VA N A F G H A N I S TA N T O T Z W I T S E R L A N D Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn
blz.
4
Filippijnen Gloria Oyie Lugo “In de Filippijnen is 19 graden koud”
blz.
6
Finland Merja Rautiainen “Lachen doe je niet zonder reden”
Teksten: Jan Martynowski, Kristin Matthyssen, Maaike Floor Coördinatie: Kris Vanmarsenille Foto’s, illustraties: Bert Hulselmans, Arlette Stubbe, Thomas Legrève, Dirk Kerstens, Reuters, Pro Visu, Belga, AP, EPA, GVA
blz.
8
Gabon Thibaut Ndong Mboulou “In Gabon heb je veel voodoo” Eindredactie: Carine Tollenaere
donderdag 22 januari 2009
42 FilippiJNeN Filippi Batan
Straat van Luzon
Babuyan an Cagay
Laoag
FILIPPIJNSE ZEE
Dagupan 150km
Luzon
Quezon Stad
Manila
FILIPPIJNEN Legaspi
Mindoro Busuanga
ZUIDCHINESE ZEE
Samar Panay
Palawan
Cebu
Bohol
Sulu Zee
Mindanao
Davao
Zamboanga Jolo
MALESIË
rch uA Sul
Leyte
Cebu
Negros
BRUNEI
Tacloban
“Filippijnen zijn een smeltpot van culturen” Allen Joseph Fajardo - AJ voor de vrienden - woont sinds 2005 in Antwerpen, maar heeft er al een hele wereldreis opzitten. De eerste jaren van zijn leven bracht hij door in de Filippijnen. Daarna ging het richting Oman, weer de Filippijnen en dan Nederland. Tot hij tijdens een vakantie in Marokko de Antwerpse Inge ontmoette en besloot om zijn kans te wagen aan de boorden van de Schelde.
Basilan l i pe
General Santos © GRAPHIC NEWS
Meer dan 7.000 eilanden O De Filippijnen zijn een republiek. De huidige
president is Gloria Macapagal-Arroyo.
O Het land bestaat uit liefst 7.107 eilanden. De
AJ Fajardo kwam via Nederland in Antwerpen terecht
grootste twee zijn Luzon en Mindanao, samen goed voor twee derde van de oppervlakte. De naam is afkomstig van de Spaanse koning Filips II.
O De onafhankelijkheid had heel wat voeten in
de aarde. Al in 1898 verklaarde het land zich onafhankelijk, na 300 jaar Spaanse overheersing. Amerika viel de eilandengroep meteen binnen en veroverde die. Pas in 1946 stonden de Filippijnen op eigen benen.
O Een van de bekendste
uitspraken uit de Tweede Wereldoorlog had betrekking op de Filippijnen. Toen de Japanners in 1942 de eilandengroep veroverden, sprak generaal Douglas MacArthur (foto) de gevleugelde woorden: “I came through and I shall return” (“Ik kwam erdoor en ik zal terugke- Generaal Mac ren”). Dat deed hij ook, Arthur zwoer dat hij de Filippijnen in 1945. zou heroveren.
O De oudste gevonden menselijke resten zijn
28.000 jaar oud. Later werden de eilanden een knooppunt waar oosterse en westerse culturen elkaar ontmoetten.
85% is katholiek Officieel: Republika ng Pilipinas Hoofdstad: Manilla Oppervlakte: 300.000 km² (op 7.170 eilanden) Aantal inwoners:87.574.614 Religie: 85% rooms-katholieken, 5% moslims, 3% boeddhisten, 3% Independent Church of the Philippines (oud-katholieken) Officiële talen: Filippijns (Tagalog), Engels en Spaans Munt: Filippijnse peso (PHP) Economie: traditioneel een landbouw- en visserijland, maar de mijnbouw en industrie nemen de jongste jaren een hoge vlucht Lijst van de rijkste landen: 90/177
In Antwerpen wonen 312 Filippino’s.
“Intussen is het al 22 jaar gele- in de Filippijnen bent, zie je met- maar de eerste taal is het Filippijns den dat ik nog in de Filippijnen een aan de mensen dat zij uit een of Tagalog. En ook hier geldt weer: was. Eind dit jaar komt het er nog smeltpot van culturen en volke- Tagalog is een mengeling. “Je vindt eens van. De reis duurt 21 da- ren stammen.” er onder meer Engelse, Chinese en gen. Ik werk nu al aan een lijst AJ leefde de eerste jaren van Spaanse invloeden in”, weet AJ. van 21 gerechten die ik er zeker zijn leven in Quezon City, een wil eten.” van de grootste steden van het “In de Filippijnen speelt Eigenlijk zijn de Filippijnen een land. “Mijn vader werkte als ingehet leven zich in de beetje te vergelijken met Antwer- nieur bij Shell. Op de basisschool keuken af. De deur van pen: de Antwerpse haven lokt al zat ik samen met andere kindehonderden jaren zeelui en han- ren van Shell-werknemers. Voorhet huis staat altijd delaars uit de hele wereld, de Fi- al Filippino’s, maar er werd wel open. Iedereen komt lippijnen zijn al eeuwenlang een in het Engels lesgegeven.” langs en er wordt knooppunt van drukbevaren zee- Engels is naast Spaans een bevaartroutes. Dat had ook daar een langrijke taal op de eilandengroep, samen gegeten.” grote invloed op de samenstelAllen Joseph Fajardo ling van de bevolking: Japanners, Chinezen, “Het leuke aan Tagalog is dat het Mexicanen, ze vestigschrift fone foneden zich allemaal op de eilandengroep. En dan waren er natuurlijk de Spanjaarden, die er 300 jaar lang de plak zwaaiden -tot het einde van de negen-tiende eeuw. Ook de Antwerpse Filip-pino AJ is zo’n mix van culturen. “Mijn moeder heeft Spaanse roots en is redelijk blank. Mijn vader heeft een donkerdere huidskleur. Zijn familie anauezijn assen bij Bjst van het stamt uit Azië. Wanneer je r r e tt s ij r li De e Unescostaan op d oed. Mos groeit op een bo rst werelderfg voormalige leider Fe beeld van de rdinand Marcos in Mount Pugo in La Un noorden van de Filipp ion in het ijnen.
Een 74-jarige boerin oogst rijststengels.
ti tiEN VOOR taal Op de Filippijnen worden liefst 172 lokale talen gesproken, die allemaal tot de Austronesische familie behoren. De officiële nationale taal is het Filippijns, gebaseerd op het Austronesische Tagalog. Dankzij de invloed van andere culturen zijn er trouwens nog veel andere talen te horen: Engels, Mandarijn, Spaans,... Goeiendag. Magandang araw. Goedenavond. Magandang gabe. Dankjewel. Salamat. Hoe maakt u het? Kamusta po kayo? Ik hou van jou. Mahal kita. AJ Fajardo en vriendin Inge: “Antwerpen is een geweldige stad, maar de mensen zijn hier heel voorzichtig.” tisch is. Je schrijft de woorden op zoals je ze hoort.” Heel lang bleef de familie Fajardo niet in Quezon City. Toen AJ vijf jaar was, verhuisde ze naar oliestaat Oman. Toen AJ tien was, kwam hij nog eens een jaar in de Filippijnen terecht. Daarna trok de familie naar Leiden in Nederland, allemaal voor het werk van vader. “Ik vond al dat verhuizen heel normaal, want ik deed dat al van jongs af aan. Maar toen ik in Nederland aan de middelbare school zou beginnen, besloten mijn ouders toch om daar te blijven. Ze wilden hun kinderen een gevoel van zekerheid geven. Ik vond dat wel een prettige beslissing. Ik had veel
vriendjes gemaakt en nu moest ik die niet voor de zoveelste keer achterlaten.” Dat gebeurde in 2005 toch. Enkele jaren eerder had AJ tijdens een vakantie in Marokko de Antwerpse Inge leren kennen. Dus volgde een nieuwe verhuis, dit keer naar Antwerpen. Hij werkt er nu in het Radison SAS-hotel aan het Stadspark. Wat hij vindt van zijn nieuwe woonplaats? “Antwerpen is een geweldige stad, maar de mensen gaan hier wel anders met elkaar om dan ik vroeger gewend
am van en door het ra Kinderen kijking in een sloppenwijk hun noodwon van Manilla.
was. Ze zijn veel voorzichtiger.” Zijn er grote verschillen tussen het leven in de Filippijnen en het leven in België? “Het leven daar speelt zich af in de keuken. De deur staat open, iedereen komt langs er en er wordt samen gegeten. Er hangt een heel losse sfeer.” AJ mist niet alleen die gemoedelijke sfeer rond de tafel, maar ook wát er op tafel komt. Na 22 jaar je geboorteland voor het eerst weerzien, het moet vreemd aanvoelen. “Ik hoor van mijn moeder dat er veel veranderd is. De hoofdstad Manilla wordt steeds industriëler en is nu een van de meest ver vervuilde steden op aar aarde. En ik las dat drie van de tien grootste winkelcentra ter we wereld zich op de Filip Filippijnen bevinden. “ “De familie van mijn moeder komt van het platteland en ook dat schijnt helemaal an anders te zijn dan vroeger. Het wordt steeds moei moeilijker om er nog een rustig plekje te vin vinden.” Witte rook on Mayon op Luztsnapt uit de eiland van de on, het grootste Filippijnen.
Het is mooi weer vandaag, niet? Magandang panagon, hindi ba? U leest ook Gazet van Antwerpen? Bumabasa ka rin ng Gazet van Antwerpen
y be nie barangay? EEt smakElijk! E Menudo Ingrediënten » 500 gr varkensvlees » 2 teentjes knoflook (uitgeperst) » 1 gesnipperde ui » 4 gepelde en fijngesneden tomaten » 2 wortels, in blokjes gesneden » 2 aardappelen, in blokjes gesneden » 2 eetlepels citroensap » 2 eetlepels sojasaus » 20 zwarte olijven Bereiding Snij de wortels en aardappelen in blokjes. Roerbak de ui en de knoflook 5 minuten en voeg het vlees toe. Laat nog eens 5 minuten roerbakken. Voeg op de olijven na alle ingrediënten toe. Doe een deksel op de pan en laat een kwartier sudderen. Serveer met de olijven erbij.
Halo-halo » » » » » » » » »
1 grote rijpe banaan 1 kop mangofruit in blokjes gesneden 1 kop jackfuit (tropische vrucht) ½ kop zoete maïs 1 kop geschaafd kokos 1 kop ube (paarskleurig dessert) 2 kopjes geschaafd ijs 2 kopjes zoete melk 4 bollen vanille ijs
Bereiding Het woord Halohalo komt uit het Tagalog, en betekent letterlijk ‘mixmix’. Er is dan ook geen specifiek recept voor dit populair dessert, al zijn bonen en (al dan niet gecondenseerde) melk vaste bestanddelen. Doe eerst het fruit en de bonen laag voor laag in een beker, strooi het gemalen ijs en wat suiker erover, en giet dan wat melk over het geheel en schep er een bol roomijs naar keuze op. Heerlijk verfrissend bij hete temperaturen!
donderdag 22 januari 2009
Filippijnse mis Ongeveer 85% van de Filippijnse bevolking is katholiek. Een deel van de Filippijnen in Antwerpen blaast elke zondag om 13u verzamelen in een zijkapel van de Sint-Franciscuskerk op de Bredabaan in Merksem. De dienst wordt er verzorgd in het Tagalog, de officiële taal van de eilandengroep. Ook traditionele Filippijnse feestdagen worden er gevierd.
HOOGvLieGers
Gloria Oyie Lugo woont al 22 jaar in Antwerpen
“In de Filippijnen is 19 graden koud” Wie in Antwerpen iets van de Filippijnse sfeer wil opsnuiven kan daarvoor terecht in de buurt van de Statiestraat, vlakbij het Centraal Station. In café Honesty bijvoorbeeld, waar de Filippijnen graag samenkomen. Om te kaarten bijvoorbeeld. “Een nationale sport”, vertellen ze. We vinden er ook Gloria Oyie Lugo, 39 en al 22 jaar woonachtig in Antwerpen. Ze vertelt maar wat graag over haar geboorteland. “De mensen zijn er zo open en vriendelijk. Maar Antwerpen is ook leuk om te wonen.”
Pacquiao (rechts) in december 2008 tijdens een gevecht tegen Oscar de la Hoya.
Manny Pacquiao
De Filippijnen mogen dan wel een mix van een heleboek culturen zijn, op sportgebied laten ze zich vooral beïnvloeden door de Verenigde Staten. Sporten als basketbal zijn er enorm populair, maar de populairste sportheld is momenteel bokser Manny Pacquiao. De dertigjarige Pacquiao versloeg op 27 januari 2006 de Mexicaanse legende Erik Morales. Na de overwinning keken honderdduizenden enthousiastelingen toe hoe hun kampioen in een vijf uur durende parade werd geëerd. Momenteel is ’Pacman’ wereldkampioen bij de lichtgewichten.
José rizal De nationale held van de Filippijnen leefde van 1861 tot 1896. De nationalistische schrijver was een groot voorstander van onafhankelijkheid. Hij werd door de Spaanse overheerser opgepakt en ter dood gebracht. Zijn dood maakte hem een martelaar onder vrijheidsstrijders. Rizal Day is nog steeds een belangrijke nationale feestdag en vindt plaats op 30 december, dag van Rizals dood. Zijn bekendste werken als schrijver zijn Noli Me Tangere en El Filibusterismo, allebei over de wantoestanden in de toenmalige Filippijnse samenleving.
Wie denkt aan de Filippijnen, denkt aan warme, tropische eilanden met hagelwitte stranden. Dat beaamt Gloria Oyie Lugo, die in 1987 naar Antwerpen verhuisde. “Het is een prachtig land om te wonen of op vakantie te gaan. Het is er ook veel warmer dan hier. Als het in de winter twintig graden is, dragen de mensen er ’s ochtends een jas. Dan vinden ze het koud. Dan is het klimaat hier wel anders.” Oyie verhuisde in 1987 van het grootste eiland van de Filippijnen, Luzon, naar Antwerpen. “Twee van mijn zussen waren met een Belg getrouwd en woonden hier. Ik ben ook gekomen, en heb hier mijn man leren kennen.” Antwerpen is een fijne stad om in te wonen, vindt Oyie. “Ik ga graag winkelen op de Meir of de Groenplaats, of ik ga naar Honesty om met andere Filippino’s te praten.” Het contact met haar landgenoten doet Oyie goed. “We praten over wat er gebeurt in ons land en in de rest van de wereld. We vieren ook samen feest. Gisteren bijvoorbeeld was het het feest van San Domingo. Dat vierden we in de kerk van Merksem. In de Filippijnen is het echt een heel groot, mooi
feest. De mensen dansen met rode kleuren in het rond. Vergelijk het een beetje met carnaval.” Driehonderd jaar Spaanse overheersing maakten van de eilandengroep een erg katholiek land: liefst 85% van de bevolking is rooms-katholiek. Gaat het er in de kerken op dezelfde manier aan toe als in België? “In grote lijnen wel. De taal is natuurlijk anders, maar de religieuze liederen zijn dezelfde. En als de priester de hostie in tweeën breekt, gaat iedereen op zijn knieën zitten. Hier zit iedereen gewoon op zijn stoel.”
“Het eten is hier veel beter dan in de Filippijnen.” Gloria Oyie Lugo
Op één vlak steekt het leven in Antwerpen torenhoog uit boven dat op de Filippijnen: “Het eten is zoveel beter. Mijn favoriet is steak met frietjes. Frietjes kennen we thuis ook, maar ze zijn er veel kleiner en dunner. Dat komt omdat aardappelen er duurder zijn. In de Filippijnen kennen we ook Pizza Hut, Kentucky Fried Chicken en McDonalds, maar in België ligt de kwaliteit veel hoger. Wanneer ik zelf meer traditioneel wil koken, kan ik altijd terecht in de Chinese supermarkt. Die biedt ook Filippijnse producten aan.” De Filippijnen zijn een gedroomde vakantiebestemming. Maar toch: zijn er in ons land ook plekjes waar de Filippijnen jaloers op kunnen zijn? “In ieder geval niet op de zee. In de Filippijnen is die mooi doorzichtig, hier is het water troebel. Ik kom wel graag in de Efteling. Ik kende pretparken al van vroeger, maar hier zijn ze veel groter en leuker.”
Café Honesty Statiestraat 29 Antwerpen
imelda Marcos De vrouw van de president-dictator Ferdinand Marcos, die tussen 1965 en 1986 tienduizenden politieke tegenstanders opsloot en/of liet vermoorden. Na de dood van haar man in Hawaii in 1989, keerde Imelda uit ballingschap terug naar de Filippijnen. Ze probeerde president te worden, wat mislukte. Ze kwam de voorbije jaren in opspraak om illegale geldtransacties.
www.inburgering.be
Agentschap voor Binnenlands Bestuur Boudewijnlaan 30 bus 70, 1000 Brussel Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Carnotstraat 110, 2060 Antwerpen inburgering@stad.antwerpen.be Onthaalbureau Inburgering Provincie Antwerpen Brusselsepoortstraat 8, 2800 Mechelen onthaalbureau@prismavzw.be
Gloria voor haar favoriete plekje in Antwerpen. Al gaat ze ook graag winkelen op de Meir.
43 finland
Heli Huttunen vrouwelijke dominee van finse Zeemanskerk
NOORWEGEN
RUSLAND
Ivalo Muonio Sodankyla
Kelloselka POOLCIRKEL
Rovaniemi
Heli Huttunen in de sauna van de Finse Zeemanskerk, die je als particulier kan afhuren.
100km
Kemi
ZWEDEN
”Belgen zijn beleefder”
Taivalkoski
f
Oulu
o
l
Raahe
G
Kajaani
h
e
F I N L A N D
s
c
Kokkola
i
n
B
o
t
Vaasa
Kuopio
Kaskinen
Jyvaskyla
Joensuu
Varkaus
Tampere Pori Rauma Aland Eilanden
Uusikaupunki Turku Espoo
Lahti
zeelui op te vangen. Het werd ook een pleisterplek voor de Finse landverhuizers die via de haven van Antwerpen naar Amerika vertrokken. Tegenwoordig is de focus verlegd naar de truckchauffeurs
Hamina
Loviisa Kotka
Helsinki © GRAPHIC NEWS
Pas na een half uur praten vertelt Heli Huttunen (38) van de Finse Zeemanskerk langs haar neus weg dat ze pastoor is. Voor Vlaamse rooms-katholieken klinkt dat verrassend. Een vrouw die zich pastoor mag noemen én van haar Kerk zelfs de toelating heeft om een gezin te stichten! ”Bij de evangelische lutheriaanse kerk mogen vrouwen sinds 22 jaar ’papi’ worden”, lacht Heli. ”Wij zeggen pastoor, maar in jullie taal wordt dat dominee, geloof ik.”
RUSLAND
Uit angst geen naVO-lid O Finland maakte van 1200 tot 1809 deel uit van
het Zweedse Rijk. O In 1809 werd Finland veroverd door Rusland. O In 1917 verklaarde Finland de onafhankelijkheid, in 1918 werd dit erkend. O Finland werd tijdens de Tweede Wereldoorlog tweemaal aangevallen door een grote troepenmacht van de Sovjet-Unie, maar behield zijn onafhankelijkheid, met uitzondering van Karelië, een grote streek die de Finnen moesten afstaan aan de Russen. O Tijdens de Koude Oorlog werd de Finse politiek sterk beïnvloed door de Sovjet-Unie, maar Finland is nooit een satellietstaat geweest. O Na de instorting van de Sovjet-Unie in 1991, ging Finland meer werken aan de integratie in West-Europa. Uit vrees voor buurland Rusland is het land tot op heden geen lid van de NAVO.
Heli Huttunen groeide op in het spreken en dat er hier een grote oosten van haar land, tegen de haven is. Op dat laatste vlak viel Russiche grens. Ze studeerde ze- het wel wat tegen. De stad Helven jaar aan de universiteit van sinki heeft 70 kilometer kust, bijna Helsinki en behaalde haar Master evenveel als heel België. Voor een in de Theologie. Heli mag als domi- grote havenstad had ik meer water nee trouwen, maar voorlopig is ze verwacht in Antwerpen.” nog ongehuwd. Sinds De grote verschilzes jaar werkt ze in len tussen Finnen de Finse Zeemansen Belgen? ”Finland kerk in Antwerpen. is bijna tien keer zo ”Ik wou graag voor groot als België en een Zeemanskerk heeft slechts de helft werken, en in Antvan het inwonersaanwerpen was er toetal van België. Belgen vallig een vacature. Heli Huttunen zijn conservatiever, Wat ik wist over Antformeler maar hebwerpen? Weinig. Sinds Finland ben betere manieren dan Finnen. lid is van de EU, is België voor de Ik denk dat die beleefde omgangsmeeste Finnen synoniem voor vormen noodzakelijk zijn als je met Brussel. Veel Finnen denken dat zoveel op een kluitje woont. Voor Antwerpen in Nederland ligt en een Fin is een stad als Antwerpen dat alle Belgen Franstalig zijn. Zo echt wel enorm druk en vervuild, erg was het bij met al jullie verkeer.” mij niet. Ik wist De Finse Zeemanskerk startdat de Antwerte in 1905 een filiaal in Antpenaars Vlaams werpen, om de vele Finse
“Veel Finnen denken dat Antwerpen in Nederland ligt.”
90 procent is protestant Oppervlakte: 338.145 km² (9.4% water) Inwoners: 5.244.749 (15,5/km², dunstbevolkte land van Europa na IJsland en Noorwegen) Religie: 90% protestants Geologie: 70% bos en 30% water en akkerland Officiële talen: Fins en Zweeds (Zweeds is eerste taal voor 6% van de bevolking) Munt: Finland trad in 1995 toe tot de Europese Unie en verving in 2002 de eigen munt, de markka, door de euro. Economie: bekende Finse bedrijven zijn mobiele telefoon- en netwerkproducent Nokia, de hout- en papierconglomeraten Stora Enso en UPM Kymmene, lift- en roltrappenproducent Kone en luchtvaartmaatschappij Finnair. De Finse houtkapindustrie is een van de grootste in Europa
uit Finland, Rusland en Estland, Finse toeristen of Belgen die een speciale band hebben met Finland en de taal bijvoorbeeld willen onderhouden. Ze kunnen er komen kletsen, de dagbladen lezen, ontbijten of overnachten. ”Wij hebben enkele gastenkamers, maar wij zijn zeker geen hotel”, benadrukt Heli. ”Wie wil, kan hier ook een sauna afhuren. We hebben er één voor mannen, één voor vrouwen en één voor groepen. Mixed sauna’s zijn er in Finland niet zo veel.” De Finse Zeemanskerk heeft eigen inkomsten via de kamers, sauna’s en de kerstmarkt. Andere geldschieters zijn de Finse evangelische lutherse kerk, het ministerie van Onderwijs en Ontwikkeling en enkele sponsors.
finse lekkernijen die je in de Zeemanskerk kan kopen [ korvapuusti: ziet eruit als kleine croissant, maar is minder vet. Bevat minder boter. Is wel wat zoeter met suiker en kaneel op. Doet qua smaak beetje denken aan Scherpenheuvelse noppen. [ typische sauna-drinks: tijdens een sauna-bezoek verlies je veel vocht. Normaal kan je in een kerk geen druppel alcohol vinden, maar de Finse Zeemanskerk in Antwerpen heeft zich aangepast aan de Belgische gewoonten. De ijskast met sauna-drinks bevat er twee pilsbiertjes die aan Jupiler doen denken: Koff en Lapin Kulta (koud Lap-
land). Voorts kan je proeven van Hartwall Original Gin in een blikje (5,5% alcohol) of Golden Lap (Finse cider). Heli Huttunen vertelt er meteen bij dat Finse alcoholische dranken iets duurder zijn. ”Als hier congregaties met geestelijken uit Finland op bezoek komen, schrikken ze wel van al dat bier. In Finland is dat absoluut not done in een kerk. Wij geven dan altijd als uitleg dat Belgen dat normaal vinden, ja zelfs verwachten.” [ pap: Finnen zijn papeters. Terwijl wij havermoutpap vooral iets voor kleuters vinden, ontbijten veel Fin-
nen met pap, zoals Pikapuuro. [ erwtensoepen: nog iets waar de Vlaming doorgaans zijn neus voor ophaalt, maar waar je een Fin zelfs om middernacht voor mag wakkermaken: erwtensoep! In de Finse Zeemanskerk kan je winterse erwtensoep volgens het typisch Finse recept in conservenverpakking kopen. [ Juhla koffie: gemaakt van koffiebonen die lichter geroosterd zijn dan hier. Finse Zeemanskerk (met kenmerkende witblauw geschilderde gevel), Italiëlei 69, Antwerpen. tel. 03-232.80.47
i
donderdag 22 januari 2009
TIEN VOOR TAAL De Finse taal is verwant met het Ests en het Hon Hongaars. Tot midden vorige eeuw sprak de betere of heersende klasse in Finland nog Zweeds, onder invloed van de vroegere overheerser. 6% van de Finnen is nog steeds Zweedstalig. Vandaar dat de straatnaambordjes in Helsinki tweetalig FinsZweeds zijn. “Zweeds is onze tweede taal, maar de kinderen op school leren liever Engels.” Finnen leggen de klemtoon meestal op de eerste lettergreep.
Hoe gaat het? Mitä kuuluu? Goed, dank u. Kiitos hyvää. Gelukkig Nieuwjaar. Onnellista uutta vuotta.
Hyvää ruokahalua EET sMAKELIjK! E
Korvapuusti Finse oorvijg/Finse Wat kaneelbroodjes
IngrediëntenNaam vereniging Adres Deeg 500 gr bloem,telefoon 1 theelepel zout, 1 zakje gedroogde gist, 50 gr website suiker, 1/2 eetlepel gemalen kardemom, ± 2 dl melk op kamertemperatuur, 1/2 ei, 75 gr boter, 100 gr rozijnen Vulling 25 gr boter, 50 gr geschaafde amandelen, kaneel, 2 eetlepels suiker, 1/2 ei
Bereiding Strooi gezeefde bloem in hoge mengkom.Roer zout erdoor. Maak kuiltje in het midden. Strooi er gist, suiker en kardemom in. Giet er de melk en het losgeklopte ei op. Begin met een houten lepel van binnen naar buiten te roeren. Voeg er zachte boter aan toe en kneed tot een samenhangend deeg. Kneed gedroogde rozijnen door. Laat 1 uur rijzen onder vochtig doek. Kneed opnieuw door. Rol vervolgens uit tot een rechthoekige lap van ± 1/2 cm dik. Bestrijk bovenkant met zachte boter. Strooi er geschaafde amandelen, kaneel en suiker op. Rol de lap op. Snijd er driehoekjes van. Leg die op met bakpapier beklede bakplaat. Laat op een warme plaats 20 minuten rijzen. Verwarm de oven voor op 225°. Bestrijk de driehoekjes met losgeklopt ei. Bak oor oorvijgen in 10 minuten gaar.
HOOgVLIEgERs Kerstman In het Finse noorden, bij Rovaniemi in Lapland, woont de kerstman. De Finnen noemen hem Joulupukki. Ieder eindejaar wordt Santa Village bij het vliegveld Rovaniemi overspoeld door toeristen uit Japan en China. “In het Noorden is het kerstgevoel veel groter”, vertelt Merja. “Wij leven daar wéken op voorhand naartoe. Mijn moeder begon in oktober al lekkers in te vriezen voor het kerstmenu. Het kerstgerecht bij uitstek is de dikke ham van een varken, eerst gepekeld en dan gebraden. De ham is zo enorm dat hij 12 uur in de oven staat. Daar komen dan zo’n 20 bijgerechtjes bij.”
Merja Rautiainen voelt zich soms een ontaarde Fin
“Lachen doe je niet zonder reden” Merja Rautiainen (49) ziet er helemaal uit als een Finse. Ze werkt in de bib van Zoersel en is daarnaast nog gerechtsvertaler-tolk FinsNederlands. Via Antwerpenaar Guy Cuypers belandde ze 27 jaar geleden in België. Het koppel heeft twee dochters: Annabel en Elena, die Nederlands en Fins spreken. Tot haar vierde levensjaar woonde Merja aan de Finse Golf, op een eilandje dat deel uitmaakt van de hoofdstad Helsinki. “Als kleuter verhuisde ik met mijn ouders van het eiland naar een op de rotsen gebouwde nieuwbouwwijk in het noorden van Helsinki. Alle huizen waren in het wit uitgevoerd en hadden een opvallende architectuur. Het was er heel aangenaam wonen, temidden van de natuur.” In 1978 leerde Merja op de trein in het Deense Kopenhagen Antwerpenaar Guy Cuypers kennen. “Guy was bouwkundige en had een grote interesse voor architectuur. Met een vriend was hij onderweg naar Finland, waar hij de gebouwen van de wereldberoemde Finse modernistische architect Alvar Aalto (1898-1976) wou bekijken.” “Het is zo gek gelopen. Ik was op bezoek bij een vriendin in het Duitse Beieren. We zouden die avond samen met de andere meisjes nog in Duitsland uitgaan, toen me ineens het gevoel bekroop dat ik absoluut naar terug huis moest. Hoewel ik al een ticket had geboekt, ben ik vroeger dan gepland afgereisd. Guy had zijn trein gemist en reisde later dan gepland. En zo zaten ’s morgens in Kopenhagen in hetzelfde compartiment richting Finland. We geraakten aan
de praat. Ik was verbaasd dat Guy uit zijn architectuurboeken de wijk kende waar ik woonde. Het was geen liefde op het eerste, ook niet op het tweede, wel op het derde gezicht.” In 1981 kwam Merja in België wonen, en dat was wennen. “Ik had al een paar keer de familie van Guy bezocht, maar dat was steeds in de vakantieperiode of met kerst of Nieuwjaar. Dan zie je niet het echte leven.” “Mijn eerste indrukken van België? Dat het een nat land was. In Finland is de luchtvochtigheid lager. Wij hebben een halfcontinentaal klimaat met de luchtstromingen uit het oosten.” Guy knikt. “Onze dochter verbaasde zich er ook over hoe snel haar haar in Finland opdroogt.” Merja: “Belgen associëren Finland met lange, donkere winters en sneeuw. Wat wel eens vergeten wordt, is dat Finland ook heerlijke zomers heeft, met op de langste dag van het jaar het midzomerfeest, waarbij vreugdevuren worden ontstoken aan de rand van de meren.” “Ik begrijp nog altijd niet hoe ik kan wonen op een plaats waar de zee zo ver weg is. Over Antwerpen zeggen ze ’Stad aan de stroom’, maar er zijn slechts een paar cafés met echt zicht op het water. Als je in Helsinki bent, is er overal water.”
Wegwijzers in Lapland.
Vroeger werden De beroemdste Finse uitvinding is de sauna. Finland heeft meer dan 3,7 miljoen sauna’s. Bijna ieder huis heeft er één. In Finland zijn er weinig gemengde sauna’s. De meeste publieke sauna’s hebben een apart deel voor mannen en vrouwen.
Nordic walking Ook nordic walking is een Finse uitvinding. “Ik ga liefst elke dag nordic walken”, zegt Merja. “Het is zo deugddoend. Toen ik tien jaar geleden met mijn poles ging wandelen,
Alvar Aaltoo Architect, designer
Akseli gallen-Kallela Jugendstil-schilder
Mika Häkkinen Formule 1-piloot
Kimi Räikkönen Formule 1-piloot
Martti Ahtisaari
Nobelprijs van de Vrede 2008
jean sibelius Componist
Een idyllisch plekje in de mooie natuur van Finland.
Rendieren in Lapland.
In Antwerpen wonen 107 Finnen. Origineel design
» 200.000 meren
“De zee in Finland is minder zout, meer brak.Toen ik klein was, vertelden ze ons dat er 60.000 meren in Finland waren. Nu spreken ze zelfs al van 200.000 meren.”
» Zomerhuisje
aan het water
“Een zomerhuisje aan het meer: dat is heel typisch voor Finnen. Ik herinner me zonnige zondagnamiddagen, wanneer alle mensen naar hun huisjes op de eilanden waren vertrokken en de stad er helemaal verlaten uitzag.”
Pentik-koffiekopjes met twee oortjes, een Alvar Aalto-stoel, een Alvar Aalto-vaas (het beroemde Savoy-model met de grillige contouren van een Fins eilandje), een Toikkavogel en een Arabia-vaas: in het huis van Merja en Guy voel je meteen dat Finnen veel gevoel hebben voor design en originaliteit. Veel Belgen hebben dezelfde borden of wijnglazen, van Blokker of Casa bijvoorbeeld. “Finland staat altijd een paar jaar voor op ons”, vertelt Guy Cuypers. “Toen de microgolfoven doorbrak in België, was dat bij mijn schoonfamilie al het normaalste huishoudtoestel van de wereld. Net hetzelfde met de gsm. Finnen zijn gevoeliger voor nieuwe dingen, terwijl een Belg meer een nostalgische ziel heeft. Een Fin zal niet gauw een kringloopwinkel binnenstappen.” Een Alvar Aalto-vaas of Toikka-vogel vind je in de Iittala Shop, Korte Gasthuisstraat 24 in Antwerpen. Tel. 03-213.25.17
i
» Stil en introvert
“Belgen zijn opener, warmer en vrolijker. Finnen zijn veel stiller en introverter. In Finland zegt men: “Alleen de gekken lachen zonder een reden.” Daarom noem ik mij soms een ontaarde Fin, want ik lach graag.”
» Beren en wolven
Het beeld van een jong berkenbos in de lente: dat symboliseert voor Merja Rautiainen haar Finlandgevoel. In het oosten, tegen de Russische grens, komen er nog beren en wolven voor. Algemeen verspreid zijn de lynx en de veelvraat.
Merja bij de speksteenkachel, een Finse uitvinding. De oven is gekocht in Zoersel, maar de stenen komen uit een groeve in Juuka in het Karelisch gebergte, de geboorteplaats van Merja’s ouders.
kinderen in de sauna geboren lachten de mensen mij gewoon uit. ’Allez madame, waar zijn uw latten?’ vroegen ze.”
Wellness Wat Merja mist in België, zijn goed uitgeruste zwembaden. “In Finland is een zwembad een compleet wellnesscentrum met sauna’s en whirlpools. Eerst inspannen, dan ontspannen. Het past in dat gevoel van onthaasten en het belang dat wij hechten aan een goede conditie en gezondheid. In België gaan ze na het zwemmen snel-snel met badpak en al
onder de douche en kan je amper deftig je haar wassen.”
Speksteenkachel Nog een andere Finse uitvinding die de Belg meer en meer weet te waarderen is de speksteenkachel met speksteen uit groeves in het Karelisch gebergte! Bij de familie Cuypers-Rautiainen vormt die speksteenkachel niet toevallig het behaaglijke middelpunt van de woonkamer. De kachel komt van de fabriek Nunnauuni, uit de geboortestreek van Merja’s ouders.
» Gezonde kost
Finnen eten veel gezonder dan Belgen. Roggebrood, vis, veel zure melkproducten, waaronder karnemelk. “Allemaal goed voor de darmen. Ook typisch zijn de veenbessen, bosbessen en braambessen.”
» Eten halen bij Ikea
“Er is geen Finse winkel in Antwerpen. Wij moeten bijna alles inslaan tijdens de Finse kerstmarkt van de Finse Zeemanskerk. Voor veenbessentaart en sommige visconserven ga ik naar Ikea.”
» Natuurmensen
“Wat ik hier enorm mis, is de herfstcultuur van het paddenstoelen plukken. Wij leven veel dichter bij de natuur. Wist je dat Italianen busreizen naar Finland maken om er boleten te plukken?”
Vissen in de stroomversnelling van een rivier.
Vaas, Arabia.
Vogel, Oiva Toikka.
Een Alvar Aalto-stoel.
Vaas, Alvar Aalto.
Saami vragen steun De Saami zijn het laatste oervolk van Europa. In Finland leven nog zo’n 8.000 Saami, in Rusland 1.700, in Noorwegen 70.000 en in Zweden 30.000. Op een miljoenenbevolking vormen ze een minderheidsgroep die je de indianen van de Scandinavische wereld mag noemen. Ze hebben eigen scholen, een eigen parlement en spreken een eigen taal. In 2005 nodigde Greenpeace in Brussel twee Finse Saami-vrouwen uit, Marja-Riitta Lukkari (31) en Pauliina Feodoroff (28). Ze trokken aan de alarmbal. De Saami leven van het hoeden van rendieren en zijn hiervoor aangewezen op de oerbossen. Maar met de huidige houtkap zijn er over twintig jaar geen rendierhoeders meer over, waarschuwden MarjaRiitta en Pauliina. “Onze rendieren voeden zich met korstmossen uit de oerbossen. De Finse regering laat al zo’n vijftig jaar houtkap toe in deze oerbossen. De papierindustrie neemt 70% van het hout af. De overheid erkent de eigendomsrechten van de Saami niet”, klaagde Pauliina. “Wij mogen onze rendieren nog laten grazen, maar de Finse re- Pauliina Feodoroff en gering kapt onze bossen Marja-Riitta Lukkari, op zo’n manier dat onze twee Saami in de graaslanden waardeloos traditionele kledij. worden. Ze hakken her en der een stukje kaal zodat er te veel lichtinval komt en de korstmossen niet meer groeien. Een oerbos is een ecosysteem op zich. Neem je enkele bomen weg, dan verandert de wind en wordt de sneeuw harder.” Het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties houdt zich met de Saami-zaak bezig. Als Belg kan je de Saami steunen door bosvriendelijk papier met het FSC-label te kopen. En veel rendiervlees te eten.
donderdag 22 januari 2009
44 GABON KAMEROEN
Oyem
EQUATORIAAL GUINEA
Makokou
Libreville EVENAAR
PortGentil
G A B O N Lastoursville
Lambarene Koulamoutou
Moanda
Franceville
Mouila
Gamba
Tchibanga CONGO BRAZZAVILLE
AT L A N T I S C H E OCEAAN 75 km
© GRAPHIC NEWS
Langst zittende staatshoofd van Afrika O De eerste Europeanen die Gabon ontdekten wa-
ren de Portugezen in 1471.
O De hoofdstad Libreville werd gesticht in 1849.
In 1962 kwam Gabon onder Frans protectoraat te staan. O Tussen 1888 en 1904 hoort Gabon bij Congo. In 1910 wordt het bij Frans Equatoriaal Guinea gevoegd. En tijdens de Tweede Wereldoorlog beheersen de strijdkrachten van De Gaulle het land. O In 1960 wordt Gabon onafhankelijk van Frank Frankrijk. De eerste president heet Léon M’Ba. O Na zijn dood in 1967 komt Omar Bongo Ondimba (foto) aan de macht. Hij is nog steeds de president van Gabon, intussen al meer dan 41 jaar. Daarmee is hij het langst zittende staatshoofd van Afrika.
Dunbevolkt land Officieel: Republique Gabonaise Hoofdstad: Libreville Oppervlakte: 267.667 km² Aantal inwoners: 1,49 miljoen Levensverwachting: 52,5 jaar (mannen) en 54,6 jaar (vrouwen) Talen: Frans, Fang, Myene, Nzebi, Bapounou/Eschira, Bandjabi. Godsdiensten: christenen (55-75%), animisten, moslims (minder dan 1 procent). Munteenheid: Afrikaanse franc (XAF) Telefoon landencode: +241 Internet landencode: .ga Bevolkingssamenstelling: Fang (33%), Adouma, Eshira, Kota Okande, andere Afrikanen en Europeanen (o.a. 10.700 Fransen). Export: aardolie, hout, mangaan en uranium. Plaats op de lijst van rijkste landen: 119/177
Thibaut Ndong Mboulou gaat in 2010 op reis naar geboorteland Gabon
”De bossen zijn ondoordringbaar” Thibaut Ndong Mboulou heeft op veel plaatsen in de wereld gewoond. Van Frankrijk tot Canada en van Duitsland tot Koeweit, maar hij blijft een echte Gabonees. ”Dat voelt toch zo. Ik ben daar geboren. En ik heb er de eerste zes jaar van mijn leven gewoond.” Zijn familie heeft nog steeds een huis in Libreville, de hoofdstad van Gabon. ”Weet je waarom die stad zo heet? In de periode dat er slaven vanuit Afrika werden verscheept, lukte het sommige slaven om een opstand te organiseren en van boord te springen. Zwemmend bereikten ze Libreville, de vrije stad”, vertelt Thibaut. Zijn vader, die intussen overleden is, kwam uit Gabon, zijn moeder uit België. ”Ze hebben elkaar leren kennen in Wilrijk, toen mijn vader hier studeerde. Toen hij diplomaat werd, zijn ze samen naar Gabon verhuisd, en daarna dus naar al die andere landen.” Thibauts broers zijn in België geboren, maar hij zelf kwam in Gabon ter wereld. ”Ik heb goede herinneringen aan Gabon. We woonden in een bakstenen huis van één verdieping, met een grote tuin. We mochten de suiker nooit op tafel laten staan. Want als je dat doet, zit je huis binnen een uur onder de mieren. Als ik aan Gabon denk, zie ik beelden van die kleurige markten. Ik kan de geur van het land ook echt missen, net als het eten.” Daarnaast is vooral de natuur Thibaut bijgebleven. Die bossen zijn ondoordringbaar. Zonder machete kom je er niet door. Als je wil weten hoe dat soort bossen er duizenden jaren geleden uitzagen, moet je naar Gabon gaan. Het kan heel donker zijn in het woud, en je ziet begroeiing op verschillende niveaus.” Toch komen er nauwelijks toeristen. ”Dat wil de regering ook niet. Ze wil de natuur beschermen tegen massatoerisme. Alleen rijke toeristen zijn welkom. Als je een van de dertien nationale parken wil bezoeken, moet je heel veel geld betalen.” Thibauts vader kwam uit Oyem, in het noorden van het land. ”Een dorp waar ze tot begin jaren negentig geen elektriciteit hadden. Hij is daar ook begraven, maar ik kon er toen helaas niet bij zijn. In 2010 plannen we wel een reis naar Gabon, met mijn moeder en mijn drie broers. Ik kijk er al naar uit.”
Voodoo De meeste Gabonezen zijn heel bijgelovig. ”Toen mijn moeder wat aarde van het graf van mijn vader mee wilde nemen, waren de Gabonezen bang dat ze dat voor voodoo zou gebruiken. Voodoo komt veel voor. Ik heb eens in de krant gelezen dat de politie in Gabon het lichaam van een vrouw had gevonden waarvan de borsten waren afgesneden. Die worden dan gebruikt voor rituelen.”
Thibaut: ”Ik zou graag eens zien hoe olifanten naar zee komen om te baden.” Thibauts vader had ook contact met traditionele medicijnmannen. ”Hij liet zich bijvoorbeeld behandelen als hij een nieuwe fase van zijn leven in ging, om geluk te hebben. Hij vertelde daar wel eens over. Eén keer onderging hij een ritueel toen zich plotseling donkere wolken boven hem samenpakten. Zoiets is moeilijk te verklaren.” Libreville is een moderne stad, en een dure stad. ”De prijzen van de huizen zijn te vergelijken met die van Parijs. Je hebt in Gabon hele grote verschillen tussen arm en rijk. In principe is Gabon een rijk land, met belangrijke grondstoffen als olie en hout. Maar die rijkdom bereikt maar een klein deel van de bevolking.” Zelf zou Thibaut het wel zien zitten om ooit nog eens een tijdje in Gabon te wonen. ”Ik zou bijvoorbeeld graag eens zien hoe de olifanten naar zee komen om daar te baden. In Antwerpen werk ik voor callcenter SNT, waar ik verkoops- en communicatietrainingen geef. In Afrika zijn dat soort trainingen niet zo bekend, maar ook heel nuttig. Dus zou ik dat werk daar ook wel kunnen doen”, denkt Thibaut. ”En toch zullen ze mij daar als een blanke zien, terwijl ik in België een zwarte blijf.”
In Antwerpen wonen 10 Gabonezen.
HOOGvLieGer Pierre-Claver Akendengué Pierre-Claver Akendengué (1943) is een bekende muzikant en componist uit Gabon. In 1997 kreeg hij de ’prix d’excellence’ in Libreville, een onderscheiding voor zijn muzikale carrière. In 1986 promoveerde hij op de universiteit van Parijs op religie en onderwijs van de Nkomi.
Volgende week: Frankrijk
Een militaire parade in Libreville viert de verjaardag van de onafhankelijkheid van Gabon.