VA N A F G H A N I S TA N T O T Z W I T S E R L A N D Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn
blz. Gambia
2
Ebrima Konieh: “Gambia heeft niets om voor te vechten”
blz.
8
Georgië Ekatarine Goghokia: “Georgiërs ruziën om een glaasje te kunnen trakteren”
Teksten: Stijn Janssen, Karin Vanheusden Coördinatie: Kris Vanmarsenille Eindredactie: Carine Tollenaere Foto’s, illustraties: Ludo Mariën, Bert Hulselmans, Jan Van der Perre, Wim Hendrix, Patrick De Roo, Reuters, GPD, AP, GVA
donderdag 5 februari 2009
46 Gambia
40 km
SENEGAL
GAMBIA Kerewan
Banjul Gambia
Brikama
SENEGAL
Mansa Konko
Georgetown Basse Santa Su © GRAPHIC NEWS
Een doodarme bananenrepubliek O De contouren van Gambia, het kleinste land van
Afrika, hebben veel weg van een ‘banaan’. In feite is Gambia niet meer dan een smalle strook land van 250 kilometer lang aan weerszijden van de levensbelangrijke Gambia-rivier. Nog opmerkelijk: Gambia is slechts een paar tientallen kilometer breed en het landschap is zo vlak als een biljarttafel met als hoogste punt een molshoop van 53 meter.
O Gambia is een soort enclave die volledig omsin-
geld is door buurland Senegal. In de jaren tachtig vormden beide landen zelfs korte tijd een federale staat onder de naam Senegambia. Na de scheiding ging ook de onderlinge liefde er zienderogen op achteruit. In de Gambiaanse media wordt Senegal vandaag zelfs afgeschilderd als een imperialistische agressor die het niet kan hebben dat Gambia een onafhankelijke politiek uitwerkt.
O Het land was een belangrijk centrum voor sla-
venhandelaars. Naar schatting 12 miljoen Afrikaanse slaven zijn via de Gambia en de Atlantische oceaan naar Amerika afgevoerd.
O Gambia is een Britse kroonkolonie geweest. Het
maakt nog steeds deel uit van het Gemenebest. Het Engels is dan ook de officiële taal.
O Yahya Jammeh leidt het land al 15 jaar met ijze-
ren hand. Na een militaire coup in 1994 kwam hij aan de macht. Jammeh maakte nog al wat ophef toen hij vorig jaar eigenhandig aidspatiënten begon te genezen met een geheim geneesmiddel dat onder meer bestond uit een bitter, geel drankje, een groene zalf en twee bananen.
O Gambia is een doodarm land. In de ondergrond
zitten nauwelijks ertsen of mineralen. De economie leunt grotendeels op kleinschalige landbouw. Het land kent een zeer lage levensstandaard en nauwelijks of geen medische of sociale voorzieningen. Malaria en aids eisen dan ook jaarlijks duizenden doden. Het enige lichtpunt is dat het land toeristisch in opmars is. De exotische stranden langs de Atlantische Oceaan trekken steeds meer toeristen aan. En hoewel verstoken van grote wildparken, is Gambia een waar paradijs voor sportvissers en vogelliefhebbers.
Vijftien stammen Officieel: The Gambia Hoofdstad: Banjul Oppervlakte: 11.300 km ² Aantal inwoners: 1,7 miljoen Levensverwachting: 55 jaar (mannen: 53 jaar, vrouwen: 54 jaar) O Talen: Engels O Godsdiensten: islam (90%), katholicisme (9%) O Munteenheid: dalasi O Telefoon landencode: + 220 O Internet landencode: .gm O Bevolkingssamenstelling: 99 % Afrikanen verdeeld over een 15-tal stammen O Export: pinda en vis O Plaats op de lijst van rijkste landen: 167/177 O O O O O
In Antwerpen wonen 60 Gambianen.
Ebrima Konieh zorgt voor dochter, moeder, tante, neefjes,...
“We zijn maar gelukkig als we voor anderen kunnen zorgen” Oomsstraat. “Ik vind het Belgische eten heel lekker. Maar zo’n typisch gerecht als paling in ’t groen krijg ik niet door mijn keel. En als ik aan mijn vrienden in Gambia vertel dat jullie kikkerbillen eten, moeten ze kokhalzen. Ook het eten van paardenvlees vinden ze bijzonder vreemd. Maar ik kook alles: de ene dag Afrikaans, de volgende dag een steak met pepersaus.” Konda zorgt ook voor zijn dochter ontmoette en smoorverliefd werd. “In vergelijking met Europa is in Gambia, voor de vijf kinderen “Ik had nooit gedacht ooit naar Eu- Gambia natuurlijk een arm land. van zijn zus én voor zijn tante en ropa te komen. Ik had een goed Maar je lijdt er geen honger. Menhaar zeven neefjes. “Begrijp je nu leven in Gambia. Maar toen was sen zorgen er nog voor elkaar. Ik waarom Afrikaanse mannen hier er die ‘klik’ met haar. We wilden had gisteren nog een discussie met niet aan sparen toekomen?”, lacht samenwonen en ik ben haar ge- mijn collega’s op het werk. ‘Ik verhij. “Wij hebben volgd naar Ant- sta jullie systeem hier niet’, zei ik. zoveel verantwerpen.” ‘Jullie hebben veel geld, maar zijn woordelijkheMet zijn keuken- toch niet gelukkig.’ Neem nu de den. Maar dat is ervaring schakel- kindjes die vermoord werden in onze Afrikaanse de Konda moei- Dendermonde. Natuurlijk moet mentaliteit: we teloos van het een voorbijganger die kerel hebzijn maar gelukene Antwerpse ben opgemerkt. Maar mogelijk kig als we voor restaurant naar heeft hij gezegd: ’Dat is niet mijn Ebrima Konieh anderen kunnen het andere over, probleem.’ Terwijl wij, Afrikanen, zorgen.” steeds op zoek altijd geneigd zijn om elkaar te Zeven jaar geleden werkte Konda naar een betere keuken om ook helpen.” nog in een restaurant in een Gam- zichzelf te verbeteren. Vandaag “Het leven in Afrika is niet gemakbiaans stadje aan de paradijselijke heeft hij het uitstekend naar zijn kelijk, maar op een andere manier kuststrook van de Atlantische Oce- zin in de keuken van het topres- is het er beter. Gelukkig hebben aan. Tot hij een Antwerpse toeriste taurant Minerva aan de Karel we in Gambia geen diamanten,
Plichtsgetrouw gaat Ebrima Konieh - Konda voor de vrienden - elk jaar twee maanden terug naar Gambia. Met eigen ogen wil hij controleren hoe ver het staat met het huis dat hij er laat bouwen voor zijn moeder. “Een moeder is een heilige in Afrika”, zegt hij. “Haar kinderen zijn haar OCMW. Het is onze plicht om voor haar te zorgen.”
“Gambia heeft geen diamant, goud of olie. Er is niets om voor te vechten.”
Pa Kinteh mist de ‘smiling coast of Africa’
“Hoeveel tevreden mensen zie je hier op straat?” Ik mis Gambia heel erg, that’s really true”, vertelt Pa Kinteh in gebroken Engels en met een al even gebroken stem. Amper twintig jaar is hij en hij zit al boordevol heimwee naar zijn vaderland. “Hoeveel tevreden mensen zie je hier in Antwerpen op straat? Erg weinig, niet.”
Ebrima Konieh: “Gambianen kunnen en willen niet alleen zijn.” goud of olie. Er is niets om voor te vechten of oorlog te voeren. In Gambia tref je daarom heel veel Afrikanen aan die gevlucht zijn voor de oorlog in hun land.” In zijn schaarse vrije tijd is Konda een gepassioneerd en gewaardeerd dj. “Een vriend en ik vormen samen Conscioussound. Onze muziek bestaat uit reggea, dancehall en ragga. In december heb ik nog op verschillende plaatsen in Gambia gespeeld. Met Sizzla, een wereldberoemde reggaezanger uit
Jamaica. Ik had nooit gedacht dat ooit te mogen meemaken. Muziek is echt mijn ding. Ik hoop er ooit van te kunnen leven. Ook in Antwerpen organiseren we vaak party’s voor de Gambianen. Daar komt altijd heel veel volk op af. Weet je: wij, Gambianen, kunnen en willen niet alleen zijn.”
i
Wie Conscioussound aan het werk wil horen, kan elke laatste woensdag van de maand terecht in café IzzyMaze aan de Leopoldplaats.
Nog maar twee jaar geleden verliet Pa Kinteh Gambia om zich in Antwerpen met zijn Gambiaanse vader te verenigen. “Mijn vader leeft hier al meer dan tien jaar. Hij werkt bij Opel en is hier opnieuw getrouwd met een Afrikaanse vrouw. Ik woon nog samen met hen en met mijn stiefbroertjes. Het was een gezinsvereniging. Daarom had ik, toen ik hier aankwam, niet al die miserie met visa of asielaanvragen. Ze maken het de Afrikanen vandaag erg moeilijk om naar hier te komen. Terwijl de meesten, net als mijn vader destijds, gewoon op zoek zijn naar een beter leven. Wat is daar mis mee?” Pa studeert voor elektricien en heeft nu twee doelen voor ogen. “Ik wil eerst een diploma behalen zodat ik kan gaan werken en geld kan verdienen. Maar op een dag ga ik terug naar huis, terug naar Gambia, om daar een zaak op te starten. Dat is mijn grote droom. Mijn vader keert niet meer terug, denk ik. Hij is al te veel gewend aan het moderne leven hier. Dat maakt het moeilijk om een beslissing te nemen.”
Pa Kintneh: “Het Belgische eten heeft ’no style’. Het heeft geen smaak!” De voorbije twee jaar is Pa niet in Gambia geweest. Dat vreet aan hem. “Ik mis het land. Ik wil niet alleen mijn familie en vrienden zien, ik mis vooral het sociale leven in Afrika. Hier is het leven zo vol stress. Mensen hebben hier te veel aan hun hoofd om nog te kunnen lachen. Altijd maar busy, busy!” “Als ik geen beter leven wilde, was ik in Gambia gebleven. Ik had er de zon, de zee, de stranden. Gambia is een klein land waar weinig men mensen wonen. Maar het wordt niet voor niets de
‘smiling coast of Africa’ genoemd. De mensen zijn er erg vriendelijk.” Pa heeft zich op zijn Afrikaans verzoend met zijn stek in Antwerpen. “Ik woon hier graag. Antwerpen is een mooie, levendige stad met een grote geschiedenis. Je ontmoet hier veel verschillende mensen.” De Belgische keuken kan Pa nauwelijks bekoren. “Het Belgische eten heeft ‘no style’, het heeft geen smaak. Ik kook uitsluitend Afrikaans. Alle ingrediënten vind ik in de Afrikaanse winkeltjes.”
Grenzeloze VRIENDSCHAP In dit rubriekje vragen we onze ge gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap.
Vissersboten in Bakau.
Tendeba-kam Gambia-rivierp aan de .
“Ik ga wel op café”, vertelt de jonge Gambiaan Pa Kinteh. “Maar niet alleen met mijn Afrikaanse vrienden. Toen ik hier aankwam, heb ik Nederlandse lessen gevolgd. Op die school heb ik mensen van alle nationaliteiten leren kennen. Velen zijn vrienden gebleven. Ze komen van overal: het zijn Pakistanen, Iraniërs, Indiërs, Polen, Chinezen.... “
donderdag 5 februari 2009
tI tIen voor taal
Sillah Ishaga overdag taxichauffeur, ’s avonds reggaezanger
Taxichauffeur Sillah Ishaga behoort tot de Mandinka of Mandingo, een volk uit West-Afrika waarvan er ruim 1 miljoen leven, verspreid over Gambia, Senegal en Guinee-Bissau. In Gambia vormen de Mandinka zelfs de grootste bevolkingsgroep. 45% spreekt Mandinka als moedertaal en 25% als tweede taal. Een weetje: Mr. T. - allias B.A Baracus uit het A-Team - baseerde zijn kapsel en sieraden op deze stam. We vroegen Sillah een paar zinnen in het Mandinka te vertalen. Hallo. Hallo. Alles in orde? Abay nhady? We zullen wel zien. Umbay nho jailalay. Peace brother! Kairoo Brother. (In Madinka is grote broer: unkotoma; kleine broer: ndoma) Lachen doet geen pijn! Jailoo buka moo dimindy! Je bent de zon in mijn leven! Etehlem tilooti enaa baluwukono! Kijk uit! Een krokodil! Ehakillitu! Bamboo! No woman no cry! Musu kaana kunboo!
Domooro DjIemaa! eet SmakelIjk! e Domoda (pikante kipschotel) Domoda is dé klassieker uit de Gambiaanse keuken. De hoofdingrediënten zijn pinda en kip en die vind je dan ook overal in het land. Ingrediënten Voor 6 personen: » 2 middelgrote, fijngehakte uien » 3 middelgrote, kleingesneden tomaten » 1 theelepel zwarte peper » 1½ theelepel zout » 2 theelepels chilipoeder of 4 verse chilipepers » 1 kg kip, in stukken en ontveld » 4 eetlepels arachideolie » 200 g pindakaas met stukjes noot » 1½ dl lauwwarm water Bereiding Pureer uien, tomaten, zout en de helft van het chilipoeder (of de chilipepers) in een keukenmachine of vijzel. Laat hierin de stukken kip enkele uren marineren. Verhit de olie in een grote, zware pan. Veeg de stukken kip droog en braad ze afgedekt aan in de hete olie. Voeg de marinade toe en laat alles 10 minuten sudderen. Roer de pindakaas los met het lauwwarme water en voeg dit toe. Voeg zo nodig nog wat extra water toe. Meng de resterende chilipoeder en laat het gerecht afgedekt zachtjes gaar stoven. Serveer met rijst of couscous.
GambIa In antwerpen Op zoek naar Gambianen of Afrikanen tout court in Antwerpen, spring je best eens binnen in: • Bar Kilimanjaro aan het De Coninckplein. De Keniaanse uitbater organiseert regelmatig Afrikaanse optredens. • Mama Matrea aan de Lange Nieuwstraat: een nieuw adres voor wereldkeuken. • Oriental Supermarket aan de Plantin en Moretuslei: een grootwarenhuis voor exotische groenten, fruit, vlees,...
Sillah Ishaga: “Je moet eerlijk zijn: problemen zijn er overal in de wereld.” Het speelt geen rol of hij nu taxichauffeur of zanger is van de reggaeband Heartwash. Altijd en overal verkondigt Sillah Ishaga (37) uit Gambia zijn boodschap van hoop en vrede. Elf jaar geleden verliet hij noodgedwongen zijn land. Maar met zijn ontwapenend charisma van hier tot in Banjul geraakte hij moeiteloos geïntegreerd. “Toch mis ik in Antwerpen vooral de vriendelijke mensen op straat”, zegt hij.
“Ik ben al zo verwesterd” Als we afscheid nemen in zijn tweekamerflat aan de achterkant van de Antwerpse zoo heeft Sillah zijn dochtertje Marijama hoog boven zijn hoofd. “Kijk, dit is mijn moeder”, lacht hij. Ze antwoordt wat wijsneuzig: “Je zegt dat alleen maar omdat ik op je Afrikaanse mama lijk.” Sillah behoort tot de Mandinka, een volk dat over zowat alle landen van West-Afrika verspreid leeft. Zijn jeugd bracht hij door in Gambia en Sierra Leone. Nadien zwierf hij rond in de buurlanden. Waar er werk was, bleef hij. Tot hij elf jaar geleden op z’n 26ste met een geïmproviseerd visum naar Europa vertrok en op de eerste de beste luchthaven, toevallig Brussel, asiel aanvroeg.
“In Gambia kan je ’s nachts opgepakt worden en spoorloos verdwijnen.” Sillah Ishaga
“Gemakkelijk was het niet”, vertelt Sillah. “Je verlaat je ouders en familie, maar je weet niet of je ze nog ooit terugziet. Ik heb Gambia verlaten om voor mijn ouders te kunnen zorgen. In Afrika bestaat er niet zoiets als een pensioen. Het is aan de kinderen om voor hun ouders te zorgen. Ik zend hun maandelijks minstens 100 euro zodat ze verder kunnen.” Na een verblijf in het opvangcentrum van Kapellen wilde Sil-
lah in Antwerpen blijven wonen. Vandaag is zijn toestand “geregulariseerd”. De vader van drie kinderen werkt als taxichauffeur maar voelt zich bovenal Kingsillah, de zanger van Heartwash, een Belgo-Afroreggaeband die al te horen was op het wereldfestival Mano Mundo. “We dragen een vredesboodschap uit. De meeste van mijn songs gaan over de onnodige oorlogen in Afrika. Ik zend muziekcassettes naar Gambia. Onze songs worden er veel gedraaid op de radio. Maar ik moet goed opletten welke nummers ik verstuur. Als een nummer te politiek geladen is, lopen mijn ouders het risico problemen te krijgen. In Gambia kan je ’s nachts nog opgepakt worden en spoorloos verdwijnen.” Nog steeds voelt Sillah zich tot in de kleinste vezels van zijn dreadlocks betrokken bij zijn getroffen Afrikaanse continent. “Ik roep Afrikaanse machthebbers op om geen kindsoldaten de oorlog in te sturen. Afrikaanse mannen moeten leren verantwoordelijkheid op te nemen voor de meisjes die ze zwanger maakten. Binnenkort mag ik in Gent optreden tijdens een bijeenkomst tegen de vrouwenbesnijdenis.” Als taxichauffeur heeft Sillah het niet altijd gemakkelijk. “Ik heb al drie keer meegemaakt dat een klant weigerde mee te rijden omdat ik zwart was. Zo’n klanten doen dan hun beklag tegen de cafébaas, maar ze staan er niet bij stil dat ik toevallig ook Nederlands spreek en hun gefoeter
versta. Zo onwetend! Ik praat dan vriendelijk op hen in, maar krijg dan alle ideeën van het Vlaams Belang over mij heen. Toch ontvang ik op het einde van de rit van hen vaak het meeste drinkgeld.”
“Als ik in Antwerpen terugkom, lijkt het of ik in een sciencefictionfilm ben beland.” Sillah Ishaga
“Je moet eerlijk zijn: problemen zijn er overal in de wereld”, zegt Sillah. “Als er geen problemen waren in Afrika, was ik niet naar hier gekomen. Ook in Gambia is er racisme. Toen mijn broer huwde met een meisje van een andere stam was mijn moeder daar ook niet gelukkig mee.” Intussen ging Sillah al driemaal op familiebezoek in Gambia. ”Telkens is dat een enorme aanpassing. Ik ben al zo verwesterd dat ik met de Afrikanen geen afspraak meer kan maken. Het is steeds straks of morgen. Ik heb telkens een paar dagen nodig om me aan te passen. Maar keer ik terug naar Antwerpen, dan is het leven me hier weer veel te druk. Net of ik in een sciencefictionfilm ben beland.”
i
Info over de groep Heartwash via www.Myspace.com/Heartwash of www.myspace.com/heartwashmusic
47 “De Georgische Orthodoxe priester Gennadi Katamashvili
GeOrGiË Ge RUSLAND
Abkhazia ZUIDOSSETIÊ
Sokhumi
G E O R G I Ë Z W A R T E P’ot’i ZEE Bat’umi
Ts’khinvali
K’ut’aisi Ajaria
Gori Akhalts’ikhe
Tbilisi
Akhalk’alak’i
Rust’avi
50km
spirituele kracht is heel sterk”
TURKIJE © GRAPHIC NEWS
ARMENIË
AZERBEIDZJAN
eeuwenlange belegering O 5.000 voor Christus: eerste overblijfselen teruggevonden. In de 7de eeuw v Chr. sprak men van Colchis, later van Egrisi en Iberië. Annexatie door Romeinse Rijk in 65 v. Chr. O 337: christendom wordt officiële godsdienst. O 1008-1466: Koninkrijk Georgië omvat Azerbeidjan, Armenië, de noordelijke Kaukasus. Koningen David de Bouwer en Tamar worden door de Georgisch-orthodoxe kerk heilig verklaard. O 1783: onder de naam Kartli-Kachetië protectoraat van het Russische Rijk. O 1918-1921: Onafhankelijke Democratische Republiek Georgië. O 1921: het Rode Leger herovert Georgië, Armenië en Azerbeidjan. De Trans-Kaukasische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek wordt gevormd. O 1936: de Georgische SSR wordt afgesplitst. O 1991: Republiek Georgië. De eerste president Gamsachoerdia wordt afgezet en vervangen door Sjevernadze. Abchazië en Zuid-Ossetië zijn vazalstaten van Rusland. O 2003: Rozenrevolutie. Na de herverkiezing van Sjevernadze wordt hij na een volksopstand verdreven door Micheil Saakasjvili. Nino Boerdzjanadze wordt interim-president. O 4 januari 2004: Saakaasjvili wordt verkozen tot president. First lady is de Nederlandse Sandra Roelofs. O 7 augustus 2008: Geor- Micheil Saakhasjvili en zijn gische troe- echtgenote Sandra Roelofs. pen vallen Zuid-Ossetië binnen, waarop Rusland troepen stuurt om de Osseten, die ze als Russische burgers beschouwt, te beschermen. Saakasjvili zoekt steun bij het Westen. Ook Abchazië gooit zich in de strijd en kiest de kant van Zuid-Ossetië en Rusland. Op 10 augustus stuurt Rusland duizenden soldaten naar Zuid-Ossetië en Abchazië. Op 12 augustus wordt onder internationale druk, vooral van de Sarkozy, een staakt-het-vuren afgekondigd. Zowel Rusland als Georgië melden herhaalde schendingen van dit bestand.
In de Sint-Jozefkerk aan de Charlottalei in Antwerpen huist sinds 2000 de Russisch orthodoxe kerk. Wekelijks komt hier een 300-tal gelovigen bidden, op feestdagen zelfs tot 2.000. Onder hen ook verschillende Georgische families. De Georgische priester Gennadi is aalmoezenier in vijf gevangenissen en gaat al jaren de diensten aan de Charlottalei voor.
“Dankzij het geloof bleef Georgië overeind.”
Gennadi Katamashvili
Georgische lari Officieel: Georgië Hoofdstad: Tbilisi Oppervlakte: 69.700 km² Aantal inwoners: 4, 63 miljoen inwoners Levensverwachting: 73 (man), 76 jaar (vrouw) Talen: Georgisch (71%), Russisch (9%), Armeens (7%), Azeri (6%) en Ossetisch (3%) Godsdiensten: christelijk orthodox (84%), moslim (10%), katholiek (1%), joods (1%) Munteenheid: Lari Telefoon landencode: 995 Internet landencode: .ge Bevolkingssamenstelling: Georgiërs (87%), Azeri (6,5%), Armeniërs (5,7%), Abchazen (2,66%), Russen (1,5%), Osseten (0,9%), Arameeërs (0,1%), joden Export: olie, metaal, wijn, mineraal water, erts, wagens, fruit en noten
In Antwerpen wonen 216 Georgiërs.
Priester Gennadi Katamashvili is afkomstig uit de Georgische hoofdstad Tbilisi, waar hij een druk maar zeer godvruchtig leven leidde, samen met zijn vrouw en twee dochtertjes. Toen hij in 1995 naar België migreerde, kwam hij al snel in contact met de orthodoxe aartsbisschop Simon in Brussel. Het leven van Gennadi veranderde helemaal toen hij diaken en later orthodox priester in de Russische kerk werd. “In deze kerk ga ik de diensten voornamelijk voor in het Russisch, zelden in het Georgisch, maar dat maakt eigenlijk niet veel uit. De liturgie en de gebeden zijn identiek, alleen de taal is verschillend. En alle Georgiërs spreken Russisch.”
De Georgische orthodoxe priester Gennadi is ook aalmoezenier.
In de Van Schoonbekestraat was tot voor kort een Georgisch orthodoxe kerk, maar die is tijdelijk gesloten. “Heel wat Georgiërs komen nu voor de diensten, biechten, doopsels of huwelijken naar hier. Het Georgische volk heeft niet alleen een sterke familietraditie, ook een diepe spiritualiteit. Dankzij de spirituele kracht van het geloof is Geor-gië, dat eeuwenlang is belegerd en aangevallen door vreemde volkeren, overeind gebleven. Mét behoud van zijn taal, alfabet, tradities, muziek.” “Natuurlijk mis ik mijn land, mijn vrienden en familie, maar ik ben God zo dankbaar dat ik de mensen hier kan helpen. Ik heb goede vrienden onder de Antwerpenaars. Mensen die mij en mijn gezin heel goed hebben opgevangen. Het is niet simpel om in een vreemd land opnieuw te starten.” Priester Gennadi heeft ook nog zijn eigen kerkje in Oostende, waar hij elke week de dienst voorgaat. “Veel van mijn tijd gaat naar mijn werk als aalmoezenier in vijf gevangenissen in het Antwerpse en in Mechelen en Hasselt. Meestal bid ik met de gedetineerden in groep of praat ik afzonderlijk met hen. Mijn gedetineerden zijn Russen, Roemenen, Bulgaren, Serviërs, Grieken, Georgiërs en ook Belgen. Een gesprek of biecht met een priester is voor hen dikwijls de enige manier om weer uitkomst te zien.”
90% van de Georgiërs is orthodox Georgië is een van de oudste orthodoxe landen ter wereld en het tweede land waar het christendom (in 337) staatsgodsdienst werd. De heilige Nina is met de kerstening begonnen. Volgens de legende is het meisje Nina, overigens een heel populaire meisjesnaam in Georgië, begin 4de eeuw de christenvervolging in Tur-
kije ontvlucht en in Georgië terechtgekomen. Daar zou ze een ziek kind hebben genezen. Het toenmalige koningspaar Mirian en Nana hoorden van haar en bekeerden zich. Al snel volgden vele Georgische burgers. De Georgisch orthodoxe kerk hing eerst af van het Patriarchaat van Antiochië, de eerste Kerk buiten Palestina. Halverwege de vijfde eeuw werd een autonome nationale kerk
gesticht. In 1801 werd Georgië ingelijfd door de Russische tsaar en de Georgische kerk werd onder dwang opgenomen in de Russisch-orthodoxe kerk. Tijdens de Oktoberrevolutie van 1917 won ze haar autonomie terug. De huidige patriarch van de Georgische kerk is Ilia II. Na hem komen 25 bisschoppen, eentje voor elke streek.
donderdag 5 februari 2009
Hoogvlieger
Over de verpletterende gastvrijheid van Georgiërs
“Wij zijn trots Stalin was Georgiër
Josef Stalin of Iosif Vissarionovitsj Dzjoegasjvili werd geboren in het Georgische stadje Gori. Hij was de zoon van een schoenmakersknecht. Het gezin was straatarm en de andere kinderen overleden op jonge leeftijd. Zijn vader was een gewelddadig man. De jonge Jozef zou een paar keer bijna zijn doodgeslagen. Stalin liep school aan het Russisch-orthodoxe seminarie in Tbilisi. In 1899 werd hij van school gegooid omdat hij revolutionaire ideeën koesterde. Zijn eerste vrouw stierf vier jaar na hun huwelijk. Stalin zou op haar begrafenis hebben gezegd dat het warme gevoel dat hij voor mensen voelde met haar was gestorven. Na zijn priesterstudies heeft Stalin contact gezocht met de bolsjewieken. Hij heeft zijn naam laten veranderen in Stalin, wat man van staal betekent, omdat hij dacht dat hij met zijn Georgische naam niet op al te veel sympathie zou kunnen rekenen. Stalin was van 1928 tot aan zijn dood in 1953 de tweede leider van de Sovjet-Unie. Hoewel hij de dood van miljoenen mensen op zijn geweten heeft, is hij door zijn krachtdadig optreden en verplichte persoonsverering nog geliefd bij veel Russen. De Sovjet-Unie won onder zijn bewind alleszins aan aanzien.
“Gastvrijheid is het visitekaartje van de Georgiër”, zegt Alexander Savaneli (35) terwijl hij de deur breed openzwaait. De tafel is gedekt, de wijn ontkurkt, uit de keuken komen heerlijke geuren. Met de muziek en het gezang van zijn vrienden lijkt Antwerpen even Georgië. “Met zijn subtropisch klimaat is Georgië een echt wijnland”, zegt Alexander terwijl hij een glas uitschenkt. “Ten tijde van de SovjetUnie dronken de Russen vooral Georgische wijnen. Ook naar de VS wordt veel van onze wijn uitgevoerd. Een Georgiër zal nooit een glas drinken zonder een toost uit te brengen. Toost! Op uw artikel! Dat het een goed beeld van de Georgiërs mag ophangen.” Alexander is op zijn 22ste uit Batumi, de hoofdstad van Adzhara, de Georgische Riviera aan de Zwarte Zee, naar Europa vertrokken. “Ik wilde in Duitsland mijn studies als dirigent verder zetten. Dat heb ik gedaan, aan de Hochschule für Musik und Theater in München. De Duitsers hebben me punctueel leren zijn en daar ben ik nog altijd blij om.” Alexander is nu hulp-boekhouder bij een privéfirma in Gent, maar muziek blijft zijn passie. Vijf jaar geleden heeft hij de Georgische zanggroep Mamuli opgericht, waarmee hij veel heeft getoerd. Ongeveer tegelijkertijd startte zijn toenmalige vrouw Medea met een dansgroep. “Jammer genoeg zit Mamuli vanwege tijdgebrek in de diepvries’, vertelt Alexander. “Maar Medea is opnieuw gestart met een groep jonge dansertjes.” Op dat moment komen de tweeling Elena (5) en Anna (5), zoon Sandro (10) en mama Medea binnen. “De kinderen spreken vlot Nederlands, maar ook Georgisch. We vin-
Alexander met de tweeling op de schoot, Medea achter Sandro en den het belangrijk dat ze de link met hun cultuur behouden. Uiteraard zijn we voor integratie, maar dat staat niet gelijk aan assimilatie. Ik wil best respect tonen en ik wil mijn kinderen dat ook leren, maar ik wil hun ook leren dat zij het ook waard zijn gerespecteerd te worden.” Er verschijnt lekkers op tafel. Gadjapuri en ginkali of liever kaaspizza en in deeg gerold en gekruid vlees. David Tchaldze (41) heeft de hapjes gemaakt. Deze tandarts uit Rustavi is Georgië tien jaar geleden ontvlucht. “Onder Shevernadze was ik tandarts in de gevangenis, maar ik kreeg daar problemen met de leiding. In die gevangenis was de situatie voor
de gedetineerden ronduit verschrikkelijk. Als dokter help je mensen in nood voort, en dat is niet in goede aarde gevallen. Uiteindelijk hebben ze geprobeerd me te vermoorden. Voel je dit hier aan mijn hoofd? Dat heb ik van een zware slag overgehouden. Mijn rechterhand is nog altijd verlamd. Ik moet een beschermengel hebben, want in het militair hospitaal waar ik ben terechtgekomen, wilden ze me niet verzorgen. Samen met mijn vrouw ben ik vertrokken. Gevlucht ja, maar ook voor mijn vrouw, die hartpatiënte is en medische hulp nodig had.” Of ze hun land missen? “Natuurlijk! Georgië is een prachtig land. Met mooie bergen, prachtige na-
Polyfonie op het veld Georgiërs maken graag muziek. Al eeuwenlang. Enerzijds kent het land een meerstemmige zangtraditie met oude wortels, anderzijds staat Georgië al eeuwenlang bekend als een broedplaats voor jazz. De symfonieën van de Georgische componist Giya Kancheli, die sinds de jaren negentig in Antwerpen woont, zijn geïnspireerd door de Georgische folklore. De traditionele Georgische polyfonie of meerstemmige zang heeft een lange geschiedenis. Al eeuwenlang zingen de Georgiërs samen, tijdens het werk op het veld, thuis, aan tafel, tijdens het wijn drinken. Ondanks de vele vreemde overheersingen doorheen de ge-
schiedenis van Grieken, Turken, Mongolen, Perzen en Russen is de meerstemmige zang origineel Georgisch. Naast de werk-, klaag-, en wiegeliederen is er ook een zeer rijk repertoire rituele en liturgische liederen, alsook oorlogsliederen. De meeste volksliederen zijn driestemmig, sommige twee- en eenstemmig, zelden vierstemmig. Wereldberoemd in Georgië is Gigo Erkomaishvli, die einde 19de eeuw samen met kompanen-boeren Giorgi Babilodze en Giorgi Loibishvili geregeld in de dorpen werd uitgenodigd om zowel religieuze als andere feesten met hun gezang te komen opluisteren. Recentelijk zijn de 49 opgenomen liederen en hymnes van
hen gedigitaliseerd. Zoon Artem Erkomaishvili is mogelijk nog beroemder. Hij heeft meer dan 2.000 hymnes geleerd. Chakrulo is zo’n
en ambitieus”
achterin vriend David. “Gastvrijheid is ons visitekaartje.” tuur, mooie kusten”, zegt David. “We gaan er elk jaar minstens een keer op bezoek bij familie.” Afgelopen zomer braken in de buurt van hoofdstad Tbilisi zware gevechten uit tussen het Russische en het Georgische leger. “Ik was met de kinderen naar Batumi gereisd om ze enkele weken bij mijn schoonmoeder te laten”, vertelt Medea. “Ik ben dan verder naar Tbilisi gereden om vrienden en familie op te zoeken. Bij mijn aankomst begonnen de bombardementen van de Russen. Er was noch telefoon, noch elektriciteit. Ongeveer vijf dagen duurde die belegering. Dan was het weer rustig. Het was echt verschrikkelijk.” “Wat gebeurd is, is fout. Alsof een
bekend Georgisch lied. Het werd in 1976 door de NASA met de Voyager de ruimte ingeschoten om het men-selijke zangtalent aan te tonen. De bekendste Georgische koren zijn Rustavi en Erisioni. Ook beroemd is de Georgische componist Giya Kancheli. Hij ver-liet in 1991 Georgië en kwam via Berlijn in Antwerpen terecht. Hij was een tijdlang de huiscomponist van deFilharmonie, toen nog het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Vlaanderen. De vroege muziek van Kancheli is duidelijk beïnvloed door de oude volksmuziek en Bela Bartok. Ook in zijn latere muziek hoor je het spirtuele Georgië. Hij wordt vaak vergeleken met Pärt en Schnittke. Kancheli’s werk wordt alleszins ge-kenmerkt door stilistische breuken: van het ritualistische meditatieve tot een exploserende energie.
kleine hond kan winnen tegen een olifant. Het conflict met ZuidOssetië en Abchazië, twee autonome republieken in Georgië, sleept al 15 jaar aan. De Russen willen ze inlijven. Ze delen er Russische paspoorten uit, verjagen de Georgiërs en steunen de separatisten. Rusland wil de geschiedenis veranderen omdat Georgië strategisch is voor Rusland. Een zeer interessante regio met een belangrijke transit via de Zwarte Zee.” Beeldhouwer David (39), een populaire naam in Georgië, komt binnen. Er wordt nog een toost uitgebracht. Op Gazet van Antwerpen. De mannen leggen uit hoe corruptie Georgië heeft kapotgemaakt. “Het communisme was een fou-
te ideologie. Iedereen gelijk, dat klinkt goed, maar sommigen zijn toch altijd een beetje gelijker dan anderen. Vroeger verdiende je 120 roebel per dag, auto’s kostten 6.000 roebel. Niemand kon het zich permitteren, maar toch reed iedereen met een auto. Het systeem vroeg om bedrogen te worden.” President Shevernadze, die na de instorting van de Sovjet-Unie in Georgië aan de macht kwam, zou de corruptie ombuigen, maar dat is niet helemaal gelukt. De huidige president Saakashvili, die met de Rozenrevolutie in 2003 aan de macht is gekomen, heeft meer vertrouwen van de bevolking. “Hij had wel meer steun van het Westen verwacht in het recente conflict. Maar goed, de situatie is nu wel aan het verbeteren, de economische groei bedraagt 7% en dat is niet slecht. Voor onze ouders is het wel moeilijk om een plekje te vinden in het nieuwe systeem. Zij snakken naar vroeger. De middenklasse is bijna verdwenen. Ofwel ben je clochard, ofwel ben je stinkend rijk. Ik hoop dat de corruptie ooit zal verdwijnen.“ Vrijwel spontaan gaat het ineens over de Georgische maffia, enkele jaren geleden verjaagd van het Antwerpse Falconplein. “Dat waren joden, geboren in Georgië, die bewust naar Antwerpen zijn gekomen om onder het beschermende juk van de grote joodse gemeenschap hun louche praktijken te ontplooien. Elk volk kent betrouwbare en onbetrouwbare mensen. Georgiërs leven al 26 eeuwen samen met joden, en ik ken hen als heel sterk verbonden met de ware volksaard van de Georgiër: trots en erg ambitieus, maximalistisch ook. Maar wij komen zeer goed overeen met de Russen. Uiteindelijk hebben we met hen 200 jaar samengeleefd. En hoewel wij Georgiërs een heel eigen cultuur, taal en alfabet hebben, zijn we qua mentaliteit toch verwant.”
i
vzw Kavkasioni sandrosavaneli@hotmail.com
Tien voor Taal Goeiendag! Gamarjoba! Goeienavond! Sagamo Mschvidobisa! Hoe maakt u het? Rogor aketebt Amas? Aha, leest u ook Gazet van Antwerpen? Tkvents kitxulobt “Gazet van Antwerpens”? Ik spreek Antwerps met een accent. Me Vlaparakob Antwerpenuls patara aktsentit. Ik hou van Belgische vrouwen. Me Dzalian mikvars belgieli kalebi. In Antwerpen voel ik me thuis. Antwerpenshi me vgrdznob tavs iseve rogorts saxlshi. Als het regent, droom ik van vakantie. Rotsa tsvims, me votsnebob ardadegebze. Kan u een restaurantje in de buurt aanbevelen? Shegidzliat rom am ubanshi kargi restorani shemokvtavazot?
Wereldberoemde dans Georgiërs zin zingen niet alleen goed en graag, ze kennen ook een danstraditie die teruggaat tot 2.000 jaar voor Christus. Medea Jorjoliani, een choreografe die sinds 1999 in Antwerpen woont, heeft jarenlang gedanst bij The Georgian State Dance Company van de beroemde Iliko Sukhishvili. In oude Georgische mythologische verhalen is al sprake van een rituele perkhoeli, een rondedans met zang. Vermoedelijk was de perkhoeli oorspronkelijk een optocht van gemaskerde jagers, zoals afgebeeld op de zilveren bokaal van Triatleti uit 2.000 voor Christus. ”Ik heb met The Georgian State Dance Company in meer dan 35 landen opgetreden”, vertelt Medea. ”Van de VS tot Brazilië, Engeland, Italië en Griekenland.” De eerste tournee van het gezelschap, gesticht na deTweede Wereldoorlog, was in 1958 op de Expo in Brussel. Vanaf 1962 - de groep stond toen twee weken in de Amsterdamse Apollohal - hebben de dansers een zegetocht langs Europese theaters gemaakt. ”Ik ben naar Antwerpen gekomen op uitnodiging van een Georgische jood die in de Pelikaanstraat een dansstudio wilde openen”, vertelt Medea. ”In die tijd waren er nog niet zoveel Georgische jo joden in Antwerpen en hij wilde op die manier de Georgische cultuur levend houden onder de aan aangekomen Georgiërs. In 2001 heb ik mijn dans dansgroep Medea opgericht, maar de dansers zijn nu volleerd en volwassen. Ik wil stilaan met een nieuwe groep jonge dansertjes starten.” ”Naargelang de streek verschillen de dansen en de kostuums. Ik dans de samaya, een historische dans die werd gereconstrueerd uit fres fresco’s van drie dansende meisjes uit de 5de eeuw. De manier van dansen, de kleding en de mu muziek zijn nog altijd terug te vinden in Georgië. De samaya wordt nu vooral op huwelijksfees huwelijksfeesten gedanst. Verder is er de Kartuli, een hof hofmakende dans volgens strikte regels en het komische Kintauri.” Naast The Georgian State Dance Company is er het beroemde dans- en zangensemble Erisioni, dat meestal onder de titel Georgian Legend op tournee gaat. Artistiek leider is Djemal Chkuaseli, die van zijn vader en be bekende zanger-dirigent, Chermandi Chkuase Chkuaseli, op zijn tweede polyfonische liederen uit Guria leerde.
donderdag 5 februari 2009
Gaamot EEt smakElijk! E
Ekatarine Gogogkia combineert al jaren studies en werk
Chinkali Ingrediënten Voor de vulling: 3 uien, bosje koriander, bosje peterselie, 1 theelepel karwijzaad, mespuntje rode peper, kopje water, 250 gram rundergehakt, zout. Voor het deeg: 4 kopjes bloem, 1 1/2 kopje water, mespuntje zout, 1 ei, runderbouillon, zwarte peper uit de pepermolen. Bereiding Vulling: Hak de uien en de kruiden fijn. Meng ze met het karwijzaad en de rode peper en voeg het water toe. Meng dit geheel door het gehakt.
Deeg: Bestrooi het werkblad met bloem, water, zout en ei en kneed dit tot een glad deeg. Rol het deeg uit tot een grote zeer dunne plak. Hou daarbij een bakje bloem bij de hand en gebruik dit op de deegroller en het werkblad om te voorkomen dat het deeg gaat plakken. Snij met behulp van een glas met dunne rand rondjes uit het deeg. Rol deze rondjes zo mogelijk nog iets dunner uit. Leg op het midden van elk van de rondjes wat gehaktvulling. Vouw nu de pakketjes dicht door de buitenrand stukje voor stukje op te nemen. Werk zo de cirkel rond en druk uiteindelijk de deegrand goed aan elkaar zodat de chinkale een soort handvat krijgt. Breng een grote pan met water of runderbouillon aan de kook en leg de chinkalis hier voorzichtig in. Laat ze in 15 minuten gaar koken. Besprenkel ze voor het serveren met vers gemalen zwarte peper.
taal Kartuli Ena is zevende oudste alfabet Het Georgisch is een van de veertien bestaande alfabetten en is het zevende oudste alfabet. Het wordt ook wel het Mkhedruli of Kartuli En (de taal van de Karten) genoemd en dateert uit de 10de eeuw, maar heeft oudere voorlopers. Het Georgisch wordt door 4 miljoen mensen gesproken en behoort tot de Zuid-Kaukasische of Kartvelische taalfamilie. Het is de officiële taal van de republiek Georgië en is de enige Zuid-Kaukasische taal met een eigen standaardtaal. Deze schrijftaal gebruikt een eigen, volledig fonematisch alfabet: alle vijf de klinkers en 28 medeklinkers beschikken over een eigen letterteken. Het Georgisch kent 28 medeklinkers. Verder kunnen in het Georgisch zeer uitgebreide medeklinkerclusters voorkomen. Ook in kleinere clusters kunnen eigenaardige combinaties optreden, zie bijvoorbeeld de plaatsnamen Tbilisi en Mtkvari. Tegenover dit uitgebreide bestand aan medeklinkers staan slechts vijf klinkers: a, e, i, o en u. De taal kent geen grammaticaal geslacht en geen lidwoorden, maar wel achterzetsels in plaats van voorzetsels en zeven naamvallen. Het oudste Georgische tekst dateert van de vijfde eeuw en is van de hand van Iakob Tsurtaveli.
Volgende week: Ghana, Griekenland
Ekatarine met de kleine Anastasia op de arm.
”We ruziën om te kunnen trakteren” ”Toen ik pas in België was en met vriendinnen iets ging drinken, betaalde iedereen zijn drankje. Was dat schrikken! Wij, Georgiërs, ruziën om elkaar te kunnen trakteren”, vertelt de Georgische Ekatarine Gogokhia (24). Ze heeft vrienden en familie opgetrommeld om over hun Georgië te praten. Ekatarine was 14 toen ze samen met haar ouders en haar toen 7-jarig broertje uit de Georgische hoofdstad Tbilisi vluchtte. ”Het was 1999 en burgeroorlog. Niemand kon nog veilig de straat op. Er heerste complete chaos. Mensen werden zomaar gedood, je kon niemand nog vertrouwen.” ”Mijn ouders vertelden me pas twee dagen op voorhand van ons vertrek. Ik was kwaad en wilde niet mee. Uiteindelijk hebben mijn ouders met mij een compromis moeten sluiten. De deal was dat we zouden vertrekken, maar dat we al over enkele maanden zouden terugkeren. We zijn nu tien jaar verder en we zijn hier nog.” Via allerlei transporten kwam de familie via de Dienst Vreemdelingenzaken in het gesloten asielcentrum van Steenokkerzeel terecht. ”Een nachtmerrie. Mijn ouders werden grondig gefouilleerd. Zonder uitleg. Plotseling werden we aangehouden, als criminelen. Ik kon dat niet aanvaarden. Twee weken hebben ze ons opgesloten.” ”Ik ben hysterisch geworden”, vult broer Giorgi (21) aan. ”We waren net vertrokken uit een stad waar je voortdurend werd gecontroleerd door de aanwezige milities. ’s Nachts om 2u kon je verrast worden door een kogel in je hoofd. Toen we in België aankwamen, waren we blij: hier kon je tenminste veilig op straat lopen. In Steenokkerzeel was van die vrijheid geen sprake meer.” De familie Gogokhia kreeg al snel een positief advies van het Commissariaat voor de Vluchtelingen en kwam in afwachting in een asielcentrum in het West-Vlaamse Menen terecht. Vandaar verhuisden ze naar Mortsel, later naar Berchem, nog later naar Merksem. ”Die eerste jaren in Antwerpen hebben we nog
heel intens contact gehouden met Georgiërs die we in het asielcentrum hadden leren kennen”, zegt Ekatarine. ”Later is dat verwaterd en bouwden we onze vriendenkring op. Wij houden echt van Antwerpen, het is onze thuis. We hebben ons hier altijd welkom gevoeld. Mijn vader heeft ons altijd geleerd om ons aan te passen aan de gewoontes van hier. We kunnen niet al onze tradities hier toepassen, zei hij, maar als we het beste van onze cultuur combineren met het beste van hier, zijn we perfect ingeburgerd en behouden we onze culturele achtergrond.” Drie vrienden van Ekatarine, Paata, Lasha en Irinka schuiven ook aan aan de tafel vol zoet en lekkers. ”Een van de mooiste en meest gekoesterde Georgische tradities is het tafelen”, zegt Ekatarine. ”Elke gelegenheid is goed om te feesten. We zitten uren aan tafel. Mijn vader heeft er nog altijd moeite mee dat ze in een restaurant al na 20 minuten komen vragen of het heeft gesmaakt.” De kleine Anastasia gaat van arm tot arm. ”Die wordt verwend”, lacht Ekatarine. ”Ook typisch Georgisch: alle aandacht gaat naar de kinderen. Familie is voor ons het allerbelangrijkste.” Broer Giorgi heeft zijn vriendin meegebracht. ”Het was geen liefde op het eerste gezicht”, lacht Marcella, die half-Italiaans is. ”Hij was voor mij eerst dat klein, ambetant Georgiërtje dat altijd kwam aanbellen. Vanaf ons 11de zijn we samen.” Giorgi knikt glunderend. ”Vorig jaar heb ik haar Georgië laten zien. Gastvrije, warme mensen en een fantastisch klimaat. Maar ik heb het druk. Ik ben agent bij de financiële instelling Finb. Ideale job in crisistijd. Mensen hebben nu meer vertrouwen in ons dan in de grote banken.” Gedrevenheid is een familietrek, want ook Ekatarine heeft het graag druk. ”Ik combineer al bijna mijn hele leven werk en studies. Toen ik 16 was, werkte ik al in restaurant Las Tapas op de Grote Markt. Ik ben vorige week, na mijn bevallingsverlof, opnieuw voltijds aan de slag gegaan bij het Antwerpse Huis van het Nederlands en het onthaalbureau Inburgering. Intussen werk ik ook als beëdigd vertaler-tolk en doe ik mijn laatste jaar sociaal-cultureel werker aan de Sociale Hogeschool in Leuven. Altijd tijd te kort. Ik heb ook een vereniging opgestart, vzw Nieuw Europa, om de contacten tussen Georgiërs en anderen aan te moedigen.”