Ook dat proberen we ze met onze vzw duidelijk te maken.”

» Bejaarden: “Congolezen zorgen

zelf voor hun bejaarde ouders. Waar we wel veel vragen over krijgen bij het Afrikaanse platform; is waarom Congolezen nooit als oud-strijder werden erkend. Onze grootouders hebben samen met de Belgen gevochten. De Belgen zijn gedecoreerd en financieel beloond voor hun heldendaden. Maar de Congolezen niet. Dat wringt nog altijd bij de oudere generatie. Een paar jaar geleden hebben we daarover een gesprek gehad met vertegenwoordigers van de minister van Justititie en met de Oud-strijdersbond. Maar zonder resultaat. Zo zie je maar dat we toch nog altijd een trapje lager staan dan de echte Belgen.”

» overlijden: “Ooit al een Congole-

se begrafenis bijgewoond? Congolezen, vooral vrouwen, tonen hun verdriet en maken meestal veel lawaai. Wanneer hier iemand sterft, worden rouwbrieven verstuurd. Bij ons niet. Mensen bellen elkaar op om het slechte nieuws te melden en komen samen naar het huis van de overledene. Zelfs mensen die de overledene niet van dichtbij kenden, rouwen mee. Dat zorgt wel eens voor problemen met buren.“

» Geloof: “De Congolozen in Ant-

werpen zijn erg gelovig. Vroeger waren we vooral katholiek. Nu kiezen de meesten voor de ’groupe de réveille’, een mengelmoes van katholiek en protestant. De bijeenkomsten zijn een groot succes. Wij hebben geen kerken, maar komen samen in huizen of in zaaltjes. Ons motto: Veel bidden en God zal je helpen.”

» teruG naar ConGo? “Alle Con-

golezen die in Antwerpen wonen, dromen ervan om ooit naar hun geboorteland of hun land van afkomst terug te keren. Ik ook, ja. Of het er ooit van komt is een andere vraag.

Sinds Kabila, de zoon, aan het hoofd staat, zit het land in de diepste crisis ooit. Oorlog, corruptie, honger. Het is nooit zo erg geweest”, zucht Emmanuel Biniamu Nganga.

Breughelstraat 31-33 2018 Antwerpen Contactpersoon: Dadie Makiadie 0472-27.33.51.

Jurgens Neto Ferrera 0486-60.45.80

O Platform Afrikaanse gemeenschappen

Breugelstraat 31 2018 Antwerpen Contactpersoon: Emmanuel Biamu Nganga 0495-83.06.72

O Association pour inégration mères et enfants

Golfstraat 79 2600 Berchem Contactpersoon: Kabonga Mizaba Bora 0479-84.85.25

O Forum van Afrikaanse artiesten vzw

De Bosschaertstraat 143 2020 Antwerpen Contactpersoon: Daniel Tuyizere 0497-43.19.68

Waar van Congo-boten in Entrepot du Congo Op de Vlaamse kaai ligt het tot ver buiten Antwerpen bekende café Entrepot du Congo. Toch weet bijna geen enkele Antwerpenaar waar de naam vandaan komt. In 1895 werd de Compagnie Belge Maritime du Congo opgericht en zestig jaar lang waren de Congo-boten in Antwerpen een begrip. Zij meerden aan aan de Vlaamse kaai, op de nu Gedempte Zuiderdokken. In de Entrepot du Congo werden de goederen onder douanecontrole opgeslagen tot ze hun bestemming kregen.

Entrepot du Congo: een glaasje drinken waar vroeger Congolese goederen lagen.

www.inburgering.be

Agentschap voor Binnenlands Bestuur Boudewijnlaan 30 bus 70, 1000 Brussel Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Carnotstraat 110, 2060 Antwerpen inburgering@stad.antwerpen.be Onthaalbureau Inburgering Provincie Antwerpen Brusselsepoortstraat 8, 2800 Mechelen onthaalbureau@prismavzw.be

donderdag 11 december 2008

Masala M’Boyi (50) van restaurant Mama Congolaise Democratische Republiek Congo

Hoogvliegers Papa Wemba: Fantastische muzikant. Ligt slecht in België en Frankrijk. Maar aan zijn muziek kan niemand tippen.

Koffie Olomide: Tweede populairste muzikant. Zet zijn muziek eender waar op en iedereen die in de buurt staat begint met de heupen te draaien.

Mutombo Dikembe: Congolese basketballer die nu in Amerika speelt. Betaalde in Kinshasa de bouw van een kinderziekenhuis, wat hem nog populairder maakte dan hij al was.

Etienne Tshisekedi: “Onze Mandela”, aldus Antwerpse Congolezen.

“Congolezen zijn dol op geitenvlees” Serveert u aapjes zonder schedelpan om de klant de hersenen te laten uitlepelen, vraag ik Masala M’Boyi. De kok van restaurant Mama Congolaise moet er hartelijk om lachen. “Gaat dat fabeltje nu nog altijd mee”, vraagt de Congolese ’mama’.

Malasa M’Boyi is een vrouw van de wereld. Ze voelt zich overal thuis. Behalve in Congo. Terugkeren naar haar geboorteland ziet ze absoluut niet zitten. “Ik zou goed gek zijn om terug te keren”, zegt ze.

Sedert twee maanden baat ze in de Van Arteveldestraat, vlakbij het De Coninckplein, het restaurant Mama Congolaise’of Kipe Ya Yo uit. De inrichting lijkt niet meteen op wat wij van een restaurant verwachten. Het is veeleer een cafetaria, met oude houten stoelen, maar zonder decoratie, zonder menu’s en zonder prijslijst.

Koliya Malamu Eet Smakelijk!

Sardientjes met maniok Kip moambe Moambe is de nationale schotel van Congo.

Letterlijk betekent moambe ‘acht’. Dat verwijst naar de acht ingrediënten die sowieso in deze schotel verwerkt moeten worden.

Ingrediënten (4 personen) - 1 hoevekip van 1,2 kg - 300 g palmnoten - 1 dl palmolie - 3 knoflookteentjes - 5 g pilipili - 2 uien - 200 g sakasaka (maniokbladeren) - 2 bananen Bereiding Snij de kip in acht delen en laat deze lichtjes goudbruin kleuren in wat palmolie. Voeg de grof gehakte uien toe en laat dat kleuren. Kruiden met grof zout en pilipili. Giet wat water over de kip tot deze net niet onder het vocht staat. Breng het geheel zachtjes aan de kook. Voeg er de moambesaus aan toe.

Moambesaus Maal de palmnoten in de mixer tot ze heel fijn zijn en roer er vervolgens de palmolie en de geplette look door. Snij vervolgens de maniokbladeren in fijne reepjes en voeg deze aan de stoofpot toe. Laat het geheel op een zacht vuurtje stoven tot de kip gaar is. Snij de banaan in grove stukken en voeg deze aan de bereiding toe. Nog even laten doorkoken. Opgediend met witte rijst is moambe beslist een ontdekking.

Jean-Paul Masalle (59) woont sinds begin 2000 in Antwerpen.

Hij baat er een kruidenierswinkeltje uit op het einde van de Van Arteveldestraat.

“Kijk maar eens rustig rond”, zegt hij wanneer we de winkel binnenstappen. Maar veel valt er niet te zien. Nog niet de helft van de rekken is gevuld. In de koelkast staan enkele flesjes water, meer niet.

“Wij zijn afhankelijk van onze leveranciers”, zegt hij.

Ook Masalle is zijn land ontvlucht voor de oorlog en het regime in zijn land. “Het is erg, mijnheer. Zo een mooi land gaat kapot door de opeenvolgende oorlogen. Mensen hebben honger, zijn bang. De kinderen hebben geen toekomst meer.

In Congo blijven was geen optie, mijn leven was in gevaar”, zegt hij.

De winkelier leidt ons rond in zijn zaak. Op de toog liggen zoete bananen om de frituren en maniok. “Klaargemaakt”, zegt hij. “De wortels zijn in Congo behandeld. Als !” d n ro r eens a a m je ze vijf minuten in de k ij “K Masalle: microgolfoven stopt zijn Jean-Paul

ze klaar voor consumptie.”

Verder staan er wat blikjes sardientjes, soep in blik, nylonkousen en zoetigheden. “Delicatessen”, noemt hij de stukjes meloen die in geraspte noten zijn gerold.”

Mes als blikopener Wanneer Desirée en Emanuel, twee twintigers, iets in het Afrikaans vragen, begint Masalle een schotel te bereiden. “Een snelle hap”, zegt hij zelf.

Bij gebrek aan een blikopener gebruikt hij een vlijmscherp mes om een blikje sardientjes te openen. Hij kapt de inhoud op een bord. Daarna snijdt hij een maniokwortel in schijfjes, giet er een blik tomatensaus over en begint dan een vrucht, waaruit pilipili wordt gehaald, in stukjes te snijden en legt de stukjes rond de vis.

Desirée en Emanuel hebben duidelijk grote honger en doen zich met hun blote handen te goed aan de visschotel. Ik hou hun gezicht

“Ik maak klaar wat de klant vraagt”, zegt ze.

Voor Malasa is België meer dan haar tweede thuisland. Als kind heb ik hier school geslopen. “Mijn vader was burgemeester in het dorp waar we woonden. In de buurt van Kinshasa. Met een studiebeurs belandde ik in Bouillon, in de Ardennen, waar ik naar de hotelschool ging en een diploma van kok behaalde. Terug in Congo, werkte ik in zowat alle grote hotels en restaurants. Onder meer in het Continental en het Okapi in Kinshasa. Altijd als kok. Toen mijn ex-man problemen kreeg met de handlangers van Mobutu, zijn we het land uitgevlucht en verbleven we in verschillende Shengenlanden. Het langst woonden we in Zweden, waar ik kokin was bij Ericson. Ik heb trouwens de Zweedse nationaliteit, wat me toelaat gemakkelijker een reisvisum te krijgen. Als Congolees is dat veel minder evident.”

Malasa is intussen gescheiden van haar man, met wie ze een dochter van twintig heeft.

“Congolezen zijn gemakkelijke klanten”, zegt ze. “Ze eten graag en veel. Maar ze zijn niet kieskeurig. Dit is ook geen sterrenrestaurant, hé. Ik maak de traditionele keuken. Het klopt dat hier nergens een menu of prijslijst te vinden is.

Ik maak wat de klant vraagt. Op voorwaarde dat ik de producten in huis heb of dat ik ze snel nog kan halen in een van de exotische winkels hier in de buurt. En anders moeten ze maar wat anders bestellen. De meeste klanten bestellen vooraf en komen hier eten of komen schotels afhalen. De prijs wordt op het moment zelf bepaald.

Ik weet dat jullie dat niet gewoon zijn, hé. “ “Congolezen zijn dol op geitenvlees. Het is lekker en kan op tientallen manieren worden klaargemaakt. Het liefst hebben Congolozen het geroosterd op de barbecue. Het is vrij vettig vlees, maar het is wel een echte delicatesse. Het wordt opgediend met

“Hier is geen menu of prijslijst. Ik maak wat de klant vraagt.

Of iets anders.

Als het maar lekker is.

En veel.”

Masala M’Boyi

maniok, aardappelen of rijst en met gefrituurde bananen. Wij Congolezen eten ook graag pikant.

Toch verkies ik de gerechten niet al te veel te kruiden. Ik zet de kruiden liever op tafel zodat de klant naar believen kan strooien.”

Als drank serveren we vooral bier en Franse wijnen. Op trappistenbier hebben Congolezen het niet zo gemunt. Liever gewone pils. Of Afrikaanse bieren. Maar die zijn moeilijk verkrijgbaar. Ze worden niet op fles ingevoerd, enkel in bidons, wat niet zo handig is natuurlijk. Toch probeer ik het geregeld in huis te halen. Vooral de ouderen houden ervan.”

“Of er gerechten zijn die Congolezen vies vinden of absoluut niet lusten? Weinig, wij zijn goede eters. Wat wij bijvoorbeeld minder doen is een aperitief drinken voor we eten. Maar van gerechten gaat alles er wel in”, lacht Masala.

Als we voor ons vertrek vragen hoeveel reserveringen ze al heeft voor het komende weekeinde, legt ze ons uit dat Congolezen geen dagen op voorhand reserveren zoals wij dat doen. Ze lopen overdag eens binnen, slaan een praatje en bestellen of reserveren. Of ze komen gewoon naar hier en wachten tot het klaar is. Wanneer ik bepaalde producten niet in huis heb, gaan ze er gewoon zelf om. Of maak ik gewoon iets anders. Een Congolees maakt daar allemaal geen probleem van. Als het maar lekker is. En veel.”

en pilipili

Malasa M’Boyi: “Congolezen zijn gemakkelijke klanten.”

Illegale Pauline (17) verdient geld voor haar familie Ze heten Mina, Joyce en Pauline. De drie Congolese meisjes zijn afkomstig uit het gebied Kanyabayonga, zijn illegaal en verdienen de kost als prostituee. Pauline stuurt iedere maand honderd euro op naar haar familie in Congo.

Sardines met maniokwortels, tomatensaus en pilipili: een lekkernij! in het oog om te zien of ze geen gekke bekken trekken of geen liter water naar binnen moeten gieten om de pilipili te blussen.

Maar ze geven geen krimp. Inte-

gendeel, het smaakt hen duidelijk en in geen tijd werken ze de lekkernij naar binnen.

“Dit is alleen iets voor echte mannen”, lachen ze.

“Verkoopster”, antwoorden ze wanneer we vragen wat ze doen. Met die belofte waren ze inderdaad naar België gekomen, zegt Pauline. Maar eens hier, werden ze in de straatprostitutie gedwongen. Zoals zoveel meisjes.

Pauline komt uit een gezin van acht kinderen. Haar moeder is dood, vermoord voor de ogen van de rest van de familie.

Pauline was die dag gelukkig niet thuis.

“Ik werd als oudste van het gezin verondersteld de taak van mama over te nemen. Maar er was amper geld om eten te kopen.”

“Tot papa in een bar een man leerde kennen die hem voorstelde om mij mee te nemen naar België om hier te werken als verkoopster. Mijn mening werd niet eens gevraagd. Ik moest gewoon vertrekken. Die man, Julien, maakte mijn papieren in orde en kwam me op een dag thuis ophalen met een auto.

Uiteindelijk zijn we met het vliegtuig naar België gereisd. Julien was supervriendelijk. We gingen lekker eten, sliepen op hotel, ik kreeg kledij en mooie lingerie, iets wat ik in Congo nooit heb gedragen. Hij beloofde me ook om een appartement te zoeken. Ik woon nu met vier meisjes op een studio in Antwerpen. Waar zeg ik niet, drie van de vier zijn illegaal”, zegt ze.

Een illustratieve foto van een anonieme prostituee.

“Na een tijdje werd Julien minder vriendelijk. Hij heeft me eigenlijk nooit gezegd wat ik moest doen.

Enkel dat de drie anderen me zouden meenemen naar Brussel. Sindsdien sporen we zes dagen op zeven naar Brussel. In de vooravond de trein naar het Noordstation en met de laatste trein terug naar Antwerpen-Centraal. Met als enige opdracht zoveel mogelijk klanten op een avond af te werken.

Dertig euro per klant plus vijftien euro voor een kamer. Hoeveel we daar zelf van krijgen? Genoeg om van te leven en om iedere maand nog honderd euro op te sturen naar huis.”

donderdag 11 december 2008

29

Alleenstaande moeder vol lof over gerecht en gerechtigheid

CongoBrazzaville CENTRAALAFRIKAANSE-REP. 100km

KAMEROEN

EQUATORIAAL GUINEA

Impfondo C

Ouesso

Evenaar

go on

CONGO-BRAZZAVILLE Owando

GABON

Co ng o

Oyo CONGO

Djambala Mossendjo

Ismail Sibiti Kadare.

Brazzaville

Loubomo PointeNoire ATLANTISCHE OCEAAN

Madingou

Kinkala

ANGOLA

© GRAPHIC NEWS

Niet echt veilig

O Ligging: Congo-Brazzaville ligt in het westen van Centraal-Afrika. Deze voormalige Franse kolonie staat ook bekend als de Republiek Congo. Hoewel er nu geen oorlog woedt, is de veiligheid er niet voor honderd procent te garanderen.

Congo-Brazaville is een onafhankelijk land dat grenst aan Gabon, Kameroen, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo-Kinshasa en de exclave Cabinda van Angola.

O Inwoners: 2,9 miljoen inwoners.

O Taal: Frans, Kikongo, Kituba en Lingala.

O Religie: meeste inwoners zijn katholiek.

O Munt: CFA. O Toerisme: moerassen, savanne en bergen met tropische regenwouden wisselen elkaar af. Giraffes, jachtluipaarden, hyena’s, antilopen en neushoorns leven in de noordelijke savannes. De tropische wouden zijn het leefgebied van buffels, olifanten en verschillende soorten apen. Daarnaast kan je ook krokodillen en reptielen zoals cobra’s en adders tegenkomen. De Congo en Ubangi-rivier die het land doorkruisen vormen een belangrijke scheepvaartverbinding.

Buiten de steden leeft een aantal Afrikaanse stammen nog volgens oude tradities.

O Website: www.congo-site.com O Beste reistijd: juni t/m september O Nationale feestdagen: 15 augustus, Onafhankelijkheidsdag

Hoogvliegers Dinastar Shango Dé artiest van CongoBrazzaville waarvoor alle meisjes uit de bol gan.

Brengt afrosoul, maar ook blues en Congolese rumba.

Itoura Moussongo Razend populaire covermuzikant. Brengt hits van James Brown, Prince, Kiss, Bob Marley en zelfs Elvis-nummers.

Volgende week: Cyprus, Denemarken, Djibouti

“Alles is hier zo goed geregeld” verschillende soorten. Voor jullie is dat normaal, voor mij niet.”

Binnenkort is het Kerstdag en Nieuwjaar.“Gezellig. Of dacht je dat we dat in Congo-Brazzaville niet vieren? Anders, zonder kerstboom, zonder kalkoen, maar met geschenken. Wat er op het menu staat, weet ik nog niet.

De temperatuur schommelt rond Het is een gewoonte in Congo om Zeker geen kalkoen en geen Afrihet vriespunt en er valt smeltende kinderen de namen van grootouders kaans eten. Mijn kinderen lusten dat sneeuw. Estere heeft moeite om zich te geven. Als blijk van respect.” niet. Ze eten niets liever dan Vlaamse op te warmen. “Een mens past zich “Ik probeer zo vaak mogelijk Ne- kost. Worst, pens, frieten, hutsepot, aan alles aan. Behalve aan de koude. derlands te praten. Als het te moei- spaghetti. Voor Maboke, een visgeVerschrikkelijk, dat weer in België!” lijke woorden zijn of wanneer ik recht, of Saka-saka halen ze hun In 2001 belandde de Congolese boos ben, praat ik Frans of zelfs neus op. “ vrouw in ons land. “Gevlucht voor Congolees. Pas wanneer ik vlot Ne- “Dit jaar vier ik Kerstmis thuis, met het regime in Congo-Brazzaville”, derlands praat, maak ik volgens de de kinderen en met mijn jongere zus zegt ze. “Mijn vader deed aan poli- VDAB kans op een volwaardige job. die met haar man vanuit Frankrijk tiek, maar zat in de verkeerde partij. Ik ben gemotiveerd, want ik wil met naar Antwerpen komt. We wisselen We werden gepest en bedreigd. Papa mijn buren praten. Nu blijft het vaak ieder jaar af. Cadeautjes? Ik weet is intussen dood. Mijn zus vluchtte bij goeiendag zeggen. nog niet wat kopen, naar Frankrijk, ik naar België.”

Het is moeilijk omdat meestal zaken die Estere raakte hier zwanger van haar jullie zoveel dialecten van pas komen in Afrikaanse man, maar het huwelijk hebben.” het dagelijkse leliep op de klippen. “Van de hel naar Wanneer je Estere ven. Geen luxede hemel. En terug”, zegt ze.

Ondjeat naar de vergoederen. AfrikaEstere bleef niet lang alleen. Ze schillen tussen Antnen zijn dat niet Estere Ondjeat leerde een Belgische man kennen werpen en Brazzaville, gewoon. En als almet wie ze een kind kreeg. Maar ook de hoofdstad van Conleenstaande moedat huwelijk strandde. go-Brazzaville, vraagt, der moet ik een “Ik woon nu alleen met mijn twee kin- moet ze niet lang nadenken. “Het beetje opletten wat ik met mijn geld deren. Da’s niet eenvoudig. Als Afri- gerecht en de gerechtigheid. Alles doe. Sparen lukt amper. Op het einkaanse je land en je cultuur achter- verloopt hier eerlijk. Geen willekeur de van de maand is alles op.” laten is al een hele onderneming. zoals in Congo. Als je hier iets uit- Estere, die weinig of geen contact Hier alleen instaan voor de opvoe- spookt en je komt voor het gerecht, heeft met landgenoten in Antwerding van twee kinderen, is helemaal weet je vooraf wat de minimum- en pen, wil in ons land blijven. niet eenvoudig. Maar we trekken maximumstraf kan zijn. In Congo “Ik ben Belgische, heb een pasons uit de slag en zijn gelukkig.” was dat anders. De rechter beslist. poort. Alleen nog werk vinden.

Welcome (5), haar eerste kind met Niet op basis van wat je hebt uitge- Ik heb gestudeerd in Congoeen Afrikaanse man, en Jules-Leon spookt, wel op basis van wie je bent Brazzaville, maar heb geen diplo(1) van haar Belgische man worden en tot welke partij je behoort.” ma’s meer. Administratie en boekopgevoed in het Frans, maar ze le- “Alles is hier ook perfect geregeld. houding heb ik gedaan. Maar ik geren ook Nederlands.

De bus komt op tijd, het OCMW loof niet dat ik er hier iets mee kan “Weet u waar de naam Jules-Leon zorgt er voor dat je elke maand op doen. Toen ik zeven jaar geleden in vandaan komt? Jules is de vader van tijd je geld krijgt, er ligt altijd eten in België arriveerde, had ik nog nooit mijn ex-man, Leon was mijn papa. de winkel en je kan zelfs kiezen uit op een computer gewerkt.”

“Wat er bij ons thuis op tafel komt? Worst met wortelen, frieten met curryworst en spaghetti”, lacht Estere Ondjeat (35) uit Congo-Brazzaville.

“Mijn kinderen halen hun neus op voor Afrikaanse kost”, zegt de alleenstaande moeder.

“Mijn kinderen lusten geen Afrikaans eten.”