België Libië Litouwen
Van Afghanistan tot Zwitserland
Liberia
Divers
Antwerpen
Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn
donderdag 14 mei 2009 www.gva.be
Libië
Litouwen
Liberia
“De vriendelijkheid
“Ik ben
“Wij, Liberianen,
blz. 2-3
blz. 4-5
blz. 6-7-8
Mohammed Fitouri
van de Vlamingen staat haaks op de vooroordelen die over hen bestaan”
Ingvile Bucinskaite
mijn droomprins gevolgd”
Teksten: Marjorie Blomme, Stijn Janssen, Liesbeth Baeten Coördinatie: Kris Vanmarsenille Foto’s: Patrick De Roo, Dirk Kerstens, Bert Hulselmans, Wim Hendrix, AP, AFP, EPA
Fred Ewunken
zijn gewend aan sterke vrouwen”
Eindredactie: Carine Tollenaere
.DIVERS ANTWERPEN
donderdag 14 mei 009
() %
Toen en nu
* (!& %" &% ' " + % %* " (%' # %( " & % * ! & %& (% *$ "
% ) %
LibiĂŤ
Mysterieus LibiĂŤ MM De Grote Libisch-Arabische Soci-
alistische Volks-Jamahiriyah of kortweg LibiĂŤ is een Arabisch land in Noord-Afrika. MMLibiĂŤs hoofdstad Tripoli is een havenstad in het noordwesten, aan de Middellandse Zee. Het land heeft geen meren of rivieren van betekenis. Er wordt nu wel gewerkt aan een project om het water dat onder de Sahara stroomt, in een kunstmatige rivier om te zetten die steden aan de kust van water kan voorzien.
(%+($
)
Land met een “grote gids�
! & !
,
MMHet land was gedurende veer-
tig jaar heerschappij van Khadafi vrijwel ontoegankelijk voor Westerlingen. Sinds een achttal jaren is het beleid is soepeler. Door zijn ideale ligging aan de Middellandse Zee was het land echter vanaf de Oudheid de gedroomde locatie om handel te drijven. De belangrijkste handelspartners zijn van oudsher Griekenland en ItaliĂŤ. Het kustgebied is zelfs gedurende lange tijd onder Romeins gezag geweest. Je kunt er nu nog de ruĂŻnes van Leptis Magna, overblijfselen van Romeinse
“Door het economische embargo waren er nauwelijks medicijnenâ€? Mohamed Fitouri (62) kwam tijdelijk naar Antwerpen om er voor burgerlijk ingenieur te studeren. Maar toen kwam hij zijn vrouw Kathy tegen. Samen kregen ze drie kinderen. Het stel woont nu al 25 jaar in Antwerpen. Hoewel Mohamed al diploma’s in Malta, LibiĂŤ en Engeland had behaald, wilde hij in Antwerpen nog een diploma burgerlijk ingenieur behalen.
“Ik studeerde aan de American University en de bedoeling was dat ik zou terugkeren naar LibiĂŤ zo gauw ik het diploma had behaald.â€? Zijn leven zou een totaal andere wending nemen op het moment dat hij de mooie, ranke Kathy ontmoette. Mohamed maakte van bij het begin van hun relatie duidelijk dat het niet zijn bedoeling was om in BelgiĂŤ te blijven. M
MM
“Ik ben moslim, maar ik ben geen macho: ik help mijn vrouw� mohamed fitouri burgerlijk ingenieur
“Ik was hier niet als economisch of politiek vluchteling. Ik was hier in belang van mijn land: kennis opdoen en die dan in de praktijk omzetten in LibiĂŤ. Dat was mijn bedoeling.â€? Kathy ging akkoord met Mohameds plannen en niet veel later keerden ze terug naar Tripoli. “Mijn familie verklaarde me gekâ€?, zegt Kathy. “Vijfentwintig jaar geleden stond LibiĂŤ in een slecht dag-
50
ROMANIA
licht in het Westen. Mijn vrienden waren ervan overtuigd dat ik in mijn ongeluk liep. Maar wat had ik te verliezen? Als het niet goed uitdraaide, kon ik zo weer terug.â€? Haar verblijf in LibiĂŤ beviel haar heel goed. Mohameds familie was open, tolerant en modern. Zijn vader was zelfs minister van Sociale Zaken geweest onder Khadaffi. “Ik kon er mezelf zijnâ€?, zegt Kathy. “Daarom
%
POLAND
Mohammed en Kathy thuis met hun waterpijp.
CONGO DRC
**
MOROCCO
BEL DE HELE WERELD TURKEY
OP BOVENSTAANDE BESTEMMINGEN ELKE DAG VANAF 16:00H TOT 04:00H
VAST & MOBIEL
www.ortelmobile.be
had ik het er ook zo goed.â€? Maar toen werd Kathy zwanger van hun tweede zoon, Bilal. “Die zwangerschap verliep niet zoals gepland. Door de complicaties wilden we geen risico’s nemen. Ik wilde terug naar BelgiĂŤ om de zwangerschap in een ziekenhuis te laten opvolgen. Zogezegd, zo gedaan. Kathy keerde terug naar BelgiĂŤ, Mohamed bleef achter in Tripoli. Uiteindelijk kwam
ROND TEGEN EXTREEM LAGE TARIEVEN! *Eenmalig starttarief voor onderling gratis bellen is â‚Ź 0,15 * Maximale gesprekstijd voor onderling gratis bellen is 10 minuten * Onderling gratis bellen geldt alleen binnen BelgiĂŤ * Voor een overzicht van alle tarieven en voor meer informatie over onze actie gaat u naar: www.ortelmobile.be ** Actie geldig vanaf 8 mei 2009
Kathy nog even terug, maar na drie jaar in LibiĂŤ verhuisden ze voorgoed naar BelgiĂŤ. “Het was beter voor de kinderenâ€?, zegt Mohamed. “Met het economisch embargo dat toen heerste, waren er nauwelijks medicijnen beschikbaar. Het was een harde en moeilijke periode.â€? Terug in BelgiĂŤ nam Mohamed zich voor om zich aan te passen aan
GRATIS!!
ONDERLING BELLEN VAN ORTEL NAAR ORTEL*
connecting the world
de Vlaamse cultuur, zonder zijn Libische cultuur te verloochenen. “Ik denk dat ik een perfecte combinatie van de twee benâ€?, zegt hij trots. “Ik ben een moslim, eet geen varkensvlees en drink geen alcohol. Maar ik ben ook geen typische macho: ik help mijn vrouw bij het afruimen en het koken. Ik zal zelf ook onze gasten bedienen als ze hier komen eten.â€? Hun drie zonen, Mohamed, Bilal en Arkam, hebben ze ook zo opgevoed. “Onze zonen zijn religieus opgevoed, maar er zijn geen taboes. Er zijn bepaalde regels: ze moeten hun ouders respecteren.â€? Hun strenge opvoeding werpt zijn vruchten af: als de oudste zoon Mohamed binnenkomt, stelt hij zich beleefd voor en geeft ons een hand. Mohamed voedt zijn kinderen in het Arabisch op. Met hun moeder praten ze Nederlands. Kathy en Mohamed praten onderling Engels. “Dat is historisch zo gegroeidâ€?, zegt Kathy. “Ik zou het heel vreemd vinden om met mijn man Nederlands te praten.â€? Het Nederlands van Mohamed is gebroken, maar niet slecht. “Ik spreek zeer goed Engels en natuurlijk ook Arabisch. Maar Frans of Nederlands lukt niet altijd even goed. Dat was een groot struikelblok in het begin. Het was ook niet eenvoudig om werk te zoeken: ik sprak geen enkele landstaal. Nu werk ik voor een Libisch bedrijf dat plantaardige en homeopathische medicijnen maakt in LibiĂŤ, maar exporteert naar de Arabische wereld en Afrika. Het bedrijf staat onder supervisie van de Europese Unie. Voor mijn werk ben ik veel in LibiĂŤ en in het MiddenOosten.â€? Mohamed Fitouri houdt van Antwerpen en van BelgiĂŤ. “Het is zo’n geweldige stad. Gedurende 25 jaar heb ik in een zijstraat van de Meir gewoond, midden in het centrum. De levenslust, de energie en de vriendelijkheid van de Vlamingen staat haaks op de vooroordelen die de ronde doen over hen. Met racisme heb ik nooit te maken gekregen. Mijn kinderen evenmin. Ik ben iemand die zich overal aanpast, misschien is het dat wel. Wie ben ik om mijn wetten te stellen in een land dat me als gast ontvangt? Nee, zoveel is zeker: BelgiĂŤ is mijn tweede thuis geworden.â€?
DIVERS ANTWERPEN.
donderdag 14 mei 2009
Cijfers steden, bezichtigen. MMIn 1911 kwam Libië in Italiaanse handen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verdreven de Britten de Italianen en de Duitsers en kwamen de noordelijke provincies Tripolitanië en Cyrenaica onder Brits gezag. Het westen kwam in Franse handen. Dit duurde tot 1950. Op 24 december 1951 werd Libië een koninkrijk met Idriss I als koning. MMAchttien jaar later, op 1 september 1969, pleegde kolonel Muammar Ghadaffi een staatsgreep. Hij riep het land uit tot de
Grote Libisch-Arabische Socialistische Volks-Jamahiriyah. De oliereserves – de belangrijkste bron van inkomsten – werden genationaliseerd en alle buitenlanders weggestuurd. MMVolgens Khadaffi is Libië een “zuivere socialistische staat”. Zelf is hij officieel geen president of premier, maar een soort “gids” die het Libische volk helpt het socialisme te realiseren. Libië heeft een semi-grondwet en de wetten van het land zijn afgeleid van het socialisme, de islamitische wet en van Khadaffi’s “Groene Boekje”
Minder dan 20% analfabeten MM Officiële benaming:
Grote Libisch-Arabische Socialistische Volks-Jamahiriyah MM Hoofdstad: Tripoli MM Regeringsvorm: Jamahiriya in theorie, geleid door de bevolking in plaatselijke volkscongressen. In de praktijk een autoritaire dictatuur. MM Staatsvorm: geen MM Staatshoofd: revolutionaire leider kolonel Muammar Abu Minyar al-Qadhafi (sinds
1 september 1969) MM Eerste minister: al-Baghdadi Ali al-Mahmudi (sinds 2006) MM Oppervlakte: 1,759,540 km² MM Inwoners: 6.310.434 MM Gemiddelde leeftijd bevolking: 23,9 jaar MM Levensverwachting: 77,26 jaar MM HIV-besmettingen: 10.000 in 2001, er zijn geen cijfers van dodelijke slachtoffers MM Werkloosheid: 30% in 2004 MM Etnische bevolkingsgroepen: Berbers en Arabieren 97%, andere 3% (Grieken, Maltezen,
Italianen, Egyptenaren, Pakistani, Turken, Indiërs en Tunesiërs). MM Religies: Soenni moslims: 97%, andere: 3% MM Alfabetisering: 82,6% MM Talen: Arabisch, Italiaans, Engels MM Onafhankelijk sinds: 24 december 1951 MM Nationale feestdag: dag van de revolutie 1 September (1969) MM Munt: Libische dinar MM Natuurlijk grondstoffen: petroleum, gas, gypsum MM Plaats op lijst rijkste landen: 56/177
Smakelijk
Basal Mihshi (gevulde uien) Ingrediënten (voor 4 personen) MM 8 witte uien (circa 1,5 kg) MM 400 g lams- of rundergehakt MM 4 tenen knoflook MM 2 eieren MM 80 g tarwegriesmeel MM zout MM versgemalen zwarte peper
MM 1 klein blikje gepelde toma-
ten (240 g uitgelekt gewicht) MM 2 eetl. olijfolie MM 2 eetl. tomatenpuree MM 1 theel. mild paprikapoeder MM ½ theel. harissa
Bereiding MM Pel de uien en snij de wortel-
Ibrahim Abushima kwam in België geneeskunde studeren en keerde niet meer terug naar zijn land.
“Mijn kinderen zijn meer gebonden aan België dan aan Libië”
aanzet iets bij zodat ze kunnen staan en niet uit elkaar vallen. Snijd er kleine dekseltjes af, hol ze voorzichtig uit met een aardappelboortje en zet weg. MM Doe het gehakt in een kom. Hak 2 eetlepels van de uiresten fijn (bewaar de rest) en voeg ze aan het vlees toe. Pel de tenen knoflook en pers ze met een knoflookpers boven het gehakt uit. Voeg de eieren, het griesmeel, wat zout en royaal peper toe. Vul er de uien mee en leg er de dekseltjes op.
Ibrahim is afkomstig uit de hoofdstad, Tripoli. Die ligt in het noorden van het land, aan de Middellandse Zee. “Daar wonen ruim 20% van de Libiërs,” zegt hij. “Omdat de rest van het land nagenoeg volledig woestijn is.” Na zijn middelbare school kwam M
MM
“De Griekse en Romeinse monumenten zijn perfect bewaard gebleven.” IbrahIm abushIma gastro-enteroloog
Irbahim naar België om geneeskunde te studeren en om meer van de cultuur en de vooruitgang van het Westen te genieten. Ik wist dat ik hier mijn toekomst kon uitbouwen.” “Begrijp me nu niet verkeerd,” zegt Ibrahim. “Ik vind Libië een prachtig land. Het blijft mijn thuisland en ik mis het ook wel. We hebben een ongelooflijk rijke geschiedenis, die ouder is dan drieduizend jaar. Prachtige ruïnes, sites uit de Romeinse en Griekse oudheid. En allemaal zeer goed bewaard gebleven, omdat het land nauwelijks toerisme heeft gekend en zo lang geïsoleerd is geweest van de rest van de wereld.” Maar er wonen, dat zou Ibrahim niet meer kunnen. “Mijn kinderen zijn hier opgegroeid. Zij voelen zich meer gebonden aan België dan aan Libië.” “Libië is een rijk land met veel reserves aan olie en aardgas, waar het Westen verlekkerd op is. De Westerse wereld is veel meer geïnteresseerd in business met Libië dan in de mensenrechten in het land. Nochtans worden die dagelijks door het regime geschonden.”
in een kommetje en prak de tomaten fijn. Verhit de olie in een pan en voeg er de tomaten aan toe. Roer de tomatenpuree met het paprikapoeder, de harissa en zout glad in het tomatensap en schenk het mengsel in de pan. MM Laat circa 2 minuten op een matig vuur koken, schik er dan naast elkaar de uien in, dek de pan af en laat de uien in circa 1 uur op een laag vuur gaar stoven. Doe de uien over op een schaal, breng de saus op smaak met zout, schenk over de uien en dien op met wittebrood of rijst.
Zee onder de Sahara Een groot deel van het grondgebied in het zuiden van Libië is onderdeel van de Sahara. Het land kent geen meren of andere wateren van betekenis: van de 1.759.540 vierkante kilometer grondgebied is alles land. Het grootste deel van de bevolking woont dan ook in het noorden van het land, bij de Middellandse Zee. Onder de woestijnen kunnen echter ware zeeën liggen. Zo ligt onM
Ibrahim Abushima is gastroenteroloog (maag- en darmsepcialist). Hij kwam van Libië naar Antwerpen om geneeskunde te studeren. Zeventwintig jaar later woont hij er nog steeds, nu met zijn vrouw en drie kinderen.
MM Giet het sap van de tomaten
der de Libische Sahara een enorm ondergronds meer. Volgens sommigen werd het gevormd door een overvloed aan verdwaald Nijlwater, volgens anderen stamt het uit de periode dat de Libische Woestijn een vruchtbare steppe was. Momenteel werkt men in Libië aan een project om water dat zich onder de Sahara bevindt in een kunstmatige rivier om te zetten die steden aan de kust van water kan voorzien.
Lockerbie duurde twaalf jaar Op 21 december 1988 ontplofte een Amerikaans vliegtuig boven het Schotse plaatsje Lockerbie. Alle 259 inzittenden en 11 mensen op de grond kwamen om het leven. Pas drie jaar later, in 1991 werden twee verdachten gearresteerd: Basset Ali Mohammed el-Megrahi en Al-Amin Khalifa Fhima, allebei agenten van de Libische geheime dienst die de bomkoffer in Frankfurt aan boord hadden gebracht. Eerst weigerde Libië de verdachten uit te leveren. M
Daarom gingen de Verenigde Naties over op een wapen– en luchtvaartembargo. Uiteindelijk werd in 1998 een overeenkomst bereikt: Libië zou de verdachten uitleveren en er zou een rechtszaak komen in Schotland. Op 31 januari 2001, ruim twaalf jaar na de explosie, werd el-Megrahi tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld; mede-verdachte Khalifa Fhimah werd vrijgesproken.
.DIVERS ANTWERPEN
donderdag 1 mei 2009
Ligging B A LT I S H E Z E E
LETLAND
Litouwen Grootste Baltische staat
50km
Siauliai Klaipeda
Panevezys
L I T O U W E N
Utena
Vilnius hoofdstad van Litouwen
Kaunas
RUSLAND Kaliningrad
Officieel: Republic of Lithuania MM Hoofdstad: Vilnius.Dit jaar culturele hoofdstad van Europa MM Regeringsvorm: republiek MM Oppervlakte: 65.300 km ² MM Aantal inwoners: 3,6 miljoen MM
Taurage
Marijampole Alytus
Vilnius
POLEN
WIT-RUSLAND © GRAPHIC NEWS
MM
MM MM MM MM MM MM
MM MM
Levensverwachting: 75 jaar vrouwen: 80 jaar, mannen: 70 jaar Talen: Litouws Godsdiensten: katholicisme (80%) Munteenheid: litas Telefoon landcode: + 370 Internet landcode: .lt Bevolkingssamenstelling: Litouwers (83%), Polen (7 %), Russen (6 %) Export: mineralen, machines, textiel Plaats op de lijst van de rijkste landen: 43/177
“Ik ben mijn droomprins gevolgd” Ingvile vond samen met twee vriendinnen een droomprins in Laakdal. En dan waren ze in één klap met drie: drie Litouwse meisjes uit hetzelfde stadje die drie Vlaamse jongens huwden uit hetzelfde Kempense dorp Laakdal. Ingvile Bucinskaite (29) was een van die vrouwen. Deze zomer woont ze al vier jaar met ‘haar’ Koen en twee kinderen Kris en Helena in een huis in Wilrijk.
“Ik ben mijn droomprins naar hier gevolgd”, zegt ze. “Belgen en Litouwers verschillen niet veel van elkaar.” Elf jaar geleden reisde Ingvile, toen zeventien jaar, voor het eerst naar Laakdal af. Het dorp had al jaren een verzustering met het Litouwse stadje Jurbarkas. “Elk jaar werd tussen de twee stadjes een sportkamp voor kinderen georganiseerd”, vertelt ze. “We sliepen dan bij gastgezinnen. Koen was gewoon een van de vrijwilligers op dat kamp. Ik was samen met M
een vriendin die vriendschap sloot met een kameraad van Jan.” Die vriendschap groeide uit tot een ware Vlaams-Litouwse liefdesepidemie. Niet alleen Jan, ook twee van zijn kameraden reden geregeld met de auto naar Jurbarkas. “In die tijd was het nog niet zo eenvoudig om naar Litouwen te reizen”, vertelt Ingvile. “Ons land maakte deel uit van de Sovjet-Unie en toeristen hadden nog tal van officiële papieren en visa nodig. En drie kerels uit België die in hun eentje door het land reisden, liepen in de kijker.” Jan en Ingvile werden meer dan vrienden. “Tien jaar hebben we heen en weer gereisd. We hielden contact via brieven en later via e-mail. Een vriend van Koen trouwde met een van mijn vriendinnen. Op dat feest besloten we om te trouwen. Liefde
Ingvile Bucinskaite met haar man en kinderen Kris en Helena.
op zo’n verre afstand is moeilijk vol te houden. Ik was ook net afgestudeerd. Het kerkelijk huwelijk werd voltrokken in Jurbarkas, de burgerlijke plechtigheid vond plaats in Laakdal.” MM
“Litouwers en Belgen verschillen nauwelijks” ingvile bucinskaite werkneemster europese unie
In hun zog werden nog twee andere Laakdals-Litouwse koppels gevormd. “Samen zijn we dus met drie koppels”, vertelt Ingvile. “Alle vrou-
wen zijn hun mannen naar Vlaanderen gevolgd. We zien elkaar nog vaak. Ik ken die meisjes van school en voor Koen zijn het jeugdvrienden. Het is echt een ongelooflijk toeval.” Ingvile heeft het naar haar zin in Antwerpen. “Ik hoefde me niet aan te passen. Belgen en Litouwers verschillen nauwelijks. We hebben een Europese mentaliteit en hebben zowat dezelfde opvoeding genoten. Ik kan perfect opschieten met mijn schoonfamilie. Ook mijn ouders zijn heel blij dat ik hier een goede man heb gevonden en dat wij twee gezonde kinderen hebben. Uiteraard heb ik soms wel moeilijke momenten, maar dan is er e-mail en skype, het gratis bellen via internet.” Zoals vele Litouwers werkt Ingvile voor de Europese Unie in Brussel. Haar geboorteland werd lid van de
EU in 2004. “De Brusselse Litouwers spreken elke eerste zaterdag van de maand af in een Brussels café. We zijn dan met een veertigtal. We organiseren ook echte Litouwse feesten met Pasen of Kerstmis.” “Antwerpen telt minder Litouwers. Toch heb ik via internet al twee Litouwse vriendinnen uit Berchem leren kennen. Ook zij hebben kinderen.” “Ach, Litouwen is niet zo ver weg. En de vliegtickets naar Vilnius zijn erg goedkoop geworden. Ik ga drie tot vier keer per jaar op bezoek. Onlangs won ik nog een vliegticket naar Vilnius. Ik moest ’s avonds vertrekken en ’s morgens weer terugkomen. Ik had net genoeg tijd om eens lekker te gaan eten en wat vrienden te zien.”
DIVERS ANTWERPEN.
donderdag 14 mei 2009
Toen en nu
Geografisch middelpunt van Europa MM Litouwen is het grootste
van de drie Baltische landen (Litouwen, Letland en Estland) en telt ook de meeste inwoners. In tegenstelling tot de andere twee landen is het overgrote gedeelte van de bevolking ook effectief Litouws en overwegend rooms-katholiek. MM Ooit was Litouwen een
groot en machtig land dat zich uitstrekte van de Baltische Zee tot de Zwarte Zee. De eerste vermelding van Litouwen dateert al uit 1009. MM Het land werd door de eeuwen heen meegesleept in veel oorlogen en werd vele malen vernietigd en weer opgebouwd. De belangrijkste bezetters waren Rusland, Duitsland en Polen. De onderdrukking ging vaak heel ver. Tijdens de twintigste eeuw maakte Litouwen deel uit van de Sovjet-Unie waarvan het op 11 maart 1990 als eerste Baltische land defi-
nitief afscheid nam. Op 1 mei 2004 is Litouwen toegetreden tot de Europese Unie. MM Het geografische middelpunt van Europa bevindt zich in Litouwen, bij het plaatsje Bernotai, op 25 km ten noorden van de hoofdstad Vilnius. Dit punt is berekend door het Franse Nationale Geografische Instituut. MM Alle Litouwers kennen de uitdrukking `zo kalm als een Belg’. MM In het begin van de jaren 1990 richtte wielrenner Eddy Planckaert in Litouwen zijn eerste parketbedrijf op. Tot hij in mei
2000 brutaal overvallen werd. De West-Vlaming ontvluchtte het land en vestigde zich in de Belgische Ardennen. MM De historische binnenstad van de hoofdstad Vilnius, op de linkeroever van de Neris, staat op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Het is een wirwar van kleine straatjes, talloze kerken en paleizen. In 2009 is Vilnius voor een jaar culturele hoofdstad van Europa. MM Een speciaal gebied in Litouwen is de enclave Kaliningrad, het vroegere Duitse Königsberg. Na de Tweede Wereldoorlog
werd dit stuk van Oost-Pruisen een deel van de Sovjet-Unie. Vandaag is het nog steeds een deel van de huidige Russische Federatie. Omdat Kaliningrad nergens grenst aan Rusland heeft het de status van een Russische enclave in Litouwen. Kaliningrad was vele jaren een zogenaamde gesloten stad waar zelden een buitenlander werd toegelaten. Pas in 1991 ging de stad weer open en konden ook de Duitsers Kaliningrad voor het eerst na ongeveer 45 jaar weer bezoeken.
“Mijn stem was 78 mijn geschenk”
Litouwers wonen in Antwerpen.
“Dit is het enige wat me nog rest”, zegt de Litouwse Broné Spies-Gailute (83), terwijl ze op twee lederen zeteltjes in haar kleine appartement aan de Stynstraat in Hoboken wijst. “Al de rest van mijn bezittingen heb ik tien jaar geleden verloren tijdens een overstroming.”
Broné heeft nog veel meer verloren tijdens haar leven: haar geboorteland, haar man en haar dochter. Broné Spies-Gailute is niet zomaar een van de vele honderden Litouwers die in Vlaanderen wonen. Toen haar land zich in 1990 probeerde los te scheuren van de Sovjet-Unie was ze de woordvoerster van de Litouwse gemeenschap in Vlaanderen. “Ik heb nog naast Mark Eyskens gezeten in een debat tijdens de Zevende Dag”, zegt ze trots. “Met voormalig Volksunie-boegbeeld Willy Kuijpers ben ik nog naar Litouwen afgereisd en heb ik er Vytautas Landsbergis, de held van de Litouwse onafhankelijkheidsstrijd, ontmoet.” “Vlaanderen heeft in die tijd erg veel gedaan voor Litouwen. Na de onafhankelijkheid zijn hier veel hulp- en vriendschapsorganisaties opgestart. Daarvoor zijn we jullie nog steeds dankbaar.” Al op 16-jarige leeftijd werd Broné Spies-Gailute tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetters naar Duitsland gedeporteerd, waar zij terechtkwam in zogenaamde ‘werkkampen voor ontheemden’. Hier leerde ze haar Nederlandse echtgenoot kennen waarmee ze zich later in Luik vestigde. Hij werkte er in de koolmijn, zij in een internationaal hotel. Later kocht het echtpaar een eigen huis in Voeren. “In Voeren was ik bekend in culturele kringen. Ik was beginM
Broné Spies-Gailute: “Toen ik me op een dag verveelde, ben ik mijn leven gaan opschrijven. Wie het las, vindt dat mijn boek moet worden verfilmd.”
nen zingen en maakte wat naam als klassieke zangeres. Mijn repertoire bestond vooral uit Litouwse volksliederen. Ik beschouwde mijn stem als mijn gift aan de Litouwse gemeen-
Recept Litouwse frieten Deze aardappelpannenkoeken zijn de frieten van Litouwen.
MM zout MM vetstof
Ingrediënten (voor 4 personen) MM vijftien aardappelen MM bloem, eieren MM middelgrote ajuin MM peper
Bereiding MM Aardappelen schillen, wassen en fijn raspen. Eventueel een geraspte ajuin eraan toevoegen. Het teveel aan vocht afscheppen.
schap in België. Mijn liederen waren het enige wat ik hun als eenvoudige huismoeder kon geven. Ik was een veelgevraagde gaste op Litouwse culturele avonden.”
Die populariteit kreeg een flinke deuk toen Broné Spies-Gailute een reis naar Litouwen maakte om er voor de eerste keer het graf van haar moeder te gaan bezoeken. “Die reis is me door de Litouwse gemeenschap niet in dank afgenomen. Litouwen was toen nog een deel van de SovjetUnie. De Litouwers hier verweten me op bezoek te zijn gegaan in een bezet land. Plotseling werd ik niet meer uitgenodigd om te komen zingen. Maar ik heb er geen spijt van. Mijn dochter is in Litouwen gestorven aan levercirrose. Ze ligt nu naast mijn moeder op het kerkhof. Ik ben trouwens in Litouwen gehuldigd voor mijn grote verdiensten aan het land.” Het leven heeft deze kranige en nog zeer trotse dame niet gespaard. Haar man stierf veel te vroeg en in 1998 verloor ze haar hele hebben en houden tijdens een grote overstroming in de Voerstreek. Ze verkocht het huis en verhuisde naar een appartement in Hoboken om dicht bij een van haar zonen en twee kleindochters te kunnen wonen. “Hier in Hoboken ben ik een nul. Niemand kent me hier. Ik woon al vijf jaar in dit appartementsgebouw en al die tijd ben ik nog door niemand in huis gevraagd. Dat vind ik erg.” “In Litouwen bestaat er nog een grote gastvrijheid. Daar word je als gast erg goed ontvangen. De Litouwse mensen hebben zich altijd perfect gedragen in Vlaanderen. Ga je naar een ander land, dan is het aan jou om je aan te passen, niet andersom. Ik heb het Nederlands nog geleerd door kranten te lezen.” Toch is ze verre van ongelukkig in Antwerpen. “Ik ga nog steeds veel naar concerten en literaire lezingen. Toen ik me op een dag toch verveelde, ben ik mijn leven beginnen opschrijven. Het boek is nu ook vertaald in het Litouws. Mensen die het gelezen hebben, vinden dat het waard is om verfilmd te worden.”
Bulviu Blynai Aardappelpannenkoeken MM Twee eetlepels bloem en twee
eieren toevoegen. Alles goed mengen. Naar smaak kruiden met peper en zout. MM Vet (boter of olie) laten smelten in een pan. Met een eetlepel beslag in de pan verdelen. Platdrukken in een vorm van een pannenkoek. Langs beide kanten
knapperig bruin bakken.
TIP! Deze aardappelpannenkoeken worden in Litouwen vaak gegeten met spekjes en roomsaus of met appelmoes.
Bekende Litouwers Virgilijus Alekna Discuswerper die tweemaal olympisch kampioen werd: in 2000 in Sydney en in 2004 in Athene. Alekna was nog tweemaal wereldkampioen en eenmaal Europees kampioen.
Vytautas Landsbergis Held van de Litouwse onafhankelijkheidsstrijd tegen de SovjetUnie. Zetelt vandaag in het Europees Parlement.
Zydrunas Ilgauskas Een van de absolute reuzen uit de NBA, de basketcompetitie in Amerika. De man meet 2,21 meter. Is al jaren de ster van de Cleveland Cavalier.
(
Tien voor taal
Goedendag. Laba diena. Goedenavond. Labas vakaras. Hartelijk bedankt. š Dekoju širdingai. Tot ziens. Iki pasimatymo. Hoe maakt u het? Kai einasi Ik hou van u. Aš tave myliu. Ik spreek Antwerps met een accent. Aš kalbu su Antverpeno akcentu. Zo kalm als een Belg. Ramus kaip Belgas.
.DIVERS ANTWERPEN
! & #%$! #%
#
%
Land tussen oorlog en hoop
&
$
( #&
Liberia
Engels en 20 andere talen
"&
Cijfers
donderdag 14 mei 2009
' # $$
# '
# )'
#! #
*
MM Officieel: Republiek van
Liberia MMHoofdstad: Monrovia MMOppervlakte: 111 370 km2 MMAantal inwoners: 3,4 miljoen MMLevensverwachting: 40,7 jaar (mannen), 43 jaar (vrouwen) MMTalen: Engels 20%, een 20-tal etnische talen die meestal enkel mondeling worden gebruikt MMGodsdiensten: Christendom 40%, Islam 20%, inheemse ge-
loofsgroeperingen 40% MMMunteenheid: Liberiaanse dollar (LRD) MMTelefoon landencode: +231 MMInternet landencode: .lr MMBevolkingssamenstelling: inheems Afrikaans (95%), Americo-Liberianen (2,5%), Congolezen (2,5%) MMExport: rubber, hout, ijzer, diamanten, cacao, koffie
“Ik was een probleem voor BelgiĂŤ, zeiden ze in Nederlandâ€? “Liberianen zijn bang van talen. Ze reizen wat en blijven dan in een Engelstalig land.â€? Aan het woord - in vlekkeloos Nederlands - is Fred Ewunkem. Fred is een voorbeeld van een ‘selfmademan’: samen met zijn vrouw Gerogetta bouwde hij zijn leven in een vreemd land en behield hij plaats voor de dromen van zijn gezin. “De situatie in Liberia werd tijdens de oorlog onhoudbaar: het was weggaan of vechten. Vechten was geen oplossing, dus vatte ik het plan op om naar Nederland te komenâ€?, vertelt Fred. “In eerste instantie zonder vrouw en kind. Omdat ik een visum had voor BelgiĂŤ, werd mijn asiel in Nederland geweigerd. Ze noemden me ‘een probleem voor BelgiÍ’. (lacht). Maar het heeft wel een jaar geduurd voor daarover duidelijkheid was.â€? Tijdens dat eerste jaar, het was 1998, verbleef Fred in een kamp. “Het eerste wat ik daar heb gedaan is mij aansluiten bij de muziekgroep van het centrum. Als je zoiets niet doet, word je gek of begin je veel M
te drinken of te roken. De rest van de tijd zat ik in de bibliotheek en legde ik me toe op Nederlands leren. Die twee dingen hielden mijn gedachten een beetje weg van mijn zorgen. Ik was alleen en moest mij bezighouden om niet gek te worden. Het eerste jaar was hard.â€? Nadat Fred aan BelgiĂŤ was toegewezen, woonde hij eerst een tijdje in Ravels. “Vriendelijke mensen, maar ik verveelde me daarâ€?, geeft hij toe. “Na een dagtripje naar Antwerpen
Fred Ewunken met de kleine Jos op schoot, Fred Junior, Emile en Georgetta.
heb ik alles op alles gezet om hierheen te kunnen verhuizen.â€? EĂŠn keer in Antwerpen kon Fred zijn achtergrond als accountant weer opnemen. “De VDAB betaalde mijn taalopleiding aan de Ufsia omdat mijn eerste taaltest blijkbaar zo goed was. Daarna kwam ik opnieuw bij de VDAB voor een opleiding boekhouding. Na verschillende
jobs ben ik begonnen bij Crowncork in Deurne waar ik nu nog steeds werk. In het begin had ik zelfs nog geen verblijfs- of werkvergunning. Dat werd telkens voor een week geregeld via mijn werkgever.â€? “Toen alles goed ging, mocht mijn vrouw Georgetta in 2001 komen met onze oudste zoon Fred (12). De tweede, Emile (6), is enkele jaren later in BelgiĂŤ geboren. De jongste, Jos (1,5), kwam in Minnesota ter wereld. We kunnen het dus overalâ€?, voegt hij lachend toe. Ondertussen volgt Georgetta een verpleegsteropleiding. Volgend jaar juni studeert ze af. “Het is wat zij wil doen, dus doen wij ons best om haar te steunenâ€?, vertelt Fred. “Ik breng Jos ‘s morgens naar de onthaalmoeder. Fred jr. haalt zijn broetje Emile ‘s avonds terug van
de IBO (nabewaking). Zo gaat het goed. Toen Georgetta in Amerika is bevallen van Jos, was ik hier enkele maanden alleen met de twee oudsten. Voor een kindje zorgen is dus geen probleem voor mij. Wij Liberianen zijn gewend aan sterke vrouwen.� MM
“In Ravels waren de mensen vriendelijk, maar ik verveelde me daar� Fred ewunken boekhoudkundige
DIVERS ANTWERPEN.
donderdag 14 mei 2009
Toen en nu
Van, voor en door slaven MM Tussen Sierra Leone, Gui-
nee-Conakry en Ivoorkust ligt het kleine landje Liberia. Hier aan de Westkust van Afrika begonnen in 1822 bevrijde slaven uit de VS zich te vestigen. MMTegen 1847 slaagden de Americo-Liberianen er voor het eerst in een republiek te stichten. William Tubman, president van 1944 tot 1971,
trok buitenlandse investeerders aan en trachtte economische, sociale en politieke bruggen te slaan tussen de nakomelingen van de oorspronkelijke settlers en de inwoners van het binnenland. MMIn 1980, pleegde Samual Doe een militaire staatsgreep. De autoritaire regeerperiode die daarop volgde werd ten val gebracht door de rebellie van Charles Taylor in december 1989. Het werd de start van een langgerekte burgeroorlog waarin Doe zelf
werd vermoord. MMTaylor kwam officieel aan de macht toen een periode van relatieve vrede in 1997 verkiezingen mogelijk maakte. Maar in 2000 begon het geweld opnieuw. MMHet vredesverdrag van augustus 2003 maakte uiteindelijk een einde aan de oorlog en dwong Taylor af te treden. Zijn oorlogsmisdaden tijdens de burgeroorlog van Siera Leone worden verder onderzocht door het oorlogstribunaal in Den Haag. MMIn Liberia gingen er 2 jaar voor-
bij onder een overgangsregering voor er in 2005 democratische verkiezingen werden gehouden. Die brachten president Ellen Johnson Sirleaf aan de macht. MMDe VN missie in Liberia (VNMIL) blijft voorlopig wel nog sterk aanwezig in het hele land, want de veiligheidssituatie is broos. Het heropbouwen van sociale en economische structuren van dit door de oorlog verscheurde land zal jaren in beslag nemen.
(
Tien voor taal
Opmerkelijke presidenten
In het Bassa Goeiendag! mwengh Goeienavond! mwengh Alsjeblieft Mbahn’nii Dankjewel Nzwo Hoe maakt u het? Ahn woneh gbwe? Ik hou van jou! Mmdebe mu
Jonge voetballertjes in de straten van Monrovia.
Gospel De Ewunkems gaan elke zondag naar een kerkdienst van de International Christian Ministries. “Ik begrijp waarom veel mensen hier niet naar de kerk gaan, het is gewoon doodsaai. De kerken zijn koud, je
moet je jas aanhouden: dat is niet gezellig. Bij ons komen mensen met hun verhalen en wordt er gezongen. De kinderen spelen er, we eten samen. Dat geeft al snel een gevoel van thuiskomen.” Mis je Liberia dan niet? “Soms het weer en de stranden, maar de vrienden en kennissen die er vroeger waren, zijn allemaal vertrokken. Daar-
om proberen we elk jaar naar de VS te gaan. In Minnesota wonen 40.000 Liberianen.” Verhuizen zit er echter niet in. “Veel geld en mijn kinderen in een bende? Laat maar! We hebben het zelfs nooit overwogen. Vroeger had de taal nog een reden kunnen zijn om de oversteek te maken, maar mijn vrouw haar Nederlands is ondertussen beter dan het mijne, ook al praat ik meer dan haar.” Hij pauzeert even. “Ik denk niet dat ik nu nog een probleem ben voor België. Wat jij?”
Mooi weer vandaag, niet? Eun nohmor ngeing Aha, u leest ook Gazet van Antwerpen. Ehna nchedeh van Antwerpen, njeh?
Charles Taylor Na de staatsgreep door Samuel Doe in 1980 keert Charles Ghankay Taylor uit de VS terug naar zijn geboorteland Liberia. Met een rebellenleger bezet hij het noorden van het land. Er ontstaat een burgeroorlog waar 150.000 mensen in sterven. De eerste vrije verkiezingen in 1997 brengen Taylor met een grote meerderheid officieel aan de macht. Maar een opstand luidt de tweede burgeroorlog in. In 2003 wordt Taylor door een tribunaal in Sierra Leone aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden en wordt hij gedwongen af te treden als president. Hij vlucht naar Nigeria. Op 20 juni 2006 wordt hij overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen. Op 4 juni 2007 vangt het proces aan. Dat is nog altijd niet afgelopen.
Hebt al eens in een auto gereden? Whotimbo nohmoh ngeing? Ik hou niet van palmboter. Nsey ghweni modebeng
Ellen Johnson Sirleaf
234
Liberianen wonen in Antwerpen.
Een visser aan de kust, vlak bij de hoofdstad.
President Ellen Johnson-Sirleaf won in 2005 de verkiezingen van ex-voetballer George Weah en werd zo de eerste verkozen vrouwelijke president van Afrika. Ze wil van Liberia een voorbeeld maken voor Afrika en de wereld “van wat je met liefde en vrijheid kan bereiken”. Johnson-Sirleaf wordt vaak The Iron Lady genoemd. Die naam heeft ze te danken aan haar vastberadenheid. Bij haar aantreden als president kondigde Ellen Johnson-Sirleaf een zerotolerantiebeleid af voor corruptie. Ook tekende ze een scherp economisch plan uit. Ze werkt ook aan het onderwijs en aan het verbeteren van de positie van de vrouw.
.DIVERS ANTWERPEN
donderdag 14 mei 2009
Recept
Jollof rijst met kip MMJollof rijst, ook bekend on-
der ‘Benachin’, is een onderdeel van een populair WestAfrikaans gerecht. Deze versie is met kip maar kan ook met een variatie van groenten, vis of vlees.
Ingrediënten 4 personen: MM
1 kip, in 8 stukken (of 500
gr vis of vlees) M M 2 uien, fijngesnipperd M M 2 knoflookteentjes, fijngehakt M M 400 gr gepelde pruimtomaten uit blik, in stukjes M M 70 gr geconcentreerde tomatenpuree M M 4 el olijf- of arachideolie M M 1 tl chilipoeder (of 2 verse Spaanse pepertjes, fijngehakt) M M ¼ tl cayennepeper M M 1 tl verse tijm- of rozemarijnblaadjes M M 5 dl kippenbouillon of water M M 250 gr wortelen, in plakjes M M 250 gr diepvrieserwten
400 gr langkorrelige rijst versgemalen zwarte peper en zeezout MM MM
Bereidingswijze: Verhit de olie in een grote braadpan en schroei de kipstukken dicht M M Voeg de ui en knoflook toe en fruit even mee tot de ui glazig is. M M Doe dan de gepelde tomaten, puree en bouillon bij de kip, ui en knoflook en kruid met de chilipoeder, cayennepeper, 1/4 tl zwarte peper, zout en de tijm of MM
rozemarijn. Roer het geheel op en breng aan de kook. M M Laat alles afgedekt op een zeer zacht vuurtje 15 minuten sudderen. M M Voeg er de groenten bij en laat nog 15 minuten verder sudderen. M M Voeg als laatste de rijst toe en laat het geheel zachtjes koken tot de bouillon is opgeslorpt door de rijst en de kip en tot de groenten en rijst gaar zijn. M M Serveer heet met eventueel wat ijsbergsla, peterselie en een hardgekookt ei.
“Ik wilde die oorlog en dat geweld nooit meer meemaken” “Hoeveel tijd heb je”, is de reactie van George Lassanah, alias Pap George, op de vraag hoe hij in Antwerpen is terechtgekomen. “Ik ben 66 jaar. Dat is een lang verhaal.” Ik ben net binnen in zijn appartement aan Park Spoor Noord. De Afrikaanse beelden en het uitzicht vallen meteen op. Er zijn ook opvallend veel boeken, een rek met oude Franse wijnen en elementen die verwijzen naar een leven op zee.
“Het gebeurde eerder per ongeluk”, steekt de Belg geworden Liberiaan van wal. “Ik ben in 1996 aangekomen in België en heb hier sindsdien gewoond.” Maar het is beter te beginnen bij het begin. In 1963 verliet George Liberia voor het eerst om naar de zeevaartschool in Israel te gaan. In de loop van zijn tweede en derde ingenieurslicentie, voer hij de wereld rond. Tijdens die tweede opleiding in de VS leerde hij een meisje kennen voor wie hij in 1970 stopte met varen. Ze trouwden in Boston en kregen een kind. Het paar bleef echter niet samen en George huwde een tweede keer. Tijdens dit huwelijk werd hij terug naar Liberia geroepen om bij de Monrovia Transit Authority, de openbare busservice in de hoofdstad, te werken. “Helaas wilde mijn vrouw niet mee. Dus ging ik alleen.” Niet lang na aankomst, het was ondertussen 1980, vond de eerste staatsgreep plaats. George kon niet meer weg M
uit Liberia. Hij besloot dan de schouders mee onder zijn land te zetten. “In een technische rol welteverstaan. Met de politiek had ik niets te maken.” “In de jaren die volgden, kreeg ik nog 2 kinderen met mijn derde vrouw en klom ik op van opzichter tot waarnemend zaakvoerder. Maar in 1989 brak de oorlog uit. Veel mensen vluchtten. Wij bleven. De oorlog duurde jaren, maar vanaf 1994 begon een periode waarin de regering werkelijk probeerde om rust te brengen. Vluchtelingen kwamen terug naar de hoofdstad. Het zorgde ervoor dat we nieuwe bussen nodig hadden om het vervoer in goede banen te leiden. Ik had er een paar op het oog in Duitsland en mocht met een team op prospectie. Landen deden we in België. De laatste 300km deden we over land. Huis vernietigd Na een week, het was 6 april 1996, hoorden we op het nieuws dat het geweld opnieuw was losgebarsten MM
“Zo veel oorlog gezien en zo veel voor mijn land gewerkt!” GeorGe Lassanah
in Monrovia. We wisten niet wat we hoorden. In eerste instantie konden we niemand contacteren. Via vrienden in Amerika hoorde ik dat mijn huis vernietigd was met al mijn bezittingen erin, dat mijn vrouw en dochter met de helikopter geëvacueerd waren en dat mijn zoon met zijn grootmoeder naar Ghana was overgebracht. Later kwamen ze allemaal terug samen in Ghana, maar ik had ondertussen beslist om in Europa te blijven. Ik wilde die oorlog, het geweld, de onzekerheid nooit meer meemaken. Ik had twee staatsgrepen overleefd - tijdens de tweede in 1985 ben ik zelfs gearresteerd en heb ik in de gevangenis gezeten. Zoveel oorlog gezien en jaren voor mijn land gewerkt! Ik had er genoeg van. Op de immigratiedienst vertelde ik mijn verhaal. Omdat ik mijn eerste voet op Europese bodem in België had gezet, stuurden ze mij hierheen. Zo komt het dat ik asiel heb aangevraagd in Brussel. Niet lang nadien ben ik in Antwerpen komen wonen.” Het moet klikken George heeft nooit overwogen om terug te gaan. “Er is niemand meer die ik ken van vroeger. Als ik veel geld win, zal ik er eens op vakantie gaan. Alhoewel, als ik geld heb, geef ik het liever aan mijn kinderen. Die wonen ondertussen allemaal in de VS. Hen bezoek ik elk jaar.”
Pap George met zijn herinneringen aan Liberia.
“Ik ben graag in België en de mensen zijn aardig”, besluit hij. “Het enige probleem is het culturele verschil. In onze cultuur is niemand een vreemde. Zelfs niet als je elkaar voor het eerst ontmoet. Belgen lijken het vermogen om het te laten ‘klikken’ kwijt te zijn. Als ze dat wel doen, is
er veel warmte. Ze durven zich niet kwetsbaar opstellen, maar ik laat alles gewoon gebeuren. Misschien heb ik daarom drie vrouwen gehad.” George Lassanah krijgt van ons een Ortel Mobile belpakket.
i
Volgende week geen Divers Antwerpen wegens Hemelvaart. Donderdag 28 mei:
Luxemburg Macedonië
Madagascar
Overal in Liberia vind je sporen van de oorlog.
Jarenlang een vertrouwd beeld in Liberia: soldaten in de straten.
Malawi