GvA - 01 - De Scheepvaart by Mediahuis België

72.

maandag 23 februari 2009

Binnenste Buiten Binnenvaart 0 Bestuurder Erik Portugaels opgetogen over de verbreding en modernisering van het Albertkanaal

Nv De Scheepvaart is een overheidsbedrijf dat instaat voor een vlot verkeer op de Antwerpse en Limburgse kanalen. Van de dijkwachter over de sluiswachter tot de gedelegeerd bestuurder, allen hebben ze hun hart verloren langs de waterwegen. TeksTen Jeroen kUYPs

“Zonder Albertkanaal staat het verkeer op de E313 stil” Mol

Schilde

Wijnegem

HamontAchel

Dessel Zandhoven

Wommelgem

Grobbendonk

Ranst Nijlen

Herenthout

Kana

Olen

Albe

rtka

H holt-

l Boc

Herentals

tals eren

Geel

naa

Lommel

Balen

Meerhout

Westerlo

Tessenderlo

Bocholt Bree

Leopoldsburg

Beringen

aart

HeusdenZolder

Lummen Maasmechelen

Genk

Hasselt

Albertkanaal

Zutendaal Lanaken

Diepenbeek Bilzen

Riemst

Foto Karel HeMerIJCKX

Kinrooi

illemsv

Laakdal

Ham

Neerpelt Overpelt

Maaseik

Dilsen

vallei

Retie

essel-Kw aadmech elen

Schoten Merksem

Arendonk

Maas

Brasschaat

OudTurnhout

aas en

Turnhout Beerse Vosselaar

Grens m

Dessel-Tu hout-Schoten rn

K Ne anaa erh l B are rieg n de n-

Kana al

Brecht

Kanaal naar Beverlo

Kapellen

Ravels

Merksplas

Zuid-W

“De Schelde met de Maas verbinden was een middeleeuwse droom”, zegt Erik Portugaels, gedelegeerd bestuurder van nv De Scheepvaart. “Daarom werd tussen 1930 en 1939 het Albertkanaal gegraven. Om de werkzaamheden te beheren, werd de Dienst der Scheepvaart opgericht.” Het is uit die dienst dat later nv De Scheepvaart zou ontstaan. Zat aanvankelijk alleen het beheren van het Albertkanaal in het takenpakket, later kwam daar nog het instaan van een vlot verkeer over de Kempense kanalen bij. Maar het Albertkanaal zou door de jaren heen het stokpaardje blijven. “Vijftig meter breed en zes sluizencomplexen. Met de middelen van die tijd is dat een hele prestatie”, weet Portugaels. “Het was de bedoeling van de overheid om werk-

Rijkevorsel

Kanaal D

Nv De Scheepvaart beheert de Antwerpse en Limburgse kanalen. Gedelegeerd bestuurder Erik Portugaels vertelt over het succes van het Albertkanaal, een middeleeuwse droom en 350.000 containers.

.73

maandag 23 februari 2009

gelegenheid te verschaffen in economisch barre tijden. Het transport van goederen over de kanalen zat lang in een vergeethoek, maar het Albertkanaal kende een enorm succes. Dankzij dat kanaal werd de duur van een bootreis tussen Antwerpen en Luik teruggebracht van veertien dagen tot een dag. Het succes bracht een economische boom met zich mee. Heel wat bedrijven gingen zich vestigen aan de oevers van de waterweg. Door de drukke bedrijvigheid waren die oevers al snel versleten. Daarom besloot men in 1968 om het Albertkanaal te verbreden. Die werkzaamheden zijn in 2008 afgerond. Het resultaat is dat het Albertkanaal het meest moderne kanaal van WestEuropa is.” Dichtslibbend wegverkeer “Per jaar gaat er 40 miljoen ton aan goederen over onze kanalen”, zegt Portugaels. “Het leeuwendeel daarvan zijn bouwmaterialen (zo’n 40 procent, red.). Ook containers worden veel vervoerd. Jaarlijks houden wij 350.000 containers van de autostrade. Daarom ben ik er van overtuigd dat het goederenvervoer via kanalen de oplossing is om de mobiliteit te verbeteren. Een duwvaart bijvoorbeeld is goed voor het transport van zo’n 10.000 ton aan materialen. Dat zijn 500 vrachtwagens van 20 ton. Als je die allemaal achter elkaar zet, op een reglementaire afstand van 50 meter, geeft dat een file van 33 kilometer. Zonder het Albertkanaal staat het verkeer op de E313 stil.” “Er wordt nu volop geïnvesteerd in het Albertkanaal. Zo willen we onder meer het traject tussen Wijnegem en Antwerpen verbreden, en willen we alle bruggen verhogen van 7m10 tot 9m10. Dat laatste brengt met zich mee dat containerschepen in plaats van drie lagen, vier lagen containers kunnen vervoeren.” Portugaels ziet een nadeel in het vervoer via kanalen. “Er is altijd een supplementair transport nodig. Bij het lossen van goederen zijn ze vaak nog niet op hun bestemming. Daarom pleiten we voor een multimodaal

verhaal, waar ook het weg- en spoorwegverkeer in betrokken worden.” Ondanks het succes is het Albertkanaal nog niet verzadigd. “We hebben nog een marge van 15 procent”, zegt Portugaels. “We kijken vooruit en zullen de boom van transport die er komt door het Deurganckdok en de verhoging van de bruggen moeten opvangen. Daarom willen we ook onze sluiscapaciteit verruimen.”

VOKA en UNIZO werken we nauw samen. Transportmanagers stappen naar bedrijven langs het kanaal om de plannen en mogelijkheden voor die bedrijven te bespreken.”

Kleine kanalen “Het Albertkanaal is onze autostrade, maar de kleine kanalen zijn ook belangrijk”, drukt de gedelegeerd bestuurder ons op het hart. “Hoe meer het verkeer dichtslibt, hoe belangrijker die kleine kanalen worden. We brengen ook kleinere schepen terug in de vaart. Daar ligt nog een toekomst. Een petroleumschip van 350 ton zorgt er nog altijd voor dat twaalf vrachtwagens niet door de Kempense dorpskernen moeten rijden.” “Voor het kanaal Dessel Turnhout Schoten is er bijvoorbeeld ook een kanaalmanager, Brigitte Geerts. Samen met haar, de provincie en de lokale gemeentebesturen bekijken we dan wat de beste toekomst is voor het kanaal.” “Ook met

Kanaal in de kijker: Albertkanaal M M Uitgegraven tussen: 1930-

1939 M M Lengte: 130 km M M 31 mei 1930 mocht koning Albert I symbolisch de eerste grond uitgraven van het kanaal dat zijn naam zou dragen. M M Het was bedoeld om goedkoop - steenkool uit Limburg en ertsen van de Antwerpse haven te vervoeren voor de bloeiende staalindustrie in Luik. M M De bestaande kanalen waren niet groot genoeg en ook het traject was een probleem: een schip deed minstens 15 dagen over de route Antwerpen-Luik door de 24 sluizen die onderweg met de hand moesten worden bediend. M M Vandaag bedraagt die reisduur een dag via het Albertkanaal. M M Er is 9 jaar gewerkt aan het nieuwe kanaal, door bijna 12.000 mensen.

“De drinkbak van Antwerpen” M M Het kanaal heeft niet al-

leen een transportfunctie, maar zorgt onder meer ook voor drinkwater. “Het Albertkanaal is de drinkbak van Antwerpen”, zegt Erik Portugaels. “AWW (Antwerpse Waterwerken) zuivert water uit het kanaal, om het dan in Antwerpen te verdelen. Een deel wordt ook nog doorgepompt naar Knokke. Het water in het Albertkanaal is van uitstekende kwaliteit. Dat zie je ook aan het grote aantal vissen dat er in zwemt. Bedrijven halen ook hun koelwater uit het kanaal.”

Cijfer van de dag

miljoen ton. Dat is het verschil in hoeveelheid materiaal die in de jaren tachtig en nu over de Antwerpse en Limburgse kanalen wordt getransporteerd. M M Twintig jaar geleden werd er 22 miljoen ton aan goederen over het water vervoerd, nu is dat 40 miljoen ton. Bijna een verdubbeling. MM

“De kanalen zijn de oplossing voor het mobiliteitsprobleem”, zegt Erik Portugaels, gedelegeerd bestuurder van nv De Scheepvaart. Foto Serge MINteN #

46.

dinsdag 24 februari 2009

Overheidsdiensten in de kijker.

Binnenste Buiten

M M In de reeks Binnenstebuiten nemen we een overheidsdienst on-

der de loep. We gaan op zoek naar mensen, verhalen en anekdotes. Deze week is het de beurt aan: nv De Scheepvaart.

www.descheepvaart.be

Binnenvaart0 Dijkwachter Nand Gys ziet industrie en horeca groeien langs unieke kruispunt van kanalen

“De hele omgeving verandert in een grote waterplas” Het kruispunt van kanalen in Dessel is uniek in Europa. Van bovenop de sas4-toren, die naast het kanaal staat te pronken, geeft dijkwachter Nand Gys uitleg over het punt waar drie Kempense kanalen elkaar kruisen.

kanaal Bocholt-Herentals werd ontdekt dat hier waardevol wit zand in de bodem zat. Toen is men op het idee gekomen om hier zand te ont-

ginnen. Het is dus dankzij het kanaal dat Sibelco hier zit, en niet andersom zoals je misschien zou denken. Natuurlijk is Sibelco in de loop der

jaren een grote en belangrijke klant geworden voor nv De Scheepvaart. Vroeger hadden zij een vloot van 10 tot 12 schepen die zand vervoerden

over het kanaal. Heel de dag pendelen tussen Antwerpen en Dessel, dat was al wat die schepen deden. Nu heeft het bedrijf zijn vloot verkocht.

De acteurs van de Eén-serie Van Vlees en Bloed hebben er voor gezorgd dat heel Vlaanderen nu weet waar Dessel ligt. Maar voordat den bospoeper en de zijnen Vlaanderen veroverden, was Dessel maar om één ding bekend: een kruispunt van kanalen dat uniek is in Europa. Is voor André Vangenechten de beenhouwerij zijn heiligdom, dan is dat voor dijkwachter Nand Gys het kruispunt en de sas4-toren. “Hier snijden de kanalen DesselKwaadmechelen en Dessel-Turnhout-Schoten het kanaal BocholtHerentals doormidden”, legt Nand uit van boven op de uitkijktoren. “Als Dessel een toeristische brochure uitbrengt, dan staan daar deze toren en het kruispunt op”, vervolgt hij. Waar de drie Kempense kanalen elkaar ontmoeten, kruisen ook recreatie en industrie elkaar. De lokale industrie en de horeca bloeien op tussen de drie kanalen. Zandontginningsbedrijf Sibelco en de Pannekoekenboot zijn daar de meest sprekende voorbeelden van. Wie op de uitkijktoren staat en de omgeving bekijkt, waant zich op het eiland Dessel. “Allemaal putten waar Sibelco wit zand uit haalt”, zegt Gys. “De gemeente is omgeven door water. De weilanden achter die woonwijk daar (wijst een zeldzame plek aan die nog niet onder water staat, red.), zullen in de toekomst ook onder water staan. Eigenlijk wordt heel deze omgeving een grote waterplas. Die putten brengen geen extra overstromingsgevaar met zich mee”, stelt Nand ons gerust. “Er is al wel eens een beek verlegd om een waterplas te kunnen aanleggen. Dat was een dure operatie, maar kwam het ecosysteem ten goede.” Wit zand Sibelco heeft het Desselse landschap grondig hertekend. Het bedrijf heeft trouwens een speciale band met het kanaal Bocholt-Herentals. “Bij het uitgraven van het

Dijkwachter Nand Gys staat trots op ‘zijn’ sas4-toren, die hij als schepen van Toerisme naar Dessel haalde. foto bert de deken

.47

dinsdag 24 februari 2009

Sibelco heeft nog wel enkele grote schepen die via het kanaal DesselKwaadmechelen naar het Albertkanaal varen.” Fietsroutes Nand ziet ook dat de kanalen heel wat toeristen aantrekken. “Hier kruisen niet alleen kanalen elkaar, op dit punt komen ook heel wat fietsroutes samen. Als het in de zomer goed weer is, zie je hier vaak duizenden fietsers langsrijden. Velen onder hen nemen hier dan een pauze op de Pannekoekenboot.” Buiten de tot taverne omgebouwde boot blijken er nog heel wat andere trekpleisters zich op het kanaal te bevinden. “Hier in de buurt is er een ondermeer een surfput, een waterskiclub en een kajakclub. Zij betalen huur aan nv De Scheepvaart om het kanaal te mogen gebruiken, maar dat bedrag is niet hoog. Desselaars hebben dus heel wat ervaring als het op kanalen aankomt. Vroeger werkten ook heel veel mensen uit de streek aan het kanaal.” Sas4-toren Naast dijkwachter was Nand tussen 2000 en 2006 ook schepen van Toerisme in Dessel. Onder zijn bewind werd de sas4-toren naar Dessel ge-

haald. “Je mag best zeggen dat die toren hier dankzij mij staat”, klop hij zich op de borst.“ Nand beschouwt de uitkijkpost als zijn geesteskind. “Samen met Mol was Dessel kandidaat om de uitkijktoren de plaatsen. Mol wilde die naast het Zilvermeer zetten. Maar Mol heeft alles al, kijk maar naar het Zilvermeer en Sunparks. Ik ben toen samen met de burgemeester op zoek gegaan naar een geschikte locatie. Uiteindelijk kwamen we uit op deze plek. Door mijn goede contacten bij nv De Scheepvaart heb ik er dan voor kunnen zorgen dat de toren op deze plek gebouwd werd. Ik was er best trots op dat wij als toeristische dwerg die toren wegkaapten voor de neus van een mastodont als Mol.“ Zichtbaar trots neemt de dijkwachter plaats achter zijn bureau. Daar staat hij in voor een vlot scheepvaartverkeer tussen Dessel en Herentals. Ware het niet dat hij zo druk bezig is met het doornemen van zijn paperassen,we zouden bijna durven denkendat hij zijn bureaustoel af en toe 180 graden omdraait, om dan pal op het kruispunt te kijken en even te denken aan de sas4-toren. Zijn sas4toren...

Dijkwachters zijn wijkagenten van het kanaal

Kanaal in de kijker: BocholtHerentals M M Uitgegraven tussen 1843

en 1860

Tien sluizen overbruggen een hoogteverschil van 25,30 meter tussen Lommel en Herentals MM

M M Eerste plannen werden al

in 1460 voorgesteld. Door een reeks van oorlogen en opstanden duurt het tot 1808 vooraleer het plan wordt goedgekeurd door ene Napoleon. De plannen verdwijnen even in de koelkast wanneer hij in Waterloo wordt verslagen (1815), maar na de onafhankelijkheid van België (1830) kunnen de werkzaamheden eindelijk worden uitgevoerd. M M Schepen tot maximum 600

TeksTen Jeroen kuyps

ton, de kempenaars, kunnen over het kanaal. M M Meer dan 100 kilometer

aan verharde fietspaden flankeren het kanaal.

Geert Vreys in zijn kelderarchief. Foto Bert De DeKeN

Als dijkwachter Geert Vreys niet bezig is aan zijn dienstronde op het kanaal Dessel-Kwaadmechelen, vind je hem terug in zijn thuiskantoor in Balen Hulsen. 0 Als er op het kanaal Dessel-

Kwaadmechelen of op het Albertkanaal tussen Zolder en Ham iets loos is, dan komt dijkwachter Geert Vreys ter plaatse. De Balenaar is er sinds 1997 dijkwachter. Van 1991 tot 1997 was hij al dijkwachter op het kanaal Bocholt-Herentals tussen Sint-Huibrechts-Lille en Lommel. “Maar ik ben begonnen als onderhoudsman aan de kanalen. Daarna was ik zelfs nog een tijd sluiswachter. Uiteindelijk heb ik dan een examen meegedaan om dijkwachter te worden, daar ben ik dus voor geslaagd.” Discipline Dat Geert zijn bureau in de living heeft is simpel verklaard. “Ik was al dijkwachter toen ik dit huis liet bouwen. Daardoor heb ik mijn kantoor hier kunnen inrichten. Veel dijkwachters kopen of bouwen een huis en worden daarna dijkwachter. Dan moet bij wijze van spreken de berging opgeruimd worden om er een bureau neer te poten.” Thuis werken vergt volgens Geert ook heel wat discipline. “Ik zou gerust tot ‘s middags in bed kunnen blijven liggen. Niemand zou me komen wekken. Maar zoiets komt altijd uit. Als mensen zeggen dat ze de dijkwachter al enkele dagen na elkaar niet hebben gezien of niet kunnen bereieken, dan weten ze bij nv De Scheepvaart ook wel hoe laat het is.

Geert neemt zijn taak heel serieus op, zoveel is duidelijk. “Als dijkwachter ben ik op de hoogte van alles wat er op mijn sectie gebeurt. Ik heb ook goede contacten met de politie, de brandweer en de gemeentes langs het kanaal. Die contacten zijn heel belangrijk. Soms hebben zij jou nodig, maar het is ook heel vaak andersom.” “Onze taak is niet in een zin samen te vatten”, weet Vreys. “Wij moeten ervoor zorgen dat het scheepvaartverkeer op onze sectie vlot verloopt, maar dat houdt onnoemelijk veel in. Bij een storm kijken we of er geen bomen op de jaagpaden of in het kanaal zijn gewaaid. Als iemand vermist wordt zijn we ook extra alert. En als er een ongeval gebeurt op het water, moeten wij ook alles in goede banen leiden. Wij zijn de wijkagenten van het kanaal.” Ongevallen komen niet vaak voor op de waterwegen, maar als er toch eens een gebeurt, zorgt dat voor heel wat schade. “Ooit heb ik geweten dat een duwkonvooi van 9.000 ton en een leeg vrachtschip frontaal op elkaar vaarden”, herinnert de dijkwachter zich. “Doordat het vrachtschip leeg was, stak de voorkant iets hoger boven het water uit. Toen ik ter plaatse kwam, leek het alsof het vrachtschip het duwkonvooi als een haai had opgeslokt. In zo’n geval doe ik de nodige vaststellingen en maak ik een pv op.” Een dijkwachter moet dus van alle markten een beetje thuis zijn en vooral vlot kunnen communiceren. “Ik zou alleen nog graag Frans leren, om nog beter te kunnen communiceren met de schippers”, zegt Geert, die van opleiding... beenhouwer is.

Cijfer

625

M M Zoveel mensen werkten op

31 december 2008 voor nv De Scheepvaart. In de loop van 2008 kwamen 28 mensen in dienst. 22 personeelsleden verlieten nv De Scheepvaart. “Er heerst hier een sociale vrede”, zegt gedelegeerd bestuurder Erik Portugaels. We voeren dienstverlening en klantvriendelijkheid hoog in het vaandel.”

46.

woensdag 25 februari 2009

Overheidsdiensten in de kijker

Binnenste Buiten

M M In de reeks Binnenstebuiten nemen we een overheidsdienst on-

der de loep. We gaan op zoek naar mensen, verhalen en anekdotes. Deze week is het de beurt aan nv De Scheepvaart.

www.descheepvaart.be

Binnenvaart0 Romain Ceunen is afdelingshoofd centrale werkplaats in Mol-Donk

Nv De Scheepvaart staat in voor een vlot verkeer op de Antwerpse en Limburgse kanalen. Van de dijkwachter tot de sluiswachter, ze hebben allemaal hun hart verloren aan de waterwegen.

“Wij zijn de dienst 100 van de scheepvaart”

Afdelingshoofd Romain Ceunen staat op een boot die werd opgelapt door de arbeiders van de centrale regie in Mol-Donk. foto’s bERt dE dEkEn

Als de ‘mannen van MolDonk’ moeten uitrukken, is dat meestal geen goed nieuws voor nv De Scheepvaart. Onder leiding van afdelingshoofd Romain Ceunen herstellen zij alles wat op het kanaal stukgaat. 0 Op de baan tussen Dessel en

Mol ligt de centrale regie van nv De Scheepvaart. Wie van fijn werk houdt, is er niet op zijn plaats. “We maken geen horloges”, zegt afdelingshoofd Romain Ceunen. “Wie hier komt werken, moet kracht in de armen hebben.” Vervolgens toont hij het magazijn, waar kolossale sluisonderdelen opgeslagen zijn. Ons oog valt op een kogelvormig voorwerp van massief ijzer. Het blijkt een onderdeel te zijn van het draaimechanisme van een sluis. “Dat weegt 300 kilo”, weet

Ceunen. Even later stappen we de werkplaats binnen. Daar worden onderdelen van boten en sluizen hersteld. Het schelle geluid van boren die ijzer perforeren, weergalmt in de loods. Heel wat moderne machines staan in rijen naast elkaar. Het is duidelijk dat ‘de mannen van MolDonk’ over goed materiaal beschikken, maar dat was ooit wel anders… “De centrale werkplaats is eind jaren dertig ontstaan. De dienst was MM

“Binnen de drie uur na oproep moeten we ter plaatse zijn” romain ceunen afdElingshoofd cEntRalE wERkplaats mol-donk

toen nog heel primitief. Werkmannen moesten bij een oproep bij wijze van spreken nog op zoek naar hun hamer. Zo’n 25 jaar geleden werd de werkplaats volledig vernieuwd. De opslagplaats is eigenlijke het vroegere atelier.” Opeens lijken we in een brandweerkazerne te staan. “Van hieruit vertrekken ’s ochtends alle vrachtwagens”, vertelt het afdelingshoofd. “Ook bij noodgevallen moeten we zo snel mogelijk uitrukken. Een vrachtwagen met de meest noodzakelijke spullen vertrekt dan als eerste. Ter plaatse worden de kapotte onderdelen gedemonteerd. Hier in de centrale werkplaats herstellen we ze, om ze dan weer op hun oorspronkelijke plaats te monteren. Ten laatste drie uur na een oproep moeten we ter plaatse zijn. Wij zijn eigenlijk de dienst 100 van de scheepvaart.” Dat is meteen ook de reden waarom

“Liefst grote bruggen en sluizen” Karel mertens ploEgbaas cEntRalE REgiE mol-donk MM

Karel Mertens werkt al ruim 36 jaar voor nv De Scheepvaart. “Bruggen en sluizen vervangen geeft mij de meeste voldoening. Als ik daar dan voorbijrijd, denk ik: dat hebben we toch goed gearrangeerd.”

de centrale regie in Mol-Donk ligt. “Als je het gebied bekijkt dat nv De Scheepvaart beheert, zie je dat Mol pal in het midden ligt. Van hieruit zijn we overal even snel.” Ploegensysteem Als Frank Deboosere vriesweer voorspelt, stropen ze in Mol-Donk de mouwen op. “Dan hebben wij onze drukste periode”, zegt Romain Ceunen. “IJs zet zich achter de scharnieren van de sluisdeuren. Als die dan opengaan, geeft dat het effect van een notenkraker. Dat brengt verschrikkelijk veel schade met zich mee. Ook als we de enige sluis op een kanaal moeten droogzetten, is het hier hard labeur. In zo’n geval werken we met een ploegensysteem om het oponthoud voor de schepen te beperken. De stremming mag niet meer dan 0,1 procent van de scheepvaarturen bedragen.”

.47

woensdag 25 februari 2009

Van oud naar jong: Richard (84), Camiel (58), Johan (35) en Koen (30) Simonts. Ze werk(t)en allemaal bij nv De Scheepvaart. Foto Hilde van geirt

Werken bij nv De Scheepvaart: zo vader, zo zoon, zo kleinzonen De Simontsen hebben geen bloed, maar kanaalwater door hun aderen stromen. Grootvader, vader en twee zonen werken - of werkten - voor nv De Scheepvaart.

Ceunen raakt niet uitgepraat over de centrale werkplaats, over kanalen en boten. Als hij over de scheepvaart spreekt, doet hij dat met passie. Toch had het niet veel gescheeld of de geboren Beringenaar was zoals de meeste van zijn dorpsgenoten zijn geld in de mijnen gaan verdienen. “Maar net in het jaar dat ik afstudeerde, deden ze bij de mijn geen aanwervingen. Het jaar voordien en nadien wel. Na mijn legerdienst heb ik MM

“Vriesweer is voor ons een heel drukke periode” romain ceunen aFdelingsHooFd centrale werkplaats Mol-donk

dan een examen afgelegd bij nv De Scheepvaart.” “Met z’n tweeën aasden we op een job”, vertelt Ceunen. “De andere kandidaat was al aan het werk bij Waterwegen en Zeekanalen (tegenhanger van nv De Scheepvaart in Oost- en West-Vlaanderen, red.). Toen hij daar benoemd werd, lag voor mij de weg open. In maart 1970 ben ik conducteur centrale regie geworden. Nu ben ik afdelingshoofd ‘maintenance’. Volgende maand zal ik hier dus 39 jaar werken.” Ceunen werkt niet alleen in Mol, hij woont er ook. “Toen ik hier kwam werken, moest ik in Mol of in Dessel komen wonen”, herinnert hij zich. “In Beringen waren we heel erg op Hasselt gericht. Naar Mol rijden voelde dan ook echt aan als op reis gaan. Voor een Limburger was Antwerpen het buitenland.” Jeroen Kuyps

“Hoe ik heb leren duiken? Ze stampen je er in en je ziet maar.” Aan het woord is Richard Simonts, met zijn 84 jaar de oudste telg van de familie. Hij werkte zijn hele leven voor de scheepvaart. Zijn zoon Camiel en zijn twee kleinzonen Johan en Koen traden in zijn voetsporen. “Jarenlang was ik de enige duikelaar van de scheepvaart. Van Lanaken tot Wijnegem, op elk plekje in het kanaal ben ik geweest. Ik kroop dan in zo’n zwaar duikerspak. Het duurde twintig minuten vooraleer je daar in zat. Terwijl ik in het water zat, stonden twee mannen boven te pompen. Als er

dan eentje flauwviel, had ik toch nog lucht.” “Ik heb wel eens schrik gehad toen hij moest duiken, maar af en toe bracht hij dan toch goeie vis mee”, grapt Richards vrouw Bertha Aerts (79). Mitrailleurs en jenever Eén keer ging Richard met meer dan alleen vis naar huis. “Vlak na de oorlog heb ik mitrailleurs uit het kanaal gevist. Die hadden de Duitsers in het kanaal gegooid toen ze vertrokken. Naast die mitrailleurs lagen ook enkele flessen op de bodem van het kanaal. Sommigen durfden die niet aan te raken, maar ik heb er toch eentje meegenomen. Er bleek jenever in te zitten, en nog goeie ook!” Zijn zoon Camiel kwam in de jaren zeventig bij de scheepvaart terecht. “Water en bruggen hebben me altijd geïnteresseerd”, vertelt de Gelenaar.

Kanaal in de kijker: Kanaal naar Beverlo M M Uitgegraven tussen 1854 en

1857. M M Het kanaal is slechts 15 kilometer lang. M M In het Lommelse gehucht Blauwe Kei splitst het kanaal Bocholt-Herentals. Een kleine aftakking tot in Leopoldsburg vormt het kanaal van Beverlo. M M Kort na de onafhankelijkheid van België werd in Leopoldsburg een garnizoens-

plaats opgericht. Het kanaal werd aanvankelijk vooral voor militaire doeleinden gebruikt. M M Later maakte ook de Lommelse metaalindustrie gebruik van het kanaal. M M Zinkproducent Nyrstar in Balen voerde zijn ertsen aan over het water. M M Het kanaal loopt door de provincie Antwerpen en door Limburg.

“Ik ben op sluis 7 begonnen. Achteraf ben ik naar Mol-Donk getrokken voor algemeen onderhoud.” “Het grootste werk zijn de duwvaartsluizen. Soms ga ik nadien kijken op een plek waar we gewerkt hebben. Buiten bezig zijn, dat doe ik het liefst. Vooral in de zomer. Maar in de winter werken we ook buiten. Dan kan het soms ijskoud zijn.” Ook de twee zonen van Camiel werken nu voor nv De Scheepvaart. “Ik heb er stage gedaan, maar ben daarna ergens anders gaan werken”, vertelt Koen (30). “Toch heb ik nog met succes aan een examen voor nv De Scheepvaart meegedaan. Zo ben ik hier terechtgekomen.” Geen hoogtevrees Koen is kraanbestuurder, net als zijn broer Johan (35). Op dit moment werken ze samen aan een sluis in Genk. Koens tweelingbroer Bart heeft ook deelgenomen aan een examen van nv De Scheepvaart en is daarvoor geslaagd. “Bart kan er dus ook aan de slag, maar hij werkt voorlopig nog ergens anders”, zegt Johan. “Schrik voor hoogtes en dieptes mag je zeker niet hebben”, weet Johan. “Een sluis die droogstaat, daar kan gemakkelijk een vrachtwagen doorrijden. Dat is gigantisch. We hebben ook een zwemproef moeten doen. Gewoon een paar baantjes trekken, zodat ze zien dat je kan zwemmen.” JK

Cijfer van de dag

130

M M Zoveel mensen werken in

de centrale werkplaats van nv De Scheepvaart in Mol-Donk. “We hebben hier weinig personeelsverloop”, zegt afdelingshoofd Romain Ceunen. “Er zijn families die zelfs al drie generaties na elkaar hier werken.”

46.

donderdag 26 februari 2009

Overheidsdiensten in de kijker

Binnenste Buiten

M M In de reeks Binnenstebuiten nemen we een overheidsdienst on-

der de loep. We gaan op zoek naar mensen, verhalen en anekdotes. Deze week is het de beurt aan nv De Scheepvaart.

www.descheepvaart.be

Binnenvaart0 Manager Brigitte Geerts spreekt vol liefde over ‘haar’ kanaal Dessel-Turnhout-Schoten

Nv De Scheepvaart staat in voor een vlot verkeer op de Antwerpse en Limburgse kanalen. Van de dijkwachter tot de sluiswachter, ze hebben allemaal hun hart verloren aan de waterwegen.

“Dit is

de mooiste waterweg van allemaal”

Kanaalmanager Brigitte Geerts bij het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten, waar ze als kind in speelde. Nu moet ze haar vroegere speelplaats opwaarderen. foto Raymond van beygaeRden

Als kind zwom ze stiekem in het Brechtse water bij brug 11. Nu moet Brigitte Geerts (42) als kanaalmanager de troeven van de waterweg Dessel-Turnhout-Schoten zo goed mogelijk uitspelen. 0 “Zullen we afspreken in Brecht

aan brug 11? Daar zijn twee cafés.” Daar kan ik me wel in vinden. Er zijn slechtere manieren om een maandagochtend door te brengen. Dus daar, in een café naast het pittoreske bruggetje, ontmoet ik Brigitte Geerts, kanaalmanager van het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten. Zij woont in Antwerpen, maar blijkt goed thuis te zijn in de streek rond Brecht. “Mijn grootmoeder woonde in een boerderij hier even verderop. Als kind speelde ik vaak aan het kanaal.

We zwommen ook in het kanaal, hoewel dat toen eigenlijk niet mocht. Nu ook niet trouwens.” Romantiek en nostalgie gaan schuil in haar stem als ze herinneringen ophaalt aan haar jeugd langs het kanaal. “Ja, maar het is nostalgie met de blik vooruit”, zegt ze. “Dit is de mooiste waterweg van allemaal. Toen de job van kanaalmanager vijf maanden geleden vrijkwam, heb ik niet getwijfeld. Ik sta nu in dienst van het saMM

“Naast transport moet hier ook plaats zijn voor recreatie.” Brigitte geerts KanaalmanageR dessel-tuRnhout-schoten

menwerkingsverband tussen de provincie Antwerpen en nv De Scheepvaart. Ik moet met een visie en duidelijke maatregelen deze waterweg opwaarderen.” Dat opwaarderen gebeurt op verschillende vlakken. Zo heb je industrie, ecologie, recreatie en wonen aan het kanaal. “Dat laatste is een van mijn prioriteiten”, zegt Geerts. “Wat woonboten betreft, is onze capaciteit vol. Daarom hanteren we nu een stand still-principe. Er komen geen woonboten meer bij, maar we willen ook geen sociale problemen creëren voor de mensen die al op het kanaal wonen. Er zijn ook projecten in uitvoering. Zo worden in Turnhout de Anco-torens verbouwd tot lofts. Ook in Sint-Jozef Rijkevorsel wordt veel rond wonen aan het water gedaan. Daar zijn nu aanmeerpaaltjes en een stalen fietsen voetgangersbrug. In Sint-Job werken ze onder het motto

Cijfer van de dag

T T Zoveel sluizen telt het ka-

naal Dessel-Schoten. Eén daarvan ligt in Rijkevorsel, de andere negen tussen Brecht en Schoten. T T De sluizen overbruggen een hoogteverschil van 25,70 meter.

‘Het dorp zichtbaar langs het kanaal en het kanaal zichtbaar in het dorp.’ Op veel plaatsen staan de huizen van het kanaal weg gericht. Terwijl een kanaal een mooi uitzicht biedt. Daarom wil Sint-Job het dorp en het ka-

naal meer betrekken bij elkaar.” Naast wonen is ook transport een van de belangrijke functies van het kanaal. “Op dit ogenblik worden bijna uitsluitend bouwmaterialen over dit kanaal vervoerd, maar in de nabije toekomst zitten er nieuwe transporten aan te komen. Zo zal tegen eind 2009 wellicht ook huishoudelijk afval vervoerd worden en er zijn ook proefvaarten voor het transport van palletten met een binnenschip.” Fietsen op jaagdpad “Dit is een secundaire waterweg. Dat betekent dat er naast transport ook ruimte moet zijn voor bijvoorbeeld recreatie. Bij het laden en lossen van een schip worden soms de jaagpaden versperd. Daar komen transport en recreatie dus nog met elkaar in conflict. De jaagpaden maken vaak deel uit van fietsroutes. Dat wil zeggen dat ze ook gebruikt kunnen worden

.47

donderdag 26 februari 2009

Jelle Van Leeckwijk en Nakita Sels volgen een schippersopleiding in Zwijndrecht.

“Mijn vrienden zeggen dat ik zot ben” Vorige week voeren ze nog met de opleidingsboot langs Mainz en Keulen. Jelle Van Leeckwijk (17) uit Mortsel en Nakita Sels (18) uit Deurne volgen les op scheepvaartschool Cenflumarin in Zwijndrecht.

0 “Ik had hier een neef op school,

voor woon-werkverkeer, maar toch zitten er nog hiaten in die fietsroutes. Een van mijn taken is om de gemeentes aan te sporen om samen met nv De Scheepvaart een oplossing voor de conflictsituaties en de ontbrekende schakels te zoeken, bijvoorbeeld een fietspad verleggen naar de andere oever.” Alle gemeentes langs het kanaal Dessel-Schoten op één lijn krijgen is niet evident. Daarom werd een stuurMM

“We willen kanaal en dorp meer bij elkaar betrekken.” Brigitte geerts kanaalmanagEr DEssEl-turnhout-schotEn

groep opgericht die de communicatie tussen nv De Scheepvaart, de provincie en de gemeentes moet bevorderen. In die groep zitten gedelegeerd bestuurder Erik Portugaels van nv De Scheepvaart, gedeputeerde Koen Helsen voor de provincie, een vertegenwoordiger uit elke gemeente en natuurlijk kanaalmanager Brigitte Geerts zelf. Een van de stokpaardjes van Geerts zijn de transferia. Dat zijn plaatsen waar mensen kunnen samenkomen langs het kanaal. “Deze plek aan brug 11 is zo’n transferium. Poorten om de mensen die langs het kanaal fietsen of wandelen naar het hinterland te lokken, maar evengoed omgekeerd. Mensen die hier met de wagen of de fiets voorbijrijden, moeten ook aangetrokken worden tot het kanaal. Daarom willen we samenwerken met de horeca. Die kan daar ook voordeel uit halen.” Jeroen Kuyps

een broer en een zus”, zegt Nakita. “Toch zijn we geen schippersfamilie. Maar door hen heb ik ook de microbe te pakken gekregen.” Nakita maakte pas vorig jaar de overstap naar de scheepvaartschool. “Toch had ik geen problemen met de leerstof”, beweert ze. “Ik volg de scheepvaart op de voet en ben erg geïnteresseerd in de binnenvaart. Dat helpt enorm.” Ook bij Jelle zit de schippersmicrobe er van jongsaf in. “Mijn opa heeft een klein jacht op het Albertkanaal. Elke woensdagnamiddag

en elk weekend ging ik met hem mee varen. Ook als het mooi weer was, trokken we eropuit. Tijdens die tochten zag ik veel grotere schepen voorbijkomen. Die fascineerden me.” Knopen leggen Op donderdag en vrijdag zijn er praktijklessen. “Dan leren we onder andere touwen splitsen en knopen leggen”, vertelt Jelle. “Of we gaan met de Tijl varen. Dat is onze opleidingsboot”, vertelt Nakita. “Daar varen we mee op de Schelde. Het is een oude douaneboot.” De leerlingen gaan verder dan het opleidingsdok in de Waaslandhaven. “Een paar keer per jaar gaan we varen met de Themis II, een andere opleidingsboot. Dan trekken we één of twee weken eropuit. Vorige week zijn we met de Themis II langs Keulen en Mainz gevaren.” Die boottochten zorgen ervoor dat de leerlingen hun vrienden en fami-

Kanaal in de kijker: Dessel-Turnhout-Schoten M M Uitgegraven tussen 1844 en

1875. M M Het traject tussen Dessel en Turnhout werd tussen 1844 en 1846 gegraven. Het uitgraven tussen Turnhout en Schoten startte in 1854, maar werd pas in 1875 voltooid. M M De waterweg doorkruist het noorden van de provincie Antwerpen.

lie soms dagenlang niet zien. “Mijn vrienden zeggen dat ik zot ben”, laat Jelle zich ontvallen. “Als ik stage doe of met de Themis II vaar, kan ik niet met hen afspreken.” Goede studente Nakita verraste dan weer haar vriendinnen met haar keuze voor een schippersopleiding. “Ze hadden dat niet verwacht. Ik deed wiskunde-wetenschappen en was een goede studente, maar nu ben ik toch blij dat ik deze opleiding kan volgen.” Nakita is een van de negen meisjes die de opleiding volgen. “Negen meisjes op 126 is weinig”, beseft directrice Zoë Noyen. “Maar ik voel dat het aan het kantelen is. Vroeger was dit uitsluitend een mannenstiel.” Nakita en Jelle hebben ook nog een stage voor de boeg. “Ik ga meevaren met de Floreat”, zegt Jelle. “Dat schip vaart tussen Antwerpen en Rotterdam.” Nakita blijft in België. “Met de Skyline vaar ik het Albertkanaal af tussen Antwerpen en Genk.” Jelle heeft ook al enkele lessen met de autorijschool achter de rug. Als we hem vragen wat het moeilijkst is: een auto parkeren of een schip aanmeren, dan moet hij lang nadenken. “Toch maar een schip aanmeren. Je moet rekening houden met de stroming, de wind en je moet kijken waar de meerpalen staan.” JK

Uitspraak Zoë noyen DirEctricE cEnFlumarin ZwijnDrEcht

M M Het kanaal vertrekt in Des-

sel aan het kruispunt met de waterwegen Bocholt-Herentals en Dessel-Kwaadmechelen, en mondt in Schoten uit in het Albertkanaal. M M De totale lengte van het kanaal Dessel-Schoten bedraagt 64 kilometer. M M Sommige sluizen worden nog met de hand bediend.

Foto’s Patrick DE roo

“Negen meisjes op 126 leerlingen is weinig, maar ik voel dat het aan het kantelen is: er komen meer meisjes.”

50.

vrijdag 27 februari 2009

Overheidsdiensten in de kijker

Binnenste Buiten

M M In de reeks Binnenstebuiten nemen we een overheidsdienst on-

der de loep. We gaan op zoek naar mensen, verhalen en anekdotes. Deze week is het de beurt aan nv De Scheepvaart.

www.descheepvaart.be

Sluizen0 Bediening gebeurt in Wijnegem met computer, in Schoten met de hand

Nv De Scheepvaart staat in voor een vlot verkeer op de Antwerpse en Limburgse kanalen. Van de dijkwachter tot de sluiswachter, ze hebben allemaal hun hart verloren aan de waterwegen.

“SPIJTIG

dat ze de sluizen gaan automatiseren”

Etienne Albert draait sas 9 in Schoten manueel open. Inzet: Gunther Gys kijkt vanuit de controletoren neer op de sluis van het Albertkanaal in Wijnegem.

Gunther Gys bedient de sluis op het Albertkanaal in Wijnegem vanuit de controletoren. Vier kilometer verder draait Etienne Albert sas 9 op het kanaal DesselTurnhout-Schoten nog met de hand open. 0 Net wanneer we aan sas 9 in Scho-

ten arriveren, moet een schip langs de brug en door de sluis passeren. Sluiswachter Etienne Albert (50) laat de sluis vollopen, springt dan op zijn scooter en haalt 200 meter verderop de brug op. Wanneer de boot gepasseerd is en de brug weer naar beneden kan, haast hij zich terug naar de sluis, waar hij met de hand de sluisdeuren opendraait. Als het water in de sluis gezakt is, draait hij de deuren aan de andere kant open en kan de boot zijn weg voortzetten.

“Ik ben altijd al een buitenmens geweest”, vertelt Etienne. “Ik zal het toch spijtig vinden als de sluizen hier over enkele maanden geautomatiseerd worden.” De juiste knoppen Een halfuur eerder stonden we nog boven in de controletoren aan de reusachtige sluis op het Albertkanaal in Wijnegem. Een sluiswachter in opleiding is er druk in de weer. MM

“Zelfs in mijn vrije tijd ga ik met de hond wandelen aan het kanaal” EtiEnnE AlbErt sluiswAchter kAnAAl Dessel-turnhout-schoten

Hij houdt op een viertal monitors de schepen in het oog, beschikt over twee computers en moet op het bedieningspaneel de juiste knoppen indrukken. “Het ziet er allemaal ingewikkeld uit, maar eigenlijk is het heel simpel”, weet sluiswachter Gunther Gys (33). De man groeide op naast sluis 6 in Dessel. “Mijn vader is daar sluiswachter. Dat zag ik ook wel zitten, en zo ben ik bij de scheepvaart terechtgekomen.” Ex-schipper Zijn collega Etienne was vroeger zelf schipper. “Ik zat tot mijn vijftien jaar op internaat en ben dan met mijn vader mee gaan varen. Zo’n acht jaar geleden heb ik er door omstandigheden voor gekozen om sluiswachter te worden. Het kanaal zit in mijn bloed. Ik woon hier in Schoten niet ver van het water. Zelfs als ik in mijn vrije tijd

Cijfer van de dag

M M Zoveel mensen werken te-

gelijkertijd aan de sluis op het Albertkanaal in Wijnegem. M M De sluiswachters werken er in een ploegensysteem. M M Op sas 9 in Schoten is er slechts één sluiswachter.

met de hond ga wandelen, ga ik naar het kanaal.” Toen Gunther voor het eerst de sluis in Wijnegem zag, moest ook hij even wennen. “Ik trok zo’n ogen

Foto’s Arlette stubbe

(puilt de ogen uit, red.). Ik was de kleine sluis van mijn vader gewend. Maar in vergelijking met deze sluis is dat een gracht.” De Kempenaar pendelt dagelijks tussen Dessel en Wijnegem. “Veel jongeren beginnen hier in Wijnegem aan hun carrière. Dat komt omdat uit de streek rond Antwerpen weinig mensen kiezen voor een job bij nv De Scheepvaart. Heel wat sluiswachters komen ook uit de Kempen. Naarmate zij langer werken, willen ze terug naar hun geboortestreek.” Kempens dialect Dat de scheepvaart weinig Antwerpenaars in haar personeelsbestand telt, is te merken aan het Kempens dialect, wat de voertaal lijkt te zijn op de sluis in Wijnegem. “Het is al gebeurd dat we hier stonden te werken met vier jongens uit Dessel en één uit Mol-Sluis”, vertelt Gunther.

.51

vrijdag 27 februari 2009

Watercoördinator Koen Maeghe staat bij de plek waar Ford Genk water uit het Albertkanaal pompt.

Foto

Serge Minten

Koen Maeghe zorgt voor genoeg water in kanaal Koen Maeghe is watercoördinator. Hij moet erop toezien dat overal voldoende water in de kanalen is. En dat is niet zo simpel als het klinkt. 0 Je zou denken dat kanaalwater

Maar ook hij wil op termijn dichter bij huis gaan werken. “Ik droom ervan om sluiswachter te worden op het kanaal Bocholt-Herentals, tussen Dessel en Herentals. Of ik dan bij de sluis ga wonen? Dat moet ik eerst met mijn vrouw bespreken”, lacht hij. Muisklik Sas 9 is een van de laatste handgedraaide sluizen. De voorbereiMM

“Ik droom ervan om sluiswachter te zijn op het kanaal Bocholt-Herentals” GUnther GYS SluiSwAchter AlbertkAnAAl

dende werkzaamheden voor de automatisering zijn al bezig. “Er is hier al ruimte vrijgemaakt voor een kantoor. Ik zal vanaf dan de sluisdeuren met een muisklik bedienen in plaats van met de hand. Maar de deur zal altijd openstaan als ik hierbinnen zit, en ik zal nog zoveel ik kan buiten rondlopen”, verzekert Etienne ons. “Ik hou van het sociale contact hier aan het sas. Ik sla eens een praatje met de schippers. Velen komen zelfs mee draaien aan de sluisdeuren. Ook wandelaars en fietsers zie ik hier veel.” Etienne zou voor geen geld van de wereld zijn kleine sas willen inruilen om in Wijnegem aan de slag te gaan. “Het zegt mij niets om in een ploegensysteem te werken. Ik ga daar hoogstens eens langs om goeiedag te zeggen. Als ik deze sluis ooit heb verlaten, ben ik ofwel dood ofwel met pensioen.” Jeroen KUYPS

gewoon dient voor... het kanaal. Maar het Albertkanaal blijkt ‘multifunctioneel’: het water dient voor de scheepvaart, als drinkwater in Antwerpen, als koelwater of gewoon om droge landbouwgrond te bewateren. Watercoördinator Koen Maeghe moet ervoor zorgen dat overal voldoende water in de kanalen voor al die functies zit. “Maar de scheepvaart blijft wel de belangrijkste functie van het Albertkanaal.” Per schutting (het versassen van een schip, red.) wordt 50 miljoen liter water verplaatst. “Dat is het

volume van tien olympische zwembaden”, vertelt Koen Maeghe. “Om het water aan de bovenkant van de sluis op peil te houden, moet telkens water toegevoerd worden vanuit de Maas. Dat gebeurt in het Waalse Loncin. Niet dat er eindeloos getankt mag worden in de Maas. In 1995 is het zogenaamde Maasafvoerverdrag tussen Nederland en Vlaanderen gesloten. Dat moet ervoor zorgen dat de Grensmaas nooit droog komt te staan.” De Maas is goed voor 250.000 liter water per seconde. Vlaanderen en Nederland mogen daar elk 35.000 liter per seconde van afvoeren. In tijden van droogte - wanneer de Maas aan 100.000 liter per seconde zit wordt dat teruggebracht tot 25.000 liter per seconde. “Nu gebruiken we elk sowieso 30.000 liter”, weet Maeghe. Om nog zuiniger met water om te springen, gaat nv De Scheepvaart

Kanaal in de kijker: Dessel-Kwaadmechelen M M Uitgegraven in 1858.

M M Vertrekt aan het kruispunt

van kanalen in Dessel. M M Mondt in Kwaadmechelen uit in het Albertkanaal. M M Verbindt het kanaal Bocholt-Herentals en het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten met het Albertkanaal. M M Onder meer zandontginningsbedrijf Sibelco in Dessel

maakt gebruik van deze waterweg. M M Het kanaal is 15,5 kilometer lang. M M Schepen tot maximaal 2.000 ton kunnen over het kanaal varen. M M De Kempense dorpen MolSluis, Mol-Gompel, Balen en Olmen liggen aan de oevers van het kanaal.

op de zes sluizen pompinstallaties bouwen die de 50 miljoen liter per versluizing naar boven pompen. Er moet dus geen extra water uit de Maas gehaald worden om het waterpeil te behouden. “Het is de bedoeling dat die installaties ook als waterkrachtcentrales kunnen werken in periodes dat er geen extra water nodig is”, legt Maeghe uit “Dat zou tien tot elf maanden per jaar het geval zijn. De installaties kunnen op die manier stroom voor 5.000 gezinnen produceren.” Ook dit doet Albertkanaal: 0 Koeling van centrales: elektriciteitscentrales zoals Langerlo liggen niet toevallig langs het kanaal. 0 Drinkwater: de Antwerpse Waterwerken halen gemiddeld 4.500 liter water per seconde uit het Albertkanaal om Antwerpen van drinkwater te voorzien. 0 Proceswater: heel wat bedrijven tappen kanaalwater af voor hun productieproces. Sommige firma’s lozen het water opnieuw, andere hergebruiken het. 0 Landbouw: vooral in de Kempen en in het noorden van Limburgwordt kanaalwater - dus kalkrijk Maaswater - gebruikt om de droge zandgrond te irrigeren. Dat is ook een van de redenen waarom de Kempense kanalen er destijds kwamen. CVDr

Uitspraak van de dag Koen MaeGhe wAtercoördinAtor nV de ScheePVAArt

“In een sluis wordt het volume water van tien olympische zwembaden verplaatst.”