Bouwbedrijf oktober 2015 by Embuild

bouwbedrijf maandblad van en voor de aannemer | oktober 2015

Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Afgiftekantoor Gent X â&#x20AC;&#x201C; â&#x201A;Ź6

Bouw info Ledenmagazine

van Confederatie

anderen

Bouw Oost-Vla

s 2015 Juni-juli-augustu ummer Duurzaamheidsn

Bouwinfo

van het ledenmagazine Confederatie Bouw verschijnt Oost-Vlaanderen atern voortaan als regiok zine in je nationale maga Bouwbedrijf.

Bouwinfo vindt u binnenin bouwbedrijf

Confederatie Bouw Oost-Vlaanderen

In dit nummer:

04 Opleidingen leidingen Terugblik winterop 05 Advies e juridische Vier vaak gemaakt te voorkomen fouten en hoe ze

>21

iten 08 Voorbije activite ort Voorstelling visierapp ag BRICS Opstartd en STS Speciale Techniek activiteiten 11 Komende zondag 31 mei Open Wervendag, vrijdag 10 juli Drink, Summer

12 Ledennieuws Sven Jodts ACO Bouwteam Van den Weghe Van Laecke Myncke Decor

DOSSIER Sociale dumping

Een plan tegen een plaag > 12

Btw of registratierechten? De regels en de voorbeelden

> 30

Uw verzekeringsportefeuille Bouwfin geeft tips die besparen

> 46

Ledenvoordelen Uw lidmaatschap brengt op

Innovatieve oplossingen voor uw beton, daar kunt u op bouwen.

Holcim investeert continu in onderzoek, zowel in het labo als op de bouwplaats. Dat leidt tot innovatieve oplossingen en een almaar vollediger en performanter productassortiment. Holcim werkt immers samen met de beste leverancier-partners om u het allerbeste te kunnen bieden op het vlak van vezelbeton, zelfverdichtend beton, gekleurd beton... Dankzij de klantenondersteuning van Holcim brengt u zelfs de meest complexe projecten tot een goed einde. Holcim organiseert ook opleidingssessies van hoog niveau over zijn producten en het gebruik ervan. Holcim, telkens weer een nieuwe oplossing. Voor meer informatie, documentatie of een afspraak: www.holcim.be

Kracht. Prestatie. Passie.

EDITO BOUWBELANGEN

De tijd dringt!

et dossier in dit Bouwbedrijf is gewijd aan de resultaten van de rondetafelconferentie over sociale dumping in de bouw. Deze sloot haar werkzaamheden af op 8 juli met de presentatie van een actieplan. Het werd ondertekend door de vertegenwoordigers van de sociale partners, van de regering en van de betrokken administraties. Dit actieplan, dat Plan voor Eerlijke Concurrentie gedoopt werd, bevat veertig resoluties. De details vindt u in het dossier. Maar nu moeten deze resoluties zo snel mogelijk omgezet worden in wetten, regelgeving en concrete initiatieven. De regering speelt hierin een essentiële rol, en ze moet die rol zonder dralen opnemen.

DOSSIER

Uw beroepsorganisatie heeft het voortouw genomen in de rondetafelconferentie en de bereikte resultaten stemmen tot tevredenheid. Zodra ze uitgevoerd worden, zullen talrijke voorgestelde maatregelen en initiatieven een merkbare impact hebben op de sociale dumping. Maar toch zijn niet alle problemen van de baan. Verre van. Het actieplan trekt ten strijde tegen de illegale praktijken die gepaard gaan met sociale dumping, zoals minimumlonen en sociale bijdragen die niet betaald worden en misbruiken op het vlak van de arbeidsomstandigheden. Maar het plan heeft geen enkel nut voor aannemers die moeten concurreren met buitenlandse bedrijven die hier legaal komen werken. In sommige landen van de EU liggen de sociale lasten veel lager. Dat maakt deze buitenlandse firma’s goedkoper, zelfs als ze al hun verplichtingen in België en in hun thuisland nakomen.

Er bestaat maar één manier om het overleven van de Belgische bouw te garanderen: een drastische verlaging van de loonkosten. Deze geeft onze aannemers de kans om de concurrentie met de buitenlandse ondernemingen aan te gaan. De hele bouwsector, werkgevers én vakbonden, vraagt aan de regering om de loonkosten in de bouw met € 6 per uur te verminderen. We stellen maatregelen voor die de loonkostverlaging volledig kunnen financieren zonder een beroep te moeten doen op de federale begroting.

SECTOR & BEROEPEN

Dit actieplan zal op zijn eentje het concurrentievermogen van de aannemers niet herstellen

Ook deze legale concurrentie is uiterst unfair. En Europa biedt geen oplossing voor dit ernstige probleem. Integendeel: de Europese regelgeving verhindert dat men buitenlandse firma’s dezelfde sociale lasten doet betalen als Belgische aannemers.

Onze sector neemt dus zijn verantwoordelijkheid op. We verwachten van de regering hetzelfde. De tijd dringt. Iedere maand uitstel doet honderden banen uit onze bouwbedrijven verdwijnen!

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Robert de Mûelenaere Gedelegeerd bestuurder Confederatie Bouw bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

IN DIT NUMMER

bouwbedrijf maandblad van en voor de aannemer | oktober 2015

Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Afgiftekantoor Gent X – €6

>21

DOSSIER Sociale dumping

Btw of registratierechten? De regels en de voorbeelden

> 30

Uw verzekeringsportefeuille Bouwfin geeft tips die besparen

Contacten Bouwbedrijf is het maandblad van de vzw Confederatie Bouw, Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Verantwoordelijke uitgever: Filip Coveliers, Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Afgiftekantoor: Gent X Redactie: fax 02 545 59 02 Peter Graller – tel. 02 545 57 30 peter.graller@confederatiebouw.be Franstalige uitgave: Construction Druk: Drukkerij Geers Volgens concept van: Roularta Realisatie: EQUINOX Graphic Design Copyright coverfoto: © Shutterstock Reacties - vragen: communicatie@confederatiebouw.be

Een plan tegen een plaag > 12

BOUWBELANGEN

> 46

Ledenvoordelen Uw lidmaatschap brengt op

Met de medewerking van: • de studiediensten van de Confederatie Bouw Secretariaat: Sonia Massart, tel.02 545 56 34 - fax 02 545 59 09 sonia.massart@confederatiebouw.be • Vlaamse Confederatie Bouw Secretariaat: Johan Walewijns, tel. 02 545 57 49 - fax 02 545 59 07 johan.walewijns@confederatiebouw.be • Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad Secretariaat: Morgane Cendoya, tel. 02 545 58 29 - fax 02 545 59 06 morgane.cendoya@confederatiebouw.be • Confédération Construction Wallonne Secretariaat: Catherine Houtart tel. 02 545 56 68 - fax 02 545 59 05 catherine.houtart@confederatiebouw.be Abonnementen: Claude Bernaerts, tel. 02 545 56 88 - fax 02 545 59 00 claude.bernaerts@confederatiebouw.be Reclame: Kristel Dekempeneer, tel. 02 545 56 99 - fax 02 545 59 08, kristel.dekempeneer@confederatiebouw.be of kde@confederatiebouw.be. Prijs jaarabonnement Leden van de Confederatie Bouw: begrepen in het lidgeld Niet-leden: € 137,80 (BTW en portkosten inbegrepen) Buitenland: € 300 (BTW en portkosten inbegrepen)

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers De vzw Confederatie Bouw wil met deze publicatie gepaste, betrouwbare, volledige en exacte informatie brengen. Ze kan echter niet aansprakelijk worden gesteld indien ze hierin tekortschiet. Alle elementen van deze publicatie zijn beschermd door het auteursrecht van de vzw Confederatie Bouw. Overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is slechts toegelaten mits voorafgaande toestemming en uitdrukkelijke vermelding van de bron. Vanaf nu wordt Bouwbedrijf gedrukt op papier geproduceerd met hout uit duurzaam beheerde bossen. De duurzaamheid wordt gegarandeerd door de internationale organisatie Forest Stewardship Council (FSC), die niet alleen het bos controleert maar de hele handelsketen tot aan de drukker.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

12 Btw of registratierechten? Een bestaand gebouw wordt ingrijpend gerenoveerd of verbouwd. Wordt het verkocht met btw of registratierechten? Dat hangt ervan af. De principes zijn duidelijk, de toepassing heel wat minder. We geven de grote lijnen en bespreken een aantal concrete voorbeelden.

INLEIDING 03 Edito Robert de Mûelenaere: “De strijd tegen sociale dumping alleen zal ons concurrentievermogen niet herstellen.”

08 De Confederatie op Matexpo Een geslaagde vakbeurs.

11 Regionaal standpunt Marc Dillen: “Het Renovatiepact begint goed. Maar het moet betere energienormen voor renovaties invoeren.”

BOUWBELANGEN 12 Btw of registratierechten? Eenvoudige vraag met een gecompliceerd antwoord.

14 Vrachtbrief Ook aannemers moeten hem (soms) hebben.

16 Overheidsinvesteringen Live debat tussen de Confederatie en de politiek.

Een omvattend plan tegen sociale dumping

Analyseer uw verzekeringsportefeuille

De werkgevers en werknemers uit de bouw hebben samen met de administratie en verschillende regeringsleden een plan opgesteld om de sociale dumping in onze sector een halt toe te roepen. Het dossier legt uit welke maatregelen op stapel staan en welke prioriteit moet krijgen.

Het project Bouwfin van de VCB en Deloitte Fiduciaire helpt aannemers om hun beheer en hun financiën te optimaliseren. Eén van de manieren om dat te doen is uw verzekeringsportefeuille te analyseren. De ervaring van Bouwfin wijst uit dat het geld kan opleveren.

18 Bewuste regering

28 Bewustmaking

DOSSIER 21 Inleiding Een coherent plan tegen sociale dumping.

22 Eerlijke concurrentie Overzicht van de essentie.

Zonder efficiënte communicatie is succes moeilijk.

SECTOR & BEROEPEN 30 Bouwfin

44 Barco Kortrijk De nieuwe campus van Barco, de Vlaamse wereldleider in beeldtechnologie, moest een visitekaartje van knowhow worden. Grote ambities, maar ons lid Cordeel (Temse) klaarde de klus. Hoofdprojectleider Kevin De Hainaut legt uit waarom het bouwteam een meerwaarde was.

PROJECTEN & BEDRIJVEN 44 Barco Kortijk Een bouwteam voor een spectaculair staaltje bouwtechniek.

46 Ledenvoordelen

Wat kosten uw verzekeringen?

Uw lidmaatschap van de Confederatie brengt op.

31 3D-sturing Infosessies over een veelbelovende technologie.

48 Wedstrijd voor de leden Met een zeer aangename hoofdprijs.

SECTOR & BEROEPEN

Ze weet dat onze sector specifieke noden heeft.

PROJECTEN & BEDRIJVEN

DOSSIER

SECTOR & BEROEPEN

BOUWBELANGEN

DOSSIER

23 Onderaanneming Betere regulering, minder misbruiken.

24 Transparantie Wie werkt waar en wanneer, en in welk statuut?

Ze kunnen de Aedificas Foundation Prijs winnen!

Een nieuwe samenwerkingsovereenkomst.

36 Voetbaltoernooi Hopelijk krijgen we uit die hoek ook steun!

27 Begeleidende maatregelen Sociale dumping zeer gericht aanpakken.

LafargeHolcim officieel voorgesteld – Komatsu heeft een nieuwe graafmachine – Het verbeterde gamma steigers van Altrad

34 Beter bouwonderwijs

De opdrachtgevers moeten mee in bad.

26 Europa

53 Bouwmarkt

MARKANT 54 Cijfer van de maand

De boog kan niet altijd gespannen zijn.

39 WTCB Dunne XL- en XXL-tegels plaatsen – Octrooien: mag u uw uitvinding commercialiseren?

Ons gebouwenpark groeit maar blijft vrij oud.

54 In de pers

De bouw was voorpaginanieuws.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

25 Responsabilisering

33 Sociaal bewuste aannemers

PRIKBORD Workshop op 29 oktober 2015

Btw op onroerend goed: recente wijzigingen en hun gevolgen Op donderdag 29 oktober organiseert de Confederatie samen met het advocatenkantoor Laga een workshop over de btw-tarieven die te maken hebben met onroerend goed. Komen aan bod: renovaties, verhuur, verkoop op plan … Wie up-to-date wil zijn, mag deze workshop niet missen. De studienamiddag gaat dieper in op vier topics: de verlaagde btw-tarieven, de recente evolutie, de opeisbaarheidsregels en de verhuur van onroerend goed. De sprekers illustreren dit alles met concrete voorbeelden. Zoals bekend moet een woning vanaf 2016 tien jaar oud zijn vóór op renovaties een verlaagde btw van 6 % geheven wordt. De workshop bekijkt onder meer welke overgangsregeling van kracht is. Bij de recente evolutie leggen de sprekers dan weer uit wat er gewijzigd is voor de verkoop op plan van woningen en andere gebouwen. Ook THV’s worden geconfronteerd met enkele aandachtpunten op btw-gebied.

turen? De workshop bespreekt de nieuwe regeling vanaf 2016 en plaatst die in de context van de oude regels en de wijzigingen in het recente verleden. Ten slotte is er nog de verhuur van onroerend goed. Wanneer is deze vrijgesteld van btw? Op dit gebied was er recent een evolutie in de Europese regelgeving. Daarnaast geven de sprekers uitleg over de btw op bijkomende diensten en over het verhuren van opslagruimten. Deze studienamiddag vindt plaats op donderdag 29 oktober 2015 van 14.00 tot 17.00 u. in de gebouwen van de Confederatie in de Lombardstraat 34-42 in Brussel. Onthaal vanaf 13.30 u. Achteraf volgt een netwerkmoment. Wie moet afzeggen en dat dat minstens vier werkdagen vóór de workshop doet, krijgt het inschrijvingsgeld terug op € 10 administratiekosten na. Late afzeggers kunnen het inschrijvingsgeld niet terugkrijgen.

Hoe zit het met de opeisbaarheidsregels, of iets concreter: hoe zit het met de btw en voorschotten, voorschotfacturen en facINFO

Inschrijven kan op de Agenda op www.confederatiebouw.be. Leden van de Confederatie betalen € 65 inclusief btw, de andere deelnemers € 130. De begeleidende documenten zijn inbegrepen. Nog vragen? Stel ze aan btissam.gorftiamrani@confederatiebouw.be.

20 oktober 2015

Building Information Modeling - Een handboek voor de bouw Er is nu een gloednieuw handboek met goede praktijken voor het gebruik van Building Information Modeling (BIM). Het is opgesteld door VBA, G30, ORI, de controleorganismen en IFMA. Op 20 oktober wordt het op een colloquium in Tour & Taxis (Brussel) voorgesteld. Met praktijkvoorbeelden geeft het colloquium inzicht in het nut van BIM en de succesfactoren BIM is technologische revolutie voor het ontwerp, de bouw en het beheer van zowel gebouwen als infrastructuurwerken. Door technische, praktische en financiële informatie te koppelen aan een 3D-model kunnen bouwwerken op een meer betrouwbare, snellere en meer economische manier ontworpen, gebouwd en uitgebaat worden. Maar dan moeten wel duidelijk afspraken en regels bepaald worden, en alle betrokkenen moeten deze naleven. Het handboek gaat hierop dieper in.

Het colloquium van 20 oktober richt zich tot de bouwbedrijven, maar ook tot overheids- en privé-opdrachtgevers, architecten, advies- en ingenieursbureaus, controleorganismen, facility managers, universiteiten, leveranciers van software en diensten … en tot iedereen die meer wil weten over BIM. De sprekers zijn Didier Cartage (ADEB-VBA), François Denis (ULBVUB), Hans Hendriks (Rijkswaterstaat), Claude Labeeuw (B2AI) en Thomas Vandenbergh (BESIX). Nederlands en Frans zijn de gehanteerde talen. Wanneer? 20 oktober 2015 van 16.00 tot 18.00 u. Waar? Het gebouw van Leefmilieu Brussel, Tour & Taxis, Havenlaan 86C, 1000 Brussel. Parking op aanvraag.

INFO

Deelname kost € 90. Inschrijven kan op www.adeb-vba.be. Nog vragen? Stuur een e-mail naar christine.stevens@adeb-vba.be.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

BOUWBELANGEN

PRIKBORD Oktober 2015 – januari 2016

Efficiënter werken met 3D-sturing Welke mogelijkheden biedt 3D-sturing van bouwmachines? U kunt daarover van oktober tot januari informatiesessies bijwonen. Ze omvatten praktijkgetuigenissen, een beperkte hoeveelheid theorie maar vooral demonstraties door experts van Topcon, Sitech en Leica Geosystems in samenwerking met VDAB. Ook drones en andere nieuwe trends en technologieën komen aan bod. Deze sessiesvvormen een onderdeel van een IWT-project met als partners de Confederatie Bouw Limburg, de VCB en het WTCB.

Ze hebben plaats op de volgende dagen: 20 en 27 oktober 2015 (VTI Roeselare), 17 en 24 november 2015 (Herentals) en 19 en 26 januari 2016 (Zottegem). Zie ook het artikel op blz. 31. INFO

Inschrijven kan via www.vcb.be. Klikken op Actueel – Events.

DOSSIER

23 oktober – 28 oktober

Belgian Roof Day – Dag van de Afwerking Op 23 oktober wordt Brussels Kart Expo (Groot-Bijgaarden) ingenomen door een gevestigde waarde: de Belgian Roof Day. Het is dé vakbeurs-annex-netwerkevent voor iedereen die van ver of dichtbij betrokken is bij de bouw van daken. Er is een overvloed aan informatie – 120 stands! – maar de gratis buffetten staan tegelijk garant voor een gemoedelijke sfeer. Hoogtepunten worden ongetwijfeld de wedstrijd voor de beste jonge dakdekker en de spetterende slotshow. Een kleine week later, op 28 oktober is

het op dezelfde plaats de beurt aan een andere traditionele voltreffer: de Dag van de Afwerking. INFO

www.dagvandeafwerking.be – www.belgianroofday.be.

SECTOR & BEROEPEN

ZONDAG 22 MEI 2016

☞

Doe mee en schrijf nu in!

.OPENWERVENDAG.BE

WWW

OWD15 1/2AD-186x128mm+sponsors-NL.indd 1

27/11/14 16:08

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Een initiatief van

PRIKBORD Matexpo 2015

Geslaagde beurs - en de Confederatie was present! Matexpo, de tweejaarlijkse machinebeurs voor vaklui, zit er weer op. De bezoekers, exposanten en beurspartners kunnen terugblikken op een geslaagde editie.

et was al de zesendertigste keer Matexpo en de organisatoren hoopten op een massale volkstoeloop. Ze werden niet teleurgesteld: er kwamen bijna 40 000 bezoekers, ongeveer 3 000 meer dan in 2013. En dat was dan nog zonder de exposanten en het personeel op de beurssite mee te tellen. Een goed resultaat dus, en dat ondanks de humeurige weergoden. De bezoekers begaven zich massaal naar binnen tijdens de buien, waar ze enthousiast ontvangen werden door de standhouders in Kortrijk Xpo. En ondanks het mindere weer was er weer veel belangstelling voor de demonstratiezone, één van de hoofdattracties van Matexpo. Maar veiligheid voor alles: op een bepaald moment hebben de organisatoren de demonstraties met vrachtwagens stopgezet omdat de nattigheid het parcours onveilig dreigde te maken.

WEDSTRIJD - Valerie Blondeel ging aan de haal met de hoofdprijs, een mooi kunstboek gewijd aan Vincent Van Gogh in de Borinage.

VERKOOP EN AWARDS Het merendeel van de exposanten hield een positief gevoel over aan Matexpo. De vraag naar de verhuur en de verkoop van machines en voertuigen lijkt aan de beterhand te zijn. Er werden

over het algemeen hoopgevende contacten opgetekend met bestaande en met potentiële nieuw klanten. De talrijke innovaties konden rekenen op veel interesse bij de bezoekers. Bij de officiële aftrap van de beurs kreeg Van der Spek de Innovation Award van Matexpo voor de Liebherr Li-up 200 lift. De Green Award ging naar de trilstampers op batterij AS30 en AS50. UW BEROEPSORGANISATIE OP MATEXPO Ook de Confederatie was nadrukkelijk aanwezig op Matexpo. Heel wat bezoekers bezochten onze stand met vragen over de Confederatie en haar activiteiten. Daarnaast waren er onze traditionele seminaries. Maar de kers op de taart was onze fotowedstrijd, een initiatief in samenwerking met Altrad Benelux, de steigerspecialist en producent van lichte bouwmachines. De hoofdprijs was de mooie catalogus bij de prestigieuze tentoonstelling Van Gogh in de Borinage in Bergen. En de winnaar was … mevrouw Valerie Blondeel. Gefeliciteerd, Valerie!

STAND – Ook dit jaar was het weer erg druk.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

Beste lezer, over twee jaar zien we u hopelijk weer terug in Kortrijk op Matexpo. ■

BOUWBELANGEN

De Nationale Raad van Dak- en Dichtingswerken stelt voor :

Belgian ROOF DAY vrijdag 23 oktober 2015

• Vakbeurs en netwerkevent van het jaar voor dakdekkers, dakafdichters, fabrikanten, architecten, voorschrijvers en vakmannen uit de dakensector… • In de ruime hallen van Brussels Kart Expo van 10u00 tot 20u00 • Gratis toegang tot meer dan 140 standen. • Gemoedelijke sfeer met gratis buffetten en drank. • In de extra hall kan u getuige zijn van het “Belgisch Kampioenschap van beste Jonge dakdekker.”

Meer informatie en inschrijvingen voor dit unieke evenement via

www.belgianroofday.be.

woensdag 28 oktober 2015

SECTOR & BEROEPEN

Dag van de Afwerking

DOSSIER

• Mis ook het slotconcert niet.

Belgian ROOF DAY

Vakbeurs en netwerkevent van het jaar voor fabrikanten, voorschrijvers, architecten en vakmannen uit de volledige afwerkingsector : schilders, schrijnwerkers, plaatsers van plafond- en wandsystemen, parket-, tegel- en mozaïekplaatsers, stukadoors, glazenmakers,… In de ruime hallen van Brussels Kart Expo in Groot-Bijgaarden van 10u00 tot 20u00. Gratis toegang tot meer dan 140 standen.

Wie niet wil ontbreken als standhouder kan terecht bij Steve Caufriez - tel. (02) 545 57 25 of via mail: steve.caufriez@confederatiebouw.be.

Nog slechts enkele standen beschikbaar • www.dagvandeafwerking.be

Advertentie_Dag vd Afwerking_NL_2015_Hor.indd 1

bouwbedrijf - oktober 2015

9 28/08/2015 16:26:37

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Gemoedelijke sfeer met gratis buffetten en drank.

18 + 19

tour&taxis brussel

november

www.builty.be

Innovatieplatform

Regel nu al uw gratis toegang* op www.builty.be Verplicht vooraf te registreren. *BUILTY hanteert een streng toegangsbeleid (zie website).

www.builty.be | info@builty.be | 10

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

@BuiltyBE

Organised by EASYFAIRS

voor bouwprofessionals

REGIONAAL STANDPUNT

DOSSIER

Eind vorig jaar sloten de bouwsector en de Vlaamse regering een Renovatiepact. Intussen krijgt het vorm. Interessant is het idee van de woningpas bij renovaties in fasen. Deze gaat gepaard met een aangepast stappenplan dat meer zekerheid geeft over een optimaal resultaat. De woningpas kan een nuttig instrument worden. Hij vermijdt dubbelwerk en onnodige investeringen. Op de lange termijn zullen meer gerenoveerde woningen E60 of beter halen. De Vlaamse Confederatie Bouw pleit dan ook voor de snelle invoering van de woningpas.

BOUWBELANGEN

Renovatiepact kan stap worden naar zeer zuinig woningenpark in 2050

Deze gaat over van eigenaar tot eigenaar. Kandidaat-kopers krijgen een beter beeld van het energieverbruik en de waarde van de woning. Daardoor wordt de woningmarkt transparanter. Omdat hij meer informatie heeft, kan een eigenaar beter uitmaken wat het verstandigste is: grondig renoveren of vervangende nieuwbouw. Deze laatste zal altijd nodig blijven. Als de woning niet in goede staat is, kan zelfs een ingrijpende renovatie er geen zeer energiezuinige woning van maken. De verhouding tussen kosten en resultaat zal ongunstig uitvallen vergeleken met nieuwbouw. Naar de consumenten toe benadrukt de VCB ook dat nieuwbouw doorgaans leidt tot een hoger wooncomfort.

We benadrukken daarnaast dat een energierenovatie werk is voor vakmannen. Dat heeft ook te maken met veiligheid en gezondheid. In oudere woningen zijn vaak gevaarlijke stoffen zoals asbest aanwezig. Bij een renovatie worden ook die best verwijderd, maar dat is geen werk voor doe-het-zelvers.

Marc Dillen, directeur-generaal Vlaamse Confederatie Bouw bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

In de komende maanden werkt de VCB verder mee aan de uitwerking van het Renovatiepact. Het is belangrijk dat het snel tot concrete resultaten leidt. Daarom zullen we aandringen op kortetermijndoelstellingen. Daarnaast vragen we dringend betere energienormen voor renovaties en minimale eisen voor bepaalde componenten zoals de installaties en de isolatie van de gebouwschil. Voor nieuwbouw zijn de normen nu zeer streng, voor een renovatie allesbehalve. Het Renovatiepact is de gelegenheid om die discrepantie weg te werken. Anders zal ons woningpark in 2050 nog altijd niet energiezuinig zijn.

SECTOR & BEROEPEN

Betere energienormen voor renovaties zijn nodig, en minimale eisen voor sommige componenten

Wie investeert in een energiezuinige renovatie is meer dan ooit verzekerd van een langetermijnrendement. Het lagere energieverbruik verhoogt permanent de waarde van de woning. Bovendien staan de rentes historisch laag en bestaan voor kandidaat-verbouwers verschillende ondersteunende maatregelen zoals energiepremies, renovatiepremies en energieleningen. De VCB raadt consumenten dus aan om niet te wachten.

Verbouwde gebouwen

Verkoop met btw of registratierechten? Het is tegenwoordig behoorlijk populair: opslagplaatsen, fabrieken, kantoren en andere oude gebouwen transformeren tot woningen. Maar als zulke woning verkocht wordt, moet de klant dan btw of registratierechten betalen?

1 % btw tegenover 10 % registratierechten in Vlaanderen en 12,5 % in Brussel en Wallonië: het laatste lijkt veel voordeliger voor een koper dan het eerste. Soms klopt dat, bijvoorbeeld wanneer bij een verkoop met btw ook de grond met btw verkocht wordt. Maar bij de verkoop van een getransformeerd oud gebouw kan btw dan weer voordeliger uitvallen dan registratierechten, zowel voor de koper als voor de verkoper. Deze laatste betaalde btw op de uitgevoerde werken en op andere uitgaven zoals publiciteit en commissielonen. Hij kan deze recupereren bij een verkoop met btw. Met registratierechten kan hij dat niet. Hij zal deze kosten dan doorrekenen in de verkoopprijs. Daardoor kunnen de lagere registratierechten de prijs voor de koper paradoxaal genoeg meer opdrijven dan de hogere btw. OUD EN NIEUW De situatie is dus minder helder dan ze lijkt. Hetzelfde geldt voor de vraag wat de regelgeving oplegt: btw of registratierechten? Een verkoop met btw is alleen mogelijk voor nieuwbouw. Oude gebou-

Een verkoop met btw is alleen mogelijk voor nieuwbouw. Maar wanneer wordt een oud gebouw weer nieuw? banken en beslissingen van de Dienst Voorafgaande Beslissingen. DE PRINCIPES De administratie onderscheidt drie verschillende gevallen. In het eerste geval wijzigden de werken het oude gebouw ingrijpend “in zijn wezenlijke elementen”, dus in zijn aard, zijn structuur en zijn bestemming. Het resultaat is dan een nieuw gebouw. De kosten van de werken in vergelijking met de waarde van het gebouw vóór de wijziging spelen geen rol.

In het tweede geval wijzigden de werken het oude gebouw niet “in zijn wezenlijke elementen”. Ze dienden om het gebouw in stand te houden of het comfort te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan de vernieuwing van de dakbedekking, de installatie van centrale verwarming, de inrichting

Een beperkte, partiële wijziging van de bestemming maakt een gebouw niet altijd nieuw wen worden altijd met registratierechten verkocht. Maar de transformatie van een oud gebouw kan zo ingrijpend zijn, dat de administratie het resultaat beschouwd als nieuwbouw. Wanneer wordt oud nieuw? In de praktijk hangt dat af van de concrete situatie en de feitelijke appreciatie. Er zijn criteria opgesteld, maar volledig duidelijk zijn deze niet. Hun toepassing heeft al tot veel discussies geleid, met toelichtingen door de btw-administratie, uitspraken van recht-

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

van een badkamer, het bijbouwen van een garage enzovoort. In dit geval moeten registratierechten betaald worden op de verkoop achteraf. Btw is dan niet van toepassing, zelfs niet als de werken het kadastraal inkomen verhoogden of zeer duur waren in vergelijking met de waarde van het gebouw vóór de wijziging. In het derde geval wijzigden de werken het gebouw in belangrijke mate, maar

het valt moeilijk te bepalen of het gaat om een wijziging in zijn wezenlijke elementen. Dan kan de administratie aanvaarden dat het gaat om een nieuw gebouw. Maar dan moeten de kosten van de werken aan het gebouw (exclusief btw) minstens 60 % bedragen van de verkoopwaarde van het gebouw op het tijdstip dat de werken voltooid werden. Het gaat om de verkoopwaarde zonder de grond. Het maakt niet uit of de werken door de eigenaar zelf uitgevoerd werden of door derden die voor zijn rekening werkten. In tegenstelling tot de eerste twee gevallen wordt nu dus rekening gehouden met de waarde van de aan het gebouw uitgevoerde materiële werken en met de verkoopwaarde van het afgewerkte gebouw. ALTIJD NIEUWBOUW ALS … De administratie heeft daarnaast beslist dat men altijd te maken heeft met een nieuw gebouw in de volgende situaties: - de oprichting van een gebouw na afbraak van een ander gebouw of van om het even welk ander onroerend goed; - veranderingen aan een bestaand gebouw die de structuur en de bestemming wijzigen (maar dus niet de aard). Een oud herenhuis dat volledig verbouwd is tot een modern flatgebouw is een nieuw gebouw; - de oprichting van een nieuwe verdieping op een bestaand gebouw, ten minste als het kadastrale inkomen herzien wordt. Of de nieuwe verdieping al dan niet een eigen kadastraal inkomen heeft, is zonder belang. NOG ENKELE VOORBEELDEN Zoals opgemerkt hangt het antwoord op de vraag “btw of registratierechten?” uit-

bestaande betonplaat verstevigd worden. Er wordt een nieuwe traphal gebouwd en de bestaande traphal wordt verplaatst. De bestaande structuur (palen, betonplaten, fundering) wordt verstevigd en op bepaalde plaatsen vernieuwd. De Dienst Voorafgaande Beslissingen beschouwt het geheel van de werken als voldoende ingrijpend om het gebouw na de werken als nieuw te beschouwen.

muren nagenoeg allemaal blijven staan. Daarnaast blijft de traphal behouden en blijft de liftkoker op de bestaande plaats. Dit laatste voorbeeld illustreert dat de kosten van de werken soms geen rol spelen. De totale kosten (exclusief btw) zullen hoger liggen dan 60 % van de uiteindelijk verkoopwaarde van het gebouw (de grond buiten beschouwing gelaten) op het tijdstip van voltooiing van de werken. n

INFO De principes lijken logisch, de praktijk kan evenwel complex zijn. Nog vragen? Stel ze aan marleen.porre@confederatiebouw.be.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Een kantoorgebouw heeft verschillende verdiepingen en twee ondergrondse parkeerlagen. Het wordt verbouwd tot appartementen en commerciële ruimten. Bovendien worden twee verdiepingen toegevoegd aan het gebouw. De volgende werken worden uitgevoerd: op de verdiepingen, waar vroeger landschapskantoren waren, worden muren geplaatst om het gebouw op te delen in privatieven. De bestaande chape- en cementlagen worden uitgebroken en vervangen door materiaal met een betere geluidsisolatie. Er wordt een afzonderlijke constructie opgetrokken om balkons te creëren. Daarvoor moet de

Btw of registratierechten? Het antwoord wordt uiteindelijk bepaald door een feitelijke appreciatie

SECTOR & BEROEPEN

eindelijk af van een feitelijke appreciatie. Verschillende situaties zijn dus al voorgelegd aan Dienst Voorafgaande Beslissingen. We citeren enkele interessante voorbeelden.

DOSSIER

LEUKE PLEK VOOR EEN LOFT – Verkopen met btw kan als het oude gebouw ingrijpend gewijzigd is in zijn aard, zijn structuur en zijn bestemming.

In deze situatie was de Dienst Voorafgaande Beslissingen van mening dat het gebouw een oud gebouw blijft. Eigenlijk wordt het gebouw uitgekleed en daarna gerenoveerd en verbouwd. Er is er geen wijziging in de bestemming, met als uitzondering de kantoren die omgevormd worden tot appartementen. Bovendien verandert de totale oppervlakte van het gebouw niet. De Dienst Voorafgaande Beslissingen benadrukt dat de dragende

BOUWBELANGEN

Enkele rijhuizen en een gebouw met appartementen en kantoren worden verbouwd en gerenoveerd, met de bedoeling ze als afzonderlijke woningen, appartementen en garages te verkopen. De volgende werken worden uitgevoerd: de afbraak van binnenmuren (in de meeste gevallen gaat het om niet-dragende muren). Chape wordt weggebroken en vervangen door nieuwe. Twee dragende binnenmuren worden gedeeltelijk vervangen door stalen balken. De ramen worden vervangen en de elektriciteitsinstallatie, het sanitair en de centrale verwarming worden vernieuwd. De gevel wordt geïsoleerd en de garagepoorten en de balustrades van de balkons worden vervangen. Er wordt nieuwe vloerbekleding gelegd en er worden nieuwe keukens geïnstalleerd. Er worden stijlwanden van gipskarton geplaatst. De traphal en de liftkooi blijven behouden op hun originele plaats maar worden gerenoveerd. Tenslotte worden de parlofonen vervangen.

Het Grondwettelijk Hof heeft beslist

Geen structurele afwijking voor opzegtermijnen bouwvakkers Bouwvakkers hebben kortere opzegtermijnen dan andere werknemers. Het eenheidsstatuut voor bouwarbeiders en bedienden creëerde een afwijkend stelsel voor bouwarbeiders die hoofdzakelijk werken op tijdelijke of mobiele werkplaatsen. Dit verminderde voor de werkgever de spanning tussen het tijdelijke karakter van hun taken en het arbeidscontract van onbeperkte duur. Maar volgens het Grondwettelijk Hof is deze verschillende behandeling discriminerend. Het afwijkende stelsel is nietig verklaard.

Tot 31 december 2017 veranderen de opzegtermijnen niet

- een arbeider (PC 124) werd aangeworven in november 2013 en ontslagen in maart 2014. Hij had tussen de drie en de zes maanden anciënniteit en zijn opzegtermijn duurde vier weken.

e beslissing van het Hof staat in arrest n° 116/2015 van 17 september 2015. Het gevolg voor de aannemers? Alle arbeiders in de bouw vallen vanaf 1 januari 2018 onder het algemene stelsel van de opzegtermijnen, of ze nu in het atelier werken of op een tijdelijke of mobiele werkplaats.

passing werd op de meeste werknemers, houdt rekening met de anciënniteit verworven vóór 2014. Men noemt dat soms het kliksysteem: de verworven anciënniteit wordt vastgeklikt. Het afwijkende stelsel voor bouwvakkers heeft zulk kliksysteem niet. De opzegtermijnen hangen af van de anciënniteit in de onderneming (zie tabel 1).

Tot 31 december 2017 verandert er niets voor bouwbedrijven. Tot die datum blijft het afwijkende stelsel dat nu geldt van toepassing. Daardoor moeten werkgevers twee verschillende periodes onderscheiden: de periode van 1 januari 2014 tot 31 december 2017, en de periode vanaf 1 januari 2018.

Voorbeelden: - een arbeider valt onder paritair comité 124. Hij is aangeworven in april 2000. In maart 2014 werd hij ontslagen. Hij had recht op 8 weken opzeg. Hij had immers tussen de tien en de vijftien jaar anciënniteit in de onderneming;

VAN 1 JANUARI 2014 TOT 31 DECEMBER 2017 Bouwarbeiders op tijdelijke of mobiele werkplaatsen kwamen op 1 januari 2014 rechtstreeks in het afwijkende stelsel terecht. Het algemene stelsel, dat van toe-

Anciënniteit

Opzegtermijn bij ontslag

2 weken 4 weken

≥ 6 en < 9 maanden

6 weken

≥ 9 en < 12 maanden

7 weken

≥ 12 en < 15 maanden

8 weken

≥ 15 en < 18 maanden

9 weken

≥ 18 en < 21 maanden

10 weken

≥ 21 en < 24 maanden

11 weken

≥ 2 en < 3 jaar

12 weken

≥ 3 en < 4 jaar

13 weken

≥ 4 en < 5 jaar

15 weken 15 weken + 3 weken per jaar anciënniteit verworven na de eerste vijf jaar

≥ 3 en < 6 maanden

4 weken

≥ 6 maanden en < 5 jaar

5 weken

≥ 5 en < 10 jaar

6 weken

≥ 10 en < 15 jaar

8 weken

≥ 5 en < 20 jaar

≥ 15 en < 20 jaar

12 weken

≥ 20 jaar

16 weken

≥ 20 en < 21 jaar

www.confederatiebouw.be

Opzegtermijnen

≥ 3 en < 6 maanden

2 weken

bouwbedrijf - oktober 2015

VASTGEKLIKTE OPZEGTERMIJNEN Vanaf 1 januari 2018 is het algemeen stelsel rechtstreeks van toepassing op arbeiders aangeworven vanaf 1 januari 2014. Er is een overgangsregeling voor arbeiders aangeworven vóór 1 januari 2014. De over-

< 3 maanden

TABEL 1 – De opzegtermijnen die tot 31 december 2017 gelden voor bouwvakkers.

Anciënniteit

OVERGANGSREGELING Vanaf 1 januari 2018 vallen alle bouwarbeiders onder het algemene stelsel van opzegtermijnen. Er is geen uitzondering meer voor bouwvakkers die op bouwplaatsen (“tijdelijke of mobiele werkplaatsen”) werken. Daardoor worden hun opzegtermijnen langer (zie tabel 2).

≥ 21 jaar TABEL 2 – De opzegtermijnen vanaf 1 januari 2018.

2 weken extra 1 week extra per jaar anciënniteit verworven na het 21ste jaar

Aanwerving vóór 1 januari 2012 (KB van 13 januari 1982)

Aanwerving na 31 december 2011 (KB van 10 december 2012)

< 6 maanden

4 werkdagen

≥ 6 maanden en < 3 jaar

14 dagen

16 dagen

≥ 3 jaar en < 5 jaar

28 dagen

32 dagen

≥ 5 jaar en < 10 jaar

28 dagen

32 dagen

≥ 10 jaar en < 15 jaar

28 dagen

32 dagen

≥ 15 jaar en < 20 jaar

28 dagen

32 dagen

≥ 20 jaar

56 dagen

64 dagen

BOUWBELANGEN

Anciënniteit

TABEL 3 – De opzegtermijnen voor deel 1 (anciënniteit op 31 december 2013).

Stel dat een bouwarbeiders ontslagen wordt in 2018 of later. Stel daarnaast dat hij vóór 2014 al anciënniteit in de onderneming had. Dan moet de opzegtermijn berekend worden aan de hand van twee gegevens: - de anciënniteit die hij had op 31 december 2013 (deel 1); - en de anciënniteit die hij daarna verworven heeft (deel 2).

ANCIËNNITEIT OP 31/12/ 2013 Hoe bereken je de opzegtermijn voor de anciënniteit verworven op 31 december 2013? Voor bouwvakkers hangt dat niet alleen af van de anciënniteit op dat moment, maar ook van de datum waarop hij in de onderneming begon te werken (zie tabel 3).

Samen geeft dit een opzegtermijn van 19 weken. Zoals al opgemerkt is er ook een compensatiemechanisme, dat de vorm aanneemt van een vergoeding. Vanaf 1 januari 2017 is dit mechanisme ook van toepassing op arbeiders met minder dan tien jaar anciënniteit. n

Voorbeeld: Neem een bouwarbeiders (PC 124) die aangeworven is in april 2010. Als hij ontslagen wordt in juni 2016 valt de opzegtermijn onder het afwijkend stelsel. Hij duur 6 zes weken (zie tabel 1). Maar stel dat hij ontslagen wordt in februari 2018. Dan is het kliksysteem van toepassing. - Hij heeft recht op 28 dagen opzegtermijn vanwege de anciënniteit verworven op 31 december 2013 (tussen de drie en de vijf jaar, zie tabel 3). - Hij heeft tussen de vier en de vijf jaar anciënniteit verworven vanaf 1 januari 2014. Deze geeft hem recht op een opzegtermijn van 15 weken (zie tabel 2).

De Confederatie betreurt de beslissing van het Grondwettelijk Hof ten zeerste. Ze is nadelig voor onze sector gezien de sociale dumping, de buitenlandse concurrentie en het massieve banenverlies waarmee we geconfronteerd worden. Het is nu aan de regering om een oplossing te vinden voor dit probleem.

INFO philippe.stienon@confederatiebouw.be

HEBT DE STENEN EN DE MORTEL, WIJ HEBBEN DE GROND!

SECTOR & BEROEPEN

Wat betreft de anciënniteit verworven vóór 2014 moet de opzegtermijn berekend worden met de regels die golden tot 31 december 2013. Wat de nadien verworven anciënniteit betreft, moeten de nieuwe regels gehanteerd worden. De totale opzegtermijn is de som van deze twee opzegtermijnen. De nieuwe berekeningsregels van het algemene stelsel zijn dus

alleen van toepassing op de anciënniteit verworven vanaf 1 januari 2014!

DOSSIER

gangsregeling heeft een kliksysteem dat de reeds verworven anciënniteit vastklikt. Bovendien komt deze regeling met een compensatiemechanisme, omdat sommige arbeiders slechts in zeer beperkte mate profiteren van de langere opzegtermijnen.

TE KOOP bouwgrond voor aannemers en investeerders

600 percelen beschikbaar over heel Vlaanderen!

gvg-wg-gdv-gvkr-vv

Ontdek ons aanbod op www.danneels.be of bel ons T. 050 47 10 10 (West- & Oost-Vl.) T. 015 308 100 (Vl-Brab. & Antw.) GRONDONTWIKKELING

WONINGBOUW

BOUWGROND

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Realiseer uw projectwoningen op onze bouwrijpe kavels

Overheidsinvesteringen

Bouw en politiek in debat op Matexpo Onze overheidsinvesteringen zitten al jaren onder het Europese gemiddelde. Wat denken de gewesten daaraan te doen? De Confederatie vroeg het aan Ben Weyts (Vlaams minister van Mobiliteit) en Christophe Lacroix (Waals minister van Begroting). Dit debat tussen bouw en politiek vond plaats op een seminarie dat de Confederatie op 2 september organiseerde op de machinebeurs Matexpo.

et seminarie kreeg de titel Overheidsinvestering: Stop? of Go! en daarmee was de hamvraag bondig samengevat. Voor sommige bouwbedrijven, onder meer de wegenbouwers, begint het gebrek aan overheidsinvesteringen stilaan zorgwekkende afmetingen aan te nemen. Zeker omdat onze overheden al jarenlang weinig investeren vergeleken met de rest van de Europese Unie, vertelde Robert de Mûelenaere (gedelegeerd bestuurder Confederatie Bouw) aan het publiek op Matexpo.

“We moeten investeren in welvaart” Ben Weyts vergelijkingspunten voor ons land liggen vanzelfsprekend in Europa en niet aan de andere kant van de wereld, en onze infrastructuur staat onder die van onze buurlanden. Hij kampt met een grote concurrentiehandicap volgens Jean-Pierre Liebaert (studiedienst Confederatie Bouw).

Robert de Mûelenaere: “Jaarlijks investeert de overheid in ons land ongeveer 2,1 % van het bbp. Dat is veel minder dan het Europese gemiddelde van 3,75 %. Onze overheidsinvesteringen liggen al meer dan tien jaar lager dan dat gemiddelde, hoewel tegelijk onze behoefte aan mobiliteit en infrastructuur voortdurend bleef toenemen.”

Jean-Pierre Liebaert: “Deze lijkt te wijten te zijn aan onze wegen en spoorwegen. En wat nog meer verontrust: men geeft aan dat de kwaliteit aan het dalen is. Dat wil niet automatisch zeggen dat hun intrinsieke kwaliteit afneemt. Maar zelfs in het beste geval kunnen onze wegen en spoorwegen de algemene ontwikkeling niet volgen, waardoor ze een lagere quotering krijgen.”

AFTAKELING DREIGT Het Wereld Economisch Forum zette de Belgische infrastructuur op de zeventiende plaats op meer dan honderdveertig landen. Dat lijkt niet onaardig. Maar de

Onze overheden hebben dus nog heel wat werk voor de boeg als ons land zijn achterstand wil inhalen en zich weer op het niveau van het Europese gemiddelde wil hijsen. Zeker omdat we al lang de aanslui-

ting met de kopgroep verloren hebben. Onze overheden investeren al minstens een kwarteeuw te weinig. Jean-Pierre Liebaert: “In de afgelopen dertig jaar konden de Belgische overheidsinvestering nét de natuurlijke waardevermindering compenseren van onze publieke kapitaalvoorraad. En dat terwijl deze laatste bij onze buren toenam. In deze dertig jaar hebben we dus een soort investeringsdeficit opgebouwd. Bekeken over de periode 1970 – 2015 bereikt dit € 80 miljard. Dat is 20 % van het bbp.” VLAANDEREN België is een ingewikkeld land en dus zijn er veel verschillende overheden en overheidsentiteiten die investeringen doen. Vlaanderen heeft intussen bepaald welke dossiers prioriteit krijgen in de toekomst. Deze komen in zekere mate tegemoet aan de verzuchtingen van onze sector. Voor Ben Weyts (minister van Mobiliteit en

STEVIGE DISCUSSIES

Marc Dillen (directeur-generaal Vlaamse Confederatie Bouw) confronteerde de ministers met het banenverlies bij de wegenbouwers.

Francis Carnoy (directeur-generaal van de Waalse Confederatie Bouw) vroeg minister Lacroix hoe het eigenlijk komt dat Wallonië zo weinig overheidsinvesteringen doet.

Marc Dillen: “In de wegenbouw zijn duizenden banen verloren gegaan. Het is duidelijk dat de Vlaamse regering de overheidsinvesteringen op peil wil houden. Zij is bereid om daarvoor te bezuinigen op andere plaatsen. Maar die shift zal relatief groot moeten zijn. Er zijn nog een aantal domeinen waarin inspanningen geleverd kunnen worden. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de kilometerheffing. Dat geld zou naar investeringen moeten gaan. Alleen dan kunnen we de werkgelegenheid op peil houden.”

Francis Carnoy: “Onze overheidsuitgaven liggen niet bepaald laag in verhouding tot ons bruto binnenlands product. Het tegendeel is het geval. Maar ons land heeft wél een deficit op het vlak van de overheidsinvesteringen, en hetzelfde geldt voor Wallonië. Is het geen tijd om keuzes te maken en te beslissen waaraan de regering geld wil spenderen? Je kunt bijvoorbeeld denken aan een verschuiving van de courante uitgaven naar investeringsuitgaven die meer welvaart zullen creëren in de toekomst.”

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

BOUWBELANGEN DOSSIER

OVERHEIDSINVESTERING: STOP? OF GO! – Jef Lembrechts, Colette Golinvaux, Ben Weyts, Marc Dillen, Christophe Lacroix en Francis Carnoy.

Openbare Werken) moeten investeringen op de eerste plaats de nadruk leggen op de verkeersveiligheid en op de toegang tot werkgelegenheid.

Vlaanderen is zich dus bewust van het belang van overheidsinvesteringen. Maar de minister is eveneens van oordeel dat deze mogelijk zijn dankzij de besparingen die elders geboekt werden op de werking van de overheidsdiensten.

Christophe Lacroix: “Onze regering heeft zich voorgenomen om de investeringscapaciteit in de verschillende domeinen waarin de overheid actief is zoveel mogelijk te behouden. En dat ondanks ons engagement om aanzienlijke besparingen te

België heeft hoge overheidsuitgaven maar lage overheidsinvesteringen in Luik, een verhaal dat ook Vlaanderen bekend in de oren zal klinken. In maart oordeelde Eurostat dat deze PPS in één keer in gewestbegroting opgenomen moet worden. Christophe Lacroix: “Over de Luikse tram zijn intense discussies gevoerd tussen mijn administratie, de Waalse vervoersmaatschappij, het Instituut voor de Nationale Rekeningen en Eurostat. Het gaat niet alleen om de mobiliteit. Dit project vraagt ook aanzienlijke werken die banen creëren. De overheid kan dergelijke grote projecten realiseren als ze deze niet in de begroting hoeft op te nemen.” VERTROUWEN De bouw is een belangrijke sector van onze

nen en herstarten van de overheidsinvesteringen, zei Colette Golinvaux (voorzitter Confederatie Bouw) aan het einde van het seminarie op Matexpo. Colette Golinvaux: “De overheidsinvesteringen zijn van onschatbaar belang voor de bouw. Bij onze overheden leeft de wil om creatieve oplossingen te zoeken, zodat onze bedrijven de kansen voluit kunnen grijpen. Onze samenleving in de breedste zin van het woord heeft behoefte aan nieuwe woningen, scholen, ziekenhuizen, sportcentra, cultuurcentra, rust- en verzorgingsinstellingen, wegen enzovoort. We zijn het aan onszelf en aan de generaties na ons verplicht om te blijven investeren.” n

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

WALLONIË Hetzelfde geluid was hoorbaar aan de andere kant van de taalgrens. Ook voor Wallonië zijn overheidsinvesteringen cruciaal. Maar Christophe Lacroix (Waals minister van Begroting) erkende dat de huidige economische context meer investeringen niet toestaat.

De Waalse regering ging onder meer nauwer samenwerken met de privésector, net als de Vlaamse. Maar Europa kijkt met een zeer kritische blik naar publiek-private samenwerking (PPS). Dat blijkt uit de tram

economie. Bovendien zijn de behoeften aan onderhoud en nieuwe infrastructuur in de komende jaren aanzienlijk. De Confederatie gaat er dus van uit dat onze verschillende overheden een oplossing zullen uitdokteren voor de investeringen. De Confederatie heeft dit jaar overigens een diepgaande studie gemaakt van de situatie en heeft haar jaarverslag gewijd aan de mogelijkheden gecreëerd door alternatieve financieringen. Ze blijft permanent nadenken over nieuwe financieringsvormen die geschikt zijn voor het ondersteu-

SECTOR & BEROEPEN

Ben Weyts: “We moeten investeren in welvaart. Dat wil zeggen dat we massieve investeringen moeten doen in ons wegennet, maar niet alleen daarin. We moeten ook alternatieven voor de auto aanbieden, zelfs al weten we dat het aantal auto’s in de toekomst nog zal toenemen. Dit is de reden waarom in Vlaanderen talrijke werken aan de gang zijn. We investeren in openbaar vervoer met nieuwe bussen en trams, in fietsparkings, maar ook in de aanleg van de missing links in ons wegennet.”

realiseren. Ondanks de weinig gunstige conjunctuur en de nieuwe Europese boekhoudkundige en begrotingsregels zijn we er in geslaagd om het niveau van de overheidsinvesteringen op een vergelijkbaar niveau te houden met de voorgaande regeerperiode.”

Competitiviteit

Federale regering op de goede weg De federale regering heeft in het afgelopen jaar verschillende maatregelen genomen die de competitiviteit van ondernemingen willen bevorderen. Dat stemt de Confederatie tevreden. Maar de bouw heeft veel méér nodig. De druk op de bouwbedrijven loopt te hoog op.

en voorbeeld van een lovenswaardig regeringsinitiatief is de rondetafelconferentie tegen sociale dumping. Deze kwam er op initiatief van Bart Tommelein (staatssecretaris voor Bestrijding van de sociale fraude). Ook tijdens de officiële opening van Matexpo op 1 september richtte eerste minister Charles Michel zich tot onze sector. Voor de 700 aanwezigen besprak hij de situatie van de aannemers en de maatregelen die hij voorstelt om hun problemen zo snel mogelijk van de baan te helpen. Charles Michel: “We zijn ervan overtuigd dat we de enige juiste weg ingeslagen zijn. En we beseffen eveneens dat er nog bijkomende maatregelen nodig zijn voor de bouw, die genomen moeten worden op het Belgische en het Europese niveau. Ik engageer me om alles te doen om tot resultaten te komen.” SOCIALE DUMPING Er is het plan tegen sociale dumping (zie ook het dossier in dit nummer). Daarnaast wil Michel de unfaire concurrentie en de dubieuze praktijken met detacheringen op drie punten aanpakken.

Charles Michel: “De regering pleit voor een strikte beperking in de tijd van de detacheringen. Ten tweede eisen we een reële en substantiële activiteit van firma’s in het land van oorsprong. En ten derde willen we ook dat de sociale bijdragen worden betaald in het land waar de arbeid wordt verricht. Daarnaast kunnen we sociale dumping bestrijden door de responsabilisering van opdrachtgevers in België. En dat geldt ook voor de openbare sector.” LAGERE LASTEN OP ARBEID De regering heeft zich in de voorbije maanden ook ingespannen om de loonkosten te verminderen. De hoge lasten op arbeid zijn een hinderpaal voor de competitiviteit van onze ondernemingen. Er is een opmerkelijke stap gezet met de

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

CHARLES MICHEL – De eerste minister bevestigde het op Matexpo: de regering beseft dat er bijkomende maatregelen nodig zijn, specifiek voor de bouw.

federale taxshift ter waarde van € 7,2 miljard. Daarnaast zijn concrete maatregelen getroffen ten voordele van de kmo’s. Charles Michel: “We hebben administratieve vereenvoudigingen ingevoerd waardoor ondernemingen tot 30 % kunnen besparen op hun administratiekosten. De regering heeft ook de wet op de

betalingstermijnen aangepast. We kennen het probleem: veel ondernemingen moeten te lang wachten op betalingen en komen daardoor in financiële problemen. We willen ook de ondernemingen beter beschermen door een aanpassing van de wet op de faillissementen. Het is noodzakelijk om ondernemers een tweede kans te geven.” n

COMMENTAAR

We herhalen: lastenverlaging van € 6 per uur is noodzakelijk De regering heeft verschillende positieve initiatieven voor onze sector genomen. Maar de dreiging is nog lang niet weg. De enige manier om de werkgelegenheid in de bouw te verzekeren is een verlaging van de sociale lasten met € 6 per gewerkt uur. Ondanks een toename van de activiteit in de bouw met 2 % zijn er in vier jaar tijd meer dan 17 000 banen verloren gegaan. Het is een signaal dat er geen tijd meer te verliezen valt. Als er niet snel specifieke maatregelen getroffen worden ten gunste van onze sector, dan hebben de aannemers geen keuze meer. Om competitief te blijven, zullen ze buitenlandse firma’s moeten inschakelen. Deze kunnen in volstrekte legaliteit op onze bouwplaatsen werken met buitenlandse bouwvakkers die 20 % tot 30 % minder kosten dan Belgische. Dit kan aanzienlijke negatieve gevolgen hebben voor de overheidsinkomsten. Het gaat dus om een globaal probleem dat niet alleen de bouwbedrijven treft. Gelukkig lijkt de federale regering te beseffen welke gevaren de Belgische bouw bedreigen. Interessant op dat punt zijn de recentste mededelingen over de begroting. Zij bevatten het engagement van de regering om de mogelijkheid te onderzoeken van een bijkomende taxshift voor de bouwsector. Deze zou van kracht kunnen worden op 1 januari 2016.

PLS Lambda

De grote omwenteling

nieuw

Porotherm Lijm-Systeem

1. Sterk & isolerend De perfecte combinatie

λui = 0,185 W/mK fmean≥ 10 N/mm²

2. De ‘rode’ bouwknopenoplossing

90°

Het verlĳmd metselwerk behoort tot de isolatieschil De budgetvriendelĳke oplossing

3. Hoger rendement Sneller, eenvoudiger, goedkoper

‘Het is win-win-win: minder coördinatie, makkelĳker uit te voeren en minder kans op fouten’ Sinds meer dan twee jaar kiest het bouwbedrĳf Keppens nv waar mogelĳk nog uitsluitend voor het Porotherm Lĳm-Systeem. Uitkĳken naar PLS Lambda: “Vooral het feit dat er geen tussengevoegde isolerende delen meer nodig zĳn, biedt perspectieven. De volledige wand kan opgetrokken worden met één enkel materiaal. Dit vertaalt zich niet alleen in minder logistieke problemen, maar ook in een hoger rendement tĳdens de uitvoering.

www.porotherm.be

En foutief geplaatste thermische onderbrekingen behoren tot het verleden. Concreet betekent dit minder coördinatie op de werf, makkelĳker uit te voeren en minder kans op fouten. Het is een win-win-winverhaal!”

Bert Keppens Zaakvoerder aannemingsbedrĳf Keppens nv

PUBLIREPORTAGE

Federale Verzekering verdeelt bijna € 21 miljoen onder haar klanten Zoals altijd heeft Federale Verzekering aan het begin van het nieuwe schooljaar een aangename verrassing voor haar klanten. Voor hen staat september namelijk voor restorno’s en winstdeelnames.

Restorno’s en winstdeelnames Federale Verzekering werd niet opgericht door en voor beleggers die voor hun persoonlijke verrijking op zoek waren naar goede rendementen. Ze werd opgericht door aannemers! En deze filosofie blijft ook vandaag behouden: geen kapitaal, geen aandeelhouders en geen banden met financiële groepen. Dankzij de structuur en de statuten van de maatschappijen, in de vorm van “onderlinge” en “coöperatieve”, kan de winst gedeeld worden met de klanten!

Het restornoprincipe Restorno’s zijn een percentage van de door de klanten betaalde verzekeringspremie dat het jaar nadien aan hen wordt uitbetaald. In september 2015 krijgen ze dus een percentage van de premies die ze in 2014 hebben betaald. Dit percentage hangt niet alleen af van het gekozen verzekeringsproduct, maar kan ook van jaar tot jaar wijzigen. Concreet gezien worden deze verschillen bepaald door de winst die werd gerealiseerd op elk verzekeringsproduct.

van € 1 000 betaald heeft en schade geleden heeft ter waarde van € 600, dan bedraagt de bonus € 400. Op dat laatste bedrag wordt de restorno berekend.

De winstdeelnames Elk jaar wordt de winst van de vennootschap ‘Onderlinge Leven’ ook gedeeld met

de verzekerden, in de vorm van winstdeelnames. Hierdoor verbetert het rendement van hun levensverzekeringsproducten aanzienlijk en hebben ze de garantie dat hun kapitaal of spaartegoed behoorlijk zal aangroeien. Op die manier genieten ze dus van een hoger rentetarief op hun producten Vita en Diamant (tak 21) en Nova Invest (tak 26).

De winstdeelnames en restorno’s in 2015 (boekjaar 2014): bijna € 21 miljoen Globale bruto rendementen 2014* = gewaarborgde rentevoet + winstdeelname Beleggings- en spaarverzekeringen (tak 21) 2,80 % 3,40 % 2,50%

Vita Invest / Invest.2 Vita Pensioen / VAPZ Diamant Invest / Junior / Pensioen

Kapitalisatierekening (tak 26) 2,50 %

Nova Invest

Groepsverzekeringen – Universal Life 3,40 %

F-Manager VIP F-Benefit

3,25 %

* Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Voor meer informatie, raadpleeg de financiële infofiches op www.federale.be.

Premie of bonus? Er bestaat nog een groot verschil in de verdeling van de restorno’s: sommige worden berekend op de premie, andere op de bonus. In het eerste geval (berekend op de premie) is de restorno een percentage van de nettopremie die de klant heeft betaald. Dit is met name het geval voor de verzekering Burgerlijke aansprakelijkheid (B.A.) Auto. In het tweede geval (berekend op de bonus) is de restorno een percentage van het verschil tussen de nettopremie en de eventuele kostprijs van schadegevallen die zich hebben voorgedaan in het desbetreffende jaar. Als de klant bijvoorbeeld een premie

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

De restorno’s 2014, gestort in september 2015 Burgerlijke aansprakelijkheid (B.A.) Auto Toerisme en zaken B.A. Auto-Goederenvervoer Aanvullende waarborgen Auto (Omnium) B.A. Bouwwerken – B.A. Ondernemingsrisico’s Objectieve B.A. Openbare ruimten B.A. Familiale - B.A. Huispersoneel Brand Multirisk – Woning

15 %* 8 %* 15 %** 15 %** 15 %** 15 %** 15 %**

Brand Multirisk – Handel en KMO Brand Speciale Risico’s Volledige Verkeersongevallen Bestuurder B.A. Beroepsaansprakelijkheid Persoonlijke Ongevallen - 24 u op 24 Winstverlies - Brand Arbeidsongevallen

15 %** 10 %** 20 %** 15 %** 10 %** 15 %** 15 %** 4 %* 5,48 %**

* Restorno’s op premie. ** Restorno’s op bonus. De restorno's en winstdeelnames evolueren met de tijd in functie van de resultaten van de onderneming en de economische conjunctuur. Ze zijn niet gewaarborgd in de toekomst en variëren voor elk product. De regels inzake de toekenning van de winstdeelnames of restorno’s zijn vastgesteld in de statuten van elkeen van de ondernemingen van de groep Federale Verzekering. De statuten kunnen geraadpleegd woorden op www.federale.be.

Redactie: Federale Verzekering

www.federale.be

Dossier Sociale dumping

Een plan tegen een plaag

Kort samengevat De essentie van het Plan

Globale maatregelen Onderaanneming beter reguleren

Meer preventie en transparantie

Opdrachtgevers responsabiliseren

Specifieke initiatieven Actie op Europees niveau

Begeleidende maatregelen

Geen succes zonder communicatie

Dat sociale dumping duizenden banen bedreigt in onze sector hoeven we u niet te vertellen. Maar dankzij de rondetafelconferentie over deze plaag hebben we nu een Plan voor Eerlijke Concurrentie. Iedereen heeft er zijn handtekening onder gezet: werkgevers, werknemers, administraties, regeringsleden. We hebben het Plan al aangekondigd in het vorige nummer van Bouwbedrijf, maar nu geven we een vollediger overzicht, met een korte analyse van de voornaamste maatregelen en zwaartepunten. Zal het Plan een succes over de hele lijn worden? Voor een antwoord op die vraag is het nog te vroeg. Maar uit de analyse blijkt dat ons land wel degelijk grote stappen kan zetten in de strijd tegen deze misbruiken. De bereidheid lijkt aanwezig bij alle betrokkenen. De Confederatie is realistisch: het Plan is een uitstekend initiatief â&#x20AC;&#x201C; als het snel uitgevoerd wordt. Maar het moet aangevuld worden met maatregelen specifiek voor de bouw die onze competitiviteit weer herstellen.

Plan voor Eerlijke Concurrentie

De wapens tegen sociale dumping gewikt en gewogen Op 8 juli werd een Plan voor Eerlijke Concurrentie ondertekend door de sociale partners van de bouw en door de overheid. Het plan is het resultaat van maanden overleg en denkwerk door de rondetafelconferentie tegen unfaire concurrentie en sociale dumping in de bouwsector. In het vorige nummer van Bouwbedrijf hebben we de ondertekening al gemeld. Uw beroepsorganisatie vraagt dus dat er een prioriteitenlijst wordt opgesteld voor de inwerkingtreding van de maatregelen. KORT SAMENGEVAT In het vervolg van dit dossier analyseren we de belangrijkste maatregelen in het Plan voor Eerlijke Concurrentie vanuit het standpunt van de bouw. Maar omdat het plan veelomvattend is, geven we eerst een korte samenvatting van zijn inhoud.

De volledige uitvoering van het Plan vraagt beleidsinitiatieven op drie niveaus: dat van België, de Benelux en de Europese Unie. Maar ons land kan het grootste deel van de voorgestelde maatregelen zelf nemen. Deze maatregelen hebben bovendien de grootste impact op de strijd tegen de sociale dumping. We sommen de belangrijkste op.

WANNEER? – Een tijdsschema voor de uitwerking van het plan is er nog niet, maar de Confederatie zet zoveel druk als ze kan.

Het Plan voor Eerlijke Concurrentie kan beschouwd worden als de definitieve versie van een witboek dat de rondetafelconferentie eerder al opstelde. Het stelt 40 maatregelen voor, die in de volgende fase omgezet moeten worden in regelgeving en acties op verschillende beleidsniveaus. Verschillende maatregelen in het plan zijn gebaseerd op de voorstellen die de Confederatie in de aanloop naar de voorbije federale verkiezingen deed in haar Memorandum aan de politieke partijen van januari 2014. In april van datzelfde jaar namen de sociale partners van de bouw, vakbonden inbegrepen, deze voorstellen dan over in hun strategisch plan. Nu is het aan de federale regering om onder impuls van Bart Tommelein (staatsecretaris voor Bestrijding van de sociale fraude) de maatregelen in het Plan voor Eerlijke Concurrentie goed te keuren. Zij moet vervolgens de nodige acties ondernemen en deze coördineren. Het tijdschema daarvoor moet nog opgesteld worden, maar de Confederatie dringt krachtig aan op de snelle uitwerking van de bepalingen in het plan. Gezien de moeilijke situatie van onze bouwbedrijven zijn sommige daarvan urgent en zelfs zéér urgent.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

- De aanwezigheidsregistratie geleidelijk verplichten op alle bouwplaatsen. - Het dragen van de ConstruBadge verplichten in de bouwsector. Ook gedetacheerde werknemers zullen een visueel identificatiemiddel moeten dragen. - De gegevens in de Limosa-aangifte moeten het gemakkelijker maken om buitenlandse ondernemingen te identificeren. - Het aantal onderaannemers in de verticale keten beperken tot maximaal twee schakels. - Eisen dat bij overheidsopdrachten alle onderaannemers in de keten de vereiste erkenning hebben. - Het gebruik van de tijdelijke economische werkloosheid beter controleren. - De effectiviteit van de inspectie opdrijven, met een intensiever gebruik van datamining en datamatching. - Het potentieel van een groot aantal wetten en regels om sociale dumping in te dijken evalueren. - Onderzoeken hoe men bij overheidsopdrachten kan strijden tegen abnormaal lage prijzen en hoe men meer rekening kan houden met kwaliteit. - Een sensibiliseringscampagne gericht tot de consumenten en tot de openbare opdrachtgevers. Het Plan stelt ook maatregelen voor die overleg met de andere Benelux-landen of op het Europese niveau vragen. Dit geldt onder meer voor de duur van de detachering en de eventuele beperking van deze duur in de bouw. ■

INFO www.confederatiebouw.be

Onderaanneming heeft een lange traditie in de bouw en daar is niets mis mee. Maar helaas misbruiken sommige firma’s de onderaanneming als een techniek om sociale dumping en unfaire concurrentie te verdoezelen. Volgens het Plan voor Eerlijke Concurrentie is het tijd voor een beter regelgevend kader.

Het is tijd dat de lengte van de keten van onderaannemers voor de uitvoering van hetzelfde werk beperkt wordt. Het is aan eerste minister Michel en aan minister van Economie Kris Peeters om snel de nodige wijzigingen aan de wetgeving uit te werken. Volgens het Plan voor Eerlijke Concurrentie mag de keten niet meer dan twee niveaus beslaan, of anders gezegd: de uitvoering van hetzelfde werk mag niet meer dan twee keer in onderaanneming gegeven worden. Let op: de beperking slaat alleen op wat men de verticale keten noemt. Het plan stelt geen beperking voor van de horizontale keten, wat men de gespecialiseerde onderaanneming noemt.

De Vlaamse Confederatie Bouw heeft het probleem van de sociale dumping al verschillende keren aangekaart tijdens het Vlaams Bouwoverlegcomité (VBOC). Ook de Waalse Confederatie onderneemt actie. Zij heeft een tool gecreëerd die aannemers en opdrachtgever helpt om correcte informatie te vinden over detacheringen. Het gaat om een catalogus van specifieke bepalingen uit de weten regelgeving die ieders rechten en plichten vastleggen. Deze catalogus is vooral handig voor aanbestedende overheden. Daarnaast is er ook een soort gereedschapskist met tools om de bepalingen in de catalogus in de praktijk toe te passen.

Concurrentie wil dat deze verplichting uitgebreid wordt tot alle onderaannemers in de verschillende ketens van onderaanneming. Opnieuw is dit een taak voor de eerste minister en de minister van Economie. Samen met de commissie Overheidsopdrachten moeten ze de nodige maatregelen uitwerken zodat iedere onderaannemer de verplichting krijgt om erkend te zijn in de klasse en de categorie van de werken die hem toevertrouwd zijn. - CONTROLEREN OF DE CORRECTE LONEN UITBETAALD WORDEN De inspectie stelt geregeld vast dat firma’s hun werknemers minder dan het verplichte minimumloon betalen. De betrokken administratie zal geleidelijk een databank opstellen met gegevens van deze bedrijven. Men zal deze informatie kunnen opvragen bij een aanspreekpunt van de administratie, of via een toepassing op internet.

INFO www.confederatiebouw.be LONEN – De inspectie stelt vast dat sommige buitenlandse firma’s het verplichte minimumloon aan hun laarzen lappen. Begin daar maar eens tegen te concurreren …

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Hierbij moeten we een belangrijke opmerking maken. Minister van Werk Kris Peeters consulteert op dit ogenblik de sociale partners over een wetsontwerp dat de nieuwe Europese richtlijn over de detachering in Belgisch recht zal omzetten. Het gaat om de zogenaamde handhavingsrichtlijn uit 2014 die de toepassing van de originele detacheringsrichtlijn uit 1996 doeltreffender moet maken. De minister heeft in dit verband de betrokken administraties (de RSZ en de FOD WASO) gevraagd om een databank te bouwen over loonschulden. Deze zou functioneren zoals de databank voor het befaamde artikel 30bis, die gegevens bevat over de sociale schulden van ondernemingen. Aan het einde van 2016 zou deze databank operationeel kunnen zijn. Ze zou gebruikt worden om het huidige stelsel van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor lonen te ondersteunen en efficiënter te maken. ■

SECTOR & BEROEPEN

- VERPLICHTE ERKENNING VOOR ALLE ONDERAANNEMERS Op dit moment vraagt men bij overheidsopdrachten over het algemeen alleen dat de aannemer aan wie de opdracht toevertrouwd werd de nodige erkenningen heeft. Het Plan voor Eerlijke

GEWESTCONFEDERATIES IN ACTIE

DOSSIER

- HET AANTAL ONDERAANNEMERS IN DE VERTICALE KETEN BEPERKEN De hoofdaannemer vertrouwt specifieke werken toe aan een onderaannemer. Die vertrouwt ze vervolgens toe aan zijn onderaannemer, die de werken op zijn beurt toevertrouwt aan wéér een onderaannemer … enzovoort! Hoe langer deze keten, hoe groter het risico dat een sjoemelaar een gaatje kan vinden voor dumping en sociale fraude.

BOUWBELANGEN

Onderaanneming beter regelen

Betere preventie, meer transparantie Een aantal maatregelen in het Plan voor Eerlijke Concurrentie vertrekken van het principe dat meer transparantie een goed middel is tegen sociale fraude en unfaire praktijken. Als we beter weten wie waar en wanneer werkt in welk statuut, zullen misbruiken sneller aangepakt kunnen worden. - GELEIDELIJKE VERALGEMENING VAN DE ELEKTRONISCHE AANWEZIGHEIDSREGISTRATIE OP DE BOUWPLAATS Sinds 1 april 2014 geldt de verplichte elektronische aanwezigheidsregistratie op bouwplaatsen met een waarde van € 800 000 of meer. Na een overgangsperiode is de inspectie nu stilaan begonnen met de controle op de naleving. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie stelt voor om de verplichting uit te breiden tot bouwplaatsen met een waarde van € 500 000 of meer vanaf 1 januari 2016. Een jaar later, op 1 januari 2017 dus, zou er een nieuwe uitbreiding komen. Maar vanaf welk bedrag deze dan zou gelden staat niet vermeld in het plan.

Vanaf 1 januari 2018 zou de verplichting veralgemeend moeten worden tot alle bouwplaatsen. Hoe dat precies zal gebeuren moet vooraf bepaald worden na een evaluatie waarbij de sociale partners in de bouw betrokken zullen worden. Naast deze geleidelijke veralgemening zullen er ook enkele aanpassingen nodig zijn aan twee andere aspecten: de personen en de manier waarop. Het eerste slaat op de personen die onderworpen zullen zijn aan de registratieplicht. Wat betreft het tweede aspect moet onderzocht worden of het toepassingsgebied van de registratie beter kan overeenstemmen met de werfmelding.

Ook buitenlandse arbeidskrachten zouden een badge moeten dragen die hen identificeert Tijdens de rondetafelconferentie kwamen ook twee vragen aan bod die verder geanalyseerd moeten worden. Het zou handig zijn mocht het Fonds voor Bestaanszekerheid (FBZ Constructiv) toegang krijgen tot de gegevens van de elektronische registratie om zijn taak te vervullen. De tweede vraag heeft te maken met de regelgeving op de overheidsopdrachten. Nu moet men dagelijks een lijst bijhouden van de aanwezigen op een bouwplaats. Deze verplichting zou geleidelijk afgeschaft kunnen worden, aangezien haar functie geleidelijk overgenomen zal worden door de verplichte elektronische aanwezigheidsregistratie. - IEDEREEN DRAAGT EEN CONSTRUBADGE Een cao voor de arbeiders die vallen onder het paritair comité voor de bouw (PC 124) vraagt dat zij de ConstruBadge dragen. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie stelt voor om dit wettelijk te verplichten. Ook de zelfstandigen zouden de badge moeten dragen, maar pas nadat een procedure doorlopen is die rekening houdt met het advies van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO. Er werken vanzelfsprekend ook mensen op bouwplaatsen

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

Voorstel: vanaf 1 januari 2016 verplichte elektronische registratie op bouwplaatsen vanaf € 500 000 die geen bouwzelfstandige zijn en die uit andere sectoren dan de bouw komen. De staatssecretaris voor Bestrijding van de sociale fraude zal deze sectoren aansporen om het dragen van een badge eveneens te verplichten. En wat met gedetacheerde buitenlandse arbeidskrachten? In het Plan worden ook zij verplicht om een badge te dragen zodra de procedures operationeel zijn om de badges aan de bedrijven en de betrokken werknemers te bezorgen. Intussen moeten deze werknemers hun Limosa-attesten bijhouden en moeten zij deze steeds kunnen tonen aan de opdrachtgevers. Een vraagtekens is nog hoe buitenlandse firma’s de badges zullen betalen. Daarvoor is nog geen regeling uitgewerkt. - AANPASSING LIMOSA-AANGIFTE De Limosa-aangifte registreert de aankomst van gedetacheerde buitenlandse werknemers op het Belgische grondgebied. Ze is een nuttig instrument voor de preventieve controle op sociale dumping. Maar de effectiviteit van de aangifte kan nog heel wat beter, als de betrokken buitenlandse firma’s meer gegevens zouden moeten vermelden. Het Plan stelt een evaluatie van dit instrument voor, waarna men een aantal verplichte gegevens aan de Limosa-aangifte zou moeten toevoegen. Voorbeelden zijn het btw-nummer, de adressen van de bouwplaatsen, een contactpersoon, informatie over het loon enzovoort.

Daarnaast zou de geldigheidsduur van de aangifte beperkt moeten worden. De geldigheid zelf zou men eenvoudig online moeten kunnen checken. - EEN BETERE KRUISPUNTBANK De betrokken administraties en ministeriële kabinetten zullen onderzoeken hoe de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) een krachtiger controle-instrument kan worden. Vooral nodig is dat de gegevens in de KBO regelmatig bijgewerkt worden. Ook zou de KBO meer bedrijfsgegevens moeten bevatten, onder meer over de actieve vennoten van de onderneming. ■

INFO www.confederatiebouw.be

BOUWBELANGEN

Responsabilisering van de opdrachtgevers Het is al te eenvoudig om de oorzaken van dumping en sociale fraude alleen bij de aannemers te zoeken. Niet zelden willen opdrachtgevers de realiteit niet zien als het hun goed uitkomt. Sociale fraude maakt bouwwerken immers goedkoper. De eerlijke aannemer ziet interessante opdrachten dus aan zich voorbijgaan. Er is ook een responsabilisering van de opdrachtgevers nodig.

- DE SUBSIDIAIRE HOOFDELIJKE AANSPRAKELIJKHEID UITBREIDEN VOOR SOCIALE EN FISCALE SCHULDEN In uitvoering van het Plan voor Eerlijke Concurrentie werd recent het wettelijk stelsel van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale en fiscale schulden aangepast. Het mechanisme van de subsidiaire hoofdelijke aansprakelijkheid zal voortaan ook de opdrachtgever omvatten. Dat geeft de administratie de mogelijkheid om subsidiair naar de top van de hele keten te gaan als een onderaannemer sociale of fiscale schulden heeft en de verplichte inhoudingen niet verricht werden.

aan een gelijkwaardig stelsel in het land van oorsprong. - OVERLEG MET DE GEWESTEN OVER DE RESPONSABILISERING VAN CONSUMENTEN-OPDRACHTGEVERS De federale overheid moet overleg plegen met de Gewesten over maatregelen voor de responsabilisering van particulieren die werken laten uitvoeren aan hun woning. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie beveelt onder meer aan om gewestelijke belastingvoordelen, premies en subsidies te koppelen aan de verplichting dat de consument de aannemer controleert. Hij zou moeten verifiëren dat het bouwbedrijf in kwestie geen sociale en geen fiscale schulden heeft op het moment dat het contract voor de werken gesloten wordt. De websites gewijd aan de hoofdelijke aansprakelijkheid en Limosa zouden aan particulieren nuttige informatie hierover kunnen verstrekken. - LOKALE EN GEWESTELIJKE BESTUREN BEWUST MAKEN VAN DE WOONOMSTANDIGHEDEN VAN GEDETACHEERDE WERKNEMERS In het kader van de strijd tegen de mensenhandel in al zijn vormen, moeten de betrokken federale en gewestministers overleggen en de lokale besturen aansporen om het welzijn en de woonomstandigheden te controleren van gedetacheerde werknemers die aan de slag zijn op een bouwplaats gelegen in hun gemeente. ■

INFO www.confederatiebouw.be

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Hierbij moeten we een opmerking maken. Geen betaling doen aan de PDOK voor de getrouwheidszegels van bouwvakkers geldt voor een Belgisch bouwbedrijf als een sociale schuld. Hetzelfde zou moeten gelden voor een buitenlandse onderneming. Deze zou bij niet-betaling voor het zegelstelsel dus onderworpen moeten zijn aan de verplichting om een inhouding te verrichten op facturen. Het mechanisme hiervoor is nog niet uitgewerkt, maar zou gebaseerd worden op het buitenlandse btw-nummer. Een uitzondering zou gemaakt worden voor bouwbedrijven die al onderworpen zijn

AL TE LAGE OFFERTES – Indien we exact zouden weten welke loonkosten buitenlandse firma’s hebben als ze legaal werken, dan zouden verdachte offertes van sjoemelaars sneller opgespoord kunnen worden.

SECTOR & BEROEPEN

Parallel daaraan zullen de sociale partners en de betrokken administraties (de RSZ en de FOD WASO) de loonkosten onderzoeken van buitenlandse firma’s die werknemers naar hier detacheren. Welke minimumkosten hebben zij gezien hun verplichtingen? Meer bepaald gaat het om de arbeidsvoorwaarden – en dus ook de minimumlonen - die men moet respecteren in ons land, en de verplichte lasten die deze firma’s moeten betalen volgens de regelgeving in het land van oorsprong. Het resultaat moeten tabellen zijn met alle details die de loonkosten bepalen. Zulke tabellen moeten worden opgesteld voor de drie verschillende categorieën van werknemers die men terugvindt in de barema’s van het paritair comité voor de bouw (PC 124). De analyse moet gemaakt worden voor de tien lidstaten van de Europese Unie met lage loonkosten die het grootste aantal werknemers naar België detacheren. Deze tabellen zullen ter beschikking gesteld worden van de opdrachtgevers en zullen hun helpen om verdacht lage offertes van firma’s beter te beoordelen.

DOSSIER

- ABNORMAAL LAGE PRIJZEN VERHINDEREN Het Plan voor Eerlijke Concurrentie roept de commissie Overheidsopdrachten op om de regelgeving op de overheidsopdrachten tegen het licht te houden. Zo kan ze de bepalingen opsporen die men moet wijzigen om deze regelgeving meer slagkracht te geven in de strijd tegen sociale dumping. In deze analyse moet bijzondere aandacht gaan naar de kwestie van de abnormaal lage prijzen in offertes. Eventuele wijzigingen hebben tot doel om striktere eisen te stellen aan de controle van de offertes door de aanbestedende overheid en aan de motivering van de prijzen door de ondernemingen.

Actie op Europees niveau De toename van sociale dumping en sociale fraude werd niet veroorzaakt door Europa. Maar de Europese regelgeving heeft deze twee plagen ook niet bepaald aan banden helpen leggen. Daarom is er ook actie nodig op het niveau van de Europese Unie. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie bevat een verzameling voorstellen gericht aan de federale regering, met de vraag om deze voor te leggen tijdens de gesprekken die op het Europese niveau gevoerd zullen worden over het vrije verkeer van diensten en de detachering van werknemers. - DETACHERINGSDUUR BEPERKEN Zes maanden. Langer mag een detachering in de bouwsector niet duren. De deelnemers aan de rondetafelconferentie willen dat deze maximale duur in het Europese recht opgenomen wordt. Nu mag een detachering tot twee jaar duren. Een beperking tot zes maanden vraagt een wijziging van de Europese verordening over de sociale zekerheid. Het is onmiskenbaar dat niet alle lidstaten achter zulke ingreep staan.

Nog een stap verder gaat de oprichting van een Europese instantie belast met het innen van de sociale bijdragen. Dit idee moet verdedigd worden bij de Europese instanties. Draait dit op niets uit, dan bestaat er een alternatief: de bijdragen innen in het land waar de werken uitgevoerd worden. Ze kunnen dan overgemaakt worden aan de overheid in het land van oorsprong. - MEER SAMENWERKING TUSSEN ADMINISTRATIES Alle lidstaten zouden écht moeten meewerken aan een goed functionerend EESSI. Dit IT-systeem heet voluit Electronic Exchange of Social Security Information en helpt de sociale-zekerheidsorganen in de hele EU om snel en veilig informatie uit te wisselen.

- BETERE CONTROLE VAN DETACHERINGSFORMULIEREN Het is mogelijk dat de lidstaten van de EU het niet eens zullen worden over een beperking van de detacheringsduur in de bouw. Het kan ook dat zulk akkoord wél bereikt wordt, maar dat het nog even duurt voor het in werking treedt. Intussen pleit het Plan voor Eerlijke Concurrentie voor de beperking van de geldigheidsduur van het formulier A1 tot zes maanden. Dit formulier A1 is een attest dat een buitenlandse firma onderworpen is aan de sociale

Een detachering mag van Europa twee jaar duren zekerheid in het land van oorsprong. Als een detachering langer dan zes maanden duurt, zou de firma opnieuw een formulier A1 moeten aanvragen. Opnieuw moet dan gecontroleerd worden of ze onderworpen is aan de sociale zekerheid in het land van oorsprong. Ten laatste op het moment dat de gedetacheerde werknemer arriveert op het grondgebied van het land waar hij komt werken, zou het formulier A1 voorgelegd moeten kunnen worden. Iedere detachering zonder formulier A1 moet als ongeldig beschouwd worden. Ten slotte moet de Europese bemiddelingsprocedure bij betwistingen tussen lidstaten over attest A1 sneller verlopen en effectiever gemaakt worden. De bemiddelingscommissie moet arbitragebevoegdheid krijgen. En de overheid van het land waar de werken uitgevoerd worden, moet in twijfel kunnen trekken dat formulier A1 een bewijsstuk is. - EUROPESE KRUISPUNTBANK Het Plan voor Eerlijke Concurrentie pleit voor de oprichting van een Europese Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid (EKSZ) en een Europese Kruispuntbank van Ondernemingen (EKBO). Beide zouden moeten werken met uniforme identificatiegegevens (e-ID, btw-nummer). Deze twee kruispuntbanken zouden een toegevoegde waarde vormen voor de mobiliteit van werknemers en ondernemingen in de EU.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

LEGAAL OF NIET? – Om dit snel uit te maken is een betere samenwerking tussen de lidstaten nodig.

In 2014 kondigde de Europese Commissie een Europees Platform voor de bestrijding van zwartwerk aan. Dit moet snel operationeel worden. De sociale partners en de sociale inspectiediensten uit de lidstaten moeten betrokken worden bij de werking. Hierbij merkt de Confederatie op dat de strijd tegen postbusbedrijven opgedreven moet worden. Ons land moet zich weigerachtig opstellen tegen het voorstel van Europese richtlijn over de oprichting van eenmanszaken. ■

INFO www.confederatiebouw.be

Tot nu toe hebben we het in dit dossier vooral gehad over eerder globale maatregelen tegen sociale dumping en fraude. Maar het Plan voor Eerlijke Concurrentie stelt ook een aantal gerichtere maatregelen voor. - RECHTSZAKEN TEGEN MISBRUIKEN Belgische bouwbedrijven worden benaderd door firma’s die voorstellen van onderaanneming doen die in feite neerkomen op de terbeschikkingstelling van personeel. De Confederatie Bouw leidt hiertegen al twee jaar rechtsvorderingen tot staking in, in het kader van de wet op de handelspraktijken. Aanbestedende overheden moeten zich inspannen om het voorbeeld van de Confederatie te volgen.

DOSSIER

- MONITORING VAN DE ECONOMISCHE WERKLOOSHEID Er moeten meer gerichte controles komen tegen fraude met de economische werkloosheid. Het combineren en kruisen van data-

te schakelen die niet erkend zijn als bouwuitzendbureau. - Aanvragen om een detacheringsperiode te verlengen moeten systematisch onderzocht worden (het gaat om een verlenging na de periode van twee jaar die opgenomen is in de Europese reglementering op de sociale zekerheid). De toestemming mag alleen verleend worden aan bedrijven die voldoen aan al hun sociale en fiscale verplichtingen. - Er moet een lijst met sancties opgesteld worden voor de courantste inbreuken gelinkt aan sociale dumping. Men moet overwegen verplichte inhoudingen te verrichten op de factuur van bedrijven die hun boetes niet betalen. - Men moet een denkoefening uitvoeren over een verbetering van de controle of de verplichtingen op het vlak van de CE-markering van bouwmaterialen nageleefd worden.

BOUWBELANGEN

Begeleidende maatregelen

- EVALUATIE VAN DE WET OP DE ARBEIDSRELATIES Volgens het Plan voor Eerlijke Concurrentie moet onderzocht worden in welke mate een aantal wettelijke instrumenten functioneren in de praktijk op de bouwplaats. Om een voorbeeld te geven: de instrumenten tegen schijnzelfstandigen leveren in de praktijk geen bevredigende resultaten op. Op dit punt is een evaluatie op interprofessioneel niveau begonnen. Deze zal op een later tijdstip gevolgd worden door een denkoefening in het paritair comité voor de bouw. Uiteindelijk wil men komen tot voorstellen om de wetgeving aan te passen.

CONTROLES – Niet altijd eenvoudig, zeker niet op grote complexe bouwplaatsen. Daarom moeten de middelen van de inspectie tegen sociale dumping door buitenlandse firma’s op peil blijven.

banken (datamatching en datamining) spelen daarin een belangrijke rol. Sommige Belgische ondernemingen zetten hun personeel “op economische werkloosheid” en schakelen gedetacheerde werknemers in om het werk te doen dat hun personeel gewoonlijk doet. Het doel van de gerichte controles moet zijn om zulke misbruiken op te sporen en er tegen op te treden.

- Er moeten meer controles komen op de illegale terbeschikkingstelling van werknemers. Typisch gebeurt dit door ze als schijnzelfstandigen te laten werken of door uitzendkantoren in

- DE WERKMELDING De werkmelding is gebaat bij een vereenvoudiging. De stroomlijning en de coördinatie kunnen beter. Bovendien evolueert de techniek voortdurend, denk maar aan het elektronische formulier C3.2A voor tijdelijke werkloosheid. Het is dus tijd voor een onderzoek van de regelgeving op de werkmelding. ■

INFO www.confederatiebouw.be

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

- VERBETERING VAN HET CONTROLEBELEID In het algemeen stelt het Plan voor Eerlijke Concurrentie dat het personeel en de technische middelen van de inspectiediensten op peil moeten blijven. Indien nodig moeten ze versterkt worden. Daarnaast beveelt het plan een aantal specifieke initiatieven aan.

- DE WELZIJNSWET EN DE VEILIGHEID Het is een feit dat sommige buitenlandse firma’s hun sociale, fiscale en loonverplichtingen niet nakomen. Maar daarnaast laten ze mensen ook in onveilige omstandigheden werken. De weten regelgeving op dit punt moet dus geëvalueerd worden. Er moeten voorstellen gedaan worden om de regels beter te doen respecteren op bouwplaatsen.

SECTOR & BEROEPEN

- TIJDELIJKE ARBEID EN HET VERBOD OP TERBESCHIKKINGSTELLING We hebben wetten op tijdelijke arbeid, uitzendarbeid en de terbeschikkingstelling van arbeidskrachten. Maar hoe vaak worden deze toegepast? En waarom blijken zij weinig effectief te zijn tegen de illegale terbeschikkingstelling van vreemde arbeidskrachten? Zulke vragen zullen onderzocht worden door de betrokken administraties.

Communicatie en informatie Men kan maatregelen nemen tegen fraude en sociale dumping zoveel men wil, zonder bewustmaking en communicatie zullen zij weinig bereiken en zal hun effect lang op zich laten wachten. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie doet dus ook constructieve voorstellen op dit vlak. - CENTRAAL MELDPUNT SOCIALE FRAUDE Men is bezig met het oprichten van een meldpunt dat het overleg tussen de inspectiediensten zal verbeteren. Het moet meer transparantie creëren en de opvolging verbeteren als er sociale fraude gesignaleerd is. De Nationale Arbeidsraad zal een stuurgroep oprichten. Elk jaar wordt een rapport opgemaakt met daarin het aantal en de aard van de gesignaleerde gevallen. - DRIEPARTIJENOVERLEG OP LOKAAL NIVEAU Er zullen op provinciaal niveau overlegorganen gecreëerd worden met daarin de administratie, de werkgevers en de vakbonden. Op die manier kunnen lokale gevallen van sociale dumping beter opgevolgd worden. Het bestaande partnership in de bouwsector zal in dit kader geactualiseerd worden. - SENSIBILISERINGSCAMPAGNE Het Plan voor Eerlijke Concurrentie vraagt dat de overheid een

LAGERE LOONKOSTEN EN EEN HERSTELPLAN VOOR DE BOUW Iedereen die deelnam aan de rondetafelconferentie tegen sociale dumping in de bouw was zich ervan bewust dat een forse verlaging van de loonkosten in onze sector echt noodzakelijk is. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie pakt illegale praktijken aan. Maar ook legaal werkende firma’s uit het buitenland zijn vaak goedkoper dan Belgische bouwbedrijven. Alleen een substantiële verlaging van hun loonkosten zal ons in staat stellen om weer voldoende competitief te worden en om de concurrentie aan te gaan met buitenlandse firma’s uit landen waar de loonkosten laag zijn. Alleen dan kan de Belgische werkgelegenheid in onze sector op peil blijven. Na een diepgaande analyse kwamen de sociale partners van de bouw tot het besluit dat de verlaging van de loonkosten € 6 per uur moet bedragen om de competitiviteit weer tot aan de minimumdrempel te tillen. De verlaging moet doorgevoerd worden in een specifiek stelsel voor de bouw en ze mag de principes van het Europese recht niet schenden. Hoe gaat dit betaald worden? Dat moet het onderwerp worden van diepgaand overleg met de regering. De bouwsector heeft een uitgebreide nota opgesteld. Deze toont aan dat de verlaging van de loonkosten volledig betaald kan worden met een alternatieve financiering die specifiek is voor de bouw. De nota stelt onder meer voor om bestaande verminderingsstelsels te hergebruiken. Er zijn bovendien bijkomende inkomsten doordat de verlaging terugverdieneffecten creëert op de werkgelegenheid en de activiteit in de bouw.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

NIET GENOEG – Het Plan voor Eerlijke Concurrentie is noodzakelijk. Maar het kan het concurrentievermogen van de bouwbedrijven niet op zijn eentje veilig stellen.

sensibiliseringscampagne opzet over de sociale dumping in onze sector. De mensen moeten zich beter bewust worden van het belang van dit probleem, van de wettelijke verplichtingen die bedrijven moeten naleven en van de gevolgen van sociale dumping. - INTERNATIONAAL OVERLEG Staatssecretaris voor Bestrijding van sociale fraude Tommelein zal overleg proberen te organiseren met zijn tegenhangers in andere landen. Eventueel kan dit leiden tot bilaterale akkoorden over de strijd tegen fraude en sociale dumping. Bovendien zal hij een gemeenschappelijke aanpak door de Benelux-landen proberen te ontwikkelen.

In deze context kunnen verschillende acties ondernomen worden. Het Plan voor Eerlijke Concurrentie denkt vooral aan controles of de voorwaarden gerespecteerd worden bij detachering met uitzendarbeid. Dit slaat vooral op Nederlandse uitzendbureaus die in ons land geen erkenning hebben voor bouwuitzendarbeid. Daarnaast: de mogelijkheid om sociale lasten te innen in het land waar de werken uitgevoerd worden (maar tegen de tarieven die gelden in het land van oorsprong). Deze worden dan later overgemaakt aan de overheid van het land van oorsprong. Ander aandachtspunt: een betere administratieve samenwerking tussen de overheden en de inspectiediensten van de twee staten. ■

INFO www.confederatiebouw.be

Bouwen zit in ons DNA

Dat merkt u niet alleen aan onze service Om als bouwondernemer opdrachten binnen te halen, moet u weten welke risicoâ&#x20AC;&#x2122;s u kunt nemen. Federale Verzekering werd meer dan 100 jaar geleden opgericht door aannemers en kent dus die risicoâ&#x20AC;&#x2122;s en weet hoe ze te verzekeren. Meer veiligheid, minder ongevallen, minder schade en bijgevolg meer winst. Winst die we met u delen. Uw persoonlijke adviseur denkt vooruit. Denk eens aan Federale Verzekering!

Bel hem gerust voor een afspraak op

Meer info: www.federale.be De verzekeraar die zijn winst met u deelt

Bouwfin

Even goed maar goedkoper verzekerd zijn U kent de risico’s in de bouw en bent ertegen verzekerd. Maar dat kost wel wat geld. Kan het goedkoper? Zijn uw verzekeringen nog aangepast aan uw onderneming? Uw activiteiten zijn misschien veranderd, uw firma is gegroeid – of kleiner geworden. U kunt misschien geld uitsparen als uw verzekeringen deze evolutie volgen.

et project Bouwfin van de Vlaamse Confederatie Bouw en Deloitte Fiduciaire begeleidt bouwbedrijven en geeft advies over hun financiën en de andere aspecten van hun beheer. Regelmatig is de verzekering het onderwerp van de gesprekken met de aannemers. Verschillende bouwbedrijven die deelnamen aan Bouwfin konden flink wat geld sparen door hun verzekeringsportefeuille te onderzoeken. Hebt u een makelaar? Dan is hier alvast één tip: maak ieder jaar een afspraak met hem. EEN KORT ZELFONDERZOEK Maar begin met een overzicht van uw verzekeringen te maken, en stel uzelf een aantal vragen. Zijn ze allemaal nog nodig? Zijn er dubbele dekkingen? Waar mankeert een verzekering of bent u onderverzekerd? Waartegen bent u oververzekerd of twee keer verzekerd? Aan welke risico’s bent u eigenlijk blootgesteld? Zijn de premies opvallend duur? Hebt u nieuwe activiteiten of hebt u activiteiten laten vallen? Hebt u maatwerk nodig? Het gezond verstand dicteert de vragen.

Denk er ook aan dat voorkomen beter is dan genezen. De beste verzekering is een goed preventiebeleid … VOORBEELDEN VAN RISICO’S Risico’s eigen aan de bouwsector: wat kan er gebeuren met uw uitrusting en uw bouwwerk in opbouw? Daarnaast ook schade aan het bouwwerk in de bouwfase, schade aan materieel en bouwplaatsuitrusting, schade aan werfmachines en – toestellen …

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

BOUWFIN WEGENS SUCCES VERLENGD! Bent u geïnspireerd door alle vragen in dit artikel en wenst u mee te doen aan Bouwfin? Dat kan. U krijgt een kosteloze doorlichting van uw bedrijf: strategie, personeel, rapportering, het financiële en juridische aspect. De doorlichting bestaat uit twee gesprekken en gebeurt in samenwerking met onze Bouwfin-partner Deloitte Fiducaire. Door de verlenging van Bouwfin kan de Confederatie 70 extra deelnemers opnemen in dit project. Deelname is gratis. Een vierhonderdtal bedrijven deden reeds beroep op deze dienstverlening. 84 % gaat aan de slag met de aanbevelingen die ze van onze partner krijgen. INFO

Geïnteresseerd? Stuur een mail naar Freija.jongbloet@vcb.be . Zij vertelt u alles over Bouwfin.

Risico’s verbonden aan uw activiteit: schade toegebracht door het personeel, door de werken, door de geleverde producten, door burenhinder. Daarnaast: aansprakelijkheid voor de schade na levering, aansprakelijkheid bij een verkeersongeval. Er bestaan ook meer algemene risico’s die ieder ondernemer kan tegenkomen. Wat kan u als natuurlijke persoon en eventueel als zelfstandige ondernemer overkomen? Daarnaast: arbeidsongeschiktheid en ongevallen, pensioen, overlijden. Ook personeel in dienst hebben komt met risico’s: arbeidsongevallen (ook tijdens woonwerkverkeer!), ongevallen in het privéleven, ziekte en hospitalisatie, pensioen, overlijden. Wat kan er overigens gebeuren met uw gebouwen? Brand, bliksem, ontploffing, storm, waterschade, glasbreuk, diefstal, natuurrampen… Vergeet ook de moge-

lijke schade aan uw voertuigen niet, aan computers, servers, ander ICT-producten … VRAAG VERSCHILLENDE OFFERTES Als u een totaalbeeld hebt van uw verzekeringsbehoeften, kunt op zoek gaan naar de beste deal voor het geheel. U kunt ook een stuksgewijze benadering hanteren en verschillende risico’s bij verschillende firma’s verzekeren. Maar dat de screening van uw verzekeringsportefeuille loont, staat vast. Is het niet in euro’s , dan wel in gemoedsrust. Zelfs als u na de oefening niet minder betaalt, dan weet u toch dat uw verzekering up-to-date is en kunt u met een gerust gemoed aan de werkdag beginnen. n

INFO www.vcb.be/bouwfi

BOUWBELANGEN

Automatisering op de bouwplaats

Efficiënter werken met 3D-sturing De industrie automatiseert steeds meer productieprocessen. Kan de bouw dat ook? Op sommige bouwplaatsen maakt 3D-sturing automatisering en optimalisering mogelijk. In het najaar geven infosessies u daarover meer informatie.

DRIEDIMENSIONAAL STUREN Maar wat is 3D-sturing eigenlijk? Als we de term in dit artikel gebruiken, bedoelen we technieken voor efficiënte machinesturing en –assistentie die werken met controlesignalen. Deze signalen kunnen bijvoorbeeld het manuele uitzetten van afmetingen en niveaus op grote bouwplaatsen vervangen. De focus ligt op grondwerken in de civiele bouw, de wegenbouw en

INFORMATIESESSIES 3D-STURING In het najaar worden informatiesessies over 3D-sturing georganiseerd. Zij tonen welke mogelijkheden deze technieken bieden. Bij het doelpubliek onder meer werfleiders, projectleiders en bedrijfsleiders. De sessies omvatten praktijkgetuigenissen, een beperkte hoeveelheid theorie maar vooral demonstraties door experts van Topcon, Sitech en Leica Geosystems in samenwerking met VDAB. Ze behandelen ook nieuwe trends en technologieën die in de komende jaren hun intrede zullen doen op de werf van de toekomst. Eén daarvan is het gebruik van drones. Agenda infosessies - 20 en 27 oktober 2015 (VTI Roeselare) - 17 en 24 november 2015 (Herentals) - 19 en 26 januari 2016 (Zottegem) INFO

Inschrijven kan via www.vcb.be. Klikken op Actueel – Events. Nog vragen over 3D-sturing? Stel ze aan peter.vandamme@confederatiebouw.be

Maar 3D-sturing kan ook de veiligheid verhogen. Je kunt er bijvoorbeeld informatie over nutsleidingen in verwerken, zodat de aandacht van de operator daarop extra gevestigd wordt. INVESTERING Grote voordelen, maar ze vragen een belangrijke investering. Deels in het materieel, maar evengoed in de opleiding van zowel de operatoren als de werfleiders en projectleiders. Wie er het maximum uit wil halen, moet soms de aanpak op bedrijfs-

PROJECT VOOR AANNEMERS Kortom, het potentieel is er, maar hetzelfde geldt voor de vragen. Daarom is er een IWT-project opgezet. De projectpartners – de Confederatie Bouw Limburg, de Vlaamse Confederatie Bouw en het WTCB – willen daarmee de sector bewustmaken van enkele gebruiksklare 3D-meet- en sturingstechnieken. Zeer interessant voor aannemers zijn de informatiesessies (zie kader). n

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

VOORDELEN Op de eerste plaats bieden 3D- en 2D-sturing ondersteuning voor de machine-operatoren. Zij kunnen efficiënter, sneller en nauwkeuriger werken, zonder landmeters die voortdurend allerhande bakens moe-

ten uitzetten. De kans dat een manuele handeling een fout veroorzaakt, neemt sterk af. Denk dan aan bakens die verloren gaan of per ongeluk verplaatst worden.

niveau wijzingen. Zoals opgemerkt kan de uitvoering sneller en accurater worden, maar dat vraag de nodige voorbereiding. De 3D-plannen moeten vooraf goed gedetailleerd worden. Aanpassingen tijdens de uitvoering worden beter vermeden. Een aandachtspunt is ook de compatibiliteit tussen verschillende systemen, vooral op bouwplaatsen waar de hoofdaannemer en de onderaannemer met verschillende systemen werken.

SECTOR & BEROEPEN

Veel kleiner risico dat een manuele handeling een fout veroorzaakt de geotechniek. De machines worden gestuurd met lasers, zgn. totaalstations op de bouwplaats, GPS of gecorrigeerde GPSsignalen, afhankelijk van de gevraagde nauwkeurigheid. In sommige gevallen volstaat overigens 2D-sturing, zonder de verticale dimensie. 3D-sturing biedt vooral potentieel als de continue plaatsbepaling cruciaal is voor de werken. Dat is typisch het geval bij grondverzet en infrastructuurwerken.

DOSSIER

eavanceerde productietechnieken en robotica uit andere industrietakken kun je niet zomaar overplanten naar een willekeurige bouwplaats. Maar voor aantal specifieke werken worden toch stappen richting automatisering gezet. Het gaat onder meer om grondverzet, terreinvoorbereiding en infrastructuurwerken. Daar biedt 3D-sturing grote mogelijkheden.

w form n u e t e Ni pla itsuw ilite w o b ut ou r) (ve r de jectb o o vo pr

ut i l i t y b ui l d i ng t o m o r ro w

23-24 MAART 2016

K O R T R I J K X PO

DE COENE PRODUCTS

Meer info:

WWW.UTILITY2BUILD.BE GEA Happel Belgium

Reserveer vandaag nog uw standplaats: utility2build@kortrijkxpo.com

BOUWBELANGEN

Aedificas Foundation Prijs 2015

Laat zien dat de bouw een hart heeft Opmerkelijk veel aannemers zetten zich belangeloos in voor de samenleving. In een vereniging, door sponsoring, door actief mee te werken aan een project voor mensen die het moeilijk hebben. De Aedificas Foundation geeft elk jaar aan vier zulke initiatieven een prijs van € 5000. Aarzel niet en dien uw dossier in!

WIE KOMT IN AANMERKING? Kunnen alleen grote, spectaculaire, mediagenieke projecten de Aedificas Foundation Prijs winnen? Absoluut niet!

AEDIFICAS FOUNDATION Onze sector toont niet zelden een groot maatschappelijk bewustzijn. Enkele jaren geleden vond de Confederatie het hoog tijd dat dit beter bekend geraakte. Onder haar impuls werd dus de Aedificas Foundation opgericht. Het is een stichting van openbaar nut. Ze levert een bijdrage aan het verbeteren van de levensomstandigheden en het welzijn van onze kwetsbare medeburgers. De nadruk ligt daarbij op de integratie in de samenleving.

Dat kan op talrijke manieren. Sommige aannemers geven opleiding maar willen daarvoor niet betaald worden. Andere firma’s organiseren in hun bedrijf stages voor mensen met een handicap. Nog anderen stellen de knowhow van hun bedrijf gratis ter beschikking. Het zijn maar enkele mogelijkheden onder de vele … VIER WINNAARS Net als vorig jaar zullen er in 2015 vier winnaars zijn. Ze krijgen elk € 5 000. De winnaars hoeven niet noodzakelijk samen te werken met een vzw, maar het moet

De Aedificas Foundation Prijs is er niet alleen voor spectaculaire, mediagenieke projecten wel gaan om niet-commerciële projecten zonder winstoogmerk waarin solidariteit belangrijk is. Alleen Belgische projecten uitgevoerd in België komen in aanmerking. Herkent u zichzelf? Ding dan mee naar de Aedificas Foundation Prijs 2015!

Info: U vindt het inschrijvingsdossier op www.aedificas-foundation.be. Het moet ingediend worden vóór 24 oktober 2015. Nog vragen? Stel ze aan info@aedificas-foundation.be of communicatie@confederatiebouw.be

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Aedificas Foundation is zonder schroom een stichting van de bouwsector. Daarom steunt ze concreet initiatieven op het vlak van huisvesting en van beroepsopleiding en vorming, twee aspecten van de samenleving die de bouw nauw aan het hart liggen.

die de integratie van kwetsbare groepen in de samenleving bevorderen. Dit jaar moeten de ingediende projecten bovendien rechtstreeks verband houden met initiatieven voor beroepsopleiding en vorming.

De nadruk lag toen op huisvesting. In samenwerking met de vzw Côteà-côté steunde Democo de bouw van huisvesting voor jonge volwassenen met een motorische handicap. Eribo trok voor het Kortrijkse sociaal-cultureel gezelschap Unie der Zorgelozen vzw een ruwbouw aan kostprijs op. Dit project kreeg ook de steun van Jef Lembrechts (Van Hout) en Jan Meuleman (Decorteam). Bouwonderneming Wust hielp de vzw Racynes om zes startwoningen te bouwen voor kwetsbare jongvolwassenen. En Jacques Delens hielp vzw Les Fauteuils Volants (“De Vliegende Rolstoelen”) met geld, knowhow en dienstverlening bij de bouw van een groepswoning waarin mensen met en zonder handicap samenwonen. Een bijzondere vermelding ging naar Agribat. Deze firma steunde de bouw van een nieuwe keuken in les Rocailles, een school voor buitengewoon onderwijs. n

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

Om in aanmerking te komen moet een project wel aansluiten op de doelstelling van de Aedificas Foundation (zie ook de kadertekst). Het moet dus gaan om projecten

DE WINNAARS VAN 2014 Geen betere motivatie om mee te doen dan een blik op de winnaars van vorig jaar. Een hartverwarmende ervaring! Surf naar de website van Aedificas Foundation of nog beter: lees de uitgebreide beschrijving in Bouwbedrijf van december 2014.

DOSSIER

e ene knapt kosteloos klussen op voor een vereniging. De andere begeleidt belangeloos een jeugdbeweging die een nieuw lokaal bouwt. En dan is er nog eentje die in zijn kostbare vrije tijd op stap gaat met gehandicapten. Aannemers met een hart: ze bestaan. Bent u er ook één? Dan maakt u misschien kans op de Aedificas Foundation Prijs 2015.

Samenwerkingsakkoord tussen bouwsector en onderwijs

De stap van de schoolbank naar de bouwplaats kleiner maken Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits en de hout- en bouwsector ondertekenden op Matexpo een samenwerkingsakkoord. Het moet ertoe leiden dat jongeren uit het BSO, TSO en BuSO nog beter onderwijs krijgen en gemakkelijker de weg naar een job in de bouw- of houtsector vinden.

ergelijke akkoorden en convenanten zijn niet nieuw, maar het partnership is deze keer breder en dieper. Vanuit de bouwsector ondertekenden niet alleen fvb-Constructiv (het Fonds voor Vakopleiding) maar ook het preventie-instituut navb-Constructiv de overeenkomst. Bovendien doet de houtsector deze keer mee: ook het Opleidingscentrum Hout (OCH) zette zijn handtekening onder de samenwerking. Het is de eerste keer dat hout en bouw een multisectoraal partnerschap met het onderwijs afsluiten.

Jongeren op school de noodzakelijke veiligheids- en welzijnsvaardigheden aanleren dit samenwerkingsakkoord perfect aan op haar vernieuwd onderwijsbeleid. Hilde Crevits: “We willen dat jongeren nog meer dan nu bewust kiezen voor een studierichting op basis van hun interesses en talenten. Studierichtingen moeten jongeren voorbereiden op hun eerste stappen op de arbeidsmarkt. Onderwijs en de bouwsector werken al meer dan 65 jaar structureel samen. Deze nieuwe

STEUN VOOR ONDERWIJS De samenwerking heeft betrekking op de scholen van het gewoon voltijds onderwijs en op de scholen van het buitengewoon secundair onderwijs die hout- en bouwopleidingen organiseren. Ze wil de kwaliteit van de opleidingen en de stages ondersteunen en waarborgen. samenwerkingsovereenkomst biedt Daarnaast wil ze de stap van het kansen op het vlak van duaal leren, onderwijs naar de bouwplaats maatwerk voor scholen en sterke gemakkelijker maken. Het middel daartoe is onder meer een leraren.” open aanbod aan opleidingen KWALITEIT! voor zowel leerlingen als leerONDERTEKENING – Rik Hinnens (ondervoorzitter fvb-Constructiv, voorzitter Confederatie Bouw Oost-Vlaanderen) en Hilde Crevits (minister van Onderwijs). krachten. Jongeren zullen al De sectoren van hout en bouw geloven in dit akkoord, stelde Katharina vanop de schoolbanken de Van Der Helst (federaal vakbondssenoodzakelijke veiligheids- en Het tweede spoor biedt de mogelijkheid cretaris Algemene Centrale-ABVV). welzijnsvaardigheden aangeleerd krijgen. om wederzijdse engagementen aan te TWEE SPOREN gaan die beantwoorden aan de behoeften Katharina Van Der Helst: “Waar nu amper De weg naar deze doelstellingen volgt van een individuele school. Dit vraagt een één op de twee de weg naar onze bedrijven vinden, hopen we dit omhoog te kuntwee sporen. Het eerste heeft te maken samenwerking op maat tussen de bouw nen drijven. Scholen die verder gaan dan met het basisaanbod vanuit de sector. en de school. Beiden willen dan een extra hun basisopdracht hebben het niet altijd Het gaat dan bijvoorbeeld over gratis bijinspanning leveren voor de stagewerking, scholingen voor leerkrachten en leerlineven makkelijk. En net daar willen we facivoor de ondersteuning van de leerlingen gen, korting op sectorale handboeken, literen. Want net bij die scholen zien we en de leerkrachten en voor de introductie het gunstig aanbieden van materialen en dat zowel hun leerlingenaantallen als hun op de arbeidsmarkt van de bouw. grondstoffen en een aanbod van lesonderdoorstromingscijfers veel beter zijn.” n steunend materiaal via het digitale leerNIEUW ONDERWIJSBELEID platform Building Your Learning. Voor onderwijsminster Hilde Crevits sluit Info: www.constructiv.be

Het akkoord sluit aan op het nieuwe onderwijsbeleid

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

BOUWBELANGEN

Campagne Val niet uit de lucht

De veiligheid op onze bouwplaatsen kan en moet beter De veiligheid gaat vooruit in de bouw, maar er geraken nog te veel bouwvakkers geblesseerd omdat ze op de bouwplaats van een hoogte vallen. Er zijn ook nog te veel ongevallen door vallende voorwerpen. De veiligheidscampagne Val niet uit de lucht wil daarin verandering brengen.

Op de campagnesite www.basharnas.be vindt u een aantal goede praktijkvoorbeelden, nuttige checklists en publicaties. Ze leggen haarfijn uit hoe u veilig kunt laten werken op een hoogte en hoe u kunt tegemoetkomen aan de wettelijk vereisten. In de nabije toekomst zult u ook een online catalogus over steigermaterieel en collectieve beschermingsmiddelen kunnen consulteren. De productfiches in de catalogus geven een concreet overzicht van de beschikbare middelen per fabrikant of leverancier.

Naast deze hoofddoelstellingen wil de campagne ook dat het aantal opleidingsuren voor steigerbouwers en dakwerkers stijgt. Er moeten meer persoonlijke en collectie beschermingsmiddelen tegen vallen gebruikt worden. Dakwerkers en steigerbouwers moeten hun gereedschappen veiliger gaan hanteren en ze moeten meer en betere instructies krijgen. En ten slotte moeten veiligheids- en gezondheidsplannen meer aandacht hebben voor steigers. In de komende twee jaar zal de FOD WASO doelgerichte acties opzetten. Navb-Constructiv zal hierover later meer informatie verstrekken. n

STRIP â&#x20AC;&#x201C; Veiligheidsheld Bas Harnas geeft in deze leuke campagnetool goede tips.

15 % BETER In 2017 wil Val niet uit de lucht tastbare resultaten bereikt hebben. De frequentie en de ernst van ongevallen bij dakwerken en steigerbouw moeten beiden 15 % lager

liggen dan nu. Dezelfde reductie moet er in het algemeen zijn voor de ongevallen veroorzaakt door een val van een hoogte of door een vallend voorwerp.

Deze actie loopt van 2015 tot 2017 en is een gezamenlijk initiatief van het preventieinstituut van de bouw navb-Constructiv en de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (WASO).

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Info: www.basharnas.be. Check zeker de link Tools. Bij de publicaties staat een schat van informatie voor aannemers die veiligheid ernstig nemen.

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

JA, DEZE CAMPAGNE IS NODIG In juni van dit jaar controleerden inspecteurs 350 aannemers op de bouwplaats. De nadruk lag op valgevaar en op de steigers. In bijna de helft van de gevallen moest de inspectie de werken stilleggen. De kans is klein dat hiermee slechte wil van de aannemers gemoeid was. Maar het is duidelijk dat de veiligheid nog sterk kan en moet verbeteren. Tussen 2010 en 2013 was er in onze sector een daling van 11 % van de arbeidsongevallen met meer dan dertig dagen werkverlet. Goed nieuws. Maar nog teveel arbeiders maken een val van een hoogte of worden geraakt door een vallend voorwerp. Zulke arbeidsongevallen (opnieuw met meer dan dertig dagen werkverlet) daalden met amper 4 % in dezelfde periode.

GEBRUIK DE CAMPAGNETOOLS!

DOSSIER

al niet uit de lucht richt zich vooral tot de steigerbouwers, de huurders van steigers en de gebruikers van steigers. Bij deze laatste doelgroep behoren vanzelfsprekend de dakwerkers. Val niet uit de lucht is op de eerste plaats een voorlichtings- en bewustmakingscampagne. De focus ligt op dakwerken en op de montage, de demontage en het gebruik van gevelsteigers. Daarnaast: ladders en andere soorten steigers en ten slotte de machines voor het werken op een hoogte: hoogwerkers, schaarliften, beweegbare hangsteigers enzovoort.

Jonge Ondernemers Brussel Vlaams-Brabant

Samenhorigheid grote winnaar op de JoBB-Cup ! De Jonge Ondernemers Brussel Vlaams-Brabant (JoBB), de lokale kamer voor de jonge ondernemers uit de bouwsector, organiseerden op zaterdag 22 augustus de tweede editie van hun minivoetbaltornooi. Tweeëndertig ploegen namen het tegen elkaar op de terreinen van Boca United in Sint-Ulriks-Kapelle. Voor de tweede maal op rij werd dit evenement een groot succes.

ok bij de tweede editie van de JoBB-Cup was de zon volop van de partij. Dit sportevenement is een initiatief van de jonge ondernemers die aangesloten zijn bij de Confederatie Bouw Brussel Vlaams-Brabant. “Naast het sportieve aspect, biedt dit evenement ook de mogelijkheid aan lokale ondernemingen om elkaar te ontmoeten en contacten te leggen in een gemoedelijke sfeer,” zegt Michael Roels, de voorzitter van de jongerenkamer.

DEELNEMENDE BEDRIJVEN Afsluitingen De Blay bvba - Betonwerken Lombaert bvba - Bouwbedrijf De Hauwere bvba - Bouwbedrijf Qubo nv- bvba Vierendeels-Wellemans - Carodec sa - Confederatie Bouw - de Marie nv - Deloitte Accountancy - Denys nv - Electro Corbeels nv - Ets. Malice - Jonckheere Projects - JV Boringen bvba – Kulapro - L-Door - Licence to Build Archiects & Engineers - Meuleman Bouwmaterialen nv – Peremans - Roels bvba - Sita Remediation - Smart Business Installations – Sportsminded - Torrekens bvba - Tuinen Bettens-Massagé - VK-Construct bvba - Vrancken bvba

De aangesloten ondernemingen waren talrijk aanwezig op het evenement. Tweeëndertig ploegen, veelal samengesteld uit het personeel van de deelnemende bedrijven, hadden zich dit jaar ingeschreven. Michael Roels: “Dit type evenementen biedt de mogelijkheid om bruggen te bouwen tussen de ondernemingen en stimuleert het uitwisselen van ervaringen. Zo is er bij de leden van onze organisatie een band gegroeid waardoor er ook op professioneel vlak diverse samenwerkingen uit voortvloeien.” NIEUWE DYNAMIEK De Jongerenkamer van de Confederatie Bouw Brussel Vlaams-Brabant, kortweg JoBB, werd opgericht in 1990. Onder het aansturen van Michael Roels, werd er in

32 TEAMS – Winnen is fijn, deelnemen nog fijner.

2014 een nieuwe bestuursraad samengesteld om de jongerenkamer nieuw leven in te blazen. Tal van activiteiten werden reeds georganiseerd zoals studiedagen, debatavonden, bedrijfs- en werfbezoeken, teambuildingactiviteiten (mountainbike, mini-voetbal,…), uitstappen en groepsreizen. “Dankzij de jongerenkamer krijgen we meer inzicht in de besognes van de jonge ondernemers en kunnen we hun belangen

beter verdedigen bij de overheden, ook op nationaal niveau,” licht Jurgen Hamelryck toe (adjunct-directeur van de Confederatie Bouw Brussel Vlaams-Brabant). De JoBB-Cup leverde alleen maar winnaars op. Maar er is er maar eentje die de trofee kan krijgen, en op het groene veld zegevierde de ploeg Sportsminded van de gelijknamige firma. Volgend jaar komt er ongetwijfeld een derde editie van de JoBBCup. n

INFO INZET – Als de leden van de Jongerenkamer van de Confederatie Bouw Brussel Vlaams-Brabant ergens voor gaan, dan gáán ze ervoor.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

www.confederatiebouw.be/brusselvlaamsbrabant

• Uiterst compact formaat • Ideaal voor inbouw in verlaagd plafond of tussen dakspanten van uitbouw

Alles onder hetzelfde dAk!

Dankzij de toonaangevende technologieën van de Wirtgen Group, kan u alle werkzaamheden in het volledige wegenbouw proces optimaal en op economische wijze aan: bewerking van grondstoffen, mengen, bestrating, verdichting en vervolgens rehabilitatie. Heb vertrouwen in het Wirtgen Group Team! www.wirtgen-group.com/technologien

• Stille manier van ventileren door geintegreerde ventilator in dakdoorvoer

DOSSIER

Vraaggestuurde ventilatie voor renovatie

BOUWBELANGEN

RenoC ube +

• Vraaggestuurde ventilatie (vocht en aanwezigheid) Meer info ? www.renson.be

www.wirtgen.be Road and MineRal Technologies

Schoonmansveld 19A · 2870 Puurs Tel.: 03 860 95 35 · Fax: 03 860 95 39 E-Mail: info@wirtgen.be

WIRTGEN BELGIUM

bedrijf_construction_NL_0215.indd 1

12/02/15 15:40 6.WIRTGEN Belgien_WG_G_01_B_90x130_FL.indd 1

16.03.15 15:11

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

Waarom Sievi veiligheidSSchoenen: 100 % productie in Finland Comfortabel Soepel Licht Ergonomisch Uniek Geen vermoeide voeten Geen last van zweten

PROJECTEN & BEDRIJVEN

viPer high+ S3

duurzame, sportieve enkelschoenen, uitgerust met composiet teenbescherming en stalen bescherming tegen indringing. Het bovenmateriaal is ademend en waterafstotend microvezel. De schoenen ademen beter dankzij de luchtige 3D-dry voering. De dubbellaags zool geeft de best mogelijke slijtvastheid en dankzij het flexibele profiel buigt de schoen optimaal. De FlexStep® zool staat garant voor een uitstekende schokdemping.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

Klein formaat. Grootse prestaties. Moeiteloos en uiterst precies werken: het kan, met de STIHL TSA 230 accudoorslijpmachine. Deze allrounder weegt amper 3,9 kilo (zonder accu) en heeft een diameter van 230 mm. Dankzij de uiterst krachtige lithium-ion technologie werkt u emissieloos, draadloos en met één druk op de knop. De snijdiepte van 70 mm maakt dat deze machine veelzijdig inzetbaar is, zowel binnen als buiten. Bovendien is de machine uitgevoerd met heel wat innovatieve details, zoals de geïntegreerde wateraansluiting. Daardoor is de STIHL TSA 230 echt een grootse machine - hoe klein ze ook is. Bezoek uw vakhandelaar of stihl.be voor meer informatie.

WTCB

BOUWBELANGEN

Plaatsing van dunne XL- en XXL-tegels Dankzij de huidige technologieën is het mogelijk om alsmaar dunnere en grotere keramische tegels te produceren. De plaatsing van dergelijke tegels vergt echter bijzondere aandacht, voor wat betreft de manipulatie, het versnijden, de verlijmingstechniek en de voegen.

NORMEN Hoewel deze tegels binnen het toepassingsgebied van de productnorm NBN EN 14411 vallen, zijn er voor de beoordeling van een aantal van hun eigenschappen andere eisen en beproevingstechnieken nodig.

NIEUW PRODUCT, NIEUWE METHODEN Toen de eerste dunne XL- en XXL-tegels op de markt verschenen, was er een groot gebrek aan plaatsingsinstructies en/of technische tekeningen. Hier is de laatste jaren gelukkig verandering in gekomen. Toch dient de tegelzetter zich voldoende kritisch op te stellen bij de ontvangen technisch-commerciële informatie en dient hij er steeds de prestatieverklaringen van de te gebruiken materialen op na te slaan.

ANALYSE VAN DE BOUWPLAATS Elk tegelwerk vraagt om een voorafgaandelijke analyse van de bouwplaats. In het geval van XL- en XXL-tegels dient men drie aspecten na te gaan: • de ondergrond dient zeer vlak te zijn

(klasse 1, hetzij een strenge uitvoering): de vlakheidsafwijkingen moeten beperkt blijven tot 3 mm onder de lat van 2 m (zie tabel). Indien nodig, moet er vóór de plaatsing een egaliseerproduct en een voorstrijkmiddel aangebracht worden • de tegels moeten intact tot in de te betegelen ruimte geraken. De breedte van de gangen en de deuropeningen moet gecontroleerd worden en soms zijn er ook specifieke tilvoorzieningen en transportbokken nodig • de positie van de referentietegel, d.i. de eerste te leggen tegel, moet door de architect aangeduid worden op het legplan, waarvan de technisch-praktische haalbaarheid aan een controle onderworpen wordt. MANIPULATIE EN VERSNIJDING Dunne XL- en XXL-tegels moeten voorzichtig gemanipuleerd en geplaatst worden. Zo kan men voor de verwijdering van de tegels uit hun verpakking gebruikmaken van al dan niet verstelbare manipulatiekaders met zuignappen. Ook voor het versnijden is er specifiek materieel beschikbaar: tegelsnijders, glassnijders, geleide cirkelzagen met waterkoeling … Nat verzaagde tegels moeten gedroogd worden alvorens men overgaat tot het aanbrengen van de lijm op hun legvlak. Bij droog verzaagde tegels dient het stof verwijderd te worden. VERLIJMINGSTECHNIEK De enige geschikte verlijmingstechniek voor dunne XL- en XXL-tegels is de dubbele

verlijming (floating-buttering). Hierbij wordt er gewoonlijk gebruikgemaakt van een mortellijm van het type C2 S1 of C2 S2, al dan niet met bijkomende eigenschappen (F, T en E; zie TV 237). Indien het legvlak voorzien is van een kunststofvezelversterking, gaat de voorkeur uit naar een lijm van het type C2 S2. De lijm wordt zowel aangebracht op de ondergrond (floating) als op het legvlak van de tegel (buttering). Gelet op de schadegevoeligheid van dit tegeltype, moet men zorgen voor een zorgvuldige ondervulling van de tegelranden en de hoeken. Het kammen van de lijm dient rechtlijnig te gebeuren (zie foto) en dus niet willekeurig of waaiervormig. Men dient er ook op toe te zien dat de lijmrillen van de ondergrond en de tegel zich in dezelfde richting bevinden en niet loodrecht op elkaar staan. Zodoende kan de tegel correct ingeschoven worden met een heen- en weerbeweging, loodrecht op de lijmrillen. Ten slotte moeten de tegels met een rubberen voegspaan beslagen worden van het midden naar de randen om de lijmrillen plat te drukken en het aantal luchtinsluitingen maximaal te beperken. Het streefdoel is een contactoppervlak van 100 % en een optimale lijmverdeling. MUURBEKLEDINGEN Bij wandtoepassingen moet de lijmlaag op het legvlak van de tegel niet noodzakelijk gekamd worden en kan men zich beperken tot het uitsmeren ervan met de platte

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Hoewel men voor de plaatsing van dunne XLen XXL-tegels dezelfde algemene principes kan hanteren als voor andere tegelwerken, dient men bijzondere aandacht te besteden aan de manipulatie en de versnijding ervan. Ook voor de verlijming en het opvoegen zijn er speciale technieken vereist.

Vlakheidstoleranties van de ondergrond onder de lat van 2 m voor verschillende tegelformaten.

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

Er wordt momenteel gewerkt aan een internationaal technisch rapport – met richtlijnen in de bijlage – over de plaatsing van tegels met een dikte tot 5,5 mm, evenals aan een productnorm over dunne tegels met of zonder glasvezelversterking op hun legvlak.

DOSSIER

en tegel is dun wanneer zijn dikte tussen 3 en 6 mm ligt. Volgens de Europese tegelzettersfederatie (EUF) hebben XL-tegels een oppervlakte van 1 m² of meer en XXL-tegels een oppervlakte van 3 m² of meer. Voor tegels van 3 mm dik wordt er gerekend met een gewicht van zo’n 7 kg/m².

WTCB

Verwijzing Deze tekst is een aanpassing van het WTCB-Dossier 2015/2.11, opgesteld door T. Vangheel, ir., adjunctlaboratoriumhoofd, laboratorium Ruwbouw- en afwerkingsmaterialen, WTCB, in samenwerking met Fecamo en met de steun van de NormenAntenne Afwerkingen en het IWT-project Innoveren met tegels. Enkel het originele dossier geldt als referentie. Het kammen van de lijm moet bij voorkeur rechtlijnig gebeuren.

kant van de lijmspatel. Aangezien XL- en XXL-tegels van minder dan 5 mm dik zeer gevoelig zijn voor schade door pons en het niet eenvoudig is om een contactoppervlak van 100 % te realiseren, worden deze bij voorkeur voorbehouden voor wandtoepassingen.

VOEGEN Hoe groter de tegels, hoe minder voegen. Alle constructievoegen uit de ondergrond moeten echter wel in de betegeling overgenomen worden. De voegbreedte moet minstens gelijk zijn aan het dubbel van de dimensionale tolerantie op de tegelafme-

tingen, met een minimum van 3 mm. Ten slotte dient men gebruik te maken van een voegmortel van het type CG2, die volgens zijn technische fiche geschikt is voor dit toepassingsgebied. n

Inbreuk op een octrooi Mag u uw uitvinding commercialiseren? In de vorige uitgaven van de nieuwsbrief van de Octrooicel van het WTCB, Construction Rights1, ging het al over wat een octrooi precies is, hoe het opgebouwd wordt, hoe men een aanvraag indient, hoe men kan opzoeken in de octrooidatabanken, ... In dit artikel wordt dieper ingegaan op de draagwijdte van een octrooi. U hebt zopas een nieuw object, apparaat of voorziening uitgevonden en u wilt weten of uw uitvinding onder de bescherming van een bestaand octrooi valt? Dit is een belangrijke vraag, want indien dit zo is, zal het concurrerende octrooi u beletten om uw product op de markt te brengen. Enkel door het octrooi in kwestie aandachtig te analyseren, kan u zekerheid krijgen hieromtrent. In dit artikel reiken we u een aantal nuttige pistes aan, maar denk eraan dat het in geval van twijfel steeds verstandig is om een specialist in de arm te nemen (bv. een advocatenkantoor of een octrooigemachtigde).

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

TERRITORIALE BEGRENZING Elk octrooi heeft een territoriaal karakter. Bij het neerleggen van een Europees octrooi dient de neerlegger de landen te kiezen waarvoor hij een bescherming wenst te bekomen. Hij kan een bedrijf dus niet verbieden om het product te commercialiseren in een land dat niet gedekt is door zijn octrooi. De territoriale draagwijdte van het octrooi is dus belangrijke informatie.

om een octrooiaanvraag of een afgeleverd octrooi, moet de neerlegger steeds een jaarlijkse taks (de annuĂŻteiten) betalen om de bescherming van het octrooi (of de aanvraag ervan) te garanderen. Indien hij deze taks vergeet te betalen, wordt het octrooi (of de octrooiaanvraag) als nietig beschouwd. Indien uw uitvinding onder de bescherming van dit octrooi viel, kan u uw product voortaan vrij op de markt brengen.

JURIDISCH KADER Het is ook van groot belang om vooraf het juridische kader van het concurrerende octrooi na te gaan. Ongeacht of het gaat

DE CONCLUSIES (CLAIMS) Een octrooi is tegelijkertijd een juridisch (conclusies), administratief (naam van de uitvinders, van de neerleggerâ&#x20AC;Ś) en

WTCB

BOUWBELANGEN

technisch (beschrijving van de uitvinding, afbeeldingen, classificaties...) document. Het bevat bijgevolg een schat aan informatie, waarvan een deel u niet noodzakelijk van nut zal zijn. Indien u wil weten of uw product onder de bescherming van het octrooi valt, gaat u best onmiddellijk naar de conclusies (‘Claims’ in het Engels). Het zijn namelijk deze conclusies die de draagwijdte van het octrooi bepalen.

PRODUCT VERSUS OCTROOI Om te weten of uw uitvinding onder een octrooi valt, dient u de volgende stappen te zetten:

‘hermetisch verzegeld’? Wat heeft de neerlegger er precies mee willen uitdrukken? Een aandachtige lezing van de beschrijving van de uitvinding kan helpen om duidelijkheid te scheppen.

nomen zijn in een conclusie, zal het vallen onder het concurrerende octrooi. Het is dus zeer belangrijk om uw product te vergelijken met de conclusies en niet omgekeerd.

De conclusies kunnen zodanig geschreven zijn dat ze misleidend zijn voor de lezer. Een gedetailleerde en meer doorgedreven analyse van een eventuele inbreuk op een octrooi zou uitgevoerd moeten worden door een specialist. De gedetailleerde analyse kan immers bemoeilijkt worden door het gebruik van complexe termen of door het feit dat men er recente gevallen van jurisprudentie dient op na te slaan.

3) Vergelijk uw product met de conclusies De tekeningen, de uitleg en de details van de uitvinding zijn vaak veel ruimer dan de conclusies. Zo kan in het octrooi een afbeelding getoond worden die sterke gelijkenissen vertoont met uw product, maar waarvan slecht een gedeelte in de conclusies opgenomen is. Een dergelijke situatie kan te wijten zijn aan een wijziging van de conclusies van het octrooi als gevolg van een verzet door derden, zonder dat de tekeningen aangepast werden.

2) De ‘All elements rule’ Deze regel heeft de verdienste dat hij gemakkelijk te begrijpen is. Opdat uw object of uw nieuwe uitvinding onder een octrooi zou vallen, moet het alle elementen van minstens één conclusie volledig overnemen. Uw object of uitvinding kan meerdere elementen omvatten (wat doorgaans ook het geval is), maar indien alle eigenschappen ervan opge-

Vergelijk uw product dus niet alleen met de afbeeldingen, maar wel met de conclusies. Zij geven uitsluitsel over de draagwijdte van het octrooi. 4) De eerdere kunst (‘Prior art’) Bij de opstelling van zijn octrooi heeft uw concurrent opzoekingen moeten doen

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

1) Lees aandachtig de conclusies Ga direct naar het einde van het document en analyseer de onafhankelijke conclusies. Indien uw product niet overeenstemt met de hierin gegeven beschrijving, is de kans groot dat er geen sprake is van een inbreuk. Het is echter belangrijk om elke conclusie aandachtig en woord voor woord te analyseren. Stel dat een van de conclusies uit het octrooi luidt: ‘Een cilinder in polypropyleen met daarin drie ronde openingen op eenzelfde rechte lijn over de langse zijde van het object’ (zie afbeelding 1). Om onder dit octrooi te vallen, moet uw product aan de volgende eisen beantwoorden:

INBREUK – Schematische voorstellingen van een cilinder met ronde openingen. Naargelang van het aantal openingen en de positie ervan, zal er al dan niet sprake zijn van een inbreuk op het bestaande octrooi.

DOSSIER

Er bestaan twee types conclusies: de onafhankelijke conclusies, die betrekking hebben op de essentiële eigenschappen van de uitvinding, en de afhankelijke conclusies. Deze laatste slaan op elke uitleg over de uitvinding die uitgebreider is dan deze die voorkomt in de onafhankelijke conclusie(s) (bijvoorbeeld: ‘Oppervlak volgens conclusie 1 ...’ of ‘Fabricageprocedé van het product volgens conclusie 1...’). De conclusies dienen duidelijk en beknopt te zijn en gebaseerd te zijn op de beschrijving van de uitvinding.

o het moet een cilinder zijn die o vervaardigd is uit polypropyleen en o drie openingen bevat, o die rond zijn en o op een rechte lijn liggen o over de langse zijde van het object.

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Let in het bijzonder op de woorden die gekozen werden om het product te beschrijven. De rechtbank heeft immers gedecreteerd dat een octrooi ‘zijn eigen woordenschat’ heeft. Indien in een conclusie de woordgroep ‘een gesloten structuur’ gebruikt wordt, betekent dit dan dat de structuur openingen mag vertonen? Is het woord ‘gesloten’ hier anders te interpreteren als de term

INBREUK – Schematische voorstellingen van een cilinder met ronde of vierkante openingen. Naargelang van het aantal openingen, de vorm en de positie ervan, zal er al dan niet sprake zijn van een inbreuk op het bestaande octrooi.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

WTCB

In dit geval zou het volstaan om een octrooiaanvraag in te dienen voor een product met dezelfde oppervlakte, maar met nanobuisjes uit koolstof met een diameter van 11 nm, die eenzelfde zelfreinigend effect teweegbrengen.

naar de bestaande technologieën en/of octrooien om na te gaan of zijn uitvinding in aanmerking kwam voor een octrooi. Dit wordt aangeduid als de ‘prior art’. Schenk voldoende aandacht aan de octrooien die in deze sectie aangehaald worden. Indien uw product zeer gelijkaardig is aan (of equivalent is met) een product dat beschreven wordt in een van deze octrooien, is het mogelijk dat er geen sprake is van een inbreuk op het concurrerende octrooi, zelfs wanneer in een van de conclusies ervan het tegengestelde beweerd wordt. We willen erop wijzen dat de term ‘bestaande technologie’ misleidend is. Deze term impliceert immers niet noodzakelijk dat de uitvinding ook fysiek moet bestaan, noch dat het product in de handel verkrijgbaar moet zijn. Zo kan niet alleen een tweehonderd jaar oud object als ‘prior art’ beschouwd worden, maar ook een eerder gedetailleerd idee dat nooit werkelijk vorm gekregen heeft. Vergeet niet dat talloze uitvindingen nooit echt het daglicht zien, wat niet wegneemt

dat ze wel degelijk deel uitmaken van de ‘prior art’. Deze opmerking geldt evenzeer voor publicaties en andere vormen van (al dan niet wetenschappelijke) communicatie. Indien u kan aantonen dat er vóór de aflevering van het octrooi al een publicatie bestond waarin er een product beschreven staat dat gelijkaardig is aan het uwe, kan het concurrerende octrooi nietig verklaard worden. Het is van groot belang om vóór uw octrooiaanvraag absolute geheimhouding over uw uitvinding te bewaren.

De ‘doctrine van equivalenten’ werd in het leven geroepen om dergelijke misbruiken tegen te gaan. Volgens deze doctrine kan de draagwijdte van de bescherming uitgebreid worden tot voorbij de letterlijke tekst van de conclusies. Dit zou de concurrenten moeten beletten om minieme wijzigingen aan te brengen aan de in de conclusies beschreven uitvinding. Het artikel 28 van het boek XI (‘Intellectuele eigendom’) stipuleert het volgende ‘De beschermingsomvang van het octrooi wordt bepaald door de conclusies. Niettemin dienen de beschrijving en de tekeningen tot uitleg van de conclusies. Teneinde de beschermingsomvang die voortvloeit uit een octrooi te bepalen, dient voldoende rekening te worden gehouden met elk element dat gelijkwaardig is aan een in de conclusies omschreven element.’ Hieruit mag blijken dat de analyse van de tekeningen en de beschrijving van de uitvinding wel degelijk waardevol kan zijn.

5) De ‘doctrine van equivalenten’ Opdat er sprake zou zijn van een inbreuk op een bestaand octrooi, hebben we hiervoor al gezegd dat het product over alle eigenschappen van minstens één conclusie dient te beschikken. Laten we de volgende conclusie beschouwen:

De octrooihouder kan zich er zodoende tegen verzetten dat een derde een uitvinding exploiteert waarin hij de in het octrooi beschreven elementen vervangt door andere – gelijkaardige – elementen, die dezelfde technische functie vervullen en hetzelfde resultaat opleveren als de elementen uit het octrooi. De octrooihouder verkrijgt hierdoor evenwel geen uitbreiding van de bescherming van zijn octrooi tot voorbij de in de conclusies gestipuleerde bepalingen.

‘Een oppervlak met aan de bovenzijde ervan nanobuisjes uit koolstof met een diameter van 10 nm, die een zelfreinigend effect teweegbrengen.’

De ‘doctrine van de equivalenten’ werd erkend in een groot aantal landen, maar de eigenlijke toepassing ervan kan van land tot land verschillen. n

Analyse De analyse van de draagwijdte van een octrooi is niet altijd even gemakkelijk. Indien u echter een nieuw object, een nieuw apparaat of een nieuwe voorziening uitgevonden hebt en u uw uitvinding wenst te commercialiseren, dient u steeds een onderzoek naar de ‘prior art’ uit te voeren, om te weten te komen of uw uitvinding niet onder een reeds bestaand octrooi valt. Indien u denkt dat dit inderdaad het geval is, is een vergelijking van uw product met het octrooi onontbeerlijk. De vijf punten die gedetailleerd werden in dit artikel kunnen hiertoe een goede aanzet vormen. Indien uw twijfels hiermee niet van de baan zijn, neemt u best contact op met een specialist.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

EEN DAG OM ONZE NIEUWIGHEDEN EN HANDIGE TIPS & TRICKS TE ONTDEKKEN Neem deel aan onze praktijk opleidingen

VELUX opleidingen, een ideale tool, voor de uitbreiding van uw activiteit Schrijf u in voor één van onze modules: Basiskennis Uitgebreide kennis INTEGRA® oplossingen (elektrisch & op zonne-energie) Vervanging van vensters en beglazingen Oplossingen voor platte daken Gratis – Exclusief voor professionelen - Geeft recht op opleidingspremies

VELUX opleidingscentrum

PROGRAMMA EN INSCHRIJVINGEN OP pro.velux.be

Barco Kortrijk

“Probeer dit maar eens zonder bouwteam!” Barco in Kortrijk is een wereldleider in geluid- en beeldtechnologie. De firma heeft een reputatie hoog te houden, en dat zie je aan de nieuwe Barco Campus. Van technische en architecturale dorpsmentaliteit heeft ze niet bepaald last. De taak om het visioen in werkelijkheid om te zetten viel te beurt aan ons lid Cordeel (Temse). Een bouwteam voerde de opdracht uit. Waarom een bouwteam? We vroegen het aan hoofdprojectleider Kevin De Hainaut. Kevin De Hainaut: “Dit was in alle opzichten een complexe opdracht. Architecturaal is het een gedurfd ontwerp. Voor de technieken is alles uit de kast gehaald. Bovendien was het startpunt geen klassiek bestek met een meetstaat, maar een soort kwaliteitshandboek, met eisenlijsten per type lokaal. Het bouwteam heeft dat omgezet in een concreet bouwproject dat binnen de financiële capaciteit van Barco blijft.” CIRKELVORMIGE BLIKVANGER De blikvanger op de bouwplaats in Kortrijk is the Circle. Het hoofdgebouw van de nieuwe Barco Campus heeft een diameter van 75 meter en een hoogte van 25 meter. Aan de binnenzijde van de ruitvormige stalen structuur zit een glazen gevel die bestaat uit twee delen met oppervlaktes van 275 en 1 200 vierkante meter. Daarnaast bestaat 1 500 vierkante meter van het dak uit glas, dat eveneens steunt op een staalstructuur. Samen wegen deze

GLAS – De aannemer reikte de oplossing aan die deze enorme glaspartijen betaalbaar hield. In een bouwteam komt zulke creativiteit beter tot zijn recht.

structuren ongeveer 900 ton. De uitwerking ervan was een van de eerste zaken die moest gebeuren en nam maanden rekenwerk in beslag. Kevin De Hainaut: “De combinatie van glas, staal en beton eiste een zeer hoge

STAAL – Het maken en monteren van de stalen structuren was millimeterwerk – en dat moet je letterlijk nemen.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

nauwkeurigheid. Na montage mochten de elementen van de daken wandstructuur niet meer dan 2 millimeter afwijken van de voorgeschreven afmetingen. Cordeel maakte in één van zijn ateliers een speciale mal waarin de stukken van deze structuur samengesteld en gelast werden. Een zeer arbeidsintensieve aanpak, maar met een vlotte montage op de bouwplaats als resultaat. Het onderhoud van al dat glas was overigens ook een groot issue. Wat ga je doen als een glazen paneel breekt? Alles is dus ofwel bereikbaar met een hoogtewerker ofwel vanuit een gondel op een railsysteem.” COMFORTZONE Kevin De Hainaut: “Het bouwteam bestond uit zes teamleden: Barco, Cordeel, de ontwerpers Jaspers & Eyers, studiebureau VK Engineering, Coninx RDBM Architects voor de inrichting en ten slotte het controlebureau Seco. We hebben zes maanden lang minstens één keer per week vergaderd om het project concreet te maken. Een sleutelelement in een bouwteam is de opdrachtgever. Hij moet een goede moderator zijn. Barco stond achter het concept bouwteam, zette de lijnen uit en durfde beslissingen te nemen, maar

NIET LOUTER UITVOERDER In een bouwteam ontstaat een totaalbeeld van een project. Als een oplossing op de ene plaats duurder uitvalt, kun je elders een goedkopere oplossing zoeken. In een goed functionerend bouwteam wordt de expertise van de aannemer bovendien beter naar waarde geschat. Een klein, maar typerend voorbeeld daarvan vormen de klimaatplafonds in de ruimten voor onderzoek en ontwikkeling.

ventilatierooster pakweg om de 60 centimeter. Dus opperden wij iets beters: klimaatplafonds. Die kunnen niet alleen de warmte afvoeren, ze zijn ook aangenaam voor het oog en bovendien komen ze tegemoet aan de zeer hoge akoestische eisen. “ Ander voorbeeld: de enorme glaspartijen in de gebogen gevel. Gekromd glas zou onbetaalbaar geweest zijn, en dus werkte Cordeel in samenwerking met zijn onderaannemers een oplossing uit met gesegmenteerde, 1,90 meter brede glaspanelen. GEVEN EN NEMEN De ontwerpers wilde de zwevende verga-

derlokalen in the Circle uitrusten met glazen panelen, maar het werden plexiglazen wandpanelen met een speciale print. Uiteindelijk vond het bouwteam voor elk probleem een compromis. Kevin De Hainaut: “Wij hadden de beglazing van the Circle graag aan de buitenkant van de staalstructuur gezien, maar ze zit nu toch aan de binnenkant. Dat verhoogt de complexiteit enorm omdat je de negatieve effecten van potentiële koudebruggen en condensatie moet vermijden. Bovendien is het staal nu meer onderhevig aan de temperatuurschommelingen en dus aan uitzetting en krimp. Maar de betonnen structuur waarop de stalen wand bevestigd is, mag natuurlijk niet scheuren. De ervaring van Seco was op dit punt erg nuttig voor ons. Dergelijke constructies staan er nog niet veel in België, en zeker niet op deze schaal.”

Een plus voor het bouwteam was ook dat Cordeel op dit gebied enige ervaring had. De firma zit samen met Willemen in het consortium dat de gevangenis van Leuzeen-Hainaut gebouwd heeft. Het ging om een publiek-private samenwerking (PPS). Dat komt er in de praktijk op neer dat het uitwerken van het project teamwerk vraagt met de andere PPS-partners.

INFO TOTAALBEELD – In een bouwteam hebben de deelnemers een globaal beeld van het project. Als een oplossing duurder uitvalt, kan men ter compensatie ergens anders een minder dure oplossing kiezen.

www.cordeel.eu

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Kevin De Hainaut: “Een bouwteam zet in onderling overleg de lijnen uit en legt de grenzen vast. Daardoor verloopt de bouwfase relatief vlot. We naderen de eindfase. Barco wil dat de verhuis rond de jaarwisseling achter de rug is. Het plaatsen van de servers in het nieuwe datacenter zal zelfs binnenkort al beginnen. Mijn evaluatie van het bouwteam? Wel, probeer een project als dit maar eens zonder …” n

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

ERVARING Kevin De Hainaut: “We hebben niet gewerkt met Building Information Modeling (BIM). Wel met een 3D-model maar dat was niet gekoppeld aan data over de materialen en technieken. Nu zouden we wellicht een BIM gebruiken, maar toen oordeelden we deze technologie nog niet voldoende op punt stond.”

DOSSIER

Kevin De Hainaut: “De beeldschermen en toestellen daar geven veel warmte af. Het kwaliteitshandboek vroeg dus koeling tot 120 watt per vierkante meter, maar met een klassieke installatie betekent dat een

Het startpunt was geen klassiek bestek met een meetstaat maar een soort kwaliteitshandboek

BOUWBELANGEN

was ook fair, gunde iedereen speelruimte, stond creativiteit toe en besefte dat wijzigingen in de loop van het proces onvermijdelijk zijn.”

LEDENKORTING Promo van de maand oktober

DAGBOEK DER WERKEN Het dagboek der werken (opgemaakt conform aan de eisen van de overheid), wordt bijgehouden op elke bouwplaats door de afgevaardigde van de aanbestedende overheid. Dagelijks worden alle aanduidingen in verband met de uitvoering van de werken vermeld. Het dagboek der werken geeft een stand van zaken van de werken weer en een samenvatting van de genomen beslissingen en aangegane overeenkomsten, evenals de bevelen van het bestuur en van de ontwerper. Het dagboek der werken wordt permanent bewaard op de bouwplaats tot aan de voorlopige oplevering van de opdracht. Het bestuur, de aannemer en de ontwerper ontvangen meestal wekelijks een afschrift van de aantekeningen die in de afgelopen week werden opgemaakt. Het dagboek der werken is in de eerste plaats bedoeld voor de overheidsopdrachten maar kan ook nuttig zijn voor private werken.

LEDENKORTING Speciale verkoopprijs enkel voor de maand oktober. Het dagboek der werken kost â&#x201A;Ź 10 en â&#x201A;Ź 20 voor de niet-leden, excl. BTW. U kunt ook elektronisch bestellen via www.confederatiebouw.be, e-shop, publicaties, juridisch of mailen naar bestellingen@confederatiebouw.be.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

Ledenvoordelen

Site MNGR SiteManager maakt het beheren van websites eenvoudig

Exclusief ledenvoordeel Confederatie Bouw

Vraag om vrijblijvend (internet)advies of meer informatie: Tel.: 0486/69 88 17

E-mail: info@sitemngr.com

www.sitemngr.com

WEDSTRIJD Surf naar www.testjebouwkennis.be en vul daar de antwoorden in op de onderstaande vragen. WIN ÉÉN VAN DE 3 hhp ANDUMEDIC’S

CONFEDERATIE BOUW 1 Hoeveel keer mag je volgen het Plan voor Eerlijke Concurrentie een werk in onderaanneming geven in de verticale keten? a b c

Twee keer Drie keer Vier keer

2 Een aannemer koopt een gebouw en verbouwt het. De verbouwingen kosten meer dan 60 % van de aankoopprijs. Daarna verkoopt hij het. Verkoopt hij een nieuwbouw volgens de fiscus? a b c

Ja, door die 60 %. Dat hangt er van af. Natuurlijk niet. De verbouwingskosten hebben daarmee niets te maken.

3 Wanneer wordt er een nieuwe regeling voor de opzegtermijnen van bouwvakkers van kracht? a b c

1 januari 2016 1 januari 2017 1 januari 2018

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

hhp 1 Wat is de belofte van hhp? a b c

Add a smile to your face! Keep on smiling! Add a smile to your life!

2 Wie is de CEO van hhp? a b c

Bruno Nuyttens Bram Nuyttens Hugo Nuyttens

3 Wat is de optimale gebruikstijd? a b c

15 à 30 min 30 à 45 min 45 min à 1 uur

TEST JE BOUWKENNIS! De Confederatie Bouw organiseert samen met hhp en SiteManager de 2de editie van de wedstrijd: ‘Test je bouwkennis’ met als hoofdprijs een hhp ANDUMEDIC. De wedstrijd begint op 1/09/2015 en eindigt op 15/02/2016. Gedurende deze periode kunnen de deelnemers hun bouwkennis testen door het beantwoorden van vragen waarbij men punten verzamelt die kans geven op talrijke prijzen. Om deel te nemen surf naar www.testjebouwkennis.be EN TAL VAN ANDERE PRIJZEN Code NO

586

Brandsto Cheque f

In samenwerkin g met Confed eratie Bouw

The Sum Of

euro - 1.5 00

586/001

pay

duizendvijfh onderd Uitbetaling in fuel vouchers met

een waarde

van €10

signa ture

GO vouc her:

Professional

0000 0/007

FAMILY+

Geldig t.e.m. Valable jusqu’au Instructie kassa: Ctac : lees barcode kaart in -> geef kaart terug aan klant Ptac : verwerk betaling Instructions caisse : Ctac : scannez le code-barres -> remettez la carte au client Ptac : traitez le paiement

ONZE SPONSORS: WWW.ONLINEBOUWMARKT.BE

Intelligente Mobiliteit

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

GESCHENKKAART CARTE-CADEAU

Startwaarde / Valeur de départ btw TVA

WEDSTRIJD

TEST JE BOUWKENNIS! SPONSORS

De firma hhp is pionier in de ontwikkeling van selfcare-producten gebaseerd op andullatie. Andullatietherapie is een combinatie van mechanisch geïnduceerde vibraties en infraroodwarmte. Ze wordt zeer succesvol ingezet voor pijnverlichting, sportrecuperatie en relaxatie. Concreet neemt de gebruiker plaats op een ergonomische matras waarbinnen zgn. ‘andullatoren’ specifieke vibraties voortbrengen, regelbaar in functie van de individuele behoefte. Eén of meer dagelijkse sessies van ca. 15 minuten volstaan voor voelbare resultaten. SiteManager is een nieuwe tool in webdesign. Bespaar tot 3-4 uur per dag bij het bouwen van professionele websites voor je klanten. Het allesomvattende cloudplatform bevat applicaties voor designers, ontwikkelaars en webmasters die naadloos met elkaar samenwerken. Met het innovatieve SiteManager platform worden op een eenvoudige manier moderne websites gebouwd voor de bouwsector. Reeds tientallen leden van de Confederatie Bouw gingen u voor. Productinfo voor de bouw? Vind ze in een handomdraai! U bent aannemer en u wilt bijblijven in uw vakgebied? U wenst informatie te krijgen en de laatste nieuwigheden van topkwaliteit in de bouw te ontdekken? Wacht niet langer en surf naar www.onlinebouwmarkt.be De recentste producten voor uw activiteit liggen voortaan binnen klikbereik. Ikzoekeenvakman.be Deze site is bestemd voor de particulier. Hij kan op ikzoekeenvakman.be niet alleen per specialisatie een lijst van geregistreerde vaklui vinden, maar ook meer uitleg over bouwen en verbouwen, de bouwpremies per gewest, fiscale voordelen, wat te doen in geval van bouwgeschillen, nuttige links enzovoort Canon helpt je je verhaal te vertellen, je herinneringen vast te leggen en je creatieve ideeën tot leven te brengen. Medewerkers belonen, professionele relaties versterken, klanten aan uw merk binden? Met ColliShop Professional geniet u een brede waaier aan mogelijkheden. In zijn lange bestaan heeft Dewalt een goede naam als ontwerper, ontwikkelaar en producent van duurzame en professionele stationaire machines opgebouwd. Europcar is de belangrijkste internationale autoverhuurder van Europese oorsprong. De onderneming beschikt momenteel over een netwerk van 27 agentschappen verspreid over het hele land. Federale Verzekering biedt een volledige waaier aan van verzekeringen en financiële producten voor ondernemingen, zelfstandigen en particulieren. Graphius is een drukkerij met een grote productiesite in Gent en een afdeling in Brussel. Met meer dan 60 recente Heidelberg druktorens en een volledig geïntegreerde boekbinderij is het Graphius productieapparaat een van de meest uitgebreide op de Europese markt. Als startende zelfstandige en/of werkgever wordt u begeleid door GROUP S met een complete dienstverlening, van het ondernemingsloket Formalis en het sociaal verzekeringsfonds tot het sociaal secretariaat. Met de professionele Drive-In beantwoordt Makro 100% aan uw wensen en behoeften. Op één adres vindt u alles wat u nodig hebt voor uw bouw-, renovatie- en tuinprojecten. En u profiteert van lage prijzen plús een professionele korting. Zo wint u tijd en geld. Meclean is producent en importeur van professionele reinigingsmachines. Door zijn duurzame producten en vernieuwende uitvindingen is Meclean één van de snelst groeiende bedrijven in zijn branche. Als producent van een totaalassortiment biedt Metabo het gehele spectrum van handgeleid, semi-stationair en stationair elektrisch gereedschap aan. Voor zijn klanten betekent dit zorgvuldig op elkaar afgestemde productgroepen met de spreekwoordelijke Metabo-kwaliteit voor alle toepassingsgebieden. OTTO Office biedt ondernemingen een uitgebreid aanbod van kantoorartikelen, kantooruitrusting en –inrichting aan via een uitgebreide catalogus en webshop. Met zijn eigen cloud-gebaseerde dienst track-and-trace levert RAM oplossingen voor ritregistratie van voertuigen en tijdregistratie van personen, mobiliteitsvergoeding in de bouw en daarnaast temperatuurregistratie in koelwagens, fleet management, materiaalbeheer, meting van rijgedrag … Het kiezen van het schoeisel dat het beste past bij uw werk en uw werkomstandigheden is een belangrijke factor voor veiligheid, comfort en welzijn op het werk. Als grootste fabrikant van veiligheids- en beroepsschoeisel in Noord-Europa werkt Sievi voortdurend aan betere, meer geavanceerde eigenschappen voor zijn schoenenassortiment. Sortimo is uitgegroeid tot specialist in op maat gemaakte bedrijfswageninrichtingen. De wereldwijde markt- en technologieleider biedt branchegerichte oplossingen aan voor intelligente mobiliteit voor toepassing in service, het midden- en kleinbedrijf en dit in tal van sectoren. Stanley is trots op zijn reputatie van uitmuntendheid. Wij leggen ons onverdroten toe op het uittesten, ontwerpen en verbeteren van onze producten om de kwaliteit en maximale werking ervan te garanderen. Meer dan een eeuw na zijn geboorte richt Texaco zich op de toekomst, zonder evenwel zijn herkomst te vergeten. Producten als Euro XL en Diesel XL demonstreren de constante toewijding van Texaco aan kwaliteit en blijvende prestaties. Ook op de wegen in de Benelux is de Texaco-ster inmiddels een bekende met meer dan 600 stations.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

RUGPIJN? SPIERPIJN?

Verminder uw pijn in slechts 15 minuten

150.000 tevreden gebruikers

MEDISCH GECERTIFICEERD PRODUCT

ANDUMEDIC 3 ®

2000 kinesitherapeuten

Made in Germany

“Waar een wil is, is een weg.”

Serge Renard rugpatiënt

‘Waar een wil is, is een weg’. Als iemand dit spreekwoord prachtig incarneert, dan is het wel Serge Renard. Na een turbulente jeugd waarin hij quasi volledig op zichzelf aangewezen was, startte hij een traiteurszaak die jammer genoeg op de fles ging. Daarna ging Serge in de bouwsector en slaagde er na 5 jaar keihard werken in zijn schulden

aan de bank terug te betalen. In 1980 richtte hij zijn eigen bouwbedrijf op, en zeven jaar later zijn vastgoedkantoor CV Gent-Eurimmo, gespecialiseerd in projectontwikkeling en studentenflats. Als je vanaf je negende constant zware arbeid verricht, dan is het niet verwonderlijk dat je last van je rug krijgt. Op een dag zat Serge gehurkt in

zijn moestuin te wieden en kon plots niet meer recht. Specialisten, kinés, spuitjes en pillen: het kon allemaal niet baten. Een bezoek aan de bouwbeurs daarentegen bracht een onverwachte oplossing. Serge testte er de Andumedic uit en ervoer onmiddellijke pijnverlichting. Sindsdien is Serge een vaste andullatiegebruiker en functioneert weer helemaal normaal.

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be Meer info? Bel 055 23 23 23 of surf naar www.hhp.be

RAMEN | DEUREN | ROLLUIKEN | POORTEN

WORDT HANDELSPARTNER VAN DAKO.

Geniet van onze steun bij de uitbouw van uw toonzaal.

DAKO BETEKENT: 21 jaar ervaring 20.000 m2 productiehallen Verkoop over de hele wereld

+48 18 414 26 14 export@dako.eu

Productinfo voor de bouw? Vind het nu gauw!

stelt voor:

WWW.ONLINEBOUWMARKT.BE Surf en ontdek onze nieuwe homepage!

dako.eu

CONTACT:

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

U bent aannemer en u wilt bij blijven in uw vakgebied? U wenst informatie te krijgen en de laatste nieuwigheden van topkwaliteit in de bouw te ontdekken? Wacht niet langer en surf naar www.onlinebouwmarkt.be De recentste producten voor uw activiteit liggen voortaan binnen klikbereik.

Vind ons leuk op Facebook! http://www.facebook.com/ BouwmarktMarcheDeLaConstruction

Officiële wereldwijde lancering van LafargeHolcim Naar aanleiding van de officiële lancering van LafargeHolcim op wereldniveau maakt de nieuwe Groep vandaag de grote lijnen van zijn ambities bekend. Gezien het succes van de fusie tussen Lafarge en Holcim en de notering van de nieuwe aandelen LafargeHolcim in Zürich en Parijs heeft de nieuwe Groep de ambitie de leider en de sterkste marktdeelnemer te worden in de sector van de bouwmaterialen.

Het bedrijf lanceert een strategische transformatie op basis van de grootste troeven van Lafarge en van Holcim. De Groep zal tijdens deze eerste integratiefase acties ondernemen rond vijf kernpijlers: - Synergieën: doelstelling van 1,4 miljard euro aan synergieën binnen de 3 jaar; - Toewijzing van het kapitaal: een nauwgezette benadering inzake toewijzing van het kapitaal met een vermindering van het globale bedrag van de investeringen;

- Commerciële transformatie: zich onderscheiden op basis van innoverende producten en oplossingen; - Integratie: een nieuwe groep en een nieuwe cultuur creëren; - Veiligheid & gezondheid: veiligheid & gezondheid centraal stellen binnen de organisatie. n Meer weten? www.lafargeholcim.com

DOSSIER

Bia: nieuwe KOMATSU midigraver in de klasse van 8-9 ton

Meer weten? www.belgium.biagroup.com

Altrad stelt zijn nieuwe gamma steigers voor

www.onlinebouwmarkt.be

PROJECTEN & BEDRIJVEN

Het ‘ALTRAD ALU LIGHT’ gamma biedt een alternatief voor de stalen multidirectionele steiger. Doordat het gamma tot 65% lichter is, kan de plaatsing sneller gebeuren en dalen de transportkosten aanzienlijk. Verder is dit systeem volledig compatibel met de bestaande steigersystemen in de 0,7 maat. Ook nieuw in het gamma is: ‘DESSA UNI ROOF’. Het daks-

teigersysteem is zo licht dat het zelfs zonder kraan kan worden opgetrokken. Het kan ook gemakkelijk manueel verplaatst worden. Dit volledig modulaire daksteigersysteem is niet projectgebonden en kan probleemloos overspanningen tot 40 m aan. Bovendien kan u de universele onderdelen ook gebruiken voor alledaagse steigerwerkzaamheden wanneer u het dak niet nodig hebt. n Meer weten? www.altrad-benelux.be

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

SECTOR SECTOR&&BEROEPEN BEROEPEN

Komatsu Europe International kondigt de komst aan op de Europese markt van zijn nieuwe PC88MR-10 midigraver met een operationeel gewicht van 8,5 tot 8,75 ton. Deze nieuwe midigraafmachine wordt aangedreven door een gecertificeerde EU Stage IIIB common rail motor van Komatsu met een nettovermogen van 50,7 kW/68 pk. De compacte machine vormt de link tussen de compacte modellen en de grotere modellen. De PC88MR-10 biedt hogere prestaties en een lagere uitstoot en lager brandstofverbruik. Dankzij zijn geringe afmetingen is hij geknipt voor werken in stadsomgevingen of grondverzet, in krappe ruimten waar een traditionele graafmachine gevaar inhoudt, zoals op een weg met twee rijstroken. Op de PC88MR-10 is de recentste KOMTRAX® technologie geïnstalleerd die draadloos informatie omtrent de machine doorstuurt naar een beveiligde website. Gegevens als werkuren, brandstofverbruik, locatie, alarmen en onderhoudswaarschuwingen worden voor analyse aan de webapplicatie doorgegeven. n

ALTRAD BENELUX, specialist in verhuur en verkoop van steigers, stelt haar nieuwe aluminium producten voor: ‘ALTRAD ALU LIGHT’ & ‘DESSA UNI ROOF’.

BOUWBELANGEN

Bouwmarkt

MARKANT

5,1 %

In 2014 telde België 5,1 % meer gebouwen dan tien jaar eerder. Volgens het kadaster stonden er in ons land vorig jaar 4 455 157 gebouwen, 216 058 meer dan in 2004. De “huizen in open en halfopen bebouwing” staan aan de leiding met 52,3 % van het totaal. Op grote afstand volgen de rijhuizen of “huizen in gesloten bebouwing” met 26,2 %. De appartementsgebouwen en niet-woongebouwen zijn goed voor de resterende 21,5 %. Ons gebouwenpark is niet van de jongste. Driekwart – om precies te zijn 76 % - is opgetrokken vóór 1981. n

Boodschap Confederatie haalt de voorpagina’s “De bouw vreest verlies van 20 000 jobs”. Dat stond onlangs in de krant De Tijd. Robert de Mûelenaere (gedelegeerd bestuurder van de Confederatie) legde in een interview uit hoezeer de bouw een eigen taxshift nodig heeft. De boodschap maakte ophef in de pers en was nog dagen lang in het nieuws. De Confederatie doet er alles aan om de moeilijke situatie van de Belgische aannemers te verbeteren. Een belangrijk onderdeel van onze acties is de communicatie met het brede publiek, want ook dat moet weten welke gevaren onze sector bedreigen. Ongeveer een maand geleden, op 26 augustus, interviewde De Tijd onze gedelegeerde bestuurder. Hij confronteerde de lezers van die krant met enkele krasse cijfers. Het risico bestaat dat aan het einde van de federale regeerperiode nog eens 20 000 banen gaan verdwijnen in Belgische bouwbedrijven, bovenop het grote banenverlies in de afgelopen jaren. Robert de Mûelenaere voegde er aan toe dat er één lichtpunt is: de regering staat open voor overleg. Het valt nu te hopen dat het tastbare resultaten zal opleveren. Het interview was ook de dag erna voorpaginanieuws in onder meer De Standaard. De boodschap van de Confederatie haalde ook kranten als Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad en de Gazet van Antwerpen. En zelfs twee dagen later ging De Standaard dieper in op het nieuws. Op het communicatiefront was het een geslaagde actie van uw beroepsorganisatie. De stem van de Confederatie was ook hoorbaar in de pers als het over andere onderwerpen ging. In Het Laatste Nieuws gaf de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) uitleg bij de krimpende oppervlakte van de bouwgronden. De Confederatie Bouw Waasland werd geciteerd in De Streekkrant over een actie van het Sint-Niklase stadsbestuur om 6 500 bijkomende daken te isoleren. De Krant van West-Vlaanderen besteedde aandacht aan de informatiesessies over de nieuwe schenkingsrechten die mee georganiseerd worden door de VCB. n

Borgstellingen op een hoger niveau...

Fideris • expertise sinds 1926 • marktleider • coöperatieve vennootschap die de winsten deelt met haar vennoten • voor openbare , privé werken en de wet Breyne

Gemeenschappelijke Borgstellingen cv - Ondernemingsnummer 0403.259.880 - RPR Brussel

Groenkraaglaan 5 - 1170 Brussel - T 02 676 19 20 - F 02 513 02 91 - info@ﬁderis.be - www.ﬁderis.be

bouwbedrijf - oktober 2015

www.confederatiebouw.be

• voor hoofd- en onderaannemers in alle bouwsectoren • hoge ristorno • onze borg verzwaart uw bankkredieten niet

CITROËN MAAKT UW WERK

MAKKELIJKER DE BEDRIJFSVOERTUIGEN VAN CITROËN. ONTWORPEN ZODAT U KAN WERKEN IN DE BESTE OMSTANDIGHEDEN. Bij Citroën zijn onze voertuigen aangepast aan uw behoeften. Zo bestaat ons gamma uit bedrijfsvoertuigen van alle lengtes en volumes. Ze zijn volledig moduleerbaar en aanpasbaar om u nog beter te helpen bij uw werk. Bovendien vindt u sowieso een model dat past binnen uw budget.

KORTINGEN TOT EN MET 46 %

Contactpersoon : Bartje Van Gastel GSM: 0499/34.36.99 - Fax: 03/870.98.93 E-mail: bartje.vangastel@citroen.com

Zie voorwaarden bij Citroën Antwerpen

ANTWERPEN

www.citroenantwerpen.be

CITROËN MAAKT UW WERK Y

citroen.be

CITROËN MAAKT UW WERK

bouwbedrijf - oktober 2015